‫ب بَِأنَّهُ قَ ْد َأْفلَ َح َم ْن‬ َ َ‫ َو َكت‬.

‫س فََأهْلََم َه ا فُ ُج ْو َر َه ا َوَت ْق َو َاه ا‬ َّ ‫َأحْلَ ْم ُد لِلَّ ِه الَّ ِذى َخلَ َق‬

َ ‫الن ْف‬
anggepan bilih piyambakipun sampun sae, sae menggahipun
masyarakat lan sae menggahipun Alloh. Labet saking anggepan
ٌ‫ب َك ِرمْي‬ ٌّ ‫ك لَهُ َر‬ َ ْ‫ َوَأ ْش َه ُد َأ ْن اَل ِإلَهَ إاَّل اللَّهُ َو ْح َدهُ اَل َش ِري‬.‫اها‬َ ‫اب َم ْن َد َّس‬ َ ‫ّز َّك‬
َ ‫اها َو َخ‬ puniko, piyambakipun menawi sumerap awon utawi celo
َّ ‫َأش َه ُد‬
ٌّ ‫َأن َس يِّ َدنَا حُمَ َّم ًدا َعْب ُد َه َو َر ُس ْولُهُ نَيِب‬ ْ ‫ َو‬.‫ب‬ ِ ‫ال م ا لَ َديْ ِه ِإاَّل بِِإ َزالَ ِة الْغُي و‬ engkang namung sak klilip mawon rame-rame lan kadamel
ُْ َ ُ َ‫اَل َين‬ rasan-rasan. Celo utawi awon engkang malang wonten ngajeng
ِ ‫َأرسلَهُ َه ِاديا اَل م َّسهُ َعاَّل م الْغُيو‬
.‫ب‬ ُْ ُ َ ً َْ peningalipun piyambak mboten ketingal, mboten rumaos awon
utawi anggadai celo. Kados pribasan: ojo podho nyacat wong
‫ َو َعلَى آلِ ِه‬.‫ب‬ ِ ٍ ِ
َ ‫ص ِّل َو َس لِّ ْم َوبَ ا ِر ْك َعلَى َس يِّدنَا حُمَ َّمد الَّذى َك َش‬
َ ‫ف الْ ُك ُر ْو‬ َ ‫اَللَّ ُه َّم‬ liyo, ngilo getho’e dewe. Kanjeng Nabi dawuh:

ِ ‫الذنُو‬ ِ ِ ِِ ِ ِِ
.‫ب‬ ْ ُّ ‫أص َحابه َس ُاروا ب َسْيَرته َو َجنَ ُح ْوا بغُ ْفَران‬ ْ ‫َو‬ )‫ (رواه أبو هريرة‬.‫ع ىِف َعْينِ ِه‬ ِ ِِ
َ ‫َأح ُد ُك ُم الْ َق َذى ىِف َعنْي ِ َأخْيه َو َيْن َسى اجْل ْذ‬
ِ
َ ‫يُْبص ُر‬
ِ ‫اب املحَّرم‬
ِ َ‫اجتِن‬ ِ ِ ِ ِ
‫ات‬ َ َُ ْ ‫ ِإَّت ُق وا اللَّهَ َم ا‬,‫ َفيَاعبَ َاد اللَّه‬:‫ََّأما َب ْع ُد‬
ْ ‫اس تَطَ ْعتُ ْم بف ْع ِل املَ ُأم ْورات َو‬ “Salah siji iro weruh regetan cilik ono mripate dulur siro,
ananging lali kayu malang ono mripate dewe siro.”
‫لَ َعلَّ ُك ْم ُت ْفلِ ُح ْو َن‬
Ngilo getho’e dewe lan metani awon serto celone dewe, ora niti-
Jamaah sholat Jum’at hafidhakumullah, niti alane wong liyo, lajeng ambudidodyo ngilangi cacat utawi
alane piyambak hinggo dados sae meniko sumber ipun kabekjan.
Monggo sareng-sareng ningkataken taqwalloh, ajrih dumateng
Kanjeng Nabi Muhammad saw dawuh:
ngarsonipun Alloh, kanti nindaaken sedoyo printah-printah-Ipun
soho nebihi sedoya awisan-awisan-Ipun. Sepados kita sedoyo ِ ‫طُوىَب لِمن َشغَلَهُ َعْيبهُ َعن عُيو‬
ِ ‫ب الن‬
)‫ (رواه البزار‬.‫َّاس‬
tansah pikantuk kabekjan wonten ing dunyo ngantos akhirat.
ُْ ْ ُ َْ ْ

Sampun dipun shohihaken deneng poro ulomo, bilih Alloh swt “Untung gede banget wong kang ketungkul metani celo ne
puniko menawi ngersaaken sae dateng kawulonipun, kawulo awake lan ora gelem ketungkul metani celo ne liyan.” (HR. Al-
kasebat dipun tebihaken keawonan soho celo-celo engkang Bazzar)
wonten awak ipun piyambak. Lajeng Alloh paring gampil ngicali Kagem ngilo getho’ dewe utawi mawas diri monggo kita timbang
awon utawi celo saking awakipun. Lajeng nyampurnaaken kalian dawuh pangandikanipun Sayyidina Ali karramallahu
sekedik boko sekedik hinggo dados sempurno miturut wajhah wonten kitab Nashaihul Ibad karyanipun Ibnu Hajar al-
bagianipun saking Alloh. Asqalani:
Limrahipun utawi kathah-kathahipun manungso sami mboten
nyumerapi celo lan awonipun piyambak. Sami anggadahi
‫َّاس َر ُجاًل ِم َن‬
ِ ‫َّاس َو ُك ْن ِعْن َد الن‬
ِ ‫س َش َّر الن‬ َّ ‫َّاس َو ُك ْن ِعْن َد‬
ِ ‫الن ْف‬
“Dadio manungso paling sae mungguhe Alloh. Dadio manungso
paling awon mungguhe awak dewe siro, lan dadio manungso
lumrah ono ngarepe poro manungso”.
Pitutur meniko mengku pesen engkang sae sanget, kagem
ndandosi awak kita supados ngajeni tyang sanes, mboten
rumaos langkung sae soho tawadhu’:
Istiqomah ningkataken taqwa, amal sholih soho ninggalaken
larangan-laranganipun. Hinggo dados manungso paling sae
menggahipun Alloh
Ngrumaosi dados tiyang awon lan kirang amal sholihipun.
Mboten ateges rendah diri, namung supados selamet saking ujub
(sombong), riya’ (pamer), lan sum’ah (ngarep-ngarep pujiane
liyan).
Andap asor (tawadhu’) dateng tyang sanes soho mboten
ngrumaosi langkung sae. Kathah tyang engkang ngremehaken
tyang sanes, ngrumaosi langkung sae lan mulyo.
Jamaah shalat Jum’at hafidhakumullah,
Syaikh Abdu Qadir Al-Jilani kagungan cara sederhana engkang
saget kita tindaaken saben dintenipun:
Menawi pepanggihan kalian tyang lintu, kita anggep tyang
meniko langkung sae, langkung taqwa, langkung kathah amal
sholihipun soho langkung inggil derajat ipun.
ِ ‫ُك ْن ِعْن َد اللَّ ِه َخْي َر الن‬ Menawi kepanggih lare alit utawi lare anem, dipun nasehati
awak kita, “Bocah cilik utawo bocah anem iki dosane luwih
ِ ‫الن‬
‫َّاس‬ sethithik tinimbang dosa ku.” Sebalikipun, menawi kepanggih
tiyang sepuh, dipun nasehati awak kita, “Tiyang sepuh iki amal
sholihe luwih akeh lan luwih akeh anggone paring manfaat
marang wong liyo. Sebab dewekne luwih disik anggone takwa lan
taat,”
Menawi kepanggih tiyang ‘alim, kita yakini bilih piyambakipun
langkung sae, toto coronipun ibadah ugi langkung afdhol lan
langkung leres. Ugi berjuang nyebaraken ilmunipun.
Menawi kepanggih tiyang mendo (bodo), kita bisiki awak kita,
“Mungkin wae dewekne salah lan doso mergo ora ngerti (luwih
sethithik dosone), sedeng aku salah utowo nglakoni doso kanthi
sadar lan ngerti ilmune, sehinggo dosoku luwih abot lan akeh.”
Jamaah shalat Jum’at hafidhakumullah,
Ngilo getho’e dewe utawi mawas diri kedah kita tindaaken saben
wekdal supados kita kemutan kekirangan, kesalahan lan aib kita.
Lajeng ambudidoyo ndandosi awak. Ampun niti-niti utawi metani
kekirangan sarto aibipun liyan.
Ngilo getho’e dewe utawi muhasabah meniko coro kagem
ngendalikaken gesang kita, engkang bade ngasilaken efek luar
biasa wonten diri kita. Teledor ngilo getho’e dewe utawi mawas
diri bade ngrisak panggesangan kita, keluwargo tuwin
masyarakat.
Rosululloh SAW andawuhaken:
 ‫ت والْع ِ‬
‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫اح ِد َّ ِ ِ‬ ‫اَحْل م ُد لِلَّ ِه الْو ِ‬
‫اج ُز َم ْن َأْتبَ َع َن ْف َس هُ َه َو َاه ا َومَتَىَّن‬ ‫س َم ْن َدا َن َن ْف َسهُ َو َعم َل ل َما َب ْع َد الْ َم ْو َ َ‬‫اَلْ َكيِّ ُ‬ ‫الص َمد‪ .‬اَلَّذى مَلْ يَل ْد َومَلْ يُ ْولَ ْد َومَلْ يَ ُك ْن لَ هُ ُك ُف ًوا َ‬
‫أح ٌد‪ .‬اَللَّ ُه َّم‬ ‫َ‬ ‫َْ‬
‫اهلل (رواه أمحد)‬ ‫علَى ِ‬
‫َ‬ ‫أص َحابِِه الَّ ِذيْ َن‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ص ِّل َو َس لِّ ْم َعلَى َس يِّدنَا حُمَ َّمد النَّيِب ِّ الْ َك ِرمْيِ الْ ُم َم َّجد‪َ .‬و َعلَى آل ه َو ْ‬
‫َ‬
‫‪“Wong cerdas yo iku wong kang ngitung-ngitung diri lan ngamal‬‬
‫ي َو َع ِزيْ ِز الْ َم َد ِد‪.‬‬ ‫ٍ‬
‫‪kanggo sak wise mati. Wong lemah (apes) yo iku wong kang‬‬ ‫َشيَّ ُد ْوا الدَّيْ َن بِ َع ْزم قَ ِو ٍّ‬
‫‪nuruti nafsune lan arep-arep barang muhal marang Alloh.” (HR.‬‬
‫‪Ahmad).‬‬ ‫اض رو َن! ُأو ِص ي ُكم ون ْف ِس ى بَِت ْق وى اللَّ ِه بِِفع ِل الْم ْأمور ِ‬
‫ات َوَت ْر ِك‬ ‫ِ‬
‫ْ َ ُْ َ‬ ‫َ‬ ‫َّأما َب ْع ُد‪َ :‬فيَاأيُّ َها احْلَ ُ ْ ْ ْ ْ َ‬
‫‪Mugi-mugi kita lumebet golonganipun tiyang-tiyang engkang‬‬
‫‪asring ngilo getho’e dewe utawi mawas diri tuwin berbenah diri.‬‬
‫ب اجْلُ ْمعِيَّ ِة َو َكَأىِّن أنْظُ ُر ىِف أمْسَاِئ ُك ْم هِبَا َمآْل ن‪.‬‬ ‫ْ َ‬
‫الْمْن ِهيَّ ِ‬
‫ات‪ .‬قَ ْد أ ْشبَ َع لَ ُكم أ ْنواعُ اخْلُطَ ِ‬
‫َ‬
‫‪Hinggo dados tiyang engkang rendah hati (tawadhu’), ngajeni‬‬
‫‪tiyang lintu, mboten ngrumaosi langkung sae tuwin bejo dunyo‬‬ ‫ب اِىَل‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫َولَ ِك ْن َم ا َأرى ِمْن ُك ْم اأّل َعلَى مُجُ ْود َع ِريْ ِق‪َ .‬قلَّ َم ا ُتغَِّي ُر ْأع َم الَ ُك ْم تِْل َ‬
‫ك اخْلُطَ ُ‬
‫‪lan akhiratipun. Aamiin.‬‬ ‫ِ‬
‫ض رب ُك َّل وقْ ٍ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫ت‬ ‫َ‬ ‫وصاَل ِح اجْلَنَان‪َ .‬و َم ا اَُمِّثلُ ُك ْم ااَّل َكاحْلَديْد الْبَ ا ِر ْد‪ .‬يُ ْ َ ُ‬
‫َتْرقيَة اأْل ْع َمال َ‬
‫الش يطَ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِِ ِ‬
‫ان‬ ‫َواللَّهُ ُس ْب َحانَهُ َوَت َع اىَل َي ُق ْو ُل‪َ .‬وبَِق ْول ه َي ْهتَ دى الْ ُم ْهتَ ُد ْو َن‪َ .‬أعُ ْوذُ بِاللَّه م َن َّ ْ‬
‫أح ِسُن ْوا‪ ,‬اِ َّن اللَّهَ حُيِ ُّ‬
‫ب الْ ُم ْح ِسنِنْي َ ‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫لِيَ ْمتَ َّد َفلَ ْم مَيْتَ ِد ْد‪ّ .‬فتَبَ َّ‬
‫ص ُر ْوا َواَفْي ُق ْوا مُثَّ ْ‬
‫ض َّل اِ َذا ْاهتَ َد ْيتُ ْم ۗ اِىَل‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ال َّرجْي ِم‪ ,‬يَٰايُّ َه ا الَّذيْ َن اٰ َمُن ْوا َعلَْي ُك ْم اَْن ُف َس ُك ْم ۚ اَل يَ ُ‬
‫ض ُّر ُك ْم َّم ْن َ‬
‫ت َعلَى َس يِّ ِدنَا‬
‫ص لَّْي َ‬
‫ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬ ‫ِ‬
‫ص ِّل َعلَى َس يِّدنَا حُمَ َّمد َو َعلَى آل َس يِّدنَا حُمَ َّمد َك َم ا َ‬
‫ٰ‬
‫اَللّ ُه َّم َ‬
‫ال ٰلّ ِه َم ْر ِجعُ ُك ْم مَجِ ْي ًعا َفُينَبُِّئ ُك ْم مِب َا ُكْنتُ ْم َت ْع َملُ ْو َن‪.‬‬
‫ِإ ْب َر ِاهْي َم َو َعلَى ِآل َس يِّ ِدنَا ِإ ْب َر ِاهْي َم َوبَ ا ِر ْك َعلَى َس يِّ ِدنَا حُمَ َّم ٍد َو َعلَى ِآل َس يِّ ِدنَا حُمَ َّم ٍد‬
‫آن الع ِظي ِم‪ ،‬و َن َفعيِن وِإي ا ُكم بِاآلي ِ‬
‫ات وال ِّذ ْك ِر احلَ ِكْي ِم‪.‬‬ ‫ِ‬
‫لكم يِف ال ُق ْر َ ْ َ َ ْ َ ّ ْ‬ ‫ب اََر َك اهللُ يِل ْ َو ْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َّك مَحِ ْي ٌد‬
‫ت َعلَى َس يِّدنَا ِإ ْب َراهْي َم َو َعلَى ِآل َس يِّدنَا ِإ ْب َراهْي َم‪ ،‬يِف ْ الْ َع الَ ِمنْي َ ِإن َ‬
‫َك َما بَ َار ْك َ‬
‫ف َر ِحْي ٌم‪.‬‬ ‫إنّهُ تَعاَىَل َج ّو ٌاد َك ِرمْيٌ َملِ ٌ‬
‫ك َبٌّر َرُؤ ْو ٌ‬
‫اَأْلحيَ ِاء ِمْن ُه ْم‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِ ِ ِِ‬ ‫ٰ‬ ‫ِ‬
‫جَم ْي ٌد‪ .‬اَللّ ُه َّم ا ْغف ْر ل ْل ُم ْس لمنْي َ َوالْ ُم ْس ل َمات والْ ُم ْؤ مننْي َ َوالْ ُمْؤ منَ ات ْ‬
‫َأخْلُطْبَةُ الثَّانِيَّةُ‬ ‫ات‪ . .‬اَل ٰلّ ُه َّم ا ْغ ِف ْر‬
‫اض ى احْل اج ِ‬
‫َ َ‬
‫َّك مَسِ يع قَ ِريب جُمِ يب ال د ِ‬
‫ات‪ ,‬وقَ ِ‬
‫َّع َو َ‬
‫اَأْلم َوات‪ .‬إن َ ْ ٌ ْ ٌ ْ ُ َ‬
‫ِ‬
‫َو ْ‬
‫واس ُت ْر اِل َُم ِة حُمَ َّم ٍد‪ .‬اَل ٰلّ ُه َّم‬ ‫ٍ‬ ‫اِل ُم ِة حُم َّم ٍد‪ .‬وارحم َُّأمةَ حُم َّم ٍد‪ .‬و ِ‬
‫َأص ل ْح َُّأمةَ حُمَ َّمد‪ْ .‬‬
‫َ َ ْ‬ ‫َ َ َ ْ َْ‬
‫ُأخ َر ُاه ْم‪ .‬اَل ٰلّ ُه َّم‬ ‫انْص رهم علَى َأع َداِئِهم وو ِّف ْقهم ‪P‬لِعم ٍل ِ‬
‫ص ال ٍح يَن َفعُ ُه ْم ىِف ُد ْنيَ ُ‬
‫اه ْم َو ْ‬ ‫ُْ ُ ْ َ ْ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ‬
‫ات والْمع ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫مِه‬ ‫ِ‬
‫اصى‬ ‫اج َع ْل ََّت ُه ْم ىِف ا َزالَة الْ ُمْن َكَر َ َ َ‬ ‫َأصل ْح ُواَل ةَ ُُأم ْو ِرنَا َوعُلَ َماَئنَا َو ُز َع َماَئنَا َو ْ‬
‫ْ‬

‫َو ْاه ِد ِه ْم َس بِْي َل َّ‬

‫الر َش ِاد‪ .‬اللَّ ُه َّم ْارفَ ْع َو ْادفَ ْع َعنَّا الْبَاَل ءَ َوالْغَاَل ءَ َوالْ َوبَ اءَ َوالطَّاعُ ْون‬

‫ف الْ ُم ْختَلِ َف ةَ َو َّ‬

‫الش َداِئ َد َوالْ ِم َح َن‪،‬‬ ‫الس ُي ْو َ‬
‫وس َق َر َن َوالْ َف ْح َش اءَ َوالْ ُمْن َك َر َوالَْب ْغ َي َو ُّ‬ ‫ِ‬
‫ّوف ُر ْ‬
‫ِ‬ ‫َم ا ظَ َه َر ِمْن َه ا َو َم ا بَطَ َن‪ِ ،‬م ْن َبلَ ِدنَا َه َذا َخ َّ‬
‫اص ةً َوِم ْن بُْل َد ِان الْ ُم ْس ل ِمنْي َ َع َّامةً‪ِ ،‬إن َ‬
‫َّك‬

‫ك الْ َع ْف َو والْ َعافِيَ ةَ َوالْ ُم َعافَ ا َة الدَّاِئ َم ةَ ىِف الدِّيْ ِن‬ ‫ٍ ِ‬

‫َعلَى ُك ِّل َش ْيء قَ د ْيٌر‪ .‬اللَّ ُه َّم ِإنَّا نَ ْس َألُ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫الد ْنيَا َواآْل ِخَر َة‪َ .‬ربَّنَا آتِنَ ا ىِف ُّ‬
‫الدنْيأ َح َس نَةً‪َ ,‬وىِف أآلخ َر ِة َح َس نَةً‪َ ,‬وقنَ ا َع َذ َ‬
‫اب النَّا ِر‪.‬‬ ‫َو ُّ‬

‫َواحْلَ ْم ُد لِلَّ ِه َر ِّ‬

‫ب الْ ّعالّ ِمنْي َ ‪.‬‬

‫ويْن َهى َع ِن ال َف ْح َش ِاء‬ ‫ِ ِإ ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬ ‫ِعبَ َاد اللَّ ِه‪َّ .‬‬

‫إن اهللَ يَ ْأ ُم ُر بالْ َع ْدل َواإْل ْح َس ان َو ْيتَ اء ذي الْ ُق ْرىَب َ‬
‫الب ْغ ِي‪ ،‬يَعِظُ ُك ْم لَ َعلَّ ُك ْم تَ َذ َّك ُر ْو َن‪ .‬فَ اذ ُك ُروا اللَّهَ الْ َع ِظْي َم يَ ْذ ُك ْر ُك ْم‪.‬‬
‫َوالْ ُمْن َك ِر َو َ‬
‫ضلِ ِه يْؤ تِ ُكم‪ .‬ولَ ِذ ْكر ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِِ‬
‫اهلل َأ ْكَب ُر‪.‬‬ ‫َوا ْش ُك ُر ْوهُ َعلَى ن َعمه يَِز ْد ُك ْم‪َ .‬و ْ‬
‫اسَئ لُ ْوهُ م ْن فَ ْ ُ ْ َ ُ‬