HISTORIA SEGUNDO EXAMEN

6. Novas ondas revolucionarias (1820-1848)

 Os intentos da Restauración de volver ao antigo réxime non tiveron éxito
 Nalgúns lugares xurdiron revolucións espontáneas en que influíron dous factores:
 A afirmación dos sentimentos nacionais
 A defensa do liberalismo
 As revolucións de 1820 e 1830
 A primeira onda revolucioaria iniciouse en España, onde en 1820 o comandante
Riego se pronunciou contra a monarquía absoluta de Fernando VII.
 Así comezou unha etapa de goberno liberal en que o rei tivo que gobernar
respectando a Constitución de 1812
 Este período finalizou coa intervernción da Santa Alianza: os seus exércitos
invadiron España e restauraron o absolutismo
 En 1821, os gregos subleváronse contra o Imperio otomán e lograron a súa
independencia en 1829
 En 1830 produciuse a segunda onda revolucionaria. Empezou en Francia, onde
Carlos X foi derrocado
 Sucedeuno Luís Filipe de Orleans, que implantou unha monarquía liberal
 En Bruxelas produciuse un levantamento contra o rei dos Países Baixos, que
desembocou na independencia de Bélxica en 1831.
 Noutros lugares as revolucións fracasaron:
o En 1831, Polonia levantouse contra o Imperio Ruso, pero a sublevación
foi reprimida moi duramente.
o As revoltas que se produciron nalgúns Estados italianos tamén fracasaron

 As revolucións de 1848
 Tiveron importancia as demandas sociais das clases populares. Ademais,
nalgúns lugares tamén tiveron un componente democrático, xa que se
reivindicou o sufraxio universal masculino
 A crise estalou en Francia en 1848
o Derrumbouse a monarquía de Luís Filipe de Orleans, cada vez máis
conservadora e corrupta, e proclamouse a Segunda República.
o Elaborouse a Constitución de 1848, moi moderada, e convocáronse
eleccións, nas cales trinfou Luís Napoleón Bonaparte, que se converteu
no presidente da República.
 As revolucións fracasaron, pois as constitucións concedidas en moitos estados
foron abolidas. A pesar diso supuxeron un avance para o liberalismo, xa que en
algúns países se ampliou o dereito a voto.
7. Os nacionalismos. A unificación de Italia
 Os movementos nacionalistas
 A creación dos Estados nacionais foi un proceso lento que comezou na época
das revolucións liberais.
 No século XIX, o termo nación adquiriu unha dimensión política e empezouse a
reivindicar que as fronteiras dos Estados coincidisen coas fronteiras relixiosas,
étnicas, lingüísticas, etc. Así nacía a ideoloxía nacionalista.
 Nuns casos, tratouse de nacionalismos disgregadores, pois reclamaban a
independencia de nacionalidades diferentes englobadas en grandes imperios,
como o austrohúngaro ou o otomán.
 O austrohúngaro resistiu durante o século XIX, pero o Imperio otomán foi
fragmentándose. Primeiro independizouse Grecia (1829) e seguírona
sucesivamente Serbia, Montenegro, Bulgaria e Albania
 En 1830 Bélxica separouse dos Países Baixos e converteuse nun Estado
independente un ano despois
 Outros movementos independentistas foron unificadores e deron lugar á
integración de poboacións divididas. Este foi o caso de Italia e Alemaña

 A unificación italiana
 A península itálica estaba dividida en diversos Estados, algúns deles baixo a
denominación estranxeira. Por exemplo, o reino lombardo-véneto estaba baixo
o dominio austríaco. Pero a existencia dunha lingua e dunha historia común
forxaron un sentimento de unidade entre os italianos
 O proceso de unificación foi liderado polo reino de Piemonte. Os artífices da
unidade foron o rei de Piemonte, Vítor Manuel II, o seu 1º ministro, Cavour, e o
revolucionario Garibaldi.
 A unificación iniciuose en 1859 e tivo varias fases:
o 1859. Cavour logrou que Francia apoiase as demandas italianas fronte
aos austríacos a cambio de que Piemonte lle cedese Saboia e Niza. O
exército franco-piemontés derrotou en Maxenta e Solferino aos
austríacos, que entregaron Lombardía e Piemonte
o 1860-1861. O sur de Italia vinculouse a Piemonte tras a expedición dos
“camisas vermellas” de Garibaldi, que se apoderaron de Nápoles e Sicilia.
En 1861, reuniuse en Turín o primeiro parlamento italiano. Vitor Manuel
II foi proclamado rei
o 1866. Piemonte apoiou a Prusia na súa guerra contra Austria, e a cambio
anexionou Venecia
o 1870. Os piemonteses aproveitaron a retirada dos franceses pola guerra
franco-prusiana para ocupar Roma. O papa non recoñeceu esta
ocupación, pero a cidade converteuse na capital de Italia
8. A unificación de Alemaña
 Alemaña antes de unificación
 En 1856, o territorio alemán estaba dividido en 39 Estados.
 O Congreso de Viena agrupounos na denominada Confederación Xermánica,
que estaba presidida por Austria
 Como en Italia, o estado máis poderoso converteuse no eixe da unificación. Foi
o caso de Prusia, que en 1834 organizou unha unión aduaneira, na cal non
participaba Austria.
 O avance do nacionalismo quedou patente na revolución de 1848, cando un
Parlamento reunido na cidade de Frankfurt ofreceui a coroa dunha Alemaña
unificada ao rei de Prusia. Este, non obstante, rexeitouna.
 A partir de 1862, Guillerme I, rei de Prusia, e o seu primeiro ministro Bismarck,
aceleraron o proceso de unificación pola vía militar.

 As fases da unificación
 Primeira fase (1864). Un problema sucesorio en dous ducados baixo a
autoridade de Dinamarca, pero con maioría de poboación alemá, permitiu a
Prusia invadir e anexionar estes territorios en 1864

 Segunda fase (1866-1869). Prusia enfrontouse a Austria, o outro grande Estado

alemán. Aproveitando que Austria estaba inmersa na rebelión dos Estados
italianos baixo o seu dominio, Bismarck promoveu a invasión do ducado
austríaco de Holstein por Prusia. A derrota austríaca na batalla de Sadowa en
1866 fixo realidade a anexión e a creación da Confederación da Alemaña do
Norte.

 Terceira fase (1870-1871). Bismarck asinou unha alianza militar cos Estados
alemáns do sur. Francia opoñíase á súa anexión a Prusia, pois unha Alemaña
unificada sería perigosa para ela. Para lograr a anexión dos Estados do sur de
Alemaña unificada sería perigosa para ela. Para lograr a anexión dos Estados do
sur de Alemaña, Bismarck provocou o estalido dunha guerra con Francia
O emperador francés Napoleón III foi derrotado polos prusianos na batalla de
Sedán en 1870 e rendeuse en 1871. Como consecuencia da derrota, ese mesmo
ano Francia tivo que ceder a Alemaña os territorios de Alsacia e Lorena. Os
estados do sur uníronse ao resto de Alemaña

 O novo país, rexido polo chanceler Bismarck, experimentou un notable

crecemento económico e un gran desenvolvemento da súa capacidade militar,
e converteuse nunha das principais potencias europeas ata a Primeira Guerra
Mundial
1. A orixe da Revolución Industrial
 O concepto de Revolución Industrial
 Foi un conxunto de importantes transformacións económicas e sociais que se
produciron como consecuencia da utilización masiva de máquinas nos procesos
de produción.
 Estes cambios iniciáronse en Gran Bretaña na segunda metade do século XVIII e
supuxeron o paso dunha economía agraria e dunha sociedade rural a unha
economía industrial e unha sociedade urbana
 Na Revolución Industrial pódense diferenciar dúas fases: a Primeira Revolución
Industrial, que comezou cara a 1760 e a Segunda Revolución Industrial, que se
iniciou arredor de 1870
 A revolución industrial foi acompañada de importantes cambios demográficos e
agrarios.

 A revolución demográfica
 Ata o século XVIII a poboación inglesa medrou lentamente debido a que a
natalidade era elevada, pero tamén a mortalidade
 Na segunda metade deste século iniciouse un crecemento demográfico
importante e estable. A súa causa principal foi o descenso da mortalidade, á vez
que a natalidade seguiu sendo alta. A mortalidade descendeu por varias razóns:
o As epidemias de peste bubónica remitiron
o Mellorou a alimentación, o que fixo que a poboación máis resistente
fronte as enfermidades. Isto foi posible grazas aos avances na agricultura
e aos novos hábitos alimenticios. O millo e a pataca convertéronse pouco
a pouco en alimentos básicos
o Houbo progresos na hixiene privada (uso do xabón, ropa de algodón) e
pública (melloras no abastecemento de auga e limpeza das rúas)
o Mellorou a sanidade ( En 1796 Edward Jenner descubriu a vacina contra a
varíola e creáronse novos hospitais

 O crecemento da poboación provocou un aumento da demanda de produtos

agrícolas e industriais e permitiu disponer de máis man de obra para empregar
nas novas fábricas
 A revolución agrícola
 O aumento da demanda de alimentos favoreceu a aplicación de innovacións na
agricultura e na gandaría
 Melloraron as técnicas agrícolas
o O barbeito substituíuse polo sistema Norfolk (a terra dividíase en catro
partes que alternaban trigo, nabos, cebada e trevo)
o O arado de madeira foi substituído polo arado de ferro
o Introducíronse novas máquinas (sementadoras, malladoras e
recolledoras mecánicas

 Transformáronse as estruturas agrarias.

o As revolucións liberais acabaron coas propiedades señoriais e comunais
explotadas de forma colectiva
o A terra converteuse en propiedade privada
o Os burgueses comezaron a comprar parcelas coa intención de investir
nelas para obter beneficios

 Reformouse a gandaría
o Parte das terras destináronse a producir forraxe para alimentar o gando
o O número de cabezas aumentou
 A produción do sector primario medrou no século XVIII. Os agricultores
obtiveron maiores ingresos e puideron formar un capital
 Algúns investiron os aforros na industria ou na banca

 Unha nova forma de pensar

 Ademais dunha expansión demográfica e agrícola, en Gran Bretaña déronse
outras condicións favorables para o crecemento económico
 Existencia de amplos mercados
o Gran Bretaña contaba cun sólido mercado interior, baseado nunhas boas
comunicación e na ausencia de aduanas interiores
o O Comercio produciu grandes beneficios que se investiron nas novas
industrias
 Aparición dunha nova mentalidade
o A burguesía británica tiña unha nova forma de actuar máis aberta ao
investimento, ao risco empresarial e á busca do beneficio, apoiada polas
leis do parlamento
 Abundancia de xacementos de ferro e carbón
2. A primeira revolución industrial
 Do obradoiro á fábrica
 Ata o século XVIII as manufacturas elaborábanse en pequenos obradoiros, onde
o traballo se realizaba de forma manual e con ferramentas sinxelas
 Cada artesán elaboraba obxectos completos e controlaba o seu propio ritmo de
traballo
 Na segunda metade do século XVIII inventáronse en Gran Bretaña diversas
máquinas que necesitaban grandes espazos e custosos investimentos
 Os obradoiros empezaron a ser substituídos polas fábricas
 A primeiras máquinas funcionaban con enerxía hidráulica, pero axiña apareceu
unha nova fonte de enerxía, o vapor, cando James Watt patentou a máquina de
vapor
 A aparición das fábricas supuxo que as actividades industriais se concentrasen
en determinados lugares.
 Modificouse a maneira de traballar. Cada obreiro especializouse nunha única
tarefa do proceso produtivo (división do traballo
 A división do traballo aumentou a produtividade
 Abaratáronse os custos de fabricación e os prezos disminuíron

 Os sectores punta: a industria textil

 A industria textil algodoeira británica disponía dunha materia prima abundante
e barata: o algodón que chegaba dende as colonias
 Esta industria foi a primeira que incorporou as innovacións técnicas no fiado
(fiadoras mecánicas) e no tecido (lanzadeira voadora e tear mecánico)
 Cando comezou a utilizarse o vapor para mover as máquinas, a produción textil
británica multiplicouse. En 1800 unhas 350.000 persoas traballaban no fiado e
tecido de algodón en fábricas.
 O desenvolvemento do sector textil impulsou outras actividades como a
agricultura e a siderurxia

 Os sectores punta: a industria siderúrxica

 Ata o século XVIII o ferro británico era de baixa calidade porque contiña
impurezas. Fabricábase preto dos bosques donde se obtiña carbón vexetal
 A maior parte do ferro importábase de Suecia
 A principios do século XVIII o carbón vexetal empezou a escasear
 En 1709, Abraham Darby fundiu por primeira vez ferro usando carbón mineral
 Os custos eran elevados, e o ferro obtido, demasiado fráxil
 A finais do século XVIII, Henry Cort patentou un novo procedemento que
permitía obter moitos lingotes de ferro refinado de calidade
 Construíronse modernos altos fornos e demanda e producción multiplicáronse
 O ferro utilizábase para elaborar máquinas e ferramentas
  O liberalismo económico
 De forma paralela ao proceso de industrialización, difundiuse polo mundo
occidental unha nova doutrina económica, o liberalismo.
 Estaba baseada na teoría exposta polo escocés Adam Smith na súa obra
Investigación sobre a natureza e causas da riqueza das nacións (1776)
 Para este pensador a actividade económica debía rexerse polo principio de
liberdade económica para crear empresas, contratar traballadores e establecer
as condicións e os prezos dos produtos.
 Os gremios de Antigo Réxime eran un obstáculo para o crecemento económico
 O Estado tampouco debía intervir na economía, por que esta se axustaba de
forma natural mediante a actuación da chamada man invisible do mercado
 Isto significaba que a lei da oferta e da demanda se encargaba de regular os
prezos dos produtos e os salarios diminuirían. Se polo contrario a oferta era
escasa e a demanda elevada, os prezos e os salarios aumentarían
 Adam Smith era partidario da división do traballo, pois dese modo aumentarían
a producción e a produtividade

3. A revolución dos transportes

 O gran densenvolvemento da navegación
 A produción industrial británica medrou a gran velocidade
 O que fixo necesario contar con transportes rápidos e seguros para asegurar o
aprovisionamento das fábricas a distribución das mercadorías
 No século XVIII o transporte por estrada era incómodo, lento e inseguro.
 O trasnporte fluvial era máis barato e seguro ca o terrestre, por iso, entre 1770
e 1830 fixéronse numerosas canles, especialmente para transladar mercadorías
voluminosas, como o carbón
 A máquina de vapor aplicouse axiña na navegación
 En 1807, o estadounidense Fulton puxo en funcionamento a primeira liña
comercial con barcos propulsados por vapor.
 Ao principio os barcos de vapor só eran aptos para a navegación fluvial
 Os clippers (grandes veleiros seguros e rápidos) seguiron dominando os mares
 A era do ferrocarril
 O ferrocarril xurdiu da conxunción de dous avances da Revolución Industrial: a
máquina de vapor (propulsión da locomotora) e o ferro (tren e raís)
 En 1814 George Stephenson construíu unha locomotora de vapor para
transportar cargas entre as minas de carbón
 Foi perfeccionada e en 1825 inaugurouse a primeira liña de ferrocarril de carga
en Inglaterra.
 En 1830 abriuse a primeira liña ferroviaria de transporte de pasaxeiros
(Liverpool-Manchester)
 Os avances fixeron do ferrocarril un medio de transporte cada vez máis rápido,
seguro e barato, que acelerou a industrialización nos lugares que atravesaba
 Potenciou a minaría, xa que aumentou a demanda de consumo de carbón e a
siderurxia, pois a súa construcción esixía enormes cantidades de ferro
 As vías férreas multiplicáronse rápidamente por todo o mundo e mesmo se
deseñaron liñas intercontinentais, como o transiberiano que unía Moscova con
Vladivostok.

 Os efectos da revolución dos transportes

 Potenciaron o desenvolvemento da minaría, da metalurxia e da siderurxia e a
aparición de novos traballo
 Desenvolveuse o comercio, xa que se reduciron os tempos de travesía e os
custos de transporte, e favorecéronse as viaxes
 Impulsaron a especialización da economía mundial
 Modificaron a vida cotiá, permitiron mellorar a dieta, ao poder transportar
alimentos perecedoiros, e facilitaron a emigración