‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫پوهنتون کابل‬

‫پوهنځی تکنالوژی معلوماتی و مخابراتی‬

‫دیپارمتنت ساینس و انجنیری معلومات‬

‫متاورس و مشکالت احتاملی آن در افغانستان‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬محمد شاه "یاوری"‬

‫استاد راهنام ‪ :‬پوهنیار محمد حنیف "غــرنی"‬

‫سال تحصیلی ‪ 1400 :‬هجری شمسی‬

 ‫"متاورس و مشکالت احتاملی آن در افغانستان "‬

‫توسط محمد شاه "یاروی"‬

‫گزارش پروژه‬

‫به منظور تکمیل منودن دوره لیسانس در پوهنځی تکنالوژی معلوماتی و مخابراتی‬

‫دیپارمتنت ساینس و انجنیری معلومات‬

‫پوهنځی تکنالوژی معلوماتی و مخابراتی‬

‫پوهنتون کابل‬

‫سال تحصیلی ‪ 1400‬هجری شمسی‬

‫تائید شده توسط‪:‬‬

‫پوهنیار محمد حنیف "غــرنی" استاد دیپارمتنت ساینس و انجنیری معلومات‬

‫‪i‬‬
ii
 ‫این منوگراف تحت عنوان‬

‫متاورس و مشکالت احتاملی آن در افغانستان‬

‫توسط محمد شاه "یاوری" ترتیب گردیده‬

‫توسط پوهنیار محمد حنیف "غــرنی" استاد دیپارمتنت ساینس و انجنیری معلومات‬

‫و‬

‫پوهنیار احمد عزیز "غــزیزی" رسپرست ریاست پوهنځی تکنالوژی معلوماتی و مخابرابی‬

‫مورد تائید قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪iii‬‬
 ‫فهرست مطالب‬
‫خالصه پروژه ‪viii.........................................................................................................................‬‬

‫فصل اول معرفی پروژه ‪1.............................................................................‬‬

‫مقدمه ‪1...........................................................................................................................‬‬ ‫‪1-1‬‬

‫‪ 2-1‬معرفی پروژه ‪1......................................................................................................................‬‬
‫‪ 3-1‬سواالت تحقیق ‪1...................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-1‬فرضیه تحقیق ‪2....................................................................................................................‬‬
‫‪ 5-1‬مشکالت ‪2..........................................................................................................................‬‬
‫‪ 6-1‬اهداف تحقیق ‪2.......................................................................................................... ..........‬‬
‫‪ 7-1‬روش تحقیق ‪2......................................................................................................................‬‬
‫‪ 1-7-1‬روش تحقیق کمیتی یا مقداری ‪3.......................................................................................‬‬
‫‪ 2-7-1‬روش تحقیق کیفی ‪3.....................................................................................................‬‬
‫‪ 8-1‬ساختار تحقیق ‪3............................................................................................................. .......‬‬

‫فصل دوم معرفی متاورس ‪4...........................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬معرفی متاورس ‪4....................................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2‬تغیر نام رشکت فیسبوک به متا ‪5...................................................................................................‬‬
‫‪ 3-2‬شورون ‪7................................................................................................... ..........................‬‬
‫‪ 5-2‬مک دونالد ‪7........................................................................................................................‬‬
‫‪ 6-2‬تاریخچه مخترص اینرتنت ‪7.........................................................................................................‬‬
‫‪ 6-2‬وب چیست؟ ‪7......................................................................................................................‬‬
‫‪ 1-6-2‬وب ‪7................................................................................................................ 1 .0‬‬
‫‪ 2-6-2‬وب ‪8................................................................................................................ 2 .0‬‬
‫‪ 3-6-1‬وب ‪8.............................................................. .................................................. 3 .0‬‬
‫‪ 7-2‬متاورس و وب ‪9............................................................................................................. 3 .0‬‬
‫‪ 8-2‬چرا متاورس ؟ چرا حاال ؟ ‪10.......................................................................................................‬‬
‫‪ 9-2‬مزیت های متاورس ‪10.............................................................................................................‬‬
‫‪ 1-9-2‬بازی های آنالین ‪10......................................................................................................‬‬
‫‪ 2-9-2‬دفرت کاری (‪10.................................................................................................. )Office‬‬
‫‪ 3-9-2‬آموزش ‪11.................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-9-2‬تعامل پذیری بین پلتفرم های مختلف ‪11..............................................................................‬‬
‫‪ 5-9-2‬خرید آنالین ‪12...........................................................................................................‬‬

‫‪iv‬‬
‫‪ 6-9-2‬ورزش ‪12...................................................... ............................................................‬‬
‫‪ 7-9-2‬خرید زمین در متاورس و ساخت و ساز در آن ‪12.....................................................................‬‬
‫‪ 8-9-2‬سفر در متاورس ‪13......................................................................................................‬‬
‫‪ 9-9-2‬نو آوری در بخش طبابت و درمان ‪13................................................................................‬‬

‫فصل سوم جمع آوری معلومات‪14...................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬جمع آوری معلومات ‪14.............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-3‬نتیجه پرسشنامه ‪15.................................................................................................................‬‬

‫فصل چهارم ارزهای غیر قابل معاوضه (‪18 ................................................... )NFT‬‬

‫‪ 1-4‬بالک چین ‪18.......................................................................................................................‬‬
‫‪ 2-4‬توکن ‪19..................................................... .......................................................................‬‬
‫‪ 3-4‬ارز های غیر قابل معاوضه (‪19 ...................................................................... )NON-FUNGIBLE TOKEN‬‬
‫‪ 4-4‬غیر قابل معاوضعه به چی معنا ؟ ‪20...............................................................................................‬‬
‫‪ 5-4‬قرارداد های هوشمند ‪20..........................................................................................................‬‬
‫‪ 6-4‬استفاده ‪ NFT‬ها در آثار هرنی ‪20.................................................................................................‬‬
‫‪ 7-4‬مزیت های ‪21................................................................................................................ NFT‬‬
‫‪ 1-7-4‬غیر اشرتاکی ‪21..........................................................................................................‬‬
‫‪ 2-7-4‬تقسیم نا پذیر ‪21.........................................................................................................‬‬
‫‪ 3-7-4‬تائید پذیر ‪21.............................................................................................................‬‬
‫‪ 4-7-4‬کمیاب ‪21................................................................................................................‬‬
‫‪ 5-7-4‬قابل انتقال ‪21...........................................................................................................‬‬
‫‪ 8-4‬تعریف هویت در وب ‪22...................................................................................................... 3. 0‬‬
‫‪ 9-4‬متاورس و ‪22.................................................................................................................. NFT‬‬
‫‪ 10-4‬استفاده از ‪ NFT‬ها در متاورس برای خرید امالک و مستغالت (امالک اجاری) ‪22 .........................................‬‬
‫‪ 11-4‬به کارگیری ‪ NFT‬ها برای اجاره و قرض دادن ‪22...............................................................................‬‬
‫‪ 12-4‬به کارگیری ‪ NFT‬ها برای پرداخت جوایز بازی ها ‪23..........................................................................‬‬
‫‪ 13-4‬استفاده از ‪ NFT‬ها در متاورس برای تهیه آواتار های مجازی ‪23...............................................................‬‬

‫فصل پنجم هدست های (‪ (AR)،)VR‬و (‪24..................................................... )MR‬‬

‫‪ 1-5‬واقعیت مجازی (‪25 ........................................................................................ )VIRTUAL REALITY‬‬
‫‪ 2-5‬واقعیت افزوده (‪26................................................................... ......................................... )AR‬‬
‫‪ 1-2-5‬تقسیم بندی انواع مختلف واقعیت افزوده (‪26 .................................................................. )AR‬‬
‫‪ 2-2-5‬موارد استفاده واقعیت افزوده ‪27........................................................................................‬‬

‫‪v‬‬
 ‫‪ 3-2-5‬واقعیت افزوده در بخش طبابت ‪27................................................... ..............................‬‬
‫‪ 4-2-5‬واقعیت افزوده در طراحی و معامری ‪28.............................................................................‬‬
‫‪ 5-2-5‬واقعیت افزوده در آموزش ‪29.........................................................................................‬‬
‫‪ 3-5‬واقعیت ترکیبی(‪29 ........................................................................................... )MIXED REALITY‬‬

‫فصل ششم مشکالت احتاملی متاورس ‪31.........................................................‬‬

‫‪ 1-6‬مشکالت احتاملی متاورس ‪31.....................................................................................................‬‬
‫‪ 1-1-6‬حریم خصوصی ‪31.......................................................................................................‬‬
‫‪ 2-1-6‬محافظت از بچه ها ‪31...................................................................................................‬‬
‫‪ 3-1-6‬صحت ‪32.................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-1-6‬قوانین متاورس ‪32........................................................................................................‬‬
‫‪ 5-1-6‬حساسیت زدایی ‪32......................................................................................................‬‬
‫‪ 6-1-6‬هک هویت ‪32............................................................................................................‬‬
‫‪ 2-6‬افغانستان و متاورس ‪33..........................................................................................................‬‬
‫‪ 1-2-6‬مشکل دسرتسی ‪33......................................................................................................‬‬
‫‪ 2-2-6‬عدم آگاهی در مورد استفاده درست از اینرتنت و شبکه های اجمتاعی ‪33..........................................‬‬
‫‪ 3-2-6‬سنتی بودن جامعه ‪34..................................................................................................‬‬
‫‪ 4-2-6‬بیکاری ‪34.................................................................................................................‬‬

‫فصل هفتم پیشنهادات‪35............................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬پیشنهادات ‪35......................................................................................................................‬‬

‫فصل هشتم نتیجه گیری و محدودیت ها ‪36.......................................................‬‬

‫‪ 1-8‬نتیجه گیری‪36............................................... .......................................................................‬‬
‫‪ 2-7‬محدودیت ها ‪37 ....................................................................................................................‬‬

‫منابع ‪38 ............................................................................................‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪vi‬‬
 ‫فهرست تصاویر‬
‫تصویر ‪ 1-2‬متاورس ‪4 .......................................................................................... source: firbase.com‬‬
‫تصویر ‪ 2-2‬رشد متاورس از ‪ 2003‬تا ‪5 .......................................................................................... 2022‬‬
‫تصویر ‪ 3-2‬گراف رشد ‪ 3‬ارز دیجیتال با تغیر نام رشکت فیسبوک به متا ‪6 ..........................................................‬‬
‫تصویر ‪ 4-2‬تفاوت ها بین نسل دوم و نسل سوم وب ‪9 .................................................. Source: jpmorgan.com‬‬
‫تصویر ‪ 5-2‬منونه آموزش در متاورس‪11 .................................................................................................‬‬
‫تصویر ‪ 6-2‬منونه ورزش در متاورس ‪12 ............................................................... source: thecryptnew.com‬‬
‫تصویر ‪ 1-3‬منونه پرسشنامه ‪14 ...........................................................................................................‬‬
‫تصویر ‪ 2-3‬پوهنیار حسن خاوری در حال پر کردن پرسشنامه ‪15 ...................................................................‬‬
‫تصویر ‪ 3-3‬نتیجه پرسشنامه ‪16 ..........................................................................................................‬‬
‫تصویر ‪ 1-4‬زنجیره بالک چین ‪18 ................................................................................... Source: ig.com‬‬
‫تصویر ‪ 2-4‬عکس خانم مونالیزا در قالب ‪19 ................................................... Source:artpremium.com NFT‬‬
‫تصویر ‪ 1-5‬منونه از هدست های ‪24 ............................................................................................... XR‬‬
‫تصویر ‪ 2-5‬اوکولوس کوئست ‪ 2‬یکی از جدیدترین هدست های واقعیت مجازی‪25 ...............................................‬‬
‫تصویر ‪ 3-5‬ورک رومز رشکت متا ‪25 ................................................................................. Source:fb.com‬‬
‫تصویر ‪ 4-5‬منونه از هدست های واقعیت افزوده )‪26 ....................... Source: retailbankerinternational.com (AR‬‬
‫تصویر ‪ 5-5‬منونه از ‪ Smart glass‬واقعیت افزوده ‪27 ..................................... source: softwaretestinghelp.com‬‬
‫تصویر ‪ 6-5‬کاربرد واقعیت افزوده در بخش طبابت ‪28 ............................................. Source: medcitynews.com‬‬
‫تصویر ‪ 7-5‬کاربر واقعیت افزوده در طراحی و معامری ‪28 ................................................. Source: drrevit.com‬‬
‫تصویر ‪ 8-5‬کاربرد واقعیت افزوده در آموزش ‪29 ..............................................................Source: wired.com‬‬
‫تصویر ‪ 9-5‬واقعیت ترکیبی (‪30 ..................................................... Source: rasekhoon.net )Mixed Reality‬‬

‫‪vii‬‬
 ‫خالصه پروژه‬
‫این تحقیق تحت عنوان (متاورس و مشکالت احتاملی آن در افغانستان ) ترتیب گردیده است‪ .‬نوع این تحقیق تحلیلی‪-‬توصیفی‬

‫می باشد‪ .‬برای جمع آوری معلومات پرسشنامه ای آماده شده و از افراد مختلف جامعه در رابطه با متاورس معلومات جمع آوری‬

‫شده است‪ .‬در این تحقیق روی موضوعات مانند معرفی متاورس‪ ،‬ارزهای غیر قابل معاوضه (‪ (NFT1‬ها‪ ،‬هدست های واقعیت‬

‫گسرتده(‪ )XR2‬و مشکالت احتاملی متاورس مباحثه صورت گرفته است‪ .‬در این تحقیق کوشش بر آن شده است تا به زبان ساده‬

‫مطالب ترشیح گردد‪ ،‬تا خواننده به جواب ها ی سواالت تحقیق برسند و همچنین به تائید یا رد شدن فرضیه تحقیق پی بربند‪.‬‬

‫اما با آن هم پروژه حارض به هدف نهایی خود بنا به محدودیت های مانند کمبود هزینه برای تهیه مقاالت و کتب مرتبط با این‬

‫پروژه و غیره‪ ،‬نرسیده است‪ .‬امیدوارم تحقیق هذا برای درک بهرت متاورس و مشکالت احتاملی آن برای خوانندگان موثر واقع‬

‫شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Non-fungible Token‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Extended Reality‬‬

‫‪viii‬‬
 ‫‪ 1‬فصل اول معرفی پروژه‬
‫‪ 1-1‬مقدمه‬
‫امروزه اینرتنت به بخش بزرگ از زندگی ما تبدیل شده است که حتی فکر زندگی بدون اینرتنت برای ما دشوار است‪.‬از اینرتنت‬
‫برای مقاصد مختلف استفاده میکنیم مانند اطالعات‪ ،‬تجارت و تبلیغات‪ ،‬تحصیالت‪ ،‬ارتباطات‪ ،‬رسگرمی و غیره‪ .‬اینرتنت در‬
‫ابتدا تنها یک شبکه بود که برای انتقال بایت ها و پیام های کوتاه بین دو ترمینال استفاده می شد‪ .‬به‬
‫عبارت دیگر مخزنی از اطالعات بود که محتوا در آن توسط کد نویس ها منترش می شد‪ .‬در حالی که امروزه حجم عظیمی از‬
‫اطالعات توسط این سیستم الکرتونیکی بزرگ آپلود و دانلود می شود و محتوا به مقدار زیادی توسط خود ما تولید می شود‪.‬‬
‫ظهور ‪ WEB 2 .0‬در دهه اول قرن بیستم خود انقالبی در تاریخ کوتاه اینرتنت بود که موجب رشد شبکه های اجتامعی و دیگر‬
‫ابزارهای ارتباطی جمعی و تعاملی شدند]‪. [1‬‬

‫امروزه اکرث ما از شبکه های اجتامعی استفاده میکنیم و استفاده از شبکه های اجتامعی بسیار گسرتش پیدا کرده است طبق‬
‫اماری که (‪ )smartinsights.com‬در ماه جنوری سال ‪ 2022‬منترش کرده است ‪ 58. 4‬فیصد مردم جهان که ‪ 4. 62‬بیلون‬
‫نفر می شود از شبکه های اجتامعی استفاده می کنند‪ .‬شاید کلمه متاورس را شنیده باشید امروزه این کلمه بر رسزبان های‬
‫اکرث عالقه مندان تکنالوژی معلوماتی است و رشکت های بزرگ در جهان در حال پیوسنت و رسمایه گزاری روی متاورس می‬
‫باشد که میتوان بعنوان مثال از کمپینی متا (فیسبوک سابق ) نام برد‪.‬‬

‫این رشکت بزرگ شبکه های اجتامعی با تغیر نام خود به متا و اعالم اینکه میخواهد متاورس ایجاد کند بسیاری از کمپنی های‬
‫رقیب خود را در فکر پیوسنت و رسمایه گذاری روی این پلتفرم جدید کرد‪.‬‬

‫متاورس را بعنوان جهان سه بعدی موازی با دنیای واقعی و آینده اینرتنت تعریف کرده اند اما اینکه واقعا این دنیای مجازی‬
‫چیست و چی مزیت ها و خطرات را دارا می باشد در این تحقیق روی آن بحث میکنیم‪.‬‬

‫‪ 2-1‬معرفی پروژه‬
‫هامنطور که در مقدمه به آن اشاره کردم این تحقیق درباره متاورس و مشکالت احتاملی آن می باشد‪ .‬متاورس را به عنوان آینده‬
‫اینرتنت‪ ،‬جهان سه بعدی موازی با دنیای فزیکی ما تعریف کرده اند‪ .‬در حال حارض‪ ،‬اکرث ما وب سایت ها و برنامه ها را از‬
‫طریق صفحه منایش کمپیوتر ها‪ ،‬تلفن های هوشمند و تبلت جستجو می کنیم اما طرفداران متاورس(‪ )Metaverse‬می گویند‬
‫که ما فردا(در اینده نه چندان دور) از تکنالوژی واقعیت مجازی (‪ )VR‬برای ورود به دنیای اینرتنت استفاده خواهیم کرد و در‬
‫قالب آواتار های دیجیتال بین جهان های مجازی حرکت خواهیم کرد‪ .‬متاورس بخاطریکه محدودیت خاصی تا هنوز برای آن‬
‫وضع نشده است گامنه زنی ها وجود دارد که این دنیای مجازی مشکالت اجتامعی و سیاسی به همراه خواهد داشت‪.‬‬

‫‪ 3-1‬سواالت تحقیق‬
‫سؤال تحقیقی سؤالی است که یک پروژه مطالعاتی یا تحقیقی قصد دارد به آن پاسخ دهد‪ .‬این سوال اغلب به یک موضوع یا‬
‫مشکلی می پردازد که از طریق تجزیه و تحلیل و تفسیر ‪ data‬ها‪ ،‬در نتیجه گیری مطالعه به آن پاسخ داده می شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫سوال های تحقیق را می توان به دو نوع دسته بندی کرد‪ :‬کمی و کیفی‬

‫سواالت کمی را می توان به سه دسته تقسیم بندی کرد‪ :‬توصیفی‪ ،‬مقایسه ای و رابطه ای]‪. [2‬‬

‫سوال اول‪ :‬چی تفاوت های بین متاورس و اینرتنت که ما استفاده می کنیم وجود دارد؟‬

‫سوال دوم‪ :‬آیا مشکالتی را که متاورس به وجود می آورد مردم جامعه ما را منزوی خواهد کرد؟‬

‫‪ 4-1‬فرضیه تحقیق‬
‫فرضیه‪ ،‬پاسخ احتاملی و موقت به سوال تحقیقی است که در مراحل بعدی تحقیق‪ ،‬درستی یا نادرستی آن مورد آزمایش قرار‬
‫می گیرد‪.‬‬

‫فرضیه‪ :‬متاورس مشکالتی را به وجود می آورد و این مشکالت باالی جامعه ما نسبت به دیگر جامعه ها تآثیر بیشرت می‬
‫گذارد‪.‬‬

‫‪ 5-1‬مشکالت‬
‫متاورس با وجود خوبی های که دارد بعنوان یک تکنالوژی تازه مشکالتی را نیز برای فرد و جامعه خواهد داشت که از این جمله‬
‫می توان به مشکالت عمده مانند خطرات امنیت سایربی‪ ،‬افرسدگی‪ ،‬تنها شدن فرد یا خشونت و آزار به خود منجرخواهد شد‪.‬‬
‫طوری که در باال نیز ذکر شد متاورس تابع هیچ قانون خاصی نیست زیرا مرز های فزیکی ندارد‪ .‬به همین دلیل هیچ مسئولیتی‬
‫برای اعامل افراد وجود ندارد‪.‬‬

‫اما این مشکالت در جامعه ما نظر به سنتی بودن آن مشکالت زیادتری را ایجاد خواهد کرد که یک بخش این تحقیق را به آن‬
‫اختصاص دادم و در ادامه به آن خواهم پرداخت‪.‬‬

‫‪ 6-1‬اهداف تحقیق‬
‫متاورس به عنوان یک تکنالوژی جدید که قرار است وارد دنیای ما شود احتامال مانند شبکه های اجتامعی استفاده‬
‫کننده های زیادی خواهد داشت و اکرث ما احتامال از آن برای اهداف مختلف استفاده خواهیم کرد‪.‬‬

‫در این تحقیق متاورس معرفی خواهد شد چرا که یک رضورت است که آن را بشناسیم و طریقه استفاده از آن را بدانیم و بحث‬
‫مهم دیگر این است که این دنیای مجازی با مشکالتی همراه خواهد بود و یک رضورت است تا به افراد جامعه در مورد آن‬
‫هشدار داده شود که در این تحقیق به آن نیز خواهم پرداخت‪ .‬پس به طور خالصه اهداف این تحقیق را می توان به دو بخش‬
‫ذیل تقسیم کرد‪:‬‬

‫آشنایی با متاورس‬ ‫‪‬‬

‫آشنایی با مشکالت و خطرات احتاملی آن‬ ‫‪‬‬

‫‪ 7-1‬روش تحقیق‬
‫در تحقیق این پروژه که نوع آن تحلیلی توصیفی می باشد‪ ،‬از مطالعات منابع موجود در کتابخانه های الکرتونیکی مقاالت‬
‫موجود در وبسایت ها و سخرنانی ها استفاده شده است‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ 1-7-1‬روش تحقیق کمیتی یا مقداری‬

‫در این روش روی موضوعات کمیتی پروژه بحث می گردد‪ ،‬در این بخش به موضوعاتی مانند ارایه پرسشنامه به محصالن و‬
‫افراد جامعه در مورد معلومات شان در مورد متاورس پرداخته شده است‪.‬‬

‫‪ 2-7-1‬روش تحقیق کیفی‬

‫در این روش روی موضوعات کیفی پروژه تحقیق انجام شده است که مزیت های متاورس را بررس خواهیم کرد‪.‬‬

‫روش تحقیق ترکیبی‬ ‫روش تحقیق کیفی‬ ‫روش تحقیق کمی‬

‫شکل ‪ 1-1‬روش تحقیق‬

‫‪ 8-1‬ساختار تحقیق‬

‫این تحقیق که در که در هشت فصل خالصه می شود در فصل اول به معرفی پروژه‪ ،‬روش تحقیق‪ ،‬سواالت تحقیق‪ ،‬فرضیه‬
‫تحقیق‪ ،‬مشکالت و اهداف تحقیق پرداخته شده است‪ .‬در فصل دوم به موضوعات معرفی متاورس و مزیت های آن پرداخته‬
‫می شود‪ ،‬در فصل سوم در مورد جمع آوری معلومات می باشد‪ ،‬فصل چهارم به موضوع ارز های غیر قابل معاوضه (‪،(NFT‬‬
‫بالکچین و توکن‪ ،‬در فصل پنجم به هدست های واقعیت مجازی‪ ،‬واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی پرداخته می شود‪ ،‬در فصل‬
‫ششم به مشکالت احتاملی متاورس پرداخته می شود‪ ،‬فصل هفتم در مورد پیشنهادات و فصل هشتم به نتیجه گیری و‬
‫محدودیت های تحقیق‪ ،‬خواهم پرداخت‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ 2‬فصل دوم معرفی متاورس‬
‫‪ 1-2‬معرفی متاورس‬
‫متاورس کلمه ای که بار اول در رمان علمی تخیلی بنام (‪ )Snow crash‬اثر نیل استیونسون از آن استفاده شده است از دو‬
‫کلمه (‪ )Meta‬به معنی فرا و (‪ )Universe‬به معنی جهان گرفته شده است‪ ،‬متاورس به معنی کلی فراجهان می باشد‪.‬‬
‫ماجرای اصلی در این کتاب (‪ )Snow crash‬در آمریکای آینده اتفاق می افتد‪ :‬جامعه ای در نهایت رسمایه داری که درآن همه‬
‫چیز‪ ،‬حتی امنیت و جاده ها خصوصی شده اند و باند های مافیایی کنرتول کشور را در دست دارند‪ .‬در کنار این دنیا‪ ،‬دنیای‬
‫دیگری نیز وجود دارد جای بنام متاورس که آدم ها با استفاده از عینک های مخصوص و با استفاده ازکمپیوتر به آنجا وارد می‬
‫شوند و در آنجا تجارت می کنند یا مشهور می شوند و یا به باند های مختلف می پیوندد ]‪.[3‬‬
‫از اولین ظهور متاورس بعنوان جهان تولید شده توسط کمپیوتر به طور گسرتده ای تعریف شده است مفاهیم متنوع مانند‬
‫تداوم حیات‪ ،‬فضای جمعی در مجازی بودن‪ ،‬اینرتنت تجسم یافته‪ ،‬اینرتنت فضایی‪ ،‬جهان آینه‪ ،‬یک جهان هستی محل شبیه‬
‫سازی و همکاری‪.‬‬
‫نیل استیونسون متاورس را چنین تعریف می کند‪ :‬متاورس به عنوان یک فضای عظیم مجازی موازی با دنیای فزیکی که در‬
‫آن کاربران از طریق آواتار های دیجیتال تعامل دارند]‪. [4‬‬

‫متاورس را می توان بعنوان قلمروی دیجیتالی که به‬

‫کاربران در قالب آواتارها اجازه برقراری ارتباط‪ ،‬بازی‪،‬‬
‫معارشت‪ ،‬رسیدگی به امورکاری را می دهد در نظر‬
‫گرفت‪ .‬تفاوت متاورس با فضای مجازی حال حارض‬
‫این است که در حال حارض ما با مانیتور یا مبایل‬
‫های مان وارد فضای مجازی میشویم اما دردنیای‬
‫متاورس متام ذهن و بدن ما است که وارد فضای‬
‫متاورس می شود ]‪.[5‬‬
‫تصویر ‪ 1-2‬متاورس ‪source : firbase.com‬‬

‫با توجه به کتاب (‪ )Snow crash‬به این نتیجه می رسیم که ایده ای متاورس جدید نیست و از دو دهه به اینسو کوشش می‬
‫شود تا این جهان دیجیتالی ایجاد شود‪ .‬به عنوان مثال می توان به زندگی دوم (‪ )Second life‬که توسط رشکت لیندن لب در‬
‫سال ‪ 2003‬ساخته شد اشاره کرد‪ ،‬زندگی دوم (‪ )Second life‬یک دنیای سه بعدی است که در آن کاربران کامپیوتر می توانند‬
‫یک شخصیت مجازی بسازند و زندگی مجازی را تجربه کنند‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫تصویر ‪ 2-2‬رشد متاورس از ‪ 2003‬تا ‪2022‬‬

‫متاورس از دو دهه به این سو در حال رشد است تصویر (‪ )2-2‬نشان دهنده رشد آن از سال ‪ 2003‬است در این بین چیزی که‬
‫آن را رس زبان ها آورد تغیر نام رشکت فیسبوک به متا بود که در ادامه به آن می پردازیم‪.‬‬

‫‪ 2-2‬تغیر نام رشکت فیسبوک به متا‬

‫سال گذشته میالدی یکی کمپنی های بزرگ شبکه اجتامعی بنام فیسبوک نامش را به نام متا تغیر داد‪ ،‬مارک زاکربرگ‬
‫مدیرعامل این کمپنی (متا) اعالم کرد که ما روی یک پلتفرم و رسانه فراگیرتر بنام متاورس کار میکنیم‪ ،‬و در سخرنانی یک‬
‫ساعته ای که در این مورد داشت گفت‪:‬‬

‫پلتفرم و رسانه بعدی فراگیرتر خواهد بود یک اینرتنت تجسم یافته که شام در آن تجربه دارید نه فقط اینکه به آن نگاه می کنید‪،‬‬
‫ما آنرا متاورس می نامیم‪ .‬و شام قادر خواهید بود که هر کاری که تصور می کنید انجام دهید‪ ،‬با خانواده دور هم جمع شوید‪،‬‬
‫کار کنید‪ ،‬بازی کنید‪ ،‬یاد بگیرید و خرید کنید‪.‬‬

‫هنگامی که با دوستان خود بازی می کنید‪ ،‬احساس می کنید در دنیای متفاوتی هستید‪ ،‬نه تنها در کمپیوتر خود‪ .‬وقتی در‬
‫یک جلسه در متاورس هستید‪ ،‬احساس می کنید دقیقا در اتاق باهم هستید‪ ،‬متاس چشمی برقرار می کنید‪ ،‬و حس مشرتکی‬
‫از فضا دارید و فقط به چهره ها روی صفحه نگاه منی کنید]‪.[6‬‬

‫مارک زاکربرگ همچنان گفته است که متاورس آینده اینرتنت خواهد بود که در ادامه به تاریخچه اینرتنت خواهیم پرداخت‪.‬‬
‫همچنین رشکت متا (فیسبوک سابق ) اعالم کرده است که این رشکت قصد دراد طی پنج سال آینده ‪ 10‬هزار کارمند جدید در‬
‫اتحادیه اروپا استخدام کند‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫نیک کلگ‪ ،‬مدیر بخش بینامللل فیسبوک‪ ،‬در بیانیه ای با اشاره به اینکه تصمیم جدید «رسمایهگذاری روی قدرت صنعت‬
‫وپتانسیل استعدادهای فناوری در اروپا است» گفت‪« :‬متاورس این پتانسیل را دارد که فرصتهای اقتصادی‪ ،‬اجتامعی‬
‫وخالقانهای را فراهم کند و اروپاییها از هامن ابتدا در شکل گیری آن نقش ایفا خواهند کرد»‪.‬‬

‫این رشکت با بیان اینکه این زیر ساخت جدید «منی تواند در یک شب ساخته شود » برآورد کرده است که تحقق ایده واقعی‬
‫متاورس ‪ 10‬الی ‪ 15‬سال طول خواهد کشید ]‪.[7‬‬

‫با تغیر نام این رشکت سه ارز دیجیتال ‪ SAND ،CUBE‬و ‪ MANA‬رشد چشمگیری کردند که تصویر ‪ 2-3‬نشان دهنده این‬
‫رشد است‪.‬‬

‫تصویر ‪ 3-2‬گراف رشد ‪ 3‬ارز دیجیتال با تغیر نام رشکت فیسبوک به متا‬

‫رشکت های معروف دیگر که وارد متاورس شدند‪ :‬هامنطور که در باال در مورد تغیر نام رشکت فیسبوک به متا اگاه شدیم‪ ،‬حاال می‬
‫خواهم رشکت های کمرت شناخته شده متاورس را به شام معرفی کنم‪.‬‬

‫برندهایی مانند ‪ Playboy ،Ralph Lauren ،Chevron ،Levis ،WWE ،McDonalds ،Monster ،Colgate‬همینطور‬
‫بسیاری از برندهای دیگر در حال آماده شدن برای ورود به دنیای متاورس و محافظت از مالکیت معنوی خود در این جهان‬
‫هستند‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ 3-2‬شورون‬
‫این بزرگرتین رشکت بعد از متا بوده که خود را برای متاورس آماده کرده و ارزش بازار آن بیس از ‪ 300‬میلیارد دالر است و در‬
‫سال جاری برای عالئم تجاری مرتبط با ‪ NFT‬ها ثبت نام کرده اند‪ .‬کاربرد این رشکت در جهان متاورس می تواند ارائه گاز‬
‫مجازی‪ ،‬فروشگاه های مجازی و محصوالت انرژی تجدید پذیر مجای باشد‪ .‬گاز مجازی احتامال ابزاری برای راه اندازی وسایل‬
‫نقلیه در متاورس خواهد بود ]‪.[8‬‬

‫‪ 5-2‬مک دونالد‬
‫مک دونالد در حال آمدن به متاورس است‪ .‬اولین گزارش مبنی بر ورود این برند به متاورس در ماه فربوری توسط برخی‬
‫خربگذاری ها منترش شد‪ .‬مک دونالد برای استفاده از نام های مک دونالدز‪ ،‬مک کافی و طاق های طالیی معروف در دنیای‬
‫مجازی تشکیل پرونده داد‪ .‬همچنین صاحبان این رشکت قصد دارد کاالهای واقعی مجازی را از طریق رستورانت های مجازی‬
‫خود عرضه کنند‪ .‬بنابر این‪ ،‬به نظر می رسد که کاربران می توانند وارد مک دونالدز در متاورس شوند‪ .‬یک ‪ BigMac‬سفارش‬
‫دهید و آن را در دنیای واقعی به خانه شام بفرستند‪.‬‬

‫‪ 6-2‬تاریخچه مخترص اینرتنت‬

‫اینرتنت در دهه ‪ 1960‬به عنوان راهی برای محققان دولتی برای به اشرتاک گذاشنت اطالعات آغاز شد‪ .‬کمپیوتر های دهه‬
‫‪ 60‬بزرگ و بی حرکت بودند و برای استفاده از اطالعات ذخیره شده در هر کمپیوتر‪ ،‬باید یا به محل کمپیوتر رفت و یا نوار‬
‫مغناطیسی کمپیوتر را از طریق سیستم پستی مرسوم ارسال کرد‪.‬‬

‫‪ 1‬ژانویه ‪ 1983‬روز تولد رسمی اینرتنت در نظر گرفته شده است‪ .‬قبل از این شبکه های مختلف کامپیوتری راه استاندردی‬
‫برای برقراری ارتباط با یکدیگر نداشتند‪ .‬یک پروتکل جدید بنام پروتکل کنرتول انتقال ‪ /‬پروتکل اینرتنت (‪ )TCP/IP‬ایجاد شد‪.‬‬
‫این پروتکل به کامپیوتر های مختلف در شبکه های مختلف اجازه می داد تا با همدیگر "صحبت کنند " ]‪.[9‬‬

‫‪ 6-2‬وب چیست؟‬
‫شبکه جهانی وب (که معموال تحت عنوان وب شناخته می شود ) مرتادف با اینرتنت نیست‪ ،‬اما برجسته ترین بخش اینرتنت‬
‫است که می توان آنرا به عنوان یک سیستم فنی‪ -‬اجتامعی برای تعامل با انسان ها بر اساس شبکه های تکنالوژی تعریف‬
‫کرد‪.‬‬
‫مفهوم سیستم فنی – اجتامعی به سیستمی اشاره دارد که شناخت‪ ،‬ارتباطات و همکاری انسان ها را تقویت می کند‪.‬‬
‫شناخت‪ ،‬پیش نیاز الزم برای برقراری ارتباط و پیش رشط همکاری است‪.‬‬
‫در دو دهه گذشته پیرشفت های زیادی در مورد وب و تکنالوژی های مرتبط با آن صورت گرفته است ]‪.[10‬‬
‫وب دارای سه نسل است که در ادامه به آن می پردازیم و ارتباط آن را با متاورس بررسی می کنم‪.‬‬

‫‪ 1-6-2‬وب ‪1 .0‬‬
‫وب‪ 1 .0‬به اولین مرحله از تکامل وب جهانی اشاره دارد‪ .‬مبتکر شبکه جهانی وب‪ ،‬تیم برنرزلی وب ‪ 1 .0‬را وب "وب فقط‬
‫خواندی " می داند‪.‬‬
‫تعامل بسیار کمی را فراهم می کند که مرصف کنند می تواند اطالعات را با هم مبادله کنند‪ ،‬اما امکان تعامل با وبسایت‬

‫‪7‬‬
 ‫وجود نداشت‪ .‬نقش وب ‪ 1 .0‬ماهیت بسیار انفعالی(مبتنی بر خواسته های دیگران نه تصمیم گیری و اراده شخصی )‬
‫داشت]‪. [11‬‬

‫به زبان ساده تر در وب ‪ 1 .0‬محتوا توسط کد نویس ها تولید می شد و کاربران فقط می توانستند آنرا بخوانند‪.‬‬

‫‪ 2-6-2‬وب ‪2 .0‬‬
‫وب ‪ 2 .0‬که بعنوان نسل دوم وب شناخته میشود در سال ‪ 2004‬عرضه شد و خود انقالبی بود در تاریخ کوتاه وب جهانی این‬
‫وب وضعیت فعلی اینرتنت را توصیف می کند که در مقایسه با نسل قبلی خود وب ‪ ،1 .0‬محتوای تولید شده توسط کاربر و‬
‫قابلیت استفاده بیشرتی برای کاربران دارد‪ .‬به طور کلی وب‪ 2 .0‬به برنامه های کاربردی قرن بیست و یکم میالدی اشاره دارد‬
‫که عرص دیجیتال را متحول کرد‪.‬‬
‫توسعه تکنالوژی در این نسل از وب به کاربران این امکان را داده است که افکار و نظرات خود را با دیگران به اشرتاک‬
‫بگذارند‪ ،‬که راه های جدیدی برای سازماندهی و ارتباط با افراد دیگر ایجاد کرده و درجه بیشرت از همکاری را ارتقا داده‬
‫است]‪.[12‬‬

‫‪ 3-6-1‬وب ‪3 .0‬‬
‫وب ‪ 3 .0‬که عنوان نسل سوم اینرتنت شناخته می شود این وب غیرمتمرکز است که توسط یادگیری ماشین ( ‪Machin‬‬
‫‪ )Learning‬و هوش مصنوعی هدایت می شود و از تکنالوژی بالک چین استفاده می کنند‪ .‬نتیجه ارتباط انسانی در دنیای‬
‫واقعی است‪ .‬کاربران کنرتول ‪ Data‬ها و محتوای خود را حفظ میکنند و می توانند ‪ Data‬های خود را بدون از دست دادن‬
‫مالکیت‪ ،‬به خطر انداخنت حریم خصوصی یا تکیه بر واسطه ها بفروشند یا معامله کنند‪ .‬در این مدل کسب و کار‪ ،‬کاربران می‬
‫توانند بدون ردیابی هویت اینرتنتی خود وارد یک وب سایت شوند‪ .‬کلید نو آوری در وب‪ 3 .0‬دیجیتالی کردن دارایی ها از‬
‫طریق توکن سازی است‪ .‬توکن سازی‪ ،‬دارایی ها و حقوق را به یک منایش دیجیتال یا توکن در یک شبکه بالک چین تبدیل‬
‫می کند‪ .‬ارزهای دیجیتال و توکن های قابل معاوضه‪ ،‬اشکالی از ارزهای دیجیتال هستند که به راحتی می توان آنها را در‬
‫شبکه ها مبادله کرد و مدل کسب و کار جدیدی را هدایت می کند که امور مالی و تجارت را دموکراتیک می کند‪ .‬توکن های‬
‫غیر قابل معاوضه (‪ )NFT‬واحد هایی از ‪ Data‬ها هستند که دارایی ها منحرص به فردی مانند آواتارها‪ ،‬هرنهای دیجیتال یا‬
‫کارت های تجاری را نشان می دهد که می توانند در اختیار کاربران قرار گیرند و برای منافع خود کسب و کار کنند‪.‬‬

‫برای اینکه مفهوم بهرت درک شود دو ویژگی وب ‪ 3 .0‬را برای تان واضح تر می کنم‪.‬‬

‫تکنالوژی بالک چین‪ Data :‬های کاربر محافظت و رمزگذاری می شوند‪ .‬این امر باعث می شود رشکت های بزرگ‬ ‫‪‬‬
‫نتوانند اطالعات شخصی کاربران را برای منافع خود کنرتول یا استفاده کنند‪.‬‬

‫غیر متمرکز بودن‪ :‬شبکه های ‪ Data‬های غیر متمرکز ‪ Data‬ها را در یک اتصال همتا به همتا (‪ ) peer 2 peer‬ذخیره‬ ‫‪‬‬
‫می کند‪ .‬کاربران مالکیت ‪ Data‬ها و دارایی های دیجیتال خود را حفظ میکند و می توانند به طور ایمن از طریق‬
‫اینرتنت بدون ردیابی وارد آن شوند‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ 7-2‬متاورس و وب ‪3 .0‬‬
‫وب ‪ 3 .0‬را می توان یک زیر ساخت برای متاورس تعریف کرد در وب ‪ 3 .0‬ما فقط استفاده کننده اینرتنت نیستیم بلکه می‬
‫توان مالک بخش از اینرتنت شد که این امر با متاورس امکان پذیر است‪ .‬در وب ‪ 3 .0‬طراحی سه بعدی به طور گسرتده استفاده‬
‫می شود که راهنام های موزه‪ ،‬بازی های کمپیوتری‪ ،‬تجارت الکرتونیک‪ ،‬زمینه های جغرافیایی و موارد دیگر همگی از منونه‬
‫های رایج آن می باشد‪ .‬از متاورس بعنوان نسخه سه بعدی اینرتنت نیز یاد می شود که با این توصیفات می توان گفت متاورس‬
‫آینده اینرتنت است‪ .‬امروزه ما از طریق صفحه منایش های کمپیوتر و مبایل های هوشمند از اینرتنت استفاده می کنیم با آمدن‬
‫متاورس ما می توانیم وارد اینرتنت شویم و تجربه کسب کنیم‪.‬‬

‫نوت ‪ :‬از وب‪ ،1 .0‬وب ‪ 2 .0‬و وب ‪ 3 .0‬بعنوان نسل های اینرتنت نیز یاد می شود‪.‬‬

‫تصویر ‪ 2-4‬می تواند ما را برای درک بهرت از وب‪ 3 .0‬و تفاوت های آن وب‪ 2 .0‬کمک کند‪.‬‬

‫تصویر ‪ 4-2‬تفاوت ها بین نسل دوم و نسل سوم وب‪Source:jpmorgan.com‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ 8-2‬چرا متاورس ؟ چرا حاال ؟‬
‫هامنطور که در باال هم اشاره کردیم که ایده متاورس جدید نیست و دو دهه به اینسو کوشش می شود تا این ایده عملی شود‬
‫شاید برای تان سوال ایجاد شود که آیا حاال زمان مناسب برای بوجود آمدن این جهان دیجیتالی است؟‬

‫امروزه در یک نقطه عطف هستیم‪ ،‬جایی که به نظر می رسد روزی نیست که یک رشکت یا افراد مشهور اعالم نکنند که در حال‬
‫پیوسنت به یک دنیای مجازی هستند‪ .‬تعدادی از تکنالوژی های جدید گردهم آمده اند تا دیدگاه متاورس را امکان پذیر کنند‪.‬‬
‫هدست های واقعیت افزوده (‪ )AR‬و واقعیت مجازی (‪ )VR‬ازران تر و قدرمتندتر شده اند و تجربه کاربر را بهبود می بخشد‪.‬‬
‫بالکچین ارزهای دیجیتال و ‪ NFT‬ها را فعال کرده است‪ .‬روش جدید برای انجام معامالت و مالکیت کاالهای دیجیتال به‬
‫سازندگان اجازه می دهد تا از فعالیت های خود از طریق توکن ها کسب درامد کنند‪ .‬از منظر اجتامعی‪ ،‬توسعه تجربیات به‬
‫افراد کمک می کند تا جوامعی را بر اساس ارزش های مشرتک بسازند و خود را به روش ها معتربتری بیان کند‪ .‬در همین حال‬
‫‪ COVID-19‬دیجیتالی شدن زندگی ما را ترسیع کرد و تعامل و ارتباطات آنالین مداوم و چند منظوره را عادی کرد]‪. [13‬‬

‫‪ 9-2‬مزیت های متاورس‬

‫دنیای متاورس مزیت های زیادی دارد که از این جمله می توان به فرصت های شغلی که ایجاد می کند‪ ،‬کسب درآمد از بازی‬
‫های آنالین‪ ،‬آموزش‪ ،‬تجارت اشاره کرد‪.‬‬
‫با این حال بیشرت تحقیقات در مورد متاورس با هدف بازاریابی و رسمایه گذاری‪ ،‬با تآکید بر سودمندی اجتامعی انجام شده‬
‫است]‪.[17‬‬

‫‪ 1-9-2‬بازی های آنالین‬

‫بازی های آنالین رایج ترین پلتفرم در محبوبیت متاورس است‪.‬‬
‫از جمله بازی ها انالین در متاورس می توان به پروژه های بالک چینی مثل دیسنرتالند ( ‪ )Decentraland‬و سند باکس‬
‫( ‪ )Sand Box‬که دنیای مجازی ساخته اند و کاربران می توانند از طریق بازی کردن کسب درآمد کنند ]‪.[14‬‬
‫در آین بازی ها عموما آیتم های بازی‪ ،‬نظیر زمین‪ ،‬آثار هرنی و آیتم های دیگر به شکل (‪ )NFT3‬در می آیند و کاربران می‬
‫توانند آن را در پلتفرم های معامالتی خرید و فروش کنند‪ .‬از آنجا که بیشرت آنها روی بالک چین اتریوم کار می کنند نقد‬
‫کردن در آمد بسیار آسان است‪.‬‬
‫همچنان به نقل از یورو نیوز بازی های ویدئوی می تواند به کودکان که از رسطان رنج می برند در مدیریت درد ناشی از دارو‬
‫ها و درمان کمک کنند‪.‬‬

‫دفرت کاری (‪)Office‬‬ ‫‪2-9-2‬‬

‫دفرت کار مجازی یکی دیگر از ویژه گی های متاورس است شام اگر در متاورس در دفرت کار خود باشید می توانید‪ ،‬صدایی را‬
‫که در دفرت کار و عنارص فزیکی (مانند میزها‪ ،‬اتاق های کنفرانس ) ایجاد می شود را حس کنید‪ .‬منونه های معروف برنامه‬

‫‪Non-fungible Token‬‬
‫‪3‬‬

‫‪10‬‬
 ‫های اداری شامل راه حل های (به عنوان مثال‪ )Teamflow ،Gather ،Branch :‬و استفاه از تکنالوژی صوتی فضایی برای‬
‫ارائه صداهای گفتار و پا بر اساس فاصله است]‪. [15‬‬

‫‪ 3-9-2‬آموزش‬
‫یکی از ویژه گیهای مهم متاورس بخش آموزش آنست‪ ،‬بخش آموزش در زمان همه گیری ویروس کرونا بسیار مترضر شد و آموزش‬
‫آنالین از طریق برنامه های مانند (‪ )Zoom‬بسیار خسته کننده بود‪ ،‬اما سازندگان متاورس پالن دارد که این مشکالت را بر طرف‬
‫کند‪ .‬طوری که دانش آموزان و معلامن به طور یکسان می توانند از طریق هدست واقعیت مجازی (‪ )VR4‬خود بدون توجه به‬
‫موقعیت مکانی واقعی خود در فضای دیجیتال مالقات کنند]‪. [16‬‬

‫بیایید یکی از کالس های ممکن واقعیت مجازی را تصور کنیم‪ .‬کالس درس را تصور کنید که پر از متعلامنی است که مشتاق‬
‫یادگیری تاریخ هستند‪ .‬متعلامن می تواند به کشور های مختلف و یا والیت های مختلف سفر کند و اثار تاریخی از زمان های‬
‫مختلف را ببینند و یا حتی شاید بخواهد به دوران دیناسور ها سفر کنند و تجربه کسب کنند‪.‬‬

‫تصویر ‪ 5-2‬منونه آموزش در متاورس‬

‫‪ 4-9-2‬تعامل پذیری بین پلتفرم های مختلف‬

‫پلتفرمهای آنالین فعلی به کاربران اجازه میدهند در هامن محدوده مختص هر رسویس تا حدودی آزادانه حرکت کنند‪ ،‬اما قابلیت‬
‫تعاملپذیری بین پلتفرمی را محدود میکنند‪ ،‬مثالً شام آزاد هستید هر چیزی را که دوست دارید در ماینکرفت بسازید‪ ،‬اما منیتوانید آنچه‬
‫را که در ماینکرف ساختهاید به بازی فورتنایت منتقل کنید‪ .‬این در حالی است که متاورس به کاربران امکان میدهد محتوای دلخواه خود‬
‫را در هر پلتفرمی تولید کرده و آن را آزادانه در رسارس این جهان دیجیتال توزیع کنند ]‪.[17‬‬
‫بطور خالصه منظور از تعامل پذیری بین پلتفرم ها اینست که شام در متاورس می توانید با آواتار خود از یک متاورس به متاورس دیگر‬
‫منتقل شوید‪.‬‬

‫‪Virtual Reality‬‬
‫‪4‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ 5-9-2‬خرید آنالین‬
‫ما امروزه فروشگاه های زیادی مثل آمازون و علی بابا را داریم که آنالین می توان از آنها خرید کرد اما مشکل اینجاست که‬
‫فقط می توانیم عکس از جنس مورد نظر را که میخواهیم سفارش دهیم می بینیم اما در متاورس ما می توانیم کالی را که می‬
‫خواهیم بخریم تست کنیم اگر پوشیدنی باشد می توانیم بپوشیم و سایز آنرا را طبق میل خود انتخاب کنیم‪.‬‬

‫همچنان متاورس می تواند شغل های را برای برنامه نویسان‪ ،‬طراحان گرافیک‪ ،‬سازندگان متاورس‪ ،‬سازندگان ارز های غیر‬
‫قابل معاوضه یا (‪ )NFT‬و طراحان لباس ایجاد کند‪.‬‬

‫‪ 6-9-2‬ورزش‬
‫در یک میدان ورزشی مجازی‪ ،‬عالقه مندان به ورزش با آواتارهای مجازی خود گرد هم می آیند‪ ،‬اجناس هواداران باشگاه‬
‫های مورد عالقه خود را می خرند و می پوشند‪ ،‬معارشت می کنند‪ ،‬پیروزی را با دیگر طرفداران جشن می گیرند و البته بازی‬
‫ها و رویدادها را متاشا می کنند‪ .‬البته دیگر موانع جغرافیایی و فیزیکی وجود ندارد‪ .‬در متاورس‪ ،‬تعداد زیاد از هواداران از‬
‫آملان می توانند ‪ Supebowel5‬را در استادیوم متاورس متاشا کنند]‪. [18‬‬

‫تصویر ‪ 6-2‬منونه ورزش در متاورس ‪source: thecryptnew.com‬‬

‫‪ 7-9-2‬خرید زمین در متاورس و ساخت و ساز در آن‬

‫در متاورس شام می توانید زمین بخرید‪ ،‬روی آن ساخت و ساز کنید‪ ،‬مثال می توانید روی زمین خود فروشگاه بسازید و از آن‬
‫کسب درامد کنید و به کمک ارزهای غیر قابل معاوضه (‪ )NFT‬می توانید ملک خود را شخصی سازی کنید‪.‬‬

‫‪ 5‬مسابقات لیگ قهرمانی فوتبال امریکا‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ 8-9-2‬سفر در متاورس‬
‫متاورس به کاربران خود امکان سفر را می دهد‪ ،‬سفر کردن را اکرثیت دوست دارند اما از عهده مصارف گزاف آن اکرثیت مردم‬
‫منی توانند بر بیایند‪ ،‬مخصوما مردم افغانستان که از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار نیستند‪ .‬اما متاورس می تواند این‬
‫امکان را به ما بدهد که به جا های مختلف دنیا سفر کنیم‪.‬‬

‫‪ 9-9-2‬نو آوری در بخش طبابت و درمان‬

‫متاورس می تواند در بخش طبابت سهولت های زیادی بیاورد برای مثال داکرتان می توانند مریضان خود را در هر گوشه و‬
‫کنار دنیا ویزیت کنند‪ ،‬این مشکل در کشور ما افغانستان یکی از مشکالت عمده است که مردم با آن رس و کار دارند برای مثال‬
‫مردم برای تداوی بیشرت اوقات به کشور های مثل پاکستان و هند سفر می کنند که این سفر هزینه هنگفت برای مردم ما دارد‬
‫و متاورس می تواند این مشکل را تا حدی حل کند‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ 3‬فصل سوم جمع آوری معلومات‬
‫‪ 1-3‬جمع آوری معلومات‬
‫در فصل اول به دو روش تحقیق کمیتی یا مقداری و کیفی که در این تحقیق از آن استفاده شده است اشاره کردم و ذکر‬
‫گردید که در بخش روش تحقیق کمیتی یا مقداری بنده پرسشنامه ای را آماده کردم و در مورد معلومات مردم و محصالن در‬
‫مورد متاورس معلومات جمع آوری کردم که در این بخش به آن پرداخته می شود‪ ،‬همچنین در در مورد روش تحقیق کیفی‬
‫روی موضوعات کیفی پروژه در فصل دوم و همچین در فصل های بعدی بحث صورت خواهد گرفت‪.‬‬

‫این پرسشنامه که منونه آن را در تصویر ‪ 3-1‬می بینید دارای چهار سوال می باشد و نتیجه پرسشنامه روی دو سوال اخیر که‬
‫ساعات استفاده از اینرتنت و آشنایی در مورد متاورس می باشد متمرکز است‪.‬‬

‫تصویر ‪ 1-3‬منونه پرسشنامه‬

‫‪14‬‬
 ‫تصویر ‪ 2 -3‬پوهنیار حسن خاوری در حال پر کردن پرسشنامه‬

‫‪ 2-3‬نتیجه پرسشنامه‬
‫پرسشنامه ای که در تصویر ‪ 1-3‬درج گردیده دارای چهار سوال زیر می باشد‪ .‬اما نتیجه پرسشنامه هامنطور که در ادامه نیز‬
‫ترشیح خواهد شد روی دو سوال اخیر متمرکز است‪.‬‬

‫‪ .1‬عمر شام ؟‬

‫‪ 30 – 15‬سال‬

‫‪ 45 – 30‬سال‬

‫‪ 60 – 45‬سال‬

‫‪ 60‬به باال‬

‫‪ .2‬شغل شام ؟‬

‫‪ .3‬در مدت یک روز چند ساعت از اینرتنت استفاده می کنید ؟‬

‫‪ 3 – 1‬ساعت‬
‫‪ 6 – 3‬ساعت‬

‫‪15‬‬
 ‫‪ 9 – 6‬ساعت‬
‫‪ 9‬به باال‬

‫‪ .4‬آیا با متاورس آشنایی دارید ؟‬

‫بله‬

‫نخیر‬

‫تصویر ‪ 3-3‬نتیجه پرسشنامه‬

‫نتیجه پرسشنامه که در تصویر ‪ 3-3‬ذکر گردیده است که باالی دو سوال متمرکز است‪.‬‬

‫ساعات استفاده مردم از اینرتنت‬ ‫‪‬‬

‫اشنایی مردم با متاورس‬ ‫‪‬‬

‫رنگ نارنجی نشان دهنده تعداد افراد در هر کتگوری می باشد‪ ،‬رنگ خاکسرتی نشاندهنده جواب های بله کسانی است‬
‫که با متاورس آشنایی دارد و رنگ زرد تعداد جواب های نخیر کسانی است که با متاورس آشنایی ندارد‪.‬‬

‫کتگوری اول مربوط به کسانی است که بین ‪ 1-3‬ساعت در طول روز از اینرتنت استفاده می کند که تعداد‬ ‫‪‬‬
‫شان به ‪ 39‬نفر می رسد‪ ،‬که از این جمله تعداد ده نفر جواب بله به سوال آشنایی با متاورس داده اند و تعداد‬
‫‪ 29‬نفر جواب نخیر را انتخاب کرده اند‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫کتگوری دوم مربوط به کسانی است که بین ‪ 3-6‬ساعت در روز از اینرتنت استفاده می کنند که تعداد شان به‬ ‫‪‬‬
‫‪ 19‬نفر می رسد و تعداد ‪ 7‬نفر جواب های بله را انتخاب کردند و به تعداد ‪ 12‬نفر جواب نخیر را در مورد سوال‬
‫آشنایی با متاورس انتخاب کردند‪.‬‬

‫کتگوری سوم مربوط به کسانی است که بین ‪ 6-9‬ساعت از اینرتنت استفاده می کنند که تعداد شان به ‪ 9‬نفر‬ ‫‪‬‬
‫می رسد که از این تعداد نفر ‪ 4‬نفر جواب بله در مورد سوال آشنایی با متاورس انتخاب کردند و تعداد ‪ 5‬نفر‬
‫جواب نخیر را انتخاب کردند‪.‬‬

‫کتگوری چهارم مربوط به کسانی است که باالی ‪ 9‬ساعت در روز از اینرتنت استفاده می کنند که تعداد شان‬ ‫‪‬‬
‫به ‪ 5‬نفر می رسد که از این جمع ‪ 3‬نفر جواب بله را در مورد با سوال آشنایی با متاورس انتخاب کردند و تعداد‬
‫‪ 2‬نفر جواب نخیر را انتخاب کردند‪.‬‬

‫که در نتیجه‪ ،‬پرسشنامه که از ‪ 72‬نفر رسوی شده است ‪ 33‬فیصد کسانی که این پرسش نامه را خانه پری کرده بودند با متاورس‬
‫آشنایی داشتند و‪ 67‬فیصد کسانی که پرسشنامه را خانه پری کرده بودند با متاورس آشنایی نداشتند‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫فصل چهارم ارزهای غیر قابل معاوضه (‪)NFT‬‬

‫در این فصل به معرفی ارز های غیر قابل معاوضه (‪ )NFT‬می پردازم اما قبل از آن برای درک بهرت موضوع می خواهم بالک‬
‫چین و توکن ها را برای تان معرفی کنم‪.‬‬

‫‪ 1-4‬بالک چین‬
‫مطمئنا با نام ارز های دیجیتال آشنایی دارید یا احتامال نام بیت کوین را شنیده اید‪ .‬بنظرتان چی چیزی‬
‫باعث شده تا ارزهای دیجیتال تا این حد محبوب شود و اکرث رسمایه داران جهان مانند ایالن ماسک به آن توجه کند‪.‬‬
‫ارزهای دیجیتال بر پایه بالک چین استوار است و بالک چین امروزه بسیار محبوب شده است که وب ‪ 3.0‬نیز از آن استفاده‬
‫می کند‪ .‬بالک چین به عنوان یک کتابچه حساب غیر قابل تغیر عمل میکند که اجازه می دهد معامالت به صورت غیر‬
‫متمرکز صورت بگیرد ]‪.[19‬‬
‫منظور از غیر متمرکز اینست که هیچ واسطه الزم نیست تا شام معامله خود را انجام دهید و دارایی شام در بکسک جیبی‬
‫دیجتالی شام است‪ ،‬شام برای معامله به هیچ بانک و یا شخصی سومی رضورت ندارید‪.‬‬
‫از آنجایی که امکان پرداخت بدون هیچ بانک یا واسطه ای را فراهم می کند‪ ،‬بالک چین می تواند در خدمات مالی مختلف‬
‫مانند دارایی های دیجیتال‪ ،‬حواله و پرداخت آنالین استفاده شود ]‪.[19‬‬

‫تصویر ‪ 1-4‬زنجیره بالک چین ‪Source: ig.com‬‬

‫ترشیح تصویر ‪ : 4-1‬اگر بالک چین را ساده تر تعریف کنیم بالک چین یک نوع سیستم ثبت اطالعات (یا ‪ )Database‬است‪.‬‬
‫تفاوت آن با سیستم دیگر اینست که ‪ Data‬های ذخیره شده روی این سیستم‪ ،‬میان همه اعضای یک شبکه به اشرتاک گذاشته‬
‫می شود‪ .‬با استفاده از رمزنگاری و توضیع ‪ Data‬ها‪ ،‬امکان هک‪ ،‬حذف و دستکاری ‪ Data‬های ثبت شده‪ ،‬تقریبا از بین می‬
‫رود ]‪.[20‬‬

‫در بالک چین‪ ،‬بالک ها (‪ )Block‬عالوه بر اینکه خود شان یک هش (‪ )Hash‬دارند‪ ،‬حاوی هش بالک قبلی هم هستند‪.‬‬
‫کوچکرتین تغیر در ‪ Data‬یک بالک‪ ،‬هش آنرا به طور کلی تغیر می دهد و بالک چین را غیر معترب می کند‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫اگر کسی محتوای یک بالک را تغیر دهد و هش های بالک های بعدی را به روزرسانی کند‪ ،‬چه می شود؟‬
‫این امکان وجود دارد اما راهکار توضیع در بالک چین‪ ،‬این مشکل را حل می کند‪.‬‬
‫‪Data‬های بالک چین در یک کامپیوتر یا رسور خاص ذخیره منی شوند‪ .‬هر کامپیوتر یا سیستمی که به شبکه وصل شود‪،‬‬
‫یک نسخه از ‪ Data‬را دریافت می کند‪ .‬به هر کامپیوتری که به شبکه متصل می شود و یک کپی از بالک چین را دریافت می‬
‫کند‪ ،‬نود(‪ )Node‬گفته می شود ]‪.[20‬‬

‫وقتی به عنوان نود (‪ )Node‬به یک بالک چین متصل می شوید‪ ،‬یک نسخه از کل ‪ Data‬های آنرا دریافت می کنید‪ .‬هیچ‬
‫تغیری در ‪ Data‬ها امکان پذیر نیست مگر اینکه اکرثیت با آن موافق باشد‪.‬‬

‫‪ 2-4‬توکن‬
‫در ارز های دیجیتال دو نوع ارز داریم کوین و توکن اول می خواهیم کوین ها را ترشیح کنم‪،‬‬
‫کوین ها‪ :‬کوین ها ارزهای دیجیتالی هستند که بالک چین مختص به خود را دارد اما توکن ها به ارزهای دیجیتالی به‬
‫ارزهای می گویم بالک چین مختص به خود را ندارد و از بالک چین ارزهای دیگر استفاده میکند‪.‬‬
‫احتامال نام های بیت کوین شاه ارزهای دیجیتال‪ ،‬اتریم و داج کوین را شنیده اید این ارزها را ما کوین ها می گویم چون‬
‫بالک چین مختص به خود را دارد‪ ،‬اما به ارز های مانند ارزهای غیر قابل معاوضه (‪ )Non-fungible Token‬ها را بخاطریکه‬
‫بالک چین مختص به خود را ندارد توکن می گوییم‪.‬‬

‫‪ 3-4‬ارز های غیر قابل معاوضه (‪)Non-fungible Token‬‬

‫شاید اگر به اخبار عالقه مند باشید‪ ،‬شنیده باشید که اولین توییت جک دورسی حدود ‪ 2.9‬میلیون دالر فروخته شد یا یک‬
‫مجموع از آثار هرنی بیپل (‪ )Beeple‬حدود ‪ 70‬میلیون دالر در قالب )‪ (NFT‬ها فروخته شد‪.‬‬
‫اما این ارزهای غیر قابل معاوضه یا (‪ )NFT‬ها چیست ؟‬

‫تصویر‪ 2 -4‬عکس خانم مونالیزا در قالب ‪Source: artpremium.com NFT‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ارز ها یا توکن های غیر قابل معاوضه (‪ )NFT‬راهی برای ثبت‪ ،‬تأیید و ردیابی مالکیت یک دارایی منحرص به فرد‪ ،‬فزیکی یا‬
‫دیجیتال است‪ NFT .‬ها را می توان برای منایش یک اثر هرنی‪ ،‬قرارداد ها‪ ،‬موسیقی‪ ،‬کتاب‪ ،‬امالک و غیره استفاده کرد هر‬
‫نوع شی که می تواند منحرص به فرد یا کمیاب در نظر گرفت‪.‬‬
‫‪ NFT‬ها بر روی بالک چین تولید‪ ،‬ذخیره و منتقل می شود و بنابر این منی توانند توسط بازیگران بد توقیف یا دستکاری‬
‫شوند‪ .‬از سوی دیگر‪ NFT ،‬ها می توانند یک مدرک فوری از اصالت و منشأ ارائه دهند و در نتیجیه مشکل جعل را از بین‬
‫می برد‪ .‬در نیمه اول سال ‪ 2021‬فروش ‪ NFT‬ها به رکورد ‪ 2.5‬میلیارد دالر افزایش یافت]‪. [21‬‬

‫‪ 4-4‬غیر قابل معاوضعه به چی معنا ؟‬

‫اصطالح غیر قابل معاوضه را با مثال بیان می کنم‪.‬‬
‫فرض کنید شام ‪ 10‬افغانی در دست دارید و می خواهید آنرا با دو عدد سکه ‪ 5‬افغانی تبدیل کنید‪ ،‬این تبدیل به آسانی‬
‫صورت می گیرد چون هر دو ارزش یکسان دارد و ما به چنین معامله های می گوییم قابل معاوضه‪ .‬اما در سمت دیگر فکر‬
‫کنید برای متاشای فوتبال به یک استدیوم می روید و از آنجا بلیت خریداری می کنید که در بلیت مشخصات نام و تخلص‬
‫شام ذکر گردیده است ایا می توانید آنرا با یک شخص دیگر تبدیل کنید‪ .‬مطمئنا نه نخیر چون این دو ارزش های متفاوت‬
‫دارد و غیر قابل معاوضه هستند‪.‬‬

‫‪ 5-4‬قرارداد های هوشمند‬

‫قرارداد های هوشمند در ابتدا توسط سابو )‪ (Szabo‬با هدف ترسیع‪ ،‬تأیید یا اجرای مذاکرات دیجیتال معرفی شد‪ .‬اتریم‬
‫بیشرت قرارداد های هوشمند را در سیستم بالک چین توسعه داد‪ .‬قرارداد های هوشمند به طرف های ناآشنا و رشکت‬
‫کنندگان غیر متمرکز امکان می دهند تا مبادالت منصفانه را بدون شخص سومی قابل اعتامد انجام دهند و روشی واحد را‬
‫برای ایجاد برنامه های کاربردی در طیف وسیعی از صنایع پیشنهاد می کنند]‪. [22‬‬

‫‪ 6-4‬استفاده ‪ NFT‬ها در آثار هرنی‬

‫یکی از اصلی ترین کاربرد های ‪ NFT‬در حوزه آثار هرنی است‪ .‬هرنمندان در حوزه های مختلف مانند‪ ،‬طراحی‪ ،‬نقاشی‪ ،‬عکاسی‬
‫و انیمیشن می توانند آثار خود را به ‪ NFT‬تبدیل کنند و در بازار های مربوط به فروش برسانند‪ .‬بسیار از هرنمندان کارهای خود‬
‫را با عناوین مختلف در بازار ارائه می کنند که هر کدام از کارها با توکن های ‪ NFT‬معرفی می شوند و از سایر توکن ها متفاوت‬
‫است‪ .‬استفاده از ‪ NFT‬برای آثار هرنی از جهات مختلف اهمیت دارد که در ادامه به آن اشاره می کنیم‪.‬‬

‫تعریف مالکیت اثر در فضای مجازی‬ ‫‪‬‬

‫امکان ایجاد چندین نسخه از یک اثر با اثر انگشت های متفاوت‬ ‫‪‬‬

‫کسب درآمد از فروش توکن های آثار هرنی در سطح جهانی‬ ‫‪‬‬

‫امکان ثبت و ایجاد نوع جدیدی از آثار هرنی به صورت دیجیتال]‪. [23‬‬ ‫‪‬‬

‫‪20‬‬
‫‪NFT‬‬ ‫این قابلیتها‪ ،‬بسیاری از هرنمندان را به سمت تولید آثار ‪ NFT‬و فروش آنها ترغیب کرده است‪ .‬فضایی جدیدی که‬
‫برای هرنمندان ایجاد کرده‪ ،‬شیوه جدیدی از خلق و منایش آثار هرنی بوجود آورده است‪ .‬به طور مثال‪،‬در باال یاد کردیم که‬
‫مجموعه از آثار هرنی هرنمند بنام بیپل به قیمت ‪ 70‬میلیون دالر فروخته شده است‪ .‬انتظار میرود هرنمندان شناخته شده‪،‬‬
‫به کمک‪ NFT‬ها صاحب ارزش بسیار زیادی شوند‪ .‬به عنوان منونه‪ ،‬یک تابلوی نقاشی برای تبدیل شدن به ‪ NFT‬سوزانده شد‬
‫تا ثابت شود حتی با سوزاندن نسخه اصلی‪ ،‬ارزش ذاتی تابلو از بین منیرود و این ارزش متعلق به ‪ NFT‬است ]‪.[22‬‬

‫‪ 7-4‬مزیت های ‪NFT‬‬

‫در باال توکن های غیر قابل معاوضه را تعریف کردیم و بعضی از موارد استفاده آن بیان شد‪ .‬در این بخش می خواهم مزیت‬
‫های این توکن ها که باعث کارایی و ارزشمندی آن شده است را بررسی کنیم‪.‬‬

‫‪ 1-7-4‬غیر اشرتاکی‬
‫به طور مثال‪ ،‬یک کاراکرت کارتونی را منی توان به طور مشرتک در بازی دیگری استفاده کرد‪ .‬این مورد در رابطه با آثار هرنی‬
‫نیز صادق است‪.‬‬

‫‪ 2-7-4‬تقسیم نا پذیر‬
‫‪ NFT‬ها بر خالف بیت کوین منی توان به واحد های کوچک تقسیم کرد یعنی به طور مثال منی توانیم ‪ NFT 1/5‬داشته‬
‫باشیم بلکه به عنوان یک ماهیت کامل وجود دارد‪.‬‬
‫از آنجایی که متامی ‪ Data‬های ‪ NFT‬بر روی بالک چین و به کمک قرارداد های هوشمند ذخیره شده است‪ .‬هیچ توکنی را‬
‫منی توان تخریب کرد و از بین برد‪ .‬این خاصیت برای مالک آن نیز صدق می کند یعنی به طور مثال‪ ،‬یک شمشیر در بازی‬
‫ویدیویی‪ ،‬مالک خاص خود را دارد و در اختیار رشکت سازنده بازی نیست‪.‬‬

‫‪ 3-7-4‬تائید پذیر‬
‫از مزایای ذخیره ‪ Data‬های مالکیت بر روی بالک چین این است که می توان خالق اصلی آن ها را ردیابی کرد و این سبب‬
‫تأیید اصالت و عـدم جعلی بودن آن ها می شود‪.‬‬

‫‪ 4-7-4‬کمیاب‬
‫یکی از اصلی ترین ویژه گی های توکن های ‪ NFT‬کمیابی آن ها است‪ .‬سازندگان ‪ NFT‬معموال تعداد بسیار کمی از یک‬
‫طرح ایجاد می کنند و این باعث ارزشمند شدن این توکن می شود‪.‬‬

‫‪ 5-7-4‬قابل انتقال‬
‫انتقال مالکیت توکن های غیر قابل معاوضه به سادگی و از طریق کیف پول های ارز دیجیتال انجام می شود‪ .‬این کار در‬
‫بازارهای بالک چینی انجام می شود و افراد از رس تا رس دنیا بدون اینکه یکدیگر را بشناسند و به هم اعتامد داشته باشند‬
‫توکن های خود را خرید و فروش می کنند‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ 8-4‬تعریف هویت در وب ‪3 .0‬‬
‫در باال وب ‪ 3. 0‬را معرفی کردیم‪ ،‬وب ‪ 3‬به عنوان نسل جدید وب است که مهم ترین ویژه گی آن غیر متمرکز بودن و مالکیت‬
‫کاربران بر سیستم‪ ،‬اطالعات و دارایی ها است‪ .‬در پروژه های ارزهای دیجیتال وب ‪ 3‬می توان با استفاده از توکن های ‪NFT‬‬
‫مالکیت ‪ Data‬ها و دارایی های دیجیتال را به کاربران مختلف منتسب کرد‪ .‬این اتفاق راه های جدید درآمدزدایی را برای‬
‫کاربران وب ایجاد می کند به شکلی که افراد می توانند از اطالعات شخصی خود‪ ،‬از تولید محتوا و حتی با بازدید از صفحه‬
‫های دیگران کسب درآمد کنند‪ .‬اما عالوه بر بحث مالکیت بحث هویت نیز در وب ‪ 3‬مطرح است‪ .‬در پروژه های ارز دیجیتال‬
‫متاورس مانند (دیسنرتالند ) و (سندباکس) که جزء از دنیای وب ‪ 3‬هستند‪ ،‬از ‪ NFT‬ها برای تعریف هویت برای دارایی ها و‬
‫آواتار ها استفاده می شود‪ .‬عالوه بر این برای ایجاد رسویس اسم دامنه (‪ )Domain‬نیز می توان از توکن های ‪ NFT‬استفاده‬
‫کرد ‪ .‬این توکن ها ایجاد یک نام دامنه منحرص به فرد برای هر فرد برای هر سایت یا برنامه غیر متمرکز را ممکن می کند‪.‬‬

‫‪ 9-4‬متاورس و ‪NFT‬‬
‫متاورس را به عنوان یک جهان سه بعدی دیجیتال موازی با دنیای فزیکی مان تعریف کردیم‪ .‬هامن طور که در دنیای واقعی‬
‫برای مالکیت اشیا ما نیاز به اسناد داریم همینطور در دنیای دیجیتالی متاورس نیز ما برای مالکیت یک شی نیاز به سند داریم‬
‫که این امر توسط ‪ NFT‬ها در متاورس ممکن می شود‪ .‬دنیای متاورس به طور کامل با ‪ NFT‬ها در هم تنیده شده است‪.‬‬
‫کاربرد های ‪ NFT‬در متاورس به صورت روز افزونی در حال افزایش است که در این بخش تعداد از این کاربرد ها را برای تان‬
‫معرفی میکنم‪.‬‬

‫‪ 10-4‬استفاده از ‪ NFT‬ها در متاورس برای خرید امالک و مستغالت (امالک اجاری)‬

‫یکی از راه های که مردم از ‪ NFT‬ها در متاورس استفاده می کنند‪ ،‬خرید زمین مجازی است‪ .‬مثال در صورتیکه مایل به‬
‫خرید زمین در بازار امالک و مستغالت مجازی ‪ Sandbox‬باشید باید از ‪ NFT‬ها استفاده کنید‪ .‬در ‪ Sandbox‬هر قطعه‬
‫زمین (‪ )Land‬حدود ‪ 300‬فوت مربع از دنیای بازی را شامل می شود‪ .‬د دسنرتالند (‪ ،)Decentraland‬اندازه قطعات‬
‫زمین حدود ‪ 50‬فوت مربع است‪ .‬در متاورس های مختلف اگر کاربران به اندازه کافی‪ NFT ،‬زمین در اختیار داشته باشند‬
‫می توانند آنها را برای ایجاد یک ملک واحد ترکیب کنند‪ .‬یکی از منونه های آن زمینی موسوم به ( ‪The Secrets of Satoshi‬‬
‫‪ )Tea Garden‬است‪ .‬این زمین ملکی در دسنرتالند است که از ‪ 64‬قطعه زمین جداگانه تشکیل شده است‪ .‬به دلیل اندازه‬
‫و موقعیت مکانی آن به قیمت ‪ 1.3‬میلیون ‪ MANA‬در سال ‪( 2019‬حدود ‪ 80000‬دالر ) فروخته شد‪ .‬در سال ‪2021‬‬
‫نیز یک ملک در ‪ Decentraland‬به مبلغ ‪ MANA 618000‬خریداری شد که در آن زمان معادل ‪ 2. 3‬میلیون دالر بود‪.‬‬
‫مانند دنیای واقعی‪ ،‬مکان امالک دیجیتال همه چیز است‪ .‬احتامل افزایش قیمت زمین هایی که نزدیک به نقاط ورودی‬
‫هستند و ترافیک مجازی در اطراف آنها وجود دارد بیش از نقاط دیگر است‪.‬‬

‫‪ 11-4‬به کارگیری ‪ NFT‬ها برای اجاره و قرض دادن‬

‫یکی دیگر از کاربرد ‪ NFT‬ها در متاورس این است که افراد می توانند ‪ NFT‬های خود را برای کسب درآمد غیر فعال‪ ،‬اجاره‬
‫دهند‪ .‬مالکان زمین در متاورس می توانند این کار را از طریق پروتکل ‪ IQ PARSIQ‬انجام دهند‪ .‬این پروتکل‪ ،‬یک پلتفرم مالی‬
‫غیر متمرکز (‪ ) DeFi6‬است که راه هایی برای کسب درآمد برای توسعه دهندگان بازی فراهم می کند‪ .‬مالکان‪ ،‬رشایط از پیش‬

‫‪Decentralized Finance‬‬
‫‪6‬‬

‫‪22‬‬
‫تعیین شده و قابل اجرا توسط قرارداد های هوشمند و قابل مذاکره را به کمک پروتکل ‪ IQ PARSIQ‬را با اجاره کنندگان در‬
‫میان می گذارند‪.‬‬

‫‪ 12-4‬به کارگیری ‪ NFT‬ها برای پرداخت جوایز بازی ها‬

‫بازی های مانند ‪ Axie Infinity‬و ‪ ،Aavegotchi‬امکان کسب درآمد از ‪ NFT‬ها در متاورس را فراهم کرده اند‪ .‬این گونه بازی‬
‫ها با دارایی هایی مانند ‪ NFT‬و ارزهای دیجیتال به کاربران خود پاداش می دهند‪ .‬کاربران می توانند جوایز خود را مبادله‬
‫کرده‪ ،‬بفروشند یا قرض دهند‪ .‬برخی دیگر از بازی ها مانند ‪ Battle Racer‬قطعات وسایط نقلیه را به صورت ‪ NFT‬های جداگانه‬
‫در اختیار کاربران قرار می دهند‪ .‬سپس کاربران می توانند این قطعات را برای ساخت وسایط نقلیه مورد عالقه خود خریداری‬
‫کنند یا آنها را در بازارهای مانند ‪ OpenSea‬بفروشند‪Epic Games .‬یکی دیگر از توسعهدهندگان نرمافزار و مالک ‪Fortnite‬‬
‫است‪ .‬این رشکت از ورود هر بازیای که از ‪ NFT‬ها پشتیبانی کند استقبال میکنند ]‪.[24‬‬

‫‪ 13-4‬استفاده از ‪ NFT‬ها در متاورس برای تهیه آواتار های مجازی‬

‫یکی از کاربرد های استفاده از ‪ NFT‬ها در متاورس برای کسب اعتبار اجتامعی و ابراز همفکری و همراهی در جوامع مجازی‬
‫است‪ .‬مثال افراد ممکن است به صورت گروهی از یک نوع آواتار خاص استفاده کنند‪ .‬به عنوان منونه خانه متاورس ‪House of‬‬
‫‪ Kibaa‬در حال ایجاد انواع آواتار های سه بعدی متحرک است‪ .‬از جمله آواتار های آن می توان به سالح‪ ،‬پوشیدنی ها‪ ،‬وسایل‬
‫نقلیه‪ ،‬حیوانات خانگی و امالک و مستغالت اشاره کرد‪ .‬کاربران زیادی متایل دارند از آواتار های ‪ House of Kibaa‬استفاده‬
‫کنند ]‪.[24‬‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ 5‬فصل پنجم هدست های (‪ (AR)،)VR‬و (‪)MR‬‬

‫در این فصل می خواهم شام را با نحوه ورود در متاورس آشنا کنم اگر شام این فصل های قبلی را مطالعه کرده باشید و با‬
‫تعریف متاورس و مزیت های آن آشنا شده اید شاید سوال برای تان خلق شده باشد که چگونه می توانیم وارد متاورس شویم و‬
‫از آن کسب درآمد کنیم یا هر تجربه ممکن دیگری‪.‬‬
‫قبال متاورس را تعریف کردیم اما اگر ساده تر تعریف کنیم‪ .‬متاورس در حقیقت به یک دنیای مجازی اشاره می کند که فضای‬
‫ایجاد شده در آن تجربه کامال متفاوتی برای کاربر رقم می زند‪ .‬در واقع در متاورس از تکنالوژی های واقعیت مجازی (‪)VR7‬‬
‫واقعیت افزوده (‪ )AR8‬و واقعیت ترکیبی (‪ )MR9‬که ترکیبی از این دو تکنالوژی است محسوب می شود‪ ،‬دنیای برای کاربران‬
‫خلق می شود که کاربران در آن می توانند ملک بخرند‪ ،‬بازی کنند و با نسخه ای مجازی از سایر افراد که آواتار نام دارند‬
‫بدون هیچ گونه محدودیت و مشکلی ارتباط و تعامل برقرار کند و از حضور در کنار هم لذت بربند‪.‬‬

‫در ادامه برای شام هدست های ‪ AR ،VR‬و ‪ MR‬را معرفی خواهم کرد‪ .‬شاید با مفهوم ‪ XR‬نیز مواجه شوید که در اول برای‬
‫شام ‪ XR‬را معرفی میکنم‪.‬‬

‫)‪ Extended Reality(XR‬یا واقعیت گسرتده به مجموعه از (‪ (AR) ،)VR‬و (‪ )MR‬گفته می شود‪.‬‬

‫تصویر ‪ 1 -5‬منونه از هدست های ‪XR‬‬

‫‪Virtual Reality‬‬
‫‪7‬‬

‫‪Augmented Reality‬‬
‫‪8‬‬

‫‪Mixed Reality‬‬
‫‪9‬‬

‫‪24‬‬
 ‫‪ 1-5‬واقعیت مجازی (‪)Virtual Reality‬‬
‫هدست های تجاری واقعیت مجازی روش های معمولی ازتکنیک های ‪0‬تعامل کاربر‪ ،‬از جمله ردیابی رس( ‪)Head Tracking1‬‬
‫یا کنرتول کننده های ملموس (قابل ملس ) را ارائه می دهد‪ .‬به این ترتیب کاربران در محیط های کامال مجازی قرار می گیرند‬
‫و از طریق تکنیک های تعامل کاربر با اشیای مجازی تعامل دارند‪ .‬عالوه بر این‪ VR ،‬به عنوان (دورترین نقطه از واقعیت در‬
‫زنجیره واقعیت – مجازی ) شناخته می شود‪ .‬امروزه محیط های مجازی تجاری‪ ،‬کاربران را قادر می سازد تا محتویاتی را تولید‬
‫کنند‪ .‬به عنوان مثال ‪.[4] VR painting111‬‬ ‫‪1‬‬

‫چندین کاربر در چنین محیط های مجازی می توانند در زمان واقعی با یکدیگر همکاری کنند ‪ .‬که این با الزمات کامال‬
‫تعریف شده محیط های مجازی مطابقت دارد‪ :‬حس مشرتک از فضا‪ ،‬حس مشرتک زمان (تعامل زمان واقعی )‪ ،‬راهی برای‬
‫برقراری ارتباط (با اشاره‪ ،‬منت‪ ،‬صد ا و غیره ) و راهی برای به اشرتاک گذاری ‪ Data‬و دستکاری اشیا ]‪.[4‬‬

‫‪Oculus quest 2‬‬

‫یکی از بهرتین هدست های واقعیت‬
‫مجازی است که هم برای مبتدیان و هم‬
‫برای پیشکسوتان با تجربه واقعیت‬
‫مجازی موجود است‪ .‬این دستگاه بدون‬
‫نیاز به سیم اضافی‪ ،‬هزینه زیاد و رسو‬
‫صدای اضافی موجود است‪ .‬قیمت آن‬
‫در ‪ 299‬دالر امریکایی است‪.‬‬

‫تصویر ‪ 2 -5‬اوکولوس کوئست ‪ 2‬یکی از جدیدترین هدست های واقعیت مجازی‬

‫‪Horizon workrooms‬‬

‫یک پلتفرم همکاری است که به کارمندان اجازه‬

‫می دهد تا در یک فضای مجازی‪ ،‬با استفاده از‬
‫‪ VR‬و وب گرد هم جمع شوند‪ .‬می توانید آنرا به‬
‫عنوان یک نسخه مجازی از اتاق کنفرانس اداری‪،‬‬
‫سالن اسرتاحت‪ ،‬یا منطقه جمع و جور در نظر‬
‫بگیرید‪.‬‬
‫تصویر ‪ 3-5‬ورک رومز رشکت متا ‪Source :fb.com‬‬

‫‪ 10‬ردیابی رس یک نرم افزاری ا ست که موقعیت رس و جهت گیری کاربر را کنرتول می کند‪.‬اغلب در کنار ردیابی چهره و چشم برای کمک به بهبود تعامل‬
‫انسان و کمپیوتر استفاده می شود‪.‬‬
‫‪ 1‬این برنامه می توان حس سنتی نقاشی کردن را به هدست واقعیت مجازی بیاورد‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ 2-5‬واقعیت افزوده (‪)AR‬‬
‫هدف واقعیت افزوده ساده سازی زندگی کاربر با آوردن اطالعات مجازی نه تنها به محیط اطراف او‪ ،‬بلکه برای هر گونه دید غیر‬
‫مستقیم از محیط دنیای واقعی‪ ،‬مانند پخش زنده ویدیویی است‪ AR .‬درک کاربر و تعامل با دنیای با دنیای واقعی را افزایش‬
‫می دهد‪ .‬در حالیکه تکنالوژی واقعیت مجازی (‪ )VR‬یا محیط مجازی که توسط میلگرام (‪ )Milgram‬نامیده شد‪ ،‬کاربران را به‬
‫طور کامل در یک دنیای مصنوعی بدون دنیای واقعی غوطه ور می کند‪ ،‬تکنالوژی ‪ AR‬با قرار دادن اشیا مجازی و نشانه ها بر‬
‫دنیای واقعی در زمان واقعی‪ ،‬حس واقعیت را تقویت می کند‪ AR .‬منی توان تنها به حس بینایی محدود کرد‪ AR .‬به طور بالقوه‬
‫می تواند برای همه حواس اعامل شود‪ ،‬بویایی‪ ،‬المسه و شنوایی را نیز تقویت می کند‪ AR .‬همچنین می تواند برای تقویت یا‬
‫جایگزینی حواس از دست رفته کاربران با جایگزینی حسی‪ ،‬مانند تقویت بینایی کاربران نابینا یا کاربران با بینایی ضعیف با‬
‫استفاده از نشانه های صوتی‪ ،‬یا تقویت شنوایی برای کاربران ناشنوا با استفاده از نشانه های برصی استفاده شود]‪. [25‬‬

‫تصویر ‪ 4-5‬منونه از هدست های واقعیت افزوده )‪Source: retailbankerinternational.com (AR‬‬

‫‪ 1-2-5‬تقسیم بندی انواع مختلف واقعیت افزوده (‪)AR‬‬

‫در بین تکنالوژی های فعال ‪ AR‬چهار نوع وجود دارد‪.‬‬

‫‪ AR‬مبتنی بر نشانگر به یک نشانگر برای فعال کردن یک افزایش نیاز دارد‪ .‬چنین نشانگر های می توانند بر پایه‬ ‫‪‬‬
‫کاغذ یا اشیا فزیکی باشند که در دنیای واقعی وجود دارد‪ .‬تقویت های مربوط به نشانگر را بهبود می بخشند‪ ،‬اگر‬
‫چه برخی از آنها تنها وسیله ای برای دسرتسی به محتوای دیجیتال است‪ .‬برای مثال‪ ،‬اپلیکیشن ‪ Aurasma‬ظاهر‬
‫یک پول ‪ 20‬دالری در دنیای واقعی را تقویت می کند که به یک انیمیشن رسگرم کننده و مهین پرستانه تبدیل می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫واقعیت افزوده مبتنی بر مکان از موقعیت مکانی ‪ GPS‬دستگاه به عنوان محرکی برای جفت کردن مکان دینامیک‬ ‫‪‬‬
‫(‪ )Dynamic‬با نقاط مورد عالقه به منظور ارائه ‪ Data‬ها استفاده می کند‪.‬‬

‫نوع سوم ‪ ،AR‬تقویت دینامیک است که به منای شئ در حین تغیر پاسخ می دهد‪ .‬تقویت دینامیک با ردیابی حرکت‬ ‫‪‬‬
‫همچنین می تواند تقویت را به تناسب شئ شناسایی شده تغیر دهد‪.‬‬

‫‪ Complex Augmentation‬یک منای واقعی و دینامیک از جهان را با اطالعات دیجیتالی که معموال از طریق‬ ‫‪‬‬
‫اینرتنت قابل دسرتس است جفت می کند‪ .‬این ترکیبی از ‪ AR‬مبتنی بر نشانگر مکان و تقویت دینامیک است‪ .‬این‬
‫را می توان در مفهوم اصلی ‪ Google Glass‬مشاهده کرد که در آن کاربران اطالعات مربوط به سایت های محلی را‬
‫بر اساس موقعیت مکانی ‪ GPS‬خود مشاهده می کند]‪[26‬‬

‫تصویر ‪ 5-5‬منونه از ‪ Smart glass‬واقعیت افزوده ‪source: softwaretestinghelp.com‬‬

‫‪ 2-2-5‬موارد استفاده واقعیت افزوده‬

‫واقعیت افزوده کاربرد های زیادی دارد و در بخش های زیادی استفاده می شود که از آن جمله می توان به بخش های طبابت‪،‬‬
‫رسگرمی‪ ،‬آموزش‪ ،‬تعمیر و نگهداری‪ ،‬طراحی و معامری‪ ،‬جهان گردی‪ ،‬حمل و نقل و غیره که در این بخش چند موارد آنرا برای‬
‫تان واضح تر می سازم‪.‬‬

‫‪ 3-2-5‬واقعیت افزوده در بخش طبابت‬

‫امروزه واقعیت افزوده در صنعت طبابت مورد استفاده قرار می گیرد‪ .‬کاربرد های آن از تجهیزات ‪ MRI‬تا انجام عمل های‬
‫جراحی بسیار ظریف را شامل می شود‪ .‬تکنالوژی ‪ AR‬منجر به افزایش اثر بخشی آموزش طب در ابعاد بسیاری شده است‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫به طور مثال در کلینک کلیوند در پوهنتون کیس وسرتن رزرو‪ ،‬با استفاده از یک هدست ‪ AR‬به محصالن اناتومی را آموزش‬
‫می دهد‪ .‬این تکنالوژی برای آنها این امکان را می دهد تا بدون اینکه نیاز به کالبد شکافی جسد باشد‪ ،‬بدن انسان را مورد‬
‫مطالعه و بررسی قرار دهند]‪. [27‬‬

‫تصویر ‪ 6-5‬کاربرد واقعیت افزوده در بخش طبابت ‪Source: medcitynews.com‬‬

‫‪ 4-2-5‬واقعیت افزوده در طراحی و معامری‬

‫با توجه به قابلیت های این تکنالوژی کامال طبیعی است که در طراحی‪ ،‬معامری و ساخت و ساز جایگاه به ویژه پیدا کرده‬
‫است ‪ .‬تکنالوژی واقعیت افزوده می تواند به افراد متخصص کمک کند تا مراحل طرح نهایی خود را به سهولت تجسم کنند‪.‬‬
‫استفاده از هدست این امکان را برای معامران‪ ،‬انجنیران و متخصصان طراحی فراهم می کند‪ .‬تا مستقیام وارد ساختامن ها و‬
‫فضای آنها شوند و ببینند که طراحی آنها چگونه به نظر می رسد و حتی تغییرات محلی را به صورت مجازی ایجاد کنند‪.‬‬
‫تکنالوژی واقعیت افزوده به راحتی برای هر فعالیتی که دارای برخی عنارص طراحی فضایی باشد‪ ،‬مناسب است]‪. [27‬‬

‫تصویر ‪ 7-5‬کاربر واقعیت افزوده در طراحی و معامری ‪Source: drrevit.com‬‬

‫‪28‬‬
 ‫‪ 5-2-5‬واقعیت افزوده در آموزش‬

‫در حالی که استفاده از تبلت در بسیاری از مکاتب و صنف ها به طور گسرتده ای رواج یافته است‪ ،‬معلامن به دنبال افزایش‬
‫یادگیری دانش آموزان با تکنالوژی ‪ AR‬هستند‪ .‬به عنوان مثال قبال در صنف از برنامه ‪ Aurasma‬استفاده می شد تا دانش‬
‫آموزان بتوانند صنف های خود را از طریق مبایل هوشمند یا تبلت برای یادگیری عمیق تر مشاهده کنند‪ .‬دانش آموزان که‬
‫درباره نجوم می آموزند ممکن است نقشه کاملی از منظومه شمسی ببینند ]‪.[27‬‬

‫تصویر ‪ 8 -5‬کاربرد واقعیت افزوده در آموزش ‪Source: wired.com‬‬

‫‪ 3-5‬واقعیت ترکیبی(‪)Mixed Reality‬‬

‫‪ ،)Mainframes12‬کامپیوتر ها و مبایل های‬
‫واقعیت ترکیبی موج بعدی در محاسبات است که به دنبال آن مین فرم ها (‬
‫هوشمند قرار دارند‪ .‬واقعیت ترکیببی در حال تبدیل شدن به یک جریان اصلی برای مرصف کنندگان و مشاغل است‪ .‬با ارائه‬
‫تعامالت غریزی با ‪ Data‬ها در فضا های زندگی و با دوستامنان‪ ،‬ما را از تجربیات محدود به صفحه منایش رهایی می بخشد‪.‬‬
‫تعامالت محیطی این واقعیت جدید مبتنی بر پیرشفت های در بینایی کامپیوتر‪ ،Graphical processing ،‬تکنالوژی های‬
‫منایش‪ ،‬سیستم های ورودی و ‪ Cloud Computing‬است ]‪.[28‬‬

‫اما ما هنوز با درک مشرتک از آنچه ‪ MR‬واقعا تشکیل میدهد‪ ،‬فاصله داریم‪ .‬بسیاری ‪ MR‬را مرتادف با ‪ AR‬میداند ‪ .‬برخی ‪MR‬‬
‫را دقیقا بر اساس تعریف میلگرام و کیشینو در نظر می گیرند‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬یک مجموعه بزرگ ‪ AR‬از نظر " ترکیب اشیاء‬
‫مجازی و فزیکی در یک منایشگر "‪ .‬با این حال برخی ‪ MR‬را جدا از ‪ AR‬می داند به این معنا که ‪ MR‬امکان ورود به صنحه و‬
‫دستکاری آنرا فراهم می کند در حالی که ‪ AR‬این چنین نیست ]‪.[29‬‬

‫واقعیت ترکیبی‪ ،‬ترکیبی از دنیای فزیکی و دیجیتالی است که تعامالت سه بعدی طبیعی و شهودی انسان‪ ،‬کامپیوتر و محیط‬
‫را باز می کند‪ .‬اصطالح "واقعیت ترکیبی " در مقاله ای در سال ‪ 1994‬توسط پل میلگرام (‪ )Paul Milgram‬و فومیو کیشینو‬

‫مین فرم ها سیستم های محاسباتی بزرگ یا ابر کامیپیوتر هایی هستند که نیاز به درجه باالیی از امنیت و دسرتسی ‪Mainframes:‬‬
‫‪12‬‬
‫پذیری دارند‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫(‪ )Fumio Kishino‬با عنوان " طبقه بندی منایش برصی واقعیت ترکیبی " معرفی شد‪ .‬از آن زمان‪ ،‬کاربرد واقعیت ترکیبی فراتر‬
‫از منایشگر ها رفته و شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫درک محیطی‪ :‬نقشه برداری فضایی‬ ‫‪‬‬

‫درک انسان‪ :‬ردیابی چشم‪ ،‬ردیابی دست و ورودی گفتار‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫صدای فضایی (منظور صدای است که در فضا پخش می شود )‬ ‫‪‬‬

‫مکان و موقعیت در هر دو فضای فزیکی و مجازی‬ ‫‪‬‬

‫همکاری بر روی دارایی هایی در فضا های واقعیت ترکیبی ]‪.[28‬‬ ‫‪‬‬

‫تصویر ‪ 9 -5‬واقعیت ترکیبی (‪Source: rasekhoon.net )Mixed Reality‬‬

‫‪30‬‬
 ‫فصل ششم مشکالت احتاملی متاورس‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 1-6‬مشکالت احتاملی متاورس‬
‫وعده ها و امکانات متاورس زیاد است‪ ،‬و بسیاری از رشکت در حال توسعه برنامه ها‪ ،‬محصوالت و خدمات هستند تا به توسعه‬
‫متاورس کمک کند و به کاربرانش در دنیای دیجیتالی فراگیرتر خدمت کند‪ .‬اما باید بگویم که متاورس جنه های تاریک نیز‬
‫دارد و مانند یک کارد دو لبه است در این بخش می خواهم مشکالت احتاملی آنرا برای تان بگویم‪.‬‬

‫از آنجایی که متاورس یک تکنالوژی تازه است‪ ،‬تحقیقات طوالنی درباره تاثیرات فزیکی و روان شناختی آن بر انسان انجام نشده‬
‫است‪ .‬بازی های ویدیویی که با هدست های حقیقت مجازی (‪ )VR‬و حقیقت افزوده (‪ )AR‬انجام می شوند‪ ،‬امکان دارد به‬
‫افرسدگی‪ ،‬تنها شدن فرد یا خشونت و آزار به خود منجر شود‪ .‬همچنان این تکنالوژی می تواند مشکالتی را برای حریم‬
‫خصوصی‪ ،‬محافظت از بچه ها‪ ،‬اعتیاد آوری‪ ،‬هک هویت‪ ،‬حساسیت زدایی و غیره داشته باشد که در ادامه بعضی از این موارد‬
‫را برای تان ترشیح می کنم‪.‬‬

‫‪ 1-1-6‬حریم خصوصی‬
‫متاورس نسخه بعدی اینرتنت است و از تکنالوژی هایی مانند واقعیت افزوده و واقعیت مجازی برای ورود و غوطه ور شدن در‬
‫این دنیای دیجیتال استفاده می کنیم‪ .‬با این همه دیجیتالی شدن‪ ،‬چالش های حریم خصوصی نیز وجود دارد‪ .‬ما در حال‬
‫حارض هنگام استفاده از اینرتنت نگرانی های در مورد حفظ حریم خصوصی داریم‪ .‬تکنالوژی که در حال حارض رفتار ما را به‬
‫صورت آنالین ردیابی می کند در متاورس نیز وجود خواهد داشت و ردیابی احتامال تهاجمی تر و شدید تر می شود‪ .‬به عنوان‬
‫مثال‪ ،‬هدست های واقعیت مجازی شامل تکنالوژی ردیابی چشم می شوند‪ ،‬بنابر این بازاریابان و تبلیغ کننده گان می توانند‬
‫به طور بالقوه از ‪ Data‬ها هدست های ما ببینند که در تجربه همه جانبه مان دقیقا به کجا و برای چی مدت نگاه می کنیم‪.‬‬
‫البته این رویای یک بازاریاب است‪ ،‬اما برای هر کسی که نگران حریم خصوصی خود است یک نگرانی اساسی است‪ .‬رشکت‬
‫ها همچنین قادر خواهند بود واکنش های فزیکی ما را تحت نظر داشته باشد‪ ،‬زیرا ما به دستگاه های پوشیدنی و ملسی مرتبط‬
‫می شویم که احساسات و واکنش های فزیکی مار را اندازه گیری می کنند‪ .‬حجم عظیمی از ‪ Data‬ها می تواند توسط رشکت‬
‫ها برای بازاریابی یا اهداف دیگر جمع آوری و استفاده شود]‪. [30‬‬

‫‪ 2-1-6‬محافظت از بچه ها‬

‫به عنوان والدین‪ ،‬پیگیری کار های که بچه ها انالین انجام می دهد دشوار است و این چالش با متاورس ادامه خواهد داشت‪.‬‬
‫درک اینکه بچه های تان در متاورس چی می کنند حتی چالش بر انگیز تر خواهد بود‪ ،‬زیرا شام منی توانید دنیای را که آنها‬
‫در هدست واقعت مجازی خود به آن نگاه می کنند بیبینید‪ ،‬و هیچ فرایندی برای نظارت بر صفحه منایش آنها با استفاده از‬
‫تبلت یا تلفن وجود ندارد]‪.[28‬‬

‫‪31‬‬
 ‫‪ 3-1-6‬صحت‬
‫در بخش صحت " خامری " ‪ VR‬یک پدیده شناخته شده است‪ .‬و مردم همچنان می توانند غم و اندوه پس از ‪ VR‬را تجربه‬
‫کنند‪ .‬وقتی دنیای شگفت انگیزی را تجربه کردیم و مجبور می شویم به دنیای واقعی بازگردیم‪ ،‬می تواند ما را افرسده‬
‫وغمگین کند‪ .‬و هر چه تجربه های غوطه ورکننده ما باورنکردنی تر شوند‪ ،‬افراد بیشرتی با این مشکل دچار خواهد شد‪.‬‬
‫افرسدگی ناشی از شبکه های اجتامعی در جهان امروزه یک مشکل است‪ ،‬کاربران شکبه های اجتامعی به صورت نا خودآگاه‬
‫خود را با دوستان شان مقایسه می کنند‪ ،‬یا اینکه کسی درخواست دوستی آنها را در شبکه های اجتامعی قبول منی کنند‬
‫ناراحت می شوند و البته متام این اتفاقات ساده باعث می شود تا احساسات ما با فضای مجازی بیشرت گره بخورد به همین‬
‫دلیل است برخی از کاربران امروزی به نوع اختالل موسوم به " افرسدگی شبکه های اجتامعی " مبتال شده اند تا بیامری آنها‬
‫در ارتباط با نحوه استفاده از این پلتفرم ها توصیف شود ]‪.[31‬‬
‫اعتیاد به اینرتنت یا بازی در حال حارض یک مشکل بزرگ برای کودکان و بزرگساالن است‪ ،‬و گرفتار شدن و گذراندن متام‬
‫وقت خود درمتاورس می تواند مشکل بزرگ تری در آینده باشد‪.‬‬

‫‪ 4-1-6‬قوانین متاورس‬
‫آیا عمل مجازی می تواند جرم باشد؟ در متاورس هیچ قانون و محدودیتی برای برای کاربران وجود ندارد و این می تواند باعث‬
‫بروز مشــکالتی شــود‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر شــام در واقعیت مجازی هســتید و لباس ملســی به تن دارید و شــخصــی در دنیای‬
‫مجازی بدون اجازه شــام‪ ،‬شــام را ملس می کند‪ ،‬این چی تفاوتی با حمله در دنیای واقعی دارد؟ که این مشــکل می تواند در‬
‫مواردی حتی به تجاوز و تعرض منجر شود‪.‬‬

‫حساسیت زدایی‬ ‫‪5-1-6‬‬

‫بســیاری از مردم در دنیای مجازی بازی های خشــونت آمیزی انجام می دهد‪ ،‬جایی که می توانید کاری را که انجام می دهد‬
‫ملس کنید و احساس کنید‪ .‬این تجربیات بسیار واقعی خواهد بود و می تواند منجر به حساسیت زدایی افراد نسبت به رفتار‬
‫های خود شود‪ .‬در یک بازی‪ ،‬اگر با اسلحه به سمت شخصی شلیک کنید یا آن شخص را خفه کنید‪ ،‬خطر واقعی وجود دارد‬
‫که افراد به دلیل حساسیت زدایی از واقعیت مجازی‪ ،‬احتامل بیشرتی برای تکرار آن رفتار در دنیای واقعی داشته باشند‪.‬‬

‫‪ 6-1-6‬هک هویت‬
‫در متاورس‪ ،‬ما از آوتار ها استفاده خواهیم کرد‪ ،‬و این امکان برای هکر ها وجود خواهد داشت که آواتار های ما را هک کرده و‬
‫هویت آنالین ما را بدزدند‪ .‬اگر این اتفاق بیفتد‪ ،‬هکر ها می توانند وامنود کند که شام ه ستند و می تواند در دنیای مجازی و‬
‫واقعی شام را ویران کند‪.‬‬

‫همچنین این تکنالوژی‪ ،‬می تواند خطراتی برای ســیســتم های ســیاســی‪ ،‬اقتصــادی و جوامع در کشــور های مختلف داشــته‬
‫باشد‪ ،‬به عنوان مثال متاورس می تواند تأثیر نا محسوس بر امنیت فرهنگی و سیاسی یک کشور داشته باشد‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫‪ 2-6‬افغانستان و متاورس‬
‫در ابتدای سال های قرن ‪ 21‬اینرتنت چهره جذاب خود را به افغان ها نیز نشان داد‪ ،‬آن هم در قالب سیستم دایل آپ ( ‪Dial‬‬
‫‪ ،)Up‬کسانی که با کامپیوتر آشنایی داشتند خود یا کسی برای شان شناسه ای در یاهو مسنجر ساخته بود‪ .‬لحظات طوالنی‬
‫را در پشت کامپیوتر های شان می نشستند و همچنان که به صدای (غیژ و غیژ) اینرتنت دایل آپ گوش می دادند منتظر بودند‬
‫تا به اینرتنت وصل شوند و لحظاتی را در میان (چت روم ) ها به گردش بپردازند و چهار کلمه ای رد وبدل کنند‪.‬اکرثیت کاربران‬
‫را جوان هایی تشکیل می دادند که متام فکر و ذکر شان این بود که چگونه از میان این چت روم ها دخرتی را (تور ) کنند‪.‬‬
‫البته در بیشرت مواقع تیر شان به سنگ می خورد و پس از مدتی طرف متوجه می شد که با یک مرد یا یک (هویت ) زنانه گفتگو‬
‫میکرده است‪ .‬ولی در فاصله ای نزدیک به بیست سال خیلی چیز ها به صورت رسیعی تغییر کرده است‪ .‬دیگر اینرتنت‪ ،‬شبکه‬
‫های اجتامعی و در کل فضای سایربی نیمی از زندگی بیشرت مردم جهان را اشغال کرده است ]‪.[32‬‬

‫طبق آماری که در وب سـایت روزنامه ‪ 8‬صـبح پخش شـده ‪ 10‬میلیون کاربر از نسـل سـوم اینرتنت های مبایل (‪ )3G‬در سـال‬
‫‪ 1396‬در افغان ستان استفاده می کردند‪ .‬که این امار امروزه مطمئنا بیشرت شده است و همچینین در حال افزایش است‪ .‬در‬
‫باال مشکالت احتاملی متاورس را ذکر کردیم بنده معتقدم که مشکالت متاورس در افغانستان کاربران را بیشرت از جوامع دیگر‬
‫مترضر می کند که عنارص پایین را دلیل عمده این مشکل میدانم‪.‬‬

‫‪ 1-2-6‬مشکل دسرتسی‬
‫متاســـفانه در کشـــور ما افغانســـتان کاربران اینرتنت با مشـــکالت زیادی دچار اســـت که از این جمله می توان به قیمت بلند‬
‫اینرتنت‪ ،‬برق نا پایدار و رسعت کم اینرتنت اشــــاره کرد‪ .‬اینرتنت افغانســـتان از لحای کیفیت پایین ترین و از لحای قیمت‬
‫باالترین قیمت در بین کشور های دیگر دارد‪ .‬قیمت هر پنج جیب اینرتنت در کشور ما برابر با ‪ 500‬افغانی است در حالی که‬
‫در کشـــور همســـایه ما پاکســـتان هر ‪ 5‬جیب اینرتنت به قیمت ‪ 100‬کلدار که معادل ‪ 50‬افغانی اســـت می باشـــد‪ .‬ما برای‬
‫دسرتسی به متاورس به نسل پنجم اینرتنت های مبایل (‪ )5G‬و برق مداوم در کشور مان نیاز خواهیم داشت‪.‬‬

‫‪ 2-2-6‬عدم آگاهی در مورد استفاده درست از اینرتنت و شبکه های اجمتاعی‬

‫به گفته کارشناسان استفاده نادرست از فضای مجازی از سوی محصالن افغانستان‪ ،‬سطح تحصیلی و زمینه یادگیری و رشد‬
‫آنها را کاهش داده است‪ .‬خدیجه محمدی‪ ،‬ماسرت روانشناسی بالینی و استاد پوهنتون‪ ،‬در مصاحبه با روزنامه صدای افغان‬
‫(‪ )Avapress‬گفته است که جوانان و نوجوانان‪ ،‬روش استفاده درست از فضای مجازی را منی دانند و ساعات با ارزش جوانی‬
‫شان را رصف مرصوفیت های بی جا می کنند‪.‬این استاد پوهنتون عالوه کرده که تعدادی از محصلین‪ ،‬ساعات زیاد شب را‬
‫رصف چت های بی جا در فیسبوک می منایند‪ ،‬لذا شب منی خوابند و صبح با حالت خواب آلودگی وارد صنف می شوند و یا‬
‫اصال در صنف حارض منی شوند که این امر‪ ،‬باعث پایین آمدن سطح تحصیلی آنها می شود و زمینه یادگیری را پایین می آورد‬
‫]‪.[33‬‬
‫اما متاورس کاربران بیشرتی را جذب خود خواهد کرد‪ ،‬به گفته مارک زاکربرگ متاورس یک پلتفرم فراگیرتر خواهد بود که عدم‬
‫آگاهی در مورد استفاده درست از آن می تواند بر کاربران در کشور تاثیرات منفی زیادی بگذارد‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫‪ 3-2-6‬سنتی بودن جامعه‬
‫امروزه شاید اگر م شکالت فرهنگی تکنالوژی معلوماتی‪ ،‬به خ صوص اینرتنت را زیان بارترین‪ ،‬جدی ترین و پی رشفته ترین نوع‬
‫تهاجم فرهنگی بدانیم‪ ،‬سخن گزاف نگفته ایم‪ .‬ا صطالحات مانند فرهنگ جهانی‪ ،‬فرهنگ دیجیتالی‪ ،‬و فرهنگ اینرتنتی همه‬
‫با فرهنگ غرب سازگار ا ست‪ .‬که همین موضوع می تواند بر فرهنگ ما تاثیر منفی بگذارد‪ .‬آزادی که عالقه مندان تکنالوژی و‬
‫به خصـــوص متاورس در مورد آن صـــحبت می کنند به معنای آزادی در جامعه های غرب می باشـــد و این آزادی برای جامعه‬
‫ســنتی ما بســیار مشــکل اســت تا آن را بپذیرد‪ .‬به باور بنده آزادی در متاورس باعث مشــکالت فرهنگی و اجتامعی نا گوار در‬
‫ک شور ما خواهد شد به طور مثال‪ :‬آمار طالق در ک شور باال خواهد رفت‪ ،‬در متاورس این بعید نی ست که ک سی بدون خوا سته‬
‫طرف مقابل او را ملس کند چون هیچ قاعده و قانونی هنوز برای متاورس وجود ندارد و شعار آن آزادی می باشد‪ .‬که این آزادی‬
‫برای جامعه ما گران متام می شود‪ .‬فرض کنید اگر یک زن از جامعه ما ک سی را ملس کند و یا برعکس اگر مردی از جامعه ما‬
‫در متاورس زنی را ملس کند و یا شاید بی شرت از یک ملس شاید در جامعه غرب این عمل قابل پذیرش با شد اما در جامعه ما‬
‫هرگز این کار قابل پذیرش نیست و انعکاس های نا گواری را به همراه دارد‪.‬‬

‫‪ 4-2-6‬بیکاری‬
‫بیکاری مشکل دیگری است که جامعه ما از آن رنج می برد‪ .‬اکرث مردم افغانستان در رشایط کنونی بیکار اند و ساعت های‬
‫بیکاری شان را در اینرتنت می گذارنند‪ .‬که این کار باعث اعیتاد آوری خواهد شد‪ .‬متاورس را بعنوان جایگزین اینرتنت می‬
‫دانند و این جایگزین جذاب تر و اعیتاد آور تر از اینرتنت کنونی خواهد بود‪ .‬اعتیاد به اینرتنت یا متاورس می توانند مردم جامعه‬
‫ما را منزوی کند و باعث مشکالت روانی مانند افرسدگی و تنهایی برای یک فرد شود‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫‪ 7‬فصل هفتم پیشنهادات‬
‫‪ 1-7‬پیشنهادات‬
‫متاورس دارای مزیت های زیادی اســت و همچنین دارای مشــکالت جدی هم می باشــد‪ ،‬مطمئنا اســتفاده کننده های این‬
‫تکنالوژی بیشـــرت از اینرتنت امروزی خواهد بود‪ ،‬چرا که مزیت های آن وســـواس کننده اســـت‪ .‬منی توان گفت که ما به دلیل‬
‫مشکالت که متاورس دارد از آن استفاده نخواهیم کرد چرا که متاورس جایگزین اینرتنت امروزی ما خواهد شد و امروزه اینرتنت‬
‫به بخش جدایی نا پذیر زندگی ما تبدیل شــده اســت‪ ،‬بســیاری ها امروزه از اینرتنت امرار معاش می کنند‪ .‬همچنان منی توان‬
‫مشکالت متاورس را نادیده گرفت برای اینکه از مزیت های متاورس سود بیشرت بربیم و مشکالت آن را در جامعه خود کاهش‬
‫بدهیم بنده دو پیشنهاد عمده دارم که باور دارم می تواند در راستای استفاده درست از متاورس ما را یاری رساند‪.‬‬

‫آگاهی دهی در مورد استفاده درست از متاورس در سیمینار ها‪ ،‬مراکز آموزشی و پوهنتون ها‪ ،‬که این کار خود باعث‬ ‫‪‬‬
‫می شود که ما از متاورس استفاده بهرت کنیم و از آن سود بربیم و همچنین باید در مورد مشکالت آن به مردم هشدار‬
‫داده شود‪ ،‬تا از قربانی شدن مردم جامعه خود جلوگیری کنیم‪ .‬امروزه م شکالت اینرتنت متا سفانه در ک شور ما زیاد‬
‫است و جوانان ما از آن آنگونه که باید استفاده کنند‪ ،‬استفاده منی کنند و بیشرت از جنبه منفی آن استفاده می شود‬
‫شاید اگر قبل از آمدن اینرتنت و شبکه های اجتامعی برای ما راه در ست ا ستفاده از آن ن شان داده می شد امروز‬
‫این مشکالت را نداشتیم‪ .‬متاورس نه تنها جنبه رسگرمی دارد بلکه شغل های را با درآمد های مناسب ایجاد می کند‬
‫که این امر می تواند مشــکل بیکاری را در کشــور ما کم کند‪ ،‬الزم اســت تا این نکته به مردم گفته شــود و راه های‬
‫کســـــب درآمــد از آن بــه مــردم و جــوانــان مــا در مــراکــز آمــوزشــــی و پــوهــنــتــون هــا آمــوزش داده شــــود‪.‬‬

‫بالک چین‪ ،‬هوش مصنوعی و ارزهای غیر قابل معاوضه(‪ )NFT‬موضوعاتی است که در اینرتنت آینده نقش بسیار‬ ‫‪‬‬
‫مهی را ایفا می کند‪ ،‬پیشنهاد بنده اینست که این سه موضوع باید در کریکومل پوهنحی کمپیوتر ساینس‪ ،‬پوهنتون‬
‫های کشور گنجانده شود‪ .‬این کار باعث می شود تا محصلین ما جایگاهی در بین متخصصین آینده اینرتنت داشته‬
‫باشد‪ .‬برنامه های وب ‪ 3.0‬احتامال با هوش مصنوعی همراه خواهد بود‪ ،‬که اموزش هوش مصنوعی برای برنامه‬
‫نویسان کشور ما کمک می کند تا بتواند جایگاهی را در بین برنامه نویسان وب ‪ 3.0‬برای خود پیدا کند‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫‪ 8‬فصل هشتم نتیجه گیری و محدودیت ها‬
‫‪ 1-8‬نتیجه گیری‬
‫متاورس بعنوان جایگزین اینرتنت و جهان سه بعدی موازی با دنیای واقعی ما تعریف شده است‪ ،‬امروزه ما از طریق کامپیوتر ها‬
‫و مبایل های هوشمند خود به اینرتنت دسرتسی داریم اما در آینده با آمدن متاورس ما وارد اینرتنت می شویم و می توانیم بجای‬
‫فقط دید زدن به صفحه کامپیوتر و مبایل های هوشمند خود‪ ،‬در آن تجربه داشته باشیم‪ ،‬کوید ‪ 19‬باعث کم رنگ شدن روابط‬
‫اجتامعی و کاری در دنیای ما شده است‪ ،‬رشکت فیسبوک با تغییر نام خود به متا اعالن کرد که پلتفرم بنام متاورس می سازد‬
‫و این پلتفرم باعث پر رنگ شدن دوباره روابط اجتامعی و کاری در دنیا خواهد شد‪ .‬طوری که وقتی در متاورس با دوستان یا‬
‫خانواده خود نشسته ایم می توانیم حس مشرتک از فضا داشته باشیم‪ .‬در متاورس میتوانیم کار های زیادی را انجام دهیم‬
‫مانند کارکردن‪ ،‬خرید کردن‪ ،‬بازی کردن‪ ،‬سفر کردن‪ ،‬درس خواندن و غیره‪.‬‬

‫ارزهای غیر قابل معاوضه یا (‪ )Non-fungible Token‬به عنوان یک سند دیجیتالی در این دنیای مجازی عمل خواهد کرد‬
‫طوری که از دستکاری و خراب کردن یک شی دیجیتال جلوگیری می کند‪ .‬این توکن ها از تکنالوژی بالک چین استفاده می‬
‫کند که تقریبا غیر قابل هک است‪ .‬تکنالوژی بالک چین یک ‪ Database‬است که ‪ Data‬ها را رمزنگاری و توضیع می کند‪.‬‬

‫هدست های واقعیت مجازی (‪ ،)VR‬واقعیت افزوده (‪ )AR‬و واقعیت ترکیبی (‪ )MR‬تکنالوژی های هستند که توسط شان می‬
‫توانیم وارد دنیای مجازی متاورس شویم و آنجا تجربه کسب کنیم‪ .‬که این تکنالوژی ها را بطور مخترص اینگونه تعریف میکنیم‪،‬‬

‫هدست های واقعیت مجازی‪ :‬تکنالوژی ای است که کاربر را کامال در یک محیط مجازی می برد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫هدست های واقعیت افزود‪ :‬اشیاء دیجیتال را به دنیای واقعی ما اضافه می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫هدست های واقعیت ترکیبی‪ :‬اشیاء دیجیتال که در دنیای واقعی مان اضافه می شود را می توانیم دستکاری و روی‬ ‫‪‬‬

‫آن اثر بگذاریم‪.‬‬

‫امروزه این تکنالوژی ها باعث سهولت های زیادی در دنیای ما در بخش مختلف مانند طبابت‪ ،‬معامری‪ ،‬آموزش و غیره‬
‫شده اند‪.‬‬

‫متاورس با وجود مزیت های زیادی که دارد مشکالت نیز به همراه خواهد داشت که از این جمله می توان به مشکالت روانی‬
‫مانند افرسدگی‪ ،‬تنها شدن فرد و آزار به خود نام برد و همچنین این تکنالوژی باعث مشکالت اقتصادی‪ ،‬سیاسی و فرهنگی‬
‫خواهد شد‪ .‬از جمله مشکالت عمده این تکنالوژی می توان به مشکالت زیر اشاره کرد‪،‬‬

‫قوانین متاورس‪ :‬متاورس با شعار ازادی وارد دنیای ما خواهد شد که هیچ محدودیت در رفتار فرد وجود ندارد‪ ،‬یعنی‬ ‫‪‬‬

‫هیچ رفتاری جرم محسوب منی شود‪.‬‬

‫‪36‬‬
 ‫صحت‪ :‬متاورس می تواند باعث اعتیاد مردم شود که این امر باعث مشکالت افرسدگی و تنهایی فرد می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حریم خصوصی‪ :‬حفظ حریم خصوصی یکی از نگرانی های است که ما امروزه هنگام استفاده از اینرتنت داریم‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫نیک کلگ مدیر بخش بین امللل رشکت متا خود نگران حفظ حریم خصوصی کاربران در متاورس است‪.‬‬

‫هک هویت‪ :‬در متاورس امکان دارد آواتار شام هک شود و شخصی دیگری از آن سو استفاده کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اما تاثیر این مشکالت در جامعه ما نسبت به دیگر جوامع به دالیل که در پایین ذکر می گردد بیشرت خواهد بود‪،‬‬

‫عدم آگاهی درست در مورد استفاده از اینرتنت‬ ‫‪‬‬

‫سنتی بودن جامعه‬ ‫‪‬‬

‫بیکاری‬ ‫‪‬‬

‫‪ 2-7‬محدودیت ها‬
‫محدودیت های این تحقیق را موارد زیر تشکیل می دهد‪:‬‬

‫نبود منابع کافی‬ ‫‪‬‬

‫نبود هزینه کافی‬ ‫‪‬‬

‫نبود وقت کافی‬ ‫‪‬‬

‫نبود افراد متخصص در زمینه‬ ‫‪‬‬

‫نبود تجربه عملی از متاورس‬ ‫‪‬‬

‫و من الله توفیق!‬

‫‪37‬‬
 ‫ منابع‬3

]1[ " ،‫ بابایی‬.‫ع‬how-internet-changes-lives .]‫" [متصل‬،Available: https://respina.net/blog/how-internet-changes-

lives./

]2[ I. Bouchrika ،"how-to-write-a-research-question،" 4May .]‫ [متصل‬.2021Available:

https://research.com/research/how-to-write-a-research-question.

]3[ Jadi-‫ "کتاب‬،snow-crash/،" 13Aug .]‫ [متصل‬.2014Available:

https://jadi.net/10/2006/%DA%A%9D%8AA%D%8A%7D%8A8-snow-crash./

]4[ T. B. ,. Z. Lik-Hang Lee ،"All One Needs to Know about Metaverse: A Complete Survey on Technological
Singularity, Virtual Ecosystem, and Research Agenda،" ResearchGate.2021 ،

]5[ " ،‫ کاملگرا‬.‫س‬what-is-the-metaverse-where-we-are-and-where-were-headed .]‫" [متصل‬،Available:

https://salamdonya.com/tech/what-is-the-metaverse-where-we-are-and-where-were-headed.

]6[ .]‫[متصل‬Available: https://www.youtube.com/watch?v=Uvufun6xer&8t=66s.

]7[ " ،‫ فارسی‬.‫ ن‬.‫ی‬facebook-plans-to-hire-10000-workers-in-eu-to-build-metaverse-platform،" .2021 10 18

.]‫[متصل‬Available: https://per.euronews.com/18/10/2021/facebook-plans-to-hire-10000-workers-in-eu-to-
build-metaverse-platform.

]8[ .]‫[متصل‬Available: https://www.eghtesadonline.com.

]9[ "A Brief History of the Internet .]‫" [متصل‬،Available:

https://www.usg.edu/galileo/skills/unit07/internet07_02.phtml.

]10[ A. et.al ،"International Journal of Web & Semantic Technology،" 1January .]‫ [متصل‬.2012Available:
http://www.cbpp.uaa.alaska.edu/afef/web20%evolution4-201%.htm.

]11[ N. Choudhury ،"World Wide Web and Its Journey from Web 1.0to "،Nupur Choudhury ‫ رقم‬،Online ،p. ،5
.2014

]12[ W. Kenton ،"WEB ،2.0" 03February .]‫ [متصل‬.2022Available:

https://www.investopedia.com/terms/w/web-20.asp.

38
]13[ J. Morgan ،"Opportunities in Metaverse "،ONYX ‫ رقم‬،print ،p. .2022 ،17

]14[ Y.-G. Kim ،"A Metaverse: Taxonomy, Components,Applications, and Open Challenges "،IEEE Access ‫ رقم‬،
Print ،p. .2021 ،43

]15[ Y.-G. Kim ،"A Metaverse: Taxonomy, Components,Applications and Open Challenges "،IEEE Access ‫ رقم‬،
print .2021 ،

]16[ M. Moeller ،"metaverse-for-education-how-virtual-reality-can-help-schools-and-colleges،" 19MAR .2022

.]‫[متصل‬Available: https://cointelegraph.com/explained/metaverse-for-education-how-virtual-reality-can-
help-schools-and-colleges.

]17[ " ،‫ شیخی‬.‫م‬what-is-metaverse،" Shahed News .]‫ [متصل‬.2021 11 ،Available:

https://shahed.news/11/2021/what-is-metaverse./

]18[ C. Duge ،"metaverse-revolution-sports-world،" .]‫ [متصل‬.2022 2 28Available:

https://www.ispo.com/en/trends/metaverse-revolution-sports-world.

]19[ e. Zibin Zheng ،"An Overview of Blockchain Technology:Architecture,Consensus,and Future Trends "،IEEE
Computer Society ‫ رقم‬،print ،p. June .2017 ،

]20[ " ،‫ آذرنیوار‬.‫م‬what-is-blockchain-technology،" .]‫ [متصل‬.1399 1 23Available: https://arzdigital.com/what-is-

blockchain-technology./

]21[ I. S. o. M. Mieszko Mazur ،"Non-Fungible Tokens (NFT). The Analysis of Risk and "،Research Gate ‫ رقم‬،
Print ،p. October .2021 ،

]22[ R. L. ,. Q. W. ,. S. C. Qin Wang ،"Non-Fungible Token (NFT): Overview،" .2021

]23[ " ،‫ کاظمی‬.‫ ب‬.‫س‬nft "،‫چیست‬-Faradarse .]‫ [متصل‬.1401 2 10 ،Available: https://blog.faradars.org/nft-

%da%86%db8%c%d%8b%3d%8aa./

]24[ " ،‫ حقیقت‬.‫ج‬nfts-and-their-role-in-the-metaverse-world،" .]‫ [متصل‬.1400 12 2Available:

https://sibnal.com/blog/nfts-and-their-role-in-the-metaverse-world.

]25[ B. F. Juli Carmigniani ،"Augmented Reality: An Overview،" ،2011p. .94

]26[ J. C. a. B. Furht ،"Augmented Reality: An Overview،" ResearchGate ،2011 ،p. .3

]27[ " ،‫ رئیسی‬.‫و‬what-is-augmented-reality،" 12Aug .]‫ [متصل‬.2020Available: https://didogroup.ir/what-is-

augmented-reality./

39
]28[ Q. w. etal ،"mixed-reality،" Microsoft .]‫ [متصل‬.2022 4 29 ،Available: https://docs.microsoft.com/en-
us/windows/mixed-reality/discover/mixed-reality.

]29[ B. D. H. N. Maximilian Speicher ،"What is Mixed Reality "،?Research Gate ‫ رقم‬،print ،p. .2019 ،16

]30[ B. Marr ،"7-important-problems-disadvantages-of-the-metaverse،" 11April .]‫ [متصل‬.2022Available:

https://bernardmarr.com/7-important-problems-disadvantages-of-the-metaverse./

]31[ .1394 "،‫شوند‬-‫می‬-‫افرسدگی‬-‫باعث‬-‫اجتامعی‬-‫های‬-‫ "شبکه‬،‫ جوان‬.‫ خ‬.‫ب‬

]32[ .]‫ [متصل‬.14398 1 16 "،‫ "شبکههای اجتامعی و تحوالت سیاسی در افغانستان‬،‫ آژند‬.‫ف‬Available:
https://www.independentpersian.com/node/3181/-

]33[ .]‫" [متصل‬،‫"شبکههای اجتامعی مانع رشد دانشجویان در افغانستان میشود‬Available: https://avapress.com/fa/

40