‫➢ به نام خدا ‪‬‬

‫➢ جزوه درس حفاظت ‪ ،‬ایمنی و استاندارد های عمومی آزمایشگاهی و بیمارستانی ‪‬‬

‫دکتر حکیما‬

‫تهیه کننده ‪:‬‬

‫آرزو ترکاشوند‬
 ‫➢ جلسه ی ‪ 1‬تاریخ ‪ 1401/12/01‬‬
‫‪ ‬تاثیر الکتریسیته در بدن ‪:‬‬
‫یکی از مواردی که برای حفاظت بیماران در محیط های پزشکی بررسی میشود و به عنوان یک مورد حفاظتی برای افراد در محل کار‬
‫و یا منزل نیز مورد بررسی قرار می گیرد ‪ ،‬بحث تاثیرات الکتریسیته و جریان های الکتریکی بر بدن می باشد و در کنار منابع‬
‫خطرساز دیگر مانند آب ‪ ،‬آتش ‪ ،‬مواد شیمیایی و ‪ ...‬جریان الکتریکی نیز می تواند یک منبع خطرساز محسوب شود ‪.‬‬
‫‪ ‬مقاومت پوستی و بدنی ‪:‬‬
‫افراد در برابر جریان های الکتریکی مقاومت های متفاوتی از خود نشان می دهد و شرایط عبور جریان نیز برای هر شخص متفاوت‬
‫می باشد ‪ .‬به طور کلی مقاومت الکتریکی در واحد زیر مرتبط می باشند ‪:‬‬
‫با میزان آب و چربی موجود در پوست متغیر است ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )2‬بیشترین مقاومت در الیه ی شاخی پوست قرار دارد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )3‬در محل زخم ها میزان مقاومت الکتریکی کمتر می باشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )4‬مقاومت برای پوست خشک و تمیز از ‪ 15‬کیلو اهم تا ‪ 1‬مگا اهم متغیر است ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )5‬برای پوست مرطوب یا مجروح حداقل ‪ %1‬مقاومت پوست خشک کاهش می یابد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )6‬مقاومت داخلی که منظور مقاومت اعضای زیر پوست می باشد ‪ ،‬برای هر عضو در حدود ‪ 200‬اهم و برای تنه ‪ 100‬اهم‬ ‫‪‬‬
‫و برای مجموع چند عضو از ‪ 1300‬تا ‪ 3000‬اهم نیز تعریف می شود ‪.‬‬
‫‪ )7‬در پزشکی وجود موادی مانند ژل الکترود های پتانسیل حیاتی یا ترمومتر های الکترونیکی که در دهان یا روده ی بزرگ‬ ‫‪‬‬
‫به کار گذاشته میشوند ‪ ،‬باعث کاهش مقاومت الکتریکی بدن می شوند ‪.‬‬

‫‪ ‬آثار فیزیولوژیکی الکتریسیته ‪:‬‬

‫این آثار به صورت حسی ‪ -‬حرکتی در انسان ها با افزایش میزان جریان رخ می دهد ‪ .‬به عنوان مثال برای جریان متغیر ‪ AC‬با فرکانس‬
‫‪ 60‬هرتز که طی مدت ‪ 1‬تا ‪ 3‬ثانیه از دو دست چپ و راست یک فرد ‪ 70‬کیلو گرمی توسط سیم مسی جریان ایجاد شده به صورت زیر‬
‫می باشد ‪:‬‬
‫‪ 1‬میلی آمپر تا ‪ 10‬میلی آمپر ‪ :‬آستانه ادراک‬ ‫‪‬‬
‫‪ 10‬تا ‪ 100‬میلی آمپر ‪ :‬لرزه ی تنفسی ‪ ،‬ایجاد درد و یا حتی خستگی‬ ‫‪‬‬
‫‪ 100‬میلی آمپر تا ‪ 1‬آمپر ‪ :‬ونتیالر ‪ ،‬فیبریالسیون بطنی‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1‬تا ‪ 10‬آمپر ‪ :‬انقباض تقویت شده ی عضله ی بطنی‬ ‫‪‬‬
‫‪ 10‬آمپرتا ‪ 100‬آمپر ‪ :‬صدمات فیزیکی و سوختگی‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬آستانه ادراک ‪:‬‬

‫جریان در آستانه ی ادراک کمترین مقدار جریان است که فرد می تواند حس کند ‪ .‬ممکن است باعث احساس کمی سوزش شود ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر دست در حالت مرطوب باشد ‪ ،‬جریان با فرکانس ‪ 60‬هرتز تا ‪ 0.5‬آمپر جریان آستانه ادراک می باشد ولی برای پوست‬
‫سالم ‪ 1‬میلی آمپر‬
‫‪ ‬اگر جریان به صورت مستقیم یا ‪ DC‬باشد ‪ 2 ،‬تا ‪ 10‬میلی آمپر در آستانه ادراک ممکن است سبب گرمایش جزئی پوست شود‬

‫‪ ‬لرزه ی تنفسی ‪:‬‬

‫انقباض غیر ارادی ماهیچه های تنفسی موجب لرزه ی تنفسی‬
‫‪ ‬اگر این انقباضات شدید باشد ‪ ،‬دردناک خواهد بود‬
‫‪ ‬اگر مدت زمان آن هم طوالنی باشد ‪ ،‬باعث خستگی می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬در صورت عدم قطع جریان در جریان های ‪ 18‬تا ‪ 22‬میلی آمپر باعث خفگی می شود ‪.‬‬

‫‪ ‬فیبریالسیون بطنی ‪:‬‬

‫اگر دامنه ی جریان برای تحریک تنها بخشی از ماهیچه قلب کافی باشد ‪ ،‬انتشار عادی فعالیت الکتریکی ماهیچه ی قلب دچار وقفه می‬
‫شود ‪ .‬اگر فعالیت الکتریکی قلب به میزان کافی قطع بماند ‪ ،‬ضربان قلب در هر دقیقه به خاطر عبور تصادفی موج دیپوالریزاسیون در‬
 ‫طول بطن به ‪ 300‬بار در دقیقه می رسد ‪ .‬در نتیجه پمپاژ قلب از فعالیت باز می ایستد و مرگ فرا می رسد ‪ .‬این ریتم سریع و نامنظم‬
‫قلبی را فیبریالسیون بطنی می گویند ‪ .‬با قطع جریان متوقف نمی شود ‪ .‬دلیل اصلی مرگ ناشی از شوک الکتریکی است ‪ .‬مقدار جریان‬
‫گذرنده از بدن شدت شوک را تعیین می کند ‪ .‬این جریان به امپدانس های بدن و سطوح تماس بستگی دارد ‪ .‬ریز شوک ها و جریان های‬
‫زیر آستانه ی حسی اگر مستقیم از قلب عبور کند باعث فیبریالسیون می شود ‪ .‬ریز شوک ها در واحد مراقبت های قلبی و آزمایشگاههای‬
‫سونداژ می تواند خطرناک باشد ‪ .‬فعالیت ریتمیک و عادی تنها در صورتی باز می گردد که یک جریان باال توسط دیفیبریالتور به همه‬
‫ی سلول های ماهیچه ی قلب به طور همزمان برگردد ‪.‬‬
‫➢ جلسه ی ‪ 2‬تاریخ ‪ 1401/12/08‬‬
‫‪ ‬صدمات فیزیکی و سوختگی ها ‪:‬‬
‫گرمای ایجاد شده در اثر مقاومت الکتریکی باعث سوختگی روی پوست شده و در ولتاژ های بیشتر از ‪ 240‬ولت پوست را سوراخ می‬
‫کند ‪ .‬مغز و بافت های عصبی تحریک پذیری کاری خود را از دست می دهند ‪ .‬انقباضات ماهیچه ای به قدری شدید است که اتصاالت‬
‫ماهیچه از استخوان را جدا می کند ‪ .‬اگر جریان در ‪ 60‬هرتز ‪:‬‬
‫کمتر از ‪ 1‬میلی آمپر باشد ‪ ،‬ریز شوک ایجاد شده ‪ ،‬سوختگی نداریم و ممکن است از طریق ماهیچه ی قلب انقباض لرزش دار‬ ‫‪‬‬
‫بطنی ایجاد شود ‪.‬‬
‫در ‪ 1‬میلی آمپر ‪ :‬آستانه ی حسی را داریم ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 5‬میلی آمپر ‪ :‬حداکثر چگالی جریان بدون زیان‬ ‫‪‬‬
‫‪ 10‬میلی آمپر ‪ :‬باعث انقباضات غیر عادی ماهیچه ها و ناتوانی در باز کردن مشت‬ ‫‪‬‬
‫‪ 100‬تا ‪ 300‬میلی آمپر ‪ :‬سبب فیبریالسیون بطنی و توقف پمپاژ قلب‬ ‫‪‬‬
‫‪ 5‬آمپر ‪ :‬سبب سوختن بافت ها می شود ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬پارامتر های مهم حساسیت ‪:‬‬

‫‪ )1 ‬ولتاژ ‪ :‬با افزایش ولتاژ حساسیت بیشتر می شود ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬فرکانس ‪ 60‬هرتز ‪ :‬برای ایجاد انقباضات لرزش دار بطنی فرکانس بهینه و مناسبی است و هر چقدر که فرکانس کاهش یابد‬
‫برای فیبریالسیون جریان بیشتری الزم داریم ‪.‬‬
‫↑ 𝐼 →↓ 𝑓‬
‫‪ )3‬مسیر عبور جریان ‪ :‬اگر جریان از سینه عبور نکند احتمال فیبریالسیون کمتره‬ ‫‪‬‬
‫‪ )4‬مقاومت الکتریکی ‪ :‬بدن شخص هر چقدر پوست تمیز تر باشد مقاومت آن کمتر می شود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )5‬وقوع در زمان چرخه قلبی یک پالس الکتریکی در چرخه در خالل دوره آسیب پذیری قلب ( زمان ریپوالریزاسیون ) که‬ ‫‪‬‬
‫متناظر با موج ‪ T‬در ‪ ECG‬اعمال گردد می تواند فیبریالسیون بطنی را ایجاد کند ‪.‬‬
‫‪ )6‬طول مدت اعمال جریان به این صورت که رابطه ی متقابل زمان و جریان به صورت زیر وجود دارد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫𝐴𝑚 ‪116‬‬
‫= 𝐼‬
‫𝑡√‬
‫‪ )7 ‬شوک ها باید به اندازه ی کافی طول بکشند تا در خالل دوره ی آسیب پذیری که در طول موج ‪ T‬در قلب رخ می دهد واقع‬
‫شوند ‪.‬‬

‫‪ )8 ‬مقدار وزن نیز در میزان حساسیت تاثیر دارد ‪ ،‬به طوری که مطابق نمودار زیر بر اساس فیبریالسیون بطنی در فرکانس‬
‫‪ 60‬هرتز محورعمود و مدت زمان شوک بر حسب ثانیه در محور افق تفاوت وزنی را نشان می دهد ‪.‬‬
‫مدت زمان شوک‬
‫‪( A‬‬
‫)‬ ‫) ‪A = ( 94 kg‬‬
‫‪( B‬‬
‫)‬
‫وزن‬ ‫) ‪B = ( 35 kg‬‬
 ‫‪ )9 ‬و در نهایت عوامل روانی و بالینی مانند زخم ها ‪ ،‬التهاب ماهیچه قلب ‪ ،‬رطوبت پوست ‪ ،‬کمبود اکسیژن و ‪ ...‬تاثیر گذار‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬جریان های نشتی میکروشوک ها و ماکروشوک ها ‪:‬‬

‫‪ ‬جریان های نشتی ‪:‬‬

‫جریان های کوچک در حدود چند میکرو آمپر که به طور اجتناب ناپذیری بین ‪ 2‬رسانای جدا سازی شده مجاور هم که دارای پتانسیل‬
‫متفاوت باشند ایجاد میشود ‪ .‬به عبارت دیگر جریانی خارجی است که در مسیر های غیر از مسیر خواسته شده جریان می یابد ‪ .‬این‬
‫جریان می تواند ناشی از اثر های مقاومتی القایی یا خازنی باشد ‪ RLC‬و در بیشتر دستگاه ها با تغذیه ی ‪ AC‬جریان های نشتی به صورت‬
‫خازنی هستند ‪ 3 .‬منبع عمده برای نشتی جریان وجود دارد ‪ :‬سیم برق ‪ ،‬ترانسفورماتور نیرو ‪ ،‬الیه های خط نیرو ‪ .‬جریان های نشتی‬
‫معموال ‪ 1‬تا ‪ 2‬میکرو آمپر در هر فوت می باشند ‪ .‬جریان نشتی مجاز حداکثر ‪ 0.5‬میکرو آمپر در فوت می باشند ‪ .‬یک سیم ‪ 10‬فوتی‬
‫می تواند حداکثر ‪ 10‬تا ‪ 20‬میکرو آمپر جریان را عبور دهد ‪ .‬برخی دستگاه ها به منظور حذف سیگنال های کاذب بین خطوط نیرو و‬
‫زمین دارای خازن یا ترکیب خازن و القا گر هستند یا بیشتر دستگاه ها ترانسفورماتور قدرتی دارند و بیشتر جریان های نشتی نیز حاصل‬
‫خازن بین سیم پیچ ثانویه و زمین می باشند ‪.‬‬
‫𝑚𝑐 ‪1 𝑓𝑡 = 30‬‬
‫‪ ‬حالت اول جریان های نشتی ‪:‬‬
‫برای خط نیرو ‪ 100‬میکرو آمپر مقدار حدی مقرر شده برای جریان های نشتی می باشد ‪ .‬شکل شک دارم‬

‫‪C1‬‬ ‫‪C2‬‬

‫فاز →‬
‫‪C3‬‬ ‫‪RL1‬‬

‫خنثی‬ ‫بدنه دستگاه‬

‫یک حالت خازنی بین سیم و فاز ‪ ،‬بدنه ‪ ، C1‬حفاظت ترانسفورماتور ‪ C2‬و سیمی که برای زمین است ‪ C3‬نشت می دهند ‪.‬‬
‫‪ ‬حالت دوم ‪:‬‬
‫در این حالت مهم تریم جریان نشتی جریان هایی می باشند که از همه رسانه ها در برابر وسایل الکتریکی به سیم های متصل به بیمار یا‬
‫بدنه ی دستگاه جاری می شود ‪ .‬در صورتی که سیم متصل به زمین مقاومت کمی داشته باشد ‪ ،‬جریان نشتی متصل شده به بدنه به طور‬
‫ایمن به زمین متصل می شود ‪ .‬شکل شک دارم‬

‫‪circute‬‬

‫جریان کمتر به زمین ‪ ،‬بیشتر به بدن‬

‫‪ ‬حالت سوم ‪:‬‬
‫اگر سیم متصل به زمین پاره بشه پتانسیل بدنه به مقدار باال تر از پتانسیل زمین افزایش می یابد ‪ .‬بیماری که به بدنه را لمس می نمایند‬
‫دارای یک اتصال به زمین شده به قلب باشد میتواند دچار میکرو شوک شود ‪ .‬شکل شک دارم‬
 ‫‪C‬‬

‫‪ ‬حالت چهارم ‪:‬‬

‫جریان های نشتی در لید های بیمار عمده ترین اتصاالت کم مقاومت به بیماران زمین شده لید ها می باشند ‪ .‬حد مجاز جریان های نشتی‬
‫در لید های بیمار ‪ 5‬میلی آمپر و در لید های ایزوله ‪ 10‬میلی آمپر باید جریان نشتی میان هر جفت از لید ها یا میان هر لید ‪ ،‬لید های‬
‫دیگر اندازه گیری شود ‪.‬‬
‫‪ ‬خطر های جریان نشتی ‪:‬‬
‫می تواند بر اساس میزان جریان ‪ ،‬مدت زمان جریان میزان فرکانس نقطه ی اتصال و مسیر عبور جریان اثر های مختلفی روی بدن‬
‫انسان از جمله لرزش تنفسی فیبریالسیون و داشته باشند ‪.‬‬
‫➢ جلسه ‪ 3‬تاریخ ‪ 1401/12/15‬‬
‫‪ ‬دستور العمل تامین برق در موسسات پزشکی ‪:‬‬

‫‪ ‬خصوصیات برق سالم ‪:‬‬

‫برق سالم یا مجاز در مصارف حساس مانند پزشکی باید دارای ‪ 3‬خصوصیت باشد ‪.‬‬
‫‪ )1 ‬ولتاژ سالم و تمیزی داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬ولتاژ تثبیت شده داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ )3 ‬ولتاژ پایدار و پیوسته داشته باشد ‪.‬‬
‫نکته ‪ :‬با توجه به مشکالت فنی و اجرایی در برق سراسری کشور امکان بهره برداری مناسب از برق برای کلیه ی تجهیزات الکتریکی‬
‫و پزشکی موثر نمی باشد ‪ .‬در نتیجه به عنوان مثال برای قطع برق در تجهیزاتی مانند دیزل ژنراتور یا ‪ UPS‬استفاده می شود ‪ .‬یا برای‬
‫نرمال سازی ولتاژ از ترانس های ایزوله و استابالیزر های ولتاژ استفاده می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬برخی از تعاریف این حوضه عبارت اند از ‪:‬‬

‫‪ )1 ‬توان کافی ‪:‬‬

‫تامین یک انشعاب اصلی دارای مجموعه ی قدرت یا آمپرالزم برای مصارف مراکز درمانی با در نظر گرفتن حداقل ‪ %20‬ضریب‬
‫اطمینان‬
‫‪ )2 ‬تابلو برق استاندارد ‪:‬‬
‫استقرار تابلو های برق اصلی و فرعی با کلید ‪ ،‬حفاظ و بدنه ی مخصوص و کلیه ی ملزومات شامل کلید های قدرت اصلی و فرعی ‪،‬‬
‫نشانگر های جریان و ولتاژ شیلد های مناسب ‪ ،‬ارت و نویز تبدیل شده به تابلو های مختلف ‪ ،‬کابل های استاندارد ‪ ،‬وجود نقشه و پالک ‪،‬‬
‫عالئم مناسب برای تابلو ها‬
‫‪ )3 ‬تابلو های خازن برای اصالح ضریب قدرت ‪:‬‬
‫این تابلو ها به صورت تک خازنی مناسب با مصارف با توجه به عوارض منفی وجود بار اکتیو و از جمله باال رفتن جریان و پارش‬
‫ولتاژ نصب و استفاده می شود ‪.‬‬
‫‪ )4 ‬توزیع مطلوب ‪:‬‬
‫شامل شبکه توزیع استاندارد ‪ ،‬سیم کشی به صورت ‪ 5‬کابل شامل فاز ‪ ،‬نول و ارت (به صورت ‪ ) RST‬می باشد ‪.‬‬
 ‫‪ )5 ‬چاه ارت ‪:‬‬
‫چاه ارت و سیستم سیم کشی به صورت استاندارد به دالیل مسائل ایمنی و حفاظتی برای بیمارستان ها و پرسنل آن الزامی است و‬
‫استانداردی که در این خصوص وجود دارد به دلیل تماس و ارتباط الکتریکی تجهیزات پزشکی با بدن بیمار با استاندارد مراکز صنعتی‬
‫تفاوت دارد ‪ .‬در مراکز درمانی عالوه بر حفاظت الکتریکی برای پرسنل و بیماران ‪ ،‬برای ارت کردن تجهیزات مقابل با پارازیت ها و‬
‫نویز های موجود جریان های نشتی ‪ ،‬تجهیزات امواج الکترومغناطیسی و ‪ ...‬وجود دارد ‪.‬‬

‫خاک مناسب‬

‫میله ی رسانا‬ ‫کابل مسی نمره ی ‪25‬‬

‫مخلوط ‪ :‬نمک ‪ +‬خاک ‪ +‬زغال‬ ‫صفحه ی مسی‬

‫( بنتونیت )‬ ‫جوش‬

‫‪ ‬الزامات مربوط به ایرت ‪:‬‬

‫کلیه ی بخش های درمانی و تشخیصی و کلیه ی قسمت هایی که دارای تجهیزات پزشکی می باشند باید مجهز به سیستم ایرت باشند ‪.‬‬
‫تعداد چاه ایرت با توجه به میزان مصرف برق و متناسب با حجم تجهیزات مراکز درمانی می باشند ‪ .‬محل چاه ایرت باید در نزدیکی‬
‫تابلو های اصلی برق باشد ‪ .‬چاه ایرت نباید با چاه نود یکی باشد ‪ .‬نباید نزدیک به چاه های فاضل آب یا چسبیده به دیوار محوطه و یا‬
‫نزدیک به نقاطی که گاز های مشترک و قابل انفجار وجود دارد حفر شود ‪.‬‬
‫‪ ‬نکات مربوط به نصب و استفاده از ایرت ‪:‬‬
‫‪ )1‬مقاومت چاه ایرت در حالت باز کمتر از ‪ 5‬اهم و در حالت بسته باید کمتر از ‪ 2‬اهم باشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )2‬نباید در تابلو های بیمارستانی سیم نول و ایرت به هم متصل باشند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )3‬اتصال ایرت باید با مفصل مناسب انجام گیرد و ضخامت این سیم نباید از نصف اندازه ی بزرگ ترین سیم حامل جریان در کل‬ ‫‪‬‬
‫مجموعه کم تر باشد ‪.‬‬
‫‪ )4‬معموال رنگ روکش سیم ایرت به صورت دو رنگ سبز و زرد در نظر گرفته می شود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )5‬بدنه ی فلزی کلیه ی تجهیزات پزشکی که فاقد ‪ 2‬شاخه ی ایرت دار می باشند ‪ .‬باید به طور جدا گانه با یک وسیله ی مناسب به‬ ‫‪‬‬
‫سیم ایرت متصل شوند ‪ .‬به ویژه در اتاق های عمل یا فضا هایی که صوتی و تصویری هستند ‪ ،‬دستگاه هایی که مانیتور دارند ‪ .‬مثل‬
‫دستگاه اکو ‪ ،‬جنین یاب و ‪ ...‬این نکته ضروریست ‪.‬‬
‫‪ )6‬سیم ارت باید به صورت شاخه ای باشد ‪ .‬به طوری که برای هر بخش یک سیم ارت جدا گانه در نظر گرفته شود ‪ .‬در تابلو‬ ‫‪‬‬
‫توضیح اصلی جدا گانه به آن قسمت انشعاب داشته باشد ‪ .‬سیم ارت اصلی از مبدا چاه یا از تابلوی توضیح اصلی تا تابلو توضیح‬
‫مصرف نباید دارای انشعاب باشد ‪.‬‬

‫‪ ‬تست ساده ی سیم ارت ‪:‬‬

‫برای مراکز درمانی می توان از یک المپ ‪ 150‬الی ‪ 20‬وات و یک سر پیچ که به آن ‪ 2‬سیم ‪ 0.5‬متری متصل است و یک فاز متر یا‬
‫ولت متر استفاده کرد ‪ .‬ابتدا به کمک فاز متر فاز پریز مورد نظر را پیدا کرده و یک سر سیم متصل به سرپیچ المپ را به فاز و سر‬
‫دیگر را به نول متصل می کنیم و به صورت موازی با المپ وصل می کنیم ‪ .‬در این حالت ولتاژ حدودا ‪ 220‬ولت را نشان می دهد ‪.‬‬
‫حال فقط سیم نول را خارج کرده و المپ خاموش می شود ‪ .‬و ولت متر عدد ‪ 0‬را نشان می دهد ‪ .‬سیم نول را این بار به زبانه فلزی‬
‫ارت روی پیل متصل کرده و در این حالت باید مجدد المپ روشن شود و ‪ 220‬ولت را نشان دهد ‪ .‬هر اتفاقی جز این رخ دهد نشان‬
‫دهنده ی وجود مشکلی در سیستم ارت می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬فیوز های مینیاتوری ‪:‬‬
‫تابلو های اصلی و تابلو های فرعی به این نوع فیوز مجهز هستند ‪ .‬فیوز های تابلو های اصلی جریان بیشتر و تابلو های فرعی جریان‬
‫کمتر را قطع می کنند ‪.‬‬
‫‪ ‬فیوز های شیشه ای ‪:‬‬
 ‫کلیه ی تجهیزات پزشکی برای حفاظت باید به فیوز های شیشه ای مجهز باشد ‪ .‬تا در مقابل جریان های نا خواسته و صدمه زدن به‬
‫دستگاه حفاظت الزم را انجام دهد ‪ .‬به غیر از تعدادی از دستگاه هایی که دارای فیوز های داخلی و غیر قابل دسترس یا فیوز های‬
‫مینیاتوری می باشند ‪ .‬کلیه ی دستگاه ها دارای فیوز های یکبار مصرف از نوع شیشه ای در پشت دستگاه و در دسترس اپراتور می‬
‫باشد ‪ .‬فیوز هر دستگاه را فقط باید با همان مدل فیوز تعویض نمود و مشخصات آن روی بدنه ی دستگاه ذکر شده ‪ .‬برای مثال فیوز ‪250‬‬
‫ولت ‪ 300‬میلی آمپر از نوع تاخیری ‪ T‬به صورت زیر نوشته می شود ‪T 250 V / 300 mA :‬‬
‫‪ ‬برق اضطراری ‪:‬‬
‫با توجه به اهمیت باالی دستگاه ها و تجهیزات درمانی و این که در مواقع ضروری اگر برق تامین کننده ی این دستگاه ها دچار قطعی یا‬
‫نوسان شدید شود ‪ ،‬خطرات و صدمات باالیی برای بیمار و حتی موجب فوت بیمار می شود ‪ .‬عبور برق اضطراری در بسیاری از‬
‫قسمت های درمانی الزم و ضروری است ‪.‬‬
‫‪ ‬دیزل ژنراتور ‪:‬‬
‫یکی از راه های تامین برق اضطراری می باشد ‪ .‬با استفاده از پودر های خورشیدی مانند گازوئیل ‪ ،‬انرژی مکانیکی تولید شده در‬
‫موتور مکانیکی را به انرژی الکتریکی در دنیا تبدیل می کند و برق مورد نیاز مجموعه های کوچک تا مجموعه های بزرگ را می‬
‫تواند تامین کند و به صورت دستی و هم به صورت اتوماتیک وجود دارد ‪ .‬از مزایای آن تولید برق با توان باال و از معایب آن وجود‬
‫فضایی بزرگ برای اتاق دیزل ژنراتور و تاخیر زمانی چند ثانیه ای برای برقراری برق اضطراری می باشد ‪ .‬دیزل ژنراتور به طور‬
‫کلی شامل ‪ 2‬قسمت می باشد ‪ .‬یک قسمت مولد مکانیکی همان موتور دیزل و قسمت دیگر مولد برق یا دینام ژنراتور می باشد ‪.‬‬
‫تجهیزات دیگر که قسمت های جزئی آن محسوب می شوند ‪ ،‬برای استارت دستی و اتوماتیک دیزل ژنراتور کنتاکتور های مختلف‬
‫مداری که برای استارت دیزل به باتری ‪ 24‬ولت متصل است ‪ ،‬سیستم خنک کننده ی دیزل شامل لوله های آب و فن و رادیاتور ‪ ،‬سیستم‬
‫سوخت رسانی و سیستم روغن کاری و ‪ ...‬می باشند ‪ .‬این دستگاه داخل قاب کوچکی که به آن اتاق دیزل می گویند قرار گرفته و برای‬
‫استارت ‪ 3‬تا ‪ 5‬بار می تواند تکرار شود ‪ .‬خروجی برق آن معموال تک فاز است ‪ ،‬ولی ‪ 3‬فاز نیز می تواند تنظیم شود ‪.‬‬
‫‪ ‬نکات ویژه برای مهندسین پزشکی ‪:‬‬
‫به دلیل اینکه خروجی ژنراتور به طور آزاد ( غیر سنکرون ) مستقیما به مصرف کننده ها متصل است با اضافه شدن یک مصرف کننده‬
‫ی پر قدرت به مجموعه عالوه بر ایجاد افت ولتاژ ناشی از این مصرف کننده که به افت مسی نیز معروف است باعث افت دور دیزل و‬
‫در نتیجه افت ولتاژ در برق اضطراری خواهد شد و به طور برعکس نیز با خارج شدن یک مصرف کننده ی پر قدرت نا گهان دور‬
‫دیزل ژنراتور افزایش و ولتاژ خروجی و فرکانس افزایش می یابد و احتمال صدمه دیدن تجهیزات زیاد می شود ‪ .‬به همین دلیل تجهیزات‬
‫پشتیبان برق از جمله استابالیزر ها در پزشکی ‪ ،‬دینامیکی یا موتورایزر ها یا ‪ UPS‬ها مورد استفاده قرار می گیرند ‪ .‬محافظ های برقی‬
‫یا لیمیتر ها که اکثرا در کامپیوتر ها ‪ ،‬تلویزیون ها و یخچال ها استفاده می شوند ‪ .‬در برخی از تجهیزات پزشکی نیز می توان استفاده‬
‫کرد ‪.‬‬
‫➢ جلسه ی ‪ 4‬تاریخ ‪ 1402/01/21‬‬
‫‪ ‬اساس کار استابالیزرها و دلیل استفاده از آن ‪:‬‬
‫با توجه به این که نوسانات برق موجب صدمات دستگاه های پزشکی و همچنین بروز خطا در دستگاه ها می شود نوسانات ولتاژ ورودی‬
‫به دستگاه ها را استابالیزر تثبیت کرده و یک ولتاژ خروجی مناسب با فلورانس مطلوب تامین می نماید ‪ .‬در نوع تک فاز با خروجی‬
‫‪ 220‬ولت در نوع ‪ 3‬فاز با خروجی ‪ 380‬ولت عمل می کند ‪ .‬برای استفاده از آن ‪:‬‬
‫‪ )1 ‬تامین ولتاژ تثبیت شده‬
‫‪ )2 ‬کاهش هزینه نگه دارند و طول عمر دستگاه ها‬
‫‪ )3 ‬جلو گیری از نویز و فرکانس های حفاظت در برابر جریان های نشتی و ‪ ...‬می باشد ‪.‬‬

‫‪ ‬انواع استابالیزرها ‪:‬‬

‫‪ )1 ‬تثبیت کننده های ولتاژ الکتریکی ‪:‬‬

‫در دستگاه ها ابتدا برق ورودی تبدیل به ‪ DC‬می شوند ‪ .‬سپس تثبیت می شود و مجدد به صورت ‪ AC‬از نوع سینوسی ‪ ،‬تک فاز ‪220‬‬
‫ولت یا ‪ 380‬ولت ‪ 3‬فاز تبدیل می شوند ‪ .‬این دستگاه ها کیفیت خوبی دارند ‪ .‬فضای کوچک اشغال می کنند ‪ .‬ولی در نوع خود جزو‬
‫گران قیمت ترین ها هستند ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬دینامیکی ‪:‬‬
‫شامل یک موتور الکتریکی متناسب با توان کم و یک ژنراتور با همان توان می باشد ‪ .‬بین آن ها یک صفحه ی فالیویل سنگین به عنوان‬
‫مثال برای یک استابالیزر ‪ 100‬کاوا ( کیلو ولت آمپر ‪ ) KVA‬در حدود ‪ 700‬کیلو گرمی صفحه استفاده می شود ‪ .‬که عمل یک نواخت‬
‫سازی حرکت مجموعه و در نتیجه دور ثابت برای ژنراتور را فراهم میکند ‪ .‬هزینه ی آن بسیار باال و فضای زیادی اشغال میکند ‪ .‬و‬
‫در مواقع که فرکانس خروجی آن با افزایش کمی بار کاهش می یابد ‪ .‬یکی از معایب آن می با شد ‪.‬‬
‫‪ )3 ‬سرووموتور یا موتورایز ‪:‬‬
‫برای تعمیرات آن در ولتاژ های برق در هر سیکل ‪ 2‬میلی ثانیه مناسب است و استفاده میشود ‪ ،‬قیمت آن نسبتا مناسب است و در‬
‫محدوده ی ‪ 170‬تا ‪ 220‬ولت خوب عمل می کند ‪ .‬در هنگام کاهش پی در پی ولتاژ در چند سیکل متناوب خیلی مناسب عمل نمی کنند ‪.‬‬
‫‪ ‬برق پشتیبان یا ‪: UPS‬‬
‫یک منبع تغذیه بدون وقفه می باشد ‪ .‬در اصل یک نوع باتری است که بین منبع ورودی و بار مصرفی قرار گرفته و برای تامین پیوسته‬
‫انرژی برای دستگاه هایی که اختالالت موجود در شبکه و قطع برق حساس هستن موجب می شود از ‪ 1‬باتری و ‪ 1‬یکسو کننده و ‪1‬‬
‫تبدیل برق ‪ DC‬به ‪ Ac‬تشکیل شده است ‪ .‬برای محاسبه ی ‪ UPS‬و باتری های آن ظرفیت شارژ و ولتاژ ورودی تقسیم بر کل بار‬
‫مجموعه محاسبه می شود ‪ .‬مدت زمان پشتیبانی آن بستگی به ظرفیت آن دارد نسبت به دیزل ژنراتور سرعت عمل کرد آن بسیار باال‬
‫کمتر از ‪ 100‬ام ثانیه هماهنگ می نمایند ‪.‬‬
‫‪ ‬انواع ‪: UPS‬‬

‫‪ )1 ‬تکنولوژی استندبای ( ‪: ) Standby‬‬

‫در این مورد تا زمانی که برق شهر بر قرار باشد ‪ .‬بار مصرف از برق شهر تغذیه می شود و همزمان عمل شارژ باتری ها انجام می‬
‫شود ‪ .‬برق ورودی پس از ورود به دستگاه از طریق سوئیچ تبدیل به بار مصرفی می شود ‪ .‬در این زمان با قطع برق اینورتر که وظیفه‬
‫ی تبدیل برق و همچنین تولید برق سینوسی را دارد کار خود را شروع کرده ‪ ،‬سرعت عمل بسیار باال می باشد ‪ .‬مشکل این نوع ‪UPS‬‬
‫ها این است که برای توان کم مناسب می باشند ‪ .‬و از باتری های خشک اسیدی استفاده نمی شود و باتری اسید معمولی که به مرور‬
‫زمان مستهلک شده و از بین می رود استفاده شده ‪ .‬همچنین هزینه ی نگهداری و تعویض باتری زیاد است ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬فرورزونانس ( ‪: ) Ferroresonance‬‬
‫در این تکنولوژی ترانسفورماتور با طراحی و عملکرد خاص استفاده شده که با به حالت اشباع رفتن هسته ترانس ‪ ،‬ولتاژ تثبیت شده ای‬
‫در خروجی خود فراهم می کند ‪ .‬در حالت عادی و نرمال اینورتر قطع بود و توان از منبع ‪ AC‬ورودی به سیم پیچ اول ترانس منتقل‬
‫شده و از سیم پیچ ثانویه ی ترانس توان خروجی با رگوالسیون مناسب به بار مصرف انتقال می یابد و در زمان قطع برق شهر اینورتر‬
‫شروع به کار کرده و با استفاده از انرژی ذخیره شده در باتری و ترانسفورماتور توان مورد نیاز را تامین می کند ‪ .‬این روش فیلتر‬
‫شدن مناسب و قابلیت اطمینان باال دارد ‪ .‬زمان تأخیر به ‪ 0‬ثانیه می رسد ‪ .‬به همین دلیل جزو دسته ی ‪ UPS‬های آنالین محسوب می‬
‫شود ‪.‬‬
‫‪ )3 ‬اینتراکتیو ( ‪: ) Interactive‬‬
‫در این تکنولوژی اینورتر همواره روشن می باشد و خروجی ‪ UPS‬متصل است ‪ .‬در حالت عادی وظیفه ی شارژ باتری ها را دارد و در‬
‫هنگام قطع برق پیوستگی توان خروجی از اینورتر و انرژی ذخیره شده در باتری ها تامین می شود ‪ .‬زمان سوئیچ کردن بسیار کوتاه‬
‫است ‪ ،‬حدود ‪ 2‬الی ‪ 4‬میلی ثانیه صرفه ی اقتصادی دارد ‪ ،‬در تجهیزاتی مانند مراکز تلفن ‪ ،‬روشنایی ‪ ،‬تولید حرارت و سیستم های‬
‫کامپیوتر استفاده میشود ‪ .‬در بازار به اشتباه به آن ‪ UPS‬آنالین می گویند ‪.‬‬
‫‪ )4 ‬آنالین دابل کانورژن ( ‪: ) Online Dauble Conversion‬‬
‫یکی از جدید ترین های نوع ‪ UPS‬می باشد ‪ .‬ابتدا توان ‪ AC‬توسط یک سو ساز به ‪ DC‬تبدیل می شود و باتری ها شارژ می شود ‪ .‬سپس‬
‫این سطح ولتاژ توسط اینورتر به ولتاژ سینوسی مطلوب تبدیل می شود ‪ .‬برای تک فاز ‪ 220‬ولت و ‪ 3‬فاز ‪ 380‬با فرکانس مطلوب و‬
‫تاخیر بابت سوئیچ نخواهیم داشت ‪ .‬طول عمر باتری ها باال می باشد از ‪ 2‬سر مبدل ‪ 2‬طرفه و ارتباط ترانس و مبدل باتری استفاده شده‬
‫به طوری که در خیلی از موارد بدون جریان کشیدن از باتری تبدیل ولتاژ انجام می شود ‪ .‬دستگاه های بسیار حساس و گران قیمت در‬
‫مراکز درمانی از این سیستم استفاده می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬موارد استفاده از ‪: UPS‬‬

‫‪ )1 ‬تجهیزات حساس درمانی که با قطع کردن برق دچار صدمه شده و به بیمار صدمه وارد می شود ‪.‬‬
 ‫‪ )2 ‬تجهیزات تشخیصی که با قطع برق در روند تشخیص اختالل ایجاد شده مانند دستگاه شوک ‪ ،‬نوار قلب ‪ ، ECG‬آرتروگرافی‬
‫تجهیزات مانیتورینگ حیاتی ‪ ،‬الپاراسکوپی ‪ ،‬تصویر برداری سی تی اسکن ‪ ،‬تجهیزات آزمایشگاهی ‪ ،‬یخچال ها ‪ ،‬دستگاه های‬
‫لیزیک و هر نوع دستگاهی که با قطع برق به دستگاه و بیمار صدمه وارد می شود ‪.‬‬
‫➢ جلسه ‪ 5‬تاریخ ‪ 1402/01/28‬‬
‫‪ ‬معیار خرید و انتخاب ‪: UPS‬‬

‫‪ )1 ‬رفتار توان ها با ولتاژ یا ولت آمپر روی دستگاه به صورت پالک نمایش می دهند ‪ .‬که معموال پشت دستگاه و نزدیک به‬
‫برق ورودی است ‪ .‬اگر توان را تقسیم بر عدد ‪ 0.7‬نماییم توان ظاهری به دست می آید ‪ .‬می توانیم ضریب اطمینان ‪%20‬‬
‫‪1‬‬
‫برای اطمینان بیشتر در نظر بگیریم ‪ .‬در نهایت جمع توان هایی که به دست آورده ایم در ‪ 2‬ضرب می نماییم ‪ .‬یکی از معیار‬
‫های خرید ‪ UPS‬ها بر اساس توان مورد نیاز است ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬حداقل زمان تامین برق به این صورت است که برای چند دقیقه ‪ UPS‬الزم داریم یا برای چند ساعت‬
‫‪ )3 ‬میزان هزینه ی تعمیر و نگهداری‬
‫‪ )4 ‬اندازه ی اتاقک یا فضایی که باید برای نگهداری ‪ UPS‬ها طراحی شود ‪.‬‬

‫‪ ‬نکات ویژه در اتصال ‪ UPS‬ها و استابالیزرها ‪:‬‬

‫در قسمت برق ورودی این دستگاه ها نمی توانیم از هر جایی که راحت تر باشد اتصال را بر قرار نماییم ‪ .‬باید فاز و نول در جای‬
‫درست قرار بگیرد ‪ .‬روی دوشاخه ی این دستگاه ها ‪ 1‬عالمت ضربدر وجود دارد که سیم فاز را از نول مشخص می کند ‪ .‬بنابر این‬
‫ابتدا باید با فازمتر ‪ ،‬فاز پریز را مشخص نماییم ‪ ،‬سپس دوشاخه دستگاه را وصل کنیم ‪ .‬باید از عدم اتصال تجهیزات و وسایل اضافی به‬
‫خروجی ‪ UPS‬و استابالیزر مطمئن شویم ‪ .‬اگر توان مصرفی بیشتر از توان این دستگاه ها باشد ‪ .‬حالت اوردوز رخ می دهد و اگر مسیر‬
‫اضافی وجود داشته باشد که قبل از طراحی مشخص نشده باشد ‪ ،‬صدمات جدی به دستگاه وارد می شود ‪ .‬معموال یک فیوز داخلی در‬
‫قسمت ورودی برق در نظر گرفته می شود ‪ NICU ، CCU ، ICU .‬و اتاق های عمل و دستگاه های حساس مانیتورینگ به این صورت‬
‫طراحی می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬تعریف نویز ‪:‬‬
‫به هر نوسان و تغییر عمدی که بر روی سیگنال های مورد اندازه گیری ظاهر می شود ‪ ،‬نویز می گویند ‪ .‬در مدار های الکتریکی بیشتر‬
‫با نویز های ولتاژ و جریان سر و کار داریم ‪ .‬این نویز ها می توانند ناشی از تغییرات حرارتی یا حامل های الکترونیکی باشند ‪ .‬برخی‬
‫اوقات یون های کم انرژی یا نویز های الکترومغناطیسی را داریم ‪ .‬در هر صورت برای این که تداخل در دستگاه های پزشکی ایجاد‬
‫نشود یا باید کامال از بین بروند یا باید به حداقل برسند ‪.‬‬
‫‪ ‬انواع نویز ‪:‬‬

‫‪ )1 ‬حاصل از تولید میدان های خازنی خارجی با دستگاه‬

‫‪ )2 ‬حاصل از تداخالتی که در خود دستگاه صورت می گیرد ‪.‬‬
‫‪ )3 ‬نویز های ذاتی‬

‫‪ ‬الف) نویز حرارتی ‪:‬‬

‫در اثر آشفتگی حرارتی الکترون ها در داخل مقاومت الکتریکی به وجود می آید ‪ .‬حداقل مقدار این نویز بستگی به میزان ولتاژ متناوبی‬
‫است که در مدار قرار دارد ‪ .‬در سال ‪ 1928‬شخصی به نام نایکوئیست این ولتاژ را به صورت فرمول ریاضی با استفاده از اصول‬
‫ترمودینامیکی نشان داد ‪ .‬در تمام عناصری که دارای مقاومت الکترونیکی هستند ‪ ،‬این نویز وجود دارد ‪ .‬بستگی به جنس مقاومت ندارد‬
‫‪ .‬ولی به مقدار مقاومت بستگی دارد ‪ .‬حرارت دارای تابع چگالی فرکانسی یک نواختی می باشد ‪ .‬یعنی برای هر پهنای باند معین در هر‬
‫طیف فرکانسی قدرت نویز ثابت می باشد ‪ .‬بنابر این جزو نویز های سفید به حساب می آید به صورت ریاضی تابع گوسی و نرمال‬
‫تعریف می شود ‪ .‬به طور کلی نویز سفید نویزی است که تمام موئلفه های فرکانسی با مقدار توان ثات وجود دارد و فرمول آن به‬
‫صورت زیر می باشد ‪.‬‬

‫‪Vt = √4kTBR‬‬
‫‪ ‬ب) شات نویز ‪:‬‬
 ‫با عبور جریان از یک پتانسیل ‪ ،‬شات نویز به وجود می آید ‪ .‬علت پیدایش این نویز از کم و زیاد شدن جریان حول یک مقدار متوسط‬
‫می باشد ‪ .‬بیشتر در نیمه هادی ها وجود دارد و علت آن به وجود آمدن و تغییر ضریب الکترون ها در هادی ها می باشند ‪ .‬چگالی شات‬
‫نویز با فرکانس ثابت و دامنه ی آن دارای تابع چگالی گاوسی است به عبارت دیگر نویز سفید محسوب می شود و دارای همان ویژگی‬
‫های نویز حرارتی است ‪.‬‬
‫‪ ‬ج) نویز اتصالی ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫به دلیل تغییر ضریب هدایت در اثر اتصال غیر کامل بین ‪ 2‬ماده به وجود می آید ‪ .‬به دلیل نسبت عکس چگالی قدرت آن با فرکانس (‬
‫𝑓‬
‫) به آن نویز فرکانس پایین میگویند ‪ .‬با جریان های ‪ DC‬رابطه ی مستقیم دارد و توضیع دامنه ی آن نرمال است ‪ .‬مقدار این نویز در‬
‫‪1‬‬
‫فرکانس های کم به دلیل رابطه ی 𝑓 خیلی زیاد است و در این فرکانس ها نویز اتصالی مهم ترین منبع نویز می باشد ‪.‬‬

‫‪ ‬د) نویز پاپ کورن ‪:‬‬

‫این نویز برای اولین بار در دیود های نیمه هادی کشف شد ‪ .‬اگر این نویز را تقویت کنیم و به سطح بلندگویی بفرستیم ‪ ،‬صدایی شبیه‬
‫صدای انفجار به وجود می آید به همین دلیل به آن پاپ کورن می گویند ‪ .‬دلیل آن در وجود آن ناشی از نقص ساخت کارخانه ای است که‬
‫‪1‬‬
‫در اثر نقص اتصال نیمه هادی ها و کثیف بودن فلز استفاده شده به وجود می آید ‪ .‬چگالی نویز پاپ کورن دارای مشخصه ای 𝑛𝑓 می‬
‫باشد ‪ .‬که معموال ‪ n‬را ‪ 2‬در نظر می گیریم ( ‪ . ) 2 = n‬و این نویز در اثر فعالیت گالوانیکی ‪ ،‬فعالیتی است که ‪ 2‬فلز در مجاورت هم‬
‫و در حضور ‪ 1‬الکترونیک انجام می دهند باعث خوردگی نیز می شوند ‪ .‬وجود رطوبت (و بخار آب ) در محل اتصال و یون هایی که‬
‫در غالب گرد و غبار بین ‪ 2‬فلز وجود دارد ‪ .‬این فعالیت را سبب می شود ‪ .‬ولتاژ نویز ایجاد شده به جنس ‪ 2‬فلز بستگی دارد و هر‬
‫چقدر فاصله ی ‪ 2‬فلز بیشتر باشد ولتاژ بیشتر خواهد بود ‪ .‬اگر ‪ 2‬فلز از جنس یکسانی تشکیل شده باشند نویز به وجود نمی آید ‪ .‬نویز در‬
‫اثر تریبوالکتریک ‪ ،‬یکی از دالیلی که کابل ها دارای پوشش پالستیکی کلفتی هستند و سیم ها کامال فشرده در داخل کابل قرار می گیرند‬
‫به دلیل اثر تریبوالکتریک است ‪ .‬اگر هم به دلیل وجود خمیدگی در کابل در قسمتی از داخل کابل یک فضای خالی به وجود آید بار‬
‫الکتریکی در آن جا قطع شده و به صورت منبع نویز در کابل عمل می کند ‪.‬‬
‫‪ ‬نویز در اثر حرکت سیم ‪:‬‬
‫اگر سیمی در داخل میدان مغناطیسی حرکت کند ولتاژی در ‪ 2‬سر آن القا می شود و این میدان مغناطیسی که در هر مداری وجود دارد‬
‫خود باعث ایجاد نویز می شود ‪.‬‬
‫نکته ‪ :‬برای از بین بردن کاهش نویز از روش های مختلف کوپالژ نویز استفاده میکنیم ‪ .‬که به شرح زیر می باشد ‪:‬‬
‫‪ ‬کوپالژ هدایتی نویز ‪:‬‬
‫یکی از راه های ایجاد نویز انتقال نویز از طریق سیم های رابط می باشد ‪ .‬هر ‪ 3‬می توانند نویز را از داخل سیم بگیرد و به داخل‬
‫جلوگیری از نویزی شدن سیم ها باید نویز را از روی سیم ها قبل از ایجاد تداخل در مدار با دی کوپله کردن‬ ‫سیستم هدایت کند ‪.‬‬
‫سیم ها انجام دهیم ‪.‬‬
‫‪ ‬کوپالژ از طریق امپدانس مشترک ‪:‬‬
‫زمانی که جریان های مختلف از امپدانس مشترک عبور نمایند ‪ .‬افت ولتاژ روی امپدانس مشترک از هر ‪ 2‬طرف مدار دیده می شود ‪.‬‬
‫طبق شکل جریان زمین در هر ‪ 2‬مدار از مقاومت مشترک زمین عبور می کند ‪ .‬از آن جایی که ولتاژ زمین در مدار ‪ 1‬با ولتاژ ناشی‬
‫از عبور جریان مدار ‪ 2‬از امپدانس مشترک مدوله میشود ‪ .‬از تغییرجریان مدار ‪ 2‬به صورت نویزی در ورودی مدار ‪ 1‬ظاهر می‬
‫شوند ‪.‬‬

‫‪ ‬کوپالژهای سلفی و خارنی ‪:‬‬

‫وجود میدان مغناطیسی و الکتریکی که مهم ترین آن میدان های حاصل از خطوط برق شهر می باشد نویز هایی به وجود می آورند که‬
‫در برابر آن از کوپالژ خازنی و سلفی استفاده می نماییم در کوپالژ خازنی به صورت زیر داریم ‪.‬‬

‫در کوپالژ سلفی ناشی از القای الکترومغناطیس می باشد که میدان به سلف القایی می شود و روش های کاهش آن ‪ :‬شیلد کردن ‪ ،‬زمین‬
‫کردن ‪ ،‬متعادل کردن ‪ ،‬فیلتر کردن تغذیه یا دی کوپلینگ تغذیه می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬روش شیلد کردن و مقایسه ی آن ‪:‬‬
‫انواع شیلد یا به صورت پیوسته که ورقه ی آلمینیومی به اطراف سیم پیچیده می شود و کل سطح آن را می گیرد ‪.‬‬
‫یا به صورت پوشش بافته شده می باشد ‪ .‬اگر شیلد در یک نقطه از زمین باشد ‪ .‬نتنها باعث و کاهش حذف القای میدان الکتریکی می‬
‫شود و تاثیر کمی روی القای سلفی ( میدان مغناطیسی دارد ) ‪.‬‬
‫‪ ‬مقایسه ی انواع روش های شیلد کردن ‪:‬‬

‫‪ ‬هیچ نوع شیلدی در مقابل القای میدان وجود ندارد ‪.‬‬

‫‪ ‬شیلد از یک طرف زمین نشده است وهیچ اثری بر نویز ندارد ‪.‬‬

‫‪ ‬کاهش نویز در فرکانس های بزرگ تر از فرکانس قطع شیلد ‪.‬‬

‫‪ ‬استفاده از جفتی سیم اما اثر آن به دلیل زمین شدن در انتهای مدار و ایجاد حلقه ی زمین زیاد نمی باشد کردن‬

‫‪ ‬اضافه کردن شیلدی که تنها یک طرف آن زمین شده است ‪.‬‬

‫‪ ‬زمین کردن ‪ 2‬طرفه شیلد ‪.‬‬

 ‫‪ ‬در این حالت خاصیت شیلد در برابر القای مدار بسیار خوب است ‪.‬‬

‫‪ ‬به علت عبور القای الکتریکی از حالت کاهندگی خوبی برخوردار نمی باشد ‪.‬‬

‫‪ ‬برای رفع اشکال در حالت قبلی از ‪ 1‬حالت استفاده می شود و یا می توان از ‪ 1‬تک سیم به صورت ‪ 2‬استفاده کرد ‪.‬‬

‫‪ ‬به دلیل جریان زیاد شیلد که در حلقه زمین شامل شیلد و صفحه زمین است و ایجاد ولتاژ های نا برابر در سیم داخل حالت کاهندگی‬
‫صورت می گیرد ‪.‬‬

‫‪ ‬حالت های ‪ O‬و ‪ I‬با هم جمع شده ولی این مدار خیلی هم مطلوب نیست زیرا هر ولتاژ و جریان نریسی می تواند وارد سیم های‬
‫سیگنال شود ‪.‬‬

‫➢ جلسه ‪ 6‬تاریخ ‪ 1402/02/04‬‬

‫‪ ‬زمین کردن ‪:‬‬
‫یکی از راه های اولیه جهت کم کردن نویز ها و ولتاژ های القائی نا خواسته زمین کرد است ‪.‬‬
‫‪ ‬نکاتی که در زمین کردن باید در نظر داشت عبارت اند از ‪:‬‬
‫‪ )1‬به حداقل رساندن ولتاژ نویز ناشی از عبور جریان های ‪ 2‬یا چند مدار از ‪ 1‬امپدانس مشترک زمین‬
‫‪ )2‬اجتناب از ازدیاد حلقه های زمین ‪ ،‬چون این حلقه ها به میدان های مغناطیسی حساس هستند و ولتاژ نویز القائی در آن ها باعث اختالف‬
‫پتانسیل در نقاط مختلف مدار می شود ‪ .‬زمین می تواند سطح یا نقطه ی هم پتانسیلی باشد که ولتاژ مرجعی برای مدار های سیستم به وجود‬
‫بیاورد ‪.‬‬
‫‪ ‬زمین های سیگنال ‪:‬‬
‫می تواند به صورت تک نقطه ای یا چند نقطه ای باشد تک نقطه ای به صورت سری یا موازی می باشد ‪.‬‬
 ‫چند نقطه ای‬ ‫چند نقطه ای سری‬ ‫تک نقطه ای موازی‬
‫‪ ‬نکات روش های زمین کردن ‪:‬‬
‫‪ )1 ‬باید در نظر داشته باشید که تمام سیم ها دارای امپدانس محدودی هستند و با مقاومت و سلف مدل می شوند ‪.‬‬
‫‪ 2 )2 ‬نقطه از زمین اگر از نظر فیزیکی مجزا یا متفاوت باشند به ندرت هم پتانسیل می شوند ‪.‬‬
‫‪ )3 ‬به دلیل وجود نویز سیستم زمین مشترک نامطلوب ترین نوع سیستم زمین است ‪ .‬این روش چون خیلی ساده است ‪ ،‬متداول‬
‫می باشد ‪ .‬اما نباید برای مدار های حساس استفاده کنیم ‪ .‬زیرا به دلیل طراحی جریان در انشعابات و تغییر سطح ولتاژ وجه‬
‫مناسبی نمی باشد ‪.‬‬

‫‪ )4 ‬در فرکانس های پایین به علت عدم تاثیر جریان های انشعابات مختلف بر هم دیگر سیستم زمین جدا یا همان موازی مطلوب‬
‫تر است ‪.‬‬
‫‪ )5 ‬در اتصال موازی پتانسیل زمین به جریان و امپدانس مسیر خودش بستگی دارد ‪.‬‬
‫‪ )6 ‬سیستم اتصال موازی محدودیت هایی هم دارد ‪:‬‬
‫‪ )1 ‬پیاده سازی آن یک مقدار مشکل تر است و به مقدار سیم بیشتری نیز نیاز دارد ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬در فرکانس های باال خاصیت سلفی سیم زمین امپدانس آن را افزایش می دهد و خازن های پارازیتی باعث سیگنال کوپالژ بین‬
‫زمین ها می شوند ‪.‬‬
‫𝜆‬
‫‪ )3 ‬اگر طول سیم مضرب فردی از ‪ ( 4‬الندا چهارم ) باشد ‪ .‬امپدانس سیم زمین بسیار زیاد می شود ‪ .‬عالوه بر افزایش امپدانس ‪ ،‬زمین به‬
‫صورت آنتن نیز عمل میکند و خود باعث تشعشع نویز می شود ‪.‬‬
‫نکته ‪ :‬برای کاهش امپدانس زمین در فرکانس های باال از سیستم زمین چند نقطه ای استفاده می شود ‪ .‬در این سیستم مدار هایی که به‬
‫زمین نزدیک هستند با امپدانس کم متصل می شوند ‪ .‬بهترین روش برای تجهیزات پزشکی در فرکانس های پایین ترکیب سری و موازی‬
‫در سیستم تک نقطه ای است ‪.‬‬
‫‪ ‬روش های مختلف ‪:‬‬
‫با توجه بر اینکه ‪ 2‬نقطه از زمین به ندرت دارای پتانسیل برابر می باشد ‪ .‬خود اختالف پتانسیل زمین ما تولید نویز می کند ‪ .‬در شکل‬
‫زیر در نقطه ‪ A‬و مدار در نقطه ‪ E‬زمین شده است ‪ .‬اختالف پتانسیل این زمین ها ‪ VG‬می باشد ‪ .‬ولتاژ ورودی به تقویت کننده ‪VG+VS‬‬
‫می باشد ‪ .‬با استفاده از اتصال ‪ 2‬نقطه مدار به زمین حلقه ی زمین به وجود می آید ‪ .‬که برای جلو گیری از تشکیل آن ها باید ‪ 2‬زمین از‬
‫نظر الکتریکی از هم مجزا باشند ‪ .‬استفاده از ترانس ایزوله باعث قطع حلقه های زمین در مدار می شود ‪.‬‬
‫استفاده از ترانس ایزوله در مدار های حاوی جریان های ‪ DC‬یا جریان هایی که فرکانس بسیار پایین دارند که اصال عملی نیست ‪ .‬راه های‬
‫دیگر استفاده از این روش ایزوله کننده های نوری است ‪ .‬که از نظر جدا سازی الکتریکی بسیار مناسب است ‪ .‬ایزوله کننده های نوری‬
‫به صورت یک بسته ی حاوی دیود فرستنده و دیود گیرنده ی نور می باشند ‪.‬‬

‫روش دیگر متعادل کردن است ‪ :‬به این صورت که به هر ‪ 2‬مدار ‪ 2‬سیم لوله که تمام مدار ها و امپدانس های ‪ 2‬سیم آن نسبت به هم و به‬
‫زمین مشابه باشند مدار متعادل می گویند ‪ .‬در این حالت ولتاژ نویز به صورت مشترک بر روی ‪ 2‬خط ظاهر می شود ‪ .‬که با استفاده از‬
‫روش هایی به عنوان مثال استفاده از تقویت کننده های تفاضلی ‪ ،‬می توان اثر آن بر روی بار را حذف کرد ‪.‬‬

‫حالت دیگر از یک ترانس ایزوله برای متعادل کردن استفاده می کند ‪ .‬ولتاژ های ورودی به ولتاژ های ‪ V1‬و ‪ V2‬تبدیل می شوند که از‬
‫طریق ترانس متعادل به مجموعه ای انتقال می یابد ‪ .‬در صورتی که روی خطوط ورودی تعادل وجود نداشته باشد ‪ ،‬به دلیل ضخیم‬
‫کردن سر وسط ترانس در ‪ 2‬طرف ولتاژی ایجاد خواهد شد ‪ .‬ولتاژ های تفاضلی غیر هم عالمت و ولتاژ های مشترک دارای عالمت‬
‫یکسان خواهند بود ‪ ،‬بنابر این در سمت ثانویه به تعادل می رسند ‪.‬‬

‫فیلتر کردن تغذیه یا دیکوپلینگ تغذیه ‪:‬‬

‫در حالت ایده آل امپدانس منبع تغذیه باید ‪ 0‬باشد ‪ .‬ولی متاسفانه منابع تغذیه در حالت عملی دارای امپدانس بزرگ تر از ‪ 0‬می باشند ‪ .‬از‬
‫طرفی خطوط ارتباطی تغذیه نیز خود دارای امپدانس می باشد ‪ .‬هر ‪ 2‬این ها باعث کوپالژ نویز بین مدار ها می شود ‪ .‬مدار معادل خطوط‬
‫تغذیه را می توانیم به صورت شکل زیر نمایش دهیم ‪.‬‬

‫برای کاهش اثرات غیر ایده آل بودن منبع تغذیه از فیلتر های دیکوپلینگ استفاده می شود ‪ .‬در فیلتر ‪ ( RC‬مقاومت خازن ) افت ولتاژ‬
‫روی مقاومت وجود خواهد داشت که این باعپ کاهش ولتاژ تغذیه می شود ‪ .‬در فیلتر های ‪ LC‬باید فرکانس تشدید این مدار به اندازه ی‬
‫کافی کوچک تر از باند عبور مدار متصل به فیلتر باشد ‪.‬‬
 ‫نکته ‪ :‬برای فیلتر کردن نویز های برگشتی از مدار به منبع می توان از خازن هایی استفاده کرد ‪.‬‬
‫سلف موجود در فیلتر های ‪ L-C‬می تواند به عنوان ثانویه برای سیم پیچ اولیه که در بیرون از مدار وجود دارد باشد و سبب القای نویز در‬
‫مدار شود ‪ .‬بنابر این فیلتر های ‪ R-C‬بر فیلتر های ‪ L-C‬ارجحیت دارد ‪.‬‬

‫‪LC‬‬

‫برای جلوگیری از کوپالژ نویز بر سطح تغذیه از خازن برای هر تراشه ی سیگنال استفاده می شود ‪ .‬در این تراشه ها تغییرات شدید‬
‫ولتاژ به صورت از ‪ 0‬به ‪ 1‬رفتن باعث ایجاد تغییرات ولتاژ در تغذیه می شود ‪ .‬حجم بسیار زیادی از این جریان به وسیله ی خازن‬
‫تامین می شود ‪ .‬همین مسئله باعث جلوگیری از تغییرات نا گهانی جریان در خطوط تغذیه می شود ‪ .‬اندازه ی خازن ها معموال بین ‪100‬‬
‫تا ‪ 200‬نانوفاراد میتواند باشد ‪ .‬هر بردی که تغذیه وارد می شود از خازن های بزرگ کوپلینگ برای کاهش اثر نویز و از باست ها‬
‫برای کاهش امپدانس زمین استفاده می شود ‪ .‬طراحی مدار باید به گونه ای باشد که از مدار در مقابل تشعشع القاء ی دستگاه ها و خطوط‬
‫القاء ی خارجی یا خطوط ارتباط داخلی محافظت کند ‪ .‬همچنین در تشعشع مدار و اثر گذاری روی دستگاه های دیگر جلوگیری می کند ‪.‬‬
‫باید اصول سازگاری الکترومغناطیس در برد های مدار چاپی رعایت شود ‪ .‬در تقسیم بندی باید توجه داشت که قسمت های تولید کننده ی‬
‫نویز از بقیه ی مدار جدا باشند ‪ .‬یکی از اصول بسیار مهم در طراحی جدا بودن قسمت های مختلف مدار می باشند ‪ .‬آن زمین ها باید به‬
‫صورت موازی از هم باشند و در ‪ 1‬نقطه ورودی مدار و اتصال به زمین به هم وصل شوند ‪ .‬تکنیک هایی برای کاهش نویز در طراحی‬
‫مدار چاپی استفاده می شود به طوری که در هر قسمت باید زمین به طور مناسب با امپدانس کم توضیع شود و برای این کار قطر خطوط‬
‫زمین باید بزرگ باشد ‪ .‬پهن بودن خطوط زمین و پوشاندن قسمت های خالی در برد با صفحات زمین بسیار مناسب می باشد ‪ .‬استفاده از‬
‫فیلتر های دیکوپینگ تغذیه در هر قسمت مدار ‪ ،‬استفاده از خازن برای مدار های دیجیتال روی هر تغذیه برای هر تراشه‬
‫➢ جلسه ی ‪ 7‬تاریخ ‪ 1402/02/11‬‬
‫‪ ‬انواع خطر های عمومی برای تجهیزات پزشکی و کارکنان ‪:‬‬
‫آتش سوزی و اطفاء حریق ‪ :‬یکی از خطرناک ترین پدیده هایی است که عالوه بر خسارات مالی ‪ ،‬خسارت جانی نیز به همراه دارد ‪.‬‬
‫معموال ساکنین بیمارستان افراد ناتوانی هستند که امکان نجات خود را ندارند ‪ ،‬در نتیجه بیمارستان بیشتر از هر مکان عمومی دیگر در‬
‫اثر آتش سوزی می تواند خسارات جانبی زیادی داشته باشد ‪ .‬از طرفی تجهیزات و دستگاه های بیمارستانی متنوع و بسیار گران قیمت‬
‫هستند که از نظر مالی آتش سوزی خسارات جبران نا پذیری را می تواند وارد کند ‪ .‬وجود مواد شیمیایی و آزمایشگاهی و همچنین وجود‬
‫کپسول های اکسیژن برای سیستم های اکسیژن رسانی بیمارستان ‪ ،‬شدت حریق را افزایش داشته و می تواند باعث وقوع انفجار در‬
‫بیمارستان شود ‪ .‬معموال بین ‪ 60‬تا ‪ 90‬مورد آتش سوزی در ایران در سال به ازای هر ‪ 100000‬نفر جمعیت ثبت می شود ‪ .‬بر اساس‬
‫مثلث زیر برای ایجاد آتش باید هر ‪ 3‬عامل وجود داشته باشد ‪ .‬اگر بتوان فقط یک عامل را حذف نماییم حریق اطفاء می شود ‪.‬‬
‫گرما‬

‫اکسیژن‬ ‫ماده سوختنی‬

‫اگر ماده ی سوختنی را از آتش بگیریم به این عمل جدا سازی یا سد کردن می گویند ‪ ،‬مانند بستن شیر سوخت ‪ .‬اگر مانع رسیدن اکسیژن‬
‫به آتیش شویم به آن خفه کردن می گویند ‪ ،‬مانند استفاده از شن و ماسه ‪ ،‬پتو ‪ ،‬پودر ها ‪ ،‬کف ها و گاز های اطفاء حریق ‪ .‬اگر گرما را‬
‫از آتش بگیریم به آن سرد کردن میگویید ‪ ،‬مانند ریختن آب ‪.‬‬
‫‪ ‬انواع خاموش کننده دستی ‪:‬‬
‫‪ )1‬محتوی آب ‪ )2‬محتوی پودر ‪ )3‬محتوی کف ‪ )4‬گاز کربنیک ‪ )5‬مواد هالوژنی ‪.‬‬
‫‪ ‬نکات ایمنی استفاده از خاموش کننده ها ‪:‬‬
‫می توان به جای یک کپسول از چند کپسول و چند نفر استفاده کرد ‪ .‬در حریق مایعات پس از قطع شعله و خاموش شدن باید چند ثانیه‬
‫همچنان به اطفاء حریق ادامه بدهیم ‪ .‬در آتش سوزی روی سطح زمین خاموش کردن از جلوی آتش شروع می شود و باید به عقب رانده‬
‫شود و در آتش سوزی روی دیوار از پایین به باال صورت می گیرد ‪ .‬مواد داخل کپسول را باید به ریشه ی آتش رساند نه به زبانه های‬
‫آن و همواره باید پشت به باد قرار گرفت تا دود و گرما به سمت فرد نیایند ‪ .‬باید نوک شیلنگ را در دست گرفت وسط شیلنگ را نگیرید‬
‫‪ .‬کارت شناسایی و تاریخ شارژ و انقضای آن نباید از کپسول جدا شود ‪ .‬کپسول در برابر زنگ زدن و ضربه باید محافظت شود ‪.‬‬
‫‪ ‬نکات ایمنی در نصب کپسول ‪:‬‬
‫طراح باید محل های نصب کپسول را جایی در نظر بگیرد که دسترسی آن آسان باشد ‪ .‬و به محض ورود اولین چیزی باشد که توجه را‬
‫جلب میکند ‪ ،‬بهتر است در نزدیکی مسیر های منتهی به فرار باشد ‪ .‬نباید نزدیک محل های خطرناک باشد ‪ .‬از قرار دادن کپسول در‬
‫محل های نمناک یا در معرض بارش باران و تابش خورشید خودداری شود ‪ .‬ارتفاع کپسول ها معموال از کف تمام شده ‪ 110‬یا کف نا‬
‫تمام ‪ 120‬سانتی متر می باشد ‪ .‬فاصله ی ‪ 2‬کپسول نمی تواند بیشتر از ‪ 30‬متر باشد ‪ .‬تاریخ شارژ و انقضای آن باید روی آن درج شده‬
‫باشد ‪ ،‬حتما باید روی دیوار نصب شود و از قرار دادن آن بر روی زمین خودداری شود ‪ .‬تعداد کپسول و وزن آن باید متناسب با محل‬
‫خطر در نظر گرفته شود ‪ .‬در موتور خانه ها حتی اگر به سیستم پاشش اتوماتیک مجهز بودند عالوه بر آن باید از کپسول های اطفاء‬
‫حریق نیز استفاده شود ‪.‬‬
‫‪ ‬انواع کپسول ها در بیمارستان ‪:‬‬
‫‪ 2‬نوع کپسول در بیمارستان استفاده می شود ‪.‬‬
‫‪ )1 ‬کپسول های پودری ‪:‬‬
‫برای خاموش کردن آتش سوزی های جامدات ‪ ،‬مایعات و گازها کاربرد دارد ‪ .‬این کپسول ها یک بار مصرف هستند و باید بعد از‬
‫مصرف مجدد شارژ شوند ‪ .‬همچنین باید هر ‪ 15‬الی ‪ 30‬روز یک بار تکان داده شوند تا پودر های آن به هم چسبیده نگردند ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬کپسول های گازی ‪:‬‬
‫برای وسایل برقی و الکتریکی استفاده می شوند ‪ .‬چند بار قابل استفاده هستند ‪ .‬میتوانند در کنار کپسول های پودری نصب شوند ‪.‬‬
‫معموال از گاز ‪ CO2‬برای خفه کردن در این کپسول ها استفاده می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬خاموش کننده های آبی ‪:‬‬
‫این نوع خاموش کننده ها چند نوع می باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬یکی خاموش کننده های آب تحت فشار هستند ‪:‬‬
‫که به صورت دستی می باشند ‪ .‬معموال در ظرفیت ‪ 9‬لیتری با قدرت پرتاب ‪ 7‬متر طبق استاندارد انگلیس و طبق استاندارد آمریکا‬
‫پرتاب آن ‪ 10‬تا ‪ 12‬متر تعیین می گردد ‪ .‬مدت زمان تخلیه آن طبق استاندارد انگلیس ‪ 60‬ثانیه و آمریکا ‪ 55‬ثانیه و فشار آن ‪ 10‬بار در‬
‫سیلندر با بدنه ی مقاوم با مقاومتی برابر با ‪ 40‬اتمسفر قرار دارد ‪ .‬مشکل این خاموش کننده ها این است که در هوای سرد زیر ‪ 4‬درجه‬
‫ی سانتی گراد امکان یخ زدگی آب فراهم می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬نوع دیگری از این خاموش کننده ها مخلوط آب و گاز هستند ‪.‬‬
‫در آب محلول ضد یخ استفاده می شود و برای گاز آن از ‪ co2‬تحت فشار در یک محفظه ی کوچک به نام کارتریج می باشد ‪ ،‬استفاده‬
‫می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬نوع دیگر استفاده از خاموش کننده های ثابت نصب شده روی سقف به کمک ناظر یا اسپرینکلر ‪.‬‬
‫اسپرینکلر ها به صورت سیستم تر ‪ ،‬خشک و جریان آزاد و نیمه آزاد هستند ‪ .‬به عنوان یکی از تجهیزات پیشرفته آتش نشانی استفاده‬
‫می شوند ‪ .‬دارای حباب های شیشه ای حاوی جیوه ی حساس به دما می باشند ‪ .‬با بروز حریق و افزایش دما این حباب دچار انبساط شده‬
‫و می شکند ‪ .‬به رنگ های نارنجی ‪ 57‬درجه ‪ ،‬قرمز ‪ 68‬درجه ‪ ،‬زرد ‪ 70‬درجه ‪ ،‬سبز ‪ ، 93‬آبی ‪ ، 141‬بنش ‪ 182‬وجود دارد ‪ .‬در ‪2‬‬
‫حالت پایین زن و باال زن آب را پاشش می کنند ‪ .‬بعد از شکسته شدن محفظه آب از طریق پمپ به صورت اتوماتیک با فشار باال پاشش‬
‫می شود ‪ .‬در این حالت اتالف وقت وجود ندارد ‪ ،‬اما امکان یخ زدن آب وجود دارد به این سیستم تر می گویند ‪.‬‬
‫‪ ‬در حالت لوله ی خشک عالوه بر آب مقداری هوا وجود دارد ‪:‬‬
‫که این هوا پس از شکستن حباب خارج شده و سپس پاشش آب صورت می گیرد ‪ .‬یکی از وسایلی که برای تشخیص حریق استفاده می‬
‫شود دتکتور است ‪ .‬دستگاهی است که به کمک آن محل دقیق آتش سوزی شناسایی می شود ‪ .‬که متعاقب آن میتوان عملیات اطفای‬
‫حریق را انجام داد ‪.‬‬
‫‪ ‬چندین مدل دکتور وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬دتکتور های دودی ‪ :‬به دود حساس هستند ‪ ،‬عالوه بر آتش درمکانی که حجم دود باال باشد عمل می کند ‪ .‬مانند هتل ها ‪. ...‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )2‬دتکتور حرارتی ‪ :‬فقط به حرارت حساس هستند ‪ .‬فقط در مکان های عمومی بدون وجود مواد شیمیایی مناسب است ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )3‬دتکتور دودی ‪ -‬حرارتی ‪ :‬برای انبار های شیمیایی ‪ ،‬بیمارستان ها ‪ ،‬زندان ها و ‪ ...‬مناسب هستند ‪ .‬این دتکتور ها به محض‬ ‫‪‬‬
‫وقوع حریق دود یا حرارت حاصل از حریق هرکدام که سریع تر دتکتور تشخیص دهد عمل می کند ‪.‬‬
‫‪ )4‬دتکتور های نوری ‪ :‬با استفاده از اصل پراکندگی نور ‪ ،‬دود را تشخیص میدهند ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )5‬دتکتور مونو اکسید کربن ‪ :‬دارای فیلتر های مخصوصی هستند ‪ .‬کاربرد آن ها بسیار خاص می باشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نکات مربوط به نصب دتکتور ها ‪:‬‬
‫نزدیک پنجره و کانال های هوا رسان درب ورود و خروج نباید نصب شود ‪ ،‬به صورت متقارن و به طوری که بیشترین فضا را پوشش‬
‫دهد نصب شود ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫هر دتکتور تاشعاع ‪ 2‬متر را پوشش می دهد ‪ .‬برای هر فضای جداگانه باید حداقل ‪ 1‬دتکتور قرار داد ‪.‬‬
‫➢ جلسه ‪ 8‬تاریخ ‪ 1402/02/18‬‬
‫‪ ‬تجهیزات حفاظت فردی مورد نیاز برای واحد های های تجهیزات پزشکی ‪:‬‬
‫تجهیزاتی هستند که برای حفاظت کارکنان در برابر صدمات شغلی یا بیماری های ناشی از تماس فرد با مواد بیولوژیکی ‪ ،‬شیمیایی ‪،‬‬
‫رادیولوژی ‪ ،‬الکتریکی و ‪ ...‬طراحی شده است ‪ .‬با توجه به اینکه براساس شغل هر صدمه ای متفاوت می باشد ‪ ،‬این تجهیزات نیز‬
‫گوناگون می باشند ‪ .‬به عنوان مثال ‪:‬‬
‫‪ ‬دست کش های مخصوص ‪:‬‬
‫هنگامی که تماس دست برای کار با تجهیزات پزشکی در تماس با بیمار استفاده می شود ‪ ،‬استفاده از دست کش های مخصوص برای این‬
‫مورد توصیه می شود ‪ .‬برای محافظت از پوست و جلوگیری از آلوده شدن لباس و جلوگیری از پاشیده شدن خون و مایعات بدن و ‪ ...‬از‬
‫گان استفاده می شود ‪ .‬گان ها و دست کش ها انواع مختلفی دارند ‪.‬‬
‫دست کش نیتریل ‪ :‬از الستیک مصنوعی ساخته شده ‪ ،‬مقاومت فیزیکی باالیی دارد ‪ ،‬دربرابر سوراخ شدن و مواد شیمیایی‬ ‫‪‬‬
‫مقاوم است ‪ ،‬برای کسانی که حساسیت به التکس دارند جایگزین مناسبی است ‪.‬‬
‫دست کش وینیل ‪ :‬برای کارهای ساده استفاده می شود ‪ ،‬محافظت خیلی باالیی دربرابر میکروب ها ندارد ‪ ،‬ضد استاتیک است‬ ‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫دست کش نایلونی ‪ :‬معموال برای موارد یکبار مصرف استفاده می شود ‪ ،‬مقاومت بسیار پایینی دارد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫دست کش های التکس ‪ :‬بسیار پر کاربرد ‪ ،‬میزان نفوذ ویروس بسیار کم ‪ ،‬تا مدت ‪ 16‬ساعت می توان استفاده کرد و با الکل‬ ‫‪‬‬
‫به راحتی ضدعفونی می شوند ‪ ،‬معموال دست کش های التکس به رنگ کرم روشن و دستکش های نیتریل به رنگ آبی روشن‬
‫می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬گان ‪:‬‬
‫انواع گان بطور کلی ‪ 2‬دسته گان وجود دارد ‪ :‬یکبار مصرف و چندبار مصرف ‪ .‬چندبار مصرف معموال از جنس پنبه پلی استر و‬
‫ویسکوز می باشد ‪ .‬یکبار مصرف از جنس اسپان ‪ ،‬فاقد دوخت ‪ ،‬معموال در قسمت های عفونی یا ویروسی برای یک بار استفاده یا در‬
 ‫رادیو لوژی ‪ ICU ،‬و ‪ CCU‬استفاده می شود ‪ .‬یک نوع گان نیز وجود دارد که در دندانپزشکی استفاده می شود ‪ ،‬تفاوت آن با گان‬
‫جراحی در استریل نبودن آن است ‪ .‬از نظر شکل ظاهری نیز گان بیمار با جراح متفاوت می باشد ‪ .‬گان جراح دور آستین آن کش بافت‬
‫بوده و روی مچ کامال فیکس می شود ‪ ،‬ولی گان بیمار دور آستین آن نوار دوز بوده و کامال آزاد می باشد ‪ .‬گان ها به رنگ های مختلفی‬
‫موجود می باشند ‪ ،‬ولی عمدتا به رنگ سبز یا آبی تولید می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬عینک های محافظ ‪:‬‬
‫برای محافظت از پوست در قسمت صورت و در حالتی که احتمال آلوده بودن محیط و امکان انتشار قطعات آلوده به چشم وجود داشته‬
‫باشد از عینک های محافظ استفاده می شود ‪ .‬این عینک ها انواع مختلفی دارند ‪ ،‬بعضی از این عینک ها در جراحی ‪ ،‬برخی در‬
‫دندانپزشکی و برخی در معاینات متداول بیمار استفاده می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬پاپوش های استاندارد ‪:‬‬
‫درصورت احتمال خطر پاچیده شدن خون و مایعات روی پاها وجود داشته باشد از پاپوش های استاندارد و مخصوص استفاده می شود ‪،‬‬
‫پاپوش ها معموال به صورت یکبار مصرف هستند ‪.‬‬
‫‪ ‬کاله ‪:‬‬
‫برای محافظت از سر و موها و انتقال آلودگی از کاله استفاده می شود ‪ .‬کاله ها از نظر جنس به صورت یکبار مصرف ‪ ،‬چندبار‬
‫مصرف ‪ ،‬پارچه ای هم از نظر شکل به دسته های مختلف کاله ساده ‪ ،‬جراحی ‪ ،‬آکاردئونی و ‪ ...‬تقسیم می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬محافظ صورت یا شیلد ‪:‬‬
‫برای جلوگیری از انتشار موارد آلوده یا پرتاب میکروب ها و ویروس ها به چشم و بینی از محافظ صورت یا شیلد استفاده می شود ‪ .‬به‬
‫صورت طلق ثابت ‪ ،‬متحرک ‪ ،‬معمولی ‪ ،‬ضد بخار طراحی می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬ماسک ‪:‬‬
‫هنگام ورود به اتاق بیمار و یا اتاق های ایزوله تنفسی و جلوگیری از انتشار میکروب ها و ویروس ها به راه تنفس از ماسک استفاده می‬
‫شود ‪ ،‬ماسک ها به صورت ماسک جراحی یا طبی یا پزشکی که ‪:‬‬
‫ماسک دهانی یکبار مصرف ‪ :‬از جنس پارچه یا پلی پروپیلن تهیه می شوند ‪ ،‬حداقل ‪ % 80‬کارایی فیلتراسیون باکتلایر دارند ‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫در محیط های غبار آلود نباید از ماسک جراحی استفاده کرد ‪ ،‬درآالینده های کوچیکتر از ‪ 2.5‬میکرون کارایی ندارن ‪.‬‬
‫ماسک ‪ : N95‬برای برخی از بیماری های ویروسی مانند آنفاالنزا ‪ ،‬آبله مرغان ‪ ،‬سرخک ‪ ،‬سندرم حاد و شدید تنفسی ‪ ،‬از‬ ‫‪‬‬
‫این ماسک به دلیل توانایی باال برای جلوگیری از انتقال بیماری استفاده می شود ‪ ،‬عدد ‪ 95‬یعنی حداقل ‪ %95‬از ذرات عفونی‬
‫و آالینده های بزرگتر از ‪ 0.3‬میکرون را فیلتر می کند ‪ .‬این ماسک هم به صورت یک بار مصرف و هم به صورت چند بار‬
‫مصرف با عمر طوالنی تر می باشند که با هم متفاوت هستند ‪.‬‬
‫ماسک های فیلتر دار ‪ FFP‬نوع یک ‪ :‬یعنی ‪ : FFP1‬برای ذرات بزرگتر از ‪ 5‬میکرون با فیلتراسیون ‪%80‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : FFP2‬برای ذرات بین ‪ 2‬تا ‪ 5‬میکرون با ‪%94‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : FFP3‬برای ذرات کوچکتر از ‪ 2‬میکرون با فیلتر ‪%99‬‬ ‫‪‬‬
‫ماسک ‪ : N99‬برای ذرات بزرگتر از ‪ 0.3‬میکرون و با فیلتراسیون ‪%99‬‬ ‫‪‬‬
‫ماسک ‪ : R100‬برای ذرات بزرگتر از ‪ 0.3‬میکرون با فیلتر ‪99.9‬‬ ‫‪‬‬
‫ماسک ‪ : P95‬ذرات بزرگتر از ‪ 0.3‬میکرون با فیلتر ‪ 95%‬مقاوم نسبت به روغن و به همین ترتیب ‪ P99‬و ‪P100‬‬ ‫‪‬‬
‫ماسک فیلتر دار کربن اکتیو یا کربن دار ‪ :‬در این ماسک ها الیه هایی از کربن فعال شده که به منظور حفاظت در مقابل گاز‬ ‫‪‬‬
‫ها و بخار ها در نظر گرفته شده ‪.‬‬
‫‪ ‬ایمنی گازهای طبی ‪:‬‬
‫شامل گازهای بی هوشی ‪ ،‬اکسیژن ‪ ،‬هوای فشرده و دی اکسید کربن می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬دی اکسید کربن ‪:‬‬
‫باید مقدار کربن کمتر از ‪ %1‬یا اصطالحا کمتر از ‪ 10PPM‬باشد ‪ .‬در غیر این صورت امکان مسمومیت وجود دارد ‪PPM .‬‬
‫اصطالحا یک واحد در میلیون تعریف می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬اکسید نیتروژن ‪:‬‬
 ‫برای بیهوشی استفاده می شود به دلیل این که این گاز با اکسیژن مخلوط شده و در عمل های جراحی استفاده می شود درجه خلوص آن‬
‫باید ‪ %99‬باشد ‪ .‬از ناخالصی های موجود در این گاز می توان به مونواکسید کربن که سنگین تر از اکسژن هستند اشاره کرد ‪ .‬اگر این‬
‫اکسید ها بیش از ‪ 50PPM‬غلظت داشته باشد رفلکس تشخیص را از بین برده و باعث گرفتگی حنجره ‪ ،‬سیانور و مرگ می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬اکسیژن ‪:‬‬
‫پر مصرف ترین گاز در بیمارستان است در اتاق های بستری ‪ ،‬عمل ‪ ،‬مراقبت و ریکاوری ‪ ،‬بخش های جراحی ‪ ،‬زایمان و اورژانس‬
‫کاربرد دارد ‪ .‬بسیار خطرناک و قابل اشتعال است ‪ .‬از جداسازی و تقطیر هوای مایع حاصل می شود ‪ .‬اگر غلظت آن از ‪ %99‬کاهش‬
‫یابد مجبور هستیم جریان آن را افزایش دهیم ‪ .‬در این حالت خطرات ناشی از افزایش جریان نیز افزایش می یابد ‪ .‬برای بیمارستان ها‬
‫روش های مختلف برای تامین اکسژن وجود دارد ‪:‬‬
‫‪ ‬استفاده از دستگاه های اکسیژن ساز یا ‪ : PSA‬هوای اتمسفر با عبور از بستر زیگورات ‪ ،‬نیتروژن موجود در هوا را جذب و‬
‫اکسیژن خروجی در دستگاه را مورد استفاده قرار می گیرد ‪ .‬از معایب استفاده از آن ‪ :‬هزینه ی خرید باال ‪ ،‬مصرف برق باال ‪،‬‬
‫قطع اکسیژن در صورت قطع برق هزینه ی تعمیر باال و ایجاد آلودگی صوتی ‪ .‬از مزایا ی آن ‪ :‬تهیه اکسیژن با کیفیت باال ‪،‬‬
‫تهیه اکسیژن بدون شارژبرای مدت زمان طوالنی قابل حمل بودن آن‬
‫‪ ‬اکسژن مایع ‪ :‬که در مخزن مخصوص نگهداری می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از کپسول گازی اکسژن ‪ :‬که روش سنتی و قدیمی می باشد ‪ .‬از معایب آن ‪ :‬خطر انفجار و احتراق ‪ ،‬افت فشار در اثر‬
‫مصرف مداوم و دائما شارژ کردن آن می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬برای کپسول های اکسژن باید موارد ایمنی زیر را در نظر گرفت ‪:‬‬
‫‪ )1‬زنجیرهایی که در قسمت های نگهداری آن ها تهیه می شود ‪ .‬این کپسول به وسیله زنجیر فیکس می شود ‪ .‬باید هرچند وقت یکبار‬
‫تست و بررسی گردد ‪.‬‬
‫‪ )2‬در ابتدای هر شیفت میزان اکسیژن موجود در کپسول و درست کار کردن مانومتر ها و شیر ها باید بررسی شود ‪.‬‬
‫‪ )3‬الکل ‪ ،‬گازوئیل و بنزین و روغن های قابل اشتعال نباید در کنار کپسول ها قرار بگیرد ‪ .‬فندک ‪ ،‬سیگار و وسایل الکتریکی نباید‬
‫نزدیک این کپسول استفاده شود ‪.‬‬
‫‪ )4‬کپسول اکسیژن باید کامال محافظت شده و ضربه به آن وارد نشود ‪.‬‬
‫‪ )5‬از بخاری و وسایل گرمایشی دور باشد و دمای اتاق نیز متعادل باشد ‪.‬‬
‫‪ )6‬کپسول های اکسیژن معموال به رنگ های قرمز و سفید می باشند و هیچ گاه نباید با دست چرب یا روغنی به مانومترها یا شیر‬
‫اکسیژن دست زد ‪.‬‬
‫‪ )7‬اگر از الکتروشوک یا کوتر استفاده می شود ‪ .‬باید شیر اکسیژن کامال بسته باشد ‪.‬‬
‫‪ )8‬اگر خوردگی ‪ ،‬پوسیدگی ‪ ،‬زدگی و هرگونه تغییر فیزیکی در بدنه کپسول اکسیژن یا کالهک آن مشاهده شود باید به بخش تجهیزات‬
‫پزشکی بیمارستان اطالع رسانی شود و کپسول تعویض گردد ‪.‬‬
‫➢ جلسه ی ‪ 9‬تاریخ ‪ 1402/02/25‬‬
‫‪ ‬ایمنی پرتو ها ‪:‬‬
‫به طور کلی پرتو ها به ‪ 2‬دسته تقسیم میشوند ‪ :‬پرتوهای یونساز و غیر یونساز‬
‫‪ ‬الف) پرتوهای یونساز ‪:‬‬
‫با عبور از محیط تولید ذرات باردار منفی و مثبت این پرتو ها ایجاد می شود ‪ .‬مانند ‪ :‬اشعه ایکس ‪ .‬آسیب های ناشی از این پرتو‬
‫اختالالت جزئی و موقتی در برخی از اعمال فیزیولوژیک می تواند باشد در برخی از موارد خطرات جدی مانند ‪ :‬کاهش عمر ‪ ،‬کاهش‬
‫مقاومت در برابر بیماری ها ‪ ،‬کاهش قدرت تولید مثل ‪ ،‬سرطان خون و انواع سرطان های دیگر شود ‪ .‬اثرات بیولوژیک پرتوهای‬
‫یونساز در بدن به ‪ 2‬عامل بستگی دارد ‪:‬‬
‫‪ )1‬میزان این اثرات رابطه ی مستقیم با شدت پرتو در واحد زمان دارد ‪.‬‬
‫‪ )2‬نوع بافت یا سطحی از بدن که به آن پرتو تابیده میشود بسیار مهم می باشد ‪.‬‬
 ‫هر نوع بافتی عکس العمل خاص خود را در برابر این پرتو ها از خود نشان می دهد ‪ .‬به عنوان مثال ‪ :‬دستگاه های خون ساز ‪،‬‬
‫گوارش ‪ ،‬اعصاب مرکزی بسیار حساس و بحرانی هستند ‪ .‬به همین دلیل در برابر اشعه ی یونسازی مانند اشعه ایکس باید موارد زیر‬
‫رعایت شود ‪:‬‬
‫‪ )1‬باید کلیه پرسنل ‪ ،‬پزشکان و ‪ ...‬آموزش حفاظت در برابر پرتو را بگذرانند ‪.‬‬
‫‪ )2‬رعایت فاصله با دستگاه ‪ ،‬مدت زمان استفاده از دستگاه و حفاظت هایی که استفاده می شود باید استاندارد باشد ‪.‬‬
‫‪ )3‬رادیوگرافی در ساعت های مالقات نباید انجام نشود ‪.‬‬
‫‪ )4‬حداقل فاصله ی ‪ 2‬متر از پاراوان های سربی در اطراف تخت بیمار باید استفاده شود ‪.‬‬
‫‪ )5‬اگر فرد نیاز به چند بار رادیوگرافی دارد حداکثر دوز مجاز به صورت متوسط باید انجام گیرد ‪.‬‬
‫‪ )6‬از نظر ساختمانی باید استاندارد و بخش رادیوگرافی کامال طبق قوانین طرح شده طراحی گردد ‪.‬‬
‫‪ )7‬کنترل فرد باید دائم با استفاده از فیلم و اتاقک یونیزاسیون یا استفاده از دستگاه هایی که میزان پرتو را نشان می دهد انجام دهیم ‪.‬‬
‫‪ )8‬حداقل سالی ‪ 1‬بار یا ‪ 6‬ماه ‪ 1‬بار آزمایشات کامل انجام شود ‪.‬‬
‫‪ )9‬پرتو گیری سالیانه از کل بدن از ‪ 5Rm‬تجاوز نکند ‪.‬‬
‫‪ )10‬دوز جذب شده در کل بدن در هر هفته از ‪ 300‬میلی ‪ RM‬تجاوز نکند ‪.‬‬
‫‪ )11‬دستگاه های حفاظتی هر ‪ 3‬ماه یک بار بازرسی و بررسی شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬پرتو ایکس ‪: X-ray‬‬
‫یکی از پرتوهای الکترومغناطیسی بعد از ماوراء بنفش است ‪ .‬محدوده طول بین ‪ 100‬تا ‪ 0.01‬آنگستروم پرتویی یونساز است ‪ ،‬روش‬
‫های تولید آن به صورت کاهش ناگهانی سرعت الکترون های سریع ‪ ،‬خروج الکترون از مدار داخلی اتم می باشد ‪ .‬شدت پرتو ایکس از‬
‫رابطه زیر محاسبه میشود ‪:‬‬
‫‪I = Nhf‬‬
‫در این رابطه ‪ n‬تعداد فوتون ها می باشد ‪ .‬هر دستگاه مولد پرتوی ایکس شامل منبع الکترون ( کاتد ) که معموالا رشته ی نازکی از سیم‬
‫تنگستن است و میدان الکتریکی که برای سرعت دادن به الکترون ها ایجاد می شود و سطح فلزی برای متوقف ساختن الکترون ها (‬
‫آنتی کاتد )‬
‫‪ ‬پرتوی گاما ‪: Gamma ray‬‬
‫یکی دیگر از پرتوهای الکترومغناطیسی است ‪ .‬همانند پرتوی ایکس ماهیت آن یونساز است ‪ .‬ایکس از ابر الکترونی و گاما از هسته‬
‫ایجاد میشود ‪ .‬انرژی پرتوی گاما از ایکس بیشتر است ‪ .‬در تجزیه و تحول هسته های رادیواکتیو عالوه بر تابش پرتو های آلفا و بتا ‪،‬‬
‫پرتو گاما نیز تابش می شود ‪ .‬انرژی فوتون گاما در برخی از رادیو ایزوتوپ ها یکسان و در بعضی متفاوت است که از ویژگی های‬
‫هسته ی مربوطه بوده ‪ .‬هر گاه هسته ای به هر علت در حالت دگرگونی قرار گیرد انرژی خود را به صورت فوتون گاما تابش می کند‬
‫که به صورت زیر می توان بیان کرد ‪:‬‬
‫𝑨‬ ‫𝟒‪𝑨−‬‬ ‫𝟒‬
‫=𝑿‬ ‫‪𝒚+ ‬‬
‫𝒁‬ ‫𝟐‪𝒁−‬‬ ‫𝟐‬
‫𝟒‪𝑨−‬‬
‫𝜸 ‪𝒚+‬‬
‫𝟐‪𝒁−‬‬
‫گاما‬
‫𝑨‬ ‫𝑨‬
‫=𝑿‬ ‫𝜸 ‪𝒚+‬‬
‫𝒁‬ ‫𝟐‪𝒁+‬‬
‫‪ ‬اشعه یو وی ‪ UV‬و کار برد های آن ‪:‬‬
‫اشعه یو وی یا همان فرابنفش ( ‪ ) Ultraviolet‬در واقع طول موجی از نور است که در دامنه ی امواج الکترومغناطیسی با طول‬
‫موجی بین محدوده ‪ 10‬تا ‪ 400‬نانومتر قرار می گیرد ‪ .‬این طول موج از نور مرئی کوتاه تر و از پرتو ایکس بلند تر است ‪ %10 .‬از‬
‫تمام امواج منتشر شده از سطح خورشید را شامل می شود ‪ .‬دسته بندی های مختلفی دارد که به ‪ 3‬دسته ی کلی ‪:‬‬
‫‪ UVA‬یا بلک الیت ‪ :‬با طول موج ‪ 315‬تا ‪ 400‬نانو متر که ‪ %95‬ماوراء بنفش خورشید است ‪.‬‬
 ‫‪ : UVB‬با طول موج ‪ 280‬تا ‪ 315‬نانو متر قبل از رسیدن به سطح زمین در اتمسفر جذب می شود ‪.‬‬
‫‪ : UVC‬با طول موج ‪ 100‬تا ‪ 280‬نانو متر فقط ‪ %10‬آن به سطح زمین می رسد ‪.‬‬
‫از طریق المپ سیاه و المپ بخار جیوه می توان این اشعه را ایجاد کرد و برای کاربرد های آن عبارت است از ‪ :‬تصویه ی آب ‪،‬‬
‫تصویه ی فاضل آب ‪ ،‬استفاده در صنایع شیالت ‪ ،‬کشاورزی و دامپروری و در تجهیزات پزشکی ‪ ،‬المپ های اتاق عمل ‪ ،‬اتاق های‬
‫کنترل عفونت ‪ ،‬ضد عفونی سطوح بیمارستان و ‪. ...‬‬
‫‪ ‬نکات حفاظتی در استفاده از اشعه یو وی ‪:‬‬
‫در هنگام استفاده از اشعه یو وی باید در و پنجره ها کامال بسته باشد و کار کنان از پوشیده بودن کامل پنجره ها اطمینان حاصل کرده‬
‫باشند و همچنین اتاق از نظر نور تاریک باشد ‪ .‬درب کمد ها و قفسه ها باز باشد و ساعت استفاده از المپ یو وی ثبت شود ‪ .‬با توجه به‬
‫نوع المپ که معموال ‪ 8000‬ساعت کار کرد دارد ‪ .‬باید قبل از انقضای آن تعویض گردد ‪ .‬کاربرد اصلیه ی اشعه یو وی ضد عفونی‬
‫کردن هوا می باشد ‪ .‬در موارد دیگری مانند ایزوله کردن تنفسی استفاده می شود ‪ .‬المپ باید کامال تمیز باشد و شعاع اشعه ‪ 1‬متر می‬
‫باشد ‪ .‬باید زمان روشن بودن المپ در روز ثبت شود ‪ .‬بیش از حد زمان استاندارد استفاده شود باعث تولید اوزون می شود ‪ .‬تمامی این‬
‫موارد را ناظر محترم و پرسنل باید ثبت و بررسی نمایند ‪.‬‬
‫‪ ‬ب) پرتو های غیر یونساز ‪:‬‬
‫شامل پرتو هایی که از میدان های الکترومغناطیسی مانند رادیویی ‪ ،‬ماکروویو با فرکانس باال و الکترومغناطیسی با فرکانس پایین و‬
‫پرتو های نوری ‪ ،‬فروسرخ و فرابنفش می باشد ‪ .‬هر کدام از این پرتو ها با توجه به نوع و استفاده ی آن ها دارای مخاطرات خاص‬
‫خود بوده و حفاظت مخصوص به خود را خواهند داشت ‪ .‬به عنوان مثال در پرتو های الکترومغناطیسی با فرکانس باال ‪ ،‬تخریب سلول‬
‫های خونی ‪ ،‬باال رفتن دمای بدن ‪ ،‬اختالل در عمل کرد مغز و ‪ ...‬می باشند ‪.‬‬
‫‪ ‬هود های پزشکی ‪:‬‬
‫یکی از دستگاه های پر کاربرد برای پاکسازی مواد شیمیایی و آلودگی های محیطی هود ها می باشند ‪ .‬این هود ها معموال دارای کالس‬
‫های زیستی نوع اول ‪ ،‬دوم و سوم می باشند ‪ .‬با توجه به این که هر کدام از این دسته ها از ایمنی متفاوتی برخوردارند باید هود مناسبی‬
‫انتخواب شود ‪ .‬کار کرد هود باید ساالنه باز بینی شود و در برگه ی اطالعات روی هود نصب شود ‪ .‬شیشه ی محافظ در قسمت جلو در‬
‫پایین ترین حالت قرار داشته باشد ‪ .‬ظروف حاوی مواد حداقل ‪ 15‬تا ‪ 20‬سانتی متر از دریچه ورودی فاصله داشته باشد ‪ .‬قبل و بعد از‬
‫کار تمیز شود ‪ .‬با ماده ی ‪ HCLO4‬تمیز شود ‪ 3 .‬دسته هود های زیستی به ترتیب زیر می باشند ‪:‬‬
‫➢ جلسه ی ‪ 10‬تاریخ ‪ 1402/03/01‬‬
‫‪ )1 ‬هود زیست ایمنی کالس ‪: 1‬‬
‫برای محافظت از محصوالتی مانند محصوالتی که برای کشت بافت استفاده میشود ‪ ،‬از این نوع هود استفاده می کنند ‪ .‬برای عوامل کم‬
‫خطر و متوسط مناسب می باشد ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬هود زیستی کالس ‪: 2‬‬
‫برای محافظت افراد ‪ ،‬محیط مواد و محصوالت طراحی شده ‪ .‬تصویه هوا به وسیله ی فیلتر های هپا ( ‪ ) Hepa‬در قسمت جلویی‬
‫‪3‬‬
‫ورودی هوا کار گذاشته میشود ‪ ،‬استفاده میشود ‪ .‬این فیلتر ها در هودهای میکروبی برای حذف آالینده ها با قطر بیشتر از ‪ 10‬میکرون‬
‫استفاده میشود ‪.‬‬
‫‪ )3 ‬هودهای زیستی کالس ‪: 3‬‬
‫باالترین سطح محافظت را برای پرسنل ‪ ،‬محیط ومحصوالت تعیین میکند ‪ 1 .‬سطح فیزیکی بین فرد و مواد داخل خود ایجاد می کند و‬
‫فیلتر ها از صفحاتی از جنس الیاف ساخته شده و موادی از جنس سیلیکات که برای باال بردن سطح تماس در آن به شکل پلیسه در آمده‬
‫استفاده میشود ‪ .‬تمام قسمت ها باید ضد عفونی شود و حداقل هر ‪ 2‬سال ‪ 1‬بار تعمییر اساسی شود ‪.‬‬
‫‪ ‬کاربرد هود های آزمایشگاهی ‪:‬‬

‫جلوگیری از ایجاد فساد در محصول یا نمونه ی آزمایشگاهی‬ ‫‪‬‬

‫حفاظت از تجزیه شدن نمونه های آزمایشگاهی‬ ‫‪‬‬
‫حفاظت از محیط آزمایشگاه در برابر آلودگی های شیمیایی ‪ ،‬باکتری ها و سموم معلق در محیط‬ ‫‪‬‬
‫حفاظت از کارکنان در برابر مواد شیمیایی و بخارات سمی‬ ‫‪‬‬
 ‫‪ ‬منتقل کردن هوای آلوده از محیط آزمایشگاه به بیرون‬

‫‪ ‬هود های میکروبی ‪:‬‬

‫با نام المینار نیز شناخته می شوند ‪ ،‬که در محیط های میکروبیولوژی استفاده میشود و باعث ایجاد محیط مناسب برای کشت سلول و‬
‫بافت می شود ‪.‬‬
‫‪ ‬هود کانوپی ‪:‬‬
‫در دیوار یا سقف آزمایشگاه نصب شده ‪ .‬بخار های بد بو و خورنده و مضر را به محیط بیرون منتقل می کند ‪ .‬نکته قابل توجه در این‬
‫هود این است که فن روی هود نصب نشده است و در محیطی بیرون از آزمایشگاه قرار گرفته‬
‫‪ ‬هود بازویی ‪:‬‬
‫برخالف دیگر هود ها که ثابت هستند ‪ 1 .‬نوع هود متحرک به حساب می آید ‪ ،‬انعطاف پذیری باال و مکش آن نیز جزو ویژگی های آن‬
‫است ‪.‬‬
‫‪ ‬هود دندانپزشکی ‪:‬‬
‫بر خالف هود های دیگر که در محیط قرار می گیرند ‪ ،‬این هود مکنده ای است که دهانه ی آن در نزدیک ترین حالت ممکن به دهان‬
‫بیمار قرار می گیرد و آلودگی های تولید شده را به داخل خود کشیده ‪ ،‬ضد عفونی کرده و از محیط خارج می نماید ‪.‬‬
‫تفاوت آن با هود های معمولی این است که به دلیل وجود ویروس و باکتری باید هوا قبل از خروج رطوبت گیری صحیح شده ‪ ،‬سپس‬
‫ضدعفونی ‪ ،‬بعد خارج شود ‪ .‬قدرت مکندگی آن تا فاصله ی ‪ 20‬سانتی متر مناسب می باشد ‪.‬‬
‫‪ ‬هود پزشکی هسته ای ‪:‬‬
‫یه نوع هود خاص با کاربرد مخصوص می باشد ‪ .‬برای مراکز تصویر برداری استفاده میشود ‪ .‬مجهز به ‪ 1‬کابینت مخصوص است که‬
‫با کف سربی ‪ 10‬میلی مترو ورق های سربی جانبی ‪ 2‬میلی متر تقویت شده است ‪.‬‬
‫‪ ‬هود نوزاد ‪:‬‬
‫که به اون هود اکسیژن یا اکسی هود نیز می گویند ‪ .‬محفظه ی شفافی است که باالی سر نوزاد قرار می گیرد ‪ .‬در هود های دیگر فقط‬
‫عمل مکش صورت می گیرد ‪ .‬ولی دراین هود محفظه با اکسیژن اشباء شده و اکسیژن رسانی برای نوزاد انجام می شود ‪ .‬هم برای تخت‬
‫احیاء ی نوزاد یا انژکتور و هم حالت های معمول قابل استفاده است ‪.‬‬
‫‪ ‬سانتریفیوژ ‪:‬‬
‫این دستگاه ها عموما در آزمایشگاه ها استفاده میشود و پروتکل هایی که برای حفاظت و ایمنی سانتریفیوژ ها استفاده میشود ‪ ،‬بسیار‬
‫جدی اجرا می شود ‪ .‬از جمله نکات ایمنی برای این دستگاه ها عبارت اند از ‪:‬‬
‫‪ )1‬بازدید و بررسی قبل از کار با دستگاه‬ ‫‪‬‬
‫‪ )2‬وجود تعادل حجم مایعات در لوله های سانتریفیوژ‬ ‫‪‬‬
‫‪ )3‬بررسی صدا و لرزش دستگاه ها‬ ‫‪‬‬
‫‪ )4‬تمیز کردن و ضد عفونی کردن سطوح داخلی‬ ‫‪‬‬
‫‪ )5‬بستن درب دستگاه بالفاصله بعد از اتمام کار‬ ‫‪‬‬
‫‪ )6‬قرار گرفتن لوله های آن در هود زیست ایمنی‬ ‫‪‬‬
‫‪ )7‬درصورت شکستن لوله ‪ 30‬دقیقه صبر کرده سپس با وایتکس ‪ %10‬سطوح دستگاه ضدعفونی شود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ )8‬بررسی قسمت های الکتریکی برد وموتور دستگاه از نظر کار کرد صحیح‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬انواع دستگاه های سانتریفیوژ ‪:‬‬

‫به طور کلی به ‪ 3‬دسته می توان تقسیم کرد ‪ .‬این دسته بندی بر اساس سرعت دستگاه می باشد ‪.‬‬
‫‪ )1 ‬سانتریفیوژبا سرعت باال ‪ 21000‬تا ‪ 24000‬در دقیقه که به ‪ 2‬صورت ظرفیت باال و ظرفیت پایین می باشد ‪.‬‬
‫‪ )2 ‬با سرعت کم ‪ 2000‬تا ‪ 8000‬دور در دقیقه‬
‫‪ )3 ‬سانتریفیوژهای اولترا که ‪ 120‬دور در دقیقه و ازآن ها برای جداسازی مواد درون سلولی استفاده میشود ‪ ،‬معلوال در یخچال و‬
‫محیط سرد قرار دارد ‪.‬‬
 ‫‪ ‬دسته بندی دیگر سانتفیوز ها بر اساس شناوری ‪ ،‬زاویه و محور دوران می باشد ‪:‬‬

‫‪ ‬سانترفیوژ های شناور ‪:‬‬

‫ابتدا وضعیت لوله ها نسبت به زمین حالت عمودی دارد ‪ ،‬پس از شروع دوران وضعیت آن ها به صورت افتی در میآید ‪.‬‬
‫‪ ‬سانترفیوژ های با الیه ی ثابت ‪:‬‬
‫در این حالت لوله های آزمایشگاهی در یک زاویه ثابت ‪ 25‬تا ‪ 40‬درجه نسبت به زمین قراره دارد ‪.‬‬
‫‪ ‬سانترفیوژ های محوری ‪:‬‬
‫دراین حالت حرکت به صورت محوری انجام میشود و ذرات معلق محلول که اغلب سلول های خونی هستند به سمت محیط لوله فرستاده‬
‫شده و جدا می شوند ‪.‬‬
‫‪ ‬نکاتی ضروری هنگام کار با دستگاه ‪:‬‬
‫باید تراز بودن دستگاه کامال رعایت شود ‪ ،‬فیکس بودن وعدم لرزش و باالنس بودن دستگاه باید رعایت شود ‪ ،‬البته در دستگاه های‬
‫میکرو یا هماتوکریت نیاز نیست که خیلی روی باالنس بودن دستگاه حساس شوید ‪ ،‬از پیچ های تنظیم سرعت و زمان باید به آهستگی‬
‫استفاده شود ‪ ،‬زغال برس ها و دیگر قسمت های دستگاه هر ‪ 3‬ماه ‪ 1‬مرتبه سرویس شود ‪ ،‬اگر یکی از لوله ها در هنگام کار دچار‬
‫شکستگی شود به سرعت دستگاه را خاموش کنید ‪ ،‬پنچره ها باید باز شود و در ‪ 15‬تا ‪ 20‬دقیقه کارکنان محیط را ترک کنند ‪ ،‬سپس با‬
‫استفاده از دستکش و مواد ضد عفونی کننده باید دستگاه ضد عفونی شود ‪ ،‬پس از ‪ 2‬دقیقه پس از اتمام کار سانترفیوژ باید درب آن باز‬
‫شود ‪ ،‬در حالتی که درب آن باز است نباید روشن شود ‪ ،‬اگر تعداد دفعات استفاده از دستگاه زیاد است ‪ ،‬باید به طور روزانه دستگاه را‬
‫با استفاده از محلول رقیق شده ی ‪ 1‬موالر هیپوکلریت سدیم شستشو داد ‪ ،‬به کمک ‪ 1‬کرنومتر دستی هر ‪ 3‬ماه ‪ 1‬بار زمان سنج دستگاه‬
‫را کالبیره نمایید ‪ ،‬به کمک تاکومتر سرعت دوران دستگاه را هر ‪ 3‬ماه ‪ 1‬بار کالبیره نمایید ‪ ،‬دستگاه هایی که قفل اتوماتیک دارند قبل‬
‫استفاده باید از سالم بودن قفل اطمینان حاصل شود ‪ ،‬اگر کالیبراسیون دستگاه قابل پذیرش نبود نباید دستگاه روشن شود ‪.‬‬
‫‪ ‬دستگاه همودیالیز ‪:‬‬
‫یکی از رایج ترین نوع دیالیز همودیالیز است ‪ .‬در این فرایند از یک کلیه ی مصنوعی برای حفظ مواد زائد و مایع اضافی از خون‬
‫استفاده میشود ‪ .‬خون از بدن خارج شده و از طریق کلیه ی مصنوعی فیلتر میشود ‪ ،‬سپس خون تصفیه شده از طریق دستگاه به بدن‬
‫باز میگردد ‪ .‬سیستم های مختلفی برای دیالیز وجود دارد ‪ ،‬از جمله مدل سینگل و مدل رسیانکنی ‪ .‬دستگاه های دیالیز دارای قسمت های‬
‫زیر می باشد ‪ :‬پمپ خون و لوله دیالیز ‪ ،‬سرنگ حاوی ماده ی هپارین ‪ ،‬محفظه ی دیالیز کننده ‪ ،‬که شامل هزاران فیبر کوچک است ‪،‬‬
‫اخطار دهنده ها برای فشار دما ‪ ،‬جریان خون و مخلوط دیالیز ‪ ،‬نمایشگر های فشار ‪ ،‬آشکار کننده کمبود هوا ‪ ،‬رابط های دستگاه شامل‬
‫‪ :‬یو اس بی ‪ ،‬وای فای ‪ ،‬وایرلس ‪ ،‬سوپاپ ها ‪ ،‬سنسور ها ‪ ،‬سرعت موتور ‪ ،‬حرارت ‪ ،‬شیب فشار و اشباء اکسیژن را نشان می دهد ‪.‬‬
‫‪ ‬نکات کلی برای استفاده از دستگاه ‪:‬‬
‫آب مصرفی باید کیفیت مناسبی داشته باشد و اجزای سیستم باید هفته ای ‪ 1‬بار بررسی گردد ‪ ،‬آب مورد استفاده از نظر باکتری و‬
‫اندوتوکسین باید شرایط مناسب را داشته باشد و تمام مسیر ها بال فاصله قبل از استفاده و بعد از استفاده در بیمار باید ضدعفونی شود و‬
‫زباله های خروجی نباید اجازه ی بازگشت به داخل ماشین را داشته باشند ‪ ،‬کنترل عفونت در بخش دیالیز باید به خوبی انجام شود ‪ ،‬از‬
‫نظر هپاتیت ‪ HCV ، ALT ، C‬باید بررسی های الزم انجام شود ‪ ،‬پرسنل مسئولیت کنترل کیفیت آب را باید مشخص نمایید ‪ ،‬میزان کلر ‪،‬‬
‫سختی ‪ ،‬کلسیم ‪ ،‬منزیم ‪ PH ،‬آب ‪ ،‬دمای ورودی و دمای خروجی و عاری از هر نوع میکروب باید بررسی شود ‪.‬‬
‫‪ ‬استفاده از ماوراء بنفش ‪:‬‬
‫نمیتواند باعث جلوگیری از تکثیر همه ی میکروب ها شود ‪ .‬سیستم توزیع باید از هر گونه آلودگی عاری شود ‪ ،‬مایع دیالیز باید حداقل‬
‫ماهانه ‪ 1‬بار از نظر بیولوژیکی برسی شود ‪ .‬هیپوکلریت سدیم ‪ ،‬استیک ‪ ، %37‬اسید سیتریک ‪ ، %50‬فرمالدئید مایع ‪ ،‬گلوتاردی ‪،‬‬
‫ضدعفونی کننده هایی هستند که میتوانیم برای دستگاه استفاده نماییم ‪ .‬به ازای هر‪ 4‬تخت ‪ 1‬سینک دسشویی وجود داشته باشد و امکانات‬
‫الزم برای خشک کردن دست ها وجود داشته باشد ‪ ،‬فیلترهایی که در سر راه ورید وشریان به کار می رود باید ‪ 1‬بار مصرف باشد ‪،‬‬
‫یکی از روش های استریل کردن گرم و خشک می باشد ‪ ،‬ابزاری که مانند قیچی ‪ ،‬پارچه ها ‪ ،‬کتان های ‪2‬الیه و ابزار فلزی که استفاده‬
‫میشود می توان با این روش استریل کرد ‪ ،‬با دمای ‪ 170‬درجه سانتگیراد ‪ 1‬ساعت ‪ 160 ،‬درجه سانتی گراد ‪ 2‬ساعت ‪ 150 ،‬درجه‬
‫سانتی گراد ‪ 2.5‬ساعت ‪ 140 ،‬درجه سانتی گراد ‪ 3‬ساعت ‪ .‬روش دیگر استفاده از استریل یا بخار می باشد ‪ :‬در این روش‬
‫میکروارگانیسم ها با گرما و بخار آب در حضور فشار باال از بین می روند ‪ .‬از مزایای این روش مدت زمان کم و به صرفه بودن و‬
‫غیر آالینده بودن می باشد ‪ .‬برای قسمت همودیالیز نباید از وسایل مشترک پرسنل و بیمار استفاده شود وهرکدام باید وسایل جداگانه داشته‬
‫باشند ‪ ،‬صرف استفاده از دستکش مانع از ضدعفونی کردن دست ها نمی شود ‪ ،‬ابزاری که استفاده می شود باید با یکی از روش های‬
 ‫استریل شدن ‪ ،‬استریل گردد ‪ .‬از دیگر روش های استریل اتوکالو های پیش خالع می باشد ‪ :‬دراین روش قبل از حضور بخار خالع‬
‫ایجاد می شود ‪ ،‬پمپ خالع مخصوص هوا ابتدا هوا تخلیه شده و به مدت ‪ 4‬دقیقه در دمای ‪ 132‬درجه برای اشیاع بسته بندی شده و مدت‬
‫‪ 3‬دقیقه در دمای ‪ 135‬درجه برای غیر بسته بندی شده و مدت ‪ 3‬دقیقه تا ‪ 20‬دقیقه عمل خشک کردن صورت می گیرد ‪ .‬روش دیگر‬
‫روش جابه جایی ثقلی است ‪ :‬این روش که کاربرد محدود تری دارد ‪ ،‬بخار در محفظه ای قرار گرفته و با هوای داخل جایگزین میشود‬
‫‪ ،‬دما ‪ 120‬درجه و مدت زمان ‪ 15‬تا ‪ 20‬دقیقه می باشد ‪ .‬روش دیگر ‪ ،‬روش سریع استریل کردن می باشد ‪ :‬در مدت ‪ 4‬دقیقه در‬
‫اتوکالو های بسیار کوچک خالء ایجاد شده و بخار وارد می شود ‪ ،‬این روش برای آلودگی در سطح پایین می باشد مناسب است و برای‬
‫استریل کردن وسایل با مواد شیمیایی نیز می توان استریل کرد جایگزین می شود ‪.‬‬