Medische psychologie:

Zelfstudieopdracht Persoonlijkheid
Is persoonlijkheid gerelateerd aan gezondheid? Maak gebruik van het (werk)college en Hampson
(2017) om hier een antwoord op te formuleren. Schenk daarbij aandacht aan:

- Hoe keek men hier vroeger tegenaan en hoe verschilt dit van nu?
Hippocrates (ca 460 – 370 v. Chr)
Hij stond bekend als de vader van de westerse geneeskunde. Hij was een pionier op gebied van
persoonlijkheid en gezondheid omdat hij inzag dat het lichaam en het psychologische met elkaar
verbonden zijn.
Zijn praktijk was gebaseerd op de theorie van de vier lichaamsvochten (bloed, gele gal, zwarte gal en
slijm), die werden geassocieerd met vier temperamenttypes.

Freud (1955)
Hij geloofde dat psychische ziektes zich konden manifesteren in fysieke symptomen.

M. Friedman & Rosenman (1974)

Associatie tussen het type A en hart-en vaatziekten
Type A personen: kenmerken = vijandig en competitief. Ervaren irritatie en frustratie, door een
gevoel van tijdsdruk
 Type A personen: meer kans op hart- en vaatziekten
Studies werden in twijfel getrokken: door andere studies over controlevariabelen, zoals een dieet

H.S. Friedman & Booth-Kewley (1987)

Deden een analyse of dezelfde karaktertrekken geassocieerd werden met verschillende ziekten.
Zij hebben bewezen dat bepaalde persoonlijkheidskenmerken geassocieerd zijn met ziekten.

Terman life cycle: Terman & Oden (1947)

Onderzochten 11-jarigen tot volwassen leeftijd op
 Persoonlijkheid en sterfte gegevens
Het was een tijdsperk van persoonlijkheids-gezondheidsonderzoek

- Als persoonlijkheid gerelateerd is aan gezondheid, wat zegt dat dan over causaliteit?
 Effecten van de gezondheid op persoonlijkheid

Ervaringen van slechte gezondheid -> veranderingen in stemming en energieniveau

Bijvoorbeeld kankerpatiënt:
Levensstijl gaat veranderen -> gaat anders behandeld worden door anderen ->
persoonlijkheidsveranderingen

Geeft ook heel veel stress: zorgt ervoor dat persoonlijkheid wordt beïnvloed
Uit onderzoek blijkt dat het positieve en negatieve gevolgen kan meebrengen:
- Toename in neuroticisme (emotionele instabiliteit): zorgt voor angst en waakzame
ziektebewaking
- Consciëntieusheid: verbeterd gezondheidsgedrag, veranderingen in zelfperceptie

Ook kan men persoonlijkheid gebruiken om gezondheidsvoordelen te bereiken:

Persoonlijkheid causaal gerelateerd aan gezondheid: veranderen van de persoonlijkheid zou de
gezondheid moeten veranderen
 Er is bewijs dat persoonlijkheid een rol speelt in de gezondheidsresultaten

Bewijzen:
- Psychisch welzijn verbeteren, risico cardiovasculaire aandoeningen verminderd (1984)

- Op welke manier zijn persoonlijkheid en gezondheid gerelateerd? Met andere woorden,

zijn er bepaalde mechanismen die deze relatie verklaren?
Drie mechanismen om rekening te houden met persoonlijkheidsinvloeden op gezondheid hebben
bijzondere aandacht gekregen: gezondheidsgedrag, sociale relaties en stress.
Persoonlijkheidskenmerken kunnen van invloed zijn op de vraag of een persoon gezondheids-
bevorderend of schadelijk gedrag vertoont, een ondersteunende omgeving heeft, wordt blootgesteld
aan stress en stress kan beheersen

- Gezondheids-gedragmechanismen
Gezondheisgedragsmechanismen lijken ten grondslag te liggen aan het verband tussen zowel sterfte
als morbiditeit.

- Sociale relaties
Mensen die meer sociaal geïntegreerd zijn, hebben meestal een betere gezondheid en leven langer.
 Sociale interactie: gehuwd zijn, kinderen hebben, werken en andere ondersteunende sociale
netwerken (organisaties zoals kerken of vrijwilligersgroepen)
Om dit verband uit te leggen: stress
Door sociale relaties worden zij wellicht minder blootgesteld aan stress en beschikken zij over betere
sociale middelen om met stress om te gaan.

- Trauma- en stress mechanismen

Blootstelling aan trauma heeft aantoonbaar negatieve gevolgen op lange termijn voor de lichamelijke
en geestelijke gezondheid
 Trauma is een bron van stress en kan dus een directe negatieve invloed hebben

Deze mechanismen sluiten elkaar niet uit en werken hoogstwaarschijnlijk samen om biologische
veranderingen teweeg te brengen die tot gezondheidsresultaten leiden. Persoonlijkheidskenmerken
beïnvloeden veel van de factoren die een rol spelen bij gezondheid, wat het bestuderen van een
bepaald persoonlijkheidsmechanisme een uitdaging maakt. Bij het bestuderen van
gezondheidsgedragingen moet men er bijvoorbeeld rekening mee houden dat persoonlijkheid van
invloed is op het opleidingsniveau, wat van invloed is op de sociaal economische positie, die sterk
verband houdt met gezondheid. Degenen met een hoger opleidingsniveau hebben waarschijnlijk
meer kennis over gezondheidsgedrag en hebben meer tijd om geld te besteden aan een
gezondheids-bevorderende levensstijl, wat zal resulteren in een betere gezondheid.
Samenvatting hoorcollege
Evolutie door de jaren heen
 Bijvoorbeeld: klassieke oudheid
Temperamenten beschrijven van de persoon
- Bloed: energie, interesse
- Slijm: angstig, traag, koel
- Gele gal: opvliegend, competitief
- Zwarte gal: droefheid, negatief denken
Lichaamssappen: voor persoonlijkheid te veranderen

18de eeuw:
Kijken naar het reliëf van de schedel: schedel met uitstulping -> beter ontwikkeld hersendeel
 Bijvoorbeeld een wiskunde knobbel, talenknobbel

Het is meer wetenschappelijk -> meer kijken naar omgevingsfactoren enzoverder

Hedendaagse visie op persoonlijkheid:

Verzameling van adjectieven om eigenschappen van een persoon te kunnen beschrijven:
persoonlijkheid

Positief Neutraal Negatief

Doorzettingsvermogen Perfectionistisch Chaotisch
Behulpzaam Onzeker
Vertrouwenspersoon
Bekwaam

Je kunt verschillende eigenschappen hebben

Maar in verschillende situaties kan het variëren: bijvoorbeeld je kan heel open zijn bij
vrienden, maar heel gesloten zijn bij vreemden.

Persoonlijkheidsonderzoek:
Gebruiken wetenschappelijke onderbouwing en statistiek: factoranalyse
Statistische bewerking gaan uitvoeren op verschillende stellingen: bijvoorbeeld: ik sta open
voor nieuwe ervaringen en ik leer graag nieuwe mensen kennen
 Hier statistische analyse opvoeren: en zo kijken of stellingen bij elkaar horen, welke meer bij
elkaar horen en welke niet

Een onderling dimensie vinden tussen de verschillende stellingen

Veel verschillende theorieën, om te kijken naar een fundamenteel concept

1. 16 PF-theorie
16 verschillende persoonlijkheidsfactoren (niet vanbuiten kennen)
Kijken naar het uiterste van naar het minste: afhankelijkheid – zelfstandig

2. PEN-model
Model verkleinen -> 2 grote persoonlijkheidsfacctoren: extraversie en neurocisme
 3. Big Five (Five factor model)
Kritiek omdat persoonlijkheid te hard is veralgemeend
5 grote persoonlijkheidsfactoren: werden besproken
Extraversie, vriendelijkheid, neuroticisme, consciëntieus, openheid

 Extraversie:
Hogere score: avontuurlijk, open
Lagere score: verlegen, teruggetrokken

 Vriendelijkheid: willen samenwerken, vertrouwend persoon, goed gemanierd, respect naar

anderen toe
Hogere score: behulpzaam, vertrouwend persoon, empatisch
Lagere score: kritisch, wantrouwend

 Neuroticisme: stabiliteit van emoties

Hogere score: instabiliteit van emoties: angstiger, negatief, piekeren
Lagere score: veiligheid ervaren

 Meest gebruikte model tegenwoordig: aan de hand van factoranalyse

Kritieken op persoonlijkheidsonderzoek:

- Correlaties zijn niet causaal: persoonlijkheid en chronische ziekte gerelateerd, werkt niet in
een éénrichting
Er is een valkuil dat het causaal gebruikt wordt
- Gebruik van zelfrapportage, vragenlijsten geven een antwoord bias (vertekening van de
uitkomst) -> bijvoorbeeld schaamte om eerlijk te zijn, of de persoon zelf het helemaal niet zo
goed weet, gebrek aan woordenschat, liegen
Verschillende invloeden: niet willen laten zien wie je echt bent, maar ook bijvoorbeeld
woordenschat, dit zorgt ervoor dat zelfrapportage gekleurd is
- Vraagt veel tijd en data
- Keuze van aantal persoonskenmerken om onderzoek over te doen is arbitrair (aselect) beetje
met de natte vinger, kiezen naar aantal persoonskenmerken

 Hebben een grote invloed op de betrouwbaarheid, validiteit en gebruiksvriendelijkheid van

de metingen

Cardiovasculaire risico: worden ingeschat door verleden, enzoverder

Type A: competitiviteit, ongeduldigheid, tijdsbewust vijandig
Type D: meer ervaren van negatieve emoties, niet tot expressie brengen in sociale omgeving,
depressieve en angstklachten

Persoonlijkheid wordt hier gezien als een deel van de ziekte: voordat ze kijken naar het
cardiovasculaire stuk -> dit zijn enorme bedenkingen
Barnum-effect: hoe op een bepaalde manier naar de resultaten kijken
Persoonlijkheidsvragenlijst invullen: en resultaten teruggeven aan de persoon
Elkaar herkennen in de resultaten
Resultaat van jezelf gelijk is aan alle andere resultaten, omdat resultaten zo algemeen zijn, heel
kenmerkend zijn!
Abstracte kenmerken die omschreven worden lijken super hard op jezelf, omdat je zoekt
naar dingen die bij je passen.
 Bekijken op Blackboard

Myer-Brige
 Gebruik van vraaglijsten, zijn niet wetenschappelijk onderbouwd
Maar zo wel mensen categoriseren, en zo werkpersoneel te kiezen

 Waarom dan onderzoeken?

Identiteit wordt omschreven, door handelingen van jezelf en houding tegenover anderen
Op Facebook: Welke boom we zijn? Dit zegt hoeveel mensen opzoek zijn naar zichzelf ergens
in zoeken.

Persoonlijkheidstrekken zijn waarnemingen gebaseerd op de gemiddelde wijze van functioneren en

iet op situatie-specifieke handelingen

Person x situation debat

Persoonlijkheid is niet stabiel: is een dynamische trend, vormt zich aan de situatie waarin je
zit
Mistekend beeld van een persoon kan dit geven

Waarom hier als arts mee bezig zijn?

 Valkuil: gebruik van persoonlijkheid als stabiele predictor om interventies op te bouwen
Bijvoorbeeld iemand is heel chaotisch, maar bij het nemen bij medicatie wil hij/zij het heel goed doen
-> niet op persoonlijkheid uitgaan!

Relaties tussen persoonlijkheid en gezondheid of economische status: niet proberen te

vereenvoudigen, maar wel te gebruiken in de complexiteit dat het is