İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ

𝑣1 𝑣𝑒 𝑣2 : Kapı gerilimleri.
𝑖1 𝑣𝑒 𝑖2 : Kapı akımları.
Devre parametreleri bulunacak olan iki kapılının içinde
bağımsız kaynak bulunmamalıdır.

1. Açık Devre Parametreleri (Empedans Parametreleri / z-Parametreleri)

Kapı gerilimlerinin, kapı akımları cinsinden ifade edildiği parametrelerdir.

𝑣1 = 𝑧11 𝑖1 + 𝑧12 𝑖2 𝑣1 𝑣1 Birinci

Birimi ꭥ’dur. 𝑧12 = |𝑖1 =0 Birimi ꭥ’dur.
𝑧11 = |𝑖2 =0 𝑖2 kapı açık
𝑖1
𝑣2 = 𝑧21 𝑖1 + 𝑧22 𝑖2 devre
𝑣2 𝑣2
𝑧22 = |𝑖1=0 Birimi ꭥ’dur. yapılır.
Matrisel şekilde gösterim: 𝑧21 = |𝑖2 =0 Birimi ꭥ’dur. 𝑖2
𝑖1
İkinci kapı açık devre yapılır. I1 I2
𝑣1 𝑧11 𝑧12 𝑖1 1 2
𝑣2 = 𝑧21 𝑧22 𝑖2
z11 z22 v2
Eşdeğer Devresi v1
[𝑧𝑖𝑗 ]
+ +
z12I2 - - z21I1
1' 2'
Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders
2
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
2. Kısa Devre Parametreleri (Admitans Parametreleri / y-Parametreleri)
Kapı akımlarının, kapı gerilimleri cinsinden ifade edildiği parametrelerdir.

𝑖1 𝑖1 Birimi S’dir.
𝑖1 = 𝑦11 𝑣1 + 𝑦12 𝑣2 𝑦11 = |𝑣2=0 Birimi S’dir. 𝑦12 = |𝑣1=0
𝑣1 𝑣2
𝑖2 = 𝑦21 𝑣1 + 𝑦22 𝑣2
𝑖2 𝑖2 Birimi S’dir.
Matrisel şekilde gösterim: 𝑦21 = |𝑣2=0 Birimi S’dir. 𝑦22 = |
𝑣1 𝑣2 𝑣1=0
𝑖1 𝑦11 𝑦12 𝑣1 İkinci kapı kısa devre yapılır. Birinci kapı kısa devre yapılır.
= 𝑦 𝑦22 𝑣2
𝑖2 21 I1 I2
2
1
[𝑦𝑖𝑗 ]

Eşdeğer Devresi v1
y11 y21v2 y22 v2
y12v1

1'
2'

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

3
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
3. Hibrid Parametreleri (Karma Parametreler / h-Parametreleri)
𝑣1 = ℎ11 𝑖1 + ℎ12 𝑣2
𝑣1 𝑣1
𝑖2 = ℎ21 𝑖1 + ℎ22 𝑣2 Birimi ꭥ’dur. ℎ12 = |𝑖1=0 Birimsizdir.
ℎ11 = |𝑣2=0 𝑣2
𝑖1
Matrisel şekilde gösterim: 𝑖2
𝑖2 Birimsizdir. ℎ22 = | Birimi S’dir.
𝑣1 ℎ11 ℎ12 𝑖1 ℎ21 = |𝑣2=0 𝑣2 𝑖1 =0
= 𝑖1
𝑖2 ℎ21 ℎ22 𝑣2
İkinci kapı kısa devre yapılır. Birinci kapı açık devre yapılır.
[ℎ𝑖𝑗 ]
I2
I1
1 2

h11 h21I1 v2
Eşdeğer Devresi v1 h22

h12v2
1' 2'

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

4
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
4. Ters Hibrid Parametreleri (g-Parametreleri)
𝑖1 = 𝑔11 𝑣1 + 𝑔12 𝑖2
𝑖1 𝑖1 Birimsizdir.
𝑣2 = 𝑔21 𝑣1 + 𝑔22 𝑖2 𝑔11 = |𝑖2 =0 Birimi S’dir. 𝑔12 = |𝑣1=0
𝑣1 𝑖2

Matrisel şekilde gösterim: 𝑣2 𝑣2

Birimsizdir. 𝑔22 = | Birimi ꭥ’dur.
𝑔11 𝑔12 𝑣1 𝑔21 = |𝑖2=0 𝑖2 𝑣1=0
𝑖1 𝑣1
= 𝑔 𝑔22 𝑖2
𝑣2 21
İkinci kapı açık devre yapılır. Birinci kapı kısa devre yapılır.
[𝑔𝑖𝑗 ]
I2
I1
1 2

g12I2 g22 v2
Eşdeğer Devresi v1 g11
g21v1
1' 2'

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

5
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
5. Transmisyon Parametreleri (Kaskat Parametreleri / ABCD-Parametreleri)
𝑣1 = 𝐴𝑣2 + 𝐵(−𝑖2 )
𝑣1 𝑣1
𝑖1 = 𝐶𝑣2 + 𝐷(−𝑖2 ) Birimsizdir. 𝐵= | Birimsizdir.
𝐴 = |−𝑖2=0 −𝑖2 𝑣2=0
𝑣2
Matrisel şekilde gösterim: 𝑖1
𝑖1 Birimsi S’dir. 𝐷= | Birimsizdir.
𝑣1 𝐴 𝐵 𝑣2 𝐶 = |−𝑖2=0 −𝑖2 𝑣2=0
= 𝑣2
𝑖1 𝐶 𝐷 −𝑖2
İkinci kapı açık devre yapılır. İkinci kapı kısa devre yapılır.
[𝐴𝐵𝐶𝐷]

Eşdeğer Devresi Bulunmamaktadır.

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

6
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
Yanda verilen iki kapılı devrenin
a) h parametrelerini hesaplayınız (20p).
b) h– parametresi eşdeğer devre modelini çiziniz (5p).

𝑣1 = ℎ11 𝑖1 + ℎ12 𝑣2
𝑖2 = ℎ21 𝑖1 + ℎ22 𝑣2

𝑣1 𝑣1
Birimi ꭥ’dur. ℎ12 = |𝑖1=0 Birimsizdir.
ℎ11 = |𝑣2=0 𝑣2
𝑖1

𝑖2 𝑖2 Birimi S’dir.
ℎ21 = |𝑣2=0 Birimsizdir. ℎ22 = |𝑖1 =0
𝑖1 𝑣2

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

7
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
𝑣1
ℎ11 = | 𝑖ç2
𝑖1 𝑣2=0
𝑖ç1 𝑣2 = 0 yapılır.
𝑖2 𝑖ç3
ℎ21 = |𝑣2=0
𝑖1

Çevre akımları yöntemi kullanalım. 3. satırdan:

6
1 + 2 −1 −2 𝑖ç1 𝑣1 −2𝑖ç1 − 3𝑖ç2 + 5𝑖ç3 = 0  𝑖ç2 = 𝑖
−1 1 + 3 −3 𝑖ç2 = −𝑣6 11 ç1
−2 −3 2 + 3 𝑖ç3 0
1. satırdan:
Ek denklem: 3𝑖ç1 − 𝑖ç2 − 2𝑖ç3 = 𝑣1


𝑖6 = 2𝑖5  𝑖ç2 = 2(𝑖ç1 − 𝑖ç3 )
11𝑖ç1 = 11𝑣1


1 𝑖ç1 = 𝑖1  11𝑖1 = 11𝑣1

𝑖ç3 = 𝑖ç1 − 𝑖ç2
2 𝑣1
8 𝑖2 8 ℎ11 = |𝑣2=0 = 1 Ω
8 ℎ = | = − 𝑖1
𝑖ç3 = 𝑖ç1  −𝑖2 = 𝑖1  21 𝑖1 𝑣2=0 11
11 11
Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders
8
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
𝑣1
ℎ12 = |𝑖1=0 𝑖1 = 0
𝑣2 𝑖ç2
Birinci kapı açık 𝑖ç1
𝑖2 devre yapılır.
ℎ22 = |𝑖1 =0 𝑖ç3
𝑣2

Çevre akımları yöntemi kullanalım.

3. satırdan:
1+2 −1 −2 𝑖ç1 𝑣1
−1 1 + 3 −3 𝑖ç2 = −𝑣6 −2𝑖ç1 − 3𝑖ç2 + 5𝑖ç3 = −𝑣2
−2 −3 2 + 3 𝑖ç3 −𝑣2 11𝑖2 = 𝑣2
−3(2𝑖2 ) + 5(−𝑖2 ) = −𝑣2 
Ek denklem: 𝑖2 1
1. satırdan: ℎ22 = |𝑖1=0 = 𝑆
𝑖6 = 2𝑖5  𝑖ç2 = 2(𝑖ç1 − 𝑖ç3 ) 𝑣2 11
3𝑖ç1 − 𝑖ç2 − 2𝑖ç3 = 𝑣1


𝑖1 = 𝑖ç1 = 0𝐴  𝑖ç2 = −2𝑖ç3 0 − (2𝑖2 ) − 2(−𝑖2 ) = 𝑣1

𝑣1


𝑣1 = 0  ℎ12 = | =0
𝑖ç2 = −2(−𝑖2 ) 𝑣2 𝑖1=0

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

9
Notları
İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
I2
I1
1 2

h11 h21I1 v2
v1 1Ω h22
8 1
− 𝑖1 𝑆
h12 11
v 11
2
1' 2'

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

10
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
İKİ KAPILI DEVRELERİN ÇEŞİTLİ BAĞLANTI ŞEKİLLERİ
SERİ BAĞLANTI:
V1  V1a  V1b
I1 I1a I2a I2 V2  V2a  V2b

Na v2a I1  I1a  I1b

v1a
v2
v1 I 2  I 2a  I 2b

I1b I2b
V1  V1a  V1b   z11a z12a   I1   z11b z12b   I1 
V   V   V    z        
Nb  2   2a   2b   21a z 22a   I 2   z 21b z 22b   I 2 
v1b v2b
 z11a  z11b z12a  z12b   I1 
z  
 21a  z 21b z 22a  z 22b   I 2 

z   za   zb 
Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders
11
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
İKİ KAPILI DEVRELERİN ÇEŞİTLİ BAĞLANTI ŞEKİLLERİ
PARALEL BAĞLANTI: I1  I1a  I1b
I 2  I 2a  I 2b
I1a I2a
V1  V1a  V1b

Na v2a V2  V2a  V2b

I1 v1a I2

 I1   I1a   I1b   y11a y12a  V1   y11b y12b  V1 

v1 v2 I   I   I    y 
y 22a  V2   y 21b y 22b  V2 
I1b I2b  2   2a   2b   21a
y  y11b y12a  y12b  V1 
  11a
 y 21a  y 21b y 22a  y 22b  V2 
v1b Nb v2b

y   ya   yb 
N

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

12
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
İKİ KAPILI DEVRELERİN ÇEŞİTLİ BAĞLANTI ŞEKİLLERİ
SERİ-PARALEL BAĞLANTI: V1  V1a  V1b
I1  I1a  I1b
I1a I2a
I1 I1  I 2a  I 2b

Na v2a V2  V2a  V2b

v1a I2

v1
v2 V1   V1a   V1b    h11a h12a   I1    h11b h12b   I1 
I1b I2b  I 2   I 2a   I 2b  h21a h22a  V2  h21b h22b  V2 
 h  h11b h12a  h12b   I1 
  11a  
Nb h21a  h21b h22a  h22b  V2 
v1b v2b

h   ha   hb 
N

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

13
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
İKİ KAPILI DEVRELERİN ÇEŞİTLİ BAĞLANTI ŞEKİLLERİ
PARALEL-SERİ BAĞLANTI: I1  I1a  I1b

I1a I2a I2 V2  V2a  V2b

Na v2a V1  V1a  V1b

I1 v1a
v2
I 2  I 2a  I 2b
v1
I1b I2b
 I1   I1a   I1b   g11a g12a  V1   g11b g12b  V1 
V   V   V    g 
g 22a   I 2   g 21b g 22b   I 2 
v1b Nb v2b  2   1a   1b   21a
g  g11b g12a  g12b  V1 
  11a  
N  g 21a  g 21b g 22a  g 22b   I 2 

g   g a   gb 
Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders
14
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELERDE DEVRE PARAMETRELERİ
İKİ KAPILI DEVRELERİN ÇEŞİTLİ BAĞLANTI ŞEKİLLERİ
ARD ARDA (KASKAD) BAĞLANTI:

I1 I1a I2a I1b I2b I2

v1 v1a Na v2a Nb v2
v1b v2b

I1  I1a
 V2a  V1b   Ab Bb   V2 
 I    I   C Db   I 2   A B   Aa Ba   Ab Bb 
V1  V1a  2a   1b   b C D   C Da  Cb Db 
V2a  V1b    a
 I 2a  I1b V1   Aa Ba   V2a   Aa Ba   Ab Bb   V2 
 I   C    
Da   I 2a  C a Da  Cb Db   I 2 
I 2b  I 2  1  a

V2b  V2 Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders
15
Notları
 ÇALIŞMA SORULARI
Aşağıda verilen devrede,
a) Şekil a ile verilen devrede AA’ – BB’ iki kapılısının y parametrelerini hesaplayınız.
b) AA’ – BB’ iki kapılısının y– parametresi eşdeğer devre modelini çiziniz.
c) Bu eşdeğer devreyi kullanarak, Şekil b ile verilen devrede RL direncinde harcanan gücü hesaplayınız.

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

16
Notları
 ÇALIŞMA SORULARI
Aşağıda verilen devreler için;
a) Şekil a ile verilen iki kapılının ABCD parametrelerini hesaplayınız.
b) Şekil b’de verilen devre, Şekil a’da verilen iki kapılı devre ard arda (kaskad) bağlanılarak elde edilmiştir. Bu
durumda elde edilen yeni iki kapılının [ABCD]y parametrelerini bulunuz.

Doç. Dr. Umut Engin AYTEN Elektrik Devre Temelleri Ders

17
Notları
 İKİ KAPILI DEVRELER
2 PORT CİRCUİTS

• Z parametreleri
• Y parametreleri
• Hibrit h parametreleri
• Hibrit g parametreleri
• Parametreler arası dönüşüm
• Devre Uygulamaları
Hibrit Parametreler h ve g Özet