ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ

ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
EDUG-505: Θεωρία και Πρακτική της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης

Εισαγωγή
Ο παρών Οδηγός Μελέτης αποτελεί βασικό βοήθημα του μαθήματος «Θεωρία και
Πρακτική της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης» το οποίο προσφέρεται στo πλαίσιo του
εξ αποστάσεως Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση.
Σκοπός του Οδηγού αυτού είναι να καθοδηγήσει τους/τις φοιτητές/τριες και να τους/τις
βοηθήσει στη συστηματική αξιοποίηση του εκπαιδευτικού υλικού στο οποίο
στηρίζεται η διδασκαλία του μαθήματος. Ο Οδηγός θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί από
κοινού με το Διάγραμμα του Μαθήματος, στο οποίο υποδεικνύονται και τα βασικά
διδακτικά εγχειρίδια, καθώς και με το εκπαιδευτικό υλικό που αναρτάται στη
διαδικτυακή και διαδραστική πλατφόρμα του μαθήματος (moodle). O Οδηγός
αποτελείται από 12 ενότητες. Η επιτέλεση των δραστηριοτήτων είναι ιδιαίτερα
σημαντική, καθώς θα σας βοηθήσει να αφομοιώσετε τα περιεχόμενα του μαθήματος,
αλλά και να αναπτύξετε κριτική σκέψη επί αυτών. Τόσο οι δραστηριότητες όσο και η
προτεινόμενη βιβλιογραφία θα εμπλουτίζονται κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.
Εβδομάδα 1: Πολιτισμικός πλουραλισμός και Εκπαιδευτικά
Μοντέλα Διαχείρισης (31/01/22-04/02/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:

 τις νέες εκπαιδευτικές προοπτικές στον σύγχρονο πολυπολιτισμικό κόσμο.

 τον σεβασμό απέναντι στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης
και του πολιτισμού ειρήνης.
 την αναγκαιότητα εκπαιδευτικής διαχείρισης του πολιτισμικού πλουραλισμού
διαμέσου της αξιοποίησης διαφορετικών μοντέλων στις σύγχρονες υπερ-
πλουραλιστικές κοινωνίες.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα:

Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:

 κατανοούν την ιστορική εξέλιξη στα εκπαιδευτικά μοντέλα διαχείρισης του

πολιτισμικού πλουραλισμού
 επεξηγούν και να αντιπαραβάλλουν τους στόχους και τα χαρακτηριστικά του κάθε
μοντέλου εκπαιδευτικής διαχείρισης του πολιτισμικού πλουραλισμού, καθώς και
την κριτική που ασκείται σε αυτό (βλ. αφομοιωτικό, ενταξιακό, αντιρατσιστικό,
πολυπολιτισμικό και διαπολιτισμικό μοντέλο).

Έννοιες - κλειδιά
πολιτισμικός πλουραλισμός, μονοπολιτισμικότητα, πολυπολιτισμικότητα,
διαπολιτισμικότητα, αφομοιωτικό μοντέλο, ενταξιακό μοντέλο, πολυπολιτισμικό
μοντέλο, αντιρατσιστικό μοντέλο, διαπολιτισμικό μοντέλο.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 2: Το θεωρητικό πλαίσιο της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης:

Μοντέλα Διαχείρισης του Πολιτισμικού Πλουραλισμού. Στο: Χατζησωτηρίου,
Χ. & Αγγελίδης, Π. (2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από
το Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Hajisoteriou, C. & Angelides, P. (2016). The Globalisation of Intercultural

Education. The Politics of Macro-Micro Integration. London: Palgrave
Macmillan.

2
Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 1: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να αναρτήσετε στο forum την
απάντησή σας στο εξής ερώτημα:
Πώς οι στόχοι της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης διαφοροποιούνται από τους
στόχους της Πολυπολιτισμικής Εκπαίδευσης; (300 λέξεις) (μια απάντηση η
κάθε ομάδα).

Εβδομάδα 2: Οριοθέτηση του πεδίου της Διαπολιτισμικής

Εκπαίδευσης: Έννοια, γενικός σκοπός, επιμέρους στόχοι, βασικές
αρχές και εργαλεία (07/02/22-11/02/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:

 τις σημαντικές έννοιες που αφορούν στον διαπολιτισμικό διάλογο και τις
επιπτώσεις στα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:

 αναλύουν τον γενικό σκοπό και τους επιμέρους στόχους της Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης.
 επεξηγούν τις βασικές αρχές της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.
 αναλύουν πώς συγκεκριμένα εργαλεία δύναται να συμβάλουν στην προώθηση
της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (βλ. Μείωση των προκαταλήψεων,
Παιδαγωγική της Ισοτιμίας, Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα,
Πολυγλωσσική Εκπαίδευση)

Έννοιες - κλειδιά

 Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, ανθρώπινα δικαιώματα, Μείωση των

προκαταλήψεων, Παιδαγωγική της Ισοτιμίας, Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα
Δικαιώματα, Πολυγλωσσική Εκπαίδευση, ενσυναίσθηση, εθνικισμός.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Χατζησωτηρίου, Χ. (2014). «Από τη μονοπολιτισμικότητα στη

διαπολιτισμικότητα»: κρατική πολιτική, σχολείο και σχολική τάξη. Στο: Χ.
Χατζησωτηρίου & Κ. Ξενοφώντος (Επιμ.) Διαπολιτισμική Εκπαίδευση,
Προκλήσεις, Παιδαγωγικές Θεωρήσεις και Εισηγήσεις. Καβάλα: Εκδόσεις
Σαΐτα:14-42.

3
Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Χατζησωτηρίου, Χ. (2013) Αποσαφηνίζοντας την έννοια της διαπολιτισμικότητας:

Από την αφομοιωτική κρατική πολιτική στο συμπεριληπτικό σχολείο. Κεφ. 1. Στο:
Π. Αγγελίδης & Χ. Χατζησωτηρίου (Επιμ.) Διαπολιτισμικός Διάλογος στην
Εκπαίδευση: Θεωρητικές Προσεγγίσεις, Πολιτικές Πεποιθήσεις και Παιδαγωγικές
Πρακτικές. Ζεφύρι: Διάδραση.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 2: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να αναρτήσετε στο forum την
απάντησή σας στο εξής ερώτημα:
Πώς η Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα μπορεί να προωθήσει τους
στόχους της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης; (300 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε
ομάδα).

Εβδομάδα 3: Στερεότυπα, Ισότητα και Κοινωνική Δικαιοσύνη

(14/02/22-18/02/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 τις έννοιες στερεότυπα, ισότητα και κοινωνική δικαιοσύνη.
 τη σχέση ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:

 αναλύουν τις αιτίες δημιουργίας και τις συνέπειες των στερεοτύπων, των
προκαταλήψεων και των ανισοτήτων.
 κατανοούν τις διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις αναφορικά με την
αναπαραγωγή των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων.
 κατανοούν τις διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις αναφορικά με τους
τρόπους αποδόμησης των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων.
 επεξηγούν τον ρόλο του εκπαιδευτικού στην προώθηση της ισότητας και της
κοινωνικής δικαιοσύνης.

Έννοιες - κλειδιά
Κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα, στερεότυπα, προκατάληψη, ανισότητα, λογιστικό
μοντέλο, μοντέλο μεταστροφής, μοντέλο υποτύπων, εκδημοκρατισμός της
εκπαίδευσης, υπόθεση της επαφής.

4
Υποχρεωτική Βιβλιογραφία
 Βασιλάκης, Ν. (2013). Αντιλήψεις Εκπαιδευτικών αναφορικά με τη
Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και την Κοινωνική Δικαιοσύνη. Πρακτικά 13ου
Παγκύπριου Συνεδρίου Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου, Πανεπιστήμιο
Κύπρου: Λευκωσία, 92-104.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Gorski, P. (2009). Intercultural education as social justice. Intercultural

Education, 20(2), 87-90.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 3: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να αναρτήσετε στο forum την
απάντησή σας στο εξής ερώτημα:
Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο κλάδος της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης από
τους πολιτικούς ιθύνοντες, ούτως ώστε οι αποφάσεις τους να είναι ευεργετικές
για την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής συνοχής στη
χώρα τους; (300 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα).

Εβδομάδα 4: Μετανάστευση και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση στο

Ευρωπαϊκό Συγκείμενο (21/02/22-25/02/22)

Σκοπός:
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 την έννοια του ευρωπαϊσμού και τις επιδράσεις του στη Διαπολιτισμική
Εκπαίδευση.
 τους μηχανισμούς ευρωπαϊσμού στην προώθηση της Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης με στόχο την κοινωνική συνοχή, την αμοιβαία κατανόηση και τον
πολιτισμό ειρήνης.

Προσδοκώμενα αποτελέσματα:
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:

 παρουσιάζουν τις πολιτικές διαφόρων ευρωπαϊκών οργανισμών (π.χ. Συμβούλιο της

Ευρώπης, Ευρωπαϊκή Ένωση) σε θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.
 περιγράφουν τους μηχανισμούς ευρωπαϊσμού της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης
δίνοντας συγκεκριμένα παραδείγματα.

5
Έννοιες - κλειδιά
Ευρωπαϊσμός, ευρωπαϊκές πολιτικές Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης, μηχανισμοί
ευρωπαϊσμού, ευρωκεντρισμός.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 5: Ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο: Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π.

(2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο
Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.
 Κεφάλαιο 3: Θεωρητικό πλαίσιο για την ανάπτυξη πολιτικής. Στο:
Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π. (2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική
Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Χατζησωτηρίου, Χ. & Ξενοφώντος, Κ. (2014). Ευρωπαϊκές διαστάσεις της

διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Στο: Χ. Χατζησωτηρίου & Κ. Ξενοφώντος
(Επιμ.) Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Προκλήσεις, Παιδαγωγικές Θεωρήσεις και
Εισηγήσεις. Καβάλα: Εκδόσεις Σαΐτα: 43-58.
 Faas, D., Hajisoteriou, C. and Angelides, P. (2014). Intercultural education in
Europe: policies, practices and trends. British Educational Research Journal,
40 (2), 300-318.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 4: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας και με βάση τα όσα έχετε
μελετήσει, να επιλέξετε έναν ευρωπαϊκό οργανισμό και να παρουσιάσετε την
πολιτική του σε θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (300 λέξεις) (μια
απάντηση η κάθε ομάδα).

Εβδομάδα 5: Η ευρωπαϊκή διάσταση της διαπολιτισμικής

εκπαίδευσης στην Κύπρο (28/02/22-04/03/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 Τους τύπους αλληλεπίδρασης μεταξύ ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών της
διαπολιτισμικής εκπαίδευσης (Περιεχόμενο και διαδικασίες ευρωπαϊσμού).

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 Αναλύουν τον αντίκτυπο των ευρωπαϊκών πολιτικών στον καθορισμό της
κυπριακής πολιτικής όσον αφορά στη διαπολιτισμική εκπαίδευση.

6
  επεξηγούν τους τρόπους που οι ευρωπαϊκές πολιτικές της διαπολιτισμικής
εκπαίδευσης μεταβιβάζονται προς τα σχολεία στην Κύπρο.

Έννοιες - κλειδιά
Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, ευρωπαϊσμός, μηχανισμοί ευρωπαϊσμού, ευρωπαϊκή
εκπαιδευτική διάσταση.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 1: Μετανάστευση και Εκπαιδευτικές Πολιτικές: Από το Ευρωπαϊκό

στο Κυπριακό Συγκείμενο. Στο: Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π. (2018).
Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο Σχολικό
Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Χατζησωτηρίου, Χ. (2011). Στις πύλες του Εξευρωπαϊσμού: Κυπριακή

διαπολιτισμική εκπαίδευση, πολιτικές πεποιθήσεις και προκλήσεις.
Παιδαγωγική Επιθεώρηση. 51, 42-61.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 5: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας και με βάση τα όσα έχετε
μελετήσει, να παρουσιάσετε στο forum, να επιλέξετε μια ευρωπαϊκή χώρα και
να συζητήσετε τη διαπολιτισμική πολιτική που ακολουθεί σε θέματα
εκπαίδευσης, αλλά και πώς επηρεάζεται από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές
πολιτικές (300 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα).

7
Εβδομάδα 6: Η Διαπολιτισμική Εκπαίδευση στο Κυπριακό
Συγκείμενο (07/03/22-11/03/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 τη στοχοθεσία, τη ρητορική και την εφαρμογή της κυπριακής διαπολιτισμικής
εκπαιδευτικής πολιτικής.
 τα μοντέλα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης που υιοθετούνται από την Κύπρο.
 τη διαπολιτισμική διάσταση του Αναλυτικού Προγράμματος στην Κύπρο.
 τις απόψεις των ιθυνόντων χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής σε θέματα
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 περιγράφουν παραδείγματα διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πολιτικής από την
Κύπρο.
 αναλύουν κριτικά κείμενα εκπαιδευτικής πολιτικής αναφορικά σε θέματα
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης από την Κύπρο.
 εντοπίζουν τους διαπολιτισμικούς στόχους (ή μη) των Αναλυτικών
Προγραμμάτων στην Κύπρο.
 αναλύουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την εφαρμογή της διαπολιτισμικής
εκπαιδευτικής πολιτικής στην Κύπρο (π.χ. χρηματοδότηση, υλικο-τεχνική
υποδομή, διαπολιτισμική επάρκεια εκπαιδευτικών, χαρακτηριστικά σχολικής
τάξης κτλ).

Έννοιες - κλειδιά

Διαπολιτισμική εκπαιδευτική πολιτική Κύπρου, Αναλυτικό Πρόγραμμα Κύπρου και

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 6: Το μακρο-επίπεδο της Κύπρου. Στο: Χατζησωτηρίου, Χ. &

Αγγελίδης, Π. (2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το
Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.
 Κεφάλαιο 11: Ευρωπαϊσμός και διαπολιτισμική εκπαίδευση: Από το
υπερεθνικό στο σχολικό επίπεδο. Στο: Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π.
(2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο
Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.

8
Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Χατζησωτηρίου, Χ. & Ξενοφώντος, Κ. (2014). Η διαπολιτισμική εκπαίδευση

στο κυπριακό συγκείμενο. Στο: Χ. Χατζησωτηρίου & Κ. Ξενοφώντος (Επιμ.)
Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Προκλήσεις, Παιδαγωγικές Θεωρήσεις και
Εισηγήσεις. Καβάλα: Εκδόσεις Σαΐτα:14-42.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 6: Αφού μελετήσετε και αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να

παρουσιάσετε στο forum τα βασικότερα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της
διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πολιτικής στο κυπριακό συγκείμενο. (300
λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα).

Εβδομάδα 7: Διαπολιτισμική εκπαίδευση και εκπαίδευση ευπαθών

κοινωνικών ομάδων: Ελληνικές εκπαιδευτικές πολιτικές, θεσμοί και
πρακτικές (14/03/22-18/03/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 τη στοχοθεσία, τη ρητορική και την εφαρμογή της ελληνικής διαπολιτισμικής
εκπαιδευτικής πολιτικής.
 τα μοντέλα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης που υιοθετούνται από την Ελλάδα.
 τη διαπολιτισμική διάσταση του Αναλυτικού Προγράμματος στην Ελλάδα.
 τις απόψεις των ιθυνόντων χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής σε θέματα
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 περιγράφουν παραδείγματα διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πολιτικής από την
Ελλάδα.
 αναλύουν κριτικά κείμενα εκπαιδευτικής πολιτικής αναφορικά σε θέματα
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης από την Ελλάδα.
 εντοπίζουν τους διαπολιτισμικούς στόχους (ή μη) των Αναλυτικών
Προγραμμάτων στην Ελλάδα.
 αναλύουν τους παράγοντες που επηρεάζουν την εφαρμογή της διαπολιτισμικής
εκπαιδευτικής πολιτικής στην Ελλάδα (π.χ. χρηματοδότηση, υλικο-τεχνική
υποδομή, διαπολιτισμική επάρκεια εκπαιδευτικών, χαρακτηριστικά σχολικής
τάξης κτλ).

9
Έννοιες - κλειδιά

Διαπολιτισμική εκπαιδευτική πολιτική Ελλάδας, Αναλυτικό Πρόγραμμα Ελλάδας και

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Λαγουδάκος, Μ. Γ. (2013). Η διαπολιτισμική Εκπαίδευση στο Ελληνικό

Εκπαιδευτικό Σύστημα. Από:
http://www.2pek.gr/DHMOSIEYSEIS_ARTHRA/diapolitismik%20lagoudak
os.pdf

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Apergi, M. (2016). Intercultural education issues in Greece. International

Journal of Education, Culture and Society, 1(2), 29-32.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 7: Αφού μελετήσετε και αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να

παρουσιάσετε στο forum σχετικά παραδείγματα εκπαιδευτικών εφαρμογών από
το διαπολιτισμικό μοντέλο, τα οποία θεωρείτε ότι θα μπορούσαν να
υιοθετηθούν από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, ούτως ώστε να το
καταστήσουν λιγότερο μονοπολιτισμικό. (300 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε
ομάδα)

Εβδομάδα 8: Σχολική ηγεσία σε πολιτισμικά πλουραλιστικά

περιβάλλοντα (21/03/22-25/03/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 τον ρόλο της σχολικής ηγεσίας στην προώθηση της Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης.
 την έννοια της διαπολιτισμικής διοικητικής ικανότητας και ετοιμότητας.
 τη σημασία της ανάπτυξης διαπολιτισμικού σχολικού κλίματος από τους
σχολικούς ηγέτες.
 την αναγκαιότητα ανάπτυξης εταιρικών σχέσεων μεταξύ του σχολείου και άλλων
ιθυνόντων για σκοπούς προώθησης της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.
 τις απόψεις των σχολικών ηγετών σε θέματα προώθησης της Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης.

10
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 συνδέουν τα μοντέλα σχολικής ηγεσίας με τα μοντέλα Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης.
 επεξηγούν τους τρόπους ανάπτυξης της διαπολιτισμικής διοικητικής ικανότητας
και ετοιμότητας.
 περιγράφουν τους τρόπους ανάπτυξης συμπεριληπτικών σχολικών κουλτούρων
προς ενίσχυση του διαπολιτισμικού σχολικού κλίματος εκ μέρους των σχολικών
ηγετών.
 επεξηγούν τον ρόλο της σχολικής ηγεσίας στην οικοδόμηση δικτύων
συνεργασίας μεταξύ σχολείου, οικογένειας και κοινότητας για την προώθηση της
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Έννοιες - κλειδιά
Σχολική ηγεσία, διαπολιτισμικά μοντέλα σχολικής ηγεσίας, διαπολιτισμική διοικητική
ικανότητα και ετοιμότητα, συμπεριληπτική σχολική κουλτούρα, εταιρικές σχέσεις
σχολείου.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 7: Μελέτες περίπτωσης. Στο: Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π.

(2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο
Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.
 Κεφάλαιο 8: Ο ρόλος των διευθυντών στην προώθηση της διαπολιτισμικής
εκπαίδευσης. Στο: Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π. (2018). Ευρωπαϊσμός
και Διαπολιτισμική Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο.
Ζεφύρι: Διάδραση.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π. (2013). Σχολική ηγεσία και

διαπολιτισμική εκπαίδευση: Απόψεις Κυπρίων επιθεωρητών, διευθυντών και
εκπαιδευτικών. Στο: Π. Αγγελίδης & Χ. Χατζησωτηρίου (Επιμ.)
Διαπολιτισμικός Διάλογος στην Εκπαίδευση: Θεωρητικές Προσεγγίσεις,
Πολιτικές Πεποιθήσεις και Παιδαγωγικές Πρακτικές. Ζεφύρι: Διάδραση
 Hajisoteriou, C. & Angelides, P. (2014). Facing the challenge: School
leadership in intercultural schools. Educational Management, Administration &
Leadership, 66-83.
 Zembylas, M. & Iasonos, S. (2010). Leadership styles and multicultural
education approaches: an exploration of their relationship. International
Journal of Leadership in Education, 13 (2), 163-183.

11
Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 8: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να απαντήσετε στο forum στα
πιο κάτω ερωτήματα με βάση το απόσπασμα που ακολουθεί:

«Σοβαρές αντιδράσεις έφεραν οι γονείς των ντόπιων μαθητών από το Δημοτικό

Σχολείο του Σέσκλου Μαγνησίας για τη φοίτηση των προσφυγόπουλων στο
σχολείο τους. Η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης τελικά αποφάσισε τη
μετακίνησή τους σε σχολείο του Βόλου».

Εφημερίδα «Θεσσαλία», Νοέμβριος 2016

Α. Σχολιάστε το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος με βάση τις αρχές

της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. (150 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα)

Β. Αν ήσασταν διευθυντής του παραπάνω σχολείου, τι ενέργειες θα κάνατε πριν

και μετά το συγκεκριμένο γεγονός;
(150 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα)

Εβδομάδα 9: Εκπαιδευτική διαχείριση του πολιτισμικού

πλουραλισμού: Παιδαγωγικές προσεγγίσεις, προκλήσεις και εισηγήσεις
(28/03/22-01/04/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 τις προκλήσεις στην επίτευξη της εκπαιδευτικής ισότητας ως προς τα
μαθησιακά αποτελέσματα.
 τις αποτελεσματικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις που αποσκοπούν την
άμβλυνση του χάσματος της επίδοσης μεταξύ γηγενών μαθητών και μαθητών
μεταναστευτικής βιογραφίας.
 τις απόψεις των εκπαιδευτικών σε θέματα προώθησης της Διαπολιτισμικής
Εκπαίδευσης.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 αναλύουν τους παράγοντες επίδρασης στις επιδόσεις των μαθητών
μεταναστευτικής βιογραφίας συγκριτικά με τους γηγενείς συμμαθητές τους.
 προτείνουν και να εφαρμόζουν παιδαγωγικές στρατηγικές που άπτονται της
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης προκειμένου να επιφέρουν την αντιστάθμιση της
εκπαιδευτικής ανισότητας.
 επεξηγούν τη συνεισφορά της συνεργατικής μάθησης και της Διγλωσσικής
(πολυγλωσσικής) Εκπαίδευσης στην προώθηση της εκπαιδευτικής ισότητας.

12
  αναλύουν τη σημαντικότητα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών στην προώθηση
της εκπαιδευτικής ισότητας.

Έννοιες - κλειδιά
Κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο μαθητών, συμπεριληπτική σχολική κουλτούρα,
συνεργατική μάθηση, διγλωσσική εκπαίδευση, κατάρτιση εκπαιδευτικών.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Ρετάλη, Κ. (2013) Επίδοση μαθητών με μεταναστευτικό υπόβαθρο στην Ελλάδα:

Ευρήματα και προκλήσεις. Κεφ. 9. Στο: Π. Αγγελίδης & Χ. Χατζησωτηρίου
(Επιμ.) Διαπολιτισμικός Διάλογος στην Εκπαίδευση: Θεωρητικές Προσεγγίσεις,
Πολιτικές Πεποιθήσεις και Παιδαγωγικές Πρακτικές. Ζεφύρι: Διάδραση.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία

 Πιατά, Α. (2014). Η πολυπολιτισμική επίγνωση και επικοινωνιακή ικανότητα

στη διαπολιτισμική εκπαίδευση: Θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές
εφαρμογές. Στο: Χ. Χατζησωτηρίου & Κ. Ξενοφώντος (Επιμ.) Διαπολιτισμική
Εκπαίδευση, Προκλήσεις, Παιδαγωγικές Θεωρήσεις και Εισηγήσεις. Καβάλα:
Εκδόσεις Σαΐτα:14-42.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 9: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να απαντήσετε στο forum το

πιο κάτω ερώτημα:
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τις επιδόσεις των μαθητών μεταναστευτικής
βιογραφίας και πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τη σχολική τους επιτυχία με
βάση το μοντέλο της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (300 λέξεις) (μια απάντηση
η κάθε ομάδα).

Εβδομάδα 10: Διαπολιτισμική Εκπαίδευση και διδακτικές πρακτικές

- Δραστηριότητες στην τάξη (04/04/22-08/04/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 την αναγκαιότητα ανάπτυξης και εφαρμογής διαπολιτισμικών διδακτικών
πρακτικών και δραστηριοτήτων στις πολιτισμικά πλουραλιστικές τάξεις.
 την έννοια, τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες της διαπολιτισμικής διδακτικής
μεθοδολογίας.
 καινοτόμες εκπαιδευτικές πρακτικές όσον αφορά τη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση.

13
Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 εφαρμόζουν οι ίδιοι/ες διδακτικές μεθοδολογίες της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης
στον σχεδιασμό και την εφαρμογή μαθημάτων στην τάξη.
 σχεδιάζουν, να οργανώνουν και να αξιολογούν μαθήματα και εκπαιδευτικό υλικό
για την προώθηση της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Έννοιες - κλειδιά

Κοινωνικο-συναισθηματικές στρατηγικές διδασκαλίας, πολιτισμικά-αειφόρες

συζητήσεις, βιωματική μάθηση, άτυπα περιβάλλοντα μάθησης,
διαθεματική/διεπιστημονική διδασκαλία, παιχνίδια ρόλων, σχέδιο εργασίας (project),
διαπολιτισμική παιδική λογοτεχνία, μαθητική έρευνα.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 9: Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Στο:

Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π. (2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική
Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία
 Hajisoteriou, C. (2012). Intercultural education set forward: operational
strategies and procedures in Cypriot classrooms. Intercultural Education, 23
(2), 133-146.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 10: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να απαντήσετε στο forum
στο πιο κάτω ερώτημα:
Γράψτε ένα γράμμα σε έναν/μία πρωτοδιόριστο/η εκπαιδευτικό που κλήθηκε
να διδάξει σε μια πολυπολιτισμική τάξη, προκειμένου η διδασκαλία του/της και
η στάση του/της να ανταποκρίνονται στη φιλοσοφία της διαπολιτισμικής
εκπαίδευσης. (300 λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα)

14
Εβδομάδα 11: Διαφοροποιημένη διδασκαλία στις πολιτισμικά
πλουραλιστικές τάξεις (11/04/22-15/04/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να:
 κατανοήσουν τις βασικές αρχές της διαφοροποίησης της διδασκαλίας στις
πολιτισμικά πλουραλιστικές τάξεις.
 προσδιορίζουν τα χαρακτηριστικά της διαφοροποίησης της διδασκαλίας σε
πολυπολιτισμικές τάξεις και να τα συνδέσουν με αντίστοιχες διδακτικές
εφαρμογές.
 αξιολογούν παραδείγματα διαφοροποίησης της διδασκαλίας σε πολιτισμικά
πλουραλιστικές τάξεις.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 σχεδιάζουν, να εφαρμόζουν και να αξιολογούν μαθήματα που να διέπονται από
τις αρχές της διαφοροποίησης της διδασκαλίας σε πολιτισμικά πλουραλιστικές
τάξεις.

Έννοιες - κλειδιά

Διαφοροποιημένη διδασκαλία (διαφοροποίηση ως προς το περιεχόμενο,

διαφοροποίηση ως προς τη διαδικασία, διαφοροποίηση ως προς το αποτέλεσμα,
διαφοροποίηση ως προς το μαθησιακό περιβάλλον, διαφοροποίηση ως προς την
αξιολόγηση των μαθητών), καθολικός σχεδιασμός της μάθησης, πολιτισμικά
ευαισθητοποιημένη παιδαγωγική, εποπτικοποίηση της διδασκαλίας, άτυπα
περιβάλλοντα μάθησης, εν δυνάμει δίγλωσσοι μαθητές.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Βαλιαντή, Σ. (2015). Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας σε τάξεις μικτής

ικανότητας μέσα από τις εμπειρίες εκπαιδευτικών και μαθητών: Μια ποιοτική
διερεύνηση της αποτελεσματικότητας και των προϋποθέσεων εφαρμογής της.
Επιστήμες Αγωγής, 1, 7-35.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία
 Valiandes, S., Neophytou, L. & Hajisoteriou, C. (2018). Teacher professional
development for improving the intercultural school: an example of a
participatory course on stereotypes. Intercultural Education, 3, 379-398.
 Alenuma-Nimoh, Sidonia. (2012). Taking Multicultural Education to the Next
Level: An Introduction to Differentiated-Multicultural Instruction. Journal of
Multiculturalism in Education, October Issue, Volume 8, Number 1.

15
 https://www.researchgate.net/publication/276921716_Taking_Multicultural_E
ducation_to_the_Next_Level_An_Introduction_to_Differentiated-
Multicultural_Instruction
 Βαλιαντή, Σ. & Νεοφύτου, Λ. (2017). Διαφοροποιημένη διδασκαλία:
Λειτουργική και αποτελεσματική εφαρμογή. Αθήνα: Πεδίο.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 11: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να απαντήσετε στο forum
στο πιο κάτω ερώτημα:
Στον καθορισμό των στρατηγικών διαφοροποίησης της διδασκαλίας σε
πολιτισμικά πλουραλιστικές τάξεις πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι
βιογραφίες των μαθητών. Ποια στοιχεία των βιογραφιών των μεταναστευτικής
προέλευσης μαθητών σας λαμβάνετε υπόψη; Καταγράψτε τις σκέψεις σας. (300
λέξεις) (μια απάντηση η κάθε ομάδα).

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΙΑΚΟΠΩΝ: 18/04/22-01/05/22

Εβδομάδα 12: Μαθητική και γονεϊκή συμμετοχή για σκοπούς

βελτίωσης των πολιτισμικά πλουραλιστικών σχολείων (02/05/22-
06/05/22)

Σκοπός
Σκοπός αυτής της ενότητας είναι οι φοιτητές/τριες να κατανοήσουν:
 την αναγκαιότητα της ενεργού ακρόασης των φωνών των μαθητών για σκοπούς
συμπερίληψής τους και προώθησης της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.
 την αναγκαιότητα της ενεργού γονεϊκής συμμετοχής για σκοπούς προώθησης
της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.
 τα εμπόδια στη συμμετοχή των μεταναστών γονέων στα σχολικά δρώμενα και
τις πρακτικές υπέρβασης των εμποδίων αυτών.
 τους κινδύνους περιθωριοποίησης των μεταναστευτικής βιογραφίας μαθητών
και τους τρόπους αντιμετώπισής τους.
 τις απόψεις των μαθητών και των γονέων τους σε θέματα προώθησης της
Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.

Προσδοκώμενα Αποτελέσματα
Με το τέλος του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες να:
 καταθέτουν προτάσεις και θα εφαρμόζουν πρακτικές αναφορικά με την
αποτελεσματική προώθηση της γονεϊκής συμμετοχής των μεταναστών.

16
  θα καταθέτουν προτάσεις και θα εφαρμόζουν πρακτικές αναφορικά με την
προώθηση της ενεργού ακρόασης των φωνών των μεταναστών (ή
περιθωριοποιημένων) μαθητών.

Έννοιες - κλειδιά

Φωνές μαθητών, γονεϊκή συμμετοχή, μαθητές μεταναστευτικής βιογραφίας, εμπόδια

συμπερίληψης.

Υποχρεωτική Βιβλιογραφία

 Κεφάλαιο 10: Ο ρόλος των μαθητών στη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Στο:

Χατζησωτηρίου, Χ. & Αγγελίδης, Π. (2018). Ευρωπαϊσμός και Διαπολιτισμική
Εκπαίδευση: Από το Υπερεθνικό στο Σχολικό Επίπεδο. Ζεφύρι: Διάδραση.
 Θεοδώρου, Ε. (2014). Η εισβολή του Δούρειου Ίππου: Σχέσεις
μεταναστευτικής οικογένειας και σχολείου: Ζητήματα, προκλήσεις και
δυνατότητες. Στο: Χ. Χατζησωτηρίου & Κ. Ξενοφώντος (Επιμ.) Διαπολιτισμική
Εκπαίδευση, Προκλήσεις, Παιδαγωγικές Θεωρήσεις και Εισηγήσεις. Καβάλα:
Εκδόσεις Σαΐτα:14-42.

Συμπληρωματική Βιβλιογραφία
 Ainscow, M. & Messiou, K. (2017). Engaging with the views of students to
promote inclusion in education. Journal of Educational Change. DOI:
10.1007/s10833-017-9312-1
 Hajisoteriou, C., Karousiou, C. & Angelides, P. (2017). Mapping cultural
diversity through children’s voices: From confusion to clear understandings.
British Educational Research Journal, 43(2), 330-349.
 Hajisoteriou, C. & Angelides, P. (2016). Promoting immigrant parental
involvement in culturally-diverse schools through a multiple perspectives
approach. International Journal of Pedagogies and Learning, 11(2), 145-162.
 Hajisoteriou, C. & Angelides, P. (2015). Listening to children’s voices on
intercultural education policy and practice. International Journal of Qualitative
Studies in Education, 28(1), 112-130.

Δραστηριότητα

 Εβδομάδα 12: Αφού συζητήσετε στις ομάδες σας, να απαντήσετε στο forum
στο πιο κάτω ερώτημα:
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι μαθητές και οι γονείς μεταναστευτικής
βιογραφίας στο να συμμετέχουν πιο ενεργά στα σχολικά δρώμενα; (300 λέξεις)
(μια απάντηση η κάθε ομάδα)

17
Ατομική εργασία

Μονάδες: 2 (20% του τελικού βαθμού)

Ατομική εργασία:

 Να επιλέξετε ένα θέμα από τα πιο κάτω και να αποσαφηνίσετε τους σκοπούς της
εργασίας σας.
 Η μελέτη πρέπει να περιλαμβάνει βιβλιογραφική ανασκόπηση του θέματος που
επιλέξατε.
 Μικρότερος αριθμός βιβλιογραφικών αναφορών: είκοσι (20). Δέκα από αυτές τις
αναφορές πρέπει να προέρχονται από έγκριτα ακαδημαϊκά περιοδικά τα οποία
έχουν δημοσιευτεί τα τελευταία δέκα χρόνια (2012-2022).
 Έκταση: 3000 λέξεις χωρίς τα περιεχόμενα και τη βιβλιογραφία.

Θέματα εργασιών:
 Σχολικός εκφοβισμός και μαθητές μεταναστευτικής βιογραφίας: Υφιστάμενες
πολιτικές, ρόλος της σχολικής ηγεσίας, απόψεις των μαθητών και προτάσεις
καταπολέμησής του.
 Διαπολιτισμική εκπαίδευση και διδασκαλία του μαθήματος της Θρησκευτικής
Αγωγής: Εμπόδια, υφιστάμενες πρακτικές και καινοτόμα προγράμματα.
 Συμπερίληψη των προσφυγόπουλων στα σχολεία του δεσπόζοντος ρεύματος:
Υφιστάμενες πολιτικές, ο ρόλος της σχολικής ηγεσίας, απόψεις των μαθητών και
προτάσεις ενίσχυσης της συμπερίληψής τους.
Δεν επιτρέπεται η επιλογή άλλου θέματος εκτός των πιο πάνω.

Η εργασία πρέπει να παραδοθεί (το αργότερο) μέχρι τις 10/04/22.

Κριτήρια αξιολόγησης της εργασίας:

 Δομή και οργάνωση

 Τεκμηρίωση απόψεων
 Ορθή χρήση ορολογίας και ερμηνείας αποτελεσμάτων
 Γλωσσική σαφήνεια και ακρίβεια

Τελική εξέταση
Η τελική εξέταση θα πραγματοποιηθεί μεταξύ 16/05/22-01/06/22.

18