GEMİ ATIKLARININ YÖNETİMİ YÖNETMELİK TASLAĞI

(ÇMO Antalya Şubesi Görüş ve Değerlendirmeleri)

Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme Teklif

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetim Genel Müdürlüğü tarafından ‘Gemi

Atıklarının Yönetimi Yönetmeliği’ Taslağı yayımlanarak görüşe açılmış olup, söz konusu
taslağın incelenerek oluşturulan görüş ve değerlendirmelerin, en geç 12 Mart 2021 tarihine kadar
Oda Genel Merkezimize iletilmesi, 01.03.2021 tarih ve 2021.ÇMO.GM.0149 sayılı ÇMO yazısı
ile talep edilmiştir.

Türkiye'nin deniz yetki alanlarında bulunan gemilerin ürettiği atıklar ile yük artıklarının
denize verilmesinin önlenmesi ve deniz ortamının korunması maksadıyla, yükümlüleri tarafından
atık kabul tesislerinin kurulması ve işletilmesi ile atık alma gemilerine ilişkin usul ve esasların
belirlenmesi amacıyla, 26/12/2004 tarihli ve 25682 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak
yürürlüğe giren ‘Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’; ‘Denizlerin
Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi Hakkında Uluslararası Sözleşme'ye (Marpol
Sözleşmesi)’ ve ‘Gemilerin Ürettiği Atıklar ve Yük Artıkları İçin Kullanılan Liman Atık Alım
Tesisleri Hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi'ne dayanarak hazırlanmıştır. Ancak
MARPOL 73/78 Sözleşmesi ve eklerinde yapılan değişiklikler ile konuyla ilgili AB Direktifi'nin
revize edilmesi ve atık alma ve atık verme yükümlülüğü bulunan sorumluların uygulamada
karşılaştığı tecrübeler de göz önünde bulundurularak, ilgili Yönetmelikte değişiklik yapılmasına
gerek duyulmuş olduğu, bu gerekçe ile Taslak Yönetmeliğin Bakanlıkça düzenlendiği
belirtilmektedir.

Yönetmelik uyarınca yayımlanan "Atık Alma Gemileri İçin Uygulanacak İdari ve Teknik
Düzenleme Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2007/4)" ve "Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği Çerçevesinde Uygulanacak Ücretler ve Esaslar Hakkında Tebliğ (Tebliğ
No: 2009/3)"de de eş zamanlı olarak Bakanlıkça bir revizyon öngörüldüğü; Uygulamanın
kolaylaştırılması ve mevzuat bütünlüğünün sağlanması amacıyla, gerçekleştirilen revizyon

1/9
çalışmalarında adı geçen tebliğler ve Yönetmeliğin, "Gemi Atıklarının Yönetimi Yönetmeliği"
taslağı altında revize edilerek birleştirildiği bildirilmektedir.

‘Denizlerin Gemiler tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi Hakkında Uluslararası

Sözleşme’ (MARPOL 73) ile bu Sözleşmeyi tadil eden Protokolü (MARPOL-78), deniz
ortamının kirliliğinin operasyonel veya kazara nedenlerden kaynaklanan gemilerle önlenmesini
kapsayan ana uluslararası sözleşmedir. 1973 ve 1978 yıllarında kabul edilen ve yıllar boyunca
değişiklikler tarafından güncellenen iki antlaşmanın birleşimidir.
MARPOL 73/78 Ek I Petrol ve petrol tahrikli atıklar ( sintine, çamur, Slop, atık yağ, kirli
balast, vb.) tarafından kirliliğin önlenmesi için düzenlemeler.)
MARPOL 73/78 Ek IV Kanalizasyon ve atıksu ile kirliliğin önlenmesi için düzenlemeler.
MARPOL 73/78 Ek V çöp ve Çöp ile kirliliğin önlenmesi için düzenlemeler.
MARPOL 73/78 Ek IV, V’nin alınması için limanlar ve terminallerde yeterli resepsiyon
tesislerinin sağlanmasını sağlamak için hükümetler gereklidir.

MARPOL 73/78 Ek IV, 200 groston ve daha büyük yeni gemilere ve 200 grostondan küçük
ve 10 kişiden fazla personele sahip yeni gemilere uygulanmaktadır. Mevcut gemiler için Ek IV’ün Bir geminin çalışanlarına bağlı olarak hesaplanan
yürürlüğe girişini müteakip 10 yıllık bir geçiş süreci öngörülmüştür. asgari (teorik) atıksu debisinin, uğraklı/uğraksız
gemiler için öngörülen debinin limanlar arası ulaşım
MARPOL 73/78 Sözleşmesi ve eklerinde yapılan değişiklikler ile konuyla ilgili AB süresi ile limanda kalış süresi toplamına göre, limanlar
Direktifi'nin revize edilmesi ve atık alma ve atık verme yükümlülüğü bulunan sorumluların arasında belirlenecek oran doğrultusunda ‘zorunlu’
uygulamada karşılaştığı tecrübeler de göz önünde bulundurularak, Gemi Atıklarının Yönetimi ücretlendirilmesi yöntemi, bu konudaki bildirim veya
Yönetmeliği taslak olarak görüşe açılmıştır. denetim etkinliğini artıracak, denizlerdeki toplam
Ulusal mevzuatımıza dayanak olarak gösterilen MARPOL 73/78, bir gemideki kişi başı ötrofik değerin korunmasını sağlayacaktır.
atıksu ve buna göre hesaplanacak bir atıksu tankı boyutunu EK IV ile öngörmesine rağmen, bu
atıksuyun açıkdenizde deşarjını önleyecek veya kıyıya yakın olup mevzuata aykırı deşarjları Atıksu üreten gemi tanımlarının daha fazla türü
engelleyecek yaptırımlara yer vermemektedir. inine alması gerekmektedir.
Diğer taraftan, MARPOL atıksu kuralında görülen eksiklikler:
a) MARPOL EK IV'te belirtilenden daha az kişi taşıyan, iç sularda dolaşan feribotlar ve
gemilerden bahsedilmemektedir. Ancak yasal yönetmeliklerin dışında kalan ve atıksu deşarjı
yapan daha küçük bazı tekneler de bulunmaktadır.
b) Yatlar ve küçük botlar gibi turizm ve eğlence amaçlı tekneler MARPOL kuralının

2/9
içeriğinde yer almamaktadır. Aslında, özellikle fazlaca turist bulunan ülkelerde bu tekneler deniz
kirliliğini yüksek oranlarda arttırmaktadırlar.
‘Atık Yönetım Prosedürleri’ uyarınca gemi atıkları
‘Atık Yönetım Prosedürleri’ uyarınca gemi atıkları, ‘MARPOL73/78 EK I, II VE IV bertaraf sürecinin; Sıfır Atık, Ambalaj atıkları ve
Kapsamındaki Atıklar İçin Transfer Formu’ doldurularak lisanslı bertaraf firmalarına Depozito mevzuatı ile uyumlu olması gerekmektedir.
gönderilmektedir. Bu süreçlerin, Sıfır Atık, Ambalaj atıkları ve Depozito mevzuatı ile uyumlu
olması gerekmektedir.

Taslak Maddesi Görüş ve Değerlendirme Teklif

MADDE 4 –(1) Bu Yönetmelikte geçen, “Kıyıya veya denize atılmış, bırakılmış ya MADDE 4 –(1) Bu Yönetmelikte geçen,
… da çeşitli yollarla ulaşmış, insanlar tarafından …
j) Deniz çöpü: Kıyıya veya denize atılmış, üretilmiş” ifadesi; geçici veya kalıcı kirlilik j) Deniz çöpü: Kıyıya veya denize atılmış, bırakılmış
bırakılmış ya da çeşitli yollarla ulaşmış, oluşturan tüm katı maddeleri kapsayıcı ya da çeşitli yollarla ulaşmış, insanlar tarafından
insanlar tarafından üretilmiş ve denizde niteliktedir. üretilmiş katı maddeleri,
kalıcılık teşkil edebilecek katı maddeleri, Denizdeki bir atık, geçici kirlenme yaratsa
da, etkinliğini sürdürdüğü sürece olumsuz çevre
şartlarının hüküm sürmesine yol açar.
Ancak tanımın devamında yer alan
“denizde kalıcılık teşkil edebilecek katı
maddeleri” ifadesi, ‘deniz çöpü’ne getirerek
geniş anlamı sınırlamaktadır. Bu tanım, geçici
kirlilik yaratanları dikkate almayan bir yaklaşım
öngörmektedir.
‘Deniz çöpü’; kirletici kimliğinin belli
olmadığı, ‘gemi atığı’ ise kirletici kaynağın
belirlenebildiği durumlara işaret etmektedir.
Ancak çoğu zaman, gemilerden sıvı atıkların da
kimliği belirsiz şekilde denize atıldığı, ortamın
trofik değerini değiştirebilecek seviyelere

3/9

MADDE 4 –(1) Bu Yönetmelikte geçen,
… aygıtla yola çıkabilen” ibaresi; alternatifli
n) Gemi: Kullanma amacı ne olursa olsun, denizde ve
iç sularda kürekten başka bir aygıtla yola çıkabilen tüm
deniz araçları, hava yastıklı tekneler, hidrofil botlar,
platformlar ve denizaltılar gibi her türlü yapı ve tipteki
tekneyi,
MADDE 5 – …
(5) Gemilerden atık alma hizmetlerinin, gün ışığının
bulunduğu zaman diliminde gerçekleştirilmesi esastır.
ulaştığı görülmektedir. Bu bağlamda ‘deniz
çöpü’nün, ‘Gemi Atıklarının Yönetimi’ ilişkin
bir yönetmeliğin kapsamında girmeyeceği de
ifade edilebilir.
Bu nedenle tanım, geçici veya kalıcı
kirlilik oluşturan, katı maddeleri kapsayıcı
nitelikte olacak şekilde düzenlenmelidir.
Tanımda kullanılan “kürekten başka bir MADDE 4 –(1) Bu Yönetmelikte geçen,
…
olarak işletilebilen mekanizmaları n) Gemi: Kullanma amacı ne olursa olsun, denizde ve iç
sulardaki her türlü yapı ve tipteki deniz araçlarını,
kapsamamaktadır. Kürek ifadesi, uygulama
sırasında mevzuat şartlarını aşmakta
kullanılabilir niteliktedir.
Bu tanım, bir gemide özellikle çevre
denetimleri sırasında ‘kürek’ sisteminin öne
çıkarıldığı, ancak açık denizdeki baskın sistemin
ise atık üreten tipler dahil olmak üzere motorlu
itiş mekanizmalarının işletildiği durumlarda,
mevzuatın suistimaline yol açabilecek
esnekliktedir.
Diğer taraftan, geleceğe (ucu) açık olan
teknolojinin öngördüğü gemi itiş
mekanizmalarının tamamının, günümüzde
yazılan bir mevzuat tanımı içine sığdırılması
mümkün değildir.
Bu nedenle, itiş mekanizmaları ile sınırlı
olmayan, itiş sistemlerinin belirtilmediği bir
tanım, daha evrensel bir ifade olarak uzun bir
süre (yönetmelik değişikliği gerektirmeksizin)
geçerliliğini sürdürecektir.
Her ne kadar gemi atıklarının izleme ve MADDE 5 – …
denetimini kolaylaştıracak olsa da, atık alma (5) Gemilerden atık alma hizmetlerinin, yeter düzeydeki
görünürlüğün sağlanması halinde gerçekleştirilmesi esastır.
4/9
 hizmetleriningündüz saatlerinde veya neredeyse
mesai saatleri içinde yapılması esası; özellikle
uluslararası taşıma yapan özel firma
gemilerinin, herhangi bir önemli yük için değil,
sadece atıkların uygun bir gün ışığının gelmesi
için limanda bekletilmesi; şirketlerin ticari
faaliyetlerini aksatarak ekonomik kayıplara yol
açabilecektir. Kaldı ki, aynı taslağın 6/(7)/c.
Maddesi ile gemilerin bekletilmesi işlemi
çelişmektedir. Çünkü bu madde uyarınca "Atık
alım yükümlüleri, limanlarına gelen veya
limanlarına yanaşmak üzere açıkta bekleyen
gemilerden kaynaklanan ve bu Yönetmelik
kapsamında olan atıkları gemilerin talebi
üzerine, gemilerin gecikmesine yol açmaksızın
almakla yükümlüdürler.”
Günümüz teknolojisinin sağladığı güçlü
ışık kaynakları (LED) ile gün ışığı (soğuk
beyaz) görünürlük etkisi verilmektedir. Diğer
taraftan bu hüküm, kutup bölgelerine yakın
ülkelerin yük boşaltımının 6 ay boyunca
bekletileceği veya kapalı havalarda yük
boşaltımının yapılamayacağı anlamına da
gelecektir.
Bu nedenle, gemicilik faaliyetlerinin gün
saatleri ile kısıtlanması yerine, yük boşaltım
alanlarının yeter ışık şiddetini verecek şekilde
donatılması uygun görülmektedir.
MADDE 10 – (1) Liman Başkanlıkları; Gemilerin limanlara gelmeden önce atık MADDE 10 – (1) Liman Başkanlıkları;
a) Gemilerin limanlara gelmeden önce bildirimlerini yapması gerekmekte, ancak bu a) Gemilerin limanlara gelmeden önce yapmaları
yapmaları gereken atık bildirimlerini kontrol bildirimin karşılığı olarak atık boşaltımı gereken atık bildirimlerini kontrol etmekle, günlük
etmekle, yapmamış ise bir sonraki liman idaresine atık miktarının ücreti bir önceki limanda

5/9
bildirmekle sınırlı kalan bir yaptırım şeklinin ödenmemiş ise tahsilini yapmakla, bir önceki
uygulanacağı anlaşılmaktadır. limandan gelme süresi dahil, limanda geçirdikleri
süreleri oranında günlük atık miktarının ücretini
Diğer taraftan, MADDE 20/(1) uyarınca; “Atık tahsil etmekle,
kabul tesislerinin ve atık alma gemilerinin verecekleri
hizmetler gemilerden alınacak bir ücret karşılığında
yapılmak zorundadır.” Atık alım/kabul işlemlerinin
bir ücret karşılığında yapılması, gemilerin
atıklarını açık denizde boşaltmaya eğilimli
duruma getirecek veya en azından düşük atık
ürettiklerine dair rapor vermelerine yol
açacaktır.
Sonuçta, gemilerin limana gelerek atık
boşaltacaklarına ilişkin teorik beklenti, pratikte
pek mümkün görülmemektedir. Bu nedenle,
gemilerin limana gelmeden önce atık boşaltma
yapmalarını önleyecek bir sistem önerilmelidir.
Bu sorunu, günlük atık kapasitesinden
hareketle çözmek ve atık vermese de, uğraklı
gemilerin bir önceki limandan gelme süresi
dahil, limanda geçirdikleri süreleri oranında
tahsil edilmesi uygun olacaktır.
Gemi, yönetim tarafından önerilen oranda
atıksuyun deşarjını yapmalıdır. Atıksu arıtma
tesisi olmayan gemiler, MARPOL'ün minimum
şartı doğrultusunda en azından tutma tankına
sahip olacaktır. Evsel atıksuda Biyokimyasal
Oksijen İhtiyacı (BOİ5) birim değeri
50-60gr/kişi/gün olup, germi personeli sayısı ile
toplam atıksu debisi ve kirlilik yükü
öngörülebilir. Gemi tarafından üretilen atıksu,
mürettebatın sayısına ve geminin cinsine bağlı
olarak değişebilir. Bir kişiden günde ortalama

6/9

MADDE 15 – …
(2) … Bir atık alma gemisi yalnızca
bir atık alım yükümlüsü ile sözleşme
imzalayabilir.
MADDE 15 – …
(5) Donatılmasına izin verilen atık alma
gemisinin yerinde incelenmesi sonucunda uygun
bulunduğu takdirde, Bakanlıkça belirlenecek lisans
belgesi ücreti yatırılır. Dekontun sunulmasına müteakip
İl Müdürlüğü tarafından, 5 yıl süre için lisans belgesi
0.01 ve 0.06 m3 arasında atıksu üretildiği
varsayıldığında büyük turistik yolcu gemileri
günlük 170,000 gallon atıksu üretebilir.
Bir geminin bir önceki limanda atık
boşaltımı yapılmadı bilgisi varsa, asgari atık
boşaltma zorunluluğu (asgari atık boşaltma
bedeli tahsili) getirilerek, atıkların açık denizde
boşaltılması önlenebilir, çünkü zaten atık teslim
ücretini ödemektedir.
Liman trafiğinin izin vermesi durumunda, MADDE 15 – …
bir atık alma gemisi için yapılan sözleşme (2) … Liman trafiğinin uygun olması
kapsamındaki iş miktarı, geminin günlük halinde, bir atık alma gemisi, birden fazla sayıda
kapasitesinden daha düşük olabilir. Üstelik, atık alım yükümlüsü ile sözleşme imzalayabilir.
sözleşmeyi imzalayan tüzel kişinin, birden çok
sayıda gemisi olsa da, aynı liman için tek gemiyi
işletmek zorunda kalabilir, diğer gemilerin boş
kalmasına izin verilmiş olur. Ayrıca, birbirine
yakın konumdaki limanlarda aynı gemilerin
çalışması mümkün iken gemi işletme dışı
kalabilir. Böyle durumlarda, geminin (filonun)
kapasitesinin altında işletilmesi, ticari kayıpların
ortaya çıkmasına yol açabilir.
Bu nedenle, iş yükünün uygunluğuna
bakılarak, bir gemi (filosu) için birden fazla
sayıda bir atık alım yükümlüsü ile sözleşme
yapılabilmelidir.
15. Maddenin 5. Fıkrasında belirtilen bilgi MADDE 15 – …
ve belgeler, yüklenicinin (atık alma gemisinin) (5) Donatılmasına izin verilen atık alma gemisinin yerinde
incelenmesi sonucunda uygun bulunduğu takdirde, Bakanlıkça
çalışacağı işyeri (liman) bilgilerini içeren bir belirlenecek lisans belgesi ücreti yatırılır. Dekontun
'sözleşme' bilgilerini de kapsamaktadır. sunulmasına müteakip İl Müdürlüğü tarafından, 5 yıl süre için
Esasen atık almada teknik kapasitesi yeterli lisans belgesi verilir. Lisans belgesinde;
7/9
verilir. Lisans belgesinde;
a) Lisans belgesinin hangi tür atıklar için
verildiği,
b) Lisansın başlangıç ve bitiş tarihleri,
c) Atık alma gemisinin faaliyet
göstereceği ve il yetki sınırları içerisinde
kalan liman işletme sahası veya sahaları,
d) Sözleşme yaptığı atık kabul tesisi
bulunan liman adı ve adresi,
belirtilir.
MADDE 15 – …
(9) Atık alma gemisi sorumlusunun başka bir atık alım gerekmeden; sadece başka bir atık alım
yükümlüsü ile sözleşme yapma talebinin olması
durumunda, öncelikle mevcut lisansının iptal edilmesi
için ilgili İl Müdürlüğüne başvurulması gerekmektedir. olmalıdır. Aynı maddenin değiştirilmesi teklif
olan bir yüklenicinin, gemi kapasitesi yeterli a) Atık alım yükümlülerine ait bilgiler,
görülmesine rağmen diğer işyerlerinde çalışma b) Atık alma gemilerine ait işletme
kısıtı getirilmesi, bu isteklinin iş hacmini bilgileri,
sınırlamaya yönelik bir hüküm olarak c) Lisansın başlangıç ve bitiş tarihleri,
değerlendirilmelidir. d) Alınabilecek atık türleri ve depolama
Bu belgeler, atık alma yetkinliğini ifade tank kapasiteleri,
eden 'lisans' belgesi formatını aşmakta olup, belirtilir.
sadece sözleşmede yer alması gereken bilgiler
olarak uygulanmalıdır.
Diğer taraftan atık alma yükümlüsü, anılan
bilgi türlerini taslağın eki olan ‘Atık Alma
Gemilerine İlişkin İdari ve Teknik Düzenleme
(Ek-3)’ kapsamında lisansına esas olarak
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından
düzenlenen “elverişlilik belgesi”ni alarak
sağlamaktadır. Bu belgedeki bilgiler, (14). Bent
(“Hizmet vereceği bölge tanımlanır”) hariç,
lisan bilgileri için yeterlidir.
İşyeri değiştiğinde, lisansın iptal olması MADDE 15 – …
(9) Atık alma gemisi sorumlusunun başka bir atık alım
yükümlüsü ile sözleşme yapma talebinin olması durumunda,
yükümlüsü ile sözleşme yapmak yeterli ikinci bir sözleşmeyi yapmak için atık alma kapasitesinin
değerlendirilmesine yönelik belgeler ile birlikte ilgili İl
edilen 5. Fıkrasındaki bilgilerin, sadece Müdürlüğüne başvurulması gerekmektedir.
sözleşmede yer almasıyla birlikte, (geminin)
lisansın tek işyerine bağımlı kalmaması
sağlanacaktır.
Aynı maddeni 10. Fıkrasındaki destek
gemileri talep edilen bilgi türleri
(“görevlendirilmesi talep edilen destek gemisi
hakkında detaylı bilgileri, atıkların alınması,
taşınması ve teslimi esnasında izlenecek
yöntemleri ve atıkların teslim edileceği atık alım
8/9
 yükümlüsüne ilişkin bilgi/belge ve
sözleşmeler”), atık alım gemileri için de yeterli
görülmelidir.

Not: Lütfen görüşlerinizi denizcilik@csb.gov.tr e-posta adresine ve Resmi Yazı ile Bakanlığımıza iletiniz.

9/9