ORKESTRA ÖĞRENCİSİ İÇİN

NOTLAR
Konservatuvarlarda eğitim alan yaylı ve nefesli çalgılar öğrencilerinin
büyük bir kısmı senfoni ve oda orkestralarında hayatlarının en
azından bir bölümünde çalışırlar. Bu genç müzisyenlerin profesyonel
hayata hazırlanmalarında orkestra dersi önemli bir yer tutar. Genelde
çalgı eğitimlerinin 4. veya beşinci yılında başladıkları bu ders, büyük
bir grupla beraber müzik yapmanın yanında sosyal sorumluluklarıda
beraberinde getirir. Bu kadar büyük bir grubun verimli bir biçimde
beraber çalışması için bazı kurallar kendiliğinden oluşmuştur.

Notaya sadece kurşun kalemle yazılır, kesinlikle mürekkepli kalemle

yazılmaz.

Orkestracı her provaya notası, kurşun kalemi, silgisi, sürdini ve

provada ihtiyaç duyulabilecek tüm malzemeleri ile gelmelidir.
Viyolonselciler ve kontrbasçılar ayrıca piklerinin kayma ihtimaline
karşı bir önlem de almalıdırlar.

Görev Dağılımı:
Grup Şefleri

* Grubu yönlendirecek kadar gözle görülür, güvenli ve kesin vücut

hareketleri ile çalmak

* Çok iyi saymak

Grup şefleri uzun es gruplarını bölerek ve diğer partilerin nerede
girdiklerini notaya işaretleyerek kendilerine yardımcı olabilirler.

* Divisileri belirlemek ve zamanında grubu bu konuda bilgilendirmek

İkiden fazla çalgıcıyı içeren divisiler iki biçimde olabilir:
sehpa/sehpa veya kişi/kişi. Parti ikiye ayrılıyorsa kişi hesabı ile
(iç/dış olarak), parti üçe ayrılıyorsa sehpa/sehpa, dörde ayrılıyorsa
tekrar kişi olarak paylaşılabilir. Bunlar kesin kurallara dayalı
değildir, grup şefleri, orkestra şefi bazen de başkemancı müziğin
yapısına göre divisilere karar verirler.

1
* Partilere yayları başkemancı ve diğer grup şefleri ile yazmak

* Provalar sırasında grubu sürekli eleştirel yaklaşımla dinleyip

önerilerde bulunmak

* Grup üyeleri ile orkestra şefi arasındaki iletişimi sağlamak

* Grup üyelerini müzikal ve/veya teknik konularda uyarmak, öneriler

getirmek
Prova sırasında önerileri çok yüksek ses kullanmadan üçüncü
sandalyeye söyleyerek gruba dağıtabilirler.

* Grup içindeki huzurun korunmasına mümkün olduğunca yardımcı

olmak

Grup şefi yardımcıları:

* Çok iyi saymak

* Grup şefinin önerilerini gruba iletmek

* Grup şefinden daha aktif bir vücut diliyle çalmamak

* Diğer grupların yay değişikliklerini fark etmek konusunda grup

şefine yardımcı olmak

* Grup şefinin aniden bir mazeretinin oluşması ihtimaline karşı

sololara çalışmak

* Grup şefine (prova devam ederken başka bir şeyle ilgilenmek

zorunda kalmışsa) notada kaldığı yeri göstermek

Özellikle orkestra şefinin müzikal kararlarına kayıtsız şartsız

uymalısınız: eğer sizi çok rahatsız eden bir durum varsa, bunu ilk önce
grup şefinize belirtirsiniz. Gruptaki diğer arkadaşlarınızın da desteğini
alabilirseniz grup şefi bunu orkestra şefine iletmeye gerek görecektir.
Prova esnasında oluşan diğer soruları da bu yolla orkestra şefine
iletmelisiniz. Kendi kendinize elinizi kaldırıp soru sormak nezaket
kurallarına aykırı görülür.

2
Grup içi:
* Konser esnasında tüm sayfa çevirme işleri iç tarafındır.

* Ön tarafta notaya yazılan şeyleri takip edip notaya geçirmek iç

tarafa aittir (yaylar, yeni nüanslar, vb.)

* Ön taraftan iletilmesi istenen konuları arkadaki elemanlara dışta

veya içte oturan kişi iletebilir

* Herkes kendi kurşun kalemini getirmelidir

* Konserde kullanılacak nota dışta oturan kişide durur ancak içte

oturan kişi çalışmak için notayı rica edebilir. Genelde içteki
müzisyene de bir çalışma partisi verilir.

* İkinci sehpadan başlayarak herkes önünde dışta oturanın yay ve

vücut hareketlerinden ipucu alarak grubun partiyi çalış şekline uyum
sağlamaya çalışır.

* Oda müziğinin tersine orkestrada müzikal eleştiri ve öneriler

getirme işi her müzisyene değil, birinci derecede orkestra şefine ve
grup şeflerine aittir. Çok gerekli bir durum olmadıkça orkestra
üyelerinin birbirini müzikal konularda uyarmaları yakışık almaz.

PROVA VE DERSLERDE:
* Dik oturun, esnemeyin, sakız çiğnemeyin, sürekli olarak dersle ve
müzikle ilgili olun ve görünün.

* Başkemancı prova başında ayağa kalktığı zaman (obuadan “La”

isteyecek demektir) çalmayı bırakmalısınız. Çalmaya devam etmeniz
başkemancıyı, meslektaşlarınızı ve orkestra şefini rahatsız eder ve
zamanından çalar.

* Grupta dikkat çekmeye çalışarak, diğer elemanlardan daha yüksek

sesle çalmak son derece rahatsız edicidir. Bu, grubu arkadan

3
yönlendirmeye çalışmak olduğu için hem grup şefine, hemde grup
arkadaşlarınıza saygısızlık anlamına gelir.

* Grup şefine, yazdığı yaylar konusunda çok gerektiğini

düşünüyorsanız önerilerde bulunabilirsiniz. Ancak bunu sıklıkla
yapmaktan kaçının. Bir grup içinde herkes her zaman aynı yaylardan
memnun kalmaz. Yay yazma konusunda neredeyse her yaylı
çalgıcının farklı fikirleri vardır.

* Grup şefinin veya bazen orkestra şefinin müzikal veya teknik

fikirleri sizin fikirlerinizle karşıtlık gösterebilir. Bu, tüm profesyonel
müzisyenlerin zaman zaman başına gelen bir şeydir. Özellikle
partinize yazılan yaylar veya belli motifleri yayın neresinde yapmanız
gerektiği gibi konular sıklıkla anlaşmazlık yaratan konulardır. Grup
şeflerinin veya orkestra şefinin fikirlerini anlamaya çalışın, itiraz
etmek için itiraz etmeyin. Onların kararlarına saygı göstermeniz ve bu
kararları da benimseyerek uygulamanız beklenir.

Akort:

* Çalgılarınızı yüksek sesle akort etmeyin. Akort bitince başka şeyler

çalmayın.

* Kesinlikle başta yapılan akort haricinde her bulduğunuz arada akort

yapmaya devam etmeyin. Bu şefin ve diğer meslektaşlarınızın
dikkatini dağatıcak ve rahatsız edecektir. Eğer akordunuz gerçekten
çok bozulmuşsa grup şefinden izin isteyip dışarı çıkmalısınız ve en
kısa zamandada geri dönmelisiniz.

* Çabuk ve doğru akort etmeyi öğrenmeye çalışın. Oda müziği ve

orkestrada bunun çok faydasını göreceksiniz.

İlk Provadan Önce:

* Partinizi bir süre önceden hazırlamaya başlayın.

Partinize eğer yoksa ölçü numaraları koyun

Partinizdeki yabancı müzik terimlerinin türkçe karşılıklarını
sözlükten bulup not edin

4
 Çalacağınız parçanın ses kaydını bulup notadan takip ederek
dinleyin
Zor ritimleri çözün
Gerekli yerlere parmak numarası yazın
Şefin nerede kaç vuracağını kestirmeye çalışın (eğer grup
şefiyseniz şefe sorup not edin)

İlk Provada

* Akort ve prova başı konuşmalar sırasında parçanın hangi hızda

olacağını hatırlayın.
Şef eğer kaç vuracağını söylememişse tahmin etmeye çalışın.
Mesela sebare işareti görürseniz bu ölçüye iki vurulacak anlamına
gelir. Vivace veya Allegro Molto yazıyorsa bu durumda ölçüye bir
vurulma ihtimali artar.

* İlk birkaç ölçünün ritmini çözün; ayrıca çalmak üzere olduğunuz

sayfadaki zor ritimleri ve parmak numaralarını hatırlamaya çalışın.

* Parça başladıktan sonra ne zaman fırsat bulursanız (esleri iyi

kullanmalısınız) bir sonraki gelen pasajı kafanızda (ritim ve parmak
numarası olarak) çözmeye çalışın.

* Nefeslilerin veya diğer grupların sololarını notaya işaretleyin,

birsonraki çalışınızda işaretli olan gruba kulak vermeye çalışın.

* Okumanızın ters gittiği yerlerde daha hafif ve daha küçük arşelerle

çalın.

*Şef bu ters giden yeri tekrar çaldırmak için durduğunda en kısa

zamanda pasajın parmak numarası ve ritim sorununu çözmeye çalışın.
Ancak şef açıklamalarını tamamladığı zaman çalmaya hazır olun.

* Orkestra provalarında çoğu zaman birkaç işi aynı anda yapmak

zorunda kalacaksınız. Orkestra şefinin direktiflerini anlayıp bunları
notaya yazmak, grup şefinin yeni karar vediği yayları not etmek,
gelmek üzere olan zor pasajın ritmini ve parmak numaralarını çözmek
vb.

* Bazen sehpa arkadaşınız notayı bilerek veya bilmeyerek önüne

çeker veya öyle bir açıda oturur ki siz nasıl dursanız rahat

5
edemezsiniz. Rahat bir pozisyonda çalmak onun olduğu kadar sizin de
hakkınız; bu durumu kibarca dile getirebilmelisiniz. Şefi,
başkemancıyı, notayı, önünüzdeki meslektaşlarınızın yaylarını aynı
anda görebilecek açıda oturmak size ait bir sorumluluktur. Hatta şefler
bazen orkestrayı durdurup müzisyenleri bu konuda uyarabilirler.

* Bazen parmak numaralarınız sehpa arkadaşınızla farklı olabilir bu

durumda notaların üstüne dış, notaların altına iç taraf parmak
numarası yazar.

* Kendi entonasyonunuzda çok ısrarlı olmayın, gruba uymaya çalışın.

Bazen sadece grubunuzdan daha yüksek sesle çaldığınızda bile pis
çalıyormuşsunuz gibi bir etki olabilir. Grup içinde kesinlikle kişisel
çalmamak gerekir. Buna tempo, entonasyon, nüans, karakter vb.
konular da dahildir.

* Parçanın formu hakkında fikir edinmeye çalışın. “Burası sergi kısmı

mı, yoksa gelişme kısmında mıyız?”, “Bu motif daha önce nerede
gelmişti?”, “Bu birinci temaysa ikincisi hangisi?”, “Birinci tema
tekrar başka bir tonda nerede geliyor (yeniden sergi)” gibi sorulara
özellikle Beethoven senfonilerde ve Romantik döneme ait bazı
eserlerde cevap bulmak çoğu esere göre daha kolaydır. Zamanla bu
sorular sizi daha bilgili müzisyenler yapacaktır.

* Başkemancıyı görebileceğiniz bir açıda oturabilirseniz, yay

sonlarında ve pasaj girişlerinde onun yayına bakabilirseniz çok daha
başarılı ve güvenli çalabilirsiniz

Konserde
* Sahneye çıkmadan önce akordunuzu mutlaka kontrol edin,
mümkünse sahne arkasında gruplar ayrı ayrı akort yapın

* Siyah konser kıyafeti ile sadece siyah çorap giyilir

* Sahnedeki davranışlarınızın ölçülü olmasına dikkat etmelisiniz.

6
* Salondaki yakınlarınıza el sallamak veya selam yollamak diğer
seyirciler tarafından itici bulunabilir.

* Sahnede asık suratlı veya fazla ciddi görünmek dinleyici ile aranızda
iletişim kopukluğu yaratabilir.

* Müzikte bir sorun olduğunda (gruplar birbirinden kopmaya başlarsa)

orkestra şefini takip etmeye çalışın, eğer bu mümkün olmazsa sırası
ile başkemancı, grup şefi veya asıl melodiyi çalan gruba katılmaya
çalışın.

Prof. Dr. Ozan Evrim Tunca

Anadolu Üniversitesi
Devlet Konservatuvarı