13.

Dominant 7’li akoru

7’li akorlar
5’li akorların iki tane 3’lü aralığın üst üste konulması ile elde edildiğini biliyoruz. Bu
yolla elde edebileceğimiz dört çeşit akor vardı. 1 Eğer bu akorları, akorun 5’lisinin
üzerine bir 3’lü daha ekleyerek genişletirsek dört sesli bir akor elde ederiz, ki bu tip
akorlar, bas ve yeni eklenen nota arasında oluşan 7’li aralık nedeniyle “7’li akorlar”
olarak adlandırılırlar.
Ortaya çıkabilecek 7’li akorlar daha çeşitli olmasına karşın, tonal armonide bunlardan
sadece beş tanesi kullanılır:

Bunlardan en sık kullanılanı hiç kuşkusuz M5 akorunun üzerine ilave edilen m3’lü
aralığı ile oluşan Dominant 7’li akorudur.

Dominant 7’li (D7)

Dominant 7’li akoru, isminden de anlaşılacağı üzere majör ve minör2 tonun V.
derecesi üzerinde doğal olarak oluşan 7’li akordur:

V. derece üzerindeki 5’li akora eklenen ve disonans bir aralık olan 7’li nedeniyle gerilimi
ve yarattığı tonik akoruna çözülme isteği daha yüksektir.

1
Bkz. “Temel Bilgiler” başlıklı 1. bölüm.
2
Minör tonlarda akorların oluşumunda III. derece (tonun ilgili majör tonu) hariç armonik minör dizisi
içinde düşünülür. III. derece akoru istisna olarak doğal minör dizisi içindedir.

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 1

D7 akorunun kök hali ve çevrimlerinin Fransız sistemindeki şifreleri şu şekildedir3:

Bu şifrelerdeki rakamların yanına değiştirme işaretleri yazılmaksızın, D7 akorunun

oluşumu için gerekli olan arızalar kurulum esnasında eklenmelidir:

Parti yönetimi kuralları

7’li akorların uygulanmasında dikkat edilmesi gereken esas konu, akorun 7’lisinin
kullanımıdır. Bütün 7’li akorlar için geçerli olan bir kural olarak 7’li neredeyse her
zaman basamaksal olarak iner:

3
Buraya kadar neredeyse bütün sistemlerde paralel giden akor şifreleri, 7’li akorlardan itibaren ülkeden
ülkeye ve ekolden ekole farklılık gösterir. Analizde tercih ettiğimiz Amerikan sisteminde bütün 7’li
akorların şifreleri aynı olduğundan, bundan sonraki konularda özellikle belirtilmeyecektir. Bunlar:
7 (kök hali) 6 (1. çevrim) 4 (2. çevrim) 4 veya 2 (3. çevrim)
5 3 2

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 2

Bu kuralın en yaygın istisnası V7 akorunun I6 akoruna bağlandığı durumlarda ortaya
çıkacak bas katlamasını engellemek için 7’linin basamaksal olarak inmek yerine
çıkmasıdır:

Göz önünde bulundurmamız gereken bir başka konu da yeden sesinin kullanımıdır:
Yeden sesi neredeyse her zaman basamaksal olarak çıkarak tonik sesine çözülür. Yeden
sesinin üst partide olduğu durumlarda bu kurala özellikle uyulmalıdır:

Burada şunu da belirtmemiz gerekir ki, değindiğimiz bu kurallar, dominant 7’li akorun
“normal” çözülümünü yaparak I. veya VI. dereceye bağlandığı durumlarda geçerlidir.
Daha ileride göreceğimiz kromatik ilerleyişlerde bu kuralların geçerliliği kalmayacaktır.
Böylesi durumlarda 7’li veya yeden sesi yerinde kalabileceği gibi kromatik ya da
anarmonik olarak değişebilir:

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 3

Bunun yanında, D7 akoru normal çözümünü yaparken de, 7’li ile çözümü arasına farklı
sesler girebilir. Örnek olarak, 7’li önce akorun diğer seslerinden bir veya birkaçına
giderek daha sonra beklenen çözümünü yapabilir:

Ya da 7’li çözülmeksizin başka bir partiye geçebilir:

Akorun 7’lisine geliş

D7 akorunun 7’lisine her şekilde gelinebilmesine karşın, aşağı doğru atlama ile
gelinmesinden kaçınılmalıdır. Dubois ayrıca (zorunlu tutmamakla beraber) D7
akorunun 7’lisinin bir önceki akorda da bulunduğu durumlarda bu sesin aynı partide
tutulmasını tavsiye etmektedir.
Aşağıdaki örneklerde, soprano partisindeki 7’liye farklı şekillerde gelinmiştir4:

4
Örneklerimizde soprano partisinde bulunan 7’li tabii ki diğer bütün partilerde de bulunabilir.

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 4

Kök halindeki D7 akoru
D7 akorunun çözümünde göz önünde bulundurulması gereken kuralları iki maddede
özetleyebiliriz:
1. 7’li (tonun 4. derece sesi) basamaksal olarak (tonun 3. derece sesine) inerek
çözülmelidir;
2. Yeden sesi (tonun 7. derece sesi) basamaksal olarak (tonun 1. derece, yani
tonik sesine) çıkarak çözülmelidir.
Bu kurallara uyulduğunda görülecektir ki, kök halinde ve tam olarak (yani akorun kök,
3’lü, 5’li ve 7’lisinden hiçbiri dışarıda bırakılmaksızın) kullanılmış D7 akorunun, yine
kök halindeki tonik akoruna bağlanışında tonik akoru eksik (5’lisiz) çıkacaktır:

Burada ilk akla gelen, D7 akorunun 5’lisi olan soprano partisindeki sol sesinin fa’ya
gitmek yerine do’ya atlayarak tonik akorunu tamamlaması olsa da, bu durumda bas ve
bu parti arasında paralel 5’li hatasının çıkacağına dikkat edilmelidir:

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 5

Her ne kadar D7 akorunun 3’lüsü olan yeden sesinin ara partilerden birinde olması
durumunda, bu ses toniğe gitmek yerine aşağı doğru atlama yaparak tonik akorunun
5’lisine gitmek yoluyla tonik akorunun tam olmasını sağlayabilirse de, bu pek tercih
edilmeyen bir uygulamadır:

Tonik akorunun tam olması için, D7 akoru 5’lisi eksik olarak kullanılmalıdır:

Özetle, her iki akorun da kök halinde olduğu V7–I bağlantısında, eğer:
• D7 akoru tam ise tonik akoru eksik;
• D7 akoru eksik ise tonik akoru tam olacaktır.
Tam-eksik kuralının geçerli olduğu bir diğer durum da, kök halindeki iki dominant
yedili akorunun birbirini izlemesidir. Bu durumda akorlardan ilk ya da ikincisi eksik
alınmalıdır:

Belirttiğimiz bu iki durum dışında D7 akorunun eksik alınması gerekmeyecektir.

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 6

D7 akorunun çevrimleri
Dominant 7’li akorunun çevrimlerinin kullanımı, kök haline kıyasla çok daha basittir.
Tıpkı kök halinde olduğu gibi şu iki kuralı göz önünde bulundurmalıyız:
1. 7’li (tonun 4. derece sesi) basamaksal olarak (tonun 3. derece sesine) inerek
çözülmelidir;
2. Yeden sesi (tonun 7. derece sesi) basamaksal olarak (tonun 1. derece, yani
tonik sesine) çıkarak çözülmelidir.
Akorun diğer seslerinin daha geniş bir hareket alanı olmasına karşın genellikle ya
basamaksal olarak hareket eder ya da yerlerinde kalırlar.

Birinci çevrim D7 akoru

Birinci çevrim D7 akorunun kullanımı, birinci çevrim V. derece akorunun kullanımına
benzer. Bas partisinde yer alan 3’lü nedeniyle zayıf bir etki bırakan bu akor cümle içinde
sıklıkla işleme ya da geçit görevlerinin dışında, bitirici etkisi olmayan güçsüz
kadanslarda tercih edilir:

İkinci çevrim D7 akoru

Bu akor ise sıklıkla (tıpkı geçit 64’lı akoru gibi) I ve I6 arasında geçiş yapmak için I–V43–I6
ya da için I6–V43–I şeklinde kullanılır. Aşağıdaki örneğin son ölçüsünde olduğu gibi, I–
V43–I6 ilerleyişinde sondaki 6’lı akorun basını katlamamak, bas ve soprano arasında
oluşan paralel 10’ların devamı ya da tercih edilen melodik hat gibi nedenlerle D7
akorunun 7’lisinin normal çözümünü yaparak inmesi yerine çıkması da tercih edilebilir.
Ancak bu durumda alto ve soprano partileri arasında oluşmuş ilki eksik olan 5’li paraleli,
bazı sistemlerde kabul edilebilir olmasına karşın Dubois armonisinde yasaktır:

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 7

Üçüncü çevrim D7 akoru
7’linin inici çözülümünden dolayı, 7’lisi bas partisinde olan bu akor neredeyse her
zaman I6 akoruna çözülür. Bu akora farklı şekillerde gelinebilir:

V42–I6 bağlantısında, repertuarda sıklıkla görülen kalıplaşmış bir kullanım da D7

akorunda yeden sesinin dışındaki bir veya iki sesin yukarıya doğru 4’lü atlama
yapmasıdır:

Armoni Notları 13 © Oğuz Usman 8