Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

TRẬT KHỚP KHUỶU (Dislocation of the elbow)

1. Đại cương
－ Hay gặp thứ 3 (sau khớp vai và ngón tay). 20-25% tổng số trật khớp.
－ Loại trật phổ biến nhất ở trẻ >5t với 68%, vai chỉ 2%. Người trẻ <20t hay gặp 7 lần nhiều
hơn khớp vai.
－ Nam> nữ.
－ Tay (T) > (P).
2. Sinh cơ học vùng khuỷu
－ Khớp khủy = đầu dưới (lồi cầu) X.cánh tay ∩ chỏm quay ∩ đầu trên X.trụ.
=> 3 khớp: K. cánh tay-quay; K. cánh tay-trụ; K. quay-trụ trên.
－ Đây là khớp bản lề → vận động 1 trục → gấp-duỗi khủy (chính), ngoài ra sấp-ngửa cẳng.
－ Thành phần giữ vững:
＋ Bao khớp;
＋ Dây chằng: DC.bên quay, DC.vòng);
＋ Gân cơ: C.nhị đầu, C.tam đầu.

Nguồn: Alamy

Nguồn: Health Việt Nam

3.Định nghĩa - Cơ chế - Giải phẫu bệnh
3.1. Định nghĩa
－ Là trật trật khớp giữa đầu trên 2 xương cẳng (hõm sigma lớn, chỏm quay) với đầu dưới
X.cánh tay (ròng rọc, lồi cầu).
－ Trật khớp hoàn toàn khi cả 2 đầu X.trụ và X.quay đều rời ra khỏi đầu dưới X.cánh tay.
Nếu X.quay còn vị trí bình thường → trật không hoàn toàn.
3.2. Cơ chế

1 Trần Minh Thuấn CTUMP

Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

－ Gián tiếp (hay gặp nhất): ngã chống tay khuỷu gập.

Tham khảo internet

－ Trực tiếp: lực tác động trực tiếp lên vùng khủy làm 2 xương cẳng trật khỏi vị trí.

Tham khảo internet

Nguồn: Health Việt Nam

3.3. Giải Phẫu bệnh
－ Phần mềm: Dây chằng ở trước trong bị đứt. Rách bao khớp. Hiếm khi đứt DC.vòng.
－ Xương: Tổn thương xương (mỏm vẹt, lồi cầu trong) thường gặp ở người trẻ tuổi.

2 Trần Minh Thuấn CTUMP

Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

4.Phân loại
4.1. Theo vị trí
－ Ra sau: hay gặp nhất.

Nguồn: Health Viet Nam

－ Ra trước: rất ít gặp, thường kèm gãy mỏm khuỷu.

Nguồn: Health Viet Nam

－ Ra ngoài và Vào trong là 2 loại không bao giờ đơn độc, thường kèm trật ra sau.
4.2. Theo thời gian
－ Mới <3W, còn khả năng nắn chỉnh.
－ Cũ >3W, phải mổ đặt lại khớp.
4.3. Theo nguyên nhân
－ Do chấn thương.
－ Do bệnh lý: thường do viêm mủ khớp.
4.4. Theo tổn thương kết hợp
－ Đơn thuần
－ Kết hợp gãy xương.
4.5. Theo Stimson
K.quay-trụ trên không bị đứt rời K.quay-trụ trên đứt rời
A. Ra sau (90%). A. Trước - sau
Sau ngoài. Đầu X.quay trật ra trước.
Sau trong. Đầu X.trụ trật ra sau.

3 Trần Minh Thuấn CTUMP

Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

B. Ra sau. B. Trong - ngoài

C. Vào trong Đầu X.quay trật ra ngoài.
D. Ra ngoài Đầu X.trụ trật vào trong.

Nguồn: Health Viet Nam

5.Các thể lâm sàng và triệu chứng
5.1. Trật khớp khuỷu đơn thuần
－ Trch không chắc chắn:
＋ Đau.
＋ Sưng sớm: DC và bao khớp rách và tụ máu.
＋ Hạn chế cử động: sấp-ngửa mất.
－ Trch đặc hiệu:
＋ Khủyu gấp 40-600, không duỗi thẳng được.
＋ Mỏm khuỷu, đầu dưới X. cánh tay đội da gồ lên.
＋ Lệch trục.
＋ Thay đổi tam giác và đường thẳng Hueter.
＋ Dấu lò xo: sắp + gập → vị trí cũ.
＋ Dấu nhát rìu: nhìn ngang thấy khuyết trên mỏm khuỷu.
＋ Dấu ổ khớp rỗng: sờ 2 bên gân C. tam đầu.
=> Cần khám TK-MM.

Nguồn: Core EM

4 Trần Minh Thuấn CTUMP

Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

－ X-quang: khủy tay thẳng/nghiêng.

Nguồn: internet
5.2. Kèm gãy xương (Gãy trật)
－ (1) Thường kèm tổn thương TK trụ.
－ (2) Kèm Gãy mỏm vẹt.
－ (3) Kèm Gãy chỏm quay.
=> Trật K. khuỷu + (1), (2), (3) = “tam chứng đau khổ”.
Tổn thương nặng nhất, mất vững hoàn toàn → PT KHX hoặc thay chỏm quay, KHX mỏm vẹt
và nắn chỉnh cố định K. cánh tay-trụ.
5.3. Kèm tổn thương TK-MM
Có thể bị chèn ép bởi đầu X. cánh tay:
－ TK trụ
－ ĐM cánh tay
5.4. Trật khớp hở
Thể đặc biệt của vết thương K.
－ Thấy mặt K. qua vết thương phần mềm.
－ Dịch K. chảy qua vết thương phần mềm.
5.5. Trật khớp cũ
－ >3 tuần.
－ PT đặt lại khớp hoặc tạo hình khớp.
6. Diễn tiến và biến chứng
－ Nắn chỉnh sớm, bất động sau nắn chỉnh:
＋ Hợp lý => chức năng phục hồi hoàn toàn.
＋ Không hợp lý => di chứng về chức năng:
＊ Cốt hóa quanh khớp, cốt hóa C. cánh tay → hạn chế vận động khớp khuỷu.
＊ Cứng K. và dính K.
＊ Sai khớp cũ ko còn nắn chỉnh được → biến dạng diện K.
＊ Gãy X. do nắn chỉnh.
－ Hay gặp nhất là dấu liệt trụ → mất cảm giác đầu ngón V → phục hồi trong 4W.
7. Điều trị

5 Trần Minh Thuấn CTUMP

Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

#Ng.tắc:
(1) Là một cấp cứu cần xử lý ngay.
(2) nắn di lệch bên trước → Nắn K. khuỷu ngược lại với cơ chế trật.
(3) Mục tiêu 1: ngay lập tức đưa khớp khủyu về đúng trục của chi. Mục tiêu 2: PHCN khuỷu.
7.1. Nắn chỉnh
－ CĐ: tất cả trật kín KHÔNG kèm tổn thương TK-MM.
－ CCĐ:
＋ Trật hở.
＋ Mất mạch tk.
＋ >20d điều trị xoa bóp, đắp lá.
－ Vô cảm: gây tê ổ khớp/phòng bó bột, gây mê/phòng mổ.
－ Kỹ thuật:
＋ 2 ngón cái phía sau cẳng tay, còn lại phía trước → kéo theo trục cánh tay (lúc
này khuỷu vẫn đang trong tư thế trật khớp). Kéo từ từ và tăng dần trong thời
gian 3- 5 phút.
＋ 2 ngón cái đẩy mỏm khuỷu ra trước, còn lại đặt phía trước cánh tay làm đối
lực → nghe tiếng khục.
＋ Kiểm tra gấp-duỗi, sấp-ngửa, tam giác và đường thẳng Hueter.
* Cần kiểm tra mạch quay, 3 dây TK: quay, trụ, giữa.

Tư thế nằm sấp

6 Trần Minh Thuấn CTUMP

Trần Minh Thuấn - YD43 Trật khớp khuỷu

Tư thế nằm ngửa

7.2. Bất động
－ Bó bột cánh-cẳng-bàn tay/2-3W, khuỷu gấp 900.
－ Chụp X-quang kiểm tra trật trong bột ngay sau bó và sau 1W.
* Chú ý dấu hiệu chèn ép bột → nới bột ngay.
7.3. Tập vận động
－ Tập vận động chủ động bàn ngón tay, K. vai cùng bên suốt thời gian mang bột.
－ Sau bỏ bột, tập vận động chủ động gấp-duỗi 4 tuần → lấy lại biên độ cử động khuỷu bình
thường. Không được xoa nắn vùng khuỷu vì sợ vôi hóa cạnh khớp.
－ Chỉ lao động nặng sau 3 tháng bỏ bột.
－ PT thì có cơ chế tập VLTL riêng.
8. Tài liệu tham khảo
－ Nguyễn Phương Á (2008), “trật khớp khuỷu”, thực hành kỹ thuật bột, nhà xuất bản tổng
hợp TP. Hồ Chí Minh.
－ Nguyễn Thành Tấn, Liêu Vĩnh Đạt (2021), “trật khớp vai, khớp khuỷu, khớp háng”,
ngoại bệnh lý 2, nhà xuất bản Đại học Cần Thơ.
－ Trần Đình Chiến (2006), “một số sai khớp thường gặp”, bệnh học chấn thương chỉnh
hình, nhà xuất bản Quân đội Nhân dân.
－ Bộ Y Tế (2017), “nắn, bó bột trật khớp khuỷu”, Quyết định về việc ban hành tài liệu
hướng dẫn quy trình kỹ thuật ngoại khoa chuyên khoa chấn thương chỉnh hình.
－ Nguyễn Đức Phúc (2013), “trật khớp khủyu”, Chấn thương - Chỉnh hình, nhà xuất bản Y
học.

7 Trần Minh Thuấn CTUMP