ТЕМА: Општи карактеристики на феминистичките теории

Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

Содржина

Вовед.........................................................................................................................3
Родова или полова (Не)еднаквост?........................................................................4
Феминистичка психологија....................................................................................5
 Психоанализа.................................................................................................6

Феминистички теории.............................................................................................7
 Феминистичка комуникациска теорија.......................................................7
 Феминистичка економија.............................................................................8
 Феминистичка философија...........................................................................9
 Феминистичка книжевна теорија.................................................................9
 Феминистичка филмска теорија................................................................10
 Феминистичка правна теорија...................................................................10
 Феминистичка историја..............................................................................10
 Епистемологии............................................................................................11
Заклучок..................................................................................................................12
Користена литература...........................................................................................13

2
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

,,Прв предуслов за ослободување на жената е повторно воведување на целиот женски род во

општествената индустрија.‘‘ - Engels

Вовед

Феминистичката теорија е продолжеток на феминизмот во теоретски или

философски дискурс. Таа има за цел да ја разбере природата на половата нееднаквост. Ги
проучува општествените улоги на жените, искуствата, интересите и феминистичката
политика во различни области, како што
се антропологијата и социологијата,комуникацијата, психоанализата, економијата, литерат
урата, образованието и филозофијата.
Феминистичката теорија се фокусира на анализа на половата нееднаквост.
Истражуваните теми во феминизмот вклучуваат
дискриминација, објектификација (особено сексуална објектификација),
угнетување, патријархат, стереотипи, историјата на уметноста и современата
уметност, и естетика.
Феминистичките теории за првпат се појавиле уште во 1792 година во публикации
како што се "Менувањето на жената", "Нели сум и јас жена", "Говор по апсењето за
илегално гласање" итн. "Менувањето на жената" е мит од Навахо што даде кредит на
една жена, која, на крајот, го населени светот. Во 1851,Соџоурнер Трут ги адресирала
правата на жените во "Нели сум и јас жена". Таа го адресирала проблемот што жените
имаат ограничени права поради погрешната перцепцијата на мажите за жените.
Соџоурнер Трут тврдеше дека ако една жена од боја може да ги изврши задачите кои биле
сметани за машки, тогаш секоја жена од која било боја може да ги извршува истите
задачи. По нејзиното апсење поради нелегално гласање, Сузан Б. Ентони одржа говор во
судот во кој таа се осврна на прашањата за јазикот во Уставот, документирано во
нејзината публикација "Говор по апсењето за илегално гласање" во 1872 година. Ентони
ги критикува авторитетните принципи на уставот и неговиот машко-родов јазик. Таа го
покрена прашањето зошто жените можат да бидат казнети според законот, но тие не
можат да го користат законот за своја заштита (жените не можеле да гласаат, да имаат
сопствен имот, ниту пак себеси во брак).

3
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

Родова или полова (Не)еднаквост?

За разлика од полот, родот е општествена категорија, историски појавена, и се
однесува на социјалните и психолошки разлики на половите различности, изразени на
општесвено ниво. Родовата определба на едно човечко битие е последица на процесот на
социјализација, чија пак крајна инстанца е (на социјализацијата) репродукција на општата
култура. Она што е проблем, а е карактеристика на современата пост-модерна (буржоаска)
пракса во политиката, да непотребни, како природни така и лични културни
карактеристики на личноста како битие се поопштествуваат, односно, добијат идентитет
на општествена класа. Огромна е штетата од политичко-дискурзивниот контекст на полот.
И само во ваква ситуација ние имаме проблематичен полово поделен труд, кој
рефлектирајќи се ги детерминира општествените односи, но за ова повеќе ќе биде
расправано понатаму во една од другите точки. Тука би се задржале само уште на тоа како
половиот идентитет дозволувајки да се рефлектира во политички дискурс како родов
идентитет иманентно произведе нелогични врски со сексуалната ориентација на личноста.

Енгелс во неговото се’ уште ненадминато антрополошко дело “Потеклото на

семејството, приватната сопственост и државата“ објаснува како се случил во светот
историскиот пораз на женскиот пол, така што работата на жените го изгубила својот јавен
карактер, односно трудот на жената престанал јавно да се вреднува. Исто е и со модерното
капиталистичко општество, каде граѓанските економисти во своите макроекономски
пресметки немаат никаков параметар за мерење на трудот во семејството како
исклучително важен фактор во репродукција на материјалниот секојдневен живот.
Токму неспособност на пазарната економија да генерира вредност за се’ повеќе и
повеќе труд корисен за општеството, ги прикажува границите на стоковопаричниот
систем во улога на развиток на општеството. Тој не само што не може да генерира

4
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

вредност на трудот околи семејството туку тука се и многу битни области како животната
средина, неформалното образование, локалната општествена активност и тн.
Влегувањето на жената во производството, што значеше и трансформација на
семејството, јасно покажа дека семејството е една традиционална, декадентна и
регресивна институција која новите цивилизациски вредности бараат да се надмине.
Семејството во ваква улога е само репродукција на патријархалните (традиционални) и
хиерархиски односи.
Заклучокот би бил дека не постои решение за борбата на жените во капиталистички
услови. Женското прашање ги надминува границите на капиталистичкото производство и
размена, како и од него настаната општествена култура. Ова би значело дека сега за сега
само во социјализам може да се најде решение. А тоа е преку општа грижа над деца,
образование, домашна и здравствена нега, преку поопштествување на домашните работни
задачи со создавање на јавни пералници, кујни, итн. и преку загарантирана еднаква
компензација во систем на целосна и правична вработеност.

Феминистичка психологија
Феминистичка психологија, е форма на психологија центрирана на општествените
структури и полот. Феминистичката психологија го критикува фактот што историски
психолошки истражувања биле направени од машки аспект и со верување дека мажите се
нормата. Феминистичката психологија е ориентирана на вредностите и принципите на
феминизмот. Таа го вклучува полот и начините на кои жените се погодени од прашањата
што произлегуваат од него. Етел Денч Воз Хауз била една од првите жени кои влегле во
полето на психологијата.

Една голема психолошка теорија, Релационо-културната теорија, е врз основа на

работата на Жан Бејкер Милер, чија книга Кон Нова Психологија на Женитепредлага дека
"односи кои негуваат развивање се централни човекови потреби и дисконекциите се извор
на психолошки проблеми.“ Инспирирана од Женската мистика на Бети Фридан, и други
феминистички класики од 1960тите години, Релационо-културната теорија предлага дека
“изолацијата е една од најштетните човечки искуства и најдобро се третира со
реконектирање со други луѓе", и дека терапевтот треба "да ја поттикне атмосферата на

5
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

емпатија и прифаќање на пациентот, па дури и по цена на неутралноста на терапевтот".

Теоријата се базира на клинички опсервации и се обиде да докаже дека "нема ништо
погрешно со жените, туку со начинот на кој модерната култура ги гледа."

 Психоанализа

Психоаналитичкиот феминизмам и феминистичката психоанализата се базираат

на Фројд и неговите психоаналитички теории, но истовремено снабдувањаат важна
критика на истите. Според феминистичката психоанализата родот не е биолошки туку се
базира врз психо-сексуалниот развој на индивидуата, а полот и родот се различни поими.
Психоаналитичките феминистки веруваат дека половата нееднаквост доаѓа од раните
искуства од детството, што доведе до мажите да живеат во согласност со машките полови
стереотипи, и жените да живеат во согласност со женските полови стереотипи.
Феминистичката психоанализа дополнително тврди дека родот води кон општествен
систем - доминиран од страна на мажите, кој за возврат влијае на индивидуалниот психо-
сексуален развој. Како решение било предложено од страна на некои да се избегне родово
специфичното структурирање накоедукацијата во општеството. Во последните 30 години
на 20-от век, современите француски психоаналитички теории во врска со женските
полови стереотипи (женственоста), со психоаналитичарки како Јулија Кристева, Мод
Манони, Лус Иригаре и Браха Етингер, имале големо влијание не само на феминистичката
теорија, но и на општата област на психоанализата. Овие француски психоаналитичарки
се главно пост-Лаканични. Други феминистички психоаналитичарки и феминистички
теоретичарки чии придонеси го збогатиле полето преку ангажман со психоанализата се
Џесика Бенџамин, Жаклина Роуз, Ранџана Кана и Шошана Фелман.

6
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

Феминистички теории
 Феминистичка комуникациска теорија

Феминистичката комуникациска теорија еволуирала со текот на времето и има

гранки во многу правци. Раните теории се фокусирале на начинот на кој полот влијаел врз
комуникација. Ова гледиште на комуникацијата промовираше "Модел на недостаток"
тврдејќи дека карактеристиките на говорот поврзани со жените биле негативни и дека
мажите "го поставувале стандардот за надлежната интерперсонална комуникација." Овие
рани теории, исто така, сугерирале дека етничката припадност, културните и економски
средини, исто така, треба да се адресираат. Феминистичките теоретичарки, особено оние
кои се сметаат за либерални феминистки, почнале да гледаат на прашањата за еднаквост
во образованието и вработувањето. Други теоретичарки се обратиле кон политичкото
ораторство и јавниот дискурс. Тие укажуваат како многу жени оратори биле "кои биле
значајни придонесувачи биле избришани или игнорани." Феминистичките теоретичарки за
комуникација, исто така, адресирале како жените биле застапени во медиумите и како
медиумите "соопштувале идеологија за жените, родот, и феминизмот".

Феминистичката комуникациска теорија, исто така, го опфаќа пристапот до јавната

сфера, чии гласови се слушаат во таа сфера, и начините на кои во полето на
комуникациските студии има ограниченост во однос на она што се смета за суштинско
значење за јавниот дискурс. Признавањето на целата историја на жените оратори кои биле
недогледувани и непочитувани од областа ефективно се обновува, со воспоставувањето и
почитувањето на жените во историјата и фалејќи ја комуникацијата од страна на овие
историски значајни придонесувачки. Ова обновување, било започнато од Андреа
Лундсфорд, и било проследено со други феминистички теоретичарки за комуникација,
исто така именувајќи ги жените како Аспасија, Диотима и Кристина Пизанска, кои
најверојатно влијателе врз реторичките и комуникациски традиции во античкиот и
средновековен период, но кои биле негирани како сериозни придонеси за традиција.

Феминистичките теоретичарки за комуникација се исто така занимаваат со обиди

за објаснување на методите кои се користат од страна на оние со моќ за да им се забрани
на жени како Марија В Стјуарт, Сара Гримке и Анџелина Гримке, а од неодамна, Ела

7
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

Бејкер и Анита Хил, од постигнување на глас во политичкиот дискурс и, следствено,

управување со јавната сфера. Овие теоретичарките се исто така заинтересирани за
уникатните и значајни техники на комуникација користени од страна на овие жени и
други како нив за да го совладаат угнетувањето кое тие го искусиле.

 Феминистичка економија

Феминистичката економија во голема мерка се однесува на развојот на дел од

економијата, која ги инкорпорира феминистичките идеи и критики за економија.
Истражувања под овој наслов се често интердисциплинарни или критички. Таа ги опфаќа
дебатите за односот меѓу феминизмот и економијата на многу нивоа: од примена на
доминантните економски методи за да се истражат "женски" области, се прашува како
мејнстрим економијата мисли за репродуктивниот сектор, до длабоко филозофски
критики за економската епистемологијата и методологијата.

Еден истакнат проблем кој феминистичките економисти со укажуваат е бруто-

домашниот производ (БДП), кој не се го адекватно мери неплатениот труд претежно
изведен од страна на жените, како што се домашната работа, грижата за децата и грижата
за старите лица.[44] Феминистичките економисти, исто така, го изложиле реторичкиот
пристап на главната економија. Тие направиле критики на многу основни претпоставки на
мејнстрим економијата, вклучувајќи го и Хомо економикусмоделот. Во Houseworker's
Handbook Бетси Уариор претставува убедливи аргументи како репродукцијата и
домашниот труд на жените ја формираат основата на економскиот опстанок; иако, е
неплатен и не е вклучен во БДП. Уариор, исто така, укажува како непризнатиот приход на
мажите од нелегални активности како оружје, дрога и трговија со луѓе, политичката
корупција, верско омекнување и разни други активности обезбедуваат богат приход на
мажите, што уште повеќе се става вон БДП фигурите. Тие се инструментални во
создавањето на алтернативни модели, како на пример Пристап на способностите и
талентите и вклучување на полот во анализата на економските податоци за да влијаат
врз политиката. Мерилин Пауер сугерира дека феминистичката економска методологија
може да се разложи во пет категории.

8
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

 Феминистичка философија
Феминистичката философија се однесува на филозофијата од феминистичка
перспектива. Феминистичката философија вклучува обиди за користење на методи од
философијата за унапредување на феминистичките движења, исто така, се обидува да ги
критикува и/или преиспита идеите на традиционалната философија во рамките на
феминистички поглед. Оваа критика произлегува од дихотомијата што западната
философија ја претпостави со феноменот ум/тело. Не постои специфично училиште за
феминистичката философија, како што има за другите теории. Ова значи дека
феминистичките философи можат да се најдат и во
аналитичките и континенталните традиции, и имаат различни гледишта зависно од
филозофски прашања на тие традиции. Феминистичките филозофи, исто така, имаат
многу различни ставови за филозофски прашања во рамките на тие традиции.
Феминистичките филозофи можат да припаѓаат на многу различни сорти на феминизмот.
Делата на Џудит Батлер, Роси Брајдоти, Дона Харавеј и Авитал Ронел се најзначајните
психоаналитички информирани влијанија на современата феминистичка филозофија.

 Феминистичка книжевна теорија

Феминистичката литературна критика е литературна критика информирана од
страна на феминистичките теории или политики. Нејзината историја е разновидна, од
класични дела на женски автори како Џорџ Елиот, Вирџинија Вулф и Маргарет Фулер до
последните теоретски дела во женските студии и родовите студии од автори од "третиот
бран".

Феминистичката литературна критика пред 1970 била загрижена со политиката на

авторството на жените и репрезентацијата на состојбата на жените во литературата. Со
доаѓањето на покомплексни концепти за родовите и субјективноста, феминистичката
литературна критика добила разновидни нови гледни точки. Таа го разгледувала родот во
однос на Фројдовата и психоанализата на Лакан, како дел од деконструкцијата на
постоечките односи на силите.

9
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

 Феминистичка филмска теорија

Феминистките имале многу различни пристапи кон анализата на киното. Тие
вклучуваат дискусии за функцијата на женските ликови во одредени филмски наративи
или во специфични жанрови, како што се филм ноар, каде женскиот лик често
отелотворува субверзивна сексуалност што е опасна за мажите и се казнува со смрт. Во
однос на начинот на кој филмовите се направени, многу феминистички филмски
критичари, како што Лаура Мулви, го укажува "машкиот поглед", кој доминира во
класичните холивудски филмови. Преку употреба на различни филмски техники,
гледачите се усогласуваат со гледната точка на машкиот протагонист. Имено, жените
функционираат како објекти на овој поглед далеку почесто отколку како замена за
гледачот. Феминистичката филмска теорија последните дваесет години е под силно
влијание на општото менување на полето на естетиката, вклучувајќи ги и новите опции за
артикулирање на погледот, понуден од страна на психоаналитичкиотфранцуски
феминизам, како матриксиалниот поглед.

 Феминистичка правна теорија

Феминистичката правна теорија се базира на феминистичкиот став дека третманот
од законот кон жените во однос на мажите не е еднаков или фер. Целите на
феминистичката правна теорија, како што е дефинирано од страна на водечката
теоретичарка Клер Далтон, се состои од разбирање и истражување на женското искуство,
пронајдување дали правните институциите се противат на жените, и пронајдување на
промени на кои би требало да бидат посветени. Ова треба да се постигне преку
проучување на врските помеѓу законот и полот, како и примената на феминистичката
анализа на конкретни области на правото.

 Феминистичка историја
Феминистичката историја се однесува на повторното читање и толкување на
историјата од феминистичка перспектива. Таа се разликува од историјата на жените, која
се фокусира на улогата на жените во историските настани. Целта на феминистичката
историјата е да се испита и осветли женската гледна точка на историјата преку повторно

10
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

откривање на жени автори, уметници, филозофи, итн, со цел да се покаже и да се истакне

значењето на женските гласови и избори во минатото.

 Епистемологии

Производството на знаење е важен дел на феминистичката теорија. Оваа дебата

предлага прашања како "Дали има женски начини на знаење" и "женски знаења"? И “Како
знаењето кои жените го произведуваат за себе се разликува од она произведено од
патријархатот?" Феминистичките теоретичарки исто така ја предложиле "феминистичката
гледна точка на знаење" која се обидува да го замени "погледот од никаде" со моделот на
знаење што го протерува "погледот кон животот на жените". Феминистичкиот пристап
кон епистемологијата се обидува да воспостави производство на знаење од перспектива на
жената. Тие теоретизираат дека од лично искуство доаѓа знаење кое му помага на секој
поединец да гледа на работите од поинаков увид.

Централно на феминизмот е дека жените се систематски потчинети, и лоша намера

постои кога жените ја предаваат нивната агенција на оваа подреденост, на пример, со
прифаќање на религиозните верувања кои тврдат дека мажот е доминантната партија во
бракот поради Божја волја; Симон де Бовоар ги етикетира овие жени како "осакатени" и
"иманентни".

11
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

Заклучок
Феминизам — хетероген поим од социјални теории, политички движења и морална
философија што се занимаваат со културните, политичките и економските аспекти на
нерамноправноста на жените во однос на мажите. Додека генерално даваат критика
на општествените односи, многу застапници на феминизмот се фокусираат и наанализа на
половите нееднаквости и унапредувањето на правата и интересите на жените.

Оживувањето на феминистичкиот активизам во касните 1960-ти години беше

придружено со новата литература за она што би можело да се смета како женски грижи,
како што се грижите за земјата и духовноста, и екологијата. Додека за социјалистичките
феминистки како Евелин Рид, патријархатот ги одржува својствата на капитализмот.
Феминистичките психолози, како што се Жан Бејкер Милер, се обиделе да извршат
феминистичка анализа на претходните психолошки теории, докажувајќи дека "нема
ништо погрешно со жените, туку со начинот на кој модерната култура ги гледа."

Од 1970-тите, па наваму, психоаналитичките идеи кои произлегувале од областа

на францускиот феминизам имаат стекнато одлучувачко влијание врз феминистичката
теорија.

Феминистичката теорија се стреми да ја разбере природата на половата

нееднаквост и се фокусира на половата политика, односите на моќ и сексуалност.
Феминистичкиот политички активизам се бори за теми како репродуктивни права, семејно
насилство, мајчинско ослободување, еднакви плати, сексуално малтретирање,
дискриминација и сексуално насилство. Темите што ги истражува феминизмот
вклучуваат стереотип, опресија и патријархат.

Модерната феминистичка теорија се критикува како предоминантно, но не и

ексклузивно, поврзана со западните научни кругови. Феминистичкиот активизам, како и
да е, е движење што потекнува од масите и бара надминување на границите втемелени врз
социјална класа, раса, култура и религија. Ова движење е специфично за секоја одделна
култура и се осврнува на теми значајни за жените во тоа општество: на пример, женско
обрежување во Судан, или стаклен таван во економиите во развој. Некои теми,
како силувањето, инцестот и мајчинството, се универзални.

12
Општи карактеристики на феминистичките теории______________________________________

Користена литература

1. http://lenka.mk/1544/lev-feminizam/#.VSbFPvmUfZg

2. http://eprints.ugd.edu.mk/6499/1/CECE-lektoriran%20magisterski%20trud%20(1).pdf

3.http://mk.wikipedia.org/wiki/Феминистичка_теорија

13