4/1/2020

CHÖÔNG 2 : TÓNH HOÏC LÖU CHAÁT (FLUID STATICS)

Toùm tắt baøi giaûng TS. Huyønh Coâng Hoaøi – ÑHBK TP HCM - www4.hcmut.edu.vn/~hchoai/baigiang
I. KHAÙI NIEÄM
Trạng thaùi tónh laø traïng thaùi khi löu chaát caân baèng ( toång löïc baèng khoâng)
-Tónh tuyeät ñoái : caân baèng bôûi duy nhaát laø troïng löïc
- Tónh töông ñoái: caân baèng bôûi nhieàu löïc (troïng löïc , löïc quaùn tính, löïc ly taâm ….)

Tĩnh
tuyệt đối Đứng yên hoặc chuyển động đều
Trọng
lực

Tĩnh tương
đối
Chuyển động với gia tốc a>0
Lực quán Trọng
tính lực

Cân bằng Tổng lực dụng lên lưu chất bằng không

II AÙP SUAÁT THUÛY TÓNH (PRESSURE) 

F
2.1 AÙp suaát thuûy tónh -Ñònh nghóa 
 F
AÙp suaát thuûy tónh trung bình: p
A

AÙp suaát thuûy tónh taïi moät ñieåm  F
p  lim A
A0 A

2.2 Tính chaát

- AÙp suaát thuûy tónh taùc duïng thaúng goùc vôùi dieän tích chòu löïc vaø höôùng vaøo dieän tích aáy
- Trò soá aùp suaát khoâng phuï thuoäc vaøo höôùng cuûa dieän tích chòu löïc

p
p


2.3 Thöù nguyeân cuûa aùp suaát

 p   F   ML /2 T
2

Thöù nguyeân cuûa aùp suaát  A L

 ML1T  2

Ñôn vò cuûa aùp suaát: Đôn vò chuaån duøng ñeå tính toaùn: N/m2 ( Pa)
Ngoaøi ra aùp suaát coøn coù ñôn vò : Kgf / cm2 , at , m nöôùc, mm Hg , bar

1
 4/1/2020

Chuyển đổi đơn vị áp suất

1 kgf/cm2 = 9,81 x 104 N/m2

1 mm Hg = 0.001 m x  Hg = 0,001 x 13,6 x n = 0,001 x 13,6 x 9810 N/m2

1 m H2O = 1 m x  n = 1 x 9810 N/m2

1 bar = 1,02 kgf /cm2= 1,02 at

Note:
1 atm = 101325 Pa ( Atmospheric pressure on the earth at 0oC )
1 at = 1 kgf /cm2 = 98100 Pa
1 atm = 1,033 at

2.4 AÙp suaát tuyeät ñoái (Absolute pressure), aùp suaát dö (gage pressure) vaø aùp suaát chaân
khoâng (vacuum pressure).
Aùp suaát Aùp suaát dö Aùp suaát
tuyeät ñoái (töông ñoái) chaân khoâng

98200 N/m2 100 N/m2

Aùp suaát khí trôøi : 0 0

98100 N/m2
98000 N/m2 - 100 N/m2 100 N/m2

0 -98100 N/m2

AÙp suaát tuyeät ñoái laø giaù trò aùp suaát thaät , ví duï aùp suaát cuûa khoâng khí Pa = 98100 N/m2
AÙp suaát dö ( aùp suaát töông ñoái) laø aùp suaát ñöôïc so saùnh vôùi aùp suaát khí trôøi
pd = ptuyetä ñoái - pa
AÙp suaát chaân khoâng laø aùp suaát coøn thieáu caàn phaûi theâm vaøo cho baèng aùp suaát khí trôøi
pck = pa - ptuyetä ñoái = 98100 N/m2 - ptuyetä ñoái = -pdu

2
 4/1/2020

III. PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN CÔ BAÛN CUÛA CHAÁT LOÛNG CAÂN BAÈNG
3.1 Phöông trình vi phaân cô baûn:
Khoái chất lỏng vi phaân , caïnh dx, dy, dz, z
caân baèng , khoái löôïng rieâng . D c

F(Fx,Fy,Fz) laø löïc khoái ñôn vò: Löïc khoái taùc A

B
duïng cho 1 ñôn vò khoái löôïng. (Ví duï löïc dz
p
khoái ñôn vò cuûa troïng löïc F(0,0,-g) ) p p p  dx
x H G
dy
Löïc taùc duïng leân khoái hình hoäp theo phöông X E
dx F
y
laø :
x
Löïc khoái : dx dy dz Fx
p
Löïc maët : p dy dz – (p+ dx) dy dz
x
Toång löïc phöông x: p
dx dy dz Fx + p dy dz - (p+ dx) dy dz = 0
x
p 1 p
Fx - =0 => Fx - =0 (2.3)
x  x
1 p
phöông y => Fy - =0 (2.4)
 y

phöông z => Fz - 1 p =0 (2.5)

 z  1
Vieát döôùi daïng vector F  grad p  0 (2.6)


A. TÓNH TUYEÄT ÑOÁI (Traïng thaùi tónh döôùi aûnh höôûng cuûa troïng löïc)
IV. PHÖÔNG TRÌNH THUÛY TÓNH:
Döôùi aûnh höôûng troïng löïc  löïc khoái theo töøng phöông seõ laø:
Fx = Fy = 0 Fz = -g (2.7)
z
 1
Thay vaøo F  grad p  0

x : 0  1 p  0
p
0 p=p(y,z)
 x x y
p g
y : 0  1 p  0 0 p=p(z)
 y y x
1 p p
z : g  0  g
 z z
Chaát loûng, p = - gz + C
khoâng neùn
=constant p + gz = const --> p + z = const
A
pA
  h
 B

pB
Aùp duïng cho 2 ñieåm A vaø B : ZA

ZB
p A  z A  p B  z B
suy ra: pB  p A   ( z A  z B ) p B  p A  h Maët chuaån
Baøi taäp : 1) 2.17 2) 2.20 3) 2.23 4) 2.30

3
 4/1/2020

dp
Chaát khí,  g
dz
neùn ñöôïc
p
 constant Chaát khí laø khí lyù töôûng: p  RT 
RT
dp p dp p dp g
 g  g  dz
dz RT dz RT p RT
Neáu nhieät ñoä thay ñoåi theo ñoä cao theo ñoä cao: T=T0 – az; a>0,
T0 laø nhieät ñoä öùng vôùi ñoä cao z=0 (thoâng thöôøng laø möïc nöôùc bieån yeân laëng):
dp g
 dz
p R(T0  az)
Tích phaân
g
Lnp  Ln(T0  az)  Ln(C)
aR
Goïi p0 laø aùp suaát öùng vôùi z=0:
g g p0
Lnpo  Ln(T0 )  Ln(C) p 0  CT0 aR  C  g
aR T0 aR
g
 T  az  aR
Phöông trình khí tónh: p  p0  0 
 T 
 0 

Ví dụ 1 : Hãy tính áp suất dư tại các điểm A, B, C, D

khí
B khí
0,5 m
Dầu (0,8) M
1m C
1
0,5 m
N A Dầu (0,6)
2
1m
Nước

D
p2  p1  h
pM : áp suất khí trời , A/s tuyệt đối : pM = 98100 N/m2 , A/s dư: pM = 0

Tính theo a/s dư: pA = pM + nuoc (0.5) = 0+9810*0.5 = 4905 N/m2

pN = pA (ngang nhau, trong cùng chất lỏng liên tục)
pB = pN - 1(0.5) = 4905 – 0.8*9810*1 = -2943 N/m2
pC = pA (nằm trong cùng khối khí)
pD = pC +2(1.5) = 4905 + 0.6*9810 *1.5 = 13734 N/m2

4
 4/1/2020

Suy luận

Các điểm (trong chất

lỏng) nằm trên đường
thẳng CD đều có áp C D

suất bằng nhau.

Mặt đẳng áp trong
trường hợp tỉnh tuyệt
đối là các đường
thẳng nằm ngang
khí

Hãy cho biết áp suất nào 5 6 7

bằng nhau và tại sao?
p1, p2 , p3, p4, p5, p6 , p7 1 2 3 4

Nhận xeùt: Aùp suaát caùc ñieåm trong moâi

tröôøng khí xem nhö baèng nhau

5
 4/1/2020

V. ÖÙNG DUÏNG PHÖÔNG TRÌNH THUÛY TÓNH

p B  p A  h   p + gz = const

P = 0 (tuyệt đối)
5.1 Aùp keá
*Aùp keá tuyeät ñoái: Ño aùp suaát tuyeät ñoái
pa   Hg .h h
* Aùp keá ño cheânh.
pA pM (a) Hg
 zA   zM
 
pB pN (b)
 zB   zN A
 
Töø (a) vaø (b) ta suy ra:
khí B
 pA   p   p   p 
  z A    B  zB    M  zM    N  zN 
            M h
maø pM = pN , zM – zN= h N
 pA   p 
  z A    B  zB   h
     

* Aùp keá ño cheânh coù 2 chaát loûng

A
B
1
N
h1
M 2

Mà: zM – zN = - h1 vaø pM – pN = γ2h1

ta suy ra:

 pA  p   
  z A    B  z B    2  1 h1
 1   1   1 
Ống nằm ngang : zA = zB
𝑝 −𝑝 = 𝛾 −𝛾 ℎ

6
 4/1/2020

5.2 Ñònh luaät Pascal. (1623-1662)

Khi aùp suaát taïi moät ñieåm trong moâi tröôøng chaát loûng thay ñoåi, thì taát caû moïi ñieåm trong moâi
tröôøng ñoù cuõng thay ñoåi moät gía trò töông öùng
Aùp duïng ñònh luaät Pascal:
Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa con ñộäi
5.3 Bieåu ñoà phaân boá aùp suaát

po = 0 po = 0
A A
h’
h’
h h Biểu ñoà phaân boá aùp suaát
h h dö treân maët cong
B B

po > 0 po po < 0 R
A A p 
o

h
h aùp suất dư R
p o+  h (po+h) >0
bằng 0
B B
(H-R)
po < 0
A p
o Biểu ñoà 
h
phaân boá aùp H
R
suaát dö treân H
B (po+h) <0 maët phaúng

VI. AÙP LÖÏC THUÛY TÓNH

6.1 Aùp löïc thuûy tónh leân moät maët phaúng
a) Duøng bieåu ñoà phaân boá aùp suaát:
Aùp löïc cuûa löu chaát taùc duïng leân caùc beà maët ñeàu do aùp suaát sinh ra, do ñoù khi xaùc ñònh
ñöôïc bieåu ñoà phaân boá aùp suaát thì coù theå tìm ñöôïc aùp löïc vaø vò trí ñieåm ñaët.

Xaùc ñònh aùp löïc cuûa nöôùc taùc duïng leân ñaùy thuøng chöõ nhaät

Aùp suaát p phaân boá treân ñaùy thuøng ñeàu baèng nhau neân
F aùp löïc F taùc duïng leân laø :
H p=H
F = p. A
D b
L A : diện tích ñaùy thuøng
Trường hợp trên mặt thoáng áp suất khí trời po = 0 thì

F = H. L.b
FF
H p Vì Aùp suaát p phaân boá ñeàu treân ñaùy thuøng neân ñieåm
ñaët cuûa löïc F ø chính laø taâm D cuûa dieän tích ñaùy thuøng
D D b
L

7
 4/1/2020

Xaùc ñònh aùùp löïc nöôùc taùc duïng leân maët beân cuûa thuøng chöùa
Aùp suaát phaân boá treân maët đứng khoâng ñeàu, neân ñeå
y xaùc ñònh aùp löïc F caàn tính tích phaân.
p
F Xeùt dieän tích vi phaân dA = bdy caùch maët thoaùng
Hdy
dA
D
ñoïan y. Nếu aùp suất treân maët thoaùng laø aùp suaát khí
b trôøi thì aùp löïc dF taùc duïng leân dieän tích naøy laø :
L
Bieåu ñoà phaân dF = pdA = y bdy
boá aùp suaát Löïc taùc duïng leân toaøn boä maët ñöùng:
H H
F   ybdy b  ydy
0 0

F = H2b/2
H D F

H/3
Löïc F seõ ñi qua taâm cuûa bieåu ñoà phaân boá aùp suaát, do
L
b
ñoù ñieåm ñaët D cuûa löïc F naèm treân ñöôøng truïc ñoái xöùng
cuûa maët ñöùng vaø caùch ñaùy moät ñoaïn H/3
Ghi chuù: Aùp löïc taùc duïïng leân maët phaúng chính laø theå tích bieåu ñoà phaân boá aùp suaát. Phöông
phaùp naày söû duïng thuaän lôïi khi maët chòu löïc laø hình chöõ nhaät vaø coù caïïnh song song vôùi maët
thoaùng hoặc aùp suaát phaân boá ñeàu treân dieän tích chòu löïc
Laøm laïi caùc tröôøng hôïp treân khi aùp suaát treân maët thoaùng po >0

Baøi taäp aùp löïc thaønh phaúng: 6)2.32 7) 2.33 8) 2.35 9)2.36

Ví dụ 5 : Xác định cường độ và điểm

đặt áp lực F1, F2 và F3 theo a, b, h, L,
góc  và trọng lượng riêng  của chất
lỏng trong thùng

 h D1 ℎ ℎ
L 𝐹 = 𝛾ℎ 𝑏=𝛾 𝑏
 2 2
F1 D2
 b
𝐹 = 𝛾ℎ𝐿𝑏
D3
a  𝛾 ℎ + 𝑎 + 𝛾ℎ 𝑎
F2  b 𝐹 = 𝑏
2 𝑠𝑖𝑛𝛼
F3
𝑎 𝑎𝑏
=𝛾 ℎ+
2 𝑠𝑖𝑛𝛼

2h/3 L/2
h
D1 d=
F1 L D2 a/sin

h D3
a d =

F2

F3 (h+a)

8
 4/1/2020

b) Dùng công thức tổng quát tính áp lực thủy tĩnh lên một mặt phẳng
Treân dieän tích vi phaân
o
dF  pdA   p0  h dA   p0  y sin  dA
po xc
Löïc taùc duïng leân toaøn boä dieän tích 
x
F    p0  y sin  dA  p0  dA   sin   ydA  hc A
A A A
h yc
 p 0 A   sin   ydA x y
A F

:ø
A
ydA : moment tónh cuûa dieän tích A ñoái vôùi truïc OX C

 A
ydA  yC A dA y

Do ñoù F  p 0 A   sin  y c A
F  p 0  h c A

F  pcA

Vaäy aùp löïc F taùc duïng leân dieän tích A baèng aùp suaát taïi troïng taâm (pc ) dieän tích A
nhaân cho dieän tích ñoù.

Ñieåm ñaët : D ( yD vaø xD) cuûa F tröôøng hôïp aùp suaát treân maët thoùang p0=0
Xaùc ñònh yD :
- Moment cuûa F ñoái vôùi truïc OX o

Mox = F. yD = (hcA). yD = yc sin  A. yD (2.12) x
po c
Ngoøai ra: monent cuûa dF treân dA ñoái vôùi truïc OX laø:
x xD 
dMox = dF . y = pdA y= ( hdA)y =  y2 sin  dA 
Vaäy moment cuûa F ñoái vôùi truïc OX laø : A
hc
M ox   y 2 sin  dA   sin   y 2 dA h yc
A A

I ox   y dA : moment quaùn tính cuûa A ñ/v OX

2 x yD
A F y
M ox   sin I ox (2.13) C

(2.12) vaø (2.13) : yc sin  A. yD= sin IOX 

dF D
I
Suy ra : y D  ox (2.14) y
ycA
dA
Moment quaùn tính đñ/v truïc ox coù theå tính töø
moment quaùn tính đñ/v truïc ñi ngang qua troïng
taâm C theo coâng thöùc
I ox  I c  y c2 A

I  y c2 A Ic Ic
yD  c yD  yC  yD  yC  (2.15)
yc A ycA ycA

Ic luoân luoân döông, do ñoù  . Nghóa laø vò trí D thaáp hôn C

9
 4/1/2020

Toïa ñoä xD : khoâng caàn xaùc ñònh neáu dieän tích A coù moät truïc ñoái xöùng song song với oy thì D seõ
naèm treân truïc ñoái xöùng ñoù
Suy luaän : Haõy tìm caùch xaùc ñònh ñieåm ñaët aùp löïc trong tröôøng hôïp treân maët thoaùng coù aùp suaát
po 0

Moment quaùn tính Ic ñoái vôùi truïc ñi qua taâm C cuûa moät soá hình ñaëc bieät

Hình chöõ nhaät Hình troøn Hình tam giaùc

C h C
  hC
d 
b
b

Baøi taäp aùp löïc thaønh phaúng: 10) 2.37 11) 2.39

Ví dụ 5 : Xác định cường độ và điểm

đặt áp lực F theo a, b, h, góc  và trọng
lượng riêng  của chất lỏng trong thùng
O

h
 𝐹=𝑝 A
L a/sin
𝑎 𝑎
𝐹 =𝛾 ℎ+ . 𝑏
C 2 𝑠𝑖𝑛𝛼
D
a  𝐼
 𝑦 =𝑦 +
b 𝑦𝐴
F
o 𝑎
 ℎ + 𝑎/2 𝑏 𝑠𝑖𝑛𝛼 /12
𝑦 = +
yD 𝑠𝑖𝑛𝛼 ℎ + 𝑎/2 𝑎
h yc 𝑠𝑖𝑛𝛼
𝑏
𝑠𝑖𝑛𝛼

a/2
a C
D

F y

10
 4/1/2020

Ví duï 2: Một bình hình trụ đường kính D =

0,1m như hình vẽ. Xaùc ñònh aùp suaát khí
trong bình ñeå coù theå giöõ ñöôïc taám phaüng nếu
tấm phẳng coù trọng lượng F = 20 N

Ví duï 3: Moät cöûa van AB hình chöõ nhaät coù Khí trôøi
chieàu cao a = 1m vaø chieàu roäng (thaúng goùc
vôùi trang giaáy) b = 1m vaø nghieâng moät goùc 
= 45o duøng ñeå chaén nöôùc nhö hình 1. Ñoä saâu A
nöôùc trong beå H = 3m.
H
1.Xaùc ñònh aùp suaát dö cuûa nöôùc taïi A vaø B vaø a
veõ phaân boá aùp suaát treân maët AB Nöôùc
2.Xaùc ñònh aùp löïc cuûa nöôùc taùc duïng leân cöûa

van (cöôøng ñoä vaø ñieåm ñaët)
3.Xaùc ñònh cöôøng ñoä löïc F ñeå cöûa van khoâng F B
bò quay quanh A

Ví dụ 4

11
 4/1/2020

6.2 AÙp löïc chaát loûng leân maët cong:

Xeùt moät maët cong abc coù caïnh ab song song vôùi truïc oy

y
dA
ob’ b
x
dF
a’ a

dAx dAx
dFx


dA

z
Löïc taùc duïng leân maët cong toång quaùt: F  Fx2  Fy2  Fz2
Tröôøng hôïp ab // oy neân Fy = 0, tìm Fx vaø Fz
AÙp löïc dF treân dieän tích vi phaân dA : dF = p. dA
Chieáu dF treân phöông ox dFx = dF.sin  = p. dA sin  = p. dAx
Do ñoù Fx =  pdA
Ax
x

Fx : chính laø löïc taùc duïng leân hình chieáu cuûa abc treân phöông thaúng goùc vôùi truïc ox (
phöông thaúng ñöùng) hay noùi caùch khaùc laø löïc treân maët phaúng a’b’c

Töông töï , chieáu dF leân phöông oz:

y
Po=0
ob’ b
x
dAz
dA
a’ a h dFz
dF


dAx
dFx
dA

c
dAz
z

dFz = dF cos  dFz = p. dA cos  = p. dAz

do ñoù Fz = A
pdAz
z

Tröôøng hôïp aùp suaát treân maët thoaùng baèng khoâng vaø goïi h laø khoaûng caùch thaúng ñöùng töø
dieân tích vi phaân dA ñeán maët thoaùng thì :
F =  hdAz    hdAz Fz = . W
z
Az Az
W: ñöôïc goïi laø theå tích vaät aùp löïc ( theå tích abb’c)
Ñònh nghóa VAL: Theå tích vaät aùp lực laø theå tích giôùi haïn bôûi maët cong vaø caùc maët
beân thaúng ñöùng töïa vaøo cạnh maët cong roàiø keùo daøi leân cho ñeán khi gaëp maët thoaùng
hay phaàn noái daøi cuaû maët thoaùng (maët coù p =0).

12
 4/1/2020

Phaàn suy suy luận Tại sao các cửa van lớn làm dạng hình cung ?

Thí dụ: Xác định áp lực lên mặt cong AB là một ¼ hình tròn có bán kính R, chiều dài b
(thẳng góc trang giấy) nằm trong chất lỏng trong lượng riêng  như hình vẽ.
Trục Y // mặt cong Fy = 0
Fx = Lực tác dụng lên diện tích hình chữ nhật A’B’ Fx = pc.A = (H+R/2).R.b
Fz =  W = . (HR+R2/4)b
𝐹= 𝐹 +𝐹 Có chiều đi qua tâm hình tròn và hợp góc , tg =Fz/Fx

Chú ý khi Mặt thoáng p=0

O x Mặt thoáng p=0
chất lỏng nằm
bên phải, giá 
z  trị lực F
không thay
Chất Chất
đổi nhưng có
lỏng lỏng
H chiều ngược H
lại
W W

Fx Fx

A’  R A
F
Fz R A
C Fx
B
B B’ F Fz
Hình chữ nhật

13
 4/1/2020

Thí dụ :Xác định lực tác dụng lên mặt cong cho trường hợp áp suất po= 0,5 m nước và po= -
0,5 m nước cho 2 mặt cong như trong hình vẽ. Biết H = 2 m và R = 0,5 m.

P0 P0

H H H
Nước Nước
A

R R
R B

B B

Hướng dẫn: Xác dịnh vị trí mặt thoáng (vị trí a/s p =0) và áp dụng tính toán như bình
thường

Ví dụ 5: Cho maët cong nhö hình veõ, coù beà roäng b. Xaùc ñònh löïc löïc Fx vaø Fz leân maët cong
cho caùc tröôøng hôïp :
1.Chæ coù moät chaát loûng vaø treân maët thoaùng aùp suaát khí trôøi .
2.Chöùa 1 chaát loûng vaø treân maët thoaùng aùp suaát po >0
3.Chöùa 2 chaát loûng vaø treân maët thoaùng aùp suaát khí trôøi
po=0 po >0 A po=0
A A

C C 2R 1 C 2R
2R

2
D 2R D 2R D 2R

B B B

14
 4/1/2020

Ví dụ 6 Một khối hình trụ dài 1 m (vuông góc

với trang giấy) được dùng ngăn nước
như hình vẽ. Khối trụ quay quanh A.
a) Xác định áp lực nước F tác dụng
lên mặt trụ
b) Xác định trọng lượng tối thiểu W
của khối trụ để ngăn được nước

Ví duï 7: Haõy phaân tích vaät aùp löïc W trong caùc hình sau
pa
pdö/
pa pdö pck
Fz
pck/
Fz
pa
w
w w

pck pa
pck
w
Fz Fz1 pck/
pck/ w1
pa Fz
w w2
pa Fz2
Pa
Pck Pck
Pa Pck/
Pdu w Pdu/

w
Fz
Pck/
Fz Fz

w
Pa

15
 4/1/2020

Ví dụ 8
Một nửa mặt trụ được gắn vào cạnh một thùng chứa
như hình vẽ . Bề dài mặt trụ 1m (vuông góc với trang
giấy ) và bán kính R = 0,91m. Độ sâu nước h =1,83m.
Xác định áp lực nước tác dụng lên mặt trụ.

Ví duï 9
Thí nghiệm : Ottovon Guericke (8.5.1654) tại Maydeburg, Đức
Duøng 2 baùn cầu D = 37 cm, bịt kín vaø huùt khí để aùp suất tuyệt đối trong
qủa cầu bằng khoâng . Cho 2 đaøn ngựa keùo vẫn khoâng taùch hai baùn cầu ra
được, taïi sao 2 baùn caàu dính chaët vaøo nhau nhö vaäy? Phải cần 1 lực bằng
bao nhieâu để taùch hai baùn cầu ra (xem lực dính giữa 2 baùn cầu khoâng ñaùng kể)

Chân không p(tuyệt đối) = 0

D
F =? F =?

16
 4/1/2020

6.3 Löïc ñaåy Archimeøde: (287-212 BC)

V1 

V +
A V2 B

Moät vaät naèm trong moâi tröôøng lưu chaát seõ bò moät löïc ñaåy thaúng ñuùng töø döôùi
leân treân vaø baèng troïng löôïng cuûa chaát loûng maø vaät ñoù chieám choã.

FA = V

Baøi taäp aùp löïc thaønh cong vaät noåi: 12)2.41 13) 2.43 14) 2.45 15) 2.47 16)2.48 17) 2.50

po
Ví duï 10: Moät thuøng chöùa ñaày nöôùc coù daïng nhö A D
hình veõ, vôùi beà daøi (thaúng goùc vôùi trang giaáy ) b = 1
m vaø maët cong CD laø ¼ hình truï. Bieát H = 1,2 m,
baùn kính R = 1,2 m, aùp suaát dö trong thuøng p0 = 10
H
KN/m2. Xaùc ñònh aùp löïc treân maët cong CD
R

B C

17
 4/1/2020

Ví dụ 11

Ví du 12

18
 4/1/2020

Ví du 13

Ans: Fz=127,76 KN

Ví du 14

References:
Fluid mechanics – Victor L. Streeter , McGraw Hill Book Co. 1983
(Lib Code : 9009152002). Chapter 2.

19
 4/1/2020

Thí duï 15: Để xaây dựng đñường hầm Thủ thieâêm người ta ñuùc những ñốt hầm
bằng beâ toâng, mỗi đñốt hầm coù chiều daøi L = 92,5 m, chiều rộng b = 33 m ,
chiều cao H = 9m vaø trong rỗng như hình vẽ. Để di chuyển đñến vị trí đñường
hầm, người ta bịt kín 2 đñầu vaø keùo troâi treân soâng. Biết trọng lượng của toaøn
bộ đñốt hầm laø 27000 Tf (tấn lực). Xaùc đñịnh chiều cao nổi treân mặt nước

Ñoát haàm

Đốt hầm Thủ Thieâm khi thaû vaøo nöôùc

VII. SÖÏ CAÂN BAÈNG MOÄT VAÄT TRONG CHAÁT LOÛNG:

7.1 Vaät ngaäp hoaøn toaøn trong chaát loûng :
C : điểm đặt trọng lượng, D: điểm đặt lực đẩy archimede (ở trọng tâm vật)

FA
FA

D D
C
C

G G

C dưới D Caân baèng oån ñịnh

G
G

C C
D D

FA FA

C treân D Caân baèng khoâng oån ñònh

20
 4/1/2020

Nếu vật đồng chất thì điểm đặt trọng lượng (c) truøng vôùi điểm đặt lực Archimede

FA
FA

D C
D C

G
G

C truøng vôùi D Caân baèng phiểm định

Khi dao động vật không quay lại vị trí ban đầu cũng không quay đi

7.2 Vaät ngaäp moät phaàn trong chaát loûng :

D : ñieåm ñaët löïc ñaåy Archimede ( naèm taâm theå
C : ñieåm ñaët troïng lượng
tích phaàn chìm trong chaát loûng
vaät
G
G M

C C
D D   D’

FA FA

C treân D Caân baèng oån ñònh Taâm ñònh khuynh M naèm ngoaøi CD
G
G

C C
M
D
D  D’
D
D

FA FA

C treân D Caân baèng khoâng oån ñònh Taâm ñònh khuynh M nằm trong CD
I yy
MD ñöôïc xaùc ñònh : MD  Khi MD>CD caân baèng oån ñònh
W MD<CD caân baèng khoâng oån ñònh
Iyy: moment quaùn tính cuûa maët noåi ñoái vôùi truïc quay yy
W : Theå tích vaät chìm trong chaát loûng

21
 4/1/2020

VIII. TÓNH HOÏC TÖÔNG ÑOÁI :

8.1- Chaát loûng trong bình chuyeån ñoäng thaúng ngang vôùi gia toác khoâng ñoåi
Xeùt chaát loûng chuyeån ñoäng thaúng vôùi gia toác a >0, aùp duïng phöông trình vi phaân cô baûn
cuûa chaát loûng caân baèng, với F laø löïc khoái ñôn vò F (-a,0,-g) .
 1
F  grad p  0 Mặt ñaúng aùp
 z
1 p p M
x: a 0   a => p = -ax + f(y,z)
 x x
1 p p a>0
y: 0  0   0 => p = -ax + f(z) y
 y y -a
-g
1 p p x
z:   g vaø töø treân
p f
g  0  
 z z z z
f =>
  g f = -gz +C1
z
thay f vaøo p = -ax - gz + C1
p p p
Phöông trình maët ñaúng aùp: dp = 0 => x
dx  dy  dz  0
y z
a a
Thay caùc gía trò p / x, p / y, p / z  adx  gdz  0 dz  
dx z x  Cz
g g
Maët ñaúng aùp laø nhöõng maët phaúng nghieâng song song vôùi maët thoùang.
Khi xe chuyeån ñoäng vaø chaát loûng khoâng bò traøn ra ngoaøi thì maët thoaùng lúc nầy sẽ ñi ngang qua
trung ñieåm M của mặt thoáng khi xe đứng yên, vì thể tích chất lỏng trước và sau khi chuyển động
không thay đổi

Aùp duïng coâng thöùc tính aùp suaát cho 2 ñieåm

A vaø B
z
pB = -axB - gzB + C1
pA = -axA - gzA + C1
A a>0
y h pB - pA = a(xA –xB) +g(zA -zB )
B
x
pB = pA + a(xA –xB) +g(zA -zB )

pB = pA + a(xA –xB) +gh

z
pB = pA + a(xA –xB) +h

A a>0
y h Nhö vaäy khi A vaø B naèm treân moät ñöôøng
B thaúng ñöùng thì ( XA – XB) = 0 thì :
x

pB = pA +h

Coâng thöùc tính aùp suaát nhö coâng thöùc cuûa tónh hoïc tuyeät ñoái khi 2 ñieåm A vaø B
naèm treân 1 ñöôøng thaúng ñöùng

22
 4/1/2020

Phaàn môû roäng:

1.Bình chuyển động ngang với gia tốc a, xác định phương trình mặt
thoáng khi mặt thoáng đi qua đáy bình và phương trình tính áp M
a
suất:. 
H
Chú ý độ dốc mặt thoáng tan = –a/g
L
M không phải là trung điểm
2. Chứng minh khi chon gốc tọa độ như hình vẽ thì phân bố áp suất
z
khi bình di chuyển xuống thẳng đứng nhanh dần đều với gia tốc a :

p= (g-a)(H-z)
H
x
o a

3. Chuyển động nhanh dần đều nghiêng góc  với gia tốc a. Chứng Nhanh dần đều
tỏ khi chọn gốc tọa độ như hình vẽ thì phân áp suất trong bình : z
p = (-g sin -a ) x - g cos. z + C1
a
Phương trình mặt đẳng áp
g sin   a x
z x  C2
g cos 
o 

8.2 Chaát loûng trong bình chuyeån ñoäng quay ñeàu quanh truïc thaúng ñöùng
Xeùt chaát loûng trong bình chuyeån ñoäng quay vôùi goùc  khoâng ñoåi. Chaân loûng caân baèng neân:
 1
F  grad p  0

Löïc khoái taùc ñoäng leân chaát loûng goàm troïng löïc vaø löïc ly taâm, chieáu leân caùc phöông nhö sau:
Fx   2 x Fy   2 y Fz   g z

Chieáu phöông trình vi phaân caân baèng leân caùc phöông

1 p p x2 h/2
p   2
 f ( y, z)
(1) x:  2x 
 x
0
x
  2 x 2 h/2
h

1 p p p f f
2y    2 y vaø  y   y   2 y
(2) y:  y
0
y y
r
y2
f   2
 t( z) 
x2
y2
2
Thay vaøo p   2
  2
 t( z)
2 2
y
1 p p p t t
(3) z: g 0   g vaø    g
 z z z z z y 
t    gz  C 1 r
x x
x2 y2 x
Thay vaøo p  2
  2  gz  C1
2 2
Vieát laïi trong tọa đñộ trụ p(r,,z), vì ñoái xöùng neân chæ coøn bieán r vaø z, p(r, z)
1
p  2 r 2  gz  C1
2

23
 4/1/2020

Chuù yù : Neáu xeùt 2 ñieåm A vaø B, thì

1
p B  p A   2 ( rB2  rA2 )  g ( z A  z B ) z
2 1
R
p B  p A   2 ( rB2  rA2 )  gh
2
1
pB  p A   2 (rB2  rA2 )   h
2
Nhö vaäy khi A vaø B coù baùn kính baèng nhau thì ( rB – rA) = 0 thì : A
p B  p A  gh hay p B  p A  h h
Maët ñaúng aùp: Maët B r

Maët ñaúng aùp coù aùp suaát baèng nhau neân treân maët ñaúng aùp thì ñaúng aùp 

p = Const. hay dp = 0 => p p p

dx  dy  dz  0
x y z
p p p z
Thay caùc giaù trò , , töø (1), (2), (3) vaøo
x y z R
2 2
 xdx   ydx  gdz  0
 2 ( xdx  ydx )  gdz  0
maø r2 = x2 + y2 - > rdr = xdx + ydy thay vaøo treân
 2 (rdr )  gdz  0 Maët r

ñaúng aùp 
2 2
dz  (rdr ) z r 2  C2
g 2g

Vaäy maët ñaúng aùp laø nhöõng maët cong daïng parabolic

Caùch xaùc ñònh haèng soá C1: Tröôøng hôïp maët thoaùng tieáp xuùc vôùi khí trôøi z
vaø khi quay nöôùc khoâng traøn ra ngoaøi. M

Do theå tích chaát loûng trong bình tröôùc vaø sau khi quay baèng nhau, a
h
neân phaàn theå tích khoaûng khoâng maøu xanh hình truï (tröôùc khi a r
quay) vaømaøu ñoû hình parabolic (khi quay) baèng nhau. Goïi ro laø o
baùn kính hình truï thì :
( ro2 ) a = ( ro2 ) h/2 a = h/2
Neáu choïn goác toïa ñoä taïi ñænh parabolic thì: 

Ñieåm o coù r = 0, z = 0 vaø p = 0 , thay vaøo coâng thöùc tính aùp suaát ro
cho C1 = 0, do ñoù :
1
p   2 r 2  gz
2
Tuy nhieân ñeå söû duïng coâng thöùc treân caàn phaûi xaùc ñònh vò trí goác toïa ñoä o
Vì maët thoaùng cuõng laø maët ñaúng aùp neân phöông trình maët thoaùng öùng vôùi phöông trình
maët ñaúng aùp ñi qua o, thay toïa ñoä ñieåm o (0,0) vaø phöông trình maët ñaúng aùp cho haèng soá
C2 = 0. Phöông trình maët thoaùng laø :
2 2
z r
2g
2
Thay toïa ñoä ñieåm M (ro,h) naèm treân maët thoaùng vaøo cho: h r02
2g
h 2 2
Do ñoù a  r0
2 4g

Baøi taäp tónh töông ñoái: 18) 2.52 19) 2.53 20) 2.54 21) 2.58

24
 4/1/2020

Thí dụ 16:
Một bình coù baùn kính ro = 0,20 m chứa nước đñến đñộ saâu H
= 0,5m.. Xaùc ñònh vò trí möïc nöôùc daâng cao nhaát trong bình vaø
z
aùp suaát taïi taâm cuûa ñaùy bình khi bình quay vôùi vaän toác goùc 20
M
voøng / phuùt. Bieát khi quay nöôùc khoâng traøn ra ngoaøi. 
a
Baøi giaûi : h
a r
Khi bình quay thì maët thoaùng seõ daâng leân cao nhaát ôû o
ñieåm M vaø caùch vò trí maët thoaùng luùc ñöùng yeân ñoaïn a H
h’
I
h  2 2 20.2 / 60
2
a  r0  0,2 2  0,11 m 
2 4g 4g 

ro
Choïn goùc toïa ñoä ôû o. Khi quay vò trí ñieåm o cuõng caùch maët
thoaùng luùc ñöùng yeân ñoaïn a, do ñoù toïa ñoäù ñieåm I laø :

r = 0 vaø z = -(H –a) = 0,5 – 0,11 = 0, 39 m

1
Aùp suaát taïi I pI   2 r 2  gz  1000.9.81(0,39)  3825,9 N / m 2
2
Ngoaøi ra coù theå tính aùp suaát I theo phöông trình thuûy tónh
pI=po+h’ = 0 + 9810.0,39 = 3825,9 N/m2

Phaàn môû roäng:

Khi thùng chuyển động lên nhanh dần đều với gia tốc a và quay với vận tốc góc  thì phân
bố áp suất và mặt đẳng áp:
1
p   2 r 2   ( g  a ) z  C1
2
z
2 H a
z 2
r  C2
2( g  a) x
o 
Hãy suy ra phân bố áp suất và mặt đẳng áp khi thùng chuyển động Chuyển động thẳng
lên chậm dần đều với gia tốc a và quay với vận tốc góc  đứng nhanh dần đều +
Quay
Thí dụ 17. An arm with a stagnation tube on the end is rotated at 100 rad/s in a horizontal
plane 10 cm below a liquid surface as shown. The arm is 20 cm long, and the tube at the
center of rotation extends above the liquid surface. The liquid in the tube is the same as
that in the tank and has a specific weight of 10,000N/m3. Find the location of the liquid
surface in the central tube. (Ans: h = 0)

25
 4/1/2020

CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM

Caâu 1 : Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát dö naøo sau ñaây laø ñuùng:

(2 ) (3 ) (4 )
(1 )

a) 1 b) 2 c) 3 d) 4

Caâu 2 Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát tuyeät ñoái naøo sau ñaây laø ñuùng:

(1 ) (2 ) (3) (4 )

a) 1 b) 2 c) 3 d) 4

Caâu 3 Haõy cho bieát bieåu ñoà phaân boá aùp suaát dư naøo sau ñaây laø ñuùng:

26
 4/1/2020

Caâu 3: Caùc thuøng chöùa nöôùc treân hình veõ ñeàu coù ñaùy troøn vaø cuøng ñöôøng kính. Goïi F1,
F2 vaø F3 laø löïc taùc duïng treân ñaùy thuøng. Ta coù :

nöôùc nöôùc nöôùc

F1
F2 F3

a) F1 > F2 > F3 b) F1 < F2 < F3 c) F1 = F2 = F3 d) F1 > F1 = F2

Caâu 4. Trong thí nghieäm cuûa Toricelli oâng duøng moät oáng nghieäm uùp treân moät chaäu thuûy
ngaân vaø huùt heát khoâng khí trong oáng ra thì thaáy möïc thuûy ngaân daâng leân trong oáng
nghieäm 76 cm. Neáu thay thuûy ngaân baèng nöôùc thì möïc nöôùc trong oáng nghieäm seõ laø :
a) Thaáp hôn möïc thuûy ngaân
b) Cao hôn möïc thuûy ngaân
c) Baèng möïc thuûy ngaân
d) Coù theå cao hôn hoaëc thaáp tuyø thuoäc vaøo ñöôøng kính cuûa oáng nghieäm lôùn hay nhoû.

Caâu 5: Moät thuøng chöùa nöôùc coù maët thoùang tieáp xuùc vôùi khí trôøi tröôïc treân moät maët
nghieâng coù goùc hôïp vôùi maët phaúng ngang moät goùc  . Choïn chieàu chuyeån ñoäng laø chieàu
döông vaø goïi a laø gia toác cuûa thuøng chöùa thì maët thoùang cuûa chaát loûng seõ naèm ngang khi:
a) a = 0 b) a = g
c) a = g d) Caû 3 ñeàu sai

Caâu 6. Moät thuøng nöôùc coù troïng löôïng Wn vaø moät quûa caàu coù
troïng löôïng Wc . Neáu goïi W laø trò soá ñoïc treân caân khi boû quûa Quûa caàu

caàu vaøo trong nöôùc thì

a) W < Wn + Wc khi quûa caàu noåi treân maët thoaùng
b) W < Wn + Wc khi quûa caàu noåi chìm lô löõng nhö hình veõ W
c) W = Wn + Wc taát caû moïi vò trí cuûa quaû caàu
d) Caû 3 ñeàu sai

Caâu 7: Moät oáng hình chöõ U, moät ñaàu bòt kín vaø moät ñaàu ñeå
hôû tieáp xuùc vôùi khí trôøi. Khi ñöùng yeân möïc nöôùc trong bình
naèm ngang nhö hình veõ. Neáu bình quay troøn qua truïc thaúng
ñöùng ñoái xöùng vôùi vaän toác quay  thì aùp suaát taïi A so vôùi
luùc ñöùng yeân seõ laø :
a) Nhoû hôn
b) Lôùn hôn A
c) Khoâng ñoåi 
d) Chöa xaùc ñònh coøn phuï thuoäc vaøo vaän toác quay  
Ñaùp aùn : 1) 2) 3) c 4) b 5) a 6) c 7) a

27
 4/1/2020

BÀI TẬP NÂNG CAO

Bài tập: 2.1
Một khối rỗng kín hình nón có kính thước
a như hình vẽ và được đặt trong nước
nghiêng 1 góc . Xác định áp lực nước
 theo phương ngang và phương dứng tác
dụng lên mặt cong của hình nón.( không
kể mặt đáy)

r h

Bài tập 2.2: Moät phaàn taùm quûa caàu naèm trong chaát loûng nhö
hình veõ, tìm coâng thöùc xaùc ñònh Fx, Fyvaø Fz theo , R vaø h

Bài tập 2.3

28
 4/1/2020

Phaàn suy luaän :Phaân tích về sự mất ổn ñịnh

Taøu Nhaø Haøng nổi Dìn Kyù số BD0394 bị lật chìm vaøo ñeâm 20/05/2011 taïi soâng Saigon laøm
16 người chết. Luùc bị lật caùc cửa sổ ñoùng hoaøn toaøn
Kích thước taøu 23,5 m, rộng 4,6 m cao 4,6 m (?) ,
phần chìm saâu dưới nước gần 0,84m. Bị lật chìm
luùc gioù cấp 7 , vận tốc 15-17m/s. Cho diện tích
phần chìm hình tam giaùc coù ñoä saâu dưới nước laø
0,7m, phần nổi laø 0,14m, vị trí đieåm ñặt trọng
lượng töø C xuoáng ñaùy 1,15m, gioù vận tốc 15 m/s .
Haõy phaân tích nguyeân nhaân taøu bị lật. Neáu môû cöûa
hoaøn toaøn seõ giaûm 50% dieän tích chaén gioù thì taøu
coù khaû naêng bò laät hay khoâng ?
Lực do gioù taùc duïng leân taøu
4,5 m
Gió 15 m/s được tính theo coâng thức:
M V2
Fg  CD A
W 2
Fg
4,6 m CD : hệ số cản , CD=1,1
C A : diện tích cản gioù
1,15m
0,14 m  :khối lượng rieâng của
1m
0,26 m D 0,7 m khoâng khí ,  = 1,2 Kg/m3
V: vận tốc gioù
FA FA

Archimede 287-212 BC

29
 4/1/2020

Pascal 1623-1662 , Phaùp

Con đội (2T đến 100T)

30
 4/1/2020

Nguyên lý hoạt động con đội

Ñoàng hoà ño aùp suaát

31