‫‪8‬‬ ‫فصل‬

‫سوختگي‬

‫سوختگي بر چند نوع است‪ ،‬گرمايي (حرارتي)‪ ،‬شيميايي‪ ،‬و الكتريكي‪.‬‬

‫• سوختگي گرمايي (حرارتي)‪ .‬همة سوختگي‌هاي گرمايي در اثر‬
‫شعلة آتش نيست و تماس با يك جسم داغ‪ ،‬يا بخار آتش‌زايي كه‬
‫شعله‌ور مي‌شود و ايجاد اشتعال يا انفجار مي‌كند‪ ،‬و بخار يا مايع داغ‬
‫از علل ديگر اين نوع سوختگي هستند‪.‬‬
‫• سوختگي شيميايي‪ .‬تعداد مواد شيميايي كه در تماس با پوست‪،‬‬
‫مي‌تواند آسيب و مرگ بافتي ايجاد نمايد‪ ،‬بسيار زياد است‪ .‬ميزان‬
‫تخريب بافتي در اين نوع سوختگي‪ ،‬شبيه سوختگي گرمايي است‪ ،‬و‬
‫بستگي به مدت زمان تماس‪ ،‬ضخامت پوست‪ ،‬و قدرت مادة شيميايي‬
‫دارد‪ ،‬و تا زماني كه آن ماده از روي بدن برداشته‌نشده‌است‪ ،‬به نابود‬
‫كردن بافت‌ها ادامه مي‌دهد‪ .‬سوختگي شيميايي ناشي از سه نوع ماده‬
‫(اسيدي‪ ،‬قليايي‪ ،‬مواد آلي) مي‌باشد‪.‬‬
‫• سوختگي الكتريكي‪ .‬شدت يك آسيب ناشي از تماس با جريان‬
‫الكتريكي به نوع جريان (مستقيم يا متناوب)‪ ،‬ولتاژ‪ ،‬محل مورد‬
‫تماس‪ ،‬و مدت زمان تماس بستگي دارد‪.‬‬
‫پيش از اين سوختگي‌ها را به سه دستة درجة يك‪ ،‬درجه دو‪ ،‬و درجه سه‬
‫تقسيم مي‌كردند‪ ،‬اما دسته‌بندي سطحي‪ ،‬نيمه ضخامت‪ ،‬و تمام ضخامت‬
‫سوختگي نيز در پزشكي معمول است كه توصيف بهتري دربارة آسيب‬
‫بافتي ارايه مي‌دهد‪.‬‬
‫• سوختگي درجه ‌يك (سطحي) خارجي‌ترين الية پوست‬
‫(اپي‌درم) را درگير مي‌كند (شكل ‪ )1‬و مشخصات آن عبارت است از‬
‫قرمزي‪ ،‬كمي تورم‪ ،‬حساسيت به لمس‪ ،‬و درد‪ .‬پس از يك هفته ترميم‬
‫صورت مي‌گيرد و هيچ اثري از سوختگي باقي نمي‌ماند‪ .‬اين نوع‬
‫سوختگي معموالً در حاشية سوختگي‌هاي عميق‌تر نيز ديده‌مي‌شود‪.‬‬
‫• سوختگي درجه‌دو (نيمه‌ضخامت) از الية بيروني پوست عبور‬
‫مي‌كند‪ ،‬و به الية داخلي پوست يا دِرم مي‌رسد (شكل ‪ .)2‬تاول‪،‬‬
‫تورم‪ ،‬ترشح مايع‪ ،‬و درد شديد از مشخصات اين سوختگي است‬
‫زيرا مويرگ‌هايي كه در دِرم است‪ ،‬آسيب مي‌بيند و مايع درون خود‬
‫را در بافت‌هاي اطراف رها مي‌كند‪ .‬تاولي كه دست نخورده باشد‪ ،‬يك‬
‫پوشش استريل و ضد آب است‪ .‬اما همين‌كه تاول تركيد‪ ،‬ترشحات‬
‫خارج مي‌شود و خطر عفونت باال مي‌رود‪.‬‬
 ‫‪54‬‬

‫شکل ‪ 3‬سوختگی درجه دو وسه‬

‫شکل ‪ 1‬سوختگی درجه یک‬
‫سوختگي گرمايي‬
‫چه بايد كرد‬
‫‪ -1‬جلوي سوختن بيشتر را بگيريد! سوختگي تا مدت زيادي مي‌تواند‬
‫به آسيب بافت‌ها ادامه دهد‪ .‬اگر لباس در حال سوختن است‪ ،‬بگذاريد‬
‫مصدوم روي زمين بغلتد و از روش «نگه داريد‪ ،‬بياندازيد‪ ،‬و بغلتانيد»‬
‫استفاده كنيد‪ .‬شعله را با انداختن يك پتو روي آن خاموش كنيد يا روي‬
‫مصدوم آب بريزيد‪ .‬مصدومي را كه لباسش در اثر دويدن و هوارساندن‬
‫به آتش دارد مي‌سوزد‪ ،‬متوقف كنيد‪ .‬نگذاريد مصدوم بايستد زيرا اين‬
‫باعث استنشاق شعله مي‌شود‪.‬‬
‫‪ -2‬مصدوم را از نظر ‪ ABC‬بررسي كنيد‪.‬‬
‫‪-3‬عمق (درجة) سوختگي را معلوم كنيد‪ .‬اين كار كمك مي‌كند ببينيد‬ ‫شکل ‪ 2‬تاول های سوختگی درجه دو‬
‫آيا مصدوم به مراقبت پزشكي نياز دارد يا نه‪ .‬اين را بدانيد كه تشخيص‬
‫• سوختگي درجه‌سه (تمام‌ضخامت) يك سوختگي شديد است‬
‫عمق سوختگي ممكن است مشكل باشد زيرا در يك سوختگي انهدام‬
‫كه تمام اليه‌هاي پوست‌ را متالشي مي‌كند و وارد بافت چربي و‬
‫سلولي بين افراد مختلف متفاوت است‪ .‬حتي يك پزشك با تجربه هم‬
‫عضالت زير آن مي‌شود (شكل ‪ .)3‬در اينجا پوست مانند چرم براق‪،‬‬
‫بعيد است تا چندين روز پس از سوختگي بتواند عمق آن را تشخيص‬
‫يا خاكستري به نظر مي‌رسد‪ .‬ظاهر آن به نظر خشك مي‌رسد زيرا‬
‫بدهد‪.‬‬
‫مويرگ‌ها از بين رفته‌اند و ديگر مايعي در آن منطقه وجود ندارد‪ .‬با‬
‫‪ -4‬وسعت سوختگي را مشخص كنيد‪ .‬تخمين اينكه چند درصد از‬
‫واردآوردن فشار روي پوست‪ ،‬رنگ آن سفيد نمي‌شود زيرا بافت‌هاي‬
‫سطح بدن دچار سوختگي شده‌ با قانون نُه‌ امكان پذير است‪ ،‬البته‬
‫آن مرده‌است‪ .‬در اين نوع سوختگي مصدوم هيچ دردي احساس‬
‫سوختگي درجة يك در اين قانون محاسبه نمي‌شود (شكل ‪ .)4‬تمام‬
‫نمي‌كند زيرا پايانه‌هاي عصبي آسيب‌ديده و يا از بين رفته‌اند‪ .‬اگر هم‬
‫سر ‪ ،%9‬يك دست كامل ‪ ،%9‬تمام جلوي تنه ‪ ،%18‬تمام پشت ‪ ،%18‬و‬
‫دردي باشد به علت بافت‌هاي مجاور است كه سوختگي كمتري دارد‪.‬‬
‫هر پا ‪ .%18‬اين قانون براي بچه‌هاي كوچك بايد كمي تغيير مي‌يابد و‬
‫در مراقبت از اين نوع سوختگي بايد بافت‌هاي مرده برداشته‌شود‪ ،‬و‬
‫در كودكان و شيرخواران سر ‪ %18‬و هر پا ‪ %18‬برآورد‌مي‌شود‪.‬‬
‫يك پوست به آن منطقه پيوند شود تا بهبود يابد‪.‬‬
‫براي سوختگي‌هاي كوچك و پراكنده‪ ،‬از قانون كف دست استفاده‬
‫آسيب دستگاه تنفس در اثر استنشاق گرما يا محصوالت محترقه؛ در اثر‬
‫كنيد‪ .‬دست مصدوم بدون انگشتان و شست‪ %1 ،‬از كل بدن وي‬
‫سوختن ناشي از شعله در يك محوطة بسته؛ يا در اثر قرارگرفتن در يك‬
‫حساب مي‌شود‪ .‬قسمت‌هاي نسوختة بدن را با تعداد دست‌ها تخمين‬
‫انفجار رخ مي دهد‪ .‬در عرض ‪ 2‬تا ‪ 24‬ساعت التهاب و تورم رخ مي‌دهد‪،‬‬
‫بزنيد‪.‬‬
‫كه مي‌تواند راه‌هاي هوايي را تنگ كند و گاه آن‌ها را ببندد‪ ،‬و در اين‬
‫‪ -5‬ببينيد چه قسمت‌هايي از بدن سوخته‌است‪ .‬سوختگي صورت‪،‬‬
‫صورت هوا به ريه‌ها نمي‌رسد‪ .‬تمام آسيب‌هاي استنشاقي نياز به درمان‬
‫دست‌ها‪ ،‬و پاها‪ ،‬و اندام تناسلي شديدتر از جاهاي ديگر است‪.‬‬
‫و مراقبت پزشكي جدي دارند‪.‬‬
‫‪55‬‬

‫• صورت‪ ،‬دست‪ ،‬پا‪ ،‬يا ناحية تناسلي سوخته‌است‪.‬‬ ‫‪%4/5‬‬

‫• احتمال كودك‌آزاري وجود دارد‪.‬‬
‫• سوختگي درجة دو سطحي بيش از ‪ %15‬سطح بدن را‬
‫فراگرفته‌است‪.‬‬
‫• سوختگي درجة سه است‪.‬‬ ‫‪%9‬‬ ‫‪%9‬‬

‫جدول ‪ :1‬شدت سوختگي‬
‫سوختگي خفيف‬
‫سوختگي درجة يكي كه كمتر از ‪ %50‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد (صورت‪ ،‬دستان‪ ،‬پاها‪ ،‬يا ناحية تناسلي نسوخته باشد)‬
‫سوختگي درجة دويي كه كمتر از ‪ %15‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة دويي كه كمتر از ‪ %10‬سطح بدن يك كودك يا‬
‫كهنسال را گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة سه‌اي كه كمتر از ‪ %2‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد (صورت‪ ،‬دستان‪ ،‬پاها‪ ،‬يا ناحية تناسلي نسوخته باشد)‬
‫سوختگي متوسط‬
‫سوختگي درجة يكي كه بيش از ‪ %50‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة دويي كه بين ‪ 15‬تا ‪ %30‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة دويي كه بين ‪ 10‬تا ‪ %20‬سطح بدن يك كودك يا‬
‫كهنسال را گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة سه‌اي كه بين ‪ 2‬تا ‪ %10‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد (صورت‪ ،‬دست‌ها‪ ،‬پاها‪ ،‬يا بخش تناسلي نسوخته باشد)‬
‫سوختگي شديد‬
‫سوختگي درجة يكي كه بيش از ‪ %70‬سطح بدن را گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة دويي كه بيش از ‪ %30‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة دويي كه بيش از‪ %20‬سطح بدن يك كودك يا كهنسال‬
‫را گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة سه‌اي كه بيش از ‪ %10‬سطح بدن يك بزرگسال را‬
‫گرفته‌باشد‬
‫سوختگي درجة سه‌اي كه بيش از ‪ %2‬سطح بدن يك كودك يا‬
‫كهنسال را گرفته‌باشد يا سوختگي درصورت‪ ،‬دستان‪ ،‬پاها‪ ،‬يا ناحية‬
‫تناسلي باشد‬
‫بيشتر آسيب‌هاي استنشاقي‪‌ ،‬آسيب‌هاي الكتريكي‪ ،‬سوختگي‌هايي كه‬
‫با يك جراحت و آسيب و تروماي شديد همراه باشد يا مصدوم پيش‬
‫از حادثه نيز مشكالت زمينه‌اي فراوان داشته‌باشد‪.‬‬
‫‪%4/5‬‬ ‫‪%4/5‬‬
‫‪%9‬‬ ‫‪%4/5‬‬ ‫‪%9‬‬ ‫‪%4/5‬‬
‫‪%1‬‬
‫‪%9‬‬ ‫‪%9‬‬ ‫‪%9‬‬ ‫‪%9‬‬
‫قانون نه برای محاسبه‬
‫وسعت سوختگی بکار‬
‫می رود‬
‫شکل ‪ 3‬قانون نه‬
‫احتياط‬
‫مبادا پوشش چسبيده به پوست را برداريد ـ كشيدن آن باعث‬
‫مي‌شود پوست بيشتر آسيب ببيند‪.‬‬
‫مبادا فراموش كنيد كه سريع زينت‌آالت را دربياوريد زيرا التهابي‬
‫كه بعداً رخ مي‌دهد‪ ،‬درآوردن آنها را مشكل مي‌كند‪.‬‬
‫سوختگي حلقوي (سوختگي دور انگشت دست يا پا‪ ،‬يا دور بازو‪ ،‬يا‬
‫پا‪ ،‬يا دور گردن يا قفسة سينه) شديدتر از سوختگي غيرحلقوي است‬
‫زيرا مانند تورنيكه جلوي گردش خون عضو‪ ،‬و گاه تنفس را مي‌گيرد‪.‬‬
‫تمام اين سوختگي‌ها نياز به مراقبت‌هاي پزشكي دارند‪.‬‬
‫‪ -6‬ببينيد آيا مصدوم آسيب ديگري ديده‌‪ ،‬و يا پيش از سانحه مشكلي يا‬
‫بيماري خاصي داشته‌است‪ ،‬و يا كهن‌سال (باالي ‪ 55‬سال) يا خردسال‬
‫(زير ‪ 5‬سال) است يا نه‪ .‬مشكالت زمينه‌اي پزشكي يا سن خيلي باال يا‬
‫خيلي پايين شدت سوختگي را افزايش مي‌دهد‪.‬‬
‫‪ -7‬ببينيد شدت سوختگي چقدر است (جدول ‪ ،)1‬زيرا اين كار اساس‬
‫درمان مصدوم را تشكيل مي‌دهد‪ .‬بيشتر سوختگي‌ها اندك است و در‬
‫خانه رخ مي‌دهد و مي‌توان بدون تجهيزات پزشكي آن را درمان كرد‪.‬‬
‫براي سوختگي‌هاي متوسط تا شديد و يا در هر يك از شرايط زير‪،‬‬
‫حتم ًا در جستجوي مراقبت‌هاي پزشكي باشيد‪:‬‬
‫• مصدوم زير ‪ 5‬سال يا باالي ‪ 55‬سال است‪.‬‬
‫• مصدوم مشكل تنفسي دارد‪.‬‬
‫• صدمات و آسيب‌هاي ديگري نيز وجود دارد‪.‬‬
‫• آسيب ناشي از الكتريسيته نيز وجود دارد‪.‬‬
 ‫‪56‬‬
‫سوختگی حرارتی‬

‫بخشی از ضخامت پوست‬

‫سوختگی سطحی (درجۀ یک)‬ ‫درجه سوختگی‬ ‫(درجۀ دو) یا تمام ضخامت‬
‫( وقتی شک دارید‬ ‫پوست (درجۀ سه)‬
‫درجه وخیمتر و باالتر‬
‫را در نظر بگیرید)؟‬

‫روی موضع سوختگی را‬ ‫نه‬ ‫قسمت وسیع و ‪/‬یا سوختگی‬

‫سرد کنید تا درد ساکت‬ ‫درجه ‪ 3‬؟‬
‫شود ( ‪ 10‬تا ‪ 40‬دقیقه )‬

‫بله‬
‫لباس و زینت‬
‫روی موضع صبرزرد یا کمی‬ ‫آالت را از محل سوختگی در‬
‫مصدوم را از نظر ‪ABC‬‬
‫مرطوب کننده بمالید‪.‬‬ ‫بیاورید‪ .‬روی موضع سوختگی‬
‫بررسی و متناسب با آن به مداوای‬
‫را سرد کنید تا درد ساکت شود‬
‫بیمار بپردازید ‪.‬‬
‫(‪ 10‬تا ‪ 40‬دقیقه)‪.‬‬
‫شوک را درمان کنید ‪.‬‬
‫پماد باسیتراسین بمالید‪.‬‬
‫پوشش و زینت آالت را از محل‬
‫روی آن را با یک پانسمان‬
‫سوختگی در بیاورید ‪.‬‬
‫استریل و غیر چسبنده‬
‫اگر لباس ها چسبیده ‪ ،‬ببرید ؛ اما‬
‫بپوشانید‪.‬‬
‫بزور نکشید ‪ .‬یک پانسمان استریل‬
‫یا پارچۀ تمیز روی آن بگذارید ‪.‬‬
‫دست یا پای سوخته را باال‬
‫نگهدارید‬
‫برای آنکه بدانید آیا نیاز به مراقبتهای پزشکی هست یا نه ‪،‬‬
‫شدت سوختگی را با جدول راهنما مطابقت دهید‪.‬‬

‫اورژانس را خبر‬
‫كنيد‬
‫يا مصدوم را به مركز‬
‫درماني برسانيد‪.‬‬
‫‪57‬‬

‫احتياط‬ ‫مراقبت از سوختگي‬

‫مبادا كمپرس سرد را براي بيش از ‪ %20‬سطح بدن در بزرگسال‬ ‫مراقبت از سوختگي براي آنست كه درد را كم كنيد‪ ،‬راه عفونت را‬
‫(‪ %10‬براي كودكان) بكار بريد؛ مصدوم دچار سوختگي مقدار‬ ‫ببنديد‪ ،‬و از تبخير سطحي نيز جلوگيري كنيد‪.‬‬
‫زيادي دما و آب از دست مي‌دهد و خنك‌كردن سطح وسيع بدن‬
‫باعث هيپوترمي (كاهش شديد دماي بدن) مي‌شود‪.‬‬ ‫مراقبت از سوختگي درجة يك‬
‫مبادا پيش از آنكه محل سوختگي را خنك كنيد‪ ،‬روي آن مرهم‪،‬‬ ‫‪ -1‬منطقة سوخته را در آب سرد فرو كنيد‪ ،‬يا يك پارچة خيس و سرد‬
‫پماد‪ ،‬كره‪ ،‬كرم‪ ،‬اسپري‪ ،‬يا درمان‌هاي خانگي بگذاريد‪ .‬اين نوع‬ ‫روي آن بگذاريد تا درد كم شود (شكل ‪ .)5‬تا زماني كه درد چه درون‬
‫ل است و باعث عفونت مي‌شود و هم اينكه‬ ‫مرهم‌ها هم غيراستري ‌‬ ‫آب يا بيرون آب هست‪ ،‬كمپرس سرد را ادامه دهيد (گاهي ‪ 10‬دقيقه‪،‬‬
‫گرما را در محل نگه مي‌دارد و آسيب را بيشتر مي‌كند‪.‬‬ ‫و گاه تا ‪ 45‬دقيقه طول مي‌كشد)‪ .‬سرما جلوي پيشرفت سوختگي را‬
‫به بافت‌هاي عمقي مي‌گيرد‪ .‬اگر آب سرد در دسترس نبود‪ ،‬مي‌توانيد‬
‫از نوشيدني‌هاي خنك نيز استفاده كنيد تا حرارت پوست سوخته پايين‬
‫‪ -3‬روي منطقة سوخته را با يك پانسمان خشك‪ ،‬غيرچسبنده‪ ،‬استريل يا‬
‫بيايد‪.‬‬
‫يك پارچة تميز بپوشانيد‪ .‬پوشاندن سوختگي درد را از طريق محافظت‬
‫‪ -2‬براي كم كردن درد و التهاب ايبوپروفن و به بچه‌ها استامينوفن‬
‫از پايانه‌هاي عصبي كاهش مي‌دهد‪ .‬هدف اصلي از پانسمان روي‬
‫بدهيد‪.‬‬
‫سوختگي‪ ،‬تميز‌نگه‌داشتن سوختگي و جلوگيري از هدررفتن رطوبت‬
‫‪ -3‬پس از اينكه سوختگي خنك شد‪ ،‬روي آن ژل آلوورا (صبر زرد)‬
‫بدن از طريق تبخير و در نهايت كاهش درد است‪ .‬اگر انگشتان دست يا‬
‫يا يك محلول مرطوب‌كنندة پوست كه گران هم نباشد بماليد تا پوست‬
‫پا سوخته‌اند‪ ،‬بين آنها پانسمان خشك بگذاريد‪.‬‬
‫مرطوب بشود و خارش و پوسته‌ريزي آن كم شود‪ .‬صبر زرد خاصيت‬
‫‪ -4‬به مصدوم تا آنجا كه مي‌تواند و حال تهوع پيدا نكرده‌است‪ ،‬آب‬
‫ضد ميكروبي دارد و مسكن قويي هم است‪.‬‬
‫بخورانيد‪.‬‬
‫‪ -4‬بازو يا پاي سوخته را باال نگه داريد‪.‬‬

‫مراقبت از سوختگي درجة دوي كوچك (كمتر از‪ %20‬مراقبت از سوختگي درجة دوي بزرگ (بيش از ‪ %20‬سطح‬
‫بدن)‬ ‫سطح بدن)‬
‫محل را سرد نكنيد چون ممكن است هيپوترمي ايجاد بشود‪.‬‬
‫‪ -1‬مراحل ‪ 1‬و ‪ 2‬در مراقبت از سوختگي درجة يك را انجام دهيد‪.‬‬
‫‪ -1‬مراحل ‪ 2‬تا ‪ 4‬از مراقبت از سوختگي درجه دوي كوچك (كمتر از‬
‫‪ -2‬پس از اينكه منطقة سوخته خنك شد‪ ،‬يك الية نازك پماد مخلوط‬
‫‪ %20‬سطح بدن) را دنبال كنيد‪.‬‬
‫باسيتراسين‪ ،‬نئومايسين و پولي‌ميكسين به آن بماليد‪ .‬البته ماليدن‬
‫‪ -2‬در جستجوي مراقبت‌هاي پزشكي باشيد يا با اورژانس تماس‬
‫آنتي‌بيوتيك موضعي زخم را استريل نمي‌كند‪ ،‬اما مي‌تواند تعداد‬
‫بگيريد‪.‬‬
‫باكتري‌ها را تا حدودي كم كند تا بدن بتواند با مكانيسم‌هاي دفاعي‬
‫خود با آن مقابله نمايد و جلوي ورود باكتري را بگيرد‪.‬‬
‫مراقبت از سوختگي درجة سه‬
‫‪ -1‬روي محل سوختگي را با يك پانسمان استريل يا پارچة تميز و‬ ‫شکل ‪ 5‬محل سوختگی را در آب سرد فرو کنید‬
‫خشك غيرچسبنده بپوشانيد‪.‬‬ ‫محل سوختگی را آنقدر خنک‬
‫کنید که درد ساکت شود‬
‫احتياط‬
‫مبادا كمپرس سرد را بيش از ‪ %20‬سطح بدن در بزرگسال‬
‫(‪ %10‬براي كودكان) بكار بريد مگر اينكه بخواهيد شعله را‬
‫خاموش كنيد‪.‬‬
‫مبادا تاول‌ها را پاره كنيد‪ .‬تاول پاره نشده يك پانسمان استريل و‬
‫عالي براي سوختگي است‪ .‬روي تاول پاره هم پماد باسيتراسين‬
‫خنک کردن معموال ‪ 10‬تا‬
‫بماليد و روي آن را با پانسمان خشك و استريل بپوشانيد‪.‬‬
‫‪ 45‬دقیقه طول می کشد‬
 ‫‪58‬‬
‫سوختگی شيميايی‬

‫نه‬ ‫بله‬
‫ماده شیمیایی خشک ؟‬

‫سوزاننده یا خورنده‬ ‫بله‬ ‫قبل از شستشو با آب محل را با‬

‫( اسید‪ ،‬قلیا‪ ،‬یا ترکیبات آلی)؟‬ ‫برس مویی پاک کنید‪.‬‬

‫مدت ‪ 20‬دقیقه محل را با آب‬ ‫مدت ‪ 20‬دقیقه محل را با آب‬

‫بشویید‪.‬‬ ‫بشویید‪.‬‬

‫لباس و زینت آالت مصدوم را در‬ ‫لباس و زینت آالت مصدوم را در‬
‫آورید‪.‬‬ ‫آورید‪.‬‬

‫در پي خنثی کردن ماده شیمیایی‬ ‫در پي خنثی کردن ماده شیمیایی‬
‫نباشید‪.‬‬ ‫نباشید‪.‬‬

‫اورژانس را خبر كنيد يا مصدوم را به‬

‫يك مركز درماني برسانيد‪.‬‬
‫‪59‬‬

‫احتياط‬ ‫‪ -2‬با باال بردن پاهاي مصدوم و گرم نگه داشتن وي با يك پتو يا ملحفة‬
‫مبادا آب با فشار خيلي زياد بكار بريد‌ـ با اين كار مادة شيميايي‬ ‫تميز شوك او را درمان كنيد‪.‬‬
‫‪ -3‬در جستجوي مراقبت‌هاي پزشكي باشيد و مصدوم را به يك مركز را به بافت‌هاي عمقي هدايت مي‌كنيد‪.‬‬
‫مبادا دست به خنثي كردن مادة شيميايي بزنيد‪ ،‬حتي اگر نوع‬ ‫درماني برسانيد‪.‬‬
‫مادة شيميايي را هم بدانيد ـ دماي حاصل از خنثي‌سازي باعث‬
‫آسيب بيشتر بافت‌ها مي‌شود‪ .‬برچسب برخي محصوالت كه‬ ‫سوختگي شيميايي‬
‫سوختگي شيميايي اغلب ناشي از تماس پوست با يك مادة سوزاننده يا بعنوان خنثي كننده معرفي شده‌است‪ ،‬ممكن است غلط باشد‪ .‬اما‬
‫خورنده است (شكل ‪ .)6‬مادة شيميايي تا زماني كه با پوست در تماس ظرف يا برچسب روي آن را براي نام مادة شيميايي نگه داريد‪.‬‬
‫است به «سوزاندن» ادامه مي‌دهد‪ ،‬براي همين هم بايد در اسرع وقت از‬
‫چشم) به مدت ‪ 20‬دقيقه ادامه دهيد‪ .‬شستشو با مقدار زياد آب‪ ،‬غلظت‬ ‫روي پوست برطرف‌شود‪.‬‬
‫ماده را كم و آن را رقيق مي‌كند و از روي پوست كنار مي‌زند‪.‬‬ ‫كمك‌هاي اوليه براي تمامي سوختگي‌هاي شيميايي شبيه است‪ ،‬و تنها‬
‫‪ -4‬محل سوختگي را با يك پانسمان استريل يا پارچة تميز‪ ،‬و در‬ ‫براي برخي موارد استثنايي از مواد خنثي كننده استفاده‌مي‌شود‪ .‬قلياها مانند‬
‫سوختگي‌هاي بزرگ با يك روبالشي بپوشانيد‪.‬‬ ‫مواد بازكنندة فاضالب بيش از اسيد‌ها مانند آب باتري سوختگي ايجاد‬
‫‪ -5‬براي انواع سوختگي‌ شيميايي در پي دريافت مراقبت‌هاي پزشكي‬ ‫مي‌كنند زيرا به اعماق بافت نفوذ مي‌كنند و تا مدت زيادي فعال مي‌مانند‪.‬‬
‫باشيد‪.‬‬ ‫تركيبات آلي مانند محصوالت نفتي نيز مي‌توانند سوزاننده باشند‪.‬‬
‫چه بايد كرد‬
‫سوختگي الكتريكي‬ ‫‪ -1‬مواد شيميايي محل را بالفاصله با فشار آب بشوييد (شكل ‪ .)7‬براي‬
‫مواد شيميايي خشك‪ ،‬قبل از شستشو با آب محل را از مادة شيميايي حتي يك شوك الكتريكي كوچك نيزمي‌تواند از درون آسيب شديدي‬
‫پاك كنيد‪ ،‬مگر اينكه به آب زيادي دسترسي داشته‌باشيد‪ .‬مواد شيميايي وارد كند‪ .‬جريان ‪ 1000‬ولت و بيشتر را ولتاژ باال مي‌گويند‪ ،‬اما ولتاژ‬
‫خشك در مجاورت آب فعال مي‌شود و آسيب بيشتري به پوست وارد خانگي ‪ 220‬ولت هم مي‌تواند كشنده باشد (شكل ‪ 8‬الف و ب)‪.‬‬
‫مي‌كنند‪ .‬مراقب باشيد خودتان در تماس با مادة شيميايي قرار نگيريد‪ .‬سه نوع آسيب ناشي از برق وجود دارد‪ :‬سوختگي حرارتي (شعله)‪،‬‬
‫‪ -2‬زماني كه با فشار آب شستشو مي‌دهيد زينت‌آالت و لباس‌هاي آلودة سوختگي ناشي از قوس الكتريكي (جرقه)‪ ،‬و آسيب الكتريكي واقعي‬
‫مصدوم را در بياوريد‪ .‬لباس مادة شيميايي را در خود نگه مي‌دارد‪ ،‬و تا (در اثر تماس)‪ .‬سوختگي حرارتي (شعله) ناشي از تماس مستقيم لباس‬
‫روي پوست با جريان الكتريكي و شعله‌ور شدن آنست‪ .‬اين نوع آسيب‬ ‫زماني كه در تماس با پوست قرار دارد به سوزاندن ادامه مي‌دهد‪.‬‬
‫‪ -3‬شستشو با فشار آب را در تمام سوختگي‌هاي شيميايي (پوست‪ ،‬در اثر شعله‌ايست كه جريان الكتريكي ايجاد مي‌كند نه به علت جريان‬
‫يا قوس الكتريكي‪.‬‬ ‫شکل ‪ 6‬سوختگی شیمیایی با اسید سولفوریک‬
‫سوختگي ناشي از قوس الكتريكي (جرقه) زماني رخ مي‌دهد كه برق‬
‫از يك نقطه به نقطه‌اي ديگر بپرد يا قوس تشكيل بدهد نه اينكه از بدن‬

‫شکل ‪ 7‬شستن یک سوختگی شیمیایی‬

 ‫‪60‬‬
‫سوختگی الکتریکی‬

‫نه‬ ‫مصدوم هنوز در تماس با برق‬ ‫بله‬

‫است؟‬

‫نه‬ ‫بله‬
‫در ساختمان ؟‬

‫با شرکت برق تماس بگیرید تا‬

‫برق را قطع کند یا سیم ها را‬
‫ببرید ‪.‬‬
‫به مصدوم یا خطوط نیرو دست‬ ‫برق را از فیوز اصلی‪ ،‬کلید قطع کنندۀ مدار‬
‫نزنید‪.‬‬ ‫يا کنتور قطع کنید یا پریز را از برق بکشید‪.‬‬
‫مردم را از حادثه دور نگهدارید‪.‬‬

‫وقتی برای شما بعنوان نجاتگر خطری وجود ندارد‪:‬‬

‫مصدوم را از نظر راه هوائی‪ ،‬تنفس وگردش خون بررسی و در صورت‬
‫لزوم به او کمک کنید‪.‬‬
‫مصدوم را از نظر شوک درمان کنید‪.‬‬
‫سوختگی را مانند یک سوختگی حرارتی درمان کنید ( ممکن است دو‬
‫جا زخم باشد)‬

‫اورژانس را خبر كنيد يا‬

‫مصدوم را به يك مركز‬
‫درماني برسانيد‪.‬‬
‫‪61‬‬

‫‪ -4‬اگر مصدوم دچار آسيب ستون فقرات و مهره‌ها نبود‪ ،‬با باالبردن‬ ‫عبور كند‪ .‬هر چند زمان جرقه كم باشد‪ ،‬اما مي‌تواند يك آسيب سطحي‬
‫پاهاي مصدوم تا ‪ 20‬تا ‪ 30‬سانتيمتر مصدوم را از نظر شوك درمان‬ ‫ولي وسيع ايجاد نمايد‪.‬‬
‫كنيد؛ با انداختن پتو يا كت روي وي جلوي از دست رفتن حرارت‬ ‫آسيب واقعي ناشي از برق‌گرفتگي (تماس) زماني رخ مي‌دهد كه جريان‬
‫بدن او را بگيريد‪.‬‬ ‫برق از درون بدن عبور كند‪ .‬اين نوع آسيب با دو نوع زخم ورودي‬
‫‪ -5‬خيلي سريع بدنبال مراقبت‌هاي پزشكي باشيد‪ .‬برق گرفتگي و‬ ‫و خروجي مشخص مي‌شود‪ .‬مهمترين نكته در اين نوع آسيب اينست‬
‫صدمات ناشي از آن اغلب نياز به مركز مراقبت سوختگي دارد‪.‬‬ ‫كه آسيب سطحي ممكن است تنها نوك يك كوه يخي باشد كه در‬
‫آب فرو رفته‌است‪ .‬جريان‌هاي برق با ولتاژ باال كه از درون بدن عبور‬
‫مي‌كند ممكن است آهنگ طبيعي قلب را مختل كند و باعث ايست قلبي‪ ،‬تماس با خطوط نيرو (بيرون از منزل)‬
‫اگر برق‌گرفتگي ناشي از تماس با سيم‌هاي خطوط انتقال نيرو باشد كه‬ ‫سوختگي و يا آسيب‌هاي ديگر بشود‪.‬‬
‫هنگام برق‌گرفتگي‪ ،‬برق در محل تماس وارد بدن مي‌شود و از مسيرهايي بيش از اندازه پايين آمده‌است‪ ،‬قبل از اينكه نجاتگر به كسي كه با سيم در‬
‫كه كمترين مقاومت بر سر راه آن وجود دارد (اعصاب و رگ‌هاي خوني) تماس است نزديك شود بايد برق قطع شود‪.‬‬
‫مي‌گذرد‪ .‬بيشترين آسيب در درون بدن رخ مي‌دهد و سوختگي سطحي اگر با نزديك شدن به مصدوم احساس مورمورشدن و قلقلك در پاها‬
‫ممكن است كوچك باشد‪ .‬اغلب اوقات در جايي كه بدن با يك سطح يا يا پايين بدن خود كرديد‪ ،‬بايستيد‪ .‬اين حس به شما عالمت مي‌دهد كه‬
‫زمين تماس پيدا مي‌كند (مانند يك شيء فلزي) الكتريسيته از بدن خارج شما روي زمين پرالكتريسيته هستيد و جريان برق از يك پاي شما وارد‬
‫شده‪ ،‬و با گذشتن از پايين بدن از پاي ديگر شما خارج مي‌شود‪ .‬يك‬ ‫مي‌شود‪ .‬گاه نيز مصدوم بيش از يك محل خروجي برق دارد‪.‬‬
‫پاي خود را از روي زمين بلند كنيد‪ ،‬بچرخيد و برگرديد‪ ،‬و به يك جاي‬ ‫چه بايد كرد‬
‫‪ -1‬از ايمني منطقه اطمينان حاصل كنيد‪ .‬برق را قطع كنيد و يا دوشاخه امن بپريد‪.‬‬
‫را از پريز بيرون بكشيد‪ .‬اگر اين كار ميسر نبود‪ ،‬با شركت برق منطقه اگر مي‌توانيد خود را سالم به مصدوم برسانيد‪ ،‬كاري با سيم‌ها نداشته‌باشيد‬
‫و سعي نكنيد حتي با دستة چوبي يا تخته يا شاخة درخت آن‌ها را تكان‬ ‫يا اورژانس تماس بگيريد و از ايشان كمك بخواهيد‪.‬‬
‫دهيد‪ .‬از وسايلي كه رطوبت در خودشان دارند و فلزات نيز استفاده‬ ‫‪ -2‬مصدوم را از نظر ‪ ABC‬بررسي كنيد‪.‬‬
‫‪ -3‬اگر مصدوم افتاد‪ ،‬او را از نظر آسيب ستون فقرات و مهره‌ها بررسي نكنيد‪ .‬اگر ولتاژ خيلي باال باشد (كه البته به ندرت مي‌توانيد به ميزان‬
‫ولتاژ پي ببريد)‪ ،‬اجسامي مانند شن‌كش دسته‌چوبي‪ ،‬جارو و بيل نيز برق‬ ‫كنيد‪.‬‬
‫را هدايت مي‌كند و شما را نيز برق مي‌گيرد‪ .‬به هيچ وجه سعي نكنيد‬ ‫شکل ‪ 8‬الف سوختگی الکتریکی شست پا‬
‫سيم‌هايي را كه به پايين آويزان شده‌است‪ ،‬تكان دهيد مگر اينكه باندازة‬
‫كافي آموزش‌ديده و مجهز به وسايلي باشيد كه مخصوص كار با ولتاژ‬
‫باال باشد‪.‬‬
‫صبر كنيد تا كاركنان آزموده با تجهيزات مناسب از راه برسند و سيم‌ها را‬
‫ببرند يا برق را قطع كنند‪ .‬نگذاريد رهگذران به منطقة خطر وارد شوند‪.‬‬

‫تماس با برق در ساختمان‬

‫بيشتر سوختگي‌هاي ناشي از برق در خانه رخ مي‌دهد و اغلب هم به‬
‫شکل ‪ 8‬ب سوختگی الکتریکی ناشی از جویدن سیم‬
‫علت يك وسيلة برقي خراب يا استفادة نادرست از آن است‪ .‬برق را از‬
‫فيوز يا كنتور قطع كنيد و يا اگر دوشاخه هنوز سالم است آن را از پريز‬
‫بيرون بكشيد‪ .‬تا زماني كه برق قطع نشده‌است به وسيلة برقي يا مصدوم‬
‫دست نزنيد‪.‬‬
‫همين‌كه خطر براي نجاتگر رفع شد‪ ،‬مي‌توانيد كار كمك‌هاي اوليه را‬
‫شروع كنيد‪.‬‬
 ‫‪62‬‬

‫فعالیت های آموزشی‬

‫سوختگي گرمايي‬
‫راهنما‪ :‬اگر با جمله موافق هستيد دور بلي و اگر مخالف هستيد دور خير را دايره بكشيد‪.‬‬

‫‪ .1‬براي جلوگيري از درد و آسيب‌بافتي بيشتر ناشي از سوختگي‪ ،‬عضو را در يك لگن پر از آب سرد روان فرو كنيد‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫‪ .2‬درد و التهاب را مي‌توان با آسپيرين يا ايبوپروفن درمان كرد البته به شرطي كه شخص اين داروهاي بدون نسخه را ‬ ‫بلي خير ‬
‫تحمل كند‪.‬‬ ‫ ‬
‫‪ .3‬پس از آن مي‌توانيد يك الية پماد آنتي‌بيوتيك يا ژل صبرزرد را روي سوختگي درجه يك و دو بماليد‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫‪ .4‬ماليدن كره روي سوختگي درجة يك و دو مؤثر است‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫سناريو‪ :‬توران براي درست كردن شكالت در آشپزخانة اداره در حال جوشاندن آب است‪ .‬او براي برداشتن يك فنجان به نزديك‬
‫اجاق مي‌آيد كه آستين بلوزش در مجاورت شعلة گاز شعله‌ور مي‌شود‪ ،‬بطوري كه آتش به سرعت از بازويش باال مي‌رود‪.‬‬
‫با فرياد او شما و ديگران به سرعت به آشپزخانه مي‌آييد‪ .‬او ‪ %7‬بدنش دچار سوختگي درجة دو شده‌است‪ .‬چه بايد بكنيد؟‬
‫‪..............................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫سوختگي شيميايي‬
‫‪ .1‬هنگام شستن مواد شيميايي از روي بدن‪ ،‬آب را حداقل به مدت پنج‌دقيقه با فشار بر روي موضع بپاشيد‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫‪ .2‬براي شستن مواد شيميايي از روي بدن‪ ،‬از آب پرفشار استفاده كنيد‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫‪ .3‬بر آن نباشيد كه مواد شيميايي را خنثي كنيد زيرا باعث آسيب بيشتر مي‌شود‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫‪ .4‬با برس مواد شيميايي پودري را از روي پوست پاك كنيد مگر اينكه آب فراوان در دسترس باشد‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫سناريو‪ :‬تقي مردي ‪ 28‬ساله‌ است كه براي شستن وان حمام از يك مايع شيميايي سوزاننده استفاده مي‌كند‪ .‬پانزده دقيقه پس از ريختن ماده‪ ،‬‬
‫ت و او بدون توجه به روش استفاده‌اي كه روي‬ ‫او شير آب را باز مي‌كند‪ ،‬اما مجراي فاضالب مسدود شده‌اس ‌‬ ‫ ‬
‫بستة ماده نوشته‌شده‌است با استفاده از تلمبه سعي در باز كردن مجرا دارد كه محلول درون وان به بازوي او مي‌پرد‪ .‬چه بايد بكنيد؟‬
‫‪..............................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................................................................................................‬‬

‫سوختگي الكتريكي‬
‫‪ .1‬اگر يك نفر در بيرون از منزل با سيم برق تماس پيدا كند‪ ،‬سعي مي‌كنيد با يك دسته يا ميلة چوبي او را حركت دهيد‪.‬‬ ‫بلي خير ‬
‫‪ .2‬اگر يك مصدوم در منزل با سيم برق تماس پيدا كند‪ ،‬برق را از فيوز‪ ،‬جعبه تقسيم‪ ،‬برق مركزي قطع كنيد يا پريز وسيلة ‬ ‫بلي خير ‬
‫برقي را از برق بكشيد‪.‬‬ ‫ ‬
‫سناريو‪ :‬احسان با استفاده از يك قيچي برقي كهنه كه هنوز كار مي‌كرد در حال هرس كردن گياهان دور باغ بود‪ .‬ابتدا كار خوب پيش مي‌رفت ‬
‫تا اينكه او لحظه‌اي به نرده تكيه داد‪ ،‬و ناگهان يك جريان قوي برق از درون بدنش رد شد و باعث شد كه او به زمين بيافتد‪ .‬هنگامي ‬ ‫ ‬
‫كه شما مي‌رسيد‪ ،‬او را بي‌حركت مي‌يابيد‪ .‬چه بايد بكنيد؟‬ ‫ ‬
‫‪............................................................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................................................................................................................................................................................................‬‬