Industrial Society and Its Future

Machine Translated by Google
Индустриското општество и неговата иднина
Теодор Качински 1995

година
Ово есе првпат се по ави во The New York Times и The Washington Post на 19 септември 1995 година.
Беше об авен под псевдонимот FC, за Freedom Club. Верзи ата што а читате започна со верзи ата
прона дена на http://editions-hache.com/ но коригираше голем бро печатни грешки и приспособи дел од
наборувањето. ПР, 2019 година.
ВОВЕД
1. Индустриската револуци а и не зините последици беа катастрофа за човечкиот род. Тие во

голема мера го зголеми а животниот век на оние од нас кои живееме во „напредните“ зем и, но го
дестабилизираа општеството, го направи а животот неисполнет, ги подложи а човечките суштества
на омаловажувања, доведоа до широко распространето психолошко страдање (во Третиот свет до
физичко страдање исто така) и му нанеле тешка штета на природниот свет. Посто аниот разво на
технологи ата ќе а влоши ситуаци ата. Тоа секако ќе ги подложи човечките суштества на
поголеми омаловажувања и ќе нанесе поголема штета на природниот свет, веро атно ќе доведе до
поголеми соци ални нарушувања и психичко страдање, а може да доведе до зголемено физичко
страдање дури и во „напредните“ зем и.
2. Индустриско-технолошкиот систем може да опстане или да се расипе. Ако преживее, на кра от

може да постигне ниско ниво на физичко и психичко страдање, но само откако ќе помине низ долг
и многу болен период на приспособување и само по цена на тра но намалување на човечките
суштества и многу други живи организми на инженерски производи и само запчаници во
соци алната машина. Понатаму, ако системот опстане, последиците ќе бидат неизбежни: Не
постои начин да се реформира или модифицира системот за да се спречи то да ги лиши луѓето
од достоинство и автономи а.
3. Ако системот се распадне, последиците сепак ќе бидат многу болни. Но, колку е поголем системот расте,
толку покатастрофални ќе бидат резултатите од неговиот дефект, па ако сака да се распадне, на добро е
да се распадне порано отколку подоцна.
4. Затоа ние се залагаме за револуци а против индустрискиот систем. Оваа револуци а може или не може
да користи насилство; може да биде ненадеен или може да биде релативно постепен процес ко опфаќа
неколку децении. Ништо од тоа не можеме да предвидиме. Но, ние ги прикажуваме на многу општ начин
мерките што треба да ги преземат оние што го мразат индустрискиот систем за да го подготват патот за
револуци а против то облик на општество. Ова не треба да биде политичка револуци а. Не зината цел
ќе биде да ги собори не владите, туку економската и технолошката основа на сегашното општество.
5. Во ово напис се обрнува внимание само на некои негативни случувања што израснаа од индустриско-
технолошкиот систем. Други вакви случувања ги спомнуваме само накратко или целосно ги игнорираме.
Ова не значи дека ние ги сметаме овие други случувања како
1
неважни. Од практични причини, мораме да а ограничиме нашата дискуси а на области кои доби а недоволно
внимание од авноста или во кои имаме нешто ново да кажеме. На пример, биде ќи има добро развиени движења
за животната средина и дивината, многу малку пишувавме за деградаци а на животната средина или уништување
на дивата природа, иако сметаме дека тие се многу важни.
ПСИХОЛОГИЈАТА НА СОВРЕМЕНИОТ ЛЕВИЗАМ
6. Речиси сите ќе се согласат дека живееме во длабоко проблематично општество. Една од на распространетите
манифестации на лудоста на нашиот свет е левичарството, така што дискуси ата за психологи ата на
левичарството може да послужи како вовед во дискуси ата за проблемите на современото општество воопшто.
7. Но, што е левица? Во првата половина на 20 век, левицата можеше практично да се поистоветува со соци ализмот.
Денес движењето е распарчено и не е асно ко може правилно да се нарече левичар. Кога зборуваме за левичари
во оваа стати а имаме на ум главно соци алисти, колективисти, „политички коректни“ типови, феминистки,
хомосексуалци и активисти за лица со посебни потреби, активисти за правата на животните и слично. Но, не секо
што е поврзан со едно од овие движења е левичар. Она што се обидуваме да го постигнеме во дискуси ата за
левичарството не е толку движење или идеологи а колку психолошки тип, поточно збирка на сродни типови. Така,
она што го подразбираме под „левичарство“ ќе се по ави по асно во текот на нашата дискуси а за левичарската
психологи а. (Исто така, види пасуси 227-230.)
8. И покра тоа, нашата концепци а за левичарството ќе остане многу помалку асна отколку што би сакале, но
се чини дека нема лек за ова. Сè што се обидуваме да направиме овде е да укажеме на груб и приближен начин на
двете психолошки тенденции за кои веруваме дека се главната движечка сила на модерниот левичар. Ние во нико
случа не тврдиме дека а кажуваме целата вистина за левичарската психологи а. Исто така, нашата дискуси а
треба да се однесува само на модерниот левичар. Оставаме отворено прашањето до ко степен нашата дискуси а
би можела да се примени на левичарите од 19 и почетокот на 20 век.
9. Двете психолошки тенденции кои се во основата на модерниот левизам, ги нарекуваме „чувство на инфериорност“
и „прекумерна соци ализаци а“. Чувството на инфериорност е карактеристично за модерниот левичар во целина,
додека прекумерната соци ализаци а е карактеристична само за одреден сегмент од модерниот левичар; но
ово сегмент е многу вли ателен.
ЧУВСТВА НА ИНФЕРИОРНОСТ
10. Под „чувство на инфериорност“ не подразбираме само чувства на инфериорност во строга смисла, туку цел
спектар на сродни особини; ниска самодоверба, чувство на немоќ, депресивни тенденции, дефетизам, вина,
самоомраза итн. Ние тврдиме дека модерните левичари имаат тенденци а да имаат такви чувства (можеби повеќе
или помалку потиснати) и дека овие чувства се одлучувачки во одредувањето на насоката на модерната левица.
11. Кога неко протолкува како погрдно речиси сè што е кажано за него (или за групи со кои се поистоветува),
заклучуваме дека има чувства на инфериорност или ниска самодоверба.
2
почит. Оваа тенденци а е изразена ка активистите за малцинските права, без разлика дали припаѓаат или
не на малцинските групи чии права ги бранат. Тие се преосетливи за зборовите што се користат за
означување на малцинствата и за сè што се зборува за малцинствата. Термините „црнец“, „ориентален“,
„инвалид“ или „пиле“ за Африканец, Азиец, лице со хендикеп или жена првично немале навредлива
конотаци а. „Брад“ и „пиле“ беа само женски еквиваленти на „човек“, „фраер“ или „соработник“. Негативните
конотации се прикачени на овие поими од самите активисти. Некои активисти за правата на животните
отидоа дотаму што го отфрли а зборот „милениче“ и инсистираа да се замени со „животински придружник“.
Левичарските антрополози се трудат да избегнат да кажат нешто за примитивните народи што би можело да
се протолкува како негативно. Тие сакаат да го заменат зборот „примитивен“ со „неписмен“. Тие изгледаат
речиси параноични за сè што може да сугерира дека ко а било примитивна култура е инфериорна во однос
на нашата. (Не сакаме да имплицираме дека примитивните култури се инфериорни од нашите. Ние само
укажуваме на хиперчувствителноста на левичарските антрополози.)
12. Оние кои се на чувствителни за „политички некоректната“ терминологи а не се просечниот црн жител
на гето, азискиот имигрант, малтретирана жена или хендикепиран, туку малцинство активисти, од кои
многумина дури и не припаѓаат на ниту една „угнетена“ група но доаѓаат од привилегирани слоеви на
општеството. Политичката коректност има свое упориште меѓу универзитетските професори, кои имаат
сигурно вработување со удобни плати, а повеќето од нив се хетеросексуални бели мажи од семе ства од
средна до висока средна класа.
13. Многу левичари имаат интензивна идентификаци а со проблемите на групите кои имаат слика дека се
слаби (жени), поразени (американски Инди анци), одбивни (хомосексуалци) или на друг начин инфериорни.
Самите левичари сметаат дека овие групи се инфериорни. Тие никогаш не би си признале дека имаат такви
чувства, но токму поради тоа што ги гледаат овие групи како инфериорни, тие се идентификуваат со нивните
проблеми. (Не сакаме да сугерираме дека жените, Инди ците итн. се инфериорни; ние само укажуваме на
левичарската психологи а.)
14. Феминистките се оча но желни да докажат дека жените се силни и способни како и мажите. Очигледно
тие се магнат од страв дека жените можеби не се толку силни и способни како мажите.
15. Левичарите имаат тенденци а да мразат се што има слика дека се силни, добри и успешни. Ја мразат
Америка, мразат западна цивилизаци а, мразат бели мажи, мразат рационалност. Причините што ги
наведуваат левичарите за мразење на Запад и сл. очигледно не соодветствуваат со нивните вистински
мотиви. Тие велат дека го мразат Западот затоа што е воинствен, импери алистички, сексистички,
етноцентричен и слично, но таму каде што се по авуваат истите грешки во соци алистичките зем и или
во примитивните култури, левичарот наоѓа изговори за нив, или во на добар случа неволно признава
дека посто ат . ; додека то со ентузи азам ги посочува (и често во голема мера ги преувеличува) овие
грешки онаму каде што се по авуваат во западната цивилизаци а. Така, асно е дека овие грешки не се
вистинскиот мотив на левичарите да ги мразат Америка и Западот. То ги мрази Америка и Западот затоа што се силни и успе
16. Зборовите како „самодоверба“, „самодоверба“, „иници атива“, „претпри атие“, „оптимизам“ итн., играат
мала улога во либералниот и левичарскиот речник. Левичарот е анти-индивидуалист, про колективист. То
сака општеството да ги решава сечии проблеми за нив, да ги задоволи сечии потреби за нив, да се грижи за
нив. То не е човек ко има внатрешно чувство на доверба
3
неговата способност да ги решава сопствените проблеми и да ги задоволи сопствените потреби. Левичарот е антагонист на
концептот на конкуренци а затоа што длабоко во себе се чувствува како губитник.
17. Формите на уметност што им се допаѓаат на современите левичарски интелектуалци имаат тенденци а да се фокусираат
на лошата состо ба, поразот и оча от, или пак добиваат орги астичен тон, исфрла ќи а рационалната контрола како
да нема надеж да се постигне нешто преку рационална пресметка и се што остана е да се потопи во сензациите на моментот.
18. Современите левичарски филозофи имаат тенденци а да ги отфрлаат разумот, науката и об ективната реалност и да
инсистираат дека сè е културно релативно. Вистина е дека може да се постават сериозни прашања за основите на научното
знаење и за тоа како, ако воопшто, може да се дефинира концептот на об ективна реалност. Но, очигледно е дека
современите левичарски филозофи не се само ладни логичари кои систематски ги анализираат основите на знаењето. Тие
се длабоко вклучени емотивно во нивниот напад на вистината и реалноста. Тие ги напаѓаат овие концепти поради нивните
сопствени психолошки потреби. Како прво, нивниот напад е излез за непри ателство и, до степен до ко е успешен, а
задоволува желбата за моќ. Што е уште поважно, левичарот а мрази науката и рационалноста биде ќи тие класифицираат
одредени верувања како вистинити (т.е. успешни, супериорни) и други верувања како лажни (т.е. неуспешни, инфериорни).
Чувството на инфериорност на левичарот е толку длабоко што то не може да толерира никаква класификаци а на некои
работи како успешни или супериорни и други работи како неуспешни или инфериорни. Ова, исто така, лежи во основата на
отфрлањето од страна на многу левичари на концептот на ментална болест и на корисноста на тестовите за интелигенци а.
Левичарите се антагонисти на генетските об аснувања за човечките способности или однесување биде ќи таквите
об аснувања имаат тенденци а да направат некои личности да изгледаат супериорни или инфериорни во однос на
другите. Левичарите претпочитаат да му дадат на општеството заслуги или вина за способноста или недостатокот на
поединецот. Така, ако неко е „инфериорен“, не е негова вина, туку на општеството, биде ќи не е воспитан како што треба.
19. Левичарот обично не е тип на личност чии чувства на инфериорност го прават фалбаџи а, егоист, насилник,
самопромотор, безмилосен конкурент. Ово вид на личност не а изгуби целосно вербата во себе. То има дефицит во
неговото чувство за моќ и самопочит, но сепак може да се замисли дека има капацитет да биде силен, а неговите напори да
се направи силен го предизвикуваат неговото непри атно однесување.1 Но, левичарот е предалеку заминан. тоа. Неговите
чувства на инфериорност се толку вкоренети што то не може да се замисли себеси како индивидуално силен и вреден.
Оттука и колективизмот на левичарот. То може да се чувствува силен само како член на голема организаци а или масовно
движење со кое се идентификува.
20. Забележете а мазохистичката тенденци а на левичарските тактики. Левичарите протестираат со лежење пред возила,
тие намерно провоцираат полици а или расисти да ги злоупотребуваат итн. Овие тактики честопати може да бидат
ефективни, но многу левичари ги користат не како средство за постигнување цел, туку затоа што претпочитаат мазохистички
тактики. Самоомразата е левичарска особина.
21. Левичарите може да тврдат дека нивниот активизам е мотивиран од сочувство или од морални принципи, а моралниот
принцип навистина игра улога за левичарите од пресоци ализираниот тип. Но, сочувството и моралниот принцип не можат
да бидат главните мотиви за левичарскиот активизам. Непри ателството е премногу истакната компонента на левичарското
однесување; така е и нагонот за моќ. Згора на тоа, многу левичарско однесување не е рационално пресметано да биде од
корист за луѓето на кои левичарите тврдат дека се обидуваат да им помогнат. На пример, ако неко верува дека
афирмативната акци а е добра за црнците, дали има смисла да се бара афирмативна акци а во непри ателски или
догматски термини? Очигледно би било попродуктивно
4
да заземе дипломатски и помирувачки пристап ко би направил барем вербални и симболични отстапки на белите
луѓе кои мислат дека афирмативната акци а ги дискриминира. Но, левичарските активисти не заземаат таков
пристап биде ќи тоа не би ги задоволило нивните емоционални потреби. Помагањето на црнците не е нивна
вистинска цел. Наместо тоа, расните проблеми им служат како изговор да го изразат сопственото непри ателство и
фрустрираната потреба за моќ. Со тоа тие всушност им штетат на црнците, биде ќи непри ателскиот однос на
активистите кон белото мнозинство има тенденци а да а интензивира расната омраза.
22. Ако нашето општество немаше воопшто соци ални проблеми, левичарите ќе требаше да измислуваат проблеми
за да си обезбедат изговор за правење галама.
23. Нагласуваме дека горенаведеното не се преправа дека е точен опис на секо што може да се смета за левичар.
Тоа е само груб показател за општа тенденци а на левичарството.
ПРЕСОЦИЈАЛИЗАЦИЈА
24. Психолозите го користат терминот „соци ализаци а“ за да го означат процесот со ко децата се обучуваат да
размислуваат и да де ствуваат како што бара општеството. Се вели дека едно лице е добро соци ализирано ако
верува и го почитува моралниот кодекс на своето општество и добро се вклопува како функционален дел од тоа
општество. Можеби изгледа бесмислено да се каже дека многу левичари се пресоци ализирани, биде ќи левичарот
се доживува како бунтовник. Сепак, позици ата може да се брани. Многу левичари не се толку бунтовници како што изгледаат.
25. Моралниот кодекс на нашето општество е толку баран што нико не може да размислува, чувствува и де ствува
на целосно морален начин. На пример, ние не треба да мразиме никого, но речиси секо мрази некого во одредено
време или на друг начин, без разлика дали то самиот си го признава тоа или не. Некои луѓе се толку високо
соци ализирани што обидот да размислуваат, чувствуваат и да де ствуваат морално им наметнува тежок товар. За
да го избегнат чувството на вина, тие посто ано треба да се залажуваат за сопствените мотиви и да на дат морални
об аснувања за чувствата и постапките кои во реалноста имаат неморално потекло. Ние го користиме терминот
„пресоци ализирани“ за да ги опишеме таквите луѓе.2
26. Прекумерната соци ализаци а може да доведе до ниска самодоверба, чувство на немоќ, дефетизам, вина итн.
Едно од на важните средства со кои нашето општество ги соци ализира децата е праве ќи ги да се чувствуваат
срам од однесувањето или говорот што е спротивно на очекувањата на општеството . Ако ова е претерано, или ако
одредено дете е особено подложно на такви чувства, то завршува со чувство на срам од себе. Згора на тоа, мислата
и однесувањето на пресоци ализираната личност се поограничени од очекувањата на општеството отколку оние на
лесно соци ализираната личност. Мнозинството луѓе се впуштаат во значителна количина на непослушно
однесување. Лажат, прават ситни кражби, ги прекршуваат сообраќа ните закони, се глупираат на работа, мразат
некого, кажуваат злобни работи или користат неко прикриен трик за да се понапредат од другиот.
Пресоци ализираната личност не може да ги прави овие работи, или ако ги прави, во себе генерира чувство на срам
и омраза кон себе. Пресоци ализираната личност не може ни да доживее, без вина, мисли или чувства што се
спротивни на прифатениот морал; не може да размислува „нечисти“ мисли. А соци ализаци ата не е само прашање
на морал; ние сме соци ализирани за да се усогласиме со многу норми на однесување кои не спаѓаат во насловот на
моралот. Така, пресоци ализираното лице се држи на психолошки поводник и го поминува сво от живот трча ќи
по шините што општеството му ги поставило. Ка многу пресоци ализирани луѓе тоа резултира со
5
чувство на ограничување и немоќ што може да биде тешка тешкоти а. Предлагаме дека прекумерната
соци ализаци а е една од посериозните суровости што човечкото суштество си ги нанесува едно на друго.
27. Ние тврдиме дека еден многу важен и вли ателен сегмент од модерната левица е пресоци ализиран и дека
нивната прекумерна соци ализаци а е од големо значење во одредувањето на насоката на модерниот левизам.
Левичарите од пресоци ализираниот тип имаат тенденци а да бидат интелектуалци или членови на високата
средна класа. Забележете дека универзитетските интелектуалци3 го сочинуваат на високо соци ализираниот
сегмент од нашето општество, а исто така и на левичарскиот сегмент.
28. Левичарот од пресоци ализиран тип се обидува да се симне од психолошкиот повод и да а потврди сво ата
автономи а со бунт. Но, обично то не е доволно силен да се побуни против на основните вредности на
општеството. Општо земено, целите на денешните левичари не се во спротивност со прифатениот морал. Напротив,
левицата зема прифатен морален принцип, го прифаќа како сво , а потоа го обвинува ме нстрим општеството дека
го прекршува то принцип. Примери: расна еднаквост, еднаквост на половите, помагање на сиромашните луѓе, мир
наспроти во на, ненасилство генерално, слобода на изразување, добрина кон животните. Посуштински, должноста
на поединецот да му служи на општеството и должноста на општеството да се грижи за поединецот. Сето ова се
длабоко вкоренети вредности на нашето општество (или барем на неговите средни и високи класи4 долго време.
Овие вредности се експлицитно или имплицитно изразени или претпоставени во на големиот дел од матери алот
што ни го презентираат ме нстрим комуникациските медиуми и образовните Левичарите, особено оние од
пресоци ализираниот тип, обично не се бунтуваат против овие принципи, туку го оправдуваат своето непри ателство
кон општеството тврде ќи (со одреден степен на вистина) дека општеството не ги исполнува овие принципи.
29. Еве една илустраци а за начинот на ко пресоци ализираниот левичар а покажува сво ата вистинска
приврзаност кон конвенционалните ставови на нашето општество додека се преправа дека е во бунт против него.
Многу левичари се залагаат за афирмативна акци а, за преместување на црнците на работни места со висок престиж,
за подобрено образование во црнечките училишта и повеќе пари за такви училишта; начинот на живот на црната
„подкласа“ тие го сметаат за општествен срам. Тие сакаат да го интегрираат црниот човек во системот, да го направат
деловен директор, адвокат, научник исто како и белите луѓе од високата средна класа. Левичарите ќе одговорат дека
последното нешто што сакаат е да го направат црниот човек копи а на белиот; наместо тоа, тие сакаат да а зачуваат
афроамериканската култура. Но, во што се состои ова зачувување на афроамериканската култура? Тешко дека може
да се состои во нешто повеќе од адење храна во црн стил, слушање музика во црн стил, носење облека во црн стил
и одење во црква или џами а во црн стил. Со други зборови, може да се изрази само во површни работи. Во сите
суштински аспекти, повеќето левичари од пресоци ализираниот тип сакаат да го натераат црниот човек да се
усогласи со идеалите на белата, средната класа. Сакаат да го натераат да учи технички предмети, да стане извршен
директор или научник, да го помине животот искачува ќи се на статусната скала за да докаже дека црнците се добри
колку и белците. Тие сакаат да ги направат црните татковци „одговорни“, сакаат црните банди да станат ненасилни
итн. Но, токму тоа се вредностите на индустриско-технолошкиот систем. Системот не можеше да се грижи за тоа каква
музика слуша човекот, каква облека носи или во ко а религи а верува додека учи на училиште, има угледна работа,
се искачува на статусната скала, е „одговорен “ родител, е ненасилен и така натаму. Всушност, колку и да го негира
тоа, пресоци ализираниот левичар сака да го интегрира црниот човек во системот и да го натера да ги прифати
неговите вредности.
6
30. Ние секако не тврдиме дека левичарите, дури и од пресоци ализираниот тип, никогаш не се бунтуваат против
основните вредности на нашето општество. Јасно е дека понекогаш го прават тоа. Некои пресоци ализирани
левичари отидоа дотаму што се побуни а против еден од на важните принципи на современото општество со
вклучување во физичко насилство. Според нивна сметка, насилството за нив е форма на „ослободување“. Со други
зборови, со извршување на насилство тие ги пробиваат психолошките стеги кои им биле обучени. Биде ќи тие се
пресоци ализирани, овие ограничувања беа поограничувачки за нив отколку за другите; па оттука и нивната
потреба да се ослободат од нив. Но, тие обично го оправдуваат сво от бунт во смисла на ме нстрим вредности.
Ако се вклучат во насилство, тие тврдат дека се борат против расизмот или слично.
31. Сфаќаме дека многу приговори би можеле да се покренат на горенаведената мини атурна скица на
левичарската психологи а. Вистинската ситуаци а е сложена, и за сè како целосен опис на неа би биле потребни
неколку тома дури и ако се достапни потребните податоци. Тврдиме само дека ги посочивме многу грубо двете
на важни тенденции во психологи ата на модерниот левичар.
32. Проблемите на левичарите се индикативни за проблемите на нашето општество во целина. Ниската

самодоверба, депресивните тенденции и дефетизмот не се ограничени на левата страна. Иако тие се особено
забележливи во левицата, тие се широко распространети во нашето општество. И денешното општество се
обидува да не соци ализира во поголема мера од кое било претходно општество. Експертите дури ни кажуваат
како да адеме, како да вежбаме, како да водиме љубов, како да ги воспитуваме нашите деца и слично.
ПРОЦЕСОТ НА МОЌТА
33. Човечките суштества имаат потреба (на веро атно заснована во биологи ата) за нешто што ќе го наречеме
процес на моќ. Ова е тесно поврзано со потребата за моќ (ко а е широко призната), но не е сосема иста работа.
Процесот на напо ување има четири елементи. Трите на асни од нив ги нарекуваме цел, напор и постигнување
цел. (Секо треба да има цели за чие постигнување е потребен напор и треба да успее да постигне барем некои
од неговите цели.) Четвртиот елемент е потешко да се дефинира и можеби не е неопходен за секого. Ние го
нарекуваме автономи а и ќе разговараме за тоа подоцна (ставови 42-44).
34. Размислете за хипотетичкиот случа на човек ко може да има сè што ќе посака само со тоа што ќе го посака.
Таквиот човек има моќ, но ќе развие сериозни психолошки проблеми. Отпрвин ќе се забавува многу, но од време
на време ќе му стане акутно досадно и деморализирано. На кра от то може да стане клинички депресивен.
Истори ата покажува дека рекреативните аристократии имаат тенденци а да станат декадентни. Ова не важи за
борбените аристократии кои треба да се борат за да а задржат сво ата моќ. Но, опуштените, сигурни
аристократии кои немаат потреба да се трудат обично стануваат досадни, хедонистички и деморализирани, иако
имаат моќ. Ова покажува дека моќта не е доволна. Човек мора да има цели кон кои може да а искористи сво ата
моќ.
35. Секо има цели; ако ништо друго, да се доби ат физичките потреби за живот: храна, вода и каква било облека
и засолниште се неопходни поради климата. Но, лежерниот аристократ ги добива овие работи без напор. Оттука
и неговата досада и деморализирање.
7
36. Непостигнувањето на важни цели резултира со смрт ако целите се физички потреби и со фрустраци а ако
неостварувањето на целите е компатибилно со преживувањето. Посто аниот неуспех да се постигнат целите во
текот на животот резултира со дефетизам, ниска самодоверба или депреси а.
37. Така, за да се избегнат сериозни психолошки проблеми, на човечкото суштество му се потребни цели за чие
постигнување е потребен напор, и то мора да има разумна стапка на успех во постигнувањето на своите цели.
СУРОГАТНИ АКТИВНОСТИ
38. Но, не секо рекреиран аристократ станува досаден и деморализиран. На пример, императорот Хирохито,
наместо да потоне во декадентен хедонизам, се посветил на морската биологи а, поле во кое се истакнал. Кога
луѓето не мора да се трудат за да ги задоволат своите физички потреби, тие често си поставуваат вештачки цели
за себе. Во многу случаи тие потоа ги извршуваат овие цели со истата енерги а и емоционална вклученост што
инаку би а вложиле во потрагата по физички потреби. Така, аристократите на Римската импери а имале свои
книжевни претензии; многу европски аристократи пред неколку века вложиле огромно време и енерги а во
ловот, иако месото сигурно не им било потребно; други аристократии се натпреваруваа за статус преку
елаборирани прикажувања на богатство; и неколку аристократи, како Хирохито, се свртеа кон науката.
39. Го користиме терминот „сурогат активност“ за да означиме активност ко а е насочена кон вештачка цел што
луѓето си а поставуваат само со цел да имаат неко а цел да работат кон, или да речеме, само заради
„ исполнување“ што го добиваат од остварувањето на целта. Еве едно правило за идентификаци а на сурогат
активности. Со оглед на личноста ко а посветува многу време и енерги а за постигнување на целта X,
запраша те се: ако то требаше да посвети поголем дел од своето време и енерги а на задоволување на своите
биолошки потреби и дали то напор бара од него да ги искористи своите физички и ментални способности Дали
на разновиден и интересен начин ќе се чувствува сериозно лишено затоа што не а постигнал целта Х? Ако
одговорот е не, тогаш стремежот на личноста кон целта X е сурогат активност. Студиите на Хирохито по морската
биологи а асно претставуваа сурогат активност, биде ќи е прилично сигурно дека ако Хирохито требаше да го
поминува своето време работе ќи на интересни ненаучни задачи за да ги добие потребните животни потреби,
то немаше да се чувствува лишено биде ќи не не знам сè за анатоми ата и животните циклуси на морските
животни. Од друга страна, стремежот кон секс и љубов (на пример) не е сурогат активност, биде ќи повеќето луѓе,
дури и ако нивното постоење инаку беше задоволително, би се чувствувале лишено ако го поминат животот без
никогаш да имаат врска со член на спротивен пол. (Но, потрагата по прекумерна количина на секс, повеќе од она
што навистина му е потребно, може да биде сурогат активност.)
40. Во современото индустриско општество неопходен е само минимален напор за да се задоволат нечии физички
потреби. Доволно е да поминете низ програма за обука за да стекнете неко а ситна техничка вештина, а потоа
да до дете на работа на време и да вложите многу скромни напори потребни за да се одржи работата.
Единствените барања се умерена количина на интелигенци а и, на многу од сè, едноставна послушност. Ако
неко ги има, општеството се грижи за него од лулка до гроб. (Да, постои недоволна класа ко а не може да ги
земе здраво за готово физичките потреби, но овде зборуваме за ме нстрим општество.) Затоа не е изненадувачки
што модерното општество е полно со сурогат активности. Тие вклучуваат научна работа, спортски достигнувања,
хуманитарна работа, уметничко и книжевно творештво, искачување на корпоративната скала, стекнување пари и
матери ални добра многу подалеку од точката во ко а тие престануваат да даваат каква било дополнителна
физичка сатисфакци а и соци ален активизам кога се однесува на прашања кои не се важни
8
за активистот лично, како во случа от со белите активисти кои работат за правата на небелите малцинства.
Овие не се секогаш чисти сурогат активности, биде ќи за многу луѓе тие може да бидат делумно мотивирани
од други потреби освен од потребата да имаат неко а цел што треба да а следат. Научната работа може
делумно да биде мотивирана од нагонот за престиж, уметничкото творештво од потребата за изразување
чувства, милитантниот соци ален активизам од непри ателството. Но, за повеќето луѓе кои ги извршуваат,
овие активности во голем дел се сурогат активности. На пример, мнозинството научници веро атно ќе се
согласат дека „исполнувањето“ што го добиваат од нивната работа е поважно од парите и престижот што ги заработуваат.
41. За многу луѓе, ако не и за повеќето луѓе, сурогатните активности се помалку задоволувачки од извршувањето
на вистинските цели (т.е. цели што луѓето би сакале да ги постигнат дури и ако нивната потреба за процесот
на моќ е веќе исполнета). Еден показател за ова е фактот дека, во многу или повеќето случаи, луѓето кои се
длабоко вклучени во сурогат активности никогаш не се задоволни, никогаш не се мирни. Така, то што
создава пари посто ано се стреми кон се повеќе и повеќе богатство. Научникот не порано ќе реши еден
проблем отколку што ќе продолжи на следниот. Тркачот на долги патеки се вози да трча секогаш подалеку и
побрзо. Многу луѓе кои се занимаваат со сурогат активности ќе речат дека добиваат многу повеќе исполнување
од овие активности отколку од „обичниот“ бизнис за задоволување на нивните биолошки потреби, но тоа е
затоа што во нашето општество напорите потребни за задоволување на биолошките потреби се намалени. до
триви алност. Уште поважно, во нашето општество луѓето не ги задоволуваат своите биолошки потреби
автономно , туку функционира ќи како делови од огромната општествена машина. Спротивно на тоа, луѓето
генерално имаат голема доза на автономи а во извршувањето на нивните сурогат активности.
АВТОНОМИЈА
42. Автономи ата како дел од процесот на моќ можеби не е неопходна за секо поединец. Но, на повеќето
луѓе им треба помал или поголем степен на автономи а во работењето кон своите цели. Нивните напори
мора да бидат преземени самоиници ативно и мора да бидат под нивна насока и контрола. Сепак, повеќето
луѓе не мора да а вршат оваа иници атива, насока и контрола како поединци. Обично е доволно да се
де ствува како член на мала група. Така, ако половина дузина луѓе разговараат за цел меѓу себе и вложат
успешни заеднички напори за постигнување на таа цел, нивната потреба за процесот на моќ ќе биде
задоволена. Но, ако работат под ригидни наредби издадени одозгора кои не им оставаат простор за автономна
одлука и иници атива, тогаш нивната потреба за процесот на моќ нема да биде задоволена. Истото важи и
кога одлуките се носат на колективна основа ако групата што а носи колективната одлука е толку голема што
улогата на секо поединец е незначителна.5
43. Вистина е дека некои поединци се чини дека имаат мала потреба од автономи а. Или нивната желба за
моќ е слаба или а задоволуваат со тоа што се идентификуваат со неко а моќна организаци а на ко аи
припаѓаат. А потоа, има неразмислени, животински типови кои се чини дека се задоволни со чисто физичко
чувство за моќ (добриот борбен во ник, ко го добива своето чувство за моќ преку развивање на борбени
вештини што е сосема задоволен да ги користи во слепа послушност кон своите претпоставени) .
44. Но, за повеќето луѓе преку процесот на моќ - има ќи цел, вложување автономни напори и постигнување
на целта - се стекнуваат самопочит, самодоверба и чувство за моќ. Кога неко нема соодветна можност да
помине низ процесот на моќ, последиците се (во зависност од поединецот и од начинот на ко се нарушува
процесот на моќ) досада, деморализаци а, ниска самодоверба, чувство на инфериорност, дефетизам,
депреси а, анксиозност,
9
вина, фрустраци а, непри ателство, злоупотреба на брачен другар или дете, ненаситен хедонизам, ненормално сексуално однесување,
нарушувања на спиењето, нарушувања во исхраната итн.6
ИЗВОРИ НА СОЦИЈАЛНИ ПРОБЛЕМИ
45. Било ко од горенаведените симптоми може да се по ави во секое општество, но во современото

индустриско општество тие се присутни во масовни размери. Не сме првите кои спомнавме дека светот денес
изгледа како да полудува. Такво нешто не е нормално за човечките општества. Има добра причина да се
верува дека примитивниот човек страдал од помалку стрес и фрустраци а и бил подобро задоволен од
сво от начин на живот отколку современиот човек. Вистина е дека не беше сè сладост и светлина во
примитивните општества. Злоупотребата на жените беше честа по ава меѓу австралиските Абориџини,
транссексуалноста беше прилично честа ка некои од американските инди ански племиња. Но, се чини
дека општо земено , видовите проблеми што ги наведовме во претходниот пасус беа многу поретки меѓу
примитивните народи отколку во современото општество.
46. Ние ги припишуваме соци алните и психолошките проблеми на современото општество на фактот дека
тоа општество бара од луѓето да живеат под услови радикално различни од оние под кои еволуирала
човечката раса и да се однесуваат на начини кои се во спротивност со моделите на однесување што ги има
човечката раса. развиен додека живеел во претходните услови. Од она што веќе го напишавме, асно е дека
немањето можност правилно да го доживееме процесот на моќ го сметаме за на важниот од ненормалните
услови на кои современото општество ги подложува луѓето. Но, тоа не е единственото. Пред да се занимаваме
со нарушување на процесот на моќ како извор на општествени проблеми, ќе разговараме за некои други
извори.
47. Меѓу абнормалните услови присутни во современото индустриско општество се прекумерната густина на
населението, изолаци ата на човекот од природата, прекумерната брзина на општествените промени и
распаѓањето на природните мали заедници како што се поширокото семе ство, селото или племето.
48. Добро е познато дека гужвата ги зголемува стресот и агреси ата. Степенот на гужва што постои денес и
изолираноста на човекот од природата се последици на технолошкиот напредок. Сите прединдустриски
општества беа претежно рурални. Индустриската револуци а значително а зголеми големината на
градовите и процентот на населението што живее во нив, а модерната зем оделска технологи аи
овозможи на Зем ата да поддржи многу погусто население отколку што било досега. (Исто така,
технологи ата ги влошува ефектите од гужвата затоа што им става зголемена моќ на нарушување во рацете
на луѓето. На пример, различни уреди што создаваат бучава: моќни косилки, ради а, мотоцикли итн. Ако
употребата на овие уреди е неограничена, луѓето кои сакаат мир и тишина се фрустрирани од бучавата. Ако
нивната употреба е ограничена, луѓето што ги користат уредите се фрустрирани од прописите. Но, ако овие
машини никогаш не биле измислени, немаше да има конфликт и фрустрации од нив.)
49. За примитивните општества природниот свет (ко обично се менува само бавно) обезбедува стабилна
рамка и затоа чувство на сигурност. Во современиот свет, човечкото општество доминира со природата, а не
обратно, а современото општество се менува многу брзо поради технолошките промени. Така, нема стабилна
рамка.
10
50. Конзервативците се будали: тие кукаат за распаѓањето на традиционалните вредности, но сепак со ентузи азам
го поддржуваат технолошкиот напредок и економскиот раст. Очигледно не им паѓа на памет дека не можете да
направите брзи, драстични промени во технологи ата и економи ата на едно општество без да предизвикате
брзи промени и во сите други аспекти на општеството, и дека таквите брзи промени неизбежно ги рушат
традиционалните вредности.
51. Распадот на традиционалните вредности до одреден степен подразбира распаѓање на врските што ги држат
заедно традиционалните мали општествени групи. Распадот на малите општествени групи се промовира и со
фактот што современите услови често бараат или ги искушуваат поединците да се преселат на нови локации,
одво ува ќи се од нивните заедници. Освен тоа, технолошкото општество мора да ги ослаби семе ните врски и
локалните заедници за да функционира ефикасно. Во современото општество, ло алноста на поединецот мора
да биде прво кон системот, а само второстепено кон заедницата од мал обем, затоа што ако внатрешната
ло алност на заедниците од мали размери беше посилна од ло алноста кон системот, таквите заедници би а
следеле сопствената предност на сметка на системот.
52. Да претпоставиме дека авен функционер или извршен директор на корпораци ата го назначува сво от
братучед, при ател или соверник на позици а наместо да го назначи лицето кое е на добро квалификувано за
таа работа. То дозволи личната ло алност да а замени неговата ло алност кон системот, а тоа е „непотизам“
или „дискриминаци а“, што и двете се ужасни гревови во современото општество. Можните индустриски
општества кои лошо а завршиле работата со подредување на личната или локалната ло алност на ло алноста
кон системот обично се многу неефикасни. (Погледнете а Латинска Америка.) Така, напредното индустриско
општество може да ги толерира само оние заедници од мали размери кои се омаловажувани, скротени и направени
во алатки на системот.7
53. Натрупувањето, брзите промени и распаѓањето на заедниците се широко признати како извори на општествени
проблеми. Но, ние не веруваме дека тие се доволни за да се об асни степенот на проблемите што се гледаат
денес.
54. Неколку прединдустриски градови биле многу големи и преполни, но се чини дека нивните жители не страдале
од психолошки проблеми во иста мера како современиот човек. Во Америка денес сè уште има ненаселени
рурални области, и таму ги наоѓаме истите проблеми како во урбаните области, иако проблемите имаат
тенденци а да бидат помалку акутни во руралните области. Така, се чини дека гужвата не е одлучувачки фактор.
55. На растечкиот раб на американската граница во текот на 19 век, мобилноста на населението веро атно ги
распаднала пошироките семе ства и малите општествени групи во барем иста мера како што се распаднати
денес. Всушност, многу нуклеарни семе ства живееле по избор во таква изолаци а, нема ќи соседи на неколку
мил и, што воопшто не припаѓале на никаква заедница, но се чини дека не развиле проблеми како резултат.
56. Понатаму, промените во американското погранично општество беа многу брзи и длабоки. Човек може да се
роди и израсне во дрвена куќарка, надвор од дофатот на законот и редот и претежно да се храни со диво месо; и
додека да до де на старост можеби ќе работи на редовна работа и ќе живее во уредена заедница со ефективно
спроведување на законот. Ова беше подлабока промена од онаа што обично се случува во животот на модерната
индивидуа, но сепак се чини дека не доведе до психолошки
11
проблеми. Всушност, американското општество од 19 век имаше оптимистички и самоуверен тон, сосема за разлика
од оно на денешното општество.
57. Разликата, тврдиме, е во тоа што современиот човек има чувство (во голема мера оправдано) дека промената
му е наметната , додека граничниот човек од 19 век имал смисла (исто така во голема мера оправдано) дека то
самиот ги создал промените, по сопствен избор. Така, еден пионер се населил на парче зем а по сопствен избор и
го направил во фарма со сво напор. Во тие денови, цела област можеше да има само неколку стотици жители и
беше далеку поизолирана и автономна целина отколку една модерна област. Оттука, пионерскиот фармер
учествуваше како член на релативно мала група во создавањето на нова, уредена заедница. Може да се запрашаме
дали создавањето на оваа заедница беше подобрување, но во секо случа а задоволи потребата на пионерите
за процесот на моќ.
58. Би било можно да се наведат други примери на општества во кои имало брзи промени и/или недостаток на
блиски врски со заедницата без вид на масовна абераци а во однесувањето што се гледа во денешното индустриско
општество. Ние тврдиме дека на важната причина за соци алните и психолошките проблеми во современото
општество е фактот што луѓето немаат доволно можности да го поминат процесот на моќ на нормален начин. Не
сакаме да кажеме дека модерното општество е единственото во кое е нарушен процесот на моќ. Веро атно
повеќето, ако не и сите цивилизирани општества се мешале во процесот на моќ во поголема или помала мера. Но,
во современото индустриско општество проблемот стана особено акутен. Левичарството, барем во неговата понова
(средината до кра от на 20 век) форма, делумно е симптом на лишување во однос на процесот на моќ.
НАПРЕШАЊЕ НА ПРОЦЕСОТ НА ЕВЛАГАТА ВО СОВРЕМЕНОТО ОПШТЕСТВО
59. Човечките нагони ги делиме во три групи: (1) оние погони кои можат да се задоволат со минимален напор; (2)
оние кои можат да бидат задоволни, но само по цена на сериозен напор; (3) оние кои не можат соодветно да се
задоволат без разлика колку напор се вложуваат. Процесот на напо ување е процес на задоволување на погоните
од втората група. Колку повеќе нагони има во третата група, толку повеќе има фрустраци а, лутина, на кра от
дефетизам, депреси а итн.
60. Во современото индустриско општество, природните човечки нагони имаат тенденци а да се туркаат во првата
и третата група, а втората група сè повеќе се состои од вештачки создадени погони.
61. Во примитивните општества, физичките потреби генерално спаѓаат во групата 2: тие можат да се доби ат, но
само по цена на сериозен напор. Но, современото општество има тенденци а да ги гарантира физичките потреби
на сите9 во замена за само минимален напор, па оттука физичките потреби се вметнати во групата 1.
(Може да има несогласување околу тоа дали напорот потребен за да се одржи работното место е „минимален“; но
обично, ка работните места од пониско до средно ниво, што и да е потребен напор е само послушност. Седите
или стоите каде што ви е кажано седнете или сто те и правете го она што ви е кажано да го правите на начин на
ко ви е кажано. не се служи добро.)
62. Соци алните потреби, како што се сексот, љубовта и статусот, често остануваат во групата 2 во современото
општество, во зависност од ситуаци ата на поединецот.10 Но, освен за луѓето кои имаат особено
12
силен стремеж за статус, напорот потребен за исполнување на општествените нагони е недоволен за соодветно да
се задоволи потребата од процесот на моќ.
63. Значи, создадени се одредени вештачки потреби кои спаѓаат во групата 2, па оттука служат на потребата за
процесот на напо ување. Развиени се техники за рекламирање и маркетинг кои прават многу луѓе да чувствуваат
дека им требаат работи што нивните баби и дедовци никогаш не ги посакувале, ниту за кои сонувале. Потребен е
сериозен напор да се заработи доволно пари за да се задоволат овие вештачки потреби, па оттука тие спаѓаат во групата 2.
(Но, видете ги параграфите 80-82.) Современиот човек мора да а задоволи сво ата потреба за процесот на моќ во
11
голема мера преку следење на вештачките потреби создадени од индустри ата за рекламирање и маркетинг, и
преку сурогат активности.
64. Се чини дека за многу луѓе, можеби за мнозинството, овие вештачки форми на процесот на моќ се недоволни.
Тема ко а посто ано се по авува во делата на општествените критичари од втората половина на 20 век е
чувството на бесцелност што ги погодува многу луѓе во современото општество. (Оваа бесцелност често се нарекува
со други имиња како што се „аномична“ или „празнина од средната класа“.) Предлагаме дека таканаречената „криза
на идентитетот“ е всушност потрага по чувство за цел, често за посветеност на соодветна сурогат активност. Можеби
егзистенци ализмот е во голем дел одговор на бесцелноста на современиот живот.12 Многу раширена во
современото општество е потрагата по „исполнување“. Но, мислиме дека за повеќето луѓе активност чи а главна
цел е исполнување (т.е. сурогат активност) не носи целосно задоволително исполнување. Со други зборови, тоа не
а задоволува целосно потребата за процесот на напо ување. (Види став 41.) Таа потреба може целосно да се
задоволи само преку активности кои имаат неко а надворешна цел, како што се физички потреби, секс, љубов,
статус, одмазда итн.
65. Освен тоа, онаму каде што целите се остваруваат преку заработување пари, искачување на статусната скала или
функционирање како дел од системот на неко друг начин, повеќето луѓе не се во позици а да ги извршуваат
своите цели автономно. Повеќето работници се туѓи вработени и, како што истакнавме во став 61, мора да ги
поминуваат деновите праве ќи го она што им е кажано да го прават на начин на ко им е кажано да го прават тоа.
Дури и повеќето луѓе кои се занимаваат сами со себе имаат само ограничена автономи а. Тоа е хронична поплака
на малите бизнисмени и претприемачи дека нивните раце се врзани поради прекумерната владина регулатива.
Некои од овие регулативи се несомнено непотребни, но во на голем дел владините регулативи се суштински и
неизбежни делови од нашето исклучително сложено општество. Голем дел од малиот бизнис денес работи на
системот на франшиза. Пред неколку години беше об авено во Wall Street Journal дека многу од компаниите кои
доделуваат франшиза бараат од апликантите за франшиза да направат тест на личноста што е диза ниран да ги
исклучи оние кои имаат креативност и иници атива, биде ќи таквите лица не се доволно послушни да одат.
заедно послушно со системот на франшиза. Ова исклучува од малиот бизнис многу луѓе на кои на многу им е
потребна автономи а.
66. Денес луѓето живеат повеќе врз основа на она што системот го прави за нив или за нив, отколку врз основа на
она што го прават за себе. И она што тие го прават за себе се прави се повеќе и повеќе по каналите поставени од
системот. Можностите обично се оние што ги обезбедува системот, можностите мора да се искористат во согласност
13
со правилата и регулативите, а техниките пропишани од експерти мора да се следат ако има шанси за успех.
13
67. Така, процесот на моќ е нарушен во нашето општество преку недостаток на реални цели и недостаток на
автономи а во извршувањето на целите. Но, тоа е исто така нарушено поради оние човечки нагони кои спаѓаат
во групата 3: погони што не може соодветно да ги задоволи, без разлика колку напор правиме. Еден од овие
дискови е потребата за безбедност. Нашите животи зависат од одлуките донесени од други луѓе; немаме контрола
врз овие одлуки и обично не ги ни познаваме луѓето кои ги носат. („Живееме во свет во ко релативно малку луѓе
- можеби 500 или 1.000 - ги носат важните одлуки“, Филип Б. Хе ман од Правниот факултет Харвард, цитиран од
Ентони Луис, Њу орк Та мс, 21 април 1995 година.) Нашите животи зависи од тоа дали безбедносните стандарди
во нуклеарната централа се соодветно одржувани; за тоа колку пестициди е дозволено да влезе во нашата храна
или колку загадување во нашиот воздух; за тоа колку е вешт (или неспособен) нашиот лекар; дали ќе изгубиме или
ќе добиеме работа може да зависи од одлуките донесени од владините економисти или извршните директори на
корпорациите; и така натаму. Повеќето поединци не се во позици а да се обезбедат од овие закани во повеќе од
многу ограничена мера. Затоа, потрагата по безбедност на поединецот е фрустрирана, што доведува до чувство на
немоќ.
68. Може да се приговори дека примитивниот човек е физички помалку безбеден од современиот човек, како што
се покажува со неговиот пократок животен век; оттука современиот човек страда од помалку, не повеќе од
количината на несигурност што е нормална за човечките суштества. Но, психолошката сигурност не кореспондира
со физичката безбедност. Она што не прави да се чувствуваме сигурни не е толку об ективна сигурност колку
чувство на доверба во нашата способност да се грижиме за себе. Примитивниот човек, загрозен од жестоко
животно или глад, може да се бори во самоодбрана или да патува во потрага по храна. То нема сигурност за успех
во овие напори, но во нико случа не е беспомошен против работите што му се закануваат. На современиот
поединец од друга страна му се закануваат многу нешта против кои е беспомошен: нуклеарни несреќи, канцерогени
во храната, загадување на животната средина, во на, зголемени даноци, нарушување на неговата приватност од
страна на големи организации, општествени или економски феномени на национално ниво кои можат да го
нарушат неговиот начин на живот.
69. Точно е дека примитивниот човек е немоќен против некои работи што му се закануваат; болест на пример. Но,
то може да го прифати ризикот од болест стоички. Тоа е дел од природата на нештата, не е ничи а вина, освен
ако не е виновен неко имагинарен, безличен демон. Но, заканите за современиот поединец имаат тенденци а
да бидат создадени од човекот. Тие не се резултат на случа ност, туку му се наметнати од други лица на чии одлуки
то , како поединец, не може да вли ае. Како резултат на тоа, то се чувствува фрустрирано, понижено и луто.
70. Така, примитивниот човек во на голем дел а има сво ата безбедност во свои раце (или како поединец или
како член на мала група), додека безбедноста на современиот човек е во рацете на лица или организации кои се
премногу оддалечени или премногу големи за то да може лично да вли ае врз нив. Така, нагонот на современиот
човек за безбедност има тенденци а да падне во групите 1 и 3; во некои области (храна, засолниште итн.) неговата
безбедност е обезбедена само по цена на триви ални напори, додека во други области то не може да постигне
сигурност. (Гореново во голема мера а поедноставува реалната ситуаци а, но на груб, општ начин укажува на
тоа како состо бата на современиот човек се разликува од онаа на примитивниот човек.)
71. Луѓето имаат многу минливи нагони или импулси кои се нужно фрустрирани во современиот живот, па оттука
спаѓаат во групата 3. Човек може да се налути, но современото општество не може да дозволи тепачка. Во многу
ситуации тоа дури и не дозволува вербална агреси а. Кога одите некаде, неко можеби е во брзање, или можеби
е расположен да патува бавно, но генерално нема друг избор освен да се движи.
14
со одвивањето на сообраќа от и а почитуваат сообраќа ната сигнализаци а. Неко може да сака да а

врши сво ата работа на поинаков начин, но обично може да работи само според правилата утврдени од
страна на работодавецот. И на многу други начини, современиот човек е врзан со мрежа од правила и прописи
(експлицитни или имплицитни) кои фрустрираат многу од неговите импулси и на то начин се мешаат во
процесот на моќ. Повеќето од овие прописи не можат да се отфрлат, биде ќи се неопходни за функционирање
на индустриското општество.
72. Современото општество во одредени аспекти е кра но попустливо. За прашања кои се ирелевантни за
функционирањето на системот, генерално можеме да правиме што сакаме. Можеме да веруваме во ко а било
религи а (додека таа не поттикнува однесување што е опасно за системот). Можеме да одиме во кревет со
секо што ни се допаѓа (се додека практикуваме „безбеден секс“). Можеме да правиме сè што ни се допаѓа
доколку е неважно. Но, во сите важни работи, системот сè повеќе тежнее да го регулира нашето однесување.
73. Однесувањето е регулирано не само преку експлицитни правила и не само од владата. Контролата често се
спроведува преку индиректна принуда или преку психолошки притисок или манипулаци а, и од други
организации освен владата или од системот како целина. Повеќето големи организации користат некаква
форма на пропаганда14 за да манипулираат со авните ставови или однесување. Пропагандата не е
ограничена само на „рекламни реклами“ и реклами, а понекогаш дури и не е свесно замислена како пропаганда
од луѓето што а прават. На пример, содржината на забавното програмирање е моќна форма на пропаганда.
Пример за индиректна принуда: Не постои закон ко вели дека треба да одиме на работа секо ден и да ги
следиме наредбите на нашиот работодавец. Законски нема ништо што нè спречува да одиме да живееме во
дивината како примитивни луѓе или да тргнеме во бизнис за себе. Но, во пракса остана многу малку дива
зем а, а простор во економи ата има само за ограничен бро сопственици на мали бизниси. Оттука,
повеќето од нас можат да преживеат само како туѓи вработени.
74. Предлагаме дека опсеси ата на современиот човек со долговечноста и со одржување на физичката
енерги а и сексуалната привлечност до напредна возраст е симптом на неисполнување што произлегува од
лишувањето во однос на процесот на моќ. Таков симптом е и „средовечната криза“. Така е и недостатокот на
интерес за раѓање деца, што е прилично вообичаено во современото општество, но речиси нечуено во
примитивните општества.
75. Во примитивните општества животот е низа фази. Потребите и целите на една фаза се исполнети, нема
посебно воздржување да се премине во следната фаза. Еден млад човек поминува низ процесот на моќ,
станува ќи ловец, лове ќи не за спорт или за исполнување, туку за да добие месо што е неопходно за храна.
(Ка младите жени процесот е покомплексен, со поголем акцент на општествената моќ; нема да разговараме
за тоа овде.) Откако успешно помина низ оваа фаза, младиот човек не се колеба да се смири на одговорностите
за подигање семе ство . (Спротивно на тоа, некои модерни луѓе на неодредено време го одложуваат раѓањето
деца затоа што се премногу зафатени со барање некаков вид „исполнување“. Ние предлагаме дека
исполнувањето што им е потребно е соодветно искуство од процесот на моќ - со вистински цели наместо
вештачки цели на сурогат активности .) Повторно, откако успешно ги воспитувал своите деца, поминува ќи
низ процесот на моќ обезбедува ќи им ги физичките потреби, примитивниот човек чувствува дека неговата
работа е завршена и е подготвен да а прифати староста (ако преживее толку долго) и смртта. Многу современи
луѓе, од друга страна, се вознемирени од изгледите за физичко влошување и смрт, како што е прикажано од
количината на напор што тие го вложуваат за да а одржат сво ата физичка кондици а, изглед.
15
и здрав е. Ние тврдиме дека ова се должи на неисполнување што произлегува од фактот што тие никогаш не
ги искористиле своите физички сили на каква било практична употреба, никогаш не поминале низ процесот на
моќ користе ќи ги нивните тела на сериозен начин. Не се плаши примитивниот човек, ко секо дневно го
користел своето тело за практични цели, туку модерниот човек, ко никогаш немал практична употреба на
своето тело освен одењето од автомобилот до неговата куќа. Човекот чи а потреба за процесот на моќ е
задоволена во текот на неговиот живот е на добро подготвен да го прифати кра от на то живот.
76. Како одговор на аргументите од ово дел, неко ќе рече: „Општеството мора да на де начин да им даде
на луѓето можност да поминат низ процесот на моќ“. Ова нема да работи за оние на кои им е потребна
автономи а во процесот на моќ. За таквите луѓе вредноста на можноста е уништена од самиот факт што
општеството им а дава. Она што им треба е да на дат или создадат свои можности. Сè додека системот им
ги дава нивните можности, сè уште ги има на поводник. За да постигнат автономи а, тие мора да се тргнат од
то поводник.
КАКО НЕКОИ ЛУЃЕ СЕ ПРИЛАГОДУВААТ
77. Не сите во индустриско-технолошкото општество страдаат од психолошки проблеми. Некои луѓе дури тврдат
дека се сосема задоволни од општеството какво што е. Сега разговараме за некои од причините зошто луѓето
толку многу се разликуваат во нивниот одговор на современото општество.
78. Прво, несомнено посто ат разлики во силата на нагонот за моќ. Поединците со слаба желба за моќ може да
имаат релативно мала потреба да поминат низ процесот на напо ување, или барем релативно мала потреба
од автономи а во процесот на напо ување. Тоа се послушни типови кои би биле среќни како плантажи во
стариот уг. (Не сакаме да се потсмеваме на „плантационите мракови“ на Стариот уг. За нивна заслуга,
повеќето робови не беа задоволни со нивната ропство. Ние ги исмеваме луѓето кои се задоволни со ропството.)
79. Некои луѓе може да имаат извонредна желба, при што а задоволуваат сво ата потреба за процесот на
моќ. На пример, оние кои имаат невообичаено силен нагон за соци ален статус може да го поминат целиот
сво живот искачува ќи се по статусните скалила без никогаш да се досадуваат со таа игра.
80. Луѓето се разликуваат во нивната подложност на рекламирање и маркетинг техники. Некои се толку
подложни што, дури и да заработат многу пари, не можат да а задоволат сво ата посто ана желба за
с а ни нови играчки што маркетинг индустри ата ги виси пред нивните очи. Така, тие секогаш се чувствуваат
тешко финансиски, дури и ако нивниот приход е голем, а нивните желби се фрустрирани.
81. Некои луѓе имаат мала подложност на техники за рекламирање и маркетинг. Тоа се луѓе кои не се
заинтересирани за пари. Стекнувањето матери ал не им служи на нивната потреба за процесот на напо ување.
82. Луѓето кои имаат средна подложност на техники за рекламирање и маркетинг се способни да заработат
доволно пари за да а задоволат сво ата желба за стоки и услуги, но само по цена на сериозен напор
(прекувремена работа, преземање втора работа, заработка на унапредувања итн. ). Така, стекнувањето
матери ал им служи на нивната потреба за процесот на напо ување. Но, не мора да следи дека нивната
потреба е целосно задоволена. Тие може да имаат недоволна автономи а во процесот на напо ување (нивната
работа може да се состои од следење наредби) и некои од нивните погони може да бидат фрустрирани (на пример, безбедност,
16
агреси а). (Ние сме виновни за прекумерно поедноставување во параграфите 80-82 затоа што
претпоставивме дека желбата за стекнување матери ал е целосно создавање на индустри ата за
рекламирање и маркетинг. Се разбира, не е толку едноставно. [11]
83. Некои луѓе делумно а задоволуваат сво ата потреба за моќ со тоа што се идентификуваат себеси со
моќна организаци а или масовно движење. Поединец ко нема цели или моќ се приклучува на движење
или организаци а, ги прифаќа неговите цели како свои, а потоа работи кон тие цели. Кога ќе се постигнат
некои од целите, поединецот, иако неговите лични напори одиграле само незначителен удел во
постигнувањето на целите, се чувствува (преку неговото поистоветување со движењето или
организаци ата) како да поминал низ процесот на моќ. Ово феномен го искористи а фашистите,
нацистите и комунистите. И нашето општество го користи, иако помалку грубо. Пример: Мануел Нориега
беше иритант за САД (цел: да се казни Нориега). САД а нападнаа Панама (напор) и го казни а Нориега
(постигнување на целта). Така, САД поминаа низ процесот на моќ и многу Американци, поради нивната
идентификаци а со САД, го доживеа а процесот на моќ заменик. Оттука и широкото авно одобрување
на инвази ата во Панама; на луѓето им даде чувство на моќ.15 Истиот феномен го гледаме во армиите,
корпорациите, политичките партии, хуманитарните организации, религиозните или идеолошките
движења. Особено, левичарските движења имаат тенденци а да привлечат луѓе кои се обидуваат да а
задоволат нивната потреба за моќ. Но, за повеќето луѓе идентификаци ата со голема организаци а или
масовно движење не а задоволува целосно потребата за моќ.
84. Друг начин на ко луѓето а задоволуваат сво ата потреба за процесот на моќ е преку сурогат
активности. Како што об аснивме во параграфите 38-40, сурогат активност е активност ко а е насочена
кон вештачка цел што поединецот а следи заради „исполнувањето“ што го добива од извршувањето на
целта, а не затоа што треба да а постигне целта. самата себе. На пример, не постои практичен мотив за
градење огромни мускули, удирање на мала топка во дупка или стекнување комплетна сери а поштенски
марки. Сепак, многу луѓе во нашето општество се посветуваат со страст на бодибилдинг, голф или
собирање поштенски марки. Некои луѓе се „подруго насочени“ од другите, и затоа полесно ќе придаваат
значење на сурогат активност едноставно затоа што луѓето околу нив а третираат како важна или затоа
што општеството им кажува дека е важно. Затоа некои луѓе стануваат многу сериозни за суштински
триви ални активности како што се спортот, или мостот, или шахот, или таинствените научни определби,
додека други кои се по асни никогаш не ги гледаат овие работи како ништо друго освен сурогат
активности што се тие, и следствено, никогаш не им придава те доволно значење за да а задоволат
нивната потреба за процесот на моќ на то начин. Останува само да се истакне дека во многу случаи
начинот на заработка на човекот е исто така сурогат активност. Не е чиста сурогат активност, биде ќи
дел од мотивот за активноста е стекнување на физичките потреби и (за некои луѓе) соци алниот статус и
луксузот што ги тера да ги посакуваат рекламирањето. Но, многу луѓе вложуваат во сво ата работа многу
повеќе труд отколку што е потребно за да заработат какви било пари и статус што им треба, а ово
дополнителен напор претставува сурогат активност. Ово дополнителен напор, заедно со емоционалната
инвестици а што го придружува, е една од на моќните сили што де ствуваат кон континуиран разво
и усовршување на системот, со негативни последици за индивидуалната слобода (види параграф 131).
Особено, за на креативните научници и инженери, работата има тенденци а да биде главно сурогат
активност. Оваа точка е толку важна што заслужува посебна дискуси а, ко а ќе а дадеме за момент
(ставови 87-92).
85. Во ово дел об аснивме колку луѓе во современото општество а задоволуваат сво ата потреба за
процесот на моќ во поголема или помала мера. Но, мислиме дека за мнозинството луѓе
17
потребата за процесот на напо ување не е целосно задоволена. На прво место, оние кои имаат ненаситна
желба за статус, или кои цврсто се „закачуваат“ на сурогат активност или кои доволно силно се идентификуваат
со движење или организаци а за да а задоволат сво ата потреба за моќ на то начин, се исклучителни
личности. Други не се целосно задоволни со сурогат активности или со идентификаци а со организаци а
(види параграфи 41, 64). На второ место, премногу контрола се наметнува од системот преку експлицитна
регулаци а или преку соци ализаци а, што резултира со недостаток на автономи а и фрустраци а поради
неможноста да се постигнат одредени цели и неопходноста од ограничување на премногу импулси.
86. Но, дури и ако повеќето луѓе во индустриско-технолошкото општество беа добро задоволни, ние (ФК) сè
уште би се спротивставиле на то облик на општество, биде ќи (помеѓу другите причини) сметаме дека е
понижувачки да се исполни нечи а потреба за процесот на моќ преку сурогат активности или преку
идентификаци а со организаци а, наместо преку извршување на вистински цели.
МОТИВИТЕ НА НАУЧНИЦИТЕ
87. Науката и технологи ата ги даваат на важните примери на сурогат активности. Некои научници тврдат
дека се мотивирани од „љубопитноста“ или од желбата „да му користат на човештвото“. Но, лесно е да се види
дека ниту едно од овие не може да биде главниот мотив на повеќето научници. Што се однесува до
„љубопитноста“, то поим е едноставно апсурден. Повеќето научници работат на високо специ ализирани
проблеми кои не се предмет на нормална љубопитност. На пример, дали астроном, математичар или
ентомолог е љубопитен за сво ствата на изопропилтриметилметан? Се разбира не. Само хемичар е љубопитен
за такво нешто, а то е љубопитен за тоа само затоа што хеми ата е негова сурогат активност. Дали
хемичарот е љубопитен за соодветната класификаци а на нов вид бубачки?
Не. Тоа прашање го интересира само ентомологот, а него го интересира само затоа што ентомологи ата му е
сурогат активност. Ако хемичарот и ентомологот треба сериозно да се напрегаат за да ги доби ат физичките
потреби, и ако то напор ги искористеше нивните способности на интересен начин, но во неко а ненаучна
потрага, тогаш не би се грижеле за изопропилтриметилметан или класификаци ата на бубачки. Да
претпоставиме дека немањето средства за постдипломско образование го навело хемичарот наместо хемичар
да стане осигурителен брокер. Во то случа то би бил многу заинтересиран за прашањата за осигурување,
но не би се грижел за изопропилтриметилметан. Во секо случа , не е нормално да се вложи на задоволство
на само љубопитност количината на време и напор што научниците ги вложуваат во сво ата работа.
Об аснувањето за „љубопитноста“ за мотивот на научниците едноставно не стои.
88. Об аснувањето за „придобивката од човештвото“ не функционира подобро. Некои научни трудови немаат
замислива врска со благососто бата на човечкиот род - на пример на големиот дел од археологи ата или
компаративната лингвистика. Некои други области на науката претставуваат очигледно опасни можности.
Сепак, научниците во овие области се исто толку ентузи асти за нивната работа како и оние кои развиваат
вакцини или го проучуваат загадувањето на воздухот. Размислете за случа от со д-р Едвард Телер, ко
имаше очигледна емотивна вклученост во промовирањето на нуклеарните централи. Дали оваа вклученост
произлезе од желбата да се користи за човештвото? Ако е така, тогаш зошто д-р Телер не се емотивирал за
други „хуманитарни“ причини? Ако то бил толку хуманитарец, тогаш зошто помогнал да се развие бомбата
H? Како и со многу други научни достигнувања, многу е отворено да се постави прашање дали нуклеарните
централи навистина имаат корист за човештвото. Дали евтината стру а го надминува акумулираниот отпад
и ризикот од несреќи? Д-р Телер виде само една страна од прашањето. Јасно
18
неговата емоционална вклученост во нуклеарната енерги а не произлезе од желбата да му „има корист на човештвото“,
туку од личното исполнување што го доби од неговата работа и од тоа што а виде како практична употреба.
89. Истото важи и за научниците генерално. Со можни ретки исклучоци, нивниот мотив не е ниту љубопитност, ниту
желба да се користи за човештвото, туку потребата да се помине низ процесот на моќ: да се има цел (научен проблем што
треба да се реши), да се вложи напор (истражување) и да се постигне целта. (решение на проблемот.) Науката е сурогат
активност биде ќи научниците работат главно за исполнување што го добиваат од самата работа.
90. Се разбира, не е толку едноставно. Други мотиви навистина играат улога за многу научници. Пари и статус на пример.
Некои научници може да бидат личности од типот кои имаат ненаситна желба за статус (види параграф 79) и тоа може да
обезбеди голем дел од мотиваци ата за нивната работа. Без сомнение, мнозинството научници, како и мнозинството од
општата популаци а, се повеќе или помалку подложни на техники за рекламирање и маркетинг и им требаат пари за да
а задоволат сво ата желба за стоки и услуги. Така науката не е чиста сурогат активност. Но, тоа е во голем дел сурогат
активност.
91. Исто така, науката и технологи ата сочинуваат моќно масовно движење, и многу научници а задоволуваат сво ата
потреба за моќ преку идентификаци а со ова масовно движење (види параграф 83).
92. Така науката маршира слепо, без оглед на вистинската благососто ба на човечкиот род или на ко било друг
стандард, послушна само на психолошките потреби на научниците и на владините службеници и раководителите на
корпорациите кои обезбедуваат средства за истражување.
ПРИРОДАТА НА СЛОБОДАТА
93. Ќе тврдиме дека индустриско-технолошкото општество не може да се реформира на таков начин што ќе го спречи
прогресивно да а стеснува сферата на човековата слобода. Но, биде ќи „слободата“ е збор што може да се толкува на
многу начини, прво мораме да раз асниме за каква слобода се однесуваме.
94. Под „слобода“ подразбираме можност да се помине низ процесот на моќ, со реални цели, а не со вештачки цели на
сурогат активности, и без мешање, манипулаци а или надзор од никого, особено од ко а било голема организаци а.
Слободата значи да се има контрола (или како поединец или како член на мала група) на прашањата за животот и смртта
на нечие постоење: храна, облека, засолниште и одбрана од какви било закани што може да ги има во околината.
Слободата значи да се има моќ; не моќта да се контролираат другите луѓе, туку моќта да се контролираат околностите на
сопствениот живот. Човек нема слобода ако неко друг (особено голема организаци а) има моќ над една, без разлика
колку добронамерно, толерантно и попустливо може да се практикува таа моќ. Важно е да не се меша слободата со само
попустливост (види став 72).
95. Се вели дека живееме во слободно општество затоа што имаме одреден бро уставно загарантирани права. Но, овие
не се толку важни како што изгледаат. Степенот на лична слобода што постои во едно општество се одредува повеќе од
економската и технолошката структура на општеството отколку од неговите закони или формата на владеење.16 Повеќето
од индиските народи во Нова Англи а биле монархии, а многу од градовите на итали анската ренесанса биле
контролирани од
19
диктатори. Но, чита ќи за овие општества се добива впечаток дека тие дозволиле многу поголема лична
слобода отколку нашето општество. Делумно тоа беше затоа што немаа ефикасни механизми за
спроведување на вол ата на владетелот: немаше модерни, добро организирани полициски сили, немаше
брзи комуникации на далечина, нема надзорни камери, немаше досие а со информации за животот на
просечните граѓани. Оттука беше релативно лесно да се избегне контролата.
96. Што се однесува до нашите уставни права, земете го на пример она на слободата на печатот. Сигурно
не сакаме да го чукаме тоа право; тоа е многу важна алатка за ограничување на концентраци ата на
политичката моќ и за одржување на лини ата на оние кои имаат политичка моќ преку авно
разоткривање на какво било недолично однесување од нивна страна. Но, слободата на печатот е многу
мала од корист за просечниот граѓанин како поединец. Масовните медиуми се претежно под контрола на
големи организации кои се интегрирани во системот. Секо што има малку пари може да има нешто
испечатено, или може да го дистрибуира на Интернет или на неко таков начин, но она што ќе го каже
ќе биде преплавено од огромниот обем на матери али об авени од медиумите, па затоа нема да има
практичен ефект. Затоа, да се остави впечаток на општеството со зборови е речиси невозможно за
повеќето поединци и мали групи. Земете нас (ФК) на пример. Ако никогаш не направивме ништо насилно
и ги поднесовме сегашните списи до издавач, веро атно немаше да бидат прифатени. Да беа прифатени
и об авени, веро атно немаше да привлечат многу читатели, биде ќи позабавно е да се гледа забавата
што а об авуваат медиумите отколку да се чита трезен есе . Дури и ако овие списи имаа многу
читатели, повеќето од овие читатели наскоро ќе заборават што прочитале, биде ќи нивните умови беа
преплавени од масата на матери ал на ко медиумите ги изложуваат. За да а пренесеме нашата
порака пред авноста со неко а шанса да оставиме траен впечаток, моравме да убиваме луѓе.
97. Уставните права се корисни до одреден степен, но тие не служат да гарантираат многу повеќе од она
што може да се нарече буржоаска концепци а на слободата. Според буржоаската концепци а,
„слободниот“ човек во суштина е елемент на општествената машина и има само одреден сет на пропишани
и ограничени слободи; слободи кои се диза нирани да им служат на потребите на соци алната машина
повеќе од оние на поединецот. Така, „слободниот“ човек на буржоази ата има економска слобода
биде ќи тоа промовира раст и напредок; то има слобода на печатот затоа што авната критика го
спречува лошото однесување на политичките лидери; то има право на правично судење биде ќи
затворањето по желба на моќниците би било лошо за системот. Ова беше асно ставот на Симон Боливар.
За него, луѓето а заслужуваат слободата само ако а користат за да промовираат напредок (напредокот
како што го замислува буржоази ата). Други буржоаски мислители зазедоа сличен став за слободата како
само средство за колективни цели. Честер Ц. Тан, „Кинеската политичка мисла во дваесеттиот век“,
страница 202, а об аснува филозофи ата на водачот на Куоминтанг Ху Хан-мин: „Поединецот добива
права затоа што е член на општеството и неговиот живот во заедницата бара такви права . Под заедница
Ху го подразбираше целото општество на наци ата“. И на страница 259 Тан наведува дека според Карсум
Чанг (Чанг Чун-маи, шеф на Државната соци алистичка парти а во Кина) слободата морала да се користи
во интерес на државата и на народот како целина. Но, каква слобода има неко ако може да а користи
само како што неко друг пропишува? Концепци ата на ФК за слободата не е онаа на Боливар, Ху, Чанг
или други буржоаски теоретичари. Проблемот со таквите теоретичари е што тие го направи а разво от
и примената на општествените теории нивна сурогат активност. Следствено, теориите се диза нирани
да им служат на потребите на теоретичарите повеќе отколку на потребите на ко било народ ко можеби
нема доволно среќа да живее во општество на кое се наметнуваат теориите.
20
98. Уште една точка што треба да се истакне во ово дел: Не треба да се претпоставува дека личноста има доволно
слобода само затоа што вели дека има доволно. Слободата е делумно ограничена од психолошките контроли за кои
луѓето се несвесни, а покра тоа, идеите на многу луѓе за тоа што претставува слобода се регулирани повеќе од
соци алната конвенци а отколку од нивните реални потреби. На пример, веро атно е дека многу левичари од
пресоци ализираниот тип би рекле дека повеќето луѓе, вклучително и самите тие, се соци ализирани премалку отколку
премногу, но сепак пресоци ализираниот левичар плаќа тешка психолошка цена за неговото високо ниво на
соци ализаци а.
НЕКОИ ПРИНЦИПИ НА ИСТОРИЈАТА
99. Замислете дека истори ата е збир од две компоненти: непредвидлива компонента ко а се состои од непредвидливи
настани што не следат никаков видлив модел и редовна компонента ко а се состои од долгорочни историски трендови.
Тука сме загрижени за долгорочните трендови.
100. Прв принцип. Ако се направи мала промена ко а вли ае на долгорочниот историски тренд, тогаш ефектот од таа
промена речиси секогаш ќе биде минлив - трендот наскоро ќе се врати во првобитната состо ба. (Пример: Реформско
движење диза нирано да а исчисти политичката корупци а во едно општество, ретко има повеќе од краткорочен
ефект; порано или подоцна реформаторите се опуштаат и корупци ата повторно влегува. Нивото на политичка
корупци а во дадено општество има тенденци а да остане константно , или да се менува бавно со еволуци ата на
општеството. Нормално, политичкото расчистување ќе биде тра но само ако е придружено со широко распространети
општествени промени; мала промена во општеството нема да биде доволна.) Ако мала промена во долго терминот
историски тренд се чини дека е посто ан, тоа е само затоа што промената делува во насоката во ко а трендот веќе се
движи, така што трендот не се менува само со туркање чекор напред.
101. Првиот принцип е речиси тавтологи а. Ако трендот не е стабилен во однос на малите промени, то би талкал по
случаен избор наместо да следи одредена насока; со други зборови тоа воопшто не би бил долгорочен тренд.
102. Втор принцип. Ако се направи промена ко а е доволно голема за тра но да го смени долгорочниот историски
тренд, тогаш таа ќе го промени општеството како целина. Со други зборови, општеството е систем во ко сите делови се
меѓусебно поврзани и не можете тра но да промените ниту еден важен дел без да ги промените и сите други делови.
103. Трет принцип. Ако се направи промена ко а е доволно голема за тра но да го смени долгорочниот тренд, тогаш
последиците за целото општество не можат однапред да се предвидат. (Освен ако разни други општества поминале низ
истата промена и сите ги доживеале истите последици, во то случа може да се предвиди на емпириска основа дека
друго општество што ќе помине низ истата промена ќе доживее слични последици.)
104. Четврти принцип. Нов вид на општество не може да се диза нира на харти а. Односно, не можете однапред да
планирате нов облик на општество, потоа да го поставите и да очекувате да функционира како што е диза нирано да
функционира.
105. Третиот и четвртиот принцип произлегуваат од сложеноста на човечките општества. Промената на човековото
однесување ќе вли ае на економи ата на едно општество и неговата физичка средина; економи ата
21
ќе вли ае на животната средина и обратно, а промените во економи ата и животната средина ќе вли аат на
човековото однесување на сложени, непредвидливи начини; и така натаму. Мрежата на причините и последиците
е премногу сложена за да се отплетка и разбере.
106. Петти принцип. Луѓето свесно и рационално не а избираат формата на своето општество. Општествата се
развиваат преку процеси на соци ална еволуци а кои не се под рационална човечка контрола.
107. Петтиот принцип е последица на другите четири.
108. Да илустрираме: Според првиот принцип, општо земено, обидот за соци ална реформа или де ствува во
насока во ко а се развива општеството во секо случа (така што само а забрзува промената што би се
случила во секо случа ) или на друго место има само минлив ефект, така што општеството набргу ќе се лизне
во сво от стар жлеб. За да се направи тра на промена во насоката на разво на ко било важен аспект на
едно општество, реформите се недоволни и потребна е револуци а. (Револуци ата не мора да вклучува
вооружено востание или соборување на влада.) Според вториот принцип, револуци ата никогаш не менува
само еден аспект на општеството, таа го менува целото општество; а според третиот принцип се случуваат
промени кои никогаш не биле очекувани или посакувани од револуционерите. Според четвртиот принцип, кога
револуционерите или утопистите формираат нов вид на општество, тоа никогаш не функционира како што е
планирано.
109. Американската револуци а не дава контрапример. Американската „револуци а“ не беше револуци а во

наша смисла на зборот, туку во на за независност проследена со прилично далекусежни политички реформи.
Основачките татковци не го промени а правецот на разво на американското општество, ниту се стремеле да
го сторат тоа. Тие само го ослободи а разво от на американското општество од ретардираниот ефект на
британското владеење. Нивната политичка реформа не промени ниту еден основен тренд, туку само а турна
американската политичка култура по не зината природна насока на разво . Британското општество, чие гранка
беше американското општество, долго време се движеше во насока на претставничката демократи а. И пред
Во ната за независност, Американците веќе практикуваа значителен степен на претставничка демократи а во
колони алните собрани а. Политичкиот систем воспоставен со Уставот беше моделиран на британскиот систем
и на колони алните собрани а. Со голема промена, сигурно - нема сомнеж дека отците-основачи презеле многу
важен чекор. Но, тоа беше чекор по патот по ко светот што зборува англиски веќе патуваше. Доказ е дека
Британи а и сите не зини колонии кои беа населени претежно со луѓе од британско потекло заврши а со
системи на претставничка демократи а суштински слични на онаа на Соединетите Држави. Доколку отците-
основачи ги загуби а нервите и одби а да а потпишат Деклараци ата за независност, нашиот начин на
живот денес немаше да биде значително поинаков. Можеби ќе имавме малку поблиски врски со Британи а и ќе
имавме парламент и премиер наместо Конгрес и претседател. Нема голема работа. Така, Американската
револуци а не дава контрапример за нашите принципи, туку добра илустраци а за нив.
110. Сепак, треба да се користи здрав разум при примената на принципите. Тие се изразени со непрецизен
азик што овозможува ширина за толкување, а може да се на дат исклучоци од нив. Така, ние ги претставуваме
овие принципи не како неприкосновени закони, туку како правила на палецот, или водичи за размислување, кои
можат да обезбедат делумен противотров за наивните идеи за иднината на општеството. Принципите треба да бидат
22
посто ано се има на ум, и секогаш кога неко ќе до де до заклучок дека е во конфликт со нив, треба
внимателно да го преиспита своето размислување и да го задржи заклучокот само ако има добри, цврсти
причини за тоа.
ИНДУСТРИСКО-ТЕХНОЛОШКОТО ОПШТЕСТВО НЕ МОЖЕ ДА СЕ РЕФОРМИРА
111. Горенаведените принципи помагаат да се покаже колку безнадежно би било тешко да се реформира
индустрискиот систем на таков начин што ќе го спречи прогресивно да а стеснува нашата сфера на
слобода. Имаше конзистентна тенденци а, ко а се враќа барем до Индустриската револуци а,
технологи ата да го за акне системот по висока цена во индивидуалната слобода и локалната автономи а.
Оттука, секо а промена диза нирана да а заштити слободата од технологи ата би била спротивна на
основниот тренд во разво от на нашето општество. Следствено, таквата промена или би била минлива -
наскоро преплавена од бранот на истори ата - или, доколку е доволно голема за да биде посто ана, би а
променила природата на целото наше општество. Ова според првиот и вториот принцип. Згора на тоа,
биде ќи општеството би било изменето на начин што не може да се предвиди однапред (трет принцип), би
имало голем ризик. Промените доволно големи за да направат тра на разлика во корист на слободата нема
да бидат иницирани биде ќи би се сфатило дека тие сериозно ќе го нарушат системот. Така, сите обиди за
реформи би биле премногу срамежливи за да бидат ефективни. Дури и ако се започнат промени доволно
големи за да се направи тра на разлика, тие ќе бидат повлечени кога нивните нарушувачки ефекти ќе
станат очигледни. Така, тра ни промени во полза на слободата би можеле да донесат само лица подготвени
да прифатат радикална, опасна и непредвидлива промена на целиот систем. Со други зборови од
револуционери, а не од реформатори.
112. Луѓето кои сакаат да а спасат слободата без да ги жртвуваат наводните придобивки од технологи ата
ќе предложат наивни шеми за неко а нова форма на општество што би а помирила слободата со
технологи ата. Освен тоа што луѓето кои даваат такви предлози ретко предлагаат какви било практични
средства со кои би можела да се воспостави новата форма на општество на прво место, од четвртиот
принцип произлегува дека дури и ако новата форма на општество би можела еднаш да се воспостави, или
ќе пропадне или ќе даде резултати многу различни од очекуваните.
113. Така, дури и на многу општи основи, се чини многу неверо атно дека може да се на де каков било
начин за промена на општеството што ќе а помири слободата со модерната технологи а. Во следните
неколку делови ќе наведеме поконкретни причини за заклучокот дека слободата и технолошкиот напредок
се некомпатибилни.
ОГРАНИЧУВАЊЕТО НА СЛОБОДАТА Е НЕИЗБИВНО ВО ИНДУСТРИСКОТО ОПШТЕСТВО
114. Како што е об аснето во параграфите 65-67, 70-73, современиот човек е врзан со мрежа од правила и
прописи, а неговата судбина зависи од постапките на лица оддалечени од него на чии одлуки то не може
да вли ае. Ова не е случа но или резултат на самоволието на арогантните бирократи. Тоа е неопходно и
неизбежно во секое технолошки напредно општество. Системот треба внимателно да го регулира човековото
однесување за да функционира. На работа луѓето треба да го прават она што им е кажано, инаку
производството би било фрлено во хаос. Бирократиите треба да се водат според ригидни правила. Да се
дозволи каква било суштинска лична дискреци а на бирократите од пониско ниво ќе го наруши системот
и ќе доведе до обвинени а за неправедност поради разликите во начинот на ко поединечните бирократи
а користеа сво ата дискреци а. Вистина е дека некои ограничувања на нашата слобода би можеле да бидат
23
елиминирани, но генерално кажано регулирањето на нашите животи од страна на големите организации е

неопходно за функционирање на индустриско-технолошкото општество. Резултатот е чувство на немоќ од
страна на просечниот човек. Можеби, сепак, формалните регулативи сè повеќе ќе имаат тенденци а да бидат
заменети со психолошки алатки кои нè тераат да сакаме да го правиме она што системот го бара од нас.
(Пропаганда [14], образовни техники, програми за „ментално здрав е“ итн.)
115. Системот треба да ги принуди луѓето да се однесуваат на начини кои се повеќе се оддалечени од
природниот модел на човековото однесување. На пример, на системот му требаат научници, математичари и
инженери. Не може да функционира без нив. Така, се врши силен притисок врз децата да се истакнат на овие
полиња. Не е природно човечкото адолесцентно суштество да го поминува на големиот дел од своето време
седе ќи на биро задлабочено во студи ата. Нормален адолесцент сака да го поминува своето време во активен
контакт со реалниот свет. Ка примитивните народи, работите за кои се обучени децата имаат тенденци а да
бидат во разумна хармони а со природните човечки импулси. На пример, меѓу американските Инди анци,
момчињата беа обучени за активни активности на отворено - токму она што го сакаат момчињата. Но, во
нашето општество децата се туркаат да учат технички предмети, што повеќето го прават со невол а.
116. Поради посто аниот притисок што системот го врши за да го измени човечкото однесување, постепено се
зголемува бро от на луѓе кои не можат или нема да се прилагодат на барањата на општеството: пи авици за
благососто ба, членови на млади банди, култисти, антивладини бунтовници, радикални екологисти саботери,
отпадници и отпорници од различни видови.
117. Во секое технолошки напредно општество, судбината на поединецот мора да зависи од одлуките на кои
то лично не може да вли ае во голема мера. Технолошкото општество не може да се подели на мали,
автономни заедници, биде ќи производството зависи од соработката на многу голем бро луѓе и машини.
Таквото општество мора да биде високо организирано и мора да се донесат одлуки кои вли аат на многу голем
бро луѓе. Кога неко а одлука вли ае, да речеме, милион луѓе, тогаш секо од засегнатите поединци има, во
просек, само еден милионски удел во донесувањето на одлуката. Она што вообичаено се случува во пракса е
дека одлуките ги носат авни функционери или извршни директори на корпорации или технички специ алисти,
но дури и кога авноста гласа за неко а одлука, бро от на гласачи вообичаено е премногу голем за гласот на
ко а било индивидуа да биде значаен. 17 Така, повеќето поединци не се во состо ба мерливо да вли аат на
главните одлуки кои вли аат на нивниот живот. Не постои замислив начин да се поправи ова во технолошки
напредно општество. Системот се обидува да го „реши“ ово проблем користе ќи пропаганда за да ги натера
луѓето да ги сакаат одлуките што се донесени за нив, но дури и ако ова „решение“ беше целосно успешно да ги
натера луѓето да се чувствуваат подобро, тоа би било понижувачко.
118. Конзервативците и некои други се залагаат за поголема „локална автономи а“. Локалните заедници
некогаш имаа автономи а, но таквата автономи а станува сè помалку возможна биде ќи локалните
заедници стануваат се повеќе заплеткани и зависни од големи системи како што се авните комунални
претпри ати а, комп утерските мрежи, системите на автопатишта, медиумите за масовни комуникации,
современиот здравствен систем. Исто така, делува против автономи ата е фактот дека технологи ата
применета на една локаци а често вли ае на луѓето на други локации далеку. Така, употребата на пестициди
или хемикалии во близина на потокот може да го загади снабдувањето со вода стотици мил и низводно, а
ефектот на стаклена градина вли ае на целиот свет.
24
119. Системот не постои и не може да постои за да ги задоволи човечките потреби. Наместо тоа, човечкото
однесување треба да се измени за да одговара на потребите на системот. Ова нема никаква врска со
политичката или соци алната идеологи а ко а може да се преправа дека го води технолошкиот систем.
Не е крив капитализмот и не е крив соци ализмот. Тоа е грешка на технологи ата, биде ќи системот не
се води од идеологи ата, туку од техничката неопходност.18 Се разбира, системот задоволува многу
човечки потреби, но генерално кажано го прави тоа само до степен до ко е во корист на системот. да го
направи тоа. Потребите на системот се на важни, а не на човечкото суштество. На пример, системот им
обезбедува храна на луѓето биде ќи системот не би можел да функционира доколку сите гладуваат; се
грижи за психолошките потреби на луѓето секогаш кога тоа е погодно , биде ќи не може да функционира
ако премногу луѓе станат депресивни или бунтовни. Но, системот, од добри, цврсти, практични причини,
мора да врши посто ан притисок врз луѓето да го обликуваат своето однесување според потребите на
системот. Многу отпад се акумулира? Владата, медиумите, образовниот систем, екологистите, сите не
преплавуваат со масовна пропаганда за рециклирање. Ви треба повеќе технички персонал? Хорот од
гласови ги поттикнува децата да учат наука. Нико не престанува да прашува дали е нехумано да се
принудуваат адолесцентите да го поминуваат на големиот дел од своето време на проучување на
предмети кои повеќето од нив ги мразат. Кога квалификуваните работници се ослободени од работа
поради техничкиот напредок и мора да поминат низ „преквалификаци а“, нико не прашува дали е
понижувачки за нив да се туркаат на ваков начин. Едноставно се зема здраво за готово дека секо мора
да се поклони на техничката неопходност. и со добра причина: ако човечките потреби се стават пред
техничката неопходност, ќе има економски проблеми, невработеност, недостиг или уште полошо. Концептот
на „ментално здрав е“ во нашето општество во голема мера се дефинира според степенот до ко
поединецот се однесува во согласност со потребите на системот и го прави тоа без да покажува знаци на стрес.
120. Напорите да се направи простор за чувство за цел и за автономи а во системот не се подобри од

шега. На пример, една компани а, наместо секо од не зините вработени да состави само еден дел од
каталогот, секо од нив требаше да состави цел каталог, и тоа требаше да им даде чувство за цел и
достигнување. Некои компании се обидоа да им дадат на своите вработени поголема автономи а во
нивната работа, но од практични причини тоа обично може да се направи само во многу ограничена мера,
и во секо случа на вработените никогаш не им се дава автономи а во однос на кра ните цели -
нивните „автономни“ напори можат никогаш не се насочени кон цели кои тие ги избираат лично, туку
само кон целите на нивниот работодавец, како што се опстанокот и растот на компани ата. Секо а
компани а наскоро би згаснала доколку им дозволи на своите вработени да постапуваат поинаку. Слично
на тоа, во секое претпри атие во рамките на соци алистичкиот систем, работниците мора да ги насочат
своите напори кон целите на претпри атието, во спротивно претпри атието нема да а служи сво ата
цел како дел од системот. Уште еднаш, од чисто технички причини, не е можно повеќето поединци или
мали групи да имаат голема автономи а во индустриското општество. Дури и сопственикот на мал бизнис
обично има само ограничена автономи а. Освен потребата од владина регулатива, то е ограничен од
фактот дека мора да се вклопи во економскиот систем и да се усогласи со неговите барања. На пример,
кога неко развива нова технологи а, малиот бизнис човек често мора да а користи таа технологи а
без разлика дали сака или не, за да остане конкурентен.
„ЛОШИТЕ“ ДЕЛОВИ НА ТЕХНОЛОГИЈАТА НЕ МОЖЕ ДА СЕ ОДДЕЛЕНИ ОД

'ДОБРО'
121. Дополнителна причина зошто индустриското општество не може да се реформира во корист на слободата е тоа
што модерната технологи а е унифициран систем во ко сите делови се зависни еден од друг. Не можете да се ослободите
25
од „лошите“ делови на технологи ата и да ги задржат само „добрите“ делови. Земете а на пример
модерната медицина. Напредокот во медицинската наука зависи од напредокот во хеми ата, физиката,
биологи ата, комп утерските науки и други области. Напредните медицински третмани бараат скапа,
високотехнолошка опрема што може да биде достапна само од технолошки прогресивно, економски
богато општество. Јасно е дека не можете да имате многу напредок во медицината без целиот технолошки
систем и сè што оди со него.
122. Дури и ако медицинскиот напредок би можел да се одржи без остатокот од технолошкиот систем,
то само по себе ќе донесе одредени зла. Да претпоставиме на пример дека е откриен лек за ди абетес.
Луѓето со генетска склоност кон ди абетес тогаш ќе можат да преживеат и да се репродуцираат како и
секо друг. Природната селекци а против гените за ди абетес ќе престане и таквите гени ќе се шират
низ популаци ата. (Ова може да се случи до одреден степен веќе, биде ќи ди абетесот, иако не може
да се излечи, може да се контролира со употреба на инсулин.) Истото ќе се случи и со многу други болести,
чувствителноста на ко а вли ае генетската деградаци а на популаци ата. Единственото решение ќе
биде некаква програма за евгеника или опсежен генетски инженеринг на човечките суштества, така што
човекот во иднина повеќе нема да биде креаци а на природата, на случа носта или на Бога (во
зависност од вашите религиозни или филозофски мислења). туку произведен производ.
123. Ако мислите дека големата влада сега премногу се меша во вашиот живот , само почека те владата
да почне да а регулира генетската конституци а на вашите деца. Ваквата регулатива неизбежно ќе
следи по воведувањето на генетскиот инженеринг на луѓето, биде ќи последиците од нерегулираниот
генетски инженеринг би биле катастрофални.19
124. Вообичаениот одговор на таквите грижи е да се зборува за „медицинска етика“. Но, етичкиот кодекс
не би служел за заштита на слободата наспроти медицинскиот напредок; тоа само ќе ги влоши работите.
Етичкиот кодекс применлив за генетскиот инженеринг всушност би бил средство за регулирање на
генетската конституци а на човечките суштества. Неко (на веро атно високата средна класа, главно)
би одлучил дека таквите и таквите примени на генетскиот инженеринг се „етички“, а други не се, така што
тие всушност ќе ги наметнат своите вредности на генетската конституци а на населението во целина. .
Дури и кога етичкиот кодекс би бил избран на целосно демократска основа, мнозинството би ги наметнало
сопствените вредности на сите малцинства кои би можеле да имаат поинаква иде а за тоа што
претставува „етичка“ употреба на генетскиот инженеринг. Единствениот етички кодекс што навистина би
а заштитил слободата би бил оно што ќе забрани каков било генетски инженеринг на човечки
суштества, и можете да бидете сигурни дека таков кодекс никогаш нема да се примени во технолошко
општество. Ниту еден код што го намалува генетскиот инженеринг на помала улога не може да стои долго,
биде ќи искушението што го претставува огромната моќ на биотехнологи ата би било неодоливо,
особено затоа што на мнозинството луѓе многу од неговите примени ќе изгледаат очигледно и
недвосмислено добри (елиминирање на физичката и ментални болести, дава ќи им на луѓето способности
што им се потребни за да се сложуваат во денешниот свет). Неизбежно, генетскиот инженеринг ќе се
користи интензивно, но само на начини во согласност со потребите на индустриско-технолошкиот систем.20
ТЕХНОЛОГИЈАТА Е ПОМОЌНА СОЦИЈАЛНА СИЛА ОД АСПИРАЦИЈАТА

ЗА СЛОБОДАТА
125. Не е возможно да се направи траен компромис помеѓу технологи ата и слободата, биде ќи
технологи ата е далеку помоќната општествена сила и посто ано навлегува во слободата преку
26
повторени компромиси. Замислете го случа от со два ца соседи, од кои секо на почетокот поседува
иста количина зем а, но едниот е помоќен од другиот. Моќниот бара парче зем а на другиот. Слабиот
одбива. Моќниот вели: „Во ред, а де да направиме компромис. Да ми половина од она што го побарав“.
Слабиот има мал избор освен да попушти. Некое време подоцна моќниот сосед бара уште едно парче
зем а, повторно има компромис и така натаму. Присилува ќи долга сери а на компромиси на
послабиот човек, моќниот на кра от а добива целата сво а зем а. Така оди во конфликтот меѓу
технологи ата и слободата.
126. Да об асниме зошто технологи ата е помоќна општествена сила од стремежот за слобода.
127. Технолошкиот напредок што се чини дека не а загрозува слободата често се покажува дека а
загрозува многу сериозно подоцна. На пример, размислете за моторизиран транспорт. Човекот што
шеташе порано можеше да оди каде што сака, да оди со свое темпо без да почитува сообраќа ни
прописи и беше независен од технолошките системи за поддршка. Кога беа воведени моторните возила,
се чинеше дека а зголемуваат слободата на човекот. Тие не му а одземаа слободата на човекот што
шеташе, нико не мораше да има автомобил ако не сака, а секо што ќе одлучи да купи автомобил
може да патува многу побрзо и подалеку од човек што оди. Но, воведувањето на моторизиран транспорт
наскоро го промени општеството на таков начин што во голема мера а ограничи слободата на движење
на човекот. Кога автомобилите станаа многубро ни, стана неопходно опширно да се регулира нивната
употреба. Во автомобил, особено во густо населени области, не може да се оди каде што сака со сопствено
темпо; нечие движење е регулирано од текот на сообраќа от и од различни сообраќа ни закони. Една
од нив е поврзана со различни обврски: барања за лиценца, тест на возачот, обновување на
регистраци ата, осигурување, одржување потребно за безбедност, месечни плаќања за куповната цена.
Покра тоа, употребата на моторизиран транспорт повеќе не е опционална. Од воведувањето на
моторизираниот транспорт, распоредот на нашите градови се промени на таков начин што поголемиот
дел од луѓето повеќе не живеат на оддалеченост од нивното работно место, трговските области и
можностите за рекреаци а, така што тие мора да зависат од автомобилот. транспортот. Или, пак, мора
да користат авен превоз, во то случа имаат уште помала контрола врз сопственото движење отколку
кога возат автомобил. Дури и слободата на шетачот сега е значително ограничена. Во градот то
посто ано мора да застанува за да чека семафори кои се диза нирани главно да го опслужуваат
автомобилскиот сообраќа . Во зем ава, моторниот сообраќа го прави опасно и непри атно
пешачењето по автопатот. (Забележете а оваа важна точка што штотуку а илустриравме со случа от
со моторизиран транспорт: кога се воведува нова технологи а како опци а што поединецот може да
а прифати или не како што ќе избере, таа не мора да остане опционална. Во многу случаи, новата
технологи а го менува општеството на таков начин што луѓето на кра от се наоѓаат принудени да а користат.)
128. Додека технолошкиот напредок во целина посто ано а стеснува нашата сфера на слобода, секо
нов технички напредок што се смета сам по себе се чини дека е пожелен. Електрична енерги а,
внатрешен водовод, брзи комуникации на долги расто ани а… како може неко да се расправа против
неко а од овие работи или против ко било друг од безбро ните технички достигнувања што го
направиле модерното општество? Би било апсурдно да се одолее на воведувањето на телефонот, на
пример. Нудеше многу предности и немаше недостатоци. Сепак, како што об аснивме во параграфите
59-76, сите овие технички достигнувања земени заедно создадоа свет во ко судбината на просечниот
човек повеќе не е во неговите раце или во рацете на неговите соседи и при атели, туку во оние на
политичарите. директори на корпорации и далечински, анонимни техничари и бирократи кои то како поединец нема м
27
вли ание.21 Истиот процес ќе продолжи и во иднина. Земете го генетскиот инженеринг, на пример.
Малкумина ќе одолеат на воведувањето на генетска техника ко а елиминира наследна болест. Тоа не прави
очигледна штета и спречува многу страдања. Сепак, голем бро генетски подобрувања земени заедно ќе го
направат човечкото суштество во инженерски производ, а не слободно создавање на случа ност (или од
Бога, или што и да е, во зависност од вашите религиозни убедувања).
129. Друга причина зошто технологи ата е толку моќна општествена сила е тоа што, во контекст на дадено
општество, технолошкиот напредок маршира само во една насока; никогаш не може да се врати назад.
Откако ќе се воведе техничка иноваци а, луѓето обично стануваат зависни од неа, така што никогаш повеќе
не можат без неа, освен ако не се замени со неко а уште понапредна иноваци а. Не само што луѓето како
поединци стануваат зависни од нова технологи а, туку, уште повеќе, системот како целина станува зависен
од неа. (Замислете што би се случило со системот денес ако комп утерите, на пример, бидат елиминирани.)
Така системот може да се движи само во една насока, кон поголема технологи а. Технологи ата посто ано
а принудува слободата да направи чекор наназад, но технологи ата никогаш не може да направи чекор
назад - пократко од соборувањето на целиот технолошки систем.
130. Технологи ата напредува со голема брзина и а загрозува слободата на многу различни точки во
исто време (гужва, правила и прописи, зголемена зависност на поединците од големи организации,
пропаганда и други психолошки техники, генетски инженеринг, нарушување на приватноста преку уреди за
надзор и комп утери итн.). За да се спречи ко а било од заканите за слободата би била потребна долга и
тешка соци ална борба. Оние кои сакаат да а заштитат слободата се обземени од огромниот бро нови
напади и брзината со ко а тие се развиваат, па оттука стануваат апатични и повеќе не пружаат отпор. Да се
бориме со секо а од заканите посебно би било залудно. На успех може да се надеваме само со борба против
технолошкиот систем како целина; но тоа е револуци а, а не реформи.
131. Техничарите (го користиме ово термин во неговата широка смисла за да ги опишеме сите оние кои
извршуваат специ ализирана задача ко а бара обука) имаат тенденци а да бидат толку вклучени во
нивната работа (нивната сурогат активност) што кога ќе се по ави конфликт помеѓу нивната техничка
работа и слободата, тие речиси секогаш одлучуваат во корист на нивната техничка работа. Ова е очигледно
во случа от со научниците, но се по авува и на друго место: едукаторите, хуманитарните групи,
организациите за заштита на природата не се двоумат да користат пропаганда или други психолошки
техники за да им помогнат да ги постигнат своите пофални цели. Корпорациите и владините агенции, кога
сметаат дека е корисно, не се двоумат да соберат информации за поединци без да се води сметка за нивната
приватност. Агенциите за спроведување на законот често се вознемирени од уставните права на
осомничените и честопати на целосно невини лица, и тие прават се што можат легално (или понекогаш
незаконски) за да ги ограничат или заобиколат тие права. Повеќето од овие едукатори, владини службеници
и правни службеници веруваат во слободата, приватноста и уставните права, но кога тие се во конфликт со
нивната работа, тие обично чувствуваат дека нивната работа е поважна.
132. Добро е познато дека луѓето генерално работат подобро и поупорно кога се стремат кон награда
отколку кога се обидуваат да избегнат казна или негативен исход. Научниците и другите техничари се
мотивирани главно од наградите што ги добиваат преку нивната работа. Но, оние кои се спротивставуваат
на технолошките инвазии на слободата работат на избегнување негативен исход, следствено, малку се оние
кои работат упорно и добро на оваа обесхрабрувачка задача. Ако реформаторите некогаш постигнале
28
Една единствена победа ко а се чинеше дека постави цврста бариера против понатамошната ерози а на
слободата преку техничкиот напредок, повеќето ќе имаат тенденци а да се опуштат и да го свртат своето
внимание кон попри атни цели. Но, научниците би останале зафатени во нивните лаборатории, а
технологи ата како што напредува ќе на де начини, и покра сите бариери, да врши сè поголема
контрола врз поединците и да ги направи секогаш позависни од системот.
133. Ниту еден соци ален договор, без разлика дали е закони, институции, обичаи или етички кодекси, не
може да обезбеди тра на заштита од технологи ата. Истори ата покажува дека сите општествени
уредувања се минливи; сите тие се менуваат или се распаѓаат на кра от. Но, технолошкиот напредок е
посто ан во контекст на дадена цивилизаци а. Да претпоставиме, на пример, дека е можно да се до де
до некои општествени аранжмани кои ќе го спречат генетскиот инженеринг да се применува на човечките
суштества, или ќе го спречат истиот да се применува на таков начин што ќе ги загрози слободата и
достоинството. Сепак, технологи ата ќе остане да чека. Порано или подоцна, општественото уредување ќе
се расипе. Веро атно порано, со оглед на темпото на промени во нашето општество. Тогаш генетскиот
инженеринг би почнал да а напаѓа нашата сфера на слободата и оваа инвази а би била неповратна
(кратко од распаѓање на самата технолошка цивилизаци а). Сите илузии за постигнување нешто тра но
преку соци алните аранжмани треба да се отфрлат со она што моментално се случува со законодавството
за животна средина. Пред неколку години се чинеше дека посто ат сигурни правни бариери кои спречуваат
барем некои од на лошите форми на деградаци а на животната средина. Промена на политичкиот ветер
и тие бариери почнуваат да се уриваат.
134. Од сите горенаведени причини, технологи ата е помоќна општествена сила од стремежот за слобода.
Но, оваа из ава бара важна квалификаци а. Се чини дека во текот на следните неколку децении
индустриско-технолошкиот систем ќе биде подложен на сериозни стресови поради економските и
еколошките проблеми, а особено поради проблемите на човековото однесување (отуѓување, бунт,
непри ателство, различни соци ални и психолошки тешкотии). Се надеваме дека стресовите низ кои
веро атно ќе помине системот ќе предизвикаат негово распаѓање, или барем доволно ќе го ослабат за да
биде возможна револуци а против него. Ако таква револуци а се случи и биде успешна, тогаш во то
момент стремежот за слобода ќе се покаже помоќен од технологи ата.
135. Во параграф 125 користевме аналоги а на слаб сосед ко е оставен сиромашен од силен сосед ко му
а зема целата зем а со присилување на низа компромиси. Но, да претпоставиме дека сега на силниот
сосед му се слоши, па не може да се одбрани. Слабиот сосед може да го натера силниот да му а врати
зем ата, или може да го убие. Ако го остави силниот да преживее и само го присили да а врати зем ата,
то е будала, биде ќи кога силниот ќе оздрави повторно ќе а земе целата зем а за себе. Единствената
разумна алтернатива за послабиот човек е да го убие силниот додека има шанса. На ист начин, додека
индустрискиот систем е болен, ние мора да го уништиме. Ако направиме компромис со него и го оставиме
да се опорави од сво ата болест, на кра от ќе а избрише сета наша слобода.
ПОЕДНОСТАВНИТЕ СОЦИЈАЛНИ ПРОБЛЕМИ СЕ ПОКАЖААТ НЕОСТАВНИ
136. Ако неко сè уште замислува дека е можно да се реформира системот на таков начин што ќе а
заштити слободата од технологи ата, нека размисли колку несмасно и во на голем дел неуспешно нашето
општество се справи со други општествени проблеми кои се многу поедноставни и
29
директна. Меѓу другото, системот не успеа да а спречи деградаци ата на животната средина, политичката
корупци а, тргови ата со дрога или семе ната злоупотреба.
137. Земете ги на пример нашите еколошки проблеми. Овде судирот на вредности е асен: економска
експедитивност сега наспроти заштеда на дел од нашите природни ресурси за нашите внуци.22 Но, на оваа
тема добиваме само многу бламирање и замаглување од луѓето кои имаат моќ, и ништо како асна,
конзистентна лини а на де ствување, а ние продолжуваме да натрупуваме еколошки проблеми со кои
нашите внуци ќе мора да живеат. Обидите за решавање на еколошкиот проблем се состо ат од борби и
компромиси меѓу различни фракции, од кои некои во еден момент се асцендентни, други во друг момент.
Лини ата на борбата се менува со променливите струи на авното мислење. Ова не е рационален процес,
ниту е процес ко на веро атно ќе доведе до навремено и успешно решавање на проблемот. Големите
соци ални проблеми, доколку воопшто се „решат“, ретко или никогаш не се решаваат преку неко
рационален, сеопфатен план. Тие само се решаваат себеси преку процес во ко различни конкурентни групи
кои го следат сопствениот (обично краткорочен) личен интерес23 пристигнуваат (главно од среќа) до неко
повеќе или помалку стабилен modus vivendi. Всушност, принципите што ги формулиравме во параграфите
100-106 прават да изгледа сомнително дека рационалното долгорочно општествено планирање некогаш може
да биде успешно.
138. Така, асно е дека човечката раса во на добар случа има многу ограничен капацитет за решавање
дури и релативно асни општествени проблеми. Како тогаш ќе се реши далеку потешкиот и посуптилен
проблем на помирување на слободата со технологи ата? Технологи ата претставува асни матери ални
предности, додека слободата е апстракци а што значи различни работи за различни луѓе и не зината загуба
лесно се прикрива со пропаганда и фантастични разговори.
139. И забележете а оваа важна разлика: може да се замисли дека нашите еколошки проблеми (на пример)
може еден ден да се решат преку рационален, сеопфатен план, но ако тоа се случи, тоа ќе биде само затоа што
е во долгорочен интерес на систем за решавање на овие проблеми. Но, не е во интерес на системот да а
зачува слободата или автономи ата на малите групи. Напротив, во интерес на системот е да го стави човечкото
однесување под контрола до на голема можна мера.24 Така, иако практичните размислувања на кра от
може да го принудат системот да заземе рационален, внимателен пристап кон проблемите со животната
средина, еднакво практични размислувања ќе принудете го системот уште поблиску да го регулира човековото
однесување (по можност со индиректни средства што ќе го прикри ат посегнувањето на слободата). Ова не е
само наше мислење. Еминентни општествени научници (на пр. Џе мс К. Вилсон) а нагласи а важноста од
поефективно „соци ализирање“ на луѓето.
РЕВОЛУЦИЈАТА Е ПОЛЕСНА ОД РЕФОРМАТА
140. Се надеваме дека го убедивме читателот дека системот не може да се реформира на таков начин што ќе
а помири слободата со технологи ата. Единствениот излез е целосно да се откаже од индустрискиот
технолошки систем. Ова подразбира револуци а, не нужно вооружено востание, но секако радикална и
фундаментална промена во природата на општеството.
141. Луѓето имаат тенденци а да претпоставуваат дека биде ќи револуци ата вклучува многу поголема
промена од реформата, таа е потешко да се спроведе отколку што е реформата. Всушност, под одредени
околности револуци ата е многу полесна од реформата. Причината е што револуционерното движење може
да инспирира интензитет на посветеност што реформското движење не може да го инспирира. Само реформско движење
30
нуди да се реши одреден соци ален проблем. Револуционерното движење нуди да ги реши сите проблеми во
еден потег и да создаде сосема нов свет; то обезбедува вид на идеал за ко луѓето ќе преземаат големи ризици
и ќе прават големи жртви. Од тие причини би било многу полесно да се собори целиот технолошки систем отколку
да се стават ефективни, тра ни ограничувања на разво от или примената на ко било сегмент од технологи ата,
како што е генетскиот инженеринг, на пример. Не многу луѓе ќе се посветат со едноумна страст на наметнување и
одржување ограничувања на генетскиот инженеринг, но под соодветни услови голем бро луѓе може страсно да
се посветат на револуци а против индустриско-технолошкиот систем. Како што забележавме во параграф 132,
реформаторите кои сакаат да ограничат одредени аспекти на технологи ата би работеле за да избегнат негативен
исход. Но, револуционерите работат за да доби ат моќна награда - исполнување на нивната револуционерна
визи а - и затоа работат понапорно и поупорно од реформаторите.
142. Реформата е секогаш воздржана од стравот од болни последици доколку промените одат предалеку. Но, штом
револуционерна треска ќе го зафати општеството, луѓето се подготвени да претрпат неограничени тешкотии
заради нивната револуци а. Тоа асно се покажа во Француската и Руската револуци а. Можеби во такви случаи
само малцинство од населението е навистина посветено на револуци ата, но ова малцинство е доволно големо и
активно за да стане доминантна сила во општеството. Ќе имаме повеќе да кажеме за револуци ата во параграфите
180-205.
КОНТРОЛА НА ЧОВЕКОТО ОДНЕСУВАЊЕ
143. Од почетокот на цивилизаци ата, организираните општества мораа да вршат притисок врз човечките
суштества заради функционирањето на општествениот организам. Видовите на притисоци многу варираат од едно
до друго општество. Некои од притисоците се физички (лоша исхрана, прекумерна работна сила, загадување на
животната средина), некои се психолошки (бучава, гужва, принудување на човечкото однесување во калапот што
го бара општеството). Во минатото, човечката природа била приближно константна, или во секо случа варирала
само во одредени граници. Следствено, општествата можеа да ги туркаат луѓето само до одредени граници. Кога
ќе се помине границата на човечката издржливост, работите почнуваат да одат наопаку: бунт, или криминал, или
корупци а, или зата ување на работа, или депреси а и други ментални проблеми, или зголемена стапка на
смртност, или опаѓање на наталитетот или нешто друго. така што или општеството се распаѓа, или неговото
функционирање станува премногу неефикасно и (брзо или постепено, преку осво ување, трошење или еволуци а)
се заменува со неко а поефикасна форма на општество.25
144. Така човечката природа во минатото поставила одредени ограничувања на разво от на општествата. Луѓето
можеа да се туркаат само толку далеку и никако подалеку. Но, денес ова можеби се менува, биде ќи модерната
технологи а развива начини за модифицирање на човечките суштества.
145. Замислете општество кое ги подложува луѓето на услови кои ги прават ужасно несреќни, а потоа им дава
лекови за да им а одземе несреќата. Научна фантастика? Тоа веќе донекаде се случува во нашето општество.
Добро е познато дека стапката на клиничка депреси а значително се зголемува во последните децении. Сметаме
дека ова се должи на нарушување на процесот на напо ување, како што е об аснето во параграфите 59-76. Но,
дури и да грешиме, зголемената стапка на депреси а секако е резултат на некои состо би кои посто ат во
денешното општество. Наместо да ги отстрани условите што ги прават луѓето депресивни, современото општество
им дава антидепресиви. Всушност, антидепресивите се средство за менување на внатрешната состо ба на
поединецот на таков начин што ќе му овозможат да ги толерира соци алните услови кои инаку би ги сметал за
неподносливи. (Да, го знаеме тоа
31
депреси ата е често од чисто генетско потекло. Овде зборуваме за оние случаи во кои околината игра
доминантна улога.)
146. Лековите кои вли аат на умот се само еден пример за новите методи за контролирање на човековото
однесување што ги развива современото општество. А де да погледнеме некои други методи.
147. За почеток, посто ат техники на надзор. Скриените видео камери сега се користат во повеќето
продавници и на многу други места, комп утерите се користат за собирање и обработка на огромни
количини на информации за поединци. Добиените информации во голема мера а зголемуваат
ефективноста на физичката принуда (т.е. спроведување на законот).26 Потоа, тука се методите на
пропаганда, за кои медиумите за масовно комуницирање обезбедуваат ефективни средства. Развиени се
ефикасни техники за победа на избори, продажба на производи, вли ание врз авното мислење.
Забавната индустри а служи како важна психолошка алатка на системот, можеби дури и кога испушта
големи количини на секс и насилство. Забавата му обезбедува на современиот човек суштинско средство
за бегство. Додека е впиен во телевизи а, видеа итн., може да заборави на стресот, анксиозноста,
фрустраци ата, незадоволството. Многу примитивни народи, кога немаат работа, се задоволни да седат со
часови и да не прават ништо, биде ќи се во мир со себе и со сво от свет. Но, повеќето модерни луѓе мора
посто ано да бидат окупирани или забавувани, инаку им е „досадно“, т.е.
148. Другите техники удираат подлабоко од претходното. Образованието повеќе не е обична работа да
веслате дете зад себе кога тоа не ги знае лекциите и да го тапкате по глава кога ги знае. Станува научна
техника за контрола на разво от на детето. Центрите за учење Sylvan, на пример, постигнаа голем успех во
мотивирањето на децата да учат, а психолошките техники исто така се користат со повеќе или помалку
успех во многу конвенционални училишта. Техниките на „родителство“ што им се учат на родителите се
диза нирани да ги натераат децата да ги прифатат основните вредности на системот и да се однесуваат на
начини кои системот ги смета за пожелни. Програмите за „ментално здрав е“, техниките за „интервенци а“,
психотерапи а и слично се навидум диза нирани да имаат корист за поединците, но во пракса тие обично
служат како методи за поттикнување на поединците да размислуваат и да се однесуваат како што бара
системот. (Овде нема контрадикторност; поединецот чии ставови или однесување го доведуваат во конфликт
со системот се спротивставува на сила ко а е премногу моќна за да може да а освои или да избега од неа,
па оттука веро атно ќе страда од стрес, фрустраци а, пораз. Неговиот пат ќе биде многу полесен ако
мисли и се однесува како што бара системот. Во таа смисла, системот де ствува во корист на поединецот
кога му го пере мозокот во согласност.) Злоупотребата на децата во не зините груби и очигледни форми
не е одобрена во повеќето ако не сите култури. Да се измачува дете од триви ална причина или без
никаква причина е нешто што ги згрозува речиси сите. Но, многу психолози многу пошироко го толкуваат
концептот на злоупотреба. Дали тепањето, кога се користи како дел од рационален и конзистентен систем
на дисциплина, е форма на злоупотреба? Прашањето на кра от ќе биде решено според тоа дали удирањето
има тенденци а да произведе однесување кое прави личноста добро да се вклопи во постоечкиот систем
на општеството. Во пракса, зборот „злоупотреба“ има тенденци а да се толкува да вклучува ко било
метод на воспитување деца што предизвикува однесување незгодно за системот. Така, кога тие одат
подалеку од спречување на очигледна, бесмислена суровост, програмите за спречување на „злоупотребата
на децата“ се насочени кон контрола на човековото однесување во име на системот.
32
149. Веро атно, истражувањето ќе продолжи да а зголемува ефикасноста на психолошките техники за

контролирање на човековото однесување. Но, мислиме дека е малку веро атно дека само психолошките
техники ќе бидат доволни за да ги приспособат човечките суштества на видот на општеството што
технологи ата го создава. Веро атно ќе треба да се користат биолошки методи. Веќе а спомнавме
употребата на лекови во врска со ова. Неврологи ата може да обезбеди други начини за менување на
човечкиот ум. Генетскиот инженеринг на човечките суштества веќе почнува да се авува во форма на
„генска терапи а“ и нема причина да се претпостави дека таквите методи на кра от нема да се користат за
да се модифицираат оние аспекти на телото кои вли аат на менталното функционирање.
150. Како што споменавме во параграф 134, се чини дека индустриското општество влегува во период на
тежок стрес, делумно поради проблемите на човековото однесување и делумно на економските и еколошките
проблеми. И значителен дел од економските и еколошките проблеми на системот произлегуваат од начинот
на ко се однесуваат луѓето. Отуѓување, ниска самодоверба, депреси а, непри ателство, бунт; деца кои
нема да учат, младински банди, нелегална употреба на дрога, силување, злоупотреба на деца, други
злосторства, небезбеден секс, тине џерска бременост, раст на населението, политичка корупци а, расна
омраза, етничко ривалство, горчлив идеолошки конфликт (на пр., про-избор наспроти про-живот), политички
екстремизам, тероризам, саботажа, антивладини групи, групи на омраза. Сето ова го загрозува самиот
опстанок на системот. Затоа, системот ќе биде принуден да ги користи сите практични средства за
контролирање на човековото однесување.
151. Општественото нарушување што го гледаме денес секако не е резултат на обична случа ност. Тоа може
да биде само резултат на условите за живот што системот им ги наметнува на луѓето. (Ние тврдевме дека
на важниот од овие услови е нарушување на процесот на моќ.) Ако системите успеат да наметнат доволна
контрола врз човечкото однесување за да го осигураат сопствениот опстанок, ќе биде поминат нов слив во
човечката истори а. Со оглед на тоа што порано границите на човечката издржливост наметнуваа
ограничувања на разво от на општествата (како што об аснивме во ставовите 143, 144), индустриско-
технолошкото општество ќе може да ги помине тие граници со модифицирање на човечките суштества, без
разлика дали со психолошки методи или биолошки методи или и двете. Во иднина, соци алните системи
нема да се приспособуваат за да одговараат на потребите на луѓето. Наместо тоа, човечкото суштество ќе
биде приспособено да одговара на потребите на системот.27
152. Општо земено, технолошката контрола врз човековото однесување веро атно нема да биде воведена
со тоталитарна намера, па дури и преку свесна желба да се ограничи човековата слобода.28 Секо нов чекор
во утврдувањето на контролата врз човечкиот ум ќе биде преземен како рационален одговор. на проблем со
ко се соочува општеството, како што се лечење алкохолизам, намалување на стапката на криминал или
поттикнување на младите луѓе да студираат наука и инженерство. Во многу случаи ќе има хуманитарна
оправданост. На пример, кога психи атарот ќе препише антидепресив за депресивен пациент, то
очигледно му прави услуга на то поединец. Би било нехумано да се одбие лекот од неко на ко му е
потребна. Кога родителите ги испраќаат своите деца во центрите за учење Sylvan за да ги манипулираат да
станат ентузи асти за нивните студии, тие го прават тоа од грижа за благососто бата на нивните деца.
Можеби некои од овие родители посакуваат неко да не мора да има специ ализирана обука за да се
вработи и дека на нивното дете не мора да му се исперат мозоците за да стане комп утерски глупак. Но, што
можат да направат? Тие не можат да го променат општеството, а нивното дете може да биде невработено
ако нема одредени вештини. Затоа го испраќаат ка Силван.
33
153. Така, контролата врз човековото однесување ќе биде воведена не со пресметана одлука на властите, туку
преку процес на соци ална еволуци а (брза еволуци а, сепак). Процесот ќе биде невозможно да се одолее,
биде ќи секо напредок, сметан сам по себе, ќе изгледа како корисен, или барем злото вклучено во
напредувањето ќе изгледа како корисно, или барем злото вклучено во напредувањето ќе изгледа да биде помала
од онаа што би произлегла од тоа да не се направи (види став 127). На пример, пропагандата се користи за многу
добри цели, како што е обесхрабрување на злоупотреба на деца или расна омраза. [14] Сексуалното
образование е очигледно корисно, но сепак ефектот од сексуалното образование (до степен до ко е успешно)
е да го одземе обликувањето на сексуалните ставови подалеку од семе ството и да го стави во рацете на
државата како што е претставена од авноста. училишен систем.
154. Да претпоставиме дека е откриена биолошка особина ко а а зголемува веро атноста дека детето ќе
порасне во криминалец, и да претпоставиме дека неко вид генска терапи а може да а отстрани оваа
особина.29 Се разбира, повеќето родители чии деца а поседуваат оваа особина ќе ги подложат на терапи а.
Поинаку би било нехумано, биде ќи детето веро атно би имало мизерен живот доколку порасне во
криминалец. Но, многу или повеќето примитивни општества имаат ниска стапка на криминал во споредба со
онаа на нашето општество, иако немаат ниту високотехнолошки методи за воспитување деца ниту сурови
системи на казнување. Биде ќи не постои причина да се претпостави дека повеќе модерни луѓе отколку
примитивни луѓе имаат вродени грабливи тенденции, високата стапка на криминал во нашето општество мора
да се должи на притисоците што современите услови ги прават врз луѓето, на кои многумина не можат или не
сакаат да се прилагодат. Така, третманот диза ниран да ги отстрани потенци алните криминални тенденции е
барем делумно начин на реинженеринг на луѓето за да одговараат на барањата на системот.
155. Нашето општество има тенденци а да го смета за „болест“ секо начин на размислување или однесување
што е незгодно за системот, и тоа е веродосто но биде ќи кога поединецот не се вклопува во системот,
предизвикува болка ка поединецот, како и проблеми за системот. Така, манипулаци ата на поединецот да го
прилагоди на системот се гледа како „лек“ за „болест“ и затоа е добра.
156. Во ставот 127 истакнавме дека ако употребата на нова технологи а е првично опционална, таа не мора да
остане изборна, биде ќи новата технологи а има тенденци а да го промени општеството на таков начин што
станува тешко или невозможно за поединецот да функционира без користење на таа технологи а. Ова се
однесува и на технологи ата на човековото однесување. Во свет во ко повеќето деца се ставени во програма
за да ги направат ентузи асти за учење, родителот речиси ќе биде принуден да го стави своето дете низ таква
програма, биде ќи ако не го направи тоа, тогаш детето ќе порасне, релативно кажано, неук и затоа неработлив.
Или да претпоставиме дека е откриен биолошки третман ко , без несакани нуспо ави, во голема мера ќе го
намали психолошкиот стрес од ко страдаат толку многу луѓе во нашето општество. Ако голем бро луѓе
одлучат да се подложат на третман, тогаш општото ниво на стрес во општеството ќе се намали, така што ќе биде
можно системот да ги зголеми притисоците што создаваат стрес. Ова ќе доведе повеќе луѓе да се подложат на
третман; и така натаму, така што на кра от притисоците можат да станат толку тешки што малку луѓе ќе можат
да преживеат без да се подложат на третман за намалување на стресот. Всушност, се чини дека нешто вакво
веќе се случило со една од на важните психолошки алатки на нашето општество за да им се овозможи на
луѓето да го намалат (или барем привремено да избегаат од) стресот, имено, масовната забава (види параграф
147). Нашата употреба на масовна забава е „незадолжителна“: Ниту еден закон не бара од нас да гледаме
телевизи а, да слушаме радио, да читаме списани а. Сепак, масовната забава е средство за бегство и
намалување на стресот од кое повеќето од нас станаа зависни. Сите
34
се жали на ѓубрето на телевизи ата, но речиси сите а гледаат. Неколкумина а отфрли а ТВ навиката,
но ретка личност би можела да се снаоѓа денес без да користи каква било форма на масовна забава. (Сепак,
до неодамна во истори ата на човештвото, повеќето луѓе се согласуваа многу убаво без друга забава освен
онаа што секо а локална заедница а создаваше за себе.) Без забавната индустри а системот веро атно
немаше да може да се извлече со ставање на толку голем стрес- создава ќи притисок врз нас како што тоа
го прави.
157. Претпоставува ќи дека индустриското општество опсто ува, веро атно е дека технологи ата на
кра от ќе стекне нешто што се приближува до целосна контрола над човековото однесување. Утврдено е
надвор од секое рационално сомневање дека човечката мисла и однесување имаат главно биолошка
основа. Како што покажаа експериментаторите, чувствата како глад, задоволство, лутина и страв може да
се вклучат и исклучат со електрична стимулаци а на соодветни делови од мозокот. Спомените може да се
уништат со оштетување на делови од мозокот или да се извадат на површина со електрична стимулаци а.
Халуцинации може да се предизвикаат или да се промени расположението со лекови. Може да има или не
мора да има нематери ална човечка душа, но ако постои, очигледно е помалку моќна од биолошките
механизми на човековото однесување. Зашто, ако тоа не беше случа , тогаш истражувачите немаше да
можат така лесно да манипулираат со човечките чувства и однесување со лекови и електрични струи.
158. Се претпоставува дека би било непрактично за сите луѓе да имаат електроди вметнати во нивните
глави за да можат да бидат контролирани од властите. Но, фактот што човечките мисли и чувства се толку
отворени за биолошка интервенци а покажува дека проблемот со контролирање на човековото
однесување е главно технички проблем; проблем на неврони, хормони и сложени молекули; вид на проблем
што е достапен за научен напад. Со оглед на извонредните резултати на нашето општество во решавањето
на техничките проблеми, голема е веро атноста дека ќе се постигне голем напредок во контролата на
човековото однесување.
159. Дали авниот отпор ќе го спречи воведувањето технолошка контрола на човековото однесување?
Тоа секако би било доколку се направи обид да се воведе таква контрола одеднаш. Но, биде ќи
технолошката контрола ќе биде воведена преку долга низа мали достигнувања, нема да има рационален и
ефективен авен отпор. (Види пасуси 127, 132, 153.)
160. На оние кои мислат дека сето ова звучи како научна фантастика, им укажуваме дека вчерашната научна
фантастика е денешен факт. Индустриската револуци а радикално а промени животната средина и
начинот на живот на човекот, и само треба да се очекува дека како што технологи ата се повеќе се
применува на човечкото тело и ум, самиот човек ќе биде радикално изменет како што е неговата околина
и начин на живот.
ЧОВЕЧКА РАСА НА РАСПОТ
161. Но, стигнавме пред нашата приказна. Едно е да се разви ат во лаборатори а сери а психолошки
или биолошки техники за манипулирање со човечкото однесување и сосема друго е да се интегрираат овие
техники во функционален општествен систем. Последниот проблем е потешкиот од двата. На пример, иако
техниките на образовната психологи а несомнено функционираат доста добро во „лабораториските
училишта“ каде што се развиени, не е нужно лесно да се применат ефективно низ нашиот образовен систем.
Сите знаеме какви се многу од нашите училишта. Наставниците се премногу зафатени со одземање на
ножеви и пиштоли од децата за да ги подложат на нив
35
на нови техники за нивно претворање во комп утерски глупаци. Така, и покра сите негови технички
достигнувања во врска со човековото однесување, системот до денес не бил импресивно успешен во
контролирањето на човечките суштества. Луѓето чие однесување е прилично добро под контрола на
системот се оние од типот што може да се нарече „буржоаски“. Но, има сè поголем бро луѓе кои на еден
или друг начин се бунтовници против системот: соци алисти, младински банди, култисти, сатанисти,
нацисти, радикални екологисти, милиции итн.
162. Системот моментално е ангажиран во оча на борба за надминување на одредени проблеми кои го
загрозуваат неговиот опстанок, меѓу кои на важни се проблемите на човековото однесување. Ако
системот успее доволно брзо да стекне доволна контрола над човековото однесување, веро атно ќе
преживее. Во спротивно ќе се расипе. Сметаме дека прашањето на веро атно ќе се реши во следните
неколку децении, да речеме 40 до 100 години.
163. Да претпоставиме дека системот а преживеа кризата во следните неколку децении. Дотогаш ќе
мора да ги реши, или барем да ги стави под контрола, главните проблеми со кои се соочува, особено
оно на „соци ализирањето“ на човечките суштества; односно да ги направи луѓето доволно послушни
за нивното однесување повеќе да не го загрозува системот. Кога ќе се постигне тоа, не се чини дека би
имало неко а понатамошна пречка за разво от на технологи ата и се претпоставува дека ќе напредува
кон не зиниот логичен заклучок, ко е целосна контрола над сè на Зем ата, вклучува ќи ги и луѓето
и сите други важни организми. Системот може да стане унитарна, монолитна организаци а или може да
биде повеќе или помалку фрагментиран и да се состои од голем бро организации кои коегзистираат во
однос ко вклучува елементи и на соработка и на конкуренци а, исто како што денес владата,
корпорациите и другите големи организации и два цата соработуваат и се натпреваруваат еден со друг.
Човековата слобода главно ќе исчезне, биде ќи поединците и малите групи ќе бидат немоќни во однос
на големите организации вооружени со супертехнологи а и арсенал на напредни психолошки и
биолошки алатки за манипулирање со човечките суштества, покра инструментите за надзор и физичка
принуда. Само мал бро луѓе ќе имаат вистинска моќ, па дури и овие веро атно ќе имаат само многу
ограничена слобода, биде ќи и нивното однесување ќе биде регулирано; исто како што денес нашите
политичари и директори на корпорации можат да ги задржат своите позиции на моќ само додека нивното
однесување остане во одредени прилично тесни граници.
164. Не замислува те дека системите ќе престанат да развиваат понатамошни техники за контролирање

на луѓето и природата штом ќе заврши кризата во следните неколку децении, а зголемената контрола
повеќе не е потребна за опстанокот на системот. Напротив, откако ќе поминат тешките времиња, системот
ќе а зголеми сво ата контрола над луѓето и природата побрзо, биде ќи веќе нема да биде попречен
од тешкотии од типот што го доживува во моментов. Опстанокот не е главниот мотив за проширување на
контролата. Како што об аснивме во параграфите 87-90, техничарите и научниците а продолжуваат
сво ата работа главно како сурогат активност; односно сво ата потреба за моќ а задоволуваат со
решавање технички проблеми. Тие ќе продолжат да го прават тоа со несмалениот ентузи азам, а меѓу
на интересните и на предизвикувачките проблеми што треба да ги решат ќе бидат оние за разбирање
на човечкото тело и ум и интервенирање во нивниот разво . За „доброто на човештвото“, се разбира.
165. Но, од друга страна, да претпоставиме дека стресовите во наредните децении се покажуваат како
премногу за системот. Ако системот се распадне, може да до де до период на хаос, „време на невол и“
како оние што истори ата ги забележала во различни епохи во минатото. Невозможно е да се предвиди
36
што би произлегло од такво време на невол и, но во секо случа на човечкиот род би му била
дадена нова шанса. На големата опасност е што индустриското општество може да почне да се
реконституира во првите неколку години по распадот. Сигурно ќе има многу луѓе (особено типови
гладни за моќ) кои ќе бидат желни да ги активираат фабриките повторно.
166. Затоа, две задачи се соочуваат со оние кои а мразат ропството на кое индустрискиот систем го
сведува човечкиот род. Прво, мора да работиме на зголемување на општествените стресови во системот
за да а зголемиме веро атноста то да се распадне или да биде доволно ослабен за да стане
возможна револуци а против него. Второ, неопходно е да се развие и пропагира идеологи а ко а се
спротивставува на технологи ата и индустрискиот систем. Таквата идеологи а може да стане основа
за револуци а против индустриското општество ако и кога системот ќе стане доволно ослабен. А
таквата идеологи а ќе помогне да се увери дека, ако и кога индустриското општество ќе се распадне,
неговите остатоци ќе бидат уништени до кра , така што системот не може да се реконституира. Да се
уништат фабриките, да се запалат техничките книги итн.
ЧОВЕКОТ СТРАДАЊЕ
167. Индустрискиот систем нема да се распадне чисто како резултат на револуционерна акци а. Таа
нема да биде ранлива на револуционерен напад освен ако не зините внатрешни проблеми на
разво от не а доведат во многу сериозни тешкотии. Значи, ако системот се распадне, тоа ќе го
направи или спонтано, или преку процес ко е делумно спонтан, но помогнат од револуционерите. Ако
дефектот е ненадеен, многу луѓе ќе умрат, биде ќи светската популаци а стана толку пренатрупана
што не може веќе да се храни без напредна технологи а. Дури и ако распадот е доволно постепен, така
што намалувањето на населението може да се случи повеќе преку намалување на наталитетот отколку
преку покачување на стапката на смртност, процесот на деиндустри ализаци а веро атно ќе биде
многу хаотичен и ќе предизвика многу страдања. Наивно е да се мисли дека е веро атно дека
технологи ата може постепено да се исфрли на непречено управуван, уреден начин, особено затоа
што технофилите ќе се борат тврдоглаво на секо чекор. Дали е затоа сурово да се работи за распаѓање
на системот? Можеби, но можеби не. На прво место, револуционерите нема да можат да го срушат
системот освен ако то веќе не е во доволно невол а, така што сепак би имало добри шанси то
евентуално да се распадне сам по себе; и колку е поголем системот расте, толку попогубни ќе бидат
последиците од неговиот распад; па можеби револуционерите, со забрзување на почетокот на дефектот,
ќе го намалат обемот на катастрофата.
168. На второ место, треба да се балансира борбата и смртта со губењето на слободата и достоинството.
За многумина од нас слободата и достоинството се поважни од долг живот или избегнување физичка
болка. Освен тоа, сите ние треба да умреме некое време, и можеби е подобро да умреме боре ќи се за
опстанок или за кауза, отколку да живееме долг, но празен и бесцелен живот.
169. На трето место, воопшто не е сигурно дека опстанокот на системот ќе доведе до помалку страдања
отколку што би дошло до распаѓање на системот. Системот веќе предизвика, и продолжува да
предизвикува, огромно страдање низ целиот свет. Античките култури, кои стотици години им даваа на
луѓето задоволителен однос меѓу себе и со нивната околина, беа уништени од контактот со индустриското
општество, а резултатот беше цел каталог на економски, еколошки, соци ални и психолошки проблеми.
Еден од ефектите на упадот на индустриското општество е тоа што во поголемиот дел од светот се
фрлени традиционални контроли врз населението.
37
надвор од рамнотежа. Оттука и популационата експлози а, со се што тоа подразбира. Потоа, тука е психолошкото
страдање кое е широко распространето низ наводните среќни зем и на Запад (види параграфи 44, 45). Нико
не знае што ќе се случи како резултат на осиромашување на озонската обвивка, ефектот на стаклена градина и
други еколошки проблеми кои сè уште не можат да се предвидат. И, како што покажа ширењето на нуклеарното
оруж е, новата технологи а не може да се држи подалеку од рацете на диктаторите и неодговорните нации од
Третиот свет. Дали би сакале да шпекулирате што ќе направат Ирак или Северна Коре а со генетскиот
инженеринг?
170. „Ох!“ велат технофилите, „Науката ќе го поправи сето тоа! Ќе го победиме гладот, ќе го елиминираме
психичкото страдање, ќе ги направиме сите здрави и среќни!“ Да сигурно. Така рекоа пред 200 години.
Индустриската револуци а требаше да а елиминира сиромашти ата, да ги направи сите среќни, итн.
Вистинскиот резултат беше сосема поинаков. Технофилите се безнадежно наивни (или се самозалажуваат) во
разбирањето на соци алните проблеми. Тие не се свесни за (или избираат да го игнорираат) фактот дека кога се
воведуваат големи промени, дури и навидум корисни, во општеството, тие доведуваат до долга низа други
промени, од кои повеќето е невозможно да се предвидат (став 103). Резултатот е нарушување на општеството.
Значи, многу е веро атно дека во нивните обиди да се стави кра на сиромашти ата и болестите, инженерските
послушни, среќните личности и така натаму, технофилите ќе создадат соци ални системи кои се ужасно
проблематични, дури и повеќе од сегашниот. На пример, научниците се фалат дека ќе стават кра на гладот со
создавање нови, генетски инженерски растени а за храна. Но, ова ќе овозможи човечката популаци а да
продолжи да се шири на неодредено време, а добро е познато дека гужвата доведува до зголемен стрес и
агреси а. Ова е само еден пример за предвидливите проблеми што ќе се по ават. Нагласуваме дека, како што
покажа минатото искуство, техничкиот напредок ќе доведе до други нови проблеми кои не можат однапред да се
предвидат (став 103). Всушност, уште од Индустриската револуци а, технологи ата создава нови проблеми за
општеството многу побрзо отколку што ги решава старите. Така, ќе биде потребен долг и тежок период на обиди
и грешки за технофилите да ги отстранат грешките од нивниот Храбар нов свет (ако го прават тоа). Во меѓувреме
ќе има големи страдања. Значи, воопшто не е асно дека опстанокот на индустриското општество би вклучувал
помалку страдања отколку распадот на тоа општество. Технологи ата а доведе човечката раса во поправка од
ко а веро атно нема да има лесно бегство.
ИДНИНАТА
171. Но, да претпоставиме дека сега индустриското општество ги преживува следните неколку децении и дека
грешките на кра от ќе се отстранат од системот, така што то функционира непречено. Каков систем ќе биде
тоа? Ќе разгледаме неколку можности.
172. Прво, да претпоставиме дека комп утерските научници успеваат да разви ат интелигентни машини кои
можат да ги прават сите работи подобро отколку што луѓето можат да ги направат. Во то случа , се
претпоставува дека целата работа ќе биде извршена од огромни, високо организирани системи на машини и
нема да биде потребен човечки напор. Може да се случи било ко од двата случаи. На машините може да им
биде дозволено да ги носат сите свои одлуки без човечко надгледување, или во спротивно може да се задржи
човечката контрола врз машините.
173. Ако на машините им е дозволено да ги носат сите свои одлуки, не можеме да правиме претпоставки за
резултатите, биде ќи е невозможно да се погоди како таквите машини би можеле да се однесуваат. Само ние
38
истакнете дека судбината на човечкиот род ќе биде на милост и немилост на машините. Може да се тврди
дека човечката раса никогаш нема да биде доволно глупава да а предаде целата моќ на машините. Но,
ние не сугерираме ниту дека човечката раса доброволно ќе а предаде власта на машините ниту дека
машините намерно би а зграпчиле власта. Она што го предлагаме е дека човечката раса би можела
лесно да си дозволи да до де во позици а на таква зависност од машините што нема да има практичен
избор освен да ги прифати сите одлуки на машините. Како што општеството и проблемите со кои се
соочува стануваат сè покомплексни и како што машините стануваат сè поинтелигентни, луѓето ќе им
дозволуваат на машините да носат се повеќе и повеќе од нивните одлуки наместо нив, едноставно затоа
што одлуките донесени од машина ќе донесат подобри резултати од оние направени од човекот. . На
кра от може да се до де до фаза во ко а одлуките неопходни за одржување на системот ќе бидат толку
сложени што човечките суштества ќе бидат неспособни да ги донесат интелигентно. Во таа фаза машините
ќе бидат во ефективна контрола. Луѓето нема да можат само да а исклучат машината, затоа што ќе
бидат толку зависни од нив што исклучувањето би значело самоубиство.
174. Од друга страна, можно е да се задржи човечката контрола над машините. Во то случа ,
просечниот човек може да има контрола над одредени сопствени приватни машини, како што е неговиот
автомобил или неговиот персонален комп утер, но контролата над големите системи на машини ќе
биде во рацете на мала елита - исто како што е денес, но со две разлики. Поради подобрените техники
елитата ќе има поголема контрола над масите; и биде ќи човечката работа повеќе нема да биде
потребна, масите ќе бидат излишни, бескорисен товар за системот. Ако елитата е безмилосна, тие
едноставно може да одлучат да а истребат масата на човештвото. Ако се хумани, тие можат да користат
пропаганда или други психолошки или биолошки техники за да го намалат наталитетот додека масата на
човештвото не изумре, остава ќи го светот на елитата. Или, ако елитата се состои од либерали со меко
срце, тие можеби ќе одлучат да а играат улогата на добри овчари за остатокот од човечката раса. Тие
ќе се погрижат сечии физички потреби да бидат задоволени, сите деца да се одгледуваат под психолошки
хигиенски услови, секо да има добро хоби да го држи зафатен и секо што може да стане незадоволен
да оди на „третман“ за да се излечи неговиот „проблем“. ” Се разбира, животот ќе биде толку бесцелен
што луѓето ќе мора да бидат биолошки или психолошки конструирани или за да а отстранат нивната
потреба за процесот на напо ување или да ги натераат да го „сублимираат“ сво от нагон за моќ во
некое безопасно хоби. Овие инженерски човечки суштества можеби се среќни во такво општество, но
тие сигурно нема да бидат слободни. Тие ќе бидат сведени на статус на домашни животни.
175. Но, да претпоставиме сега дека комп утерските научници не успеваат да разви ат вештачка
интелигенци а, така што човечката работа останува неопходна. И покра тоа, машините ќе се грижат
за се повеќе и повеќе поедноставни задачи, така што ќе има зголемен вишок на човечки работници на
пониските нивоа на способност. (Гледаме дека ова веќе се случува. Има многу луѓе на кои им е тешко или
невозможно да се вработат, биде ќи од интелектуални или психолошки причини не можат да го стекнат
нивото на обука потребно за да се направат корисни во сегашниот систем.) За оние кои се вработени , ќе
се поставуваат сè поголеми барања: ќе им треба се повеќе и повеќе обука, повеќе и повеќе способности
и ќе мора да бидат сè посигурни, посогласени и послушни, биде ќи тие сè повеќе ќе личат на клетки
на џиновски организам. Нивните задачи ќе бидат сè поспеци ализирани, така што нивната работа ќе
биде, во извесна смисла, надвор од допир со реалниот свет, концентрирана на еден мал дел од реалноста.
Системот ќе мора да користи какви било средства, без разлика дали се психолошки или биолошки, за да
ги инженери луѓето да бидат послушни, да ги имаат способностите што ги бара системот и да го
„сублимира“ нивниот нагон за моќ во неко а специ ализирана задача. Но, из авата дека луѓето од
такво општество ќе мора да бидат послушни можеби бара квалификаци а. Општеството може да на де
39
конкурентноста е корисна, под услов да се на дат начини за насочување на конкурентноста во канали

кои им служат на потребите на системот. Можеме да замислиме идно општество во кое има бескра на
конкуренци а за позиции на престиж и моќ. Но, не повеќе од многу малку луѓе некогаш ќе го достигнат
врвот, каде што е единствената вистинска моќ (види кра на параграф 163). Многу одбивно е
општеството во кое човек може да а задоволи сво ата потреба за моќ само со туркање на голем
бро други луѓе од патот и лишување од нивната можност за моќ.
176. Може да се замислат сценари а кои вклучуваат аспекти на повеќе од една од можностите за кои
штотуку разговаравме. На пример, можеби машините ќе го преземат на големиот дел од работата што
е од реално, практично значење, но дека човечките суштества ќе бидат зафатени со тоа што ќе им се
даде релативно неважна работа. Се сугерираше, на пример, дека големиот разво на услужните
индустрии може да обезбеди работа за човечките суштества. Така луѓето ќе го поминуваат своето време
блеска ќи ги чевлите, возе ќи се во такси, праве ќи ракотворби еден за друг, чека ќи еден на друг
на маси итн. се сомневам дека многу луѓе ќе на дат исполнет живот во таква бесмислена зафатена
работа. Тие би барале други, опасни излези (дрога, криминал, „култови“, групи на омраза), освен ако не
се биолошки или психолошки конструирани да ги приспособат на таков начин на живот.
177. Непотребно е да се каже дека сценари ата наведени погоре не ги исцрпуваат сите можности. Тие
укажуваат само на видовите исходи што ни се чинат на веро атни. Но, не можеме да замислиме
веродосто ни сценари а кои се повкусни од оние што штотуку ги опишавме. Голема е веро атноста
дека ако индустриско-технолошкиот систем опстане во следните 40 до 100 години, дотогаш ќе има
развиено одредени општи карактеристики: Поединци (барем оние од „буржоаскиот“ тип, кои се
интегрирани во системот и прават таа работи, и кои затоа а имаат целата моќ) ќе бидат позависни од
кога било од големите организации; тие ќе бидат „посоци ализирани“ од кога и да било, а нивните
физички и ментални квалитети во значителна мера (можеби во многу голема мера) ќе бидат оние што
се конструирани во нив, наместо да бидат резултат на случа ност (или на Бож а вол а, или што и да
е. ); и сè што може да остане од дива природа ќе биде сведено на остатоци зачувани за научно
проучување и чувано под надзор и управување на научниците (оттука веќе нема да биде навистина
диво). На долг рок (да речеме неколку векови отсега) веро атно е дека ниту човечката раса, ниту други
важни организми нема да посто ат како што ги знаеме денес, затоа што штом ќе започнете да ги
модифицирате организмите преку генетски инженеринг, нема причина да застанете на било ко
одредена точка, така што модификациите веро атно ќе продолжат се додека човекот и другите
организми целосно не се трансформираат.
178. Што и да е друго, сигурно е дека технологи ата создава за човечките суштества нова физичка и
соци ална средина радикално различна од спектарот на средини на кои природната селекци а
физички и психички го прилагодила човечкиот род. Ако човекот не се прилагоди на оваа нова средина
со тоа што ќе биде вештачки реинженеринг, тогаш то ќе се прилагоди на неа преку долг и болен
процес на природна селекци а. Првото е многу поверо атно од второто.
179. Би било подобро да се фрли целиот смрдлив систем и да се преземат последиците.
СТРАТЕГИЈА
40
180. Технофилите нè носат сите на кра но непромислено возење во непознатото. Многу луѓе разбираат
нешто од тоа што ни прави технолошкиот напредок, но сепак заземаат пасивен став кон него затоа што
мислат дека тоа е неизбежно. Но, ние (ФК) не мислиме дека тоа е неизбежно. Сметаме дека може да се
запре, и овде ќе дадеме неколку индикации како да се запре.
181. Како што наведовме во параграф 166, двете главни задачи за сегашноста се да се промовира
соци алниот стрес и нестабилноста во индустриското општество и да се развие и пропагира идеологи а
ко а се спротивставува на технологи ата и индустрискиот систем. Кога системот ќе стане доволно под
стрес и нестабилен, може да биде возможна револуци а против технологи ата. Моделот би бил сличен
на оно на Француската и Руската револуци а. Француското општество и руското општество, неколку
децении пред нивните револуции, покажуваа зголемени знаци на стрес и слабост. Во меѓувреме, се
развиваа идеологии кои нудеа нов поглед на светот ко беше сосема поинаков од стариот. Во рускиот
случа , револуционерите активно работеа на поткопување на стариот поредок. Потоа, кога стариот
систем беше ставен под доволен дополнителен стрес (финансиската криза во Франци а, воениот пораз
во Руси а), то беше зафатен од револуци а. Она што го предлагаме е нешто по иста лини а.
182. Ќе се приговори дека Француската и Руската револуци а биле неуспешни. Но, повеќето револуции
имаат две цели. Едната е да се уништи старата форма на општество, а другата е да се постави новата
форма на општество замислена од револуционерите. Француските и руските револуционери не успеа а
(за среќа!) да создадат нов вид општество за кое сонуваа, но беа доста успешни во уништувањето на
старото општество. Немаме илузии за изводливоста на создавање нова, идеална форма на општество.
Нашата цел е само да а уништиме посто ната форма на општество.
183. Но, идеологи ата, за да добие ентузи астичка поддршка, мора да има позитивен идеал, но и
негативен; мора да биде за нешто како и против нешто. Позитивниот идеал што го предлагаме е
Природата. Односно, дива природа: оние аспекти на функционирањето на Зем ата и не зините живи
суштества кои се независни од човечкото управување и без човечко мешање и контрола. А со дивата
природа а вклучуваме и човечката природа, под ко а мислиме на оние аспекти на функционирањето
на човечката индивидуа кои не се предмет на регулирање од организираното општество, туку се
производи на случа ност, или слободна вол а, или Бог (во зависност од вашата религиозна или филозофска мислења).
184. Природата прави совршен контра-идеал на технологи ата поради неколку причини. Природата
(она што е надвор од моќта на системот) е спротивна на технологи ата (ко а се стреми да а прошири
неодредено моќта на системот). Повеќето луѓе ќе се согласат дека природата е прекрасна; секако има
огромна популарна привлечност. Радикалните екологисти веќе имаат идеологи а ко а а воздигнува
природата и се спротивставува на технологи ата.30 Не е неопходно заради природата да се постави
некаква химеричка утопи а или неко нов вид општествено уредување. Природата се грижи за себе:
таа беше спонтана креаци а што постоеше многу пред секое човечко општество, и безбро векови
многу различни видови човечки општества коегзистираа со природата без да и нанесат прекумерна
штета. Само со Индустриската револуци а ефектот на човечкото општество врз природата стана
навистина разурнувачки. За да се намали притисокот врз природата, не е неопходно да се создаде
посебен вид општествен систем, потребно е само да се ослободиме од индустриското општество. Додуша,
ова нема да ги реши сите проблеми. Индустриското општество веќе има направено огромна штета на
природата и ќе треба многу долго време за да зараснат лузните. Освен тоа, дури и прединдустриските
општества можат да направат значителна штета на природата. Сепак, ослободувањето од индустриското општество ќе по
41
на лошото од притисокот врз природата за лузните да почнат да зараснуваат. Тоа ќе го отстрани капацитетот на
организираното општество да продолжи да а зголемува сво ата контрола врз природата (вклучува ќи а и човечката
природа). Без оглед на тоа каков вид на општество може да постои по пропаста на индустрискиот систем, сигурно е дека
повеќето луѓе ќе живеат блиску до природата, биде ќи во отсуство на напредна технологи а не постои друг начин на ко
луѓето можат да живеат. За да се прехранат, тие мора да бидат селани или сточари или рибари или ловци, итн. И, општо
земено, локалната автономи а треба да има тенденци а да се зголемува, биде ќи недостатокот на напредна технологи а
и брза комуникаци а ќе го ограничи капацитетот на владите или другите големи организации да ги контролираат локалните
заедници. .
185. Што се однесува до негативните последици од елиминирањето на индустриското општество - добро, не можете да а
адете вашата торта и да а имате. За да стекнете едно нешто, треба да жртвувате друго.
186. Повеќето луѓе мразат психолошки конфликт. Поради оваа причина тие избегнуваат сериозно размислување за тешки
соци ални прашања и сакаат таквите прашања да им се презентираат со едноставни, црно-бели зборови: сето тоа е добро
и сето тоа е лошо. Затоа, револуционерната идеологи а треба да се развива на две нивоа.
187. На пософистицираното ниво идеологи ата треба да им се обраќа на луѓе кои се интелигентни, промислени и
рационални. Целта треба да биде да се создаде адро од луѓе кои ќе се спротивстават на индустрискиот систем на
рационална, осмислена основа, со целосно разбирање на проблемите и не асноти ата кои се вклучени, како и на цената
што треба да се плати за да се ослободиме од системот. Особено е важно да се привлечат луѓе од ово тип, биде ќи тие се
способни луѓе и ќе бидат инструментални за вли ание врз другите. На овие луѓе треба да им се обраќаме на што е можно
порационално ниво. Никогаш не треба намерно да се искривуваат фактите и да се избегнува неумерен азик. Ова не значи
дека не може да се апелира до емоциите, но при упатувањето на таквиот апел треба да се внимава да се избегне погрешно
претставување на вистината или да се направи нешто друго што би а уништило интелектуалната респектабилност на
идеологи ата.
188. На второ ниво, идеологи ата треба да се пропагира во поедноставена форма што ќе му овозможи на неразмисленото
мнозинство да го види конфликтот на технологи ата наспроти природата со недвосмислени термини. Но, и на ова второ
ниво идеологи ата не треба да се изразува со азик ко е толку евтин, неумерен или ирационален што ги отуѓува луѓето
од промислениот и рационален тип. Евтината, неумерена пропаганда понекогаш постигнува импресивни краткорочни
придобивки, но на долг рок ќе биде поповолно да се задржи ло алноста на мал бро интелигентно посветени луѓе отколку
да се разбудат страстите на неразмислената, непосто ана толпа ко а ќе го промени сво от став. штом неко ќе до де со
подобра пропагандна финта. Меѓутоа, пропагандата од типот на будење на џагорот може да биде неопходна кога системот
се ближи до точка на колапс и има конечна борба меѓу ривалските идеологии за да се одреди ко а ќе стане доминантна
кога стариот светоглед ќе замине.
189. Пред таа конечна борба, револуционерите не треба да очекуваат да имаат мнозинство луѓе на сво а страна.
Истори ата а прават активните, одлучни малцинства, а не мнозинството, кое ретко има асна и конзистентна претстава
за тоа што навистина сака. Сè додека не до де времето за последниот притисок кон револуци а, задачата на
револуционерите ќе биде31помалку
длабокода а доби луѓе.
посветени ат плитката поддршка
Што се однесува доод мнозинствотоќе
мнозинството, отколку да изградат
биде доволно да гимало адро
освести за на
постоењето на новата идеологи а и често да ги потсетува на неа;
42
иако, секако, ќе биде пожелно да се добие мнозинска поддршка до степен до ко тоа може да се направи без да
се ослабне адрото на сериозно посветените луѓе.
190. Секо вид на соци ален конфликт помага да се дестабилизира системот, но треба да се внимава каков вид
на конфликт поттикнува. Лини ата на конфликтот треба да се повлече помеѓу масата на народот и елитата на
индустриското општество ко а а држи власта (политичари, научници, бизнисмени од повисоките нивоа,
владини функционери итн.). Не треба да се влече меѓу револуционерите и народната маса. На пример, би било
лоша стратеги а за револуционерите да ги осудат Американците за нивните навики на потрошувачка. Наместо
тоа, просечниот Американец треба да биде прикажан како жртва на индустри ата за рекламирање и маркетинг,
ко а го натера да купи многу ѓубре што не му треба и тоа е многу лоша компензаци а за неговата изгубена
слобода. Секо пристап е во согласност со фактите. Тоа е само прашање на став дали а обвинувате рекламната
индустри а за манипулирање со авноста или а обвинувате авноста дека дозволила да биде манипулирана.
Како стратеги а, генерално треба да се избегнува обвинување на авноста.
191. Треба да се размисли двапати пред да се поттикне ко било друг општествен конфликт освен оно меѓу
елитата што а држи моќта (ко а а користи технологи ата) и општата авност (на ко а технологи ата а
врши сво ата моќ). Како прво, другите конфликти имаат тенденци а да го одвлечат вниманието од важните
конфликти (меѓу моќната елита и обичните луѓе, помеѓу технологи ата и природата); друга работа, други
конфликти всушност може да имаат тенденци а да а поттикнат технологи ата, биде ќи секо а страна во
таков конфликт сака да а искористи технолошката моќ за да стекне предности во однос на сво от противник.
Тоа асно се гледа во ривалствата меѓу народите. Се по авува и во етничките конфликти во нациите. На
пример, во Америка многу црни лидери сакаат да доби ат моќ за Афроамериканците со ставање црни поединци
во технолошката моќна елита. Тие сакаат да има многу црни владини функционери, научници, директори на
корпорации и така натаму. На ово начин тие помагаат да се апсорбира афроамериканската субкултура во
технолошкиот систем. Општо земено, треба да се поттикнуваат само оние општествени конфликти кои можат да
се вклопат во рамката на конфликтите меѓу моќта-елита наспроти обичните луѓе, технологи ата наспроти
природата.
192. Но, начинот за обесхрабрување на етничкиот конфликт не е преку милитантно застапување на правата на
малцинствата (види параграфи 21, 29). Наместо тоа, револуционерите треба да нагласат дека иако малцинствата
трпат повеќе или помалку неповолна положба, оваа неповолност е од периферно значење. Нашиот вистински
непри ател е индустриско-технолошкиот систем, а во борбата против системот етничките разлики немаат
никаква важност.
193. Видот на револуци ата што а имаме на ум нема нужно да вклучува вооружено востание против ко а
било влада. Тоа може или не мора да вклучува физичко насилство, но тоа нема да биде политичка револуци а.
Не зиниот фокус ќе биде на технологи ата и економи ата, а не на политиката.32
194. Веро атно револуционерите треба дури и да избегнуваат да а преземат политичката власт, без разлика
дали е со легални или нелегални средства, се додека индустрискиот систем не биде нагласен до опасната точка
и не се покаже како неуспех во очите на повеќето луѓе. Да претпоставиме на пример дека неко а „зелена“
парти а треба да а добие контролата врз Конгресот на Соединетите држави на избори. За да избегнат
изневерување или наводнување на сопствената идеологи а, тие ќе мора да преземат енергични мерки за да го
претворат економскиот раст во економско намалување. За просечниот маж резултатите би изгледале катастрофални: би имало
43
Огромна невработеност, недостиг на стоки итн. Дури и ако може да се избегнат посериозните лоши последици
преку натчовечко вешто управување, сепак луѓето би морале да почнат да се откажуваат од луксузот на ко
станале зависни. Незадоволството би растело, „зелената“ парти а би била изгласана надвор од функци ата
и револуционерите би претрпеле тежок неуспех. Поради оваа причина, револуционерите не треба да се
обидуваат да стекнат политичка моќ додека системот не влезе во таков хаос што сите тешкотии ќе се гледаат
како резултат на неуспесите на самиот индустриски систем, а не на политиките на револуционерите.
Револуци ата против технологи ата веро атно ќе мора да биде револуци а од аутса дери, револуци а
одоздола, а не одозгора.
195. Револуци ата мора да биде меѓународна и светска. Тоа не може да се спроведе на национална основа.
Секогаш кога ќе се предложи дека САД, на пример, треба да го намалат технолошкиот напредок или
економскиот раст, луѓето стануваат хистерични и почнуваат да врескаат дека ако заостанеме во технологи ата,
Јапонците ќе нѐ натераат. Свети роботи! Светот ќе излета од сво ата орбита ако Јапонците некогаш продадат
повеќе автомобили од нас! (Национализмот е голем промотор на технологи ата.) Поразумно, се тврди дека
ако релативно демократските нации во светот заостанат во технологи ата додека непри атните, диктаторски
нации како Кина, Виетнам и Северна Коре а продолжат да напредуваат, на кра от може да до дат
диктаторите да доминира со светот. Затоа индустрискиот систем треба да биде нападнат во сите народи
истовремено, до степен до ко тоа е можно. Точно, не постои гаранци а дека индустрискиот систем може да
биде уништен приближно во исто време низ целиот свет, па дури и може да се замисли дека обидот за
соборување на системот би можел наместо тоа да доведе до доминаци а на системот од диктатори. Тоа е
ризик што треба да се преземе. И вреди да се земе, биде ќи разликата помеѓу „демократскиот“ индустриски
систем и оно контролиран од диктатори е мала во споредба со разликата помеѓу индустрискиот систем и
неиндустрискиот.33 Може дури и да се тврди дека индустрискиот систем контролиран од Диктаторите би биле
претпочитани, биде ќи системите контролирани од диктатори обично се покажале неефикасни, па оттука се
претпоставува дека е поголема веро атноста да се распаднат. Погледнете а Куба.
196. Револуционерите би можеле да размислат за фаворизирање мерки кои имаат тенденци а да а врзат
светската економи а во обединета целина. Договорите за слободна тргови а како НАФТА и ГАТТ веро атно
се штетни за животната средина на краток рок, но на долг рок можеби ќе бидат поволни биде ќи поттикнуваат
економска меѓузависност меѓу нациите. Ќе биде полесно да се уништи индустрискиот систем на светска
основа ако светската економи а е толку обединета што не зиниот распад во ко а било голема наци а ќе
доведе до негово распаѓање во сите индустри ализирани нации.
197. Некои луѓе а заземаат лини ата дека современиот човек има премногу моќ, преголема контрола над
природата; тие се залагаат за попасивен став од страна на човечкиот род. Во на добар случа , овие луѓе се
изразуваат не асно, биде ќи не успеваат да направат разлика помеѓу моќта за големите организации и
моќта за поединци и мали групи. Грешка е да се расправа за немоќ и пасивност, биде ќи на луѓето им е
потребна моќ. Современиот човек како колективен ентитет - односно индустрискиот систем - има огромна
моќ над природата, а ние (ФК) го сметаме тоа за зло. Но, современите поединци и малите групи на поединци
имаат многу помала моќ од примитивниот човек. Општо земено, огромната моќ на „модерниот човек“ над
природата не а користат поединци или мали групи, туку големи организации. До степен до ко просечниот
модерен поединец може да а искористи моќта на технологи ата, му е дозволено тоа да го прави само во
тесни граници и само под надзор и контрола на системот. (Потребна ви е лиценца за сè и
44
со лиценцата доаѓаат правила и прописи.) Поединецот ги има само оние технолошки овластувања со кои
системот избира да му ги обезбеди. Неговата лична моќ над природата е мала.
198. Примитивните поединци и малите групи всушност имале значителна моќ над природата; или можеби би
било подобро да се каже моќ во природата. Кога на примитивниот човек му требаше храна, знаеше да на де
и да подготви астиви корени, како да го следи дивечот и да го земе со домашно оруж е. Знаеше како да се
заштити од жештина, студ, дожд, опасните животни итн. Но, примитивниот човек направи релативно мала
штета на природата биде ќи колективната моќ на примитивното општество беше занемарлива во споредба
со колективната моќ на индустриското општество.
199. Наместо да се расправа за немоќ и пасивност, треба да се тврди дека треба да се прекине моќта на
индустрискиот систем и дека тоа во голема мера ќе а зголеми моќта и слободата на поединците и малите
групи.
200. Сè додека индустрискиот систем не биде целосно урнат, уништувањето на то систем мора да биде
единствената цел на револуционерите. Другите цели би го одвлекле вниманието и енерги ата од главната
цел. Уште поважно, ако револуционерите си дозволат да имаат друга цел освен уништување на технологи ата,
тие ќе бидат во искушение да а користат технологи ата како алатка за постигнување на таа друга цел. Ако
се предадат на тоа искушение, веднаш ќе паднат во технолошката замка, биде ќи модерната технологи ае
унифициран, цврсто организиран систем, така што, за да се задржи неко а технологи а, се наоѓа себеси
обврзан да а задржи поголемиот дел од технологи ата, па оттука и завршува со жртвување само
симболични количини на технологи а.
201. Да претпоставиме на пример дека револуционерите а зеле „општествената правда“ како цел. Човечката
природа како што е, соци алната правда нема да до де спонтано; би требало да се спроведе. За да го
спроведат тоа, револуционерите треба да а задржат централната организаци а и контрола. За тоа ќе им
треба брз транспорт и комуникаци а на долги расто ани а, а со тоа и целата технологи а потребна за
поддршка на транспортните и комуникациските системи. За да ги хранат и облечат сиромашните луѓе, тие би
морале да користат зем оделска и производствена технологи а. И така натаму. Така што обидот да се
осигура соци ална правда би ги принудил да ги задржат повеќето делови од технолошкиот систем. Не дека
имаме нешто против соци алната правда, но не смее да се дозволи да се меша во напорот да се ослободиме
од технолошкиот систем.
202. Би било безнадежно за револуционерите да се обидат да го нападнат системот без да користат неко а
модерна технологи а. Ако ништо друго, тие мора да ги користат комуникациските медиуми за да а шират
сво ата порака. Но, тие треба да користат модерна технологи а само за една цел: да го нападнат
технолошкиот систем.
203. Замислете алкохоличар како седи со буре вино пред него. Да претпоставиме дека то почнува да си
вели: „Виното не е лошо за тебе ако се користи умерено. Зошто, велат дека малите количини вино се дури и
добри за вас! Нема да ми наштети ако испи ам само еден пи алок...“ Па, знаете што ќе се случи. Никогаш не
заборава те дека човечката раса со технологи а е исто како алкохоличар со буре вино.
204. Револуционерите треба да имаат што повеќе деца. Посто ат силни научни докази дека општествените
ставови во значителна мера се наследени. Нико не сугерира дека соци ален
45
Ставот е директен резултат на генетската конституци а на една личност, но се чини дека особините на
личноста се делумно наследни и дека одредени особини на личноста имаат тенденци а, во контекст на нашето
општество, да а направат личноста поголема веро атност да има ваков или оно соци ален став.
Приговорите на овие наоди се покренати, но приговорите се слаби и се чини дека се идеолошки мотивирани.
Во секо случа , нико не негира дека децата во просек имаат тенденци а да имаат соци ални ставови
слични на оние на нивните родители. Од наша гледна точка, не е толку важно дали ставовите се пренесуваат
генетски или преку тренинзи во детството. Во секо случа тие се пренесуваат.
205. Проблемот е што многу од луѓето кои се склони да се бунтуваат против индустрискиот систем се исто така
загрижени за проблемите со населението, па оттука тие се склони да имаат малку или воопшто да немаат деца.
На ово начин тие можеби ќе го предадат светот на луѓе кои го поддржуваат или барем го прифаќаат
индустрискиот систем. За да се обезбеди силата на следната генераци а револуционери, сегашната генераци а
треба изобилно да се репродуцира. Со тоа тие само малку ќе го влошат проблемот со населението. И важен
проблем е да се ослободиме од индустрискиот систем, биде ќи штом индустрискиот систем ќе исчезне,
светската популаци а нужно ќе се намали (види став 167); додека, доколку индустрискиот систем опстане, то
ќе продолжи да развива нови техники за производство на храна што може да му овозможат на светското
население да продолжи да се зголемува речиси на неодредено време.
206. Во однос на револуционерната стратеги а, единствените точки на кои ние апсолутно инсистираме се дека
единствената на важна цел мора да биде елиминаци ата на модерната технологи а и дека не може да се
дозволи ниту една друга цел да се натпреварува со оваа. За останатите, револуционерите треба да имаат
емпириски пристап. Ако искуството покажува дека некои од препораките дадени во претходните параграфи
нема да дадат добри резултати, тогаш тие препораки треба да се отфрлат.
ДВА ВИДА НА ТЕХНОЛОГИЈА
207. Аргументот ко на веро атно ќе се покрене против нашата предложена револуци а е дека таа сигурно
ќе пропадне, биде ќи (се тврди) низ истори ата технологи ата секогаш напредувала, никогаш не уназадувала,
па оттука технолошката регреси а е невозможна. Но, ова тврдење е лажно.
208. Разликуваме два вида технологи а, ко а ќе а наречеме технологи а од мал обем и технологи а
зависна од организаци ата. Технологи ата од мал обем е технологи а што може да се користи од мали
заедници без надворешна помош. Технологи ата зависна од организаци ата е технологи а ко а зависи од
големата општествена организаци а. Свесни сме дека нема значителни случаи на регреси а во технологи ата
од мали размери. Но, технологи ата зависна од организаци ата регресира кога општествената организаци а
од ко а зависи се распаѓа. Пример: Кога Римската импери а се распадна, технологи ата на Рим аните од
мали размери преживеа биде ќи секо умен селски занаетчи а можеше да изгради, на пример, тркало за
вода, секо вешт ковач можеше да направи челик со римски методи итн. Но, технологи ата зависна од
организаци ата на Рим аните навистина уназади. Нивните аквадукти паднаа во распаѓање и никогаш не беа
обновени. Нивните техники за изградба на патишта беа изгубени. Римскиот систем на урбана санитаци а
беше заборавен, така што до скоро неодамна санитарните услови на европските градови беа еднакви со оние
на Стариот Рим.
209. Причината зошто технологи ата се чинеше дека секогаш напредува е тоа што, до можеби еден или два
век пред Индустриската револуци а, повеќето технологии беа технологи а од мали размери. Но, поголемиот
дел од технологи ата развиена од Индустриската револуци а е зависна од организаци ата
46
технологи а. Земете го фрижидерот на пример. Без фабрички изработени делови или капацитети на
постиндустриска машинска продавница, би било практично невозможно за неколку локални занаетчии да
изградат фрижидер. Ако по некое чудо успеале да изградат, ќе им биде бескорисно без сигурен извор на
електрична енерги а. Така, тие ќе мора да преградат поток и да изградат генератор. Генераторите бараат
големи количини бакарна жица. Замислете да се обидувате да а направите таа жица без модерна
механизаци а. И од каде би добиле гас погоден за ладење? Би било многу полесно да се изгради леденик
или да се зачува храната со сушење или берење, како што се правело пред пронаоѓањето на фрижидерот.
210. Значи, асно е дека ако индустрискиот систем еднаш целосно се распадне, технологи ата за ладење
брзо ќе се изгуби. Истото важи и за друга технологи а зависна од организаци ата. И штом оваа технологи а
беше изгубена околу една генераци а, ќе бидат потребни векови за повторно да се изгради, исто како што
беа потребни векови за да се изгради првиот пат. Преживеаните технички книги би биле малку и расфрлани.
Индустриското општество, ако е изградено од нула без надворешна помош, може да се изгради само во низа
фази: Ви требаат алатки за правење алатки за правење алатки за правење алатки... Потребен е долг процес
на економски разво и напредок во општествената организаци а. И, дури и во отсуство на идеологи а
спротивна на технологи ата, нема причина да се верува дека неко би бил заинтересиран за обнова на
индустриското општество. Ентузи азмот за „напредок“ е феномен сво ствен за современиот облик на
општеството и се чини дека не постоел пред 17 век или оттука.
211. Во доцниот среден век постоеле четири главни цивилизации кои биле приближно подеднакво
„напредни“: Европа, исламскиот свет, Инди а и Далечниот исток (Кина, Јапони а, Коре а). Три од тие
цивилизации останаа повеќе или помалку стабилни, а само Европа стана динамична. Нико не знае зошто
Европа стана динамична во тоа време; историчарите имаат свои теории, но тоа се само шпекулации. Во
секо случа , асно е дека брзиот разво кон технолошка форма на општество се случува само под
посебни услови. Значи, нема причина да се претпостави дека не може да се до де до долготра на
технолошка регреси а.
212. Дали општеството на кра от повторно би се развило кон индустриско-технолошка форма? Можеби, но
нема корист да се грижиме за тоа, биде ќи не можеме да предвидиме или контролираме настани 500 или
1.000 години во иднината. Со тие проблеми мора да се занимаваат луѓето кои ќе живеат во тоа време.
ОПАСНОСТА ОД ЛЕВИЦАТА
213. Поради нивната потреба за бунт и за членство во движење, левичарите или лицата од сличен психолошки
тип често не се привлечени од бунтовничко или активистичко движење чии цели и членство не се првично
левичарски. Резултирачкиот прилив на левичарски типови може лесно да го претвори нелевичарското
движење во левичарско, така што левичарските цели ги заменуваат или искривуваат првичните цели на
движењето.
214. За да се избегне ова, движењето што а воздигнува природата и се спротивставува на технологи ата
мора да заземе решителен антилевичарски став и мора да избегнува секаква соработка со левичарите.
Левичарството на долг рок не е во согласност со дивата природа, со човековата слобода и со елиминаци ата
на модерната технологи а. Левицата е колективистичка; насто ува да го поврзе целиот свет (и природата
и човечкиот род) во обединета целина. Но, ова подразбира управување со природата и човечкиот живот од страна
47
организирано општество, а тоа бара напредна технологи а. Не можете да имате обединет свет без брз
транспорт и комуникаци а, не можете да ги натерате сите луѓе да се сакаат без софистицирани
психолошки техники, не можете да имате „планирано општество“ без потребната технолошка основа.
Пред сè, левичарството е водено од потребата за моќ, а левичарот а бара власта на колективна основа,
преку поистоветување со масовно движење или организаци а. Малку е веро атно дека левицата некогаш
ќе се откаже од технологи ата, биде ќи технологи ата е премногу вреден извор на колективна моќ.
215. И анархистот34 бара моќ, но а бара на индивидуална или мала групна основа; то сака поединците
и малите групи да можат да ги контролираат околностите на нивните сопствени животи. То се противи
на технологи ата биде ќи таа ги прави малите групи зависни од големите организации.
216. Некои левичари можеби се спротивставуваат на технологи ата, но тие ќе се спротивстават само
додека се аутса дери, а технолошкиот систем е контролиран од нелевичари. Ако некогаш левичарството
стане доминантно во општеството, па технолошкиот систем стане алатка во рацете на левичарите, тие со
ентузи азам ќе го користат и ќе го промовираат неговиот раст. Праве ќи го ова, тие ќе го повторуваат
моделот што левичарството го покажа повторно и повторно во минатото. Кога болшевиците во Руси а
беа аутса дери, тие енергично се спротивстави а на цензурата и на та ната полици а, тие се залагаа
за самоопределување на етничките малцинства и така натаму; но штом самите до доа на власт, тие
наметнаа построга цензура и создадоа побесмртна та на полици а од ко а било што постоела под
царевите, и ги угнетувале етничките малцинства барем онолку колку што правеле царевите. Во
Соединетите Американски Држави, пред неколку децении, кога левичарите беа малцинство на нашите
универзитети, левичарските професори беа енергични поборници на академската слобода, но денес, во
оние наши универзитети каде што левичарите станаа доминантни, тие се покажаа подготвени да одземат
од сечи а академска слобода. (Ова е „политичка коректност“.) Истото ќе се случи со левичарите и
технологи ата: тие ќе а користат за да ги угнетуваат сите други, ако некогаш а стават под сво а контрола.
217. Во претходните револуции, левичарите од на гладниот тип за моќ, посто ано соработуваа со
нелевичарски револуционери, како и со левичари со полибертари анска склоност, а подоцна дво но ги
прекрстуваа за да а преземат власта за себе. Робесп ер го направи тоа во Француската револуци а,
болшевиците во Руската револуци а, комунистите го направи а тоа во Шпани а во 1938 година и
Кастро и неговите следбеници го направи а тоа на Куба. Со оглед на минатото истори а на левичарството,
би било кра но глупаво нелевичарските револуционери денес да соработуваат со левичарите.
218. Различни мислители истакнале дека левичарството е еден вид религи а. Левичарството не е
религи а во строга смисла биде ќи левичарската доктрина не постулира постоење на никакво
натприродно суштество. Но, за левичарите, левичарството игра психолошка улога слично како онаа што
религи ата а игра за некои луѓе. Левичарот треба да верува во левичарството; игра витална улога во
неговата психолошка економи а. Неговите верувања не се лесно модифицирани со логика или факти.
То има длабоко убедување дека левичарството е морално Десно со големо R и дека има не само право,
туку и должност да наметнува левичарски морал на сите. (Сепак, многу од луѓето што ги нарекуваме
„левичари“ не се сметаат себеси за левичари и не би го опишале нивниот систем на верувања како
левичарство. да се означи спектарот на сродни кредо што ги вклучува движењата на феминизмот, правата
на хомосексуалците, политичката коректност итн., и затоа што овие движења имаат силен афинитет со
старата левица. Види параграфи 227-230.)
48
219. Левицата е тоталитарна сила. Секаде каде што левичарството е на позици а на моќ, то има тенденци а да го
нападне секо приватен агол и да а принуди секо а мисла во левичарски калап. Делумно ова е поради квази религиозниот
карактер на левичарството: сè што е спротивно на левичарските верувања претставува грев. Што е уште поважно,
левичарството е тоталитарна сила поради нагонот на левичарите за власт. Левичарот се обидува да а задоволи сво ата
потреба за моќ преку идентификаци а со општествено движење и се обидува да помине низ процесот на моќ помага ќи
да се остварат и постигнат целите на движењето (види параграф 83). Но, без разлика колку далеку движењето отиде во
остварувањето на своите цели, левичарот никогаш не е задоволен, биде ќи неговиот активизам е сурогат активност (види
параграф 41). Односно, вистинскиот мотив на левичарот не е да ги постигне привидните цели на левичарството; во реалноста
то е мотивиран од чувството за моќ што го добива од борбата за, а потоа постигнувањето на соци ална цел.35 Следствено,
левичарот никогаш не е задоволен со целите што веќе ги постигнал; неговата потреба за процесот на моќ го наведува
секогаш да се стреми кон неко а нова цел. Левичарот сака еднакви можности за малцинствата. Кога тоа ќе се постигне, то
инсистира на статистичка еднаквост на постигнувањата на малцинствата. И сè додека неко во неко агол од неговиот ум
има негативен став кон некое малцинство, левичарот мора да го преобразува. И етничките малцинства не се доволни;
никому не може да му се дозволи да има негативен став кон хомосексуалците, инвалидите, дебелите, старите, грдите луѓе, па
и натаму. Не е доволно што авноста треба да биде информирана за опасностите од пушењето; на секое пакување цигари
треба да стои предупредување. Тогаш рекламирањето на цигарите треба да се ограничи ако не се забрани. Активистите
никогаш нема да бидат задоволни додека тутунот не биде забранет, а потоа ќе биде алкохол, потоа нездрава храна итн.
Активистите се бореа против грубото злоставување на децата, што е разумно. Но, сега сакаат да престанат со сите тепања.
Кога ќе го направат тоа, ќе сакаат да забранат нешто друго што го сметаат за нездраво, потоа друго, а потоа друго. Тие
никогаш нема да бидат задоволни додека не имаат целосна контрола врз сите практики за воспитување деца. И тогаш тие ќе
се префрлат на друга кауза.
220. Да претпоставиме дека побаравте од левичарите да направат список на сите работи што не беа во ред со општеството,
а потоа да претпоставиме дека сте а вовеле секо а општествена промена што тие а барале. Слободно може да се каже
дека во рок од неколку години, мнозинството левичари ќе на дат нешто ново за што да се жалат, некое ново општествено
„зло“ за поправање; затоа што, уште еднаш, левичарот е помалку мотивиран од вознемиреност од зла на општеството
отколку од потребата да го задоволи сво от нагон за моќ со наметнување на неговите решени а на општеството.
221. Поради ограничувањата поставени на нивните мисли и однесување поради нивното високо ниво на соци ализаци а,
многу левичари од пресоци ализираниот тип не можат да а следат власта на начин на ко тоа го прават другите луѓе. За
нив нагонот за моќ има само еден морално прифатлив излез, а тоа е во борбата да го наметнат сво от морал на сите.
222. Левичарите, особено оние од пресоци ализираниот тип, се вистински верници во смисла на книгата на Ерик Хофер,
Вистинскиот верник. Но, не сите Вистински верници се од ист психолошки тип како левичарите. Веро атно, нацистот со
вистински верувања, на пример, е многу различен психолошки од левичар со вистински верувања. Поради нивната
способност за едноумна посветеност на каузата, Вистинските верници се корисна, можеби неопходна состо ка на секое
револуционерно движење. Ова претставува проблем со ко мора да признаеме дека не знаеме како да се справиме. Не сме
сигурни како да а искористиме енерги ата на Вистинскиот верник за револуци а против технологи ата. Во моментов,
сè што можеме да кажеме е дека ниту еден вистински верник нема да направи безбеден регрут во револуци ата, освен ако
неговата посветеност не е исклучиво на уништување на технологи ата. Ако е посветен и на друг идеал, можеби ќе сака да
а користи технологи ата како алатка за остварување на то друг идеал (види параграфи 200, 201).
49
223. Некои читатели може да речат: „Оваа работа за левичарството е многу глупост. Ги познавам Џон и
Џе н кои се левичарски типови и ги немаат сите овие тоталитарни тенденции“. Сосема е точно дека многу
левичари, можеби дури и нумеричко мнозинство, се присто ни луѓе кои искрено веруваат во толерирање
на туѓите вредности (до одреден степен) и не би сакале да користат високи методи за да ги постигнат своите
општествени цели. Нашите забелешки за левичарството не треба да се однесуваат на секо поединечен
левичар, туку да го опишат општиот карактер на левичарството како движење. Општиот карактер на
движењето не е нужно определен од нумеричките пропорции на различните видови луѓе вклучени во
движење.
224. Луѓето кои се искачуваат на позиции на моќ во левичарските движења имаат тенденци а да бидат
левичари од на жедни за моќ, затоа што гладните за моќ се оние кои на многу се трудат да до дат до
позиции на моќ. Откако типовите гладни за моќ ќе а преземат контролата врз движењето, има многу
левичари од понежна раса кои внатрешно не одобруваат многу од постапките на лидерите, но не можат да
се натераат да им се спротивстават. Ним им е потребна нивната верба во движењето и биде ќи не можат
да се откажат од оваа вера, тие одат заедно со лидерите. Навистина, некои левичари навистина имаат
храброст да се спротивстават на тоталитарните тенденции што се по авуваат, но тие генерално губат,
биде ќи типовите гладни за моќ се подобро организирани, се понемилосрдни и маки авелистички и се
погрижи а да изградат силна база на моќ.
225. Овие по ави асно се по ави а во Руси а и другите зем и кои беа преземени од левичарите.
Слично на тоа, пред распадот на комунизмот во СССР, левичарските типови на Запад ретко би а
критикувале таа зем а. Кога би биле поттикнати, би признале дека СССР направил многу погрешни работи,
но потоа би се обиделе да на дат изговори за комунистите и ќе почнат да зборуваат за грешките на Западот.
Тие секогаш се спротивставуваа на западниот воен отпор на комунистичката агреси а. Левичарските
типови ширум светот енергично протестираа против американската воена акци а во Виетнам, но кога
СССР го нападна Авганистан тие не направи а ништо. Не дека ги одобруваа советските акции; но поради
нивната левичарска вера, тие едноставно не можеа да поднесат да се стават во опозици а на комунизмот.
Денес, во оние наши универзитети каде што „политичката коректност“ стана доминантна, веро атно има
многу левичарски типови кои приватно не го одобруваат сузбивањето на академската слобода, но сепак
одат заедно со тоа.
226. Така, фактот што многу поединечни левичари се лично благи и прилично толерантни луѓе во нико
случа не го спречува левичарството како целина да има тоталитарна тенденци а.
227. Нашата дискуси а за левичарството има сериозна слабост. Сè уште не е асно што подразбираме под
зборот „левичар“. Се чини дека нема многу што можеме да направиме за ова. Денес левицата е
фрагментирана на цел спектар на активистички движења. Сепак, не сите активистички движења се
левичарски, а некои активистички движења (на пример, радикалниот екологи а) се чини дека вклучуваат
и личности од левичарски тип и личности од целосно нелевичарски типови кои треба да знаат подобро
отколку да соработуваат со левичари. Разновидните левичари постепено исчезнуваат во сорти на нелевичари
и ние самите честопати тешко би можеле да одлучиме дали одредена индивидуа е или не е левичар. До
степен до ко воопшто е дефиниран, нашата концепци а за левичарството е дефинирана со дискуси ата
за него што а дадовме во ово напис, и можеме само да го советуваме читателот да го користи сопствениот
суд при одлучувањето ко е левичар.
50
228. Но, ќе биде корисно да се наведат некои критериуми за ди агностицирање на левичарството. Овие критериуми не можат
да се применат на исечен и сушен начин. Некои поединци можеби исполнуваат некои критериуми без да бидат левичари,
некои левичари можеби не исполнуваат ниту еден од критериумите. Повторно, само треба да го искористите своето расудување.
229. Левичарот е ориентиран кон колективизам од големи размери. То а нагласува должноста на поединецот да му служи
на општеството и должноста на општеството да се грижи за поединецот. То има негативен став кон индивидуализмот. Често
зема моралистички тон. То има тенденци а да биде за контрола на оруж ето, за сексуално образование и други психолошки
„просветлени“ образовни методи, за соци ално планирање, за афирмативна акци а, за мултикултурализам. То има
тенденци а да се идентификува со жртвите. То има тенденци а да биде против конкуренци ата и против насилството, но
често наоѓа изговори за оние левичари кои вршат насилство. То сака да ги користи вообичаените фрази на левицата, како
„расизам“, „сексизам“, „хомофоби а“, „капитализам“, „импери ализам“, „неоколони ализам“, „геноцид“, „општествена
промена“, „соци ализам“. правда“, „општествена одговорност“. Можеби на добрата ди агностичка карактеристика на
левичарот е неговата тенденци а да сочувствува со следните движења: феминизам, права на хомосексуалците, етнички
права, права на попреченост, права на животните, политичка коректност. Секо ко силно сочувствува со сите
36
од овие движења речиси сигурно е левичар.
230. Поопасните левичари, односно оние кои се на жедни за моќ, често се карактеризираат со ароганци а или со догматски
пристап кон идеологи ата. Сепак, на опасните левичари од сите можеби се одредени пресоци ализирани типови кои
избегнуваат иритирачки прикази на агресивност и се воздржуваат од рекламирање на сво ата левичарство, но работат тивко
и ненаметливо на промовирање колективистички вредности, „просветлени“ психолошки техники за дружење на децата,
зависност на поединецот од системот и така натаму. Овие крипто-левичари (како што можеме да ги наречеме) приближуваат
кон одредени буржоаски типови што се однесува до практичното де ствување, но се разликуваат од нив по психологи а,
идеологи а и мотиваци а. Обичниот буржоаец се обидува да ги стави луѓето под контрола на системот за да го заштити
сво от начин на живот, или тоа го прави едноставно затоа што неговите ставови се конвенционални. Крипто-левичарот се
обидува да ги стави луѓето под контрола на системот затоа што е вистински верник во колективистичка идеологи а.
Криптолевичарот се разликува од просечниот левичар од пресоци ализиран тип по тоа што неговиот бунтовнички импулс е
послаб и то е посигурно соци ализиран. То се разликува од обичните добро соци ализирани буржоази со тоа што во
него има неко длабок недостаток што го прави неопходно да се посвети на неко а кауза и да се потопи во колективитетот.
А можеби неговиот (добро сублимиран) нагон за моќ е посилен од оно на просечниот буржоаец.
ЗАВРШНА ЗАБЕЛЕШКА
231. Во текот на ово напис дадовме непрецизни из ави и из ави кои требаше да ги имаат сите видови квалификации и
резервации поврзани со нив; и некои од нашите из ави може да бидат целосно лажни. Недостатокот на доволно информации
и потребата за краткост ни оневозможи попрецизно да ги формулираме нашите тврдења или да ги додадеме сите потребни
квалификации. И, се разбира, во дискуси а од ваков вид човек мора многу да се потпира на интуитивно расудување, а тоа
понекогаш може да биде погрешно. Значи, ние не тврдиме дека ово напис изразува повеќе од грубо приближување до
вистината.
232. Сепак, ние сме разумно уверени дека општите контури на сликата што а насликавме овде се приближно точни. Треба
да се спомене само една можна слаба точка. Ние имаме
51
го прикажа левичарството во неговата модерна форма како феномен сво ствен за нашето време и како
симптом на нарушување на процесот на моќ. Но, можеби грешиме за ова. Пресоци ализираните типови кои
се обидуваат да го задоволат сво от нагон за моќ со наметнување на сво от морал на сите, секако посто ат
долго време. Но, мислиме дека одлучувачката улога што а играат чувството на инфериорност, ниската
самодоверба, немоќта, поистоветувањето со жртвите од луѓе кои самите не се жртви, е особеност на модерниот
левичар. Идентификаци ата со жртвите од луѓе кои не се самите жртви може да се види до одреден степен во
левичарството од 19 век и раното христи анство, но колку што можеме да забележиме, симптомите на ниска
самодоверба итн., не беа ни приближно толку очигледни во овие движења. или во какви било други движења,
како што се во модерниот левичар. Но, ние не сме во позици а со сигурност да тврдиме дека такви движења
не постоеле пред модерниот левичар. Ова е знача но прашање на кое историчарите треба да обрнат
внимание.
БЕЛЕШКИ
1 (Параграф 19) Не тврдиме дека сите, па дури и повеќето, насилниците и немилосрдните конкуренти
страдаат од чувство на инфериорност.
2 (Параграф 25) За време на виктори анскиот период, многу пресоци ализирани луѓе страдаа од сериозни
психолошки проблеми како резултат на потиснување или обид да ги потиснат нивните сексуални чувства.
Фро д очигледно ги базирал своите теории на луѓе од ово тип. Денес фокусот на соци ализаци ата е
префрлен од секс на агреси а.
3 (Параграф 27) Не мора да вклучува специ алисти по инженерство или „тешки“ науки.
4 (Параграф 28) Има многу поединци од средната и високата класа кои се спротивставуваат на некои од овие
вредности, но обично нивниот отпор е повеќе или помалку прикриен. Ваквиот отпор во медиумите се
по авува само во многу ограничена мера. Главниот удар на пропагандата во нашето општество е во корист
на наведените вредности. Главната причина зошто овие вредности станаа, така да се каже, офици ални
вредности на нашето општество е тоа што тие се корисни за индустрискиот систем. Насилството е
обесхрабрено биде ќи го нарушува функционирањето на системот. Расизмот е обесхрабрен биде ќи
етничките конфликти исто така го нарушуваат системот, а дискриминаци ата ги троши талентите на
членовите на малцинските групи кои би можеле да бидат корисни за системот. Сиромашти ата мора да се
„излечи“ затоа што пониската класа му прави проблеми на системот, а контактот со пониската класа го
намалува моралот на другите класи. Жените се охрабруваат да имаат кариери затоа што нивните таленти се
корисни за системот и што е уште поважно, биде ќи со редовните работни места жените се подобро
интегрирани во системот и директно врзани за него, наместо за нивните семе ства. Ова помага да се
ослабне семе ната солидарност. (Лидерите на системот велат дека сакаат да го за акнат семе ството, но
тие навистина мислат на тоа дека сакаат семе ството да послужи како ефективна алатка за дружење на
децата во согласност со потребите на системот. Ние тврдиме во параграфите 51, 52 дека системот не може да
си дозволи семе ството или другите мали општествени групи да бидат силни или автономни.)
5 (Параграф 42) Може да се тврди дека мнозинството луѓе не сакаат сами да носат одлуки, туку сакаат
лидерите да размислуваат наместо нив. Во ова има елемент на вистина. Луѓето сакаат сами да
донесуваат одлуки за мали работи, но донесувањето одлуки за тешки, фундаментални прашања бара
соочување со психолошки конфликт, а повеќето луѓе мразат психолошки конфликт. Оттука, тие имаат
тенденци а да се потпираат на другите во донесувањето тешки одлуки. Но тоа
52
не произлегува дека сакаат да им се наметнуваат одлуки без да имаат можност да вли аат врз тие
одлуки. Мнозинството луѓе се природни следбеници, а не лидери, но сакаат да имаат директен личен
пристап до нивните лидери, сакаат да можат да вли аат на лидерите и да учествуваат до одреден степен
во донесувањето дури и на тешките одлуки. Барем до то степен им треба автономи а.
6 (Параграф 44) Некои од наведените симптоми се слични на оние што ги покажуваат животните во кафез. Да се
об асни како овие симптоми произлегуваат од лишувањето во однос на процесот на моќ: разбирањето на
здравиот разум за човечката природа кажува дека недостатокот на цели чие постигнување бара напор доведува
до здодевност и дека досадата, ко а долго продолжува, често води на кра от до депреси а. Неуспехот да се
постигнат целите доведува до фрустраци а и намалување на самодовербата. Фрустраци ата води до гнев, гневот
до агреси а, често во форма на злоупотреба на брачниот другар или дете. Се покажа дека долготра ната
фрустраци а на често води до депреси а и дека депреси ата има тенденци а да предизвика чувство на вина,
нарушувања на спиењето, нарушувања во исхраната и лоши чувства за себе. Оние кои се склони кон депреси а
бараат задоволство како противотров; оттука ненаситен хедонизам и прекумерен секс, со перверзии како средство
за добивање нови клоци. Досадата исто така има тенденци а да предизвика прекумерно барање задоволство
биде ќи, без други цели, луѓето често го користат задоволството како цел.
7 (Параграф 52) Може да се направи делумен исклучок за неколку пасивни групи кои гледаат навнатре, како што се
Амишите, кои имаат мал ефект врз поширокото општество. Освен овие, некои вистински мали заедници посто ат
во Америка денес. На пример, младински банди и „култови“.
Сите ги сметаат за опасни, и така се, биде ќи членовите на овие групи се ло ални првенствено еден на друг, а
не на системот, па затоа системот не може да ги контролира. Или земи ги циганите. Циганите вообичаено се
извлекуваат со кражби и измами биде ќи нивната ло алност е таква што секогаш можат да ги натераат другите
цигани да сведочат што а „докажуваат“ нивната невиност. Очигледно системот би бил во сериозна невол а
доколку премногу луѓе припаѓаат на таквите групи. Некои од кинеските мислители од почетокот на 20 век, кои
се занимаваа со модернизирање на Кина, а препознаа потребата од разбивање на мали општествени групи
како што е семе ството: „(Според Сун Јат-сен) на кинескиот народ му требаше нов наплив на патриотизам, ко ќе
доведе до трансфер на ло алноста од семе ството на државата…. (Според Ли Хуанг) традиционалните
приврзаности, особено кон семе ството мораа да се напуштат ако национализмот се развива во Кина“. (Честер Ц.
Тан, „Кинеската политичка мисла во дваесеттиот век“, страница 125, страница 297.)
8 (Параграф 56) Да, знаеме дека Америка од 19 век имаше свои проблеми, и тоа сериозни, но за да бидеме
краткотра ни мораме да се изразиме со поедноставени термини.
9 (Параграф 61) Ја оставаме настрана „подкласата“. Зборуваме за ме нстрим.
10 (Параграф 62) Некои соци ални научници, воспитувачи, професионалци за „ментално здрав е“ и слично
прават се за да ги втурнат соци алните нагони во групата 1, обидува ќи се да се погрижат секо да има
задоволителен соци ален живот.
11 (Ставови 63, 82) Дали нагонот за бескра но стекнување матери ал е навистина вештачко создавање на
индустри ата за рекламирање и маркетинг? Секако дека не постои вродена човечка желба за стекнување
матери ал. Имаше многу култури во кои луѓето посакуваа малку матери ално богатство над она што беше
неопходно за задоволување на нивните основни физички потреби (австралиски абориџини,
53
традиционална мексиканска селска култура, некои африкански култури). Од друга страна, исто така, постоеле
многу прединдустриски култури во кои набавката на матери али одиграла важна улога. Значи, не можеме
да тврдиме дека денешната култура ориентирана кон стекнување е исклучиво креаци а на индустри ата за
рекламирање и маркетинг. Но, асно е дека рекламната и маркетинг индустри ата имаа важен удел во
создавањето на таа култура. Големите корпорации кои трошат милиони на реклами нема да трошат такви
пари без цврст доказ дека ги враќаат со зголемена продажба. Еден член на ФК се сретна со менаџер за
продажба пред неколку години, ко беше доволно искрен да му каже: „Нашата работа е да ги натераме луѓето
да купуваат работи што не ги сакаат и не им требаат“.
То потоа опиша како необучен почетник може да им ги претстави на луѓето фактите за неко производ и
воопшто да не продава, додека обучен и искусен професионален продавач би направил многу продажби на
истите луѓе. Ова покажува дека луѓето се манипулирани да купуваат работи што навистина не ги сакаат.
12 (Параграф 64) Се чини дека проблемот со бесцелноста стана помалку сериозен во текот на последните 15
години, биде ќи луѓето сега се чувствуваат помалку сигурно физички и економски отколку порано, а
потребата за безбедност им обезбедува цел. Но, бесцелноста е заменета со фрустраци а поради
тешкоти ата да се постигне сигурност. Го нагласуваме проблемот на бесцелноста затоа што либералите и
левичарите би сакале да ги решат нашите општествени проблеми така што општеството ќе а гарантира
безбедноста на сите; но ако тоа би можело да се направи, само ќе го врати проблемот на бесцелноста.
Вистинското прашање не е дали општеството обезбедува добро или лошо за безбедноста на луѓето; Проблемот
е што луѓето се зависни од системот за нивната безбедност, наместо да го имаат во свои раце. Патем, ова е
дел од причината поради ко а некои луѓе се трудат за правото да носат оруж е; поседувањето пиштол го
става то аспект на нивната безбедност во свои раце.
13 (Параграф 66) Напорите на конзервативците да го намалат обемот на владината регулатива се од мала

корист за просечниот човек. Како прво, само дел од прописите може да се елиминираат затоа што повеќето
прописи се неопходни. Друго, на голем дел од дерегулаци ата вли ае на бизнисот, а не на просечниот
поединец, така што не зиниот главен ефект е да а преземе власта од владата и да а даде на приватни
корпорации. Она што ова значи за просечниот човек е дека мешањето на владата во неговиот живот се
заменува со мешање на големите корпорации, на кои може да им биде дозволено, на пример, да фрлаат
повеќе хемикалии кои влегуваат во неговото снабдување со вода и му даваат рак. Конзервативците само го
земаат просечниот човек за морон, искористува ќи а неговата огорченост од големата влада за да а
промовираат моќта на големиот бизнис.
14 (Параграф 73 и 153) Кога неко а одобрува целта за ко а се користи пропагандата во даден случа ,
то генерално а нарекува „образование“ или на него применува неко сличен еуфемизам. Но, пропагандата
е пропаганда без разлика за ко а цел се користи.
15
(Параграф 83) Не изразуваме одобрување или неодобрување на инвази ата во Панама. Ние го користиме
само за да илустрираме точка.
16 (Параграф 95) Кога американските колонии беа под британска власт, имаше помалку и помалку ефективни
правни гаранции за слобода отколку што имаше откако американскиот Устав стапи на сила, но сепак имаше
поголема лична слобода во прединдустриска Америка, и пред и по Во ната за независност, отколку што
имаше по индустриската револуци а во оваа зем а. Цитираме од „Насилството во Америка: историски и
компаративни перспективи“,
54
уредено од Х у Де вис Греам и Тед Роберт Гур, Поглав е 12 од Роџер Ле н, страници 476-478: „Прогресивното
зголемување на стандардите за присто ност, а со тоа и зголеменото потпирање на офици алните органи за
спроведување на законот (во 19 век во Америка) ... беа вообичаени за целото општество…. Промената во
општественото однесување е толку долгорочна и толку раширена што сугерира поврзаност со на фундаменталните
од современите општествени процеси; онаа на самата индустриска урбанизаци а... Масачусетс во 1835 година
имал население од околу 660.940 жители, 81 отсто од село, главно прединдустриски и домородни родени. Граѓаните
беа навикнати на значителна лична слобода. Без разлика дали се тимстери, фармери или занаетчии, сите тие беа
навикнати да си поставуваат свои распореди, а природата на нивната работа ги направи физички независни еден
од друг…. Индивидуалните проблеми, гревовите или дури и злосторствата, генерално не беа причина за поширока
општествена загриженост...“ Но, вли анието на дво ните движења врз градот и фабриката, и двете штотуку собраа
сила во 1835 година, имаше прогресивен ефект врз личното однесување во текот на 19-тиот век и во 20-тиот век.
Фабриката бараше регуларност во однесувањето, живот управуван од послушност на ритамот на часовникот и
календарот, барањата на надзорникот и надзорникот. Во градот или градот, потребите за живеење во тесно
преполни населби спречи а многу де стви а кои претходно не беа приговори. И вработените со сина и бела
ака во поголемите претпри ати а беа взаемно зависни од своите колеги; како што работата на еден човек се
вклопува во онаа на другата, така и работата на еден човек повеќе не била негова. Резултатите од новата
организаци а на животот и работата биле очигледни до 1900 година, кога околу 76 отсто од 2.805.346 жители на
Масачусетс биле класифицирани како урбани. Многу насилно или неправилно однесување кое беше толерантно во
случа но, независно општество повеќе не беше прифатливо во поформализираната, кооперативна атмосфера од
подоцнежниот период…. Преселбата во градовите, накратко, создаде попристапна, посоци ализирана, по
„цивилизирана“ генераци а од не зините претходници“.
17 (Став 117) Апологистите на системот сакаат да наведуваат случаи во кои изборите се одлучувале со еден
или два гласа, но таквите случаи се ретки.
18 (Параграф 119) „Денес, во технолошки напредните зем и, луѓето живеат многу сличен живот и покра
географските, верските и политичките разлики. Секо дневниот живот на христи ански банкарски службеник во
Чикаго, будистичка банкарска службеничка во Токио и комунистичка банкарска службеничка во Москва се многу
послични отколку животот на ко било од нив е како животот на ко било самец ко живеел пред ил ада години. .
Овие сличности се резултат на заедничка технологи а…“ Л. Спраг де Камп, „Античките инженери“, издание
Балантин, страница 17. Животите на тро цата банкарски службеници не се идентични. Идеологи ата има одреден
ефект. Но, сите технолошки општества, за да опстанат, мора да се развиваат по приближно иста траектори а.
19 (Параграф 123) Само помислете дека еден неодговорен генетски инженер може да создаде многу терористи.
20 (Параграф 124) За дополнителен пример за непожелни последици од медицинскиот напредок, да

претпоставиме дека е откриен сигурен лек за ракот. Дури и ако третманот е премногу скап за да биде достапен
за ко а било, освен за елитата, тоа во голема мера ќе го намали нивниот поттик да го запрат бегството на
канцерогени материи во околината.
21 (Параграф 128) Биде ќи на многу луѓе можеби е парадоксално мислењето дека голем бро добри работи
може да се надополнат со лошо, ние го илустрираме со аналоги а. Да претпоставиме дека г-дин А игра шах со г-
дин Б. Г-дин Ц, голем ма стор, гледа преку рамото на г-дин А. Г-дин А секако сака да а добие сво ата игра, па
ако г-дин Ц посочи добар потег што треба да го направи, то го прави г-дин А
55
услуга. Но, да претпоставиме дека сега г-дин Ц му кажува на г-дин А како да ги направи сите негови потези.
Во секо конкретен случа то му прави услуга на г-дин А покажува ќи му го сво от на добар потег, но праве ќи
ги сите негови потези за него, а расипува неговата игра, биде ќи нема смисла г-дин А да а игра играта ако неко
друг а направи сите негови потези. Ситуаци ата на современиот човек е аналогна на онаа на г-дин А. Системот му
го олеснува животот на поединецот на безбро начини, но со тоа му а лишува контролата врз сопствената судбина.
22 (Параграф 137) Овде го разгледуваме само конфликтот на вредности во ме нстримот. Заради

едноставност, ги изоставуваме од сликата „надворешните“ вредности како иде ата дека дивата природа е поважна од
човечката економска благососто ба.
23
(Параграф 137) Личниот интерес не е нужно матери ален личен интерес. Може да се состои во исполнување
на неко а психолошка потреба, на пример, преку промовирање на сопствената идеологи а или религи а.
24 (Параграф 139) Квалификаци а: Во интерес на системот е да дозволи одреден пропишан степен на слобода во некои
области. На пример, економската слобода (со соодветни ограничувања и ограничувања) се покажа како ефикасна во
промовирањето на економскиот раст. Но, само планираната, ограничена, ограничена слобода е во интерес на системот.
Поединецот мора секогаш да се држи на поводник, дури и ако поводникот понекогаш е долг (види ставови 94, 97).
25
(Параграф 143) Не сакаме да сугерираме дека ефикасноста или потенци алот за опстанок на едно општество
отсекогаш бил обратно пропорционален на количината на притисок или непри атност на ко а општеството ги
подложува луѓето. Тоа секако не е така. Има добра причина да се верува дека многу примитивни општества ги
подложувале луѓето на помал притисок од европското општество, но европското општество се покажало многу
поефикасно од кое било примитивно општество и секогаш победувало во конфликтите со таквите општества поради
предностите што ги дава технологи ата.
26 (Параграф 147) Ако мислите дека поефективното спроведување на законот е недвосмислено добро затоа што
го потиснува криминалот, тогаш запомнете дека криминалот како што е дефиниран од системот не е нужно
она што би го нарекле криминал. Денес, пушењето марихуана е „криминал“, а на некои места во САД е и
поседувањето нерегистриран пиштол. Утре поседувањето какво било огнено оруж е, регистрирано или не, може
да биде кривично дело, а истото може да се случи и со неодобрените методи на воспитување на децата, како што е
тепање. Во некои зем и, изразувањето на дисидентски политички мислења е кривично дело и не постои сигурност
дека тоа никогаш нема да се случи во САД, биде ќи ниту еден устав или политички систем не трае вечно. Ако на едно
општество му треба голема, моќна институци а за спроведување на законот, тогаш има нешто сериозно во ред со тоа
општество; мора да ги изложува луѓето на тешки притисоци ако толку многу одбиваат да ги следат правилата или ги
следат само затоа што се принудени. Многу општества во минатото поминаа со малку или без формално спроведување
на законот.
27
(Параграф 151) Секако, минатите општества имаа средства за вли ание врз човековото однесување, но тие беа
примитивни и со ниска ефикасност во споредба со технолошките средства што сега се развиваат.
28 (Параграф 152) Сепак, некои психолози авно изрази а мислења што укажуваат на нивниот презир кон
човековата слобода. И математичарот Клод Шенон беше цитиран во
56
Омни (август 1987) вели: „Визуализирам време кога за роботите ќе бидеме она што се кучињата за луѓето, и ас
навивам за машините“.
29 (Параграф 154) Ова не е научна фантастика! По пишувањето на параграфот 154, наидовме на стати а во Scientific
American според ко а научниците активно развиваат техники за идентификување на можни идни криминалци и за
нивно лекување со комбинаци а на биолошки и психолошки средства. Некои научници се залагаат за задолжителна
примена на третманот, ко може да биде достапен во блиска иднина. (Видете „Seeking the Criminal Element“, од W. Wayt
Gibbs, Scientific American, март 1995 година.) Можеби мислите дека ова е во ред биде ќи третманот ќе се примени на оние
кои би можеле да станат насилни криминалци. Но, секако нема да застане тука. Следно, ќе се примени третман на оние
кои би можеле да станат пи ани возачи (тие го загрозуваат и човечкиот живот), потоа можеби да се лупат што ги тепаат
нивните деца, потоа кон еколозите кои а саботираат опремата за сеча, на кра от на секо чие однесување е незгодно
за системот.
30 (Параграф 184) Понатамошна предност на природата како контра-идеал на технологи ата е тоа што, ка многу луѓе,
природата инспирира вид на почит што е поврзан со религи ата, така што природата можеби би можела да се идеализира
на религиозна основа. Вистина е дека во многу општества религи ата служела како поддршка и оправдување за
воспоставениот поредок, но исто така е точно дека религи ата често давала основа за бунт. Така може да биде корисно
да се воведе религиозен елемент во бунтот против технологи ата, уште повеќе затоа што западното општество денес
нема силна религиозна основа. Религи ата, во денешно време или се користи како евтина и транспарентна поддршка за
тесна, кратковидна себичност (некои конзервативци а користат на ово начин), или дури е цинично искористена за
лесна заработка (од многу евангелисти), или дегенерирала во груб ирационализам (фундаменталистички протестантски
секти, „култови“), или едноставно стагнира (католицизам, протестантизам од главната лини а). На блиската работа до
силна, широко распространета, динамична религи а што Западот а виде во последно време е квази-религи ата на
левичарството, но левицата денес е фрагментирана и нема асна, обединета, инспиративна цел. Така, постои религиозен
вакуум во нашето општество што можеби би можел да го пополни религи а фокусирана на природата во спротивставеност
на технологи ата. Но, би било грешка да се обидеме вештачки да измислиме религи а за да а исполниме оваа улога.
Таква измислена религи а веро атно би била неуспешна. Земете а на пример религи ата „Га а“. Дали неговите
приврзаници навистина веруваат во тоа или само глумат? Ако тие само играат, нивната религи а на кра от ќе биде
пропаст. Веро атно е на добро да не се обидувате да а воведете религи ата во конфликтот на природата наспроти
технологи ата, освен ако самите навистина верувате во таа религи а и не откриете дека таа предизвикува длабок, силен,
вистински одговор ка многу други луѓе.
31 Под претпоставка дека ќе се случи таков последен притисок. Замисливо индустрискиот систем може да биде елиминиран
на малку постепен или поделен начин (види ставови 4, 167 и забелешка 32).
32 (Параграф 193) Дури е замисливо (оддалеку) дека револуци ата може да се состои само од масовна промена на
ставовите кон технологи ата што ќе резултира со релативно постепено и безболно распаѓање на индустрискиот
систем. Но, ако ова се случи, ќе имаме многу среќа. Многу поверо атно е дека транзици ата кон нетехнолошко
општество ќе биде многу тешка и полна со конфликти и катастрофи.
33 (Параграф 195) Економската и технолошката структура на едно општество се многу поважни од неговата политичка
структура во одредувањето на начинот на ко живее просечниот човек (види параграфи 95, 119 и белешки 16, 18).
57
34
(Параграф 215) Оваа из ава се однесува на нашиот посебен бренд на анархизам. Широк спектар на
општествени ставови се нарекувани „анархисти“, и можеби многумина кои се сметаат себеси за анархисти
не би а прифатиле нашата из ава од став 215. Патем, треба да се забележи дека постои ненасилно
анархистичко движење чии членови веро атно нема да го прифати ФК како анархист и секако не би ги
одобрил насилните методи на ФК.
35
(Параграф 219) Многу левичари се мотивирани и од непри ателство, но непри ателството веро атно резултира
делумно од фрустрираната потреба за моќ.
36 (Параграф 229) Важно е да се разбере дека мислиме на неко ко сочувствува со овие движења какви што
посто ат денес во нашето општество. Оно што верува дека жените, хомосексуалците итн., треба да имаат
еднакви права, не е нужен левичар. Движењата за феминистичките, ге правата итн., кои посто ат во нашето
општество, имаат посебен идеолошки тон што го карактеризира левичарството, и ако неко верува, на пример,
дека жените треба да имаат еднакви права, не мора да следи дека мора да се сочувствува со феминистката.
движење како што постои денес.
58

Industrial Society and Its Future

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Industrial Society and Its Future

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Machine Translated by Google

Индустриското општество и неговата иднина

Теодор Качински 1995

1. Индустриската револуци а и не зините последици беа катастрофа за човечкиот род. Тие во

2. Индустриско-технолошкиот систем може да опстане или да се расипе. Ако преживее, на кра от

ПСИХОЛОГИЈАТА НА СОВРЕМЕНИОТ ЛЕВИЗАМ

32. Проблемите на левичарите се индикативни за проблемите на нашето општество во целина. Ниската

нарушувања на спиењето, нарушувања во исхраната итн.6

ИЗВОРИ НА СОЦИЈАЛНИ ПРОБЛЕМИ

45. Било ко од горенаведените симптоми може да се по ави во секое општество, но во современото

НАПРЕШАЊЕ НА ПРОЦЕСОТ НА ЕВЛАГАТА ВО СОВРЕМЕНОТО ОПШТЕСТВО

со одвивањето на сообраќа от и а почитуваат сообраќа ната сигнализаци а. Неко може да сака да а

КАКО НЕКОИ ЛУЃЕ СЕ ПРИЛАГОДУВААТ

НЕКОИ ПРИНЦИПИ НА ИСТОРИЈАТА

107. Петтиот принцип е последица на другите четири.

109. Американската револуци а не дава контрапример. Американската „револуци а“ не беше револуци а во

ИНДУСТРИСКО-ТЕХНОЛОШКОТО ОПШТЕСТВО НЕ МОЖЕ ДА СЕ РЕФОРМИРА

ОГРАНИЧУВАЊЕТО НА СЛОБОДАТА Е НЕИЗБИВНО ВО ИНДУСТРИСКОТО ОПШТЕСТВО

елиминирани, но генерално кажано регулирањето на нашите животи од страна на големите организации е

120. Напорите да се направи простор за чувство за цел и за автономи а во системот не се подобри од

„ЛОШИТЕ“ ДЕЛОВИ НА ТЕХНОЛОГИЈАТА НЕ МОЖЕ ДА СЕ ОДДЕЛЕНИ ОД

ТЕХНОЛОГИЈАТА Е ПОМОЌНА СОЦИЈАЛНА СИЛА ОД АСПИРАЦИЈАТА

ПОЕДНОСТАВНИТЕ СОЦИЈАЛНИ ПРОБЛЕМИ СЕ ПОКАЖААТ НЕОСТАВНИ

РЕВОЛУЦИЈАТА Е ПОЛЕСНА ОД РЕФОРМАТА

КОНТРОЛА НА ЧОВЕКОТО ОДНЕСУВАЊЕ

149. Веро атно, истражувањето ќе продолжи да а зголемува ефикасноста на психолошките техники за

ЧОВЕЧКА РАСА НА РАСПОТ

164. Не замислува те дека системите ќе престанат да развиваат понатамошни техники за контролирање

конкурентноста е корисна, под услов да се на дат начини за насочување на конкурентноста во канали

179. Би било подобро да се фрли целиот смрдлив систем и да се преземат последиците.

ДВА ВИДА НА ТЕХНОЛОГИЈА

9 (Параграф 61) Ја оставаме настрана „подкласата“. Зборуваме за ме нстрим.

13 (Параграф 66) Напорите на конзервативците да го намалат обемот на владината регулатива се од мала

20 (Параграф 124) За дополнителен пример за непожелни последици од медицинскиот напредок, да

22 (Параграф 137) Овде го разгледуваме само конфликтот на вредности во ме нстримот. Заради

You might also like