بېړنۍ طبي درملنې

www.nu.edu.
af
www.ecampus-afghanistan.org
. Eroes
.
.
textbooks@afghanic.org
- - - -
.
.
!
....
.
( )
:
"
."
.
.
.
.
.
.
.
www.ecampus-
. afghanistan.org
.
.
.
.
Center for ) CIM (GIZ)
International Migration & Development
.
.
:
textbooks@afghanic.org :
wardak@afghanic.org
.
.
‫ډاﻟۍ‬
‫ﺧﭙﻠﯥ ګﺮاﻧﯥ ﻣﻮر او ګﺮان ﭘﻼر ﺗﻪ ‪ ،‬ﭼﯥ زﻣﺎ ﭘﻪ ﭘﺎﻟﻨﻪ او روزﻧﻪ ﻛﯥ ﻳﯥ ډﯦﺮې‬
‫ﺳﺘړي ګﺎﻟﻠﻲ او د ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻮ ﺷﻴﺒﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻛﺘﺎب او ﻗﻠﻢ ﺗﻪ ﻫڅﻮﻟﻰ ﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻳﻮڅﻮﺧﺒﺮې‬
‫دا ﻛﺘﺎب د اﻧګﻠﻴﺴـﻲ ‪ Emergency Medical Treatment‬ﻧـﻮﻣﯥ ﻛﺘـﺎب‬
‫څﺨﻪ ﺑﯧړﻧۍ ﻃﺒﻲ درﻣﻠﻨﯥ ﻧﻮﻣﯥ ﻛﺘﺎب ﺗﻪ ژﺑﺎړل ﺷﻮې دى او ﻟﻮﺳﺘﻞ ﻳـﯥ د‬
‫ﺳﺘﺎژرډاﻛټﺮاﻧﻮ او ﻏﻴﺮﻓﺎرغ ﻣﺤﺼﻠﻴﻨﻮ ﺗﻪ ډﯦﺮ اړﻳﻦ ﺗﻤﺎﻣﻴږي ځﻜـﻪ ﭼـﯥ د‬
‫ټﻮﻟﻮﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺑﯧړﻧﯥ درﻣﻠﻨـﯥ ﭘﻜـﯥ ذﻛـﺮ ﺷـﻮې او ﻳـﻮ ډاﻛټـﺮ ﻛـﻮﻻى ﭼـﯥ د‬
‫روﻏﺘﻮن ﭘﻪ ﻋﺎﺟﻞ وارډ‪ ، ICU ،‬ﻛﻠﻴﻨﻴﻚ آو ﻧﻮرو ﺻﺤﻲ ﻣﺮﻛﺰوﻧﻮ ﻛـﯥ ﻟـﻪ‬
‫ﻧﺎروغ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ وﻛړي او ﻛﻮﻣﻪ اﻧﺴﺎﻧﯥ ﻃﺒﻲ وﺳﻪ ﭼـﯥ د ډاﻛﺘـﺮ ﻟـﻪ ﻻس‬
‫ﻛﻴږي ورﺳﺮه ﻳﯥ وﻛړي او ژوﻧﺪ ﻳﯥ ﻛﻪ د اﷲ ﭘﺎك ﺧﻮښﻪ وي ﻟﻪ ﻣﺮګ څﺨـﻪ‬
‫وژﻏﻮرې‪.‬‬
‫د ﺑﻠﻪ ﻃﺮﻓﻪ ﺗﺮ ډﯦﺮه وﺧﺘﻪ ﻣﯥ دا ﻛﺘـﺎب د ﺧﭙﻠﻮګﺮاﻧـﻮ ﻣﺤﺼـﻠﻴﻨﻮ وروﻧـﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻻﺳﻮ ﻛﯥ ﻟﯧﺪه ﻣګﺮﭘﻪ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ورﺗـﻪ ﺳـﺘﻮﻧﺰه وه او ﻫـﻢ زﻣـﺎ د ﺧﭙﻠـﻮ‬
‫ﻫﻤﺼﻨﻔﻴﺎﻧﻮ وروﻧﻮ دا ﻏﻮښﺘﻨﻪ وه ﭼﯥ دا ﻛﺘـﺎب ﭘښـﺘﻮ ﺗـﻪ وژﺑـﺎړل ﺷـﯥ ﺗـﺮ‬
‫څﻮ ﻫﺮ ﻣﺤﺼﻞ ورڅﺨﻪ ﭘﻪ اﺳﺎﻧﻪ ﮔټﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﻛړي او ﻟﻪ ﻣﺨـﯥ ﻳـﯥ ﻧﺎروﻏـﺎﻧﻮ‬
‫ﺗﻪ د ﻃﺒـﻲ ﺧـﺪﻣﺖ ﻣﺼـﺪروګﺮځﻲ‪ ،‬ﻧـﻮ ﻫﻤﺎﻏـﻪ و ﭼـﯥ د ﻣﻮﻣﻨـﺪ ﺧﭙﺮﻧﺪوﻳـﻪ‬
‫ټﻮﻟﻨﯥ ﻣﺸﺮ ﻧﺼﻴﺮﻣﻮﻣﻨﺪ ﺳـﺮه ﻣـﯥ د ﻛﺘـﺎب د ژﺑـﺎړې ﭘـﻪ اړه ﺧﺒـﺮې وﻛـړي‪،‬‬
‫ﻫﻐﯥ ﻫﻢ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺧﺒﺮه ﻛﯥ ﻟﻪ ﻣﺎﺳﺮه ﺧﻮښﯥ څﺮګﻨﺪه ﻛړه او زﻣﺎ ﻋﺰم ﻳـﯥ ﻧـﻮر‬
‫ﻫــﻢ ﭘﻴــﺎوړې ﻛــړې ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﭼټﻜــﯥ ﺳــﺮه ﻛﺘــﺎب وژﺑــﺎړم او وروﺳــﺘﻪ ﻟــﻪ ﻳــﻮ‬
‫څﻮﻣﻴﺎﺷﺘﻮ څﺨﻪ ﻣﯥ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ او ﻧﺼﺮت ﻛﺘـﺎب ﻟـﻪ اﻧګﻠﻴﺴـﻲ‬
‫څﺨﻪ ﭘښﺘﻮ ﺗﻪ وژﺑﺎړو‪.‬‬
‫د ﻛﺘﺎب د ژﺑﺎړې ﭘﻪ اړه ﺧﭙﺮ ﻧﻈﺮ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﻳﻮ څﻮټﻜﯥ ﻛﯥ ذﻛﺮﻛﻮم‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﭘﻪ اﺳﺎﻧﻪ او ﻋﺎم ﻓﻬﻤﻪ ټﻜﻮ ﺳﺮه ژﺑﺎړل ﺷﻮې دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﺘﺎب ﻛﯥ ﻫﻐﻪ ﻃﺒﻲ اﺻﻄﻼح ګﺎﻧﯥ ﭼﯥ ﻻﺗﻴﻨﯥ وي او ﻳﺎ ﭘـﻪ ﭘښـﺘﻮ‬
‫ﻛﯥ ﻛﻮﻣﻪ ځﺎﻧګړې ﻣﺎﻧﺎ ﻧﻪ ﻟﺮي ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﺻﻠﯥ ﺑڼﻪ ﻟﻴﻜﻞ ﺷﻮې دى‪.‬‬
‫أ‬
‫ﻛﺘــﺎب ﻟــﻪ اﻧګﻠﻴﺴــﻲ څﺨــﻪ ټﻜــﯥ ﭘــﻪ ټﻜــﯥ ﻧــﻪ دې ژﺑــﺎړل ﺷــﻮي ﺑﻠﻜــﯥ‬
‫ﻳﻮازې ﻟﻪ ﺟﻤﻠﻲ څﺨﻪ ﻳـﯥ اﺻـﻠﯥ ﻣﻔﻬـﻮم ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻪ ﺷـﻮې ځﻜـﻪ ﭼـﯥ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻴﺮې ټﻜﯥ ﭘﻪ ټﻜﯥ ژﺑﺎړل ﺷﻮې ﻧﻮ ښـﺎﺋﯥ ﭼـﯥ ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﻪ ﻫـﺪف ﻛـﯥ‬
‫ﺗﻐﻴﺮ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮې واى‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻛﺘــﺎب ﻛــﯥ د ﻧــﺎروﻏﻴﻮ ﺗــﺪاوې ﭘــﻪ ﻋﺎﺟــﻞ ډول څﺮګﻨــﺪه ﺷــﻮې او د‬
‫اوږدې ﺗــﺪاوۍ ﻟﭙــﺎره ﻳــﯥ ﺑﺎﻳــﺪ د داﺧﻠــﻲ ﻧــﻮرو ﻛﺘــﺎﺑﻮﻧﻮ ﺗــﻪ ﻣﺮاﺟﻌــﻪ‬
‫وﺷﻲ‪.‬‬
‫څﺮﻧګــﻪ ﭼــﯥ دا زﻣــﺎ ﻟــﻮﻣړۍ ژﺑــﺎړه ده او ﭘــﻪ ﺳــﺨﺘﯥ ګﺮﻣــۍ او د روژى د‬
‫ﻣﻴﺎﺷــﺘﯥ ﭘــﻪ اﺧــﺮو ﺷــﭙﻮ ﻛــﯥ ﻣــﯥ ﺳــﺮﺗﻪ رﺳــﻮﻟﻲ ده ﻧ ـﻮ ښــﺎﺋﯥ ﭼــﯥ ﻳــﻮ څــﻪ‬
‫ﺳـﺘﻮﻧﺰې ﭘﻜــﯥ ﻣﻮﺟــﻮدې وي ﻟـﻪ ﺗﺎﺳــﻮ څﺨــﻪ ﻳـﯥ ﺑښــﻨﻪ ﻏــﻮاړم او د ﺧــﻮږو‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻮ څﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯥ ﺳﺮه دا ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻮم ﭼﯥ د ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ﻟﻮﺳـﺘﻠﻮ‬
‫ﻛــﯥ ﻣﺎﺗــﻪ زﻣــﺎ ﺳــﻬﻮې او اﺷــﺘﺒﺎګﺎﻧﯥ ﭘــﻪ ګﻮﺗــﻪ ﻛــړۍ ﺗــﺮ څــﻮ د ﻛﺘــﺎب ﭘــﻪ‬
‫راﺗﻠﻮﻧﻜﯥ ﭼﺎپ ﻛﯥ دﻏﻪ ﺳﺘﻮﻧﺰې ﺣﻞ ﻛړم‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﻮرا ﭘښﺘﻨﻪ ﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺳﻴﺪﻣﻠﻴﺎر ﺳﺎدات‬
‫ښﻜﻠﻲ ﻛﻨړ) ﻧﻮرګﻞ وﻟﺴﻮاﻟﻰ(‬
‫ب‬
‫ﻟﻴﻜﻠړ‬
‫ﻣﺦ‬ ‫ﺳﺮﻟﻴﻚ‬ ‫ګڼﻪ‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎروﻏﻲ‬
2 Angina Pectoris .1
7 Unstable Angina .2
10 ‫ ﻗﻠﺒﻰ اﺣﺘﺸﺎء‬.3
16 Acute Coronary Syndrome .4
17 Cardiac Neurosis .5
19 ‫ د زړه ﺣﺎده ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬.6
27 ‫ د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‬.7
28 Atria Ectopic Beats .8
30 ‫ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬.9
30 ‫ ﻓﻮق اﻟﺒﻄﻴﻨﻲ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬.10
35 Sinus Tachy Cardia .11
35 Atria Flutter .12
36 Atrial Fibrillation .13
38 Atrial Fibrillation with Rapid Ventricular Rate .14
39 ‫ دﺑﻄﻴﻨﺎﺗﻮ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‬.15
40 Ventricular Ectopic Beat .16
41 ‫ ﺑﻄﻴﻨﻲ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬.17
44 ‫ ﺑﻄﻴﻨﻲ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﯥ‬.18
44 ‫ ﺑﺮﻳډﻳﻜﺎرډﻳﺎ‬.19
‫ج‬
46 Sinus Bradycardia .20
47 ‫ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼﻛﻮﻧﻪ‬.21
44 ‫ ﻟﻮﻣړې درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك‬.22
49 ‫ دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك‬.23
50 ‫ دﯦﻴﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك‬.24
51 ‫ ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﯥ‬.25
52 Stokes Adam Attack .26
53 Torsade pointes(TDS) .27
54 ( Cardiac Arrest )‫ ﻗﻠﺒﯥ ﺗﻮﻗﻒ‬.28
56 ( CPR )‫ د زړه اوﺳږوﺑﻴﺎروﻏﻮﻧﻪ‬.29
59 ‫ ﭘﯧﺮﯦﻜﺎرداﻳﺘﺲ‬.30
61 ( Shock ) ‫ ﺷﺎك‬.31
62 ‫ ﻛﺎردﻳﻮﺟﻴﻨﻴﻚ ﺷﺎك‬.32
64 Hypovolumic Shock .33
65 Anaphylactic Shock .34
67 Septic(Bacterial)Shock .35
70 Hypertensive Encephalopathy .36
71 Pulmonary Embolism .37
74 Deep Veins Thrombosis .38
‫ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎروﻏۍ‬
76 ‫ ﺧﻮدﺑﺨﻮدي ﻧﻮﻣﻮﺗﻮراﻛﺲ‬.39
76 Status Asthamaticus,Sever COPD,Corpulmonal .40
‫د‬
81 Sever Respiratory Tract Infection .41
84 Pleural Effusion .42
85 Haemoptysis .43
‫ﻫﻈﻤﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎروﻏۍ‬
88 Haematemisis .44
91 Oesophageal Varices .45
92 ‫ ﻏﺬاﺋﻲ ﺗﺴﻤﻢ‬.46
95 ‫ د اﭘﻴﻨډﻛﺲ ﺣﺎد اﻟﺘﻬﺎب‬.47
98 ‫ د ﭘﺎﻧﻜﺮاس ﺣﺎد اﻟﺘﻬﺎب‬.48
100 Acute Cholecystitis,Biliary Colic .49
102 Ascending Cholangitis .50
102 ( Jaundice ) ‫ زﻳړى‬.51
105 Fulminant Hepatitis .52
105 ( Ascites ) ‫ ﺣﺒﻦ‬.53
107 Tapping of Ascites .54
108 Hepatic Failure .55
‫د وﻳﻨﯥ ﻧﺎروﻏۍ‬
113 ‫ وﻳﻨﻪ ﻟږي‬.56
117 ‫ د وﻳﻨﯥ ﺗﯧﺮوﻧﯥ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬.57
117 Immediate Reaction .58
‫ه‬
118 Delayed Reaction .59
119 Incompatibility Reaction .60
120 Volume Overload .61
‫د ﭘښﺘﻮرګﻮﻧﺎروﻏﻲ‬
123 Haematuria .62
124 Renal Colic .63
126 Acute Retention of Urine .64
126 Acute Glomerulonephritis .65
128 ‫ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬.66

131 ‫ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﺣﺎده ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬.67
131 ‫ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ځﻨډﻧۍ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬.68
‫د اﻧﺪاوﻛﺮاﻳﻦ ﻧﺎروﻏﻲ‬
134 Diabetic Ketoacidosis .69
137 Hyperosmolar Non0Ketotic State .70
138 Hypoglycemia .71
140 Thyroid Emergencies .72
140 Thyroid Crisis .73
141 Myxoedema Coma .74
‫ﻣﺮﻛﺰي ﻋﺼﺒﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﺎروﻏﻲ‬
144 Cerebro Vascular Accident(CVA) .75
149 ‫ د ﺷﻌﻮر ﻣﺨﺘﻞ ﻛﻴﺪل‬.76
‫و‬
150 Vertigo .77
152 Status Epilepticus .78
152 ‫ ﺳﺮدرد‬.79
153 ( Migraine ) ‫ ﻧﻴﻢ ﺳﺮى‬.80
153 Temporal Arthritis .81
154 Trigeminal Neuralgia .82
155 ( Paralysis ) ‫ ﻓﻠﺞ‬.83
155 Paraplegia and Quadriplegias .84
156 Monoplegia .85
157 Spinal Cord Compression .86
158 Meningitis/Encephalitis .87
‫اﻧﺘﺎﻧﻲ ﻧﺎروﻏﻲ‬
166 ( Typhoid Fever ) ‫ وﭼﻜۍ‬.88
168 ‫ روﻣﺎﺗﻴﻜﻪ ﺗﺒﻪ‬.89
170 ‫ ﻣﻼرﻳﺎ‬.90
173 Dysentery .91
175 Amoebic Liver Abscess .92
176 ‫ ﻛﻮﻟﺮا‬.93
177 ‫ ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس‬.94
179 Rabies .95
180 Chicken Pox .96
‫ز‬
181 ( Mumps ) ‫ ﺑُﻐټ‬.97
182 ( Measles ) ‫ ﺷﻴﺮى‬.98
‫ﺗﺴﻤﻢ‬
184 (‫ )ﺗﺴﻤﻢ‬Poisoning .99
187 Chemical poisoning 100
189 Barbiturate poisoning 101
190 Opium/Morphine poisoning 102
190 Bhang Poisoning 103
191 Aspirin Poisoning 104
192 Alcoholic Poisoning 105
194 ‫ د ﺧﺎورو ﺗﻴﻠﻮ ﺗﺴﻤﻢ‬106
195 Benzodiazepine Poisoning 107
196 Drug Withdrawal State 108
197 ( Snake-Bite ) ‫ د ﻣﺎرﭼﯧﭽﻞ‬109
198 ‫ د ﻏﻮﻣﺒﺴﯥ او د ﻣﭽۍ ﭼﯧﭽﻞ‬110
199 ‫ ﻟړم ﭼﯧﭽﻞ‬111
Miscellaneous
201 ‫ اﻗﻠﻴﻤﻲ اﻏﯧﺰې‬112
202 Heat Exhaustion 113
203 ‫ د ﻳﺦ اﻏﯧﺰې‬114
204 ‫ ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎ‬115
‫ح‬
‫‪207‬‬ ‫‪ 116‬ﺑﺮﯦښﻨﺎﺋﻲ ﺷﺎك‬
‫‪207‬‬ ‫‪ 117‬ډوﺑﯧﺪل( ‪( Drowning‬‬
‫‪208‬‬ ‫‪ 118‬ﺳﻮځﯧﺪﻧﻪ ) ‪( Burns‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮﻛټﺲ ﻟﭙﺎره ﻻرښﻮد‬
‫‪213‬‬ ‫‪ 119‬ﺑﯧړﻧﯥ درﻣﻞ‬
‫‪217‬‬ ‫‪ 120‬د ډﯦﺴﭙﻴﻨﺴﺮۍ درﻣﻞ‬
‫‪ 121‬دګﯧډې ﺳﺎﺣﻲ او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﯥ‬
‫‪220‬‬ ‫ﭘﺘﺎﻟﻮﺟﻴﻚ ﺗﻐﯧﺮات‬
‫‪ 122‬د ‪ Renal Colic‬او د اﭘﻨډﻛﺲ د اﻟﺘﻬﺎب ﺗﺮﻣﻨځ‬
‫‪223‬‬ ‫ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫‪223‬‬ ‫‪ 123‬ﻋﻤﺪه ﺷﻜﺎﻳﺎت‬
‫‪225‬‬ ‫‪ 124‬ﺗﺒﻪ ) ‪( Fever‬‬
‫‪226‬‬ ‫‪Rigors, Chills, Shivering 125‬‬
‫‪229‬‬ ‫‪ 126‬ﺳﺮدرد( ‪( Headache‬‬
‫‪230‬‬ ‫‪ 127‬ﻧﻴﻢ ﺳﺮى‬
‫‪232‬‬ ‫‪ 128‬ګﻴډﻧﻴﺲ ‪ ،‬ﺳﺮﭼﻜﺮ‬
‫‪235‬‬ ‫‪ 129‬د ﺧﻮﻟﯥ زﺧﻤﻮﻧﻪ) ‪( Glossitis‬‬
‫‪236‬‬ ‫‪Aphthous ulcers 130‬‬
‫‪237‬‬ ‫‪ 131‬د ﻣﻌﺪې زﺧﻢ‬
‫‪238‬‬ ‫‪ 132‬ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪240‬‬ ‫‪ 133‬ﻣﺰﻣﻨﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪241‬‬ ‫‪Irritable Bowel Syndrome 134‬‬
‫ط‬
‫‪242‬‬ ‫‪ 135‬د ګﯧﺪې ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‬
‫‪243‬‬ ‫‪ 136‬ﻗﺒﻀﻴﺖ‬
‫‪244‬‬ ‫‪ 137‬ﻛﺎﻧګﯥ‬
‫‪245‬‬ ‫‪ 138‬ﻫﻴټﻜۍ‬
‫‪246‬‬ ‫‪Biliary Colic pain 139‬‬
‫‪247‬‬ ‫‪ 140‬ﻣﺰﻣﻦ ټﻮﺧﯥ‬
‫‪248‬‬ ‫‪ 142‬ﺑﻮﻟﯥ ﻗﻨﺎت اﻧﺘﺎن‬
‫‪250‬‬ ‫‪ 143‬ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ‬
‫‪251‬‬ ‫‪ 144‬دﭘښﻮ دردوﻧﻪ‬
‫‪252‬‬ ‫‪ 145‬ﺧﺎرښ( ‪( Itching‬‬
‫‪253‬‬ ‫‪Generalised Arthritis 146‬‬
‫‪254‬‬ ‫‪Rheumatoid Arthritis 147‬‬
‫‪Prescriptions‬‬
‫‪257‬‬ ‫‪ 148‬ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺘﺎﻧﺎت‬
‫‪258‬‬ ‫‪ 149‬ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‬
‫‪259‬‬ ‫‪ 150‬دﺑﻮﻟﯥ ﻗﻨﺎت اﻧﺘﺎﻧﺎت‬
‫‪260‬‬ ‫‪Enteric Fever 151‬‬
‫‪260‬‬ ‫‪Dysentery 152‬‬
‫‪261‬‬ ‫‪Bacillary Dysentery 153‬‬
‫‪262‬‬ ‫‪ 154‬ګﻮﻧﻮرﻳﺎ‬
‫‪263‬‬ ‫‪ 155‬ﻣﻼرﻳﺎ‬
‫‪263‬‬ ‫‪ 156‬د ﻛﻮﻟﻤﻮﭼﻴﻨﺠﻲ‬
‫ي‬
264 ‫ د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‬157
266 ‫ د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ‬158
267 ( Asthma ) ‫ ﺳﺎﺑﻨﺪې‬159
267 Gastroenteritis 160
268 ‫ ﻗﺒﻀﻴﺖ‬162
268 Peptic ulcer, Gastritis 163
269 ( Jaundice ) ‫ زﻳړى‬164
269 Epilepsy 165
270 Bell's palsy 166
270 Peripheral Neuritis 167
271 Nervous Patint 168
271 Diabetes Mellitus 169
272 Hyperthyroidism 170
272 Hypothyroidism 171
272 Arthritis 172
273 ‫ ﻧﻘﺮص‬173
274 ‫ ﺑُﻐټ‬174
‫ك‬
‫ﺑﻴړﻧۍ ﻃﺒﻲ درﻣﻠﻨﯥ‬
‫د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ‬

Ischaemic Heart Disease
1 Medical Emergency Treatment


‫‪Ischaemic Heart Disease‬‬
‫د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏۍ) ‪ ( IHD‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﻜﻠﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻛﻮي‬
‫• ‪Angina Pectoris‬‬
‫• ‪Unstable Angina‬‬
‫• ‪Myocardial Infarction‬‬
‫‪Angina Pectoris‬‬
‫اﻧﺠﻴﻨــﺎ ﭘﻜټـــﻮرس ﻳـــﻮ ﻛﻠﻴﻨﻴﻜــﻲ ﺳـــﻨﺪروم دى‪ ،‬ﭼـــﯥ د ﺳـــﻴﻨﯥ ﭘـــﻪ‬
‫ﺣﻤﻠﻮي درد ﺳـﺮه ﭘﯧﮋﻧـﺪل ﻛﯧـږي او ﺗـﺮ ټﻮﻟـﻮ ﺳـﺘﺮ ﻋﺎﻣـﻞ ﻳـﯥ د زړه د‬
‫ﻣﺎﻳﻮﻛﺎرډﻳﻢ ﻃﺒﻘﯥ ﺗﻪ د وﯦﻨﯥ او د اﻛﺴﻴﺠﻦ د ارواء ﻛﻤﻮاﻟﻰ دى‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ دردوﻧﻪ وروﺳـﺘﻪ د ﻓﺰﻳﻜـﻲ ﻛـﺎروﻧﻮ څﺨـﻪ زﻳـﺎﺗﻴږي‪ ،‬ﭼـﯥ د‬
‫‪ Effort Angina‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻳﺎدﻳږي‪ ،‬ﭼﯥ د زړه ﻣﺎﻳﻮﻛـﺎرډﻳﻢ ﺑﺮﺧـﻲ‬
‫ﺗــﻪ د اﻛﺴــﻴﺠﻦ ﭘــﻪ رﺳــﻴﺪ ﻧــﻪ ﻛــﯥ ﻛﻤښــﺖ راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﻛﻴــږي او ﻳــﺎ د‬
‫ﻣﺎﻳﻮﻛﺎرډﻳﻢ ﻃﺒﻘﻰ ﺗـﻪ د وﯦﻨـﯥ او د اﻛﺴـﻴﺠﻦ ) ‪ ( Oxygen‬ﻏﻮښـﺘﻨﻪ‬
‫‪Angina‬‬ ‫زﻳــــﺎﺗﻴږي‪ ،‬ﭼــــﯥ ﻫﻤﺪﻏــــﻪ د وﯦﻨــــﯥ د ارواء ﻛﻤــــﻮاﻟﻰ د‬
‫‪ Pectoris‬د راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﯧﺪو ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ټﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﻟﻮى ﺳﺒﺐ ﺟﻮړوي‪.‬‬
‫د ﺗﻤــﺮﻳﻦ او د ‪ Thyrotoxicosis‬ﭘــﻪ ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــﯥ ‪ Myocardium‬ﺗــﻪ د‬
‫وﯦﻨﯥ د ارواء ﻏﻮښﺘﻨﻪ زﻳﺎﺗﻴږى‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺣﺎﻻﺗﻮﻧﻪ ﭼﯥ د زړه ‪ Myocardium‬ﺑﺮﺧﯥ ﺗﻪ د وﯦﻨـﯥ او د‬
‫اﻛﺴﻴﺠﻦ ﻏﻮښﺘﻨﻪ زﻳﺎﺗﻮي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﻓﺰﻳﻜﯥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻪ‪.‬‬ ‫‬

‫ ‪Thyrotoxicosis‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺣﺎﻻﺗﻮﻧﻪ ﭼـﯥ د زړه ‪ Myocardium‬ﺑﺮﺧـﻲ ﺗـﻪ د وﯦﻨـﯥ او د‬
‫اﻛﺴﻴﺠﻦ ﻏﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻤﻮي‪ ،‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫د اﻛﻠﻴﻠﻲ ﺷﺮﻳﺎن اﺗﻴﺮوﻣﺎ‪.‬‬ ‫‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻛﻤﻮاﻟﻰ ) ‪( Anemia‬‬ ‫‬
‫د وﻳﻨﯥ د ﻓﺸﺎر ﻛﻤښﺖ ) ‪. ( Low BP‬‬ ‫‬
‫اﺑﻬﺮ دﺳﺎﻣﻰ اﻓﺎت) ‪( Aortic Valvular Lesions‬‬ ‫‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ ) ‪: ( Diagnostic Points‬‬
‫درد د ﺳــټﺮﻧﻢ د ﻫــډوﻛﯥ ﺷــﺎﺗﻪ وي او ﭘــﻪ وﺻــﻒ ﻛــﯥ ﻛــﺶ‬ ‫‬
‫ﻛــﻮوﻧﻜﯥ او ﻓﺸــﺎر راوړوﻧﻜــﻰ درد وي او ﻛﯧ ـﺪاى ﺷــﻲ‪ ،‬ﭼــﯥ دﻏــﻪ‬
‫درد زﻧﯥ‪ ،‬ﻏړۍ‪ ،‬ﻛﻴڼ ﻣټ او د ‪ Scapula‬ﻫډوﻛﯥ ﻣﻨځﻨـۍ ﺑﺮﺧـﻰ ﺗـﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ درد د ﻛﺎر ﭘﻪ وﺧﺖ او ﻳﺎ د دراﻧﺪو ﻛـﺎروﻧﻮ ﻛﻮﻟـﻮ ﭘـﺮ وﺧـﺖ راﻣـﻨځ‬
‫ﺗــﻪ ﻛﻴــږى او ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ ﺷــﺪﻳﺪ اﺣﺴﺎﺳــﺎﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮﻧــﻪ ﻛــﻮﻻى ﺷــﻲ‪،‬‬
‫ﭼﯥ دﻏﻪ دردوﻧﻪ ﻧﻮر ﻫﻢ ﺗﻘﻮﻳﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ درد ﭘﻪ ارام ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻛﻤﻴږي‪.‬‬
‫ درد د ژﺑـﯥ ﻻﻧـﺪې ﭘـﻪ ‪ glyceryl trinitrate‬ټﻴﺒﻠﻴـټ ﭘـﻪ ﻛــﺎروﻟﻮ‬
‫ﺳﺮه اراﻣﻴږي‪.‬‬
‫ د درد وﺧﺖ ﻟﻪ ‪ 3‬دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ ﻧﻴﻮﻟﻰ ﺗﺮ ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻮ ﭘﻮرې وي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﻳﺎ د ﺷﻜﺮ ﻧﺎروﻏﻲ وﻟﺮي‪.‬‬

‫ دﻏﻪ ﭘﯧښـﯥ زﻳـﺎﺗﺮه د ‪ 40‬ﻛﻠﻮﻧـﻮ څﺨـﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ ﻋﻤـﺮ ﻛـﯥ راﻣـﻨځ ﺗـﻪ‬
‫ﻛﻴږي‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻟﻪ دﻏﻪ ﭘﯧښﻮ څﺨـﻪ ځﻮاﻧـﺎن د ﻧﻈـﺮه وﻧـﻪ ﻏﻮرځـﻮل‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ د ﻧﺎروغ ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻟﻮﺣﻪ ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول ﺳﺮه ﻧﺎرﻣﻞ وي‬
‫ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ دﺳﺎﻣﻰ اﻓﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي‪ ،‬ﻟﻜﻪ د ﺑﯧﻠګﯥ‬
‫ﭘﻪ ډول د اﺑﻬﺮ ﺗﻀﻴﻖ ﻳﺎ د اﺑﻬﺮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ؛ ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ د‬
‫زړه ﻏﻴﺮ ﻧﺎرﻣﻞ اوازوﻧﻪ ) ‪ ( Cardiac murmmers‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﻛﯥ د وﻳﻨﯥ ﻛﻤﻰ وي‪ ،‬د وﻳﻨﯥ د ﻓﺸﺎر ﻟﻮړواﻟﻰ)‬
‫‪ ( High blood pressure‬ﻳﺎ د ﺷﻜﺮي ﻧﺎروﻏﻲ ﻳﯥ درﻟﻮده؛ ﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ ﭘﻪ ﻧﺎروغ د ﻫﺮې راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮي ﻧﺎروﻏۍ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻠټﻨﯥ ) ‪: ( Investigations‬‬
‫ اﻳﻠﻜټﺮوﻛﺎرډﻳﻮګﺮام ) ‪ ( ECG‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن د درد ﻛﯥ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ د ‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ ﻟﻮړواﻟﻰ ﻳـﺎ ښـﻜﺘﻪ‬
‫واﻟﻰ او ﻳﺎ د ‪ T‬ﻣﻮﺟﯥ ‪ Inversion‬وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻗﻠﺒﯥ اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻧﻮرې ﭘﻠټﻨﯥ ﻫﻢ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯥ‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻣﻜﻤﻞ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﻟﻜﻪ‬
‫ ﺳﻴﺮوم ‪. Creatinine‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ‪. Urea‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ ﺷﻜﺮ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻛﻠﺴټﺮول‪.‬‬
‫ ‪.Lipid profile‬‬
‫ د ځﻜﺮ د وﻇﺎﻳﻔﻮ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ) ‪. ( LFT‬‬
‫ ‪ Cogulation profile‬ﻟﻜﻪ ‪.INR ,PT، PTT‬‬
‫اداره ‪: Manigment‬‬
‫‪ 1‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ‪.‬‬
‫ د زړه د ﺑــﯥ ﻧﻈﻤــۍ ﻟﭙــﺎره او د ‪ ST‬او د ‪ T‬ﻣــﻮﺟﯥ د ﺗﻐﻴﺮاﺗــﻮ د ﻛﺘــﻮ‬
‫او د ﻛﻨټﺮول ﻟﭙﺎره ‪ Cardiac‬ﻣﺎﻧﻴټﻮر ﻧﺴﺐ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ورﻳـــﺪې ﻻﻳـــﻦ ﺧﻼﺻــــﻮل او ورﺳـــﺮه ‪Dextros Water 5%‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ‪ .‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د وﻳﻨﯥ ﺳﻴﺴﺘﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎرد ‪100 mmHg‬‬
‫ د ﻧﺎرﻣﻞ څﺨﻪ ﻛﻢ و‪ ،‬ﻧـﻮ ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ ‪ Normal Salin‬ډرﻳـﺐ ورﻛـﻮو‬
‫او ﻫﻢ ﭘﺮې د ﭘښﻮ ﻧﻬﺎﻳﺎت ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﻮو‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ‪ 3-4 L/min‬اﻛﺴﻴﺠﻦ ورﻛﻮو‪.‬‬
‫‪ (2‬درﻣﻠﻮ ﺗﻈﺒﻴﻖ ) ‪: ( Drug Therapy‬‬
‫‪0.4 mg Sub-Lingual nitroglycerin (a‬‬
‫دا درﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي ورﺳـﺮه درد ارام ﻧـﻪ‬
‫ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﻮ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﭘﻨځﻮ دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ ﺑﻴﺎ ورﻛﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻛـﻪ ﻧـﺎروغ‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ارام ﻧﻪ ﺷﻮ د ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء ) ‪ ( MI‬ﻃﺮف ﺗﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ Nitrates‬ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‪:‬‬
‫ ﭼﯥ د وﯦﻨﯥ ﺳﻴﺴﺘﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ‪ 100 mmHg‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬

‫ د ﻧﺒﺾ اﻧﺪازه د ‪ 110/min‬څﺨـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ وي او ﻳـﺎ د ‪ 50/min‬څﺨـﻪ ﻛـﻢ‬

‫وي‪.‬‬
‫‪ Aspirin 75-300 mg (b‬د ﺧﻮﻟﯥ د ﻻرې‪.‬‬
‫‪Beta Blocker (c‬‬
‫‪ Atenolol 25 mg‬ﻳﺎ ‪ Metoprolol 25 mg‬د ﺧﻮﻟﯥ ﻻرې‪.‬‬
‫د ‪ Beta Blocker‬ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‪:‬‬
‫ ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ‪ 100 mmHg‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ ) ‪ ( Puls‬اﻧﺪازه ‪ 60/min‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫د زړه ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪.‬‬ ‫‬
‫د ﺑﺮاﻧﻜﺴﻮﻧﻮ ﺳﻔﺰم‪.‬‬ ‫‬
‫‪ AV‬ﺑﻼك‪.‬‬ ‫‬
‫اوﻋﻴﻮ ﻣﺤﻴﻄﯥ ﻧﺎروﻏۍ‪.‬‬ ‫‬
‫‪ (d‬د ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﺎ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪ inj Insulin‬ﺗﻄﺒﻴﻘﻴږي‪.‬‬

‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻧﺎوﺻﻔﻲ درد‬

‫)‪(Unstable Angina‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻧﻨﺎوﺻﻔﻲ درد ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ټﻜﻮ ﺳﺮه ﭘﯧﮋﻧﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د اﺳــﺘﺮاﺣﺖ ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛ ـﯥ د ﺳــﻴﻨﯥ د دردوﻧــﻮ ﺗﻜــﺮاري ﺣﻤﻠــﯥ‬ ‫‬
‫زﻳﺎﺗﯧږي‪.‬‬
‫د ‪ glyceryl nitrate‬ﭘﻪ ورﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻧﺎروغ ﻟﻪ درد ﻧﻪ اراﻣﻴږي‪.‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ ‪ ECG‬ﻛﯥ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻐﻴـﺮات ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻟﻜـﻪ ‪ ST‬ﺳـګﻤﻨټ‬ ‫‬
‫‪ depression‬ﻳــﺎ د ﻣــﻮﺟﯥ ‪ ، inversion‬ﭼــﯥ زﻳــﺎﺗﺮه د ﺳــﻴﻨﯥ ﭘــﻪ‬
‫ﻗﺪاﻣﻲ ‪ Lead‬ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ﻗﻠﺒــﻲ اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧــﻪ ﭘﻜــﯥ ﻧﺎرﻣــﻞ وي‪ ،‬ﺧــﻮ ځﻴﻨ ـﯥ وﺧﺘﻮﻧــﻪ ﭘﻜــﯥ‬ ‫‬
‫‪ Troponin‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Unstable Angina‬ﭘــﻪ زﻳــﺎﺗﺮه ﻧﺎروﻏــﺎﻧﻮ ﻛــﯥ ‪Atheromatous‬‬
‫‪ Plaqu‬ﻟﻴــﺪل ﻛﻴــږي‪ ،‬ﭼــﯥ ﺑﻴــﺎ ﻫﻤﺪﻏــﻪ ‪ Plaqu‬د اوﻋﻴــﻮ د ﺟــﺪار ﭘــﻪ‬
‫داﺧــﻞ ﻛــﯥ ﺗــﺮوﻣﺒﺲ ﺟــﻮړوي او ﭘــﻪ ﻫﻤﺪﻏــﻪ وﺧــﺖ ﻛــﯥ د اوﻋﻴــﻮ د‬
‫ﺟـــــﺪار ﭘـــــﻪ داﺧـــــﻞ ﻛـــــﯥ د دﻣﻮﻳـــــﻪ ﺻـــــﻔﺤﺎﺗﻮ )‪ ( Platelat‬څﺨـــــﻪ‬
‫‪ Vasoconstrictor Substances‬اﻓﺮازﻳـږي‪ ،‬د ‪Vasoconstrictor‬‬
‫ﻣـــﻮادو اﻓـــﺮاز او د ﺗـــﺮوﻣﺒﺲ د ﺟﻮړﻳـــﺪو ﭘـــﻪ ﺻـــﻮرت ﻛـــﯥ د زړه د‬
‫ﻣﺎﻳﻮﻛــﺎرډﻳﻢ ﻃﺒﻘــﻰ ﺗــﻪ د وﯦﻨــﯥ ارواء ﻛﻤﻴــږي او ﺑﻼﺧــﺮه د ﺳــﻴﻨﯥ د‬
‫درد ﻻﻣﻞ ګﺮځﻲ‪.‬‬

‫اداره ﻳﺎ ‪: Manigment‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻳﯥ د ‪ Angina‬ﭘﻪ ﺷﺎن دي‪.‬‬
‫درﻣﻞ ‪: Drugs‬‬
‫‪ (a‬ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ د ژﺑــﯥ ﻻﻧــﺪې ‪ Nitroglyceren‬د ﻫــﺮو ﭘﻨځــﻮ دﻗﻴﻘــﻮ‬
‫څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ دوه ځﻠﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږى‪ ،‬ﻛﻪ ﻟﻪ دې ﺳﺮه ﺑﻴﺎ ﻫـﻢ ﻧـﺎروغ‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻟﻪ درد څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺎوه‪ ،‬ﻧﻮ ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ ورﺗـﻪ د‬
‫ورﯦﺪ د ﻻرې ‪ Nitroglyceren‬ﺗﻄﺒﻴﻘﻴږي‪.‬‬
‫ورﯦﺪې ‪: Nitroglycerine‬‬
‫ورﯦـﺪې ﻧﺎﻳټﺮوګﻼﻳﺴـﻴﺮﻳﻦ د ‪ 5-10 microgram/min‬ﭘـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ورﻛــﻮل ﻛﻴــږي‪ ،‬ډوز ﻳــﯥ ډﯦــﺮ ﭘــﻪ اﺣﺘﻴــﺎط ﺳــﺮه د ‪ Heart Rate‬او د‬
‫وﻳﻨــﯥ د ﻓﺸــﺎر ﭘــﻪ څــﺎرﻧﯥ ﺳــﺮه ﻛﻨټﺮوﻟﻴــږي‪ ،‬ﭘــﻪ ‪Normotensive‬‬
‫ﻧﺎروﻏـﺎﻧﻮ ﻛــﯥ د ‪ Nitroglyceren‬ډوز د ﻫـﺮ ﭘﻨځــﻮ دﻗﻴﻘـﻮ ﭘــﻪ دوران‬
‫ﻛــﯥ د درد د اراﻣﻴــﺪو ﭘــﻮرې ﻟــﻮړﻳږى‪ ،‬د ﻧــﺒﺾ اﻧــﺪازه ورﺳــﺮه ﻧــﻪ‬
‫ﻟﻮړﻳږي او ﻧﻪ ورﺳﺮه د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ ﻛﻴږي‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ډﯦﺮو ﻧـﺎدرو‬
‫ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ ‪ Bradycardia‬راﻣﻨځ ﺗـﻪ ﻛـﻮي‪ ،‬ﭼـﯥ ﺑﻴـﺎ ورﺗـﻪ ﭘـﻪ ځﻴﻨـﯥ‬
‫اﺳﺎﺳــﯥ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ‪ 0.5-1.0 mg‬ورﻳــﺪې اټــﺮوﭘﻴﻦ) ‪( Atropin‬‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‪::‬‬

‫ﻣﻀــــﺎد اﺳــــﺘﻄﺒﺎب ﻳــــﯥ د ‪ Angina‬ﭘــــﻪ ﺗــــﺪاوۍ ﻛــــﯥ د ژﺑــــﯥ ﻻﻧــــﺪې‬

‫‪ Nitroglycerine‬ﭘﻪ ﺷﺎن دي‪.‬‬
‫‪.Aspirin (b‬‬
‫‪ Aspirin 300 mg‬د ﺧـﻮﻟﯥ د ﻻرې او ﺑﻴـﺎ وروﺳـﺘﻪ ‪ mg100‬ﭘـﻪ ﻣﻨﺤـﻞ‬
‫ډول ﺳﺮه ﻳﯥ اﺳﺘﻌﻤﺎل ډﻳﺮ ﻏﻮره دى‪.‬‬
‫‪: Beta blocker (c‬‬
‫ډوز ﻳﯥ د اﻧﺠﻴﻨﺎ ﭘﻪ ﺗﺪاوۍ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي‪.‬‬
‫‪: Calcium channel blocker (d‬‬
‫د اﺳــــﻜﻴﻤﻴﻚ اﻋﺮاﺿــــﻮ د ﻛﻨټــــﺮول ﻟﭙــــﺎره )‪ Verapamil (Calan‬ﻳــــﺎ‬
‫)‪ diltiazen (Herbesser‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Heparine (e‬‬
‫د ورﻳـﺪ د ﻻرې ‪ inj Heparin 5000 i.u‬ورﻛـﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬ﭼـﯥ دﻏـﻪ ډوز‬
‫‪ 1000 i.u‬ﭘﻪ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﺳﻴﺮم ‪ drip‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴږى ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﻫﺮ ﺷﭙږو ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ‪ PT,APTT,INR‬څﺎرل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻛﻢ ﻣﺎﻟﻴﻜﻮﻟﻰ وزﻧﻪ ‪ Heparin (enoxaprin) 1 mg/kg/12 hours‬ﻫـﻢ‬
‫ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ‪ Tielodapin 250 mg BD‬د ﺧﻮﻟﯥ د ﻻرې ﻫﻐﻪ ﻧﺎروﻏـﺎﻧﻮ ﺗـﻪ‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ د ‪ Aspirin‬اﺧﻴﺴﺘﻮ ﺗﻮان وﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫‪: Thromblytic Therapy (f‬‬
‫دا ﺑﺎﻳــﺪ اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﻧــﻪ ﺷــﻲ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻣﻘــﺎوم ‪ ST‬ﺳــګﻤﻨټ ﺟګــﻮاﻟﻰ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬

‫ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء‬
‫)‪(Myocardial Infarction‬‬
‫ﻗﻠﺒــﻲ اﺣﺘﺸــﺎء د ﻣﺎﻳﻮﻛــﺎرډﻳﻢ ﻟــﻪ ﻧﻜــﺮوز څﺨــﻪ ﻋﺒــﺎرت دى‪ ،‬ﭼــﯥ د‬
‫اﻛﻠﻴﻠــﻲ ﺷــﺮاﻳﻨﻮ د ﺟﺮﻳــﺎن او ﻗﻠﺒــﻲ ﻋﻀــﻠﻲ د ﻣﺼــﺮف ﭘــﻪ ﻣــﻨځ ﻛــﯥ‬
‫وﺧﻴﻢ ﻋﺪم ﺗﻮازن ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪ ،‬ﭘﻪ ﻗﻠﺒـﻲ اﺣﺘﺸـﺎء) ‪ ( MI‬ﻛـﯥ‬
‫‪ Sub endocard‬ﻃﺒﻘـﻪ ﭘـﻪ اﻓـﺖ اﺧﺘـﻪ ﻛﻴـږي) ‪Non transmural‬‬
‫‪ ( Infarction‬او ﻳـﺎ د ﻣﺎﻳﻮﻛـﺎرډ ټـﻮل ﺿـﺨﺎﻣﺖ ﭘـﻪ ﻧﻜـﺮوز ) ‪Trans‬‬
‫‪ ( mural infarction‬اﺧﺘـــﻪ ﻛﻴـــږى‪ ،‬ﭼـــﯥ ﭘـــﻪ دې اﺧـــﺮې ډول ﻳـــﯥ‬
‫اﻛﻠﻴﻠﻰ ﺷﺮﻳﺎن ) ‪ ( Cronary Artery‬ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول او ﭘـﻪ ګـﺬري ډول‬
‫‪ ، Plague‬ﺗﺮﻣﺒﻮزس او ﺳﻔﺰم ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ﺗﺸﺤﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ ‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺷﺎﻳﺪ د وﯦﻨﯥ د ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر او د ﺷﻜﺮي ﻧﺎروﻏﻲ وﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬
‫د ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء ﭘﯧښﯥ زﻳﺎﺗﺮه د‪ 40‬ﻛﻠﻮﻧﻮ څﺨﻪ ﭘﻮرﺗـﻪ ﻋﻤـﺮ ﻛـﯥ‬ ‫‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴږى‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ځﻮاﻧﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ﭘﺎﻣﻪ وﻧﻪ ﻏﻮرځﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧــﺎروغ ﺑــﻪ د ﺳــﻴﻨﯥ ﭘــﻪ ﺑﺮﺧــﻪ ﻛــﯥ ﻟــﻪ ﺳــﺨﺖ درد څﺨــﻪ ﺷــﻜﺎﻳﺖ‬ ‫‬
‫ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺑﻪ ﭘﺮ ﺳﻴﻨﻪ د وزن اﻳښﻮدو اﺣﺴﺎس ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‬
‫ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ ﻧﺎروغ د ﺳﻴﻨﯥ ﻟﻪ ﻧﺎاراﻣۍ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ د ﺳﺮ ﻟﻪ ګﻨګﺲ واﻟﯥ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ وﻛړي‪.‬‬ ‫‬

‫ﭘﻪ ﻟږو ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﺷـﺎﻳﺪ ﻧـﺎروغ د ګﻴـډې د ﭘـﻮرﺗﻨۍ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـﯥ د‬ ‫‬
‫درد او د زړه ﺑﺪواﻟﻰ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ډﻳﺮو ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻟﻪ ﻧﺎروغ ﭘﺮﻳﻤﺎﻧﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺧﺎﻣﻮﺷﻪ وي‪ ،‬ﻟﻜـﻪ دﺑﻴﻠګـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ډول ﭘﻪ زړو ﺧﻠﻜـﻮ ﻛـﯥ او د ﺷـﻜﺮ ﭘـﻪ ﻧﺎروﻏـﺎﻧﻮ ﻛـﯥ‪ ،‬ﭼـﯥ دﻏـﻪ ډول‬
‫اﺣﺘﺸﺎ ء ‪ Silent MI‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻳﺎدﻳږي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺑﻪ ﻳﻮ د ﻻﻧﺪې ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻮ درﻟﻮدوﻧﻜﻲ وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺷﺎﻳﺪ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪو ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ ﺑﻪ ﻧﺎروغ ﻣﺦ ﺧﺎﺳﻒ او ډﯦـﺮ ﺧـﻮﻟﻴﺠﻦ ﺑـﻪ‬ ‫‬
‫وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺷﺎﻳﺪ د د ﭼﭗ ﺑﻄﻴﻦ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻲ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﺳﺨﺘﻪ ﺳـﺎﻟﻨډي‬ ‫‬
‫وﻟﺮي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ‪ Stroke‬وﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﻟﻮړ‪ ،‬ښﻜﺘﻪ او ﻳﺎ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪ .Pulse‬زﻳﺎﺗﺮه ﻧﺎروﻏﺎن ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳـﺎ ﻟﺮي‪،‬اﻣﻜـﺎن ﻟـﺮي ﭘـﻪ ﻟـږو‬ ‫‬
‫ﭘﻴښﻮ ﻛـﯥ ﻧـﺎروغ ‪ Bradycardia‬وﻟـﺮي‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي ﻣﺘﻨـﺎوب ﻧـﺒﺾ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وو ﻧﻮ دا ﭘﻪ ﭘﺮاﺧﻪ ډول د ﻣﺎﻳﻮﻛﺎرډ ﺗﺨﺮﻳﺐ څﺮګﻨﺪوي‪.‬‬
‫د زړه اﺻﻐﺎء‪:‬‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻗﻠﺒﻲ اوازوﻧﻪ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬

‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د زړه ﻟـﻮﻣړﻧۍ اواز ﭘـﻪ ﻋﺘﻤـﺎدي ﻛﻴﺴـﻮﻧﻮ ﻛـﯥ ښـﻜﺘﻪ‬
‫وي‪.‬‬
‫ د زړه د ﺳــﺎﻣﻲ ﻧــﺎروﻏﻴﻮ ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﺷــﺎﻳﺪ د زړه ﻏﻴﺮﻧﺎرﻣــﻞ‬
‫اوازوﻧﻪ ) ‪ ( Murmur‬واورﻳﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ وﺧﻴﻢ ‪ CCF‬ﻛﯥ د زړه درﻳﻢ اواز ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﻧﻮې ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻣﺮﻣﺮ ښﻜﺎره ﻛﻴﺪل ﻛﺴﺒﻲ ‪ VSD‬ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ اﺻﻐﺎء‪:‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻛﯥ ﻛﻮم اﻓﺖ ﻧﻪ څﺮګﻨﺪﻳږي‪ ،‬ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺷﺎﻳﺪ ‪ Crepitation‬ﭘﻜﯥ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘﻠټﻨﯥ ‪: Investigations‬‬
‫ﭘﻪ ‪ ECG‬ﻛﯥ ﺑﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ ﻟﻮړواﻟﻰ‪.‬‬ ‫‬
‫‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ ښﻜﺘﻪ واﻟﻰ‪.‬‬ ‫‬
‫د ‪ Q‬ﻣﻮﺟﻰ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬ ‫‬
‫‪: Cardiac Enzymes Test‬‬
‫د زړه د ﻧﺎروﻏﻴﻮد ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙـﺎره ﭘـﻪ وﻳﻨـﻪ ﻛـﯥ د ﻗﻠﺒـﯥ اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧـﻮ‬
‫ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻳﻮه ﺧﺎﺻﻪ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ده‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ دوران ﻛـﯥ د زړه د اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧـﻮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ د زړه ﻧـﺎروﻏۍ څﺮګﻨــﺪوي‪ ،‬دﻏـﻪ اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧـﻪ د ‪ 6‬ﺳــﺎﻋﺘﻮ‬
‫ﭘــﻪ ﻣــﻮده ﻛــﯥ ﻟــﻮړﻳږي او د ﻟﻮړﻳــﺪو اﺧــﺮې ﻧﻘﻄــﻪ ﻳــﯥ ﺗــﺮ ‪ 12‬ﺳــﺎﻋﺘﻮ‬
‫ﭘﻮرې ده او د ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ دوران ﻛﯥ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د زړه اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧﻮ ﺑﯧﻠګﯥ‪.‬‬

‫‪Enzymes‬‬ ‫)‪Peak (hour‬‬ ‫‪Duration of‬‬

‫‪Elevation‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪CK-MB-‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪1-2 days‬‬

‫)‪2 SGOT(AST‬‬ ‫‪36-48‬‬ ‫‪4 days‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪LDH‬‬ ‫‪48-72‬‬
‫‪: Cardiac troponin T‬‬
‫دﻏﻪ اﻧﺰاﻳﻢ ﻟﻪ اﻓﺖ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻛﻴـږي او د‬
‫ﻟﻮړﻳﺪو اﺧﺮې ﻧﻘﻄﻪ ﻳﯥ ‪ 1-2‬ورځـﯥ ده او ﺑﻴﺮﺗـﻪ د ‪ 5-14‬ورځـﻮ څﺨـﻪ‬
‫ﺧﭙــــﻞ ﻧﺎرﻣــــﻞ ﺣﺎﻟــــﺖ ﺗــــﻪ راځــــﻲ‪ Cardiac troponin T ،‬ﻳــــﻮ‬
‫ﻣﺎﻳﻮﻛﺎرډﻳـــﻞ اﻧټـــﯥ ﺟﻨـــﻴﻦ دي‪ ،‬دا ﻟـــﻪ ‪ CPK‬څﺨـــﻪ ﻣﺨﻜـــﯥ دوران‬
‫ﺧﻮﺷﯥ ﻛﻴږي او ډﯦﺮ ﺧﺎص دى‪.‬‬
‫ﻧﻮرې ﭘﻠټﻨﯥ ﭘﻪ ‪ Angina Pectoris‬ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﺗﺸﺤﻴﺺ‪: Diagnosis‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮې د ﻻﻧﺪې درﻳﻮ څﺨﻪ دوه ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺿﻊ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ (1‬اﻧﺪﻳښﻨﻪ ﭘﻴﺪاﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪.‬‬
‫‪ (2‬د ‪ ECG‬ﺗﻐﻴﺮات‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻗﻠﺒﯥ اﻧﺰاﻳﻤﺎټﻴﻚ ﺗﻐﻴﺮات‪.‬‬
‫اداره ﻳﺎ ‪: Management‬‬
‫‪ (a‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻳﯥ ﭘﻪ وړاﻧﺪې ﻣﺨﻮﻧﻮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪: Oxygen herapy (b‬‬
‫‪ 3-5 LO3/ min‬ﭘﻪ دوام دار ډول ﺳﺮه‪.‬‬

‫‪Inj Morphine 5 mg I.V (c‬‬

‫‪Sub-lingual nitroglycerin (d‬‬
‫‪I.V Nitroglycerine (e‬‬
‫‪Aspirin (f‬‬
‫‪Heparin (g‬‬
‫‪Beta blocker (h‬‬
‫‪ACE Inhibitor (i‬‬
‫‪ Acetopril (Capaten) 6.25 mg‬ﻳﺎ ‪Lisinopril (Zestril) 2.5‬‬
‫‪ . mg OD‬دا ﭘﻪ ﺧﺎص ډول دﭼﭗ ﺑﻄﻴﻦ ﺑﻰ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﻛﯥ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Thrombolytic therapy (j‬‬
‫اﺳﺘﻄﺒﺎب‪:‬‬
‫‪Persistant elevated ST segment‬‬ ‫‬
‫ ‪. Appearance of new LBBB‬‬
‫‪: Streptokinass (k‬‬
‫‪ 1.5 million units‬ﭘﻪ ‪ 100cc. saline‬ﻛﯥ د ‪ I.V‬اﻧﻔﻴﻮژن ﭘﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫ﭘﻪ ‪ 60‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬ګړﻧﺪې اﻧﻔﻴﻮژن اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‬
‫ﺑﻄﻴﻨﻲ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫اﻋﻈﻤﻲ ﻏﻮره اﺛﺮﻳﯥ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ دى‪ ،‬ﭼﯥ ﻧﺎروغ د ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء‬
‫ﭘﻪ ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ راﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل د ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻮرې دا درﻣﻞ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻋﻮارض‪: Side Effects‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي اﻟﺮژﻳﻚ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺳﺮه د ﺳﺨﺖ ﻫﺎﻳﭙﻮټﻴﻨﺸﻦ‬ ‫‬
‫واﻗﻊ ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ 10%‬ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Mild Hypotention‬راﻣﻨځ ﺗﻪ‬ ‫‬

‫ﺷﻲ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻓﺸﺎر د ﻟﻮړوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻼزﻣﺎ ‪ Expander‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‬
‫‪ Bleeding‬ﻧﺎروﻏۍ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺣﻤﻞ ) ‪. ( Pregnancy‬‬ ‫‬
‫ﺳﺨﺖ د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر) ‪. ( 180/110‬‬ ‫‬
‫د ﻣﻌﺪې زﺧﻢ) ‪. ( Peptic ulcer‬‬ ‫‬
‫د ﺗﻴﺮو ‪ 12‬ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ د ﻣﺎﺑﻴﻦ ﺗﺎزه ﺳټﺮوك‪.‬‬ ‫‬
‫ د ﺗﻴﺮو ‪ 10‬ورځﻮ ﺗﺎزه ﺟﺮاﺣﻲ ﻳﺎ ټﺮاﻣﺎ‪.‬‬
‫اﻋﺮاﺿﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ‪:‬‬
‫د وﯦﻨﯥ د ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر ﺗﺪاوې‪.‬‬ ‫‬
‫ﺷﺎك ﺗﺪاوي‪.‬‬ ‫‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﺗﺪاوي‪.‬‬ ‫‬
‫ﺑﺮﻳډې ﻛﺎرډﻳﺎ ﺗﺪاوي‪.‬‬ ‫‬
‫د زړه د ﺑﯥ ﻧﻈﻤۍ ﺗﺪاوي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬د ‪ Inferion MI‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺗﻞ ﺑﺎﻳﺪ د ﺳﯧﻨﯥ ښﯥ‬
‫‪ Lead‬ﺗﻪ ﻓﻜﺮ وﺷﻲ د دې ﻟﭙﺎره ﭼﯥ د ښﯥ ﺑﻄﻴﻦ ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء‬
‫‪ V3-4R‬ﺑﻪ ‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ ﻟﻮړواﻟﻰ وښﺎﻳﻲ‪ .‬ﻧﺎروغ‬ ‫څﺮګﻨﺪه ﻛړي‪.‬‬
‫ﺑﻪ‬
‫ ‪. Hypotention‬‬
‫ د ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‪.‬‬

‫ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﻟﻪ اﻓﺖ څﺨﻪ ﭘﺎﻛﻪ وي‪.‬‬
‫د ښﯥ ﺑﻄﻴﻦ ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء اداره‪:‬‬

‫ د ﻧﻴﻢ څﺨﻪ ﺗﺮ دوه ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮده ﻛﯥ ‪I.V Salin rapidly 500-‬‬
‫‪. 1000 ml‬‬
‫ﻛﻪ ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ‪ 90 mmHg‬څﺨﻪ ﻛﻢ و‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ‬
‫ورﺗﻪ د ‪ 5 microgram/min/kg‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ‪Dobutamine‬‬
‫اﻧﻔﻴﻮژن ﺷﺮوع ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ ډوز ﻳﯥ د ‪ 20 microgram/min/kg‬ﭘﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﻟﻮړﻳږي‪.‬‬
‫ﺣﺎد اﻛﻠﻴﻠﯥ ﺳﻨﺪروم‬

‫‪Acute Coronary Syndrome‬‬
‫ﺣﺎد اﻛﻠﻴﻠﻰ ﺳﻨﺪروم ) ‪ ( ACS‬ﭘﻪ دوه ﻛﻼﺳﻮﻧﻮ) ﺑﺮﺧﻮ( وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ (1‬ﺣﺎد اﻛﻠﻴﻠﻰ ﺳﻨﺪروم د ﻟﻮړ) ‪ ST ( raised‬ﺳګﻤﻨټ ﺳﺮه ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺣﺎد اﻛﻠﻴﻠﻰ ﺳﻨﺪروم ﭘﺮﺗﻪ د ‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ ﻟﻪ ‪ elevation,‬څﺨﻪ ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻟﻮﺣﻪ‪:‬‬
‫د ارام ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ د ﺳﻴﻨﯥ درد‪.‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ د ﻫﻀﻢ اﻧﺪﻳښﻨﯥ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺳﺎﻟﻨډى‪.‬‬ ‫‬
‫ﻓﺰﻳﻜﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻻﻧﺪې ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬ ‫‬

‫د اﺑﻬﺮ څﻴﺮې ﻛﻴﺪل‪.‬‬ ‫‬

‫د ﺳږو اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم‪.‬‬ ‫‬
‫ﻋﻼﻳﻢ;‬
‫د وﻳﻨﯥ د ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ واﻟﻰ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻗﻠﺒﯥ ﻣﺮﻣﺮوﻧﻪ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻨټ‪:‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﻣﻨﺠﻤﻨټ د ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء ﭘﻪ ﺷﺎن دى‪.‬‬
‫ﻗﻠﺒﯥ ﻧﻴﻮروزس‬
‫‪Cardiac Neurosis‬‬
‫)‪(Effort Syndrome‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣـــﺎ زﻳـــﺎت ﻧﺎروﻏـــﺎن د روﻏﺘـــﻮن ﺑﻴړﻧـــۍ څـــﺎﻧګﯥ ﺗـــﻪ د زړه )ﻗﻠﺒـــﻲ(‬
‫ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻮي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﯥ د زړه ﻧﺎروﻏﺎن ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دى‪.‬‬
‫درد د زړه ﭘﻪ څﻮﻛﻪ ﻛﯥ وي او ﻧﺎروغ ﻳﯥ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎًﭘﻪ ﻧښﻪ ﻛﻮي‪.‬‬ ‫‬
‫درد ﭘﻪ ﻟﻤﺲ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه او ﻳـﺎ ﭘـﻪ ﺳـﺎﺣﻪ ﺑﺎﻧـﺪې د ﻓﺸـﺎر راوړﻟـﻮ ﺳـﺮه‬ ‫‬
‫زﻳﺎﺗﻴږي‪.‬‬
‫درد ﻟﻪ ﻛﺎر ﻛﻮﻟﻮ څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ راځﻲ‪.‬‬ ‫‬
‫درد د ډﯦﺮ اوږد وﺧﺖ ﻟﭙﺎره وي او ﭘﻪ ارام ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻧﻪ اراﻣﻴږي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻗﻠﺒﻲ اﻧﺰاﻳﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ټﻮل ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬ ‫‬
‫‬

‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻟﻮﺣﻪ ﻛﯥ ﺑﻪ ﻛﻮم ﻏﻴﺮ ﻧﻮرﻣﺎل ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل‬ ‫‬
‫ﻛﻴږي او ﭘﻪ ﻳﻮ ﺧﻮﻧﺪې ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ ﺑﻪ وي‪.‬‬
‫ﻻﻧــﺪې د ﺑﺴــﺘﺮ د ﺧــﻮا ټﻴﺴــټﻮﻧﻪ د ﺗﺸــﺨﻴﺺ د وﺿــﻊ ﻛــﻮل ﻟﭙـــﺎره‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻧـﺎروغ څﺨـﻪ ﭘﻮښـﺘﻨﻪ ﻛﻴـږي‪ ،‬ﭼـﯥ ﺧﭙـﻞ ﺗـﻨﻔﺲ ودروي‪ ،‬ﺧـﻮ‬ ‫‬
‫ﻧﺎروغ ﺑﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻛﺎر ﻛﯥ ﻧﺎﻛـﺎم ﺷـﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ ﻫﻐـﻪ ﺧﭙـﻞ ﺗـﻨﻔﺲ د ﻧﻴﻤـﯥ‬
‫دﻗﻴﻘﯥ ﻟﭙﺎره ودروي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﻧﺎروغ څﺨﻪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ د ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻮ ﻟﭙﺎره ګړﻧﺪى‬ ‫‬
‫ﺗﻨﻔﺲ اﺟﺮا ﻛړي‪ ،‬ﭼﯥ د ﻧﺒﺾ اﻧﺪازه ﺑﻪ د ‪ 100/min‬څﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ‬
‫ﻻړه ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺪاوي‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ډاډ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ ﻛﻮﻣﻪ ﻗﻠﺒﻲ ﻧﺎروﻏﻲ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬
‫‪Tranquillizer‬د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول ‪Valium, Neuzam‬ﻳﺎ‬ ‫‬
‫‪ Laxillium‬د ﺗﺸﻮﻳﺶ د ﺧﺘﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Beta blocker‬ﻫﻢ ﻣﻮﺛﺮه ﺗﻤﺎﻣﻴږي‪.‬‬ ‫‬

‫د زړه ﺣﺎده ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬

‫‪Acut Heart Failure‬‬
‫)‪(Pulmonary Odema‬‬
‫د زړه ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ دزړه د ﻫﻐﻪ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘۍ څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى‪ ،‬ﭼﯥ زړه‬
‫ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى‪ ،‬ﭼﯥ ﺧﭙﻞ ﻛﺎﻓﻰ ﻗﻠﺒﯥ دﻫﺎﻧﻪ د ﺑﺪن د ﺿﺮورت ﭘﻪ‬
‫اﺳﺎس ﺑﺮﻗﺮاره وﺳﺎﺗﻲ‪..‬‬
‫ﻳﺎ دزړه ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ )‪( Heart failure‬ﻳﻮ ﺳﺨﺖ ﺳﻨﺪروم دى‪،‬‬
‫ﭼﯥ د زړه دﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯥ او وﻇﻴﻔﻮې ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ‬
‫ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ زړه ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى‪ ،‬ﭼﯥ د وﻳﻨﻰ‬
‫ﻳﻮﻓﺰﻳﺎﻟﻮژﻳﻚ دوران وﺳﺎﺗﻲ‪ ،‬ﭼﯥ د ﺑﺪن ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﺗﻪ وﻳﻨﻪ‬
‫ﭘﻤﭗ ﻛړي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﯥ ﻳﯥ د ښﯥ زړه او ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﭼﭗ زړه‬
‫ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ ﻫﻢ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪ ،‬ﭼﯥ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻗﻠﺒﯥ دﻫﺎﻧﻪ ورﺳﺮه‬
‫ﻛﻤﻴږي او د ﺑﺪن ﺣﻴﺎﺗﻲ اﻋﻀﺎوو ﺗﻪ ﭘﻮره وﻳﻨﻪ ﻧﻪ رﺳﻴږي‬
‫اوﻳﻮ‪ Multi organ failure‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ د ﻣﺮګ ﺳﺒﺐ‬
‫ګﺮځﻲ‬
‫ﭘﺘﻮﻓﺰﻳﺎﻟﻮﺟﻲ‪:‬‬
‫د ﻗﻠﺒﻲ دﻫﺎﻧﯥ ) ‪ ( Cardiac out put‬د ﻛﻤﻮاﻟﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د وﯦﻨﯥ‬
‫د ﭘﻪ اروء ﻛﯥ ﻛﻤښﺖ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي او ﻫﻢ د ﺑﺪن اﻋﻀﺎء او‬
‫اﻧﺴﺎﺟﻮ ﺗﻪ د اﻛﺴﻴﺠﻦ ارواء ﻛﻤﻴږي ﭼﯥ ﭘﻪ دې ﺳﺮه ‪Cardiac‬‬

‫‪ reserves.‬ﻛﻤﻴږي او ﭘﻪ ﻓﻠﻤﻮﻧﺮي او ﭘﻪ ځﺎﻧګړي ﺗﻮګﻪ ﭘﻪ‬

‫‪ Systemic‬ورﻳﺪوﻧﻮ ﻛﯥ ‪ Congestion‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪..‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ‪:‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﻟﻪ ﻻﻧﺪې ﻧﺎروﻏﻴﻮ څﺨﻪ ﻳﻮه ﻧﺎروﻏﻲ وﻟﺮي‪.‬‬
‫‪.Ischeamic Heart Disease‬‬ ‫‬
‫‪.Hypertention‬‬ ‫‬
‫د زړه دﺳﻤﺎﻣﻲ ﻧﺎروﻏۍ‪.‬‬ ‫‬
‫اﻧﻴﻤﻴﺎ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻧﻮر واﻗﻌﺎت ﻟﻜﻪ ‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ د ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ‪. Overload‬‬ ‫‬
‫ ‪. Head injury‬‬
‫ )‪Acut Respiratory distress Syndrom(ARDS‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫)‪Exertional dysponea(PND‬‬ ‫‬
‫‪Paroxysmal nocturnal dyspnoea‬‬ ‫‬
‫‪Orthopnoea‬‬ ‫‬
‫‪Chest Pain‬‬ ‫‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻛټ ﻳﺎ ﺧﭙﻞ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ ﺳﻴﺪه څﻤﻠﻲ او‬
‫ﻫڅﻪ ﻛﻮي ﭼﯥ ﻛﻴښﻨﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻧﺎروغ د ﭘﺎم وړ ﺳﺎﻟﻨډي ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬

‫ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ زﻳﺎﺗﻲ ﺧﻮﻟﯥ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬

‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺳﻴﺎﻧﻮزس ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ ﻟږو ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻧﺒﺾ) ‪( Pulse‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ د زړه ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ د ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮي وي؛ ﻧﻮ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻣﺘﻨﺎوب ﻧﺒﺾ ) ‪Pulsus‬‬
‫‪ ( alternans‬ﻣﻮﺟﻮد وي‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر‪:‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‪ ،‬زﻳﺎت‪ ،‬ﻛﻢ او ﻳﺎ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬
‫د ﺟګﻮﻟﺮورﻳﺪ ﻓﺸﺎر) ‪: ( JVP‬‬
‫د ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪي ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫‪:Odema feet‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻨﻮ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ د ﭘښﻮ ﭘړﺳﻮب ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫د زړه ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط د ﻛﻴﺲ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Heaving apex‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬ ‫‬
‫د زړه د دﺳﺎﻣﻲ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺮﻣﺮ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫‬
‫وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د زړه درﻳﻢ اواز ) ‪ ( S3 gallop‬ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫‬
‫وي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬ ‫‬

:‫د ﺳﻴﻨﯥ اﺿﻐﺎء‬

.‫ وي‬Coarse crepitation ‫د ﺳﯧﻨﯥ ﭘﻪ دواړو ﺧﻮاوو ﻛﯥ‬
:‫د ګﻴډې ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‬
‫ ﺣﺒﻦ‬، Hepatomegaly ‫ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‬
.‫ ( ﻣﻮﺟﻮد وي‬Ascites)
Cardiac ) ‫ د ﻻﻧﺪې ټﻜﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﺎﻳﺪ د زړه ﺣﺎد ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬:‫ﻳﺎدوﻧﻪ‬
.‫ څﺨﻪ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﺷﻲ ﻳﺎ ﻓﺮق ﻳﯥ وﺷﻲ‬Bronchial Asthma ‫ ( د‬Asthma
Points to be Acute heart failure Bronchial Asthma
noted
History of Shor history-may be Prolonged history
dyspnoea first time in life
Sputum Thin and (may be) Thick and (may be)
reddish frothy purulent
Examination of
Chest-Shape Normal Barrel shape(in
most of the cases)
Wheeze/Rhonchi Not significant Marked
CVS-apex beat May be palpable Not palpable
Crepts/Crackes Marked Not significant
Pulse May be alternans May be paradoxus
Sing of Heart May be present Absent in most of
disease i.e cases
Arrhythmia or

‫ﭘﻠټﻨﯥ‪:Investigation‬‬
‫‪: ECG (1‬‬
‫ ‪ ECG‬ﻣﻮﻧﺪﻧﻪ ﻳﯥ د ﻛﻴﺲ ﭘﻪ ﻣﻮاﻓﻘﻪ ده‪ ،‬ﻳﺎﻧﯥ د ﻛﻮﻣﯥ ﻧﺎروﻏۍ ﻟـﻪ‬
‫اﻣﻠــﻪ ﭼــﯥ ‪ HF‬راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﺷــﻮي وي‪ ،‬د ﻫﻤﻐــﯥ ﻧــﺎروﻏۍ ﺗﻐﻴــﺮات ﺑــﻪ‬
‫ﭘﻜﯥ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Cardiac enzymes, blood uria‬او ‪Arterial blood‬‬ ‫‬
‫)‪ gases (ABG‬ﻫﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ (1‬د ﺳﯧﻨﯥ ‪: x-ray‬‬
‫ د زړه ﻏټﻮاﻟﻰ ﻳﺎ ﻛﺎرډﻳﻮﻣﻴګﺎﻟﻰ) ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ( ‪.‬‬
‫ د ﺳږو دوه ﻃﺮﻓﻪ ‪. ( Bats wings appearace ) Congestion‬‬
‫ ﭘــﻪ اوږدو ﺛﺎﺑــﺖ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ‪Pleural effusion‬‬
‫ د ﺳږو د ‪ Base‬ﭘﻪ ﭼﭗ ﻃﺮف ﻛﯥ ‪ K kerley B line‬وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻮرې ﭘﻠټﻨﯥ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ څﭙﺮﻛﻮ ﻛـﯥ ذﻛـﺮ ﺷـﻮي دي ﭼـﯥ د زړه د‬
‫اﺳـــﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧـــﺎروﻏﻴﻮ ) ‪ ( IHD‬او د ‪ Hypertension‬ﻟﭙـــﺎره اﺟـــﺮاء‬
‫اداره ) ‪(Management‬‬
‫‪.i‬ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ دﺗﻜﻴــﻪ ﻓﻮزﻳﺸــﻦ ورﻛــﻮل ﻛﻴــږي‪ ،‬د ﺑﺴــﺘﺮ ﺳــﺮﻧۍ ﺑﺮﺧــﻪ د‬
‫‪ 30-40‬درﺟﻮ ﭘﻪ اﻧﺪازه ﻟﻮړﻳږي‪.‬‬
‫‪ .ii‬اﻛﺴﻴﺠﻦ ) ‪ ( Oxygen‬د ‪ Nasal catheter‬د ﻻرې ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪ Inj Morphin 2.5-5 mg I.V.iii‬ﻟـﻪ ‪antiemetic injection (i.e Inj‬‬

‫)‪ Plasil 10 mg‬ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪; Diuretic.iv‬‬
‫‪I.V Inj frusemide (Lasix) 40-80 mg‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د وﯦﻨﯥ ﺳﻴﺴﺘﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ﻟﻪ ‪ 100 mmHg‬څﺨﻪ ﻛﻢ ﺷﻮ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ ‪ diuretic therapy‬ﻗﻄﻊ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Inj Aminophyline 250 mg.v‬ﭘـﻪ ‪ 100cc‬ﭘﻨځـﻪ ﻓﻴﺼـﺪه ‪dextrose‬‬
‫ﻛﯥ ﻣﻨﺤﻞ ﻛﻴږي او ﭘﻪ ﺷﻠﻮ دﻗﻴﻘﻮﻛﯥ د ورﻳﺪ د ﻻرې ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪; Nitroglycerin.vi‬‬
‫د ﺧـــﻮﻟﯥ د ﻻرې ‪ Nitroglycerine tablet‬دوه ځﻠـــﻪ د ‪ 5‬دﻗﻴﻘـــﻮ ﭘـــﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪I.V Nitroglycerine.vii‬‬
‫ﻛﻪ ﻧـﺎروغ ښـﻪ واﻟـﻰ ﻧـﻪ وي ﻛـړي‪ Nitroglycerine ،‬د ﺗﻄﺒﻴـﻖ ﭘـﻪ‬
‫اړه ﻫﻢ ﻓﻜﺮ ﻛﻴږي‬
‫‪5-10 microgram/min (2-10 mg) as infusion :Dose‬‬
‫د اﻧﻔﻴــﻮژن ﭘــﻪ دوران ﻛــﯥ ﺑﺎﻳــﺪ د وﻳﻨــﯥ ﺳﻴﺴــټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸــﺎر د ‪90‬‬
‫‪ mmHg‬څﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: ACE Inhibitor‬‬ ‫‪.viii‬‬
‫‪Capoten: 6.25-12.5 mg 6-8 hourly‬‬
‫‪Renetec: 2.5-5 mg BID‬‬
‫ﭼــﯥ د وﯦﻨــﯥ ﺳﻴﺴــټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸــﺎر د ‪ 100 mmHg‬څﺨــﻪ ﻛــﻢ ﻧــﻪ وي‬

‫‪ Ventoline Nebulisation‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي او اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ‬ ‫‪.ix‬‬

‫د ﺿﺮورت ﭘﻪ اﺳﺎس ﺑﻴﺎ ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .x‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ اذﻳﻨﻲ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ وﻟﺮي او د ﺗﺪاوۍ ﺳﺮه ځﻮاب‬
‫ورﻧﻜړي؛ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ‪ Digitalization‬ﺗﻴﺮاﻓﻲ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫‪ :Digitalization‬د ﻧﺎروﻏۍ د ﺷﺪت ﺳﺮه ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً اړﻳﻜﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺑﻄﻴﻨﯥ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﯥ ) ‪Ventricular arrhythmia‬‬
‫( ﻣﻮﺟﻮده وه؛ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ‪ Digoxine‬ﻧﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪:Rapid digitalization‬‬
‫دﻏــﻪ ﻃﺮﻳﻘــﻪ ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﭘﯧښــﻮ ﻛــﯥ ﻛــﺎرول ﻛﻴــږي‪ ،‬ﭼــﯥ د دوه اوﻧﻴــﻮ‬
‫راﻫﻴﺴﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﻴڅ ډول ‪ Digoxine‬ﻧﻪ وي اﺧﻴﺴﺘﻲ‪.‬‬
‫‪5% Inj Digoxin (Lanoxin) 0.5 mg( may be diluted in 5 cc‬‬
‫)‪ Dextrose‬او د ورﻳﺪ د ﻻرې ﭘﻪ ډﻳﺮ ﻗﺮاره ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫وروﺳـﺘﻪ ‪Inj Digoxin 0.25 mg I.V( may be diluted in 5 cc‬‬
‫)‪ of 5% Dextrose‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺷﭙږ ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ﺗﻜﺮارﻳـږي ﺗـﺮ ﻫﻐـﯥ ﭼـﯥ‬
‫‪ Pulse Rate 100/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ‪ digoxine‬ټﻮل اﻧﺪازه ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ‪ 1.5 mg/24 hours‬څﺨـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ ﻧـﻪ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺨﻜﯥ د ‪ Digoxin‬د ذرﻗﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ څﺨﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﻧﺒﺾ اﻧﺪازه) ‪Pulse‬‬
‫‪ ( rate‬وﻛﺘﻞ ﺷﻲ‪ ،‬د ﻧﺒﺾ اﻧﺪازه ‪ 100/min‬او ﻳﺎ ﻟﻪ دې څﺨـﻪ ﻛـﻢ د‬
‫‪ Digoxin‬ﻗﻄﻊ ﻛﻮل ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي او ورﺗـﻪ ‪ maintenance‬ډوز ﭼـﯥ‬
‫ﻻﻧﺪې ذﻛﺮ ﺷﻮي دي ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪:Oral Digitalisation‬‬
‫‪Tab Digoxin (Lanoxin) 0.25 mg.‬‬
‫دوه ګﻮﻟۍ ﭘﻪ ﻳﻮ ځﻞ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻳﻮه ګﻮﻟۍ ﻫﺮ ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐﯥ‬
‫ﭼﯥ ﻧﺒﺾ اﻧﺪازه ‪ 100/min‬ﺗﻪ ښﻜﺘﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ‪ Case‬ﻛﯥ ﻫﻢ د ‪ Digoxin‬ټﻮل ‪ dose‬ﺑﺎﻳﺪ ‪1.5 mg/24‬‬
‫‪ hours‬څﺨﻪ زﻳﺎت ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﺮ وﺧﺖ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ‪ Orll dose‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪ Pulse ،‬ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Pulse rate‬د ‪ 100/min‬څﺨﻪ ﻛﻢ د ‪ :Rapid digitalization‬ﻗﻄﻊ‬
‫ﻛﻮل ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي او ﺑﻴﺎ ورﺗﻪ ‪ maintenance‬ډوز ﭘﻴﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي‪.‬‬
‫ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول ده‪.‬‬
‫د زړه د اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺗﺪاوي‪.‬‬ ‫‬
‫د ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر) ‪ ( Hypertention‬ﺗﺪاوي‪.‬‬ ‫‬
‫د ‪ Arrthythmias‬ﺗﺪواي‪.‬‬ ‫‬
‫د ﻫﺮ ﻳﻮې ﺗﺪاوۍ ذﻛﺮ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ څﭙﺮﻛﻴﻮ ﻛﯥ ﺷﻮى دى‪.‬‬

‫د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‬
Cardiac Arrthymias
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د زړه ﭘﻪ رﻳﺘﻢ ﻛﯥ ﻛﻮﻣﻪ اﺑﻨﺎرﻣﻠټﻲ ﭘﻴﺪاﺷﻰ دې ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ‬
.‫ واﻳﻲ‬Cardiac Arrhythmia‫دزړه ﺑﻰ ﻧﻈﻤﯥ ﻳﺎ‬
:‫ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ ده‬Arrthymias
: Tachyarrythmia (1
Supra Ventricular Tachycardai
Atrial Fibrilation
Atrial Flutter
Ventricular Tachycardai
: Bradyarrythmia (2
Sinus Bradycardai
Heart block
: Causes ‫ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ‬
. ( Myocardial infarction )‫ ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء‬.i
( Mitral valve disease )‫ د ﻣټﺮال دﺳﺎم ﻧﺎروﻏﻲ‬.ii
. ( Cardiomyopathy ) ‫ ﻛﺎرډﻳﻮ ﻣﺎﻳﻮﭘﺘﻲ‬.iii
. ( Myocarditis ))‫ د ﻣﻴﻮﻛﺎرډ اﻟﺘﻬﺎب‬.iv
.‫ د ﻛﺎﻓﻴﻨﻮ څښﻞ‬.v
. ( Smoking )‫ د ﺳګﺮټﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‬.vi
. ( Pneumonia )‫ ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ‬.vii
. ( Metabolic disturbance )‫ ﻣﻴﺘﺎﺑﻮﻟﻴﻜﻰ ﺗﺸﻮﺷﺎت‬.viii

‫‪ .ix‬د ‪ Electrolytes‬اﻧﺪﯦښﻨﯥ‪.‬‬
‫‪.x‬د ﺗﺎﻳﺮاډ ﻏﺪې ﻧﺎروﻏۍ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪:‬‬
‫د وﯦﻨﯥ ﺑﺸﭙړه ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪.‬‬ ‫‬
‫‪.Blood sugar‬‬ ‫‬
‫‪Blood Urea & cratinine‬‬ ‫‬
‫‪ECG‬‬ ‫‬
‫‪X-ray chest‬‬ ‫‬
‫‪Serum electrolytes‬‬ ‫‬
‫‪Atrial Ectopic Beats‬‬
‫‪ Atrial Ectopic Beats‬د اذﻳـﻦ ﻟــﻪ ځﻴﻨـﻮ ﻣﺤﺮاﻗﻮﻧـﻮ څﺨـﻪ ﻣـﻨځ ﺗــﻪ‬
‫راځـﻲ‪ ،‬ﭼــﯥ دﻏـﻪ ﻣﺨــﺮش ﻣﺤﺮاﻗﻮﻧـﻪ د ﺗﻨﺒــﺎﻛﻮ‪ ،‬ﭼـﺎى‪ ،‬ﻛــﺎﻓﻰ او ﭘــﻪ‬
‫ﻧﺎرﻣﻞ ﺧﻠﻜﻮ ﻛﯥ د روﺣـﻰ ﻓﺸـﺎروﻧﻮ ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ ﻣـﻨځ ﺗـﻪ راځـﻲ‪ ،‬ﻫﻤـﺪا‬
‫ډول د زړه ځﻴﻨــﯥ ﻋﻀــﻮي ﻧــﺎروﻏۍ ﻫــﻢ د ‪Atrial Ectopic Beat‬‬
‫ﻻﻣﻞ ګﺮځﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻮم وﺧﺖ ﭼﯥ ﺗﻨﺒﻪ ﻟﻪ ‪ SAN‬څﺨـﻪ د ﺑﺎﻧـﺪې ﭘﻴـﺪا ﺷـﻲ ‪ E. Beat‬ﭘﻴـﺪا‬
‫ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ د ﻗﻠﺒﻲ ﻳﻮ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻪ ﺑﻨﻔﺴﻪ ډول ﻓﻌﺎﻟﻴږي او ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠـﻪ ﻛـﯥ‬
‫‪ E.Beat‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ ECG‬ﺗﻐﻴﺮات‪:‬‬
‫ﻧﻈﻢ ) ‪ ( Rhythm‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬

‫ ‪ Ectopic Beat‬ﺑﻪ د ﻳﻮ ﻣﻌﺎوﺿﻮي ‪ Pause‬ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴـږي‪،‬‬

‫د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول د ‪ Ectopic Beat‬د ‪ R wave‬اﻧټﺮوال او د ﻧﺎرﻣﻞ ‪R‬‬
‫‪ wave‬اﻧټﺮوال ﺗﺮﻣﻨځ ﺑﻪ د ‪ R R‬اﻧټﺮوال زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫د ‪ Ectopic Beat‬د ‪ P‬ﻣﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺷـﻜﻞ ﻟـﺮي‪ .‬د ﺑﻴﻠګـﯥ‬ ‫‬
‫ﭘﻪ ډول ‪ Size‬او ‪ Shap‬ﺑﻪ ﻳـﯥ د ﻧﺎرﻣـﻞ ‪ Beat‬د ‪ P‬ﻣـﻮﺟﯥ څﺨـﻪ ﺗـﻮﭘﻴﺮ‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺗﺪاوي ‪:Treatment‬‬
‫ﻳــﻮاځﯥ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻧــﺎروغ اﻋــﺮاض وﻟــﺮي ‪ Beta blocker‬او‬ ‫‬
‫‪ Calcium channel blocker‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬

‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬
‫‪Tachycardia‬‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻮق اﻟﺒﻄﻴﻨﻲ) ‪ ( Supraventricular‬او ﻳﺎ‬
‫ﺑﻄﻴﻨﻲ ) ‪ ( Ventricular‬وي‪.‬‬
‫ﻓﻮق اﻟﺒﻄﻴﻨﻲ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬

‫‪Supraventricular Tachycardi‬‬
‫ﻣﻨﺸﺎء ﻳﯥ ﻟﻪ اذﻳﻦ ) ‪ ( Atria‬څﺨﻪ ده‪ ،‬د ﻫﻤﺪې ﻟﭙﺎره ورﺗﻪ ﻓﻮق‬
‫اﻟﺒﻄﻴﻨﯥ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ واﻳﻲ‪ ،‬ﭼﯥ ﻋﻤﻮﻣﺎً د زړه ټﻜﺎن ﭘﻜﯥ ډﯦﺮ‬
‫ګړﻧﺪې وي‪،‬او ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻟﻪ ﻻﻧﺪې اﻋﺮاﺿﻮ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د زړه ټﻜﺎن ) ‪( palpitation‬‬
‫ﺳﺎﻟﻨډي) ‪. ( Dyspnoea‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻛﯥ د ﻧﺎاراﻣﺘﻴﺎ اﺣﺴﺎس‪.‬‬ ‫‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ ﺣﻤﻼت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ درد‪.‬‬ ‫‬
‫ﻟږ ﻧﺎروﻏﺎن اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ ﻫﯧڅ اﻋﺮاض وﻧﻠﺮي؛ ﺧﻮ د ﺑﻠﻪ‬
‫ﻃﺮﻓﻪ ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ ﻳﻮ څﻪ اﻋﺮاض وﻟﺮي ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ ﻟﻮﺣﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺒﺾ ډﯦﺮ ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪې ﻓﺸﺎر لوړ وي‪.‬‬ ‫‬
‫د زړه ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ‪:‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ‪ Heaving Apex‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻗﺮع ﺳﺮه ‪ Thrill‬واورﻳﺪل ﺷﻲ‪.‬‬ ‫‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﻮم اﻓﺖ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮې ‪bsal‬‬
‫‪ crepts‬ﻣﻮﺟﻮد و‪ ،‬د ﭼﭗ ﺑﻄﻴﻦ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ د ‪ P Wave‬ﻧﺸﺘﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ﻧﺮى ‪ ، QRS Complex‬ﭼﯥ د ﻫﻤﺪې ﻟﭙﺎره ورﺗﻪ ‪Narrow‬‬ ‫‬
‫‪ complex tachycardia‬واﻳﻲ‪ ،‬د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول‪QRS complex‬‬
‫د ‪ 3‬وړو ‪ square‬څﺨﻪ ﭘﺮاﺧﻪ وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪ Heart rate‬د ‪ 150-220/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه وي‪.‬‬
‫اداره ‪: Management‬‬
‫ د ورﯦﺪې ﻻﻳﻦ ﺧﻼﺻﻮل‪.‬‬
‫ د ﻗﻠﺒﻲ ﻣﺎﻧﻴټﻮر ﻧﺴﺒﻮل‪.‬‬

‫ ‪ Pulse‬او ‪ B.P‬څﺎرﻧﻪ‪.‬‬
‫ ‪Oxyger 3-5 L/min‬‬
‫‪: Carotid sinus massage‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ د ﺗﺎﻳﺮاډ ) ‪ ( Thyroid‬ﻏﺪى ﭘﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ‪ border‬د ‪15-20‬‬
‫‪ sec‬ﻟﭙﺎره ﻛﺎروﺗﻴﺪ ﺷﺮﻳﺎن ﺗﻪ ﻣﺴﺎج ورﻛﻮو‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮې ځﻮاب ﻳﯥ‬
‫ورﻧﻪ ﻛړ‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﭼﭗ ﻛﺎروﺗﻴﺪ ﺷﺮﻳﺎن ﺗﻪ ﻣﺴﺎج ورﻛﻮو‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ دواړه ﺷﺮﻳﺎﻧﻮﻧﻪ ﻫﻴڅﻜﻠﻪ ﻳﻮ ځﺎى ﻣﺴﺎج ﻧﻪ ﺷﻲ او ﻧﻪ دا ﻃﺮﻳﻘﻪ‬
‫ﭘﺮ زړو ﻛﺴﺎﻧﻮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛړو‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻣﺨﻜﯥ د ‪ Carotid‬ﺷﺮﻳﺎن ﻟﻪ ﻣﺴﺎج څﺨﻪ‪ ،‬د ‪Carotid‬‬
‫‪ artery stenosis‬د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻟﻮﻣړۍ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ اﺻﻐﺎء ﺳﺮه‬
‫ﻛﺎروﺗﻴﺪ ﺷﺮﻳﺎﻧﻮﻧﻪ وګﻮرو‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺑﻨﺪش ﻣﻮﺟﻮد وي؛ ﻧﻮ ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ‪ bruite‬اواز ﺑﻪ واورﻳﺪل‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: Drug Therapy‬‬
‫ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫)‪. Calcium channel blocker (CCB‬‬ ‫‬
‫‪Digitalis‬‬ ‫‬
‫‪Beta blocker‬‬ ‫‬
‫‪Adenosin‬‬ ‫‬
‫‪: Inj Verapamil (Isoptin) .1‬‬
‫‪ Verapamil‬د ورﯦــﺪ د ﻻرې ﭘــﻪ ﻗــﻼره ﺳــﺮه ‪ 5 mg‬ذرق ﻛﻴــږي او‬
‫ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ډوز ﻳﯥ وروﺳﺘﻪ د ‪ 5-10‬دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﻜـﺮار ﺷـﻲ‪ .‬د‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﻴﻞ ﻳﯥ ‪1-2‬دﻗﻴﻘـﻮ ﻛـﯥ ﺻـﻮرت ﻧﻴﺴـﻲ او اﻋﻀـﻤﻲ اﺛـﺮات‬

‫ﻳﯥ د ‪ 10-15‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ څﺮګﻨﺪﻳږي او ‪ Action‬ﻳﯥ د ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻟﭙـﺎره‬

‫ﭘــﺎﺗﯥ ﻛﻴــږي او ﭼــﯥ ﻳــﻮ ځﻠــﯥ د زړه ﻧﺎرﻣــﻞ ‪ Sinus rhythm‬دوﺑــﺎره‬
‫ﺧﭙﻞ ځﺎى ﺗﻪ راﻏـﯥ ﺑﻴـﺎ ﻳـﻮ ګـﻮﻟۍ ‪ Isoptin 40 mg‬د ﺧـﻮﻟﯥ د ﻻرې‬
‫ورﻛــﻮل ﻛﻴــږي‪ ،‬اﻋﻈﻤــﻲ اﺛــﺮات ﻳــﯥ د ‪ 1-2‬ﺳــﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﭘــﻪ ﻣــﻨځ ﻛــﯥ‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ او ‪ Half live‬ﻳﯥ ‪ 4-12‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻮرې وي‪.‬‬
‫د ‪ I.V Verapamil‬ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ‪:‬‬
‫‪Hypotention‬‬ ‫‬
‫‪Bradycardia‬‬ ‫‬
‫‪AV Blocke‬‬ ‫‬
‫‪Asystole‬‬ ‫‬
‫ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‪:‬‬
‫ ‪Hypotention‬‬
‫د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ﻟﻪ ‪ 100 mmHg‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ ‪Heart Failure‬‬
‫ ‪WPW syndrome‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ذرﻗﻲ ‪ Beta blocker‬ﭘﻪ ﺟﺎري ډول ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ‪Verapamil‬‬
‫ﺳﺮه ﻳﻮځﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: Inj Digitaalis .2‬‬
‫‪ Inj Lanoxin 0.5 mg‬ﭘـﻪ ﻗـﻼره ﺳـﺮه د ورﻳـﺪ د ﻻرې‪ ،‬دﻏـﻪ ډوز ﭘـﻪ‬
‫اﻧﺪازه د ‪ 0.25 mg‬ﭘـﻪ ﺗﻜـﺮاري ډول ﺳـﺮه ‪ 4-6‬ﺳـﺎﻋﺘﻮ ﭘـﻪ ﻣـﻮده ﻛـﯥ‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ د ‪ Heart Rate 100/min‬ﺗﻪ راﺷﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﭼﯥ ‪ Total dose‬ﭘﻪ ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﻛـﯥ ﻟـﻪ ‪ 1.25 mg‬څﺨـﻪ زﻳـﺎت ﻧـﻪ‬
‫ﺷﻲ‬

‫‪: Beta blocker .3‬‬

‫‪Inj Inderal 1mg I.V slowly‬‬
‫‪: Inj Adenosin .4‬‬

‫‪ 6mg I.V .‬ﭘﻪ ﺳﺮﻳﻊ ډول ﺳﺮه ﭼﯥ دﻏﻪ ډوز د ‪10-30 m saline‬ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴږي‪.‬‬
‫‪: Electrocardioversion (DC Shock) .5‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﻧﺎروغ ﻋﻤﻮﻣﻲ وﺿﻊ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﻧﻪ وه‪ ،‬د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول‬
‫د وﻳﻨﯥ ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ‪ 90 mmHg‬څﺨﻪ ﻛﻢ و؛ ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻳﯥ‪ DC Shock‬ﻏﻮره ﺗﺪاوى ده‪.‬‬
‫د ‪ Supraventricular Tachycardia‬ﻟﭙﺎره ‪ DC‬ﺷﺎك ‪25-‬‬
‫‪ 100 Joules‬ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‪:‬‬
‫ ‪Digitalis toxicity‬‬
‫ ‪Hyperthyroidism‬‬
‫ ‪Multifocul atrial tachycardia‬‬
‫د ‪ DC‬ﺷﺎك د ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺗﺨﻨﻴﻚ‪:‬‬
‫ﻣﺨﻜﯥ د ‪ DC‬ﺷﺎك ﻟﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ څﺨﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻧﻴﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ﻣﺨﺘﻠﻒ درﻣﻠﻮ د ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻟﭙﺎره د ورﻳﺪې ﻻﻳﻦ ﺧﻼﺻﻮل‪.‬‬
‫ د ‪ ECG‬ﻣﺎﻧﻴټﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺐ ﺷﻲ‪ ،‬ﭼﯥ وﺧﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻗﻠﺒﻲ ﺣﺎﻻت‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻛړي‪.‬‬

‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ دې د اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﭘﻴﻞ ﺷﻲ‪.‬‬

‫ د ﺿﺮورت ﭘﻪ اﺳﺎس ﺑﺎﻳﺪ‪ Endotracheal tube‬او ‪ambo‬‬
‫‪ bag‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ‪ I.V diazepam 2.5 mg‬ﻣﺨﻜﯥ ﻟﻪ ﺷﺎك څﺨﻪ دې ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪Sinus Tachycardia‬‬
‫)‪(STC‬‬
‫ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي د زړه ټﻜــﺎن ) ‪ ( Heart Rate‬د ﺟﻴﺒــﻲ ﻋﻘــﺪې ) ‪( SAN‬‬
‫څﺨﻪ ﻣﻨﺸﺎء وﻧﻴﺴﻲ او ﺗﻌﺪاد ﻳﯥ ﻟﻪ‪ 100‬څﺨـﻪ ﭘـﻪ دﻗﻴﻘـﻪ ﻛـﯥ زﻳـﺎت‬
‫وي‪ ،‬د ‪ STC‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻳـﺎدﻳږي‪ ،‬ﭘـﻪ دې ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـﯥ ټـﻮل ﺗﻨﺒﻬـﺎت د‬
‫‪ SAN‬څﺨــﻪ ﭘــﻪ ﺗﻴــﺰۍ ﺳــﺮه ﻣﻨﺸــﺎ ﻧﻴﺴــﻲ او ټــﻮل ﺗﻨﺒﻬــﺎت ‪ AVN‬ﺗــﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ R R‬ﻓﺎﺻﻠﻲ ﭘﻜﯥ ﺧﻮاره ﻟﻨډي وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﺗﺪاوي ‪: Treatment‬‬
‫‪Beta blocker‬‬
‫‪ Atenolol 50-100 mg OD‬ﻳــﺎ ‪ Inderal 10-120 mg/day‬ﭘــﻪ‬
‫وﻳﺸــﻞ ﺷــﻮي ډوز ﺳــﺮه‪ .‬ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ‪ Heart Failure‬ﻳــﺎ‬
‫‪ Bronchial asthma‬ﻧﻪ وي ﻣﻮﺟﻮده‪.‬‬

‫‪Atrial Flutter‬‬
‫ﻳﻮه اذﻳﻨﯥ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﯥ ده‪ ،‬ﭼﯥ د ‪ Atrial rate‬ﭘﻜﯥ ډﯦﺮ ﺳﺮﻳﻊ وي‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫دې ﺑﯥ ﻧﻈﻤۍ ﻛﯥ ‪ 2:1 , 3:1 , 4:1‬ﺑﻼك ﻣﻮﺟـﻮد وي‪ ،‬ﻳـﺎﻧﯥ د ‪ 2‬ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﯥ ﻳﻮه ﻳﺎ د ‪ 3‬ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻮه او ﻳﺎ د ‪ 4‬ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛـﯥ ﻳـﻮه ﺗﻨﺒـﻪ‬
‫ﻟﻪ ‪ AVN‬څﺨﻪ ﺑﻄﻴﻨﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﺗﻴﺮﻳږي‪.‬‬
‫ د ‪ Atrial rate‬ﺑﻪ د ‪ 220-300/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه وي‪.‬‬
‫ ‪ P waves‬ﺑﻪ د ارى د ﻏﺎښﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺎن( ‪( Saw toothed‬‬
‫‪ F waves‬ﺗﻪ ﺗﻐﻴﺮ ﻛړي وي‪.‬‬
‫‪ QRS complexes‬ﺑﻪ ﻧﺎرﻣﻞ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ د زړه ﻧﻈﻢ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬
‫د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ درﺟﻮ )‪ AV block(2:1 or3:1‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪Atrial Fibrillation‬‬
‫)‪(AF‬‬
‫ﻳﻮه اذﻳﻨﯥ ﺑﯥ ﻧﻈﻤـﻰ ده‪ ،‬ﭼـﯥ د ازﻳـﻦ ﺣﺮﻛـﺎت ﭘﻜـﯥ ﺧـﻮرا زﻳـﺎت او‬
‫ﺑﯥ اﻏﻴـﺰه وي‪ ،‬د ازﻳـﻦ ﺣﺮﻛـﺎت د ‪ 300-600/min‬ﭘـﻪ اﻧـﺪازه وي او‬
‫‪ AV‬ﺑﻼك ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ درﺟﻮ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫اﺳﺒﺎب ‪: Causes‬‬
‫‪ (Left Ventricular Hypertropy‬ﻟﻪ ﻫﺮه ﺳﺒﺒﻪ‪ ،‬ﭼﯥ وي‪.‬‬ ‫‬

‫د ﻣﺘﺮال دﺳﺎم ﺗﻀﻴﻖ) ‪. ( MS‬‬ ‫‬

‫ﻧﺎدراً ﻗﻠﺒﻲ وﻻدي ﻧﺎروﻏﻲ) ‪( CHD‬‬ ‫‬
‫اﻟﻜﻮل‪.‬‬ ‫‬
‫ ﻛﺎرډﻳﻮﻣﺎﻳﻮﭘﺘﻲ‪.‬‬
‫ ‪ Thyrotoxicosis‬ﭼﯥ ازﻳﻨﻲ ﺗﻨﺒﻬﺎت زﻳﺎﺗﻮي‪.‬‬
‫ د ‪ Aortic valve‬ﻧﺎروﻏﻲ ﭘﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ډول ﭘﻪ اﺧﺮ ﻛﯥ د ﺧﺘﻄﻼط‬
‫ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ازﻳﻨﻲ ‪ Fibrilation‬ﻣﻨځ ﺗﻪ راوړي‪.‬‬
‫‪ Atrial rate‬ﺑﻪ د ‪ 400 or more/min‬وي‪.‬‬ ‫‬
‫د ‪ P waves‬ﺑﻪ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮ ‪ F waves‬ﺗﻪ ﺑﺪل ﺷﻮي وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻧﻈﻢ ) ‪ ( Rhythm‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪ QRS complex‬ﺑﻪ ﻧﺎرﻣﻠﻪ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬
‫‪ Heart rate‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺳﺮﻳﻊ ﻳﺎ رو وي‪.‬‬ ‫‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ د ‪ I.V Canula‬ﭘﺎس ﻛﻮل‪.‬‬
‫ ‪ Cardiac monitor‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺐ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪ Pulse‬او ‪ B.P‬وڅﺎرل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ I.V 0.5 mg Digoxin‬ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه ﺗﻈﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬ ‫‬
‫دﻏﻪ ډوز د ‪ Digoxin 0.25 mg I.v 6 hourly‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴږي‪،‬‬
‫ﺗﺮ ﻫﻐﯥ ﭼﯥ د ‪ Heart rate 100/120‬ﺗﻪ راښﻜﺘﻪ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪Atrial Fibrilation‬‬
‫‪With‬‬
‫‪Rapid Ventricular Rate‬‬
‫اداره ‪:Management‬‬
‫ ﻛـــﻪ ﭼﻴــــﺮي ﻧـــﺎروغ ‪ Hypotention‬درﻟــــﻮده‪ ،‬د ﻣﺜـــﺎل ﭘــــﻪ ډول‬
‫ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸﺎر ﻳـﯥ د ‪ 90 m.m.Hg‬و‪ Dc ،‬ﺷـﺎك د ‪100-360 J‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺪازه ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي د ﻧــﺎروغ د اﻋﺮاﺿــﻮ وﺧــﺖ دوه ورځــﯥ ﻳــﺎ دوه ورځــﻮ‬
‫څﺨﻪ زﻳﺎت و‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ورﺗﻪ ﻣﺨﻜﯥ د ‪ DC‬ﺷﺎك څﺨـﻪ‬
‫‪Inj‬‬ ‫‪ anticoagulation‬ورﺗــــﻪ ورﻛــــﻮل ﻛﻴــــږي‪ ،‬ﻣﺜــــﺎل ﭘــــﻪ ډول‬
‫‪. Heparin 5000 units I.V‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ‪. 5000 unit S/C/8 hourly‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ ﭘــﻪ ﻋــﻴﻦ وﺧــﺖ ﻛــﯥ د ﺧــﻮﻟﯥ د ﻻرې ‪anticoagulants‬‬
‫)‪ (coumidine 5 mg OD‬ﭘﻴﻠﻴږي‪.‬‬
‫وروﺳــﺘﻪ د ‪ 4-5‬ورځــﻮ څﺨــﻪ ورﻳــﺪې ‪ Heparin‬ﻗﻄــﻊ ﻛﻴــږي او د ‪3‬‬
‫اوﻧﻴﻮ ﻟﭙﺎره اورل ﺗﻴﺮاﭘﻲ ﺟﺎري ﺳـﺎﺗﻞ ﻛﻴـږي‪ ،‬د ﺗﻴﺮاﭘـۍ ﭘـﻪ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻛﯥ ‪ INR‬د ‪ 2-3‬ﭘﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻛﯥ ﺳﺎﺗﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺗﺪاوي د ‪ SVT‬ﭘﻪ ﺷﺎن ده‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي‪ LVF‬و ‪Inj Digoxin‬‬

‫د ﺑﻄﻴﻨﺎﺗﻮ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‬
‫‪Ventricular Arrhythmias‬‬
‫‪ Ventricular Arrthythmias‬د زړه ﻫﻐﻪ ﺑﯥ ﻧﻈﻤۍ دي‪ ،‬ﭼﯥ‬
‫ﻣﻨﺸﺎ ﻳﯥ ﻟﻪ ﺑﻄﻴﻨﺎﺗﻮ څﺨﻪ ده‪ ،‬د ﻫﻤﺪې ﻟﭙﺎره د ﺑﻄﻴﻨﻲ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻴﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻳﺎدﻳږي‪.‬‬
‫ډوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫‪Multiple ventricular ectopic beats .i‬‬
‫‪.Ventricular Tachycardia .ii‬‬
‫‪Ventricular Fibrilation.iii‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﯥ ﻟﻮﺣﻪ‪:‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﻣﻮﺟﻮده ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول وي‪.‬‬
‫د زړه ټﻜﺎن ) ‪. ( Palpitation‬‬ ‫‬
‫ﭘﻪ زړه ﻛﯥ د ټﻮپ وﻫﻮﻧﻜﯥ ټﻜﺎن ﺣﺲ‪.‬‬ ‫‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ درد‪.‬‬ ‫‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻧﺎاراﻣﺘﻴﺎ‪.‬‬ ‫‬
‫‪Breathlessnes‬‬ ‫‬
‫ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ‪.‬‬ ‫‬

‫د ﺳﺒﺐ ﭘﻪ اﺳﺎس اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ اﺻﻐﺎ ﺳﺮه ‪Heaving apex‬‬ ‫‬

‫وي‪.‬‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬ ‫‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د زړه اوازوﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ درﺟﻮ ﺳﺮه زﻳﺎت‬ ‫‬
‫وي‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ‪ gallop rhythm‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫د دﺳﺎﻣﻲ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ ﻣﺮﻣﺮ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫د زړه ﻧﻈﻢ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻏﻴﺮﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ‪ :Carotid‬ﻣﺴﺎج د زړه ﭘﺮ ‪ Rate‬ﻫﻴڅ اﺛﺮ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ د ﭼﭗ ﺑﻄﻴﻦ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ دوه ﻃﺮﻓﻪ ‪basal‬‬
‫‪ crept‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘټﻠﻨﯥ ‪: Investigation‬‬
‫‪ ECG‬د ښﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎره اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬ ‫‬
‫‪Ventricular Ectopic Beat‬‬

‫)‪(VEB, VPB‬‬
‫ﭘــﻪ ﺑﻄﻴﻨــﻲ ‪ EB‬ﻛــﯥ ﻧــﺎروغ ﭘــﻪ ﺳــﻴﻨﻪ ﻛــﯥ د ﻳــﻮ دروﻧــﺪ اﺿــﺎﻓﻰ ‪Beat‬‬
‫څﺨﻪ ﺷـﻜﺎﻳﺖ ﻛـﻮي‪ VEB ،‬ﭘـﻪ ﻧﻮرﻣـﺎﻟﻮﺧﻠﻜﻮ ﻛـﯥ ﻟﻴـﺪل ﻛﻴـږي او د‬
‫ﻋﻤﺮ د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﺳﺮه ﻳﯥ وﻗﻮﻋﺎت زﻳﺎﺗﻴږي‪.‬‬

‫‪ ECG‬ﺗﻐﻴﺮات ‪:‬‬
‫ ﻟﻪ ‪ Ectopic beat‬څﺨﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﻜﯥ د ‪ P wave‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ‪ QRS Complex‬ﺑــﻪ ګــډ وډ ﺷــﻜﻞ ﻟــﺮي او د ‪ 3‬وړو ‪square‬‬
‫څﺨـﻪ ﺑـﻪ ډﯦـﺮ ﭘﺮاﺧـﻪ وي او د ﻧﺎرﻣـﻞ ‪ QRS complex‬څﺨـﻪ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬
‫وي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ‪ Ectopic beat‬څﺨﻪ ﺑﻪ وروﺳﺘﻪ ﻳـﻮ ﻣﻌﺎوﺿـﻮي ‪ Pause‬ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫‬
‫وي‪.‬‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ‪ :‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ‪ Ventricular ectopics‬د ‪ 6/min‬څﺨﻪ زﻳﺎت و‪ ،‬ﻧﻮ‬
‫ﻳﻮاځﯥ ﺑﻴﺎ ﻻﻧﺪې ﺗﺪاوي ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫اداره ‪:Management‬‬
‫ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﺗﺪاوۍ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﭘــﻪ اﻋــﺮاض ﻟﺮوﻧﻜــﯥ ﻛــﻴﺲ ﻛــﯥ ﻳــﯥ ﺳــﺒﺒﻲ ﺗــﺪاوي ﺻــﻮرت‬
‫ﻧﻴﺴﻲ‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ‪ I.V Lignocain 50-100 mg in 2-3 min‬ورﺗـﻪ‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬ﺑﻴـﺎ ‪ I.V infusion at rate of 4mg/min‬ﭘـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي‬
‫ﺑﻴﺎوروﺳــﺘﻪ ﻳــﯥ ډوز ﻟــﻪ ﻳــﻮ ﺳــﺎﻋﺖ څﺨــﻪ ‪ 2 mg/min‬ﺗــﻪ راښــﻜﺘﻪ‬

‫ﺑﻄﻴﻨﯥ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬

‫‪Ventricular Tachycardia‬‬
‫ﻳــﻮه ډﯦــﺮه ﻣﻬﻤــﻪ او ﺧﻄﺮﻧﺎﻛــﻪ ﺑــﯥ ﻧﻈﻤــﻲ ده‪ ،‬ځﻜــﻪ ﭼــﯥ ﺗــﻞ دا ټﻜــﯥ‬
‫ﻛﺎرډﻳﺎ د ﻳﻮې ﺧﻮا د وﺧﻴﻤـﻮ ﻗﻠﺒـﻲ ﻧـﺎروﻏﻴﻮ ﺳـﺮه ﻣﻠګـﺮي وي او ﻟـﻪ‬
‫ﺑﻠـــﯥ ﺧـــﻮا ﺑﻄﻴﻨـــﻲ ﺿـــﺮﺑﺎن ﭘﻜـــﯥ ﺧـــﻮرا ﺳـــﺮﻳﻊ وي او ﭘـــﻪ ﺑﻄﻴﻨـــﻲ‬
‫‪ Fibrilation‬ﺑﺪﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪ Heart rate‬د ‪ 150-250/min‬ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ وي‪.‬‬ ‫‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Rhythm‬ﻏﻴﺮﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬
‫د ‪ P wave‬ﺑﻪ ﭘﻪ ‪ QRS complex‬ﻛﯥ ﻧﻮﺗﯥ وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪QRS complex‬ﺑﻪ ﭘﺮاﺧﻪ وي د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول د ‪ 3‬وړو ‪ squar‬څﺨﻪ‬ ‫‬
‫ﺑﻪ ﭘﺮاﺧﻪ وي‪.‬‬
‫‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ او ‪ T wave‬ﺑﻪ د ‪ QRS complex‬ﺳﺮه ﺑﻪ ﻳﯥ ﻓﺮق ﻧﻪ‬ ‫‬
‫د ازﻳﻦ او د ﺑﻄﻴﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨګﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫اداره ‪: Management‬‬
‫ د ﻗﻠﺒﻲ ﻣﺎﻧﻴټﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺐ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻟﻮړ ﺟﺮﻳﺎن اﻛﺴﻴﺠﻦ‪.‬‬
‫ ورﻳﺪې ‪. Canula‬‬
‫ ‪12 leads ECG‬‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮاري ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪:‬‬

‫ﻻﻧﺪې ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮاء ﺷﻲ‪.‬‬

‫ ‪Blood Urea‬‬
‫ ‪Creatinine‬‬
‫ ‪Sugar‬‬
‫ ‪Electrolyte‬‬
‫ ‪ABG‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻻﻧﺪې ‪ Medication‬ﻫﻢ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ )‪ Xylocain (plane i.e without adrenalin‬ﻳــﯥ د ﺧﻮښــﯥ‬
‫درﻣﻞ دي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪ I.V. 50 mg‬ﭘــﻪ ‪ 2‬دﻗﻴﻘــﻮ ﻛــﯥ‪ ،‬ﺗﻜــﺮارې ډوز ﻳــﯥ وروﺳــﺘﻪ د ‪5-10‬‬
‫دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻴږي‪ ،‬اﻋﻈﻤﻲ اﻧﺪازه ﻳﯥ د ‪ 200 mg‬ﭘﻮرې ده‪.‬‬
‫ﺑﻴــﺎ دا ﭘــﻪ ‪ I.V. Infusion‬ﻛــﯥ د ‪ 2-4 mg/min‬ﭘــﻪ اﻧــﺪازه ورﻛــﻮل‬
‫ﻛﻴـږي‪ ،‬د ‪ Heart failure‬او د ﺷـﺎك ﭘـﻪ ‪ 50%‬ﭘﯧښـﻮ ﻛـﯥ ﻳـﯥ ډوز‬
‫راښﻜﺘﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ‪ I.V. line‬ﻧﻪ وي ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻴـﺎ ‪ 300 mg‬د ‪I.M‬‬
‫د ﻻرې ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪ Amiodarone I.V. 150 mg‬ﭘﻪ ‪ 10‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪ 100 mg‬ﻳـﻪ‬
‫ﻳﻮ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ‪ Xylocain‬ﻧﻪ وي ﻣﻮﺟﻮد ‪.‬‬
‫‪ Maintenance‬ډوز ﻳـﯥ ‪Amiodone infusion 0.5 mg/min‬‬
‫‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ د ‪ Amiodone‬ﻛﻴﭙﺴــﻮل ﻫــﻢ د ورځــﯥ دوه ځﻠــﯥ ﻳــﺎ درې‬
‫ځﻠﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪DC Shock‬‬

‫ﭘﻪ ﻏﻴﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﭼﯥ د وﯦﻨﯥ ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ‬

‫ﻓﺸﺎر ډﯦﺮ ښﻜﺘﻪ وي‪ DC ،‬ﺷﺎك د ‪ 200‬ﺟﻮﻟﻪ ﭘﻪ اﻧﺪازه اﺟﺮا ﻛﻴږي‪،‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ځﻮاب ﻳﯥ ورﻧﻜړ ﺑﻴﺎ ‪ 360 J‬ﺷﺎك ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺑﻄﻴﻨﻲ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‬
‫‪Venricular Fibrilation‬‬
‫‪ Ventricular Fibrilation‬د زړه د ﻏﻴـﺮﻣﻨﻈﻢ او ﭼټـﻚ څﺨـﻪ ﻋﺒـﺎرت دي‬
‫ﭼﯥ د ﺑﻄﻴﻨﺎﺗﻮ د ﻳﻮ ﻣﺨﺮش ﻣﺤﺮاق څﺨﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻴږي‪ ،‬ﺑﻄﻴﻨﻲ ﻓﺎﻳﺒﺮﻳﻠﺸـﻦ‬
‫د ﻧﺎڅﺎﭘﯥ ﻣړﻳﻨﯥ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺒﺐ دي‪ ،‬ﺑﻄﻴﻨﻲ ﭘﺎﻳﺒﺮﻳﻠﺸﻦ د ﺑﻄﻴﻦ د وﺧﻴﻤـﻲ‬
‫‪ Anoxia‬او ‪ Ischemia‬څﺨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ ‪ ECG‬ﺑﻪ ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول ﺳﺮه ﻏﻴﺮﻣﻨﻈﻢ ګډ وډ ﺷﻜﻞ وﻟﺮي او داﺳﯥ ﻓﻜﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ زړه وﻻړ دى‬
‫ﺗﺪاوي‬
‫ﺗﺪاوي ﻳﯥ د ‪ Cardiac Arrest‬ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ده‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧږدې ﺻﻔﺤﻪ ﻛﯥ ذﻛﺮ‬
‫ﺷﻮي ده‪.‬‬

‫ﺑﺮﻳډﻳﻜﺎرډﻳﺎ‬
‫‪Bradycardias‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏۍ) ‪. ( IHD‬‬
‫ د ‪ Digoxin‬ﻳﺎ ‪ Beta blocker‬درﻣﻞ دﺗﻄﺒﻴﻖ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪.‬‬
‫ ‪.Myxoedema‬‬
‫ ‪ Interacranial pressure‬ﻟﻮړواﻟﻰ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻟﻮﺣﻪ‬
‫ ﺳﺮ ګﺮځﯧﺪﻧﻪ‪.‬‬
‫ درد‪.‬‬
‫ ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ‪.‬‬
‫ د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﯥ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻌﺎﻳﻨﯥ ﺳﺮه‬
‫ ‪Pulse 40-5-/min‬‬
‫ ‪ Rhythm‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬
‫ ﺷﺎﻳﺪ ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪې ﻓﺸﺎر ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫د زړه ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‬
‫ د ‪ HR‬ورو وي او اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ﻧﻈﻢ ﻏﻴﺮﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬
‫ د زړه د دﺳﺎﻣﻲ ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪ Murmurs‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬

‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ‪ Bradycardia‬د زړه د ﺣﺘﻘﺎﻧﯥ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻰ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى‬
‫وي؛ ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ دوه ﻃﺮﻓﻪ ‪ Basal crepts‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘﻠټﻨﯥ ‪: Investigation‬‬
‫‪: :ECG‬‬
‫ ‪ ECG‬د ‪ bradycardia‬اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪Sinus‬‬
‫‪ bradycardia‬ﻳﺎ ‪ Heart bloker‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ‪1st degree‬ﻳﺎ‬
‫‪2nd degree‬او ﻳﺎ ‪.Complete Heart block‬‬
‫‪Sinus Bradycardia‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ورځﯥ ﭘـﺮ ﻣﻬـﺎل ‪ Sinus rate‬ﭘـﻪ ﻳـﻮه دﻗﻴﻘـﻪ ﻛـﯥ د‪60‬‬
‫څﺨـﻪ ﻛـﻢ وي او د ﺷـﭙﯥ ﭘــﺮ ﻣﻬـﺎل ﻟـﻪ‪ 50‬څﺨــﻪ ﻛـﻢ وي‪ ،‬دﻏـﯥ ﺣﺎﻟــﺖ‬
‫ﺗــﻪ‪ Sinus Bradycardia‬واﻳـﻲ‪ ،‬ﭼ ـﯥ اﻛﺜــﺮه وﺧــﺖ اﻋــﺮاض ﻧ ـﻪ‬
‫ﻟــﺮي او ‪ rate‬ﭘﻜ ـﯥ ډﯦ ـﺮ رو وي‪ ،‬ﭘــﻪ ﻟﻮﺑﻐــﺎړو ﻛ ـﯥ ﭘــﻪ ﻓﺰﻳﺎﻟﻮژﻳــﻚ‬
‫ډول ﺳـــﺮه ﻣﻮﺟـــﻮده وي‪ ،‬ﭼـــﯥ ‪ vagal tone‬د زﻳـــﺎﺗﻮاﻟﻲ ﻻﻣـــﻞ‬
‫ګﺮځﻲ‪ ،‬د‪ sinus Bradycardia‬ﻧﻮر ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ دﻏـﻪ‬
‫ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ ﺧﺎرﺟﻲ او داﺧﻠﻲ ﻣﻨﺸﺎء ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ داﺧﻠﻲ ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ ﻳﯥ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‬
‫‪ Sick sinus syndrome‬او ﻫﻤﺪارﻧګـــﻪ ﭘـــﻪ ﺣـــﺎد ډول ﺳـــﺮه‬
‫اﺳــﻜﻴﻤﻴﺎﻳﺎ د ‪ sinus node‬اﻧﭙﺎرﻛﺸــﻦ او داﺳــﻰ ﻧــﻮر‪ ،‬ﺧــﺎرﺟﻲ‬
‫ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﻟﻜﻪ ‪ Beta blockers‬داﺧﻞ ﻗﺨﻔـﯥ ﻓﺸـﺎر ﺟګـﻮاﻟﻰ‪،‬‬
‫‪ Hypothyroidism‬او داﺳﻰ ﻧﻮر‪.‬‬

‫ﭘﻪ دﻏﻪ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻛﯥ د ‪ HR‬رو او ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬

‫‪ PQRST Waves‬ﺑﻪ ﻧﺎرﻣﻞ ﺑڼﻪ وﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻏﻴــﺮ اﻋــﺮاض ﻟﺮوﻧﻜــﻮ ﻧﺎروﻏــﺎن ﺗـــﺪاوۍ ﺗــﻪ ﺿــﺮورت ﻧــﻪ ﻟـــﺮي او‬
‫اﻋﺮاض ﻟﺮوﻧﻜﻮ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺗﺪاوي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول ده ‪.‬‬
‫ ﺳـــﺒﺒﻲ ﺗـــﺪاوي‪ :‬ﻳـــﺎﻧﯥ د ﻛـــﻮﻣﯥ ﻧـــﺎروﻏۍ ﻟـــﻪ اﻣﻠـــﻪ ﭼـــﯥ ‪Sinus‬‬
‫‪ tachycardia‬راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﺷــﻮي ده‪ ،‬ﻫﻐــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ ﭘــﻪ ﺑﺸــﭙړ ډول ﺳــﺮه‬
‫ﺗﺪاوي ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪ Inj Atropine 0.6 mg-1.2 mg I.V‬ورﻛـﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻛـﻪ د دﻏـﻪ‬
‫اﻧﺪازې ﺳﺮه ﻳـﯥ ځـﻮاب ورﻧﻜـړ‪ ،‬ډوز ﻳـﯥ وروﺳـﺘﻪ د ‪ 5‬دﻗﻴﻘـﻮ څﺨـﻪ‬
‫ﺑﻴﺎ ﺗﻜﺮارﻳږي‪ ،‬اﻋﻈﻤﻲ ډوز ﻳﯥ د ‪ 3 mg‬ﭘﻮرې دي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻏﻴــﺮ ځــﻮاب ورﻛﻮﻧﻜــﻮ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ ﻗﻠﺒــﻲ ‪ Pacing‬ﺗﻄﺒﻴــﻖ‬ ‫‬
‫ ‪ Isoprenaline infusion‬ﻫـــﻢ د ‪ 2-10 microgram/min‬ﭘـــﻪ‬
‫اﻧﺪازه ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻼﻛﻮﻧﻪ‬
‫‪Heart Block‬‬
‫ﭘـﻪ دﻏـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـﯥ د ﺑﻄـﻴﻦ او ازﻳـﻦ ﺗـﺮ ﻣـﻨځ د ﺑﺮﻗـﯥ ﺳـﻴﺎﻟﻲ اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﺧﺮاﺑﻴږي‪ ،‬ﻳـﺎ ﻗﻠﺒـﻲ ﺑﻼﻛﻮﻧـﻪ ﻳـﺎ ﺑﻨـﺪﻳﺰ د اﻧﺘﻘـﺎل ﺳﻴﺴـټﻢ ﻟـﻪ ﺗﺸـﻮش‬
‫څﺨــﻪ ﻋﺒــﺎرت دي‪ ،‬ﭼــﯥ د ﺟﻴﺒــﻲ ﻋﻘــﺪې ) ‪ ( SAN‬د ﺗﻨﺒــﻪ ﺳــﻴﺎﻟﻪ او د‬
‫ﺑﻄﻴﻦ د ځﻮاب ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ واﻗﻊ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: S.A Block (Sino atrial block‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ ﻣﻜﻤﻞ ﻗﻠﺒﻲ ﺳﺎﻳﻜﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻧﻮ د ﻧـﺒﺾ ﭘـﻪ‬
‫ﺟﺲ ﻛﯥ وﻗﻔﻪ ﻣﻮﺟﻮده وﻳﻮ ﺑﻌﻨﯥ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻛﻤﻪ وﻗﻔﻪ ﻛﯥ ﻧﺒﺾ ﻧﻪ ﺟﺲ‬
‫ﻛﻴـږي‪ ،‬ﭘـﻪ ‪ ECG‬ﻛـﯥ د ازﻳﻨـﺎﺗﻮ او ﺑﻄﻴﻨـﺎﺗﻮ ﻳـﻮ ‪ Complex‬ﻧـﻪ ﻟﻴـﺪل‬
‫ﻛﻴږي‪ S.A. Block،‬د ‪ Sick sinus syndrome‬ﻳﻮه ﻛﻠﻴﻨﻜﯥ ﻋﻼﻣـﻪ‬
‫ده‪ S.A. Block ،‬ﻛﻪ اﻋﺮاض وﻧﻠﺮي ﺗﺪاوي ﺗﻪ ﻳـﯥ ﺿـﺮورت ﻧﺸـﺘﻪ او‬
‫ﻛﻪ اﻋﺮاض وﻟﺮي؛ ﻧﻮ ﻣﺼﻨﻮﻋﻰ ‪ Pace maker‬ﻳښﻮدل ﻳﯥ ﺿـﺮوري‬
‫دي‪.‬‬
‫)‪A.V. Block (Atrio-Ventricular block‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـﯥ ﺗﻨﺒـﻪ ﺗﯧﺮﻳـﺪل ﺑﻄﻴﻨـﺎﺗﻮ ﺗـﻪ ﭘـﻪ ‪ AVN‬ﻛـﯥ ﻣﻐﺸﻮﺷـﻪ‬
‫ﻛﻴږي‪ ،‬ﻳﺎﻧﯥ دا ﭼﯥ ﺗﻨﺒﻪ ډﯦـﺮه ﭘـﻪ ﻗـﺮاره ﻧﻈـﺮ ﻧﻮرﻣـﺎل ﺗـﻪ ﺑﻄﻴﻨـﺎﺗﻮ ﺗـﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﻳږي او ﻳﺎ دا ﭼﯥ ﺗﻨﺒﻪ ﭘﻪ ‪ AVN‬ﻛﯥ ﺑﻼك ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻟﻮﻣړۍ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك) ‪( 1st degree Heart Block‬‬
‫دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك) ‪( 2nd degree Heart Block‬‬ ‫‪.2‬‬

‫درﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك) ‪( 3rd degree Heart Block‬‬ ‫‪.3‬‬

‫ﻟﻮﻣړۍ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك) ‪( 1st degree Heart Block‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــﯥ د ‪ AV node‬د ﻻرې د ﺳــﻴﺎﻟﯥ د اﻧﺘﻘــﺎل ﺗﺸــﻮش‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪ ،‬دﻏﻪ ډول ﺑﻼك ﭘﻪ روﻣﺎﺗﻴﻚ ﺗﺒﯥ او ﭘـﻪ روﻏـﻮ ﻛﺴـﺎﻧﻮ‬
‫ﻛﯥ ﻫﻢ ﻛﻠﻪ ﻛﻠﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ د ‪ digoxin‬ﻟـﻪ ﻛﺒﻠـﻪ ﻫـﻢ ﻣـﻨځ‬
‫ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ د ‪ PR‬اﻧټﺮوال ﺑﻪ اوږد وي‪.‬‬
‫ ﻧﻈﻢ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬
‫ ‪ QRS complex‬ﺑﻪ ﻧﺎرﻣﻞ ﺑڼﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧـﺎروغ اﻋـﺮاض وﻟـﺮي ﺗـﺪاوي ﻳـﯥ د ‪Sinus tachycardia‬‬
‫ﭘﻪ ﺷﺎن ده‪.‬‬
‫دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك) ‪2nd degree Heart Block‬‬
‫دې ﺑﻼك ﺗﻪ ﻗﺴﻤﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻼك ﻫـﻢ واﻳـﻲ‪ ،‬ﭘـﻪ دې ﺑـﻼك ﻛـﯥ ځﻴﻨـﯥ‬
‫ﺗﻨﺒﻬﺎت د ‪ A.V node‬څﺨﻪ ﻧﻪ ﺗﻴﺮﻳږي‪ .‬دﻏﻪ ﺑﻼك ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دي ‪.‬‬
‫‪Wenckebch phenomenon (a‬‬
‫‪Mobitz type AV block (b‬‬
‫‪ ECG‬ﺗﻐﻴﺮات‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د زړه ‪ rate‬ﻏﻴﺮ ﻣﻨﻈﻢ وي‪.‬‬ ‫‬
‫د ‪ PR‬اﻧټﺮوال ﺑﻪ اوږد وي‪.‬‬ ‫‬

‫ﻫﺮ ‪ P wave‬ﺑﻪ د ‪ QRS Complex‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻧﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴږي‪.‬‬ ‫‬

‫‪: Wenckebch phenomenon‬‬
‫دا د دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك ﻳﻮ ډول دى‪ ،‬ﭼﯥ ﭘـﻪ دې ﺑـﻼك ﻛـﯥ ‪PR‬‬
‫اﻧټﺮوال د ﺗﺪرﻳﺠﯥ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﺳﺮه ﭘﻪ اﺧﺮ ﻛﯥ ﻳﻮ ﺑﻄﻴﻨـﻲ ﻛﻤﭙﻠـﻴﻜﺲ‬
‫او ﭘﻪ ‪ ECG‬ﻛﯥ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ ECG‬ﺗﻐﻴﺮات‬
‫ ﭘﻪ ﭘﺮ ﻟـﻪ ﭘﺴـﻲ ‪ beat‬ﻛـﯥ د ‪ PR‬اﻧټـﺮوال ﺗـﺪرﻳﺠﯥ اوږدواﻟـﻰ‪ ،‬ﺗـﺮ ﻫﻐـﯥ‬
‫ﭼـــﯥ ﻳـــﻮ ‪ QRS complex‬ﺳـــﻘﻮط ﺷـــﻲ‪ ،‬ﭼـــﯥ دا د ﻧﺎرﻣـــﻞ ‪ PR‬اﻧټـــﺮوال‬
‫ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴږي او ﭘﻮرﺗﻨۍ ﻣﺎﻧﻮرا ﺑﻴﺎ ﺗﻜﺮارﻳږي‪.‬‬
‫ﺗﺪاوي ﻳﯥ د ‪ Sinus bradycardia‬ﭘﻪ ﺷﺎن ده‪.‬‬
‫‪ .iii‬درﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﻼك) ‪3rd degree or complete‬‬
‫‪: ( Heart Block‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــﯥ ﻫــﻴڅ ﻳــﻮه ﺗﻨﺒــﻊ ﻟــﻪ ازﻳﻨــﺎﺗﻮ څﺨــﻪ ﺑﻄﻴﻨــﺎﺗﻮ ﺗــﻪ ﻧــﻪ‬
‫ﺗﻴﺮﻳږي او ټﻮل ﺗﻨﺒﻬﺎت ﭘﻪ ‪ AVN‬ﻛﯥ ﺑـﻼك ﻛﻴـږي‪ ،‬ﺑﻄﻴﻨـﻲ ﺗﻘﻠـﺺ د‬
‫ﺑﻞ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي او ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﻛـﯥ د ازﻳﻨـﺎﺗﻮ او ﺑﻄﻴﻨـﺎﺗﻮ د‬
‫ﺗﻘﻠﺺ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ﻫﻢ اﻫﻨګﻲ ﻣﻮﺟﻮده ﻧـﻪ وي‪ ،‬ﻳـﺎﻧﯥ ازﻳـﻦ ﭘـﻪ دﻗﻴﻘـﻪ‬
‫ﻛﯥ ﻧﻮرﻣـﺎل ﺗﻘﻠﺼـﺎت ) ‪ ( 60-90/min‬او ﺑﻄﻴﻨـﺎت ﭘـﻪ دﻗﻴﻘـﻪ ﻛـﯥ )‬
‫‪ ( 45-50‬څﺨﻪ ښﻜﺘﻪ ﺗﻘﻠﺼﺎت اﺟﺮا ﻛﻮي ﭼﯥ د ازﻳﻨﺎﺗﻮ او ﺑﻄﻴﻨـﺎﺗﻮ‬
‫ﺗﻘﻠﺼــﺎت ﺳـــﺮه ﺗﻄــﺎﺑﻖ ﻧـــﻪ ﻟـــﺮي‪ ،‬اﺳــﺒﺎب ﻳـــﯥ ﻟﻜــﻪ ﭘـــﻪ ‪ AVN‬ﻛـــﯥ‬

‫اﺳﻜﻴﻤﻴﺎ‪ ،‬د ‪ AVN‬ﭘﻴﺒﺮوزي او اﻟﺘﻬﺎﺑﻲ ﺣﺎﻻت او ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸـﺎ‬

‫ﻳﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺒﺐ دى‪.‬‬
‫ د ‪ P wave‬ﺑﻪ د ‪ QRS complex‬ﺳﺮه ﻫﻴڅ اړﻳﻜﻪ ﻧﻪ ﻟـﺮي‪ ،‬د ﺑﻴﻠګـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ډول ﻳﻮ ‪ A.V dissociation‬ﺑـﻪ ﻣﻮﺟـﻮد وي ‪ ،‬ﻳـﺎﻧﯥ د ازﻳﻨـﺎﺗﻮ او ﺑﻄﻴﻨـﺎﺗﻮ‬
‫ﺗﺮﻣﻨځ ﺑﻪ ﻛﻮﻣﻪ ﻫﻢ اﻫﻨګﻲ ﻧﻪ وي‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ دا ﭼﯥ ازﻳـﻦ ﺑـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻛـﺎر ﻛـﻮي‬
‫او ﺑﻄﻴﻦ ﺑﻪ ﺧﭙﻞ‪.‬‬
‫ ‪ PR‬اﻧټﺮوال ﺑﻪ اوښﺘﻮﻧﻜﻰ ﺑڼﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﺑﻄﻴﻨﻲ ‪ rate‬ﺑﻪ د ‪ 60/min‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ QRS complex‬ګډ وډﺷﻜﻞ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ ‪Inj Atropin 0.6 mg-1-2 I.V‬‬
‫دﻏﻪ ډوز وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﭘﻨځﻮ دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﻜﺮارﻳږي‪.‬‬
‫ ‪ Isoproterenol ( Isoprenaline) 10-20 mg‬د ژﺑـﯥ ﻻﻧـﺪې ﭘـﻪ‬
‫ﻫﺮ ‪ 2-4‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮده ﻛﯥ‪،‬‬
‫ )‪. Permanent pace maker( PPM‬‬
‫ د ﻛﻴﺲ د ﻧﺎﻛﺎﻣۍ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪Dopamin infusion at rate‬‬
‫‪ of 2-5 microgram/KG/min‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي ﻳﯥ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ‬
‫‪Syncopy‬‬
‫د ﻣﻮﻗﺖ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره د ﺷﻌﻮر ﻣﺨﺘﻞ ﻛﻴﺪو ﺗﻪ ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﯥ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪: Vasovagal Syncope (a‬‬
‫دﻏﻪ ډول ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﯥ د اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻮ‪ ،‬وﯦﺮې‪ ،‬درد‪ ،‬ﺧﭙﻪ ﻛﻮوﻧﻜﯥ‬
‫ﻣﻨﻈﺮې ﻛﺘﻞ او د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره ودرﻳﺪو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻄﺎﻫﺮات‪:‬‬
‫ ګﻨګﺴﺘﻴﺎ‪.‬‬
‫ ﺧﺎﺳﻔﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ ﺧﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫ ﺷﻌﻮر ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﺗﻠﻞ‪.‬‬
‫ د اﻃﺮﻓﻮ د ﺗﻘﻠﺼﺎﺗﻮ ﺧﺮاﺑﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ د ﻓﺸﺎر ﻛﻤﻴﺪل‪.‬‬
‫ ګډ وډ درﻳﺪل‪.‬‬
‫ﺑﺮﻳډﻳﻜﺎډﻳﺎ‪.‬‬ ‫‬
‫‪: Stokes Adam Attack (b‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ د ‪ bradycardia‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻗﻠﺒـﻲ دﻫﺎﻧـﻪ ﻳـﺎ ‪Cardiac out‬‬
‫‪ put‬ﻛﻤﻴږي‪ ،‬ﻧـﺎروغ ﭘـﻪ ځﻤﻜـﻪ ْﻏـﻮرځﻴږي او ﺷـﻴﻦ ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻧـﺒﺾ ډﯦـﺮ رو‬
‫وي ‪ ،‬رﻏﻮﻧﻪ ﭘﻪ دﯦﺮ ﻛﻢ وﺧﺖ ﻛﯥ ﻛﯥ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴـﯥ‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻧـﺎروغ رﻧـګ‬
‫ﺳﻮر او ﻧﺒﺾ ﻳﯥ ﺳﺮﻳﻊ ﻛﻴږي او د ﺑﯥ ﻫﻮدۍ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ځﻲ‪.‬‬

‫ﻧﻮر اﺳﺒﺎب ﻳﯥ ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫ ‪Orhostatic hpotension‬‬
‫ ‪Cough syncope‬‬
‫ ‪Micturation syncope‬‬
‫ ﻧــﺎروغ ژر ﺗــﺮژره ﭘــﻪ ﺑﺴــﺘﺮ ﺑﺎﻧــﺪې اﭼــﻮل ﻛﻴــږي او د ﺑﺴــﺘﺮ د ﺧﭙــﻮ‬
‫ﻃﺮف ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﯦﺪې ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺗﻄﺒﻴﻘﻴږي‪.‬‬
‫ ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي‪.‬‬
‫)‪: Torsade De Pointes (TDS‬‬
‫‪ TDS‬د ﺑﻄﻴﻨـﻲ ټﻜـﯥ ﻛﺎرډﻳـﺎ ﻳـﻮ ډول دى ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﺗـﺪرﻳﺠﯥ ډول د‬
‫‪ QRS Complex‬ﻣــﻮﺟﯥ ﭘــﻪ ﺟګﻴــﺪو ﺳــﺮه ﻣﻨﺼــﻒ ده‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ‬
‫‪ TDS‬ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ ﻛﻴﺴـﻮﻧﻮ ﻛـﯥ زﻳـﺎﺗﻴږي ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻫﻐـﯥ ﻛـﯥ ‪ QT‬اﻧټـﺮوال‬
‫اوږد وي‪.‬‬
‫اﺳﺒﺎب‪:‬‬
‫ﭘﻪ وﻻدې ډول‪.‬‬ ‫‬
‫درﻣﻞ ﻟﻜﻪ ‪Amiodrone,Bretylium Norpace‬‬ ‫‬
‫اﻟﻜټﺮوﻻﻳټﻮﻧﻮ ﻋﺪم ﺗﻮازن‪.‬‬ ‫‬
‫د اﺧﺮې ﻣﺮﺣﻠﯥ ﻛﺎرډﻳﻮﻣﺎﻳﻮﭘﺘﯥ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات‬

‫‪ TDS‬اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﻣــﻮﻗﺘﻲ او ﻳــﺎ ﺳــﺘﻨﻴﺪوﻧﻜﻰ وي‪ ،‬دا ﻫﻴﻤﻮډاﻳﻨﺎﻣﻴــﻚ‬

‫ﻛﻮﻟﭙﺲ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي‪.‬‬
‫ژر ﺑﺎﻳــﺪ ‪ DC shock‬د ‪ 200 j‬ﭘــﻪ اﻧــﺪازه اﺟــﺮا ﺷــﻲ‪ ،‬ﻛــﻪ دﻏــﯥ‬ ‫‬
‫اﻧـﺪازې ځــﻮاب ورﻧﻜــړ د دوﻫـﻢ ځــﻞ ﻟﭙــﺎره د ‪ 300 J‬او ﻳــﺎ ‪ 360 j‬ﭘــﻪ‬
‫اﻧﺪازه اﺟﺮا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ټﻮل ﺣﻤﻠﻪ ﻛﻮوﻧﻜﯥ درﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻄﻊ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪ MgSO4 1-2 GM‬د ورﯦـﺪې ‪ bolus‬ﭘـﻪ ﺷـﻜﻞ ورﻛـﻮل ﻛﻴـږي‪.‬‬
‫دﻏﻪ درﻣﻞ ﭘﻪ ‪ drug induced TDP‬ﻛﯥ د ﺧﻮښﯥ درﻣﻞ دي‪.‬‬
‫‪ Isoproterenal‬ﺗﻄﺒﻴـــــــﻖ ﺗﺮڅـــــــﻮ د ‪ HR‬د ‪90-‬‬ ‫‪infusion‬‬ ‫‬
‫‪ 120/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ‪ Betal blocker‬ﺳﺮه د وﻻدې ‪ QT‬اﻧټﺮوال ﺳـﻨﺪروم ﺗـﺪاوي‬
‫وﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻏﻴﺮځﻮاب ورﻛﻮوﻧﻜـﻮ ﻛﻴﺴـﻮﻧﻮ ﻛـﯥ ﻣـﻮﻗﺘﻲ ‪Pacemaker‬‬ ‫‬
‫اﭼﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻗﻠﺒﻲ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫‪Cardiac Arrest‬‬
‫)‪(Cardio-Resp.Arrest‬‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﺗﻮﻗﻒ ﭘﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﻲ ﺗﻮګﻪ د ﻗﻠﺒﻲ وﻇﺎﻳﻔﻮ ﭘﻪ ﻣﻜﻤﻞ ډول د ﻣﻨځـﻪ‬
‫ﺗﻠﻠﻮ وﺗﻴـﺮه ده ﭼـﯥ دا ﺣﺎﻟـﺖ د ﺑﻄـﻴﻦ ﻓﺎﻳﺒﺮﻳﻠﺸـﻦ او ﺑﻄـﻴﻦ ‪Asystol‬‬
‫څﺨـــﻪ ﻣـــﻨځ ﺗـــﻪ راځـــﻲ ﭼـــﯥ دا درې واړه ﺣﺎﻟﺘـــﻪ ﻳـــﻮاځﯥ د ‪ ECG‬ﭘـــﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ او ﻳﺎ د ﻗﻠﺒﻲ ﺟﺮﺣﻰ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﺗﻔﺮﻳﻘـﻲ ﺗﺸـﺨﻴﺺ ﻛﻴـږي‪،‬‬
‫ﻣﺨﻜﯥ د دي ﭼﯥ ‪ ECG‬اﺟﺮا ﺷﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ د ﻧـﺎروغ د ژوﻧـﺪي ﻛﻴـﺪو ﭘـﻪ‬
‫ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـﯥ اﻗـﺪام وﺷـﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ د ﺳـﻴﻨﯥ ﻣﺴـﺎژ او ﺧﻮﻟـﻪ ﺗـﻨﻔﺲ ﺑﺎﻳــﺪ د‬
‫داﻛټﺮاﻧﻮ‪ ،‬ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ د اﻣﺒﻮﻻﻧﺲ اﻗﺪام وﺷﻲ او ﻧﺎروغ ﺳـﺮه د دوﺑـﺎره‬
‫ژوﻧﺪي ﻛﻴـﺪو ﭘـﻪ ﺑﺮﺧـﻪ ﻛـﯥ ﻣﺮﺳـﺘﻪ وﺷـﻲ‪ ،‬د دوﺑـﺎره ژوﻧـﺪي ﻛﻴـﺪو‬
‫ﻟﭙﺎره ﻣﺴﺎج او ﺧﻮﻟﻪ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﺗﻨﻔﺲ ژر ﺗﺮ ژر اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء‪.‬‬
‫ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺴﻴﺎ‪.‬‬
‫اﺳﻴډوزس‪.‬‬
‫د ﺳږو اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم‪.‬‬
‫ټﻴﻨﺸﻦ ﻧﻮﻣﻮټﺮاﻛﺲ‪.‬‬
‫ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎ‪.‬‬

‫د ‪ Digoxin‬د ډوز زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ‪.‬‬

‫د ﻳﻮرﻳﺎ او اﻟﻜټﺮوﻻﻳټﻮﻧﻮ ﻋﺪم ﺗﻮازن‪.‬‬
‫ ﺑﯥ ﻫﻮدې‪.‬‬
‫ ‪.Apnoea‬‬
‫ د ﻛﺎروﺗﻴﺪ ‪ Pulse‬ﻧﺸﺖ‪.‬‬
‫‪Cardio‬‬ ‫‪Pulmonary‬‬ ‫اداره ﻳــــﯥ د زړه او ﺳــــږو ﺑﻴــــﺎرﻏﻮﻧﯥ )‬
‫)‪ Resuscitation,CPR‬ﺳﺮه ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯥ‪.‬‬
‫د زړه او د ﺳږو ﺑﻴﺎرﻏﻮﻧﻪ‬

‫)‪Cardio Pulmonary Resucitation (CPR‬‬
‫د زړه د ودرﻳﺪ ﻟﭙﺎره ﺑﻴړﻧۍ او ﭼټﻜﻪ درﻣﻠﻨﻪ ﭘﻜﺎر ده‪ ،‬ځﻜﻪ ﻛﯧـﺪاى‬
‫ﺷﻲ د دﻣﺎغ ﻧﻪ راګﻴﺮځﻴﺪوﻧﻜﻰ زﻳﺎن راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭘـﻪ ﻟﻮﻣړﻳـﻮ‬
‫دو ﻳﺎ درى دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ﻟـﻪ اﻛﺴـﻴﺠﻦ څﺨـﻪ ډﻛـﻪ وﻳﻨـﻪ دﻣـﺎغ ﺗـﻪ وروﻧـﻪ‬
‫رﺳــﻴږي ﻟــﻪ درې دﻗﻴﻘــﻮ وروﺳــﺘﻪ ﭘــﻪ ﺑﻴــﺎ د دﻣــﺎغ زﻳــﺎن ﻫﻤﻴﺸــﻴﻨﯥ‬
‫وي‪.‬‬
‫د زړه او ﺳږو ﺑﻴﺎ رﻏﻮﻧﻪ دوه ﻣﺮﺣﻠﯥ ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ .i‬د ژوﻧﺪ ﺑﻨﺴټﻴﺰ ﻣﻼﺗړ) ‪( Basic life support‬‬

‫‪Advance cardiac life‬‬ ‫‪ .i‬دزړه ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠـــﻲ ﺣﻴـــﺎﺗﻲ ﻣﺮﺳـــﺘﻪ)‬

‫‪ . ( support‬د ژوﻧﺪ ﺑﻨﺴټﻴﺰ ﻣﻼﺗړ) ‪: ( Basic life support‬‬
‫ ژر ﺗﺮ ژره دې د ﻣﺮﺳﺘﯥ ﻟﭙﺎره ﭼﻐﻪ وﺷـﻲ او ‪smart pericardial‬‬
‫‪ thump‬دې اﺟﺮاء ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﺧﭙﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﻘﻴﻨﯥ ﻛړۍ) ﺑﯥ ﺷﻌﻮره‪ ،‬د ﻣړه ﭘـﻪ ﺷـﺎن ﺣﺎﻟـﺖ‪ ،‬د‬
‫ﻧﺒﺾ ﻧﺸﺘﻮاﻟﻰ( ‪.‬‬
‫ دﺑﯥ ﺷﻌﻮره ﺣﺎﻟﺖ د ﭘﯧﮋﻧﺪﻧﯥ ﻟﭙﺎره ﻧﺎروغ وﺧﻮزوئ‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﻧﺒﺾ ﻣﻮ وﻧﻪ ﻣﻮﻧﺪ‪ ،‬د ﻣﺮﺳـﺘﯥ ﻟﭙـﺎره ﻏﻮښـﺘﻨﻪ وﻛـړئ‪ ،‬ډﯦـﺮ ژر‬
‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻳﻮه داﺳﯥ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ ﻛﻴږدئ ﭼﯥ ﻣﻨﺎﺳﺐ وي‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﺗـﺮې‬
‫ﻳﻮ ﺷﺦ ﺷﻰ ﻛﻴږدئ‪.‬‬
‫ د ژوﻧــﺪ ﺑﻨﻴــﺎدي ﻣﺮﺳــﺘﯥ ‪Airway, Breathing, Circulation‬‬
‫)‪ (ABC‬ﺳﺮه ﭘﻴﻞ وﻛړئ‪.‬‬
‫‪:Airway .1‬‬
‫د ﻧﺎروغ د ﺧـﻮﻟﯥ څﺨـﻪ دې وﻳﻨـﻪ‪ ،‬ﻣﺨـﺎط او ﻳـﺎ ﻧـﻮر ﺷـﻴﺎن راوﻳﺴـﺘﻞ‬ ‫‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻻره د ﻏﺎړى ﭘﻪ ﭘﺮاﺧﻮﻟﻮ او ﺷﺎﺗﻪ د ﺳﺮ ﭘﻪ ﻏځﻮﻟﻮ ازاده ﻛړئ‪.‬‬
‫ د ﺷﻮﻛﻰ ﻧﺨﺎع ﻫﺮه اﻧﺠﺮې وګﻮرئ‪.‬‬
‫‪: Breathing .2‬‬
‫ د ‪ expired‬ﺷـﻮي ﻫـﻮا ﺗـﻨﻔﺲ‪ :‬ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ ﭼـﯥ ‪Ambo‬‬
‫‪ bag‬ﻣﻮﺟﻮد ﻧـﻪ وي‪ ،‬د ﻧـﺎروغ ﺳـﺮ ﺷـﺎﺗﻪ ﺧـﻮزول ﻛﻴـږي او اوږې ﻳـﯥ‬
‫ﻣﺨــﯥ ﺗــﻪ راﻛښــﻞ ﻛﻴــږي‪ ،‬ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﻛــﻮوﻧﻜﻰ ﺷــﺨﺺ ﻳــﻮه ژوره ﺳــﺎه‬
‫اﺧﻠﻲ او ﺧﭙﻠﯥ ﺷﻮﻧډې د ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺧﻮﻟﻪ ږدي او څﻮ ﭘﻴﺎوړي ﭘـﻮﻛﻲ‬

‫د ‪ 12-15/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ورﻛـﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻟـﻮﻣړۍ دوه ﻫـﺮ ﺗﻨﻔﺴـﻪ ﺑـﻪ‬

‫دوه ﺳﻜﻨډه اوږده وي‪.‬‬
‫‪: Circulation .3‬‬
‫ د ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﺎﻧﺪې د ‪ 100/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ﻓﺸﺎر واردﻳږي‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ د ﻓﺸﺎر) ‪ ( Compression‬ﻃﺮﻳﻘﻪ‪:‬‬
‫دوران د ﺳــﻴﻨﯥ ﭘــﺮ ﺧــﺎرﺟﻲ ﺟــﺪار د ﻓﺸــﺎر راوړﻟــﻮ ﻟــﻪ ﻻرې اﻣــﺎده‬
‫ﻛﻴـــږي‪ ،‬د ﻳـــﻮ ﻻس ورﻏـــﻮي د ﻧـــﺎروغ د ﺳـــﺮ ﭘﻮښـــﺘۍ ﻫـــډوﻛﻲ ﭘـــﻪ‬
‫ﻻﻧــﺪﻳﻨۍ ﺑﺮﺧــﻪ اﻳښــﻮدل ﻛﻴـــږي او دوﻫــﻢ ﻻس ﭘــﺮ ﻟــﻮﻣړۍ داﺳـــﯥ‬
‫اﻳښــﻮدل ﻛﻴــږي ﭼــﯥ ګــﻮﺗﯥ ﻳــﯥ ﺳــﺮه ﻧښــﺘﻲ وي او ﭘــﺮ ﺳــﻴﻨﻪ ﻓﺸــﺎر‬
‫راوړل ﻛﻴــږي‪ ،‬ﭼــﯥ ﺳــﻴﻨﻪ د ‪ 1.5‬ﻧــﻪ ﺗــﺮ ‪ 2‬اﻧﭽــﻮ ﭘــﻮرې ﻧﻨــﻮزي ﭘــﻪ دې‬
‫وﺧﺖ ﻛﯥ ﺳـﻴﻨﻪ د ﻳـﻮه ﭘﻤـﭗ ﻛـﺎر ورﻛـﻮي او زړه د ﻳـﻮه ﻃﺮﻓـﻪ وال ﭘـﻪ‬
‫ﺳﻴﺴــټﻢ ﻛــﺎر ﭘﻴﻠــﻮي او دوران ﻓﻌــﺎﻟﻴږي ﭼــﯥ دا ﻛــﺎر د اﻛﻠﻴﻠــﻲ او‬
‫دﻣﺎﻏﻲ دوران ﭘﻪ ښﻪ ډول ﺳﺎﺗﻨﻪ ﻛﻮﻻى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .ii‬دزړه ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠـــﻲ ﺣﻴـــﺎﺗﻲ ﻣﺮﺳـــﺘﻪ) ‪Advance cardiac life‬‬
‫‪: ( support‬‬
‫دا د اﻛﻠﻴﻠــﻲ ﺷــﺮﻳﺎﻧﻮﻧﻮ د څــﺎرﻧﯥ ﭘــﻪ ﻳﻮﻧــټ ﻛــﯥ اﺟــﺮا ﻛﯧــږي او ﭘــﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ډول وي‪.‬‬
‫ ‪: Defibrillation‬‬
‫دا د ‪ DC shock‬ﭘﻪ اﺟﺮا ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﯥ‪.‬‬
‫‪ DC shock 200 J‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ځﻮاب ﻳﯥ ورﻧﻜـړ ‪ 360 j‬اﺟـﺮا‬
‫څﺨـﻪ ﻧــﺒﺾ ﺑﺎﻳـﺪ و څــﺎرل‬ ‫ﻛﻴـږي‪ ،‬وروﺳـﺘﻪ د ﻫــﺮ ‪defibrillation‬‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬

‫ داﺧﻞ ﺷﺰﻧﻲ ﺗﻴﻮب داﺧﻠﻮل‪.‬‬

‫ورﻳﺪې ﻛﻴﻨﻮﻻ داﺧﻠﻮل‪.‬‬ ‫‬
‫اﻛﺴﻴﺠﻦ‪.‬‬ ‫‬
‫د ‪ ECG‬ﻣﻨﻴټﻮرﻧګ‪.‬‬ ‫‬
‫درﻣﻞ‪ .‬ﻟﻜﻪ‬ ‫‬
‫‪ Adrenaline 1 mg‬د ورﻳﺪ د ﻻرې‪.‬‬
‫ﻧﻮر درﻣﻞ‪:‬‬
‫‪ Inj Lidocain 1- 1.5 mg/KG I.V‬او وروﺳـﺘﻪ د ‪ 3‬ﻧـﻪ ﺗـﺮ ‪ 5‬دﻗﻴﻘـﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻮده ﻛﯥ دا ډوز ﺑﻴـﺎ ﺗﻜﺮارﻳـږي ﻛـﻪ ځـﻮاب ﻳـﯥ ورﻧﻜـړ‪ ،‬ﺑﻴـﺎ دﻏـﻪ‬
‫ډوزد ‪ Inj Atropin 1 mg I.V‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴږي‪،‬‬
‫‪Inj Amiodrone 150 mg I.V in 10 min‬‬
‫ﭘﻴﺮﻳﻜﺎرډاﻳټﺲ‬
‫)‪(Pericarditis‬‬
‫‪ Pericarditis‬د زړه د ﭘﻴﺮﻳﻜﺎر ﻃﺒﻘﻲ د اﻟﺘﻬﺎب څﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻛﻮﻣﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻧﺎروﻏﻲ وﻟﺮي ﻟﻜﻪ‬
‫د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ) ‪. ( IHD‬‬ ‫‬
‫ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮزس ) ‪. ( TB‬‬ ‫‬
‫د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪.‬‬ ‫‬

‫‪ Collagen‬ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ د ﺳﻴﻨﯥ درد ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ Inspiration‬ﺳﺮه زﻳـﺎﺗﻴږي او‬ ‫‬
‫ﻛﻠـــﻪ ﭼـــﯥ ﻧـــﺎروغ د ﻣﺨـــﯥ ﻃـــﺮف ﺗـــﻪ ﺗﻜﻴـــﺎ وﻛـــړي او ﻛﻴښـــﻨﯥ درد‬
‫ﻛﻤﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ اﺿﻐﺎ ﺳﺮه ‪ Pericardial friction rub‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪ Pericardial rub‬اﻛﺜـــﺮه وﺧـــﺖ د ﻣﺎﻳﻌـــﺎﺗﻮ ﭘـــﻪ زﻳـــﺎﺗﻮاﻟﻰ ﺳـــﺮه‬
‫ورﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ‪ Pericardia effusion‬ﻣﻮﺟــﻮد وي ﻻﻧــﺪې‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﻪ وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪ Paradoxus‬ﻧﺒﺾ‪.‬‬
‫د ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪ ﻓﺸﺎر ﻟﻮړاﻟﻰ‪.‬‬ ‫‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ځګﺮ ﻏټ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﺷﺎﻳﺪ د ﺧﭙﻮ ﭘړﺳﻮب ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪ ST‬ﺳګﻤﻨټ ‪ elevation‬ﺳﺮه د ﻣﺤﺪﺑﻴﺖ ﭘﻪ ټﻮل ﻟﻴډوﻧﻮ ﻛﯥ ‪.‬‬ ‫‬
‫‪: X-ray chest‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ‪ Pericardia effusion‬ﻧﻪ وي اﻛﺴﺮى ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎرﻣﻞ وي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ‪ effusion‬ﻣﻮﺟﻮد و ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﭘﻪ اﻛﺴﺮى ﻛﯥ‬
‫"‪ "enlarged pear shaped heart‬ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ د درد د اراﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ‪ Inj Indomethacin‬ﻳﺎ ‪NSAID‬‬

‫ ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي ډﯦﺮه اړﻳﻨﻪ ده ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺷﺎك او ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ ﻣﻮﺟﻮده وي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺪاوي ﺷﻲ)‬
‫ﺗﺪاوي ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ څﭙﺮﻛﻮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي ده( ‪.‬‬
‫ د ‪ Pericardial effusion‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ د اﻟټﺮاﺳﺎوﻧډ ﭘﻪ رﻫﻨﻤﺎ‬
‫ﺳﺮه ‪ Pericardia tap‬اﺟﺮا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺷﺎك‬
‫) ‪( Shock‬‬
‫ﺷــﺎك ﻳــﻮ ﻓﺰﻳﺎﻟﻮﺟﻴــﻚ ﻟﻔــﻆ دى‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘﻜــﯥ اﻧﺴــﺎﺟﻮ ﺗــﻪ ﻛــﺎﻓﻰ ارواء‬
‫ﺻﻮرت ﻧﻪ ﻧﻴﺴﻲ او د اﻋﻀﺎوو د ‪ dysfunction‬ﻻﻣﻞ ګﺮځﻲ‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﺷﺎك ﻫﻴﻤﻮډﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻰ او ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﻜﻰ ﺷﺪﻳﺪه ﺧﺮاﺑـﻰ ده ﭼـﯥ اړﻳﻨـﻮ او‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻏـړو ﺗـﻪ ﻛـﺎﻓﻰ ﭘﺮوﻓﻴـﻮژن د ﺧﻮﻧـﺪﻳﻨﻰ ﻟﭙـﺎره د وﻳﻨـﯥ د دوران ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧۍ ﺳﺮه ﻧﻮﻣﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﺷﺎك ډوﻟﻮﻧﻪ‪:‬‬
‫‪. Cardiogenic shock (1‬‬
‫‪Hypovolumin shock (2‬‬
‫‪Distributive shock (3‬‬
‫‪Obstructive shock (4‬‬
‫د ‪ Obstructive shock‬اﺳﺒﺎب‪:‬‬

‫‪ (b‬زﻳﺎﺗﺮه دا د ﻏټ ﻓﻠﻤﻮﻧﺮى اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪ .‬ﭼﯥ‬

‫اﺳﺒﺎب ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‬
‫‪Air embolism‬‬ ‫‪(c‬‬
‫‪Amniotic fluid embolism‬‬ ‫‪(d‬‬
‫‪Tumour cells embolism‬‬ ‫‪(e‬‬
‫‪Cardiac temponad‬‬ ‫‪(f‬‬
‫‪Massive mediastinal shift‬‬ ‫‪(g‬‬
‫‪Disecting aneuryzm‬‬ ‫‪(h‬‬
‫ﻛﺎرډﻳﻮ ﺟﻴﻨﻴﻚ ﺷﺎك‬

‫) ‪( Cardiogenic Shock‬‬
‫ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻻﻧﺪې ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻳﻮ ‪ Case‬وﻟﺮي‪.‬‬
‫د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻲ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء‪.‬‬ ‫‬
‫د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪:‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﻳﺦ او ﻟﻮﻧﺪ وي‪.‬‬ ‫‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻧﺒﺾ ﺳﺮﻳﻊ او واﻟﻴﻢ ﻳﯥ رو وي‪.‬‬ ‫‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻣﺨﻴﻈﻲ ﺳﻴﺎﻧﻮزس ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﺷﺎﻳﺪ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﺳﻴﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ دوه ﻃﺮﻓﻪ ‪ Crepts‬څﺮګﻨﺪوي‪.‬‬

‫ﭘﻠټﻨﯥ ﻳﺎ ‪: Investigation‬‬
‫ ‪ ECG‬اﻣﻜـﺎن ﻟـﺮي د زړه د اﺳـﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧـﺎروﻏﻴﻮ ﻋﻼﻳـﻢ ﭘـﻪ ګﻮﺗــﻪ‬
‫ﻛــــــــړي‪ ،‬د ﻣﺜــــــــﺎل ﭘــــــــﻪ ډول د ‪ ST‬ﺳــــــــګﻤﻨټ ﺗﻐﻴــــــــﺮات ﻳــــــــﺎ‬
‫‪ depression,elevation‬او د ‪ T wave inversion‬ﺷﺎﻳﺪ وي‪.‬‬
‫ د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ ﻫﻢ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫اداره ﻳﺎ ‪:: Management‬‬

‫ ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻛټ ﻳﺎ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ اﭼﻮل ﻛﻴږي او د زړه ﻃﺮف ﺗـﻪ د وﻳﻨـﯥ د‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻳﻮ اﻧﺪازه ﺧﭙﯥ ﭘﺮې ﺟګﻴږى‪.‬‬
‫ ﻫﻮاﻳﻲ ﻻره ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻔﺎ وي او ﻛﻪ ﺿﺮورت وي ﻧـﺎروغ ‪Intubated‬‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪ Ventolin nebulization‬ﭼــﯥ د ‪ Vasodilator‬ﭘــﻪ ﺷــﺎن ﻋﻤــﻞ‬
‫ﻛﻮي د ﻗﻠﺒﯥ دﻫﺎﻧﯥ د ﻟﻮړﻳﺪو ﻟﭙﺎره ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪ Nasal catheter‬ﭘﻮاﺳــﻄﻪ ﻳــﺎ د ﻣﺎﺳــﻚ ﭘﻮاﺳــﻄﻪ د اﻛﺴــﻴﺠﻦ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ د ‪ 4-6L/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه‪.‬‬
‫‪20-30‬‬ ‫‪I.V. normal saline‬ﻳــــﺎ ‪ Ringer lactate‬د‬ ‫‬
‫‪ drops/min‬ﭘــﻪ اﻧــﺪازه ورﻛــﻮل ﻛﻴــږي‪ ،‬د اﻧﭙﻴــﻮژن د ټــﻮل ﻣﻘــﺪار‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ د ﻧﺎروغ د ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮه ارﺗﺒﺎط ﻟﺮي‪.‬‬
‫ د وﻳﻨـﯥ د ﻓﺸـﺎر د ﺟګﻴﺪﻳــﺪو ﻟﭙـﺎره ‪ Inj Dopamin 400mg‬او‬
‫‪ Dobutamin 250 mg‬ﺳــﺮه ﻳــﻮ ځــﺎى ﻛﻴــږي ﭘــﻪ ‪ 500 ml‬ﭘﻨځــﻪ‬

‫ﻓﻴﺼــﺪه ‪ Dextrose‬ﻛــﯥ او ﭘــﻪ ﻗــﻼره ﺳــﺮه د ورﻳــﺪ د ﻻرې د ‪8-10‬‬

‫‪ drops/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د زړه د ﺑﯥ ﻧﻈﻤۍﭘﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﯥ ﻧﻈﻤـﻲ ﭘـﻪ ﺑﺸـﭙړ ډول ﺳـﺮه‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي د وﻳﻨــﯥ ﺷــﻜﺮ ﻟــﻮړ وي‪ ،‬ﭘــﻪ ﻣﻨﺎﺳــﺐ ډول ﺳــﺮه دې‬
‫ ‪ Heparin‬د ورﻳــﺪ د ﻻرې د ‪ 5000-10,000 U. I.V‬ﭘــﻪ اﻧــﺪازه‬
‫ورﻛـــﻮل ﻛﻴـــږي او ﺑﻴـــﺎ ‪ 5,000 u S/C 8 hourly‬ﭘـــﻪ اﻧـــﺪازه د‬
‫‪ Thromboembolism‬د ﻣﺦ ﻧﻴﻮى ﻟﭙﺎره ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ اوږد ﺷﺎك دوه ﺣﺎﻟﺘﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ : Acidosis‬ﭼﯥ دا ﭘـﻪ ‪ NaHCO3 50-100 cc‬دورﻳـﺪ د ﻻرې د ‪drip‬‬
‫ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﭘﻪ ‪ 30‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺳﺮه اداره ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ :Stress Ulcers‬دا ﭘﻪ ‪ Inj Tegament 200 mg I.V/8 hrs‬اﻧـﺪازه‬
‫د ‪ stress ulcers‬د ﺗﺪاوۍ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪:Hypovolumic Shock‬‬
‫د وﯦﻨﯥ د ﺑﻬﻴﯧﺪﻧﯥ‪ ،‬د ﻣﺎﻳﻊ د ﺑﯥ درﻳﻐـﻪ ﺑـﺎﻳﻠﻨﯥ ﻳـﺎ د رګﻮﻧـﻮ د ﭘـﺮاخ‬
‫ازادﻳﺪﻧګ څﺨﻪ زﻳږدﻧﺪه ﻧﺎﻛﺎﻓﻰ دﻣﻮي ﺣﺠﻢ څﺨـﻪ ﺳـﺮﭼﻴﻨﻪ اﺧﻠـﻲ‬
‫ﭼـــﯥ د ﻧﺴـــﺠﯥ ﺧړوﺑـــﻮﻧﯥ ﻟﭙـــﺎره د وﯦﻨـــﯥ ﻛـــﺎﻓﻰ ﺧﺠـــﻢ ﻛﻤـــﻮي‪ ,‬ﭘـــﻪ‬
‫ﻫﺎﻳﭙﻮوﻟﻴﻤﻴــﻚ ﺷــﺎك ﻛــﯥ د اوﻋﻴــﻮ ﭘــﻪ داﺧﻠـﻰ واﻟــﻴﻢ ﻛــﯥ ﻛﻤښــﺖ‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي او ورﺳﺮه ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﺑﺎزګﺸﺖ ورﻳﺪې ﻛﻤﻴږي‪.‬‬

‫د ﻣﺎﻟګﯥ او د اوﺑﻮ ﺿﺎﻳﻊ‪ ) .‬د ﻛﺎﻧګﻮ او اﺳﻬﺎﻻﺗﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ( ‪.‬‬ ‫‬

‫زﻳﺎﺗﻪ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي‪.‬‬ ‫‬
‫ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪.‬‬ ‫‬
‫اداره ﻳﺎ ‪: Management‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻨټ ﻳﯥ ﭘﻪ دوه ﻋﻤﺪه ﺑﺮﺧﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﺸﺘﻤﻞ دي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي‪ ) .‬ذﻛﺮﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ څﭙﺮﻛﻮ ﻛﯥ ذﻛﺮﺷﻮي دي(‬
‫‪ Replacement‬ﺗﻴﺮاﭘﻲ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫د ﻣﺎﻳﻌــﺎﺗﻮ ﺿــﺎﻳﻊ د ورﻳــﺪې ا‪ Saline‬اﻧﻔﻴــﻮژن ﻳــﺎ د ‪Ringer‬‬ ‫‬
‫‪ lactate,500 ml‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻪ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﯥ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫ ‪.Volume expander‬‬
‫ د ﺳﻮځﻴﺪو ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ د ﭘﻼزﻣﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ د ﺿﺎﻳﻊ ﻛﻴﺪو ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪.blood transfusion‬‬
‫ورﻳﺪې ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې ﺟﺎرې ﺳﺎﺗﻮ ﭼﯥ ﻧﺎروغ د ﺷـﺎك‬
‫څﺨﻪ ﺑﻬﺮ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: Distributive Shock‬‬
‫دا ﺷﺎك ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دي‪.‬‬
‫‪Anaphylactic shock .1‬‬
‫‪Septic Shock .2‬‬
‫‪: Anaphylactic Shock‬‬
‫د دې ډول ﺷــﺎك اﻋــﺮاض او ﻋﻼﻳــﻢ اﻛﺜــﺮه وﺧــﺖ د اﻟﺮژﻳــﻚ ﻣــﻮادو‬
‫ﻣــﺦ ﻛﻴــﺪو څﺨــﻪ وروﺳــﺘﻪ ﭘــﻪ ﺳــﻜﻨډوﻧﻮ او دﻗﻴﻘــﻮ ﻛــﯥ راﻣــﻨځ ﺗــﻪ‬

‫ ﭘــــﻪ ﻟــــږو ﻛﻴﺴــــﻮﻧﻮ ﻛــــﯥ اﻣﻜــــﺎن ﻟــــﺮي ﺟﻠــــﺪى رش‪ ،‬داﻧــــﯥ‪،‬‬
‫‪ Angioedema‬او ﻟړﻣۍ ) ‪ ( Uticaria‬وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ وﻳﺰﻧګ ‪.‬‬
‫ د ﺳﻴﻨﯥ د ﺑﻨﺪواﻟﻰ ﺣﺲ‪.‬‬
‫د ګﻴډې دردوﻧﻪ‪.‬‬ ‫‬
‫زړه ﺑﺪواﻟﻰ‪.‬‬ ‫‬
‫د ﺧﻨﺠــﺮى ﭘړﺳــﻮب‪ ،‬ﭼــﯥ ﺷــﺎﻳﺪ ﭘــﻪ ﺳــﺘﻮﻧﯥ ﻛــﯥ ‪ Lump‬ﭘــﻪ ﺷــﻜﻞ‬ ‫‬
‫ښﻜﺎره ﺷﻲ‪.‬‬
‫ډﯦﺮ ﺷﺪﻳﺪ واﻗﻌﺎت ﻳﯥ د دوراﻧﯥ ﻛﻮﻟﭙﺲ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ وي‪.‬‬ ‫‬
‫‪::Management‬‬
‫ ‪ Inj Adrenalin 0.5ml I.M‬د ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ د ﺷﺪت ﭘﻪ اﺳﺎس‬
‫‪Inj‬‬ ‫‪ Inj‬ﻳـــــﺎ‬ ‫‪phenergan‬‬ ‫‪25mg‬‬ ‫‪I.V.‬‬ ‫ ‪slowly‬‬
‫‪. Diphenhydremin(Benedryl) 20 mg I.V slowly‬‬
‫ ‪ Inj Hydrocortison 200mg I.V‬د ﻧـــﺎروﻏۍ د ﺷـــﺪت ﭘـــﻪ‬
‫اﺳﺎس‪ 15 .‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Volume expansion‬د ‪ 500-100 ml‬ﻣﺎﻳﻌـﺎﺗﻮ ﺳــﺮه ﭘــﻪ ‪1-2‬‬ ‫‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫‪ Inj Tegamet‬ﻳﺎ ‪ Zantac‬د ورﻳﺪ د ﻻرې‪.‬‬ ‫‬

‫ ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛـﯥ ‪ tracheostomy‬اﺟـﺮا‬

‫ﻧﺎروغ د ‪ 6-24‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ روﻏﺘﻮن ﻛـﯥ ﺳـﺎﺗﻮ‪ ،‬ځﻜـﻪ ﭼـﯥ‬ ‫‬
‫ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ د ﻧﺎروﻏۍ اﻋـﺮاض دوﺑـﺎره واﻗـﻊ ﻛﻴـږي ﭼـﯥ ورﺗـﻪ ‪Bi-‬‬
‫‪ phasic reaction‬واﻳﻲ‪.‬‬
‫ ‪ 100% O2 5 L/min‬د ﻣﺎﺳﻚ ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺳﻴﭙټﻚ ﺷﺎك‬
‫‪(Septic (bacterial) Shock‬‬
‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي ‪،‬ﻛﻠﻪ ﭼـﯥ ﭘـﻪ زﻳـﺎت ﺷـﻤﻴﺮ ګـﺮام ﻣﻨﻔـﯥ ﻳـﺎ‬
‫ګﺮام ﻣﺜﺒﺖ او ﻳـﺎ دواړه ﺑﻜﺘﺮﻳـﺎوي د وﯦﻨـﯥ ﺟﺮﻳـﺎن ﺗـﻪ داﺧﻠـﯥ ﺷـﻲ‪،‬‬
‫ﭼﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﭘﻜﯥ ﺷﺎك ﺗﻪ وﻻړ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ګــﺮام ﻣﻨﻔــﯥ ﺑﻜﺘﺮﻳﻤﻴــﺎ اﻛﺜــﺮه وﺧــﺖ د ﻫﻈﻤــﻲ ﺳﻴﺴــټﻢ د ﺟﺮاﺣـــﻰ‬
‫ﻋﻤﻠﻴــــــﺎت څﺨــــــﻪ وروﺳــــــﺘﻪ ‪ E.Coli‬او ‪ Psudomonas‬ﻣﻌﻤــــــﻮل‬
‫ﻣﺎﻳﻜﺮواوګﺎﻧﻴﺰﻣﻮﻧﻪ دي ﭼﯥ د ګﺮام ﻣﻨﻔﯥ ﺷـﺎك د راﻣـﻨځ ﺗـﻪ ﻛﻴـﺪو‬
‫ﻟﭙﺎره ﻻره ﺑﺮاﺑﺮوي‪ .‬ګﺮام ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻜټﺮﻳﻤﻴﺎ ﭘﻪ ﺛـﺎﻧﻮي ډول د ﻣﻔﺎﺻـﻠﻮ‬
‫او د ﺳــﻴﻨﯥ د اﻧﺘﺎﻧـــﺎﺗﻮ ﻳـــﺎ د ‪ ، drug abuse cellutitis‬د وﻻدت‬
‫وﺧﺖ اﻧﺘﺎﻧﺎت او د اﻧﺘﺎﻧﯥ ﺳﻘﻂ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫‪ Septicamia‬ﻳــﺂ ‪SIRS (systemic inflammatory response‬‬
‫)‪syndrome‬‬

‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻛﻴږي ﻛﻠﻪ ﭼﯥ د ﻻﻧـﺪې ﺗﻈـﺎﻫﺮاﺗﻮ څﺨـﻪ دوه ﻳـﺎ‬
‫زﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺣﺮارت د ‪ 38C‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي او ﻳﺎ د ‪ 36C‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫‪ .2‬ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺿﺮﺑﺎن ‪ 20/min‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫‪ Wbc‬د ‪ 12000/cmm‬څﺨﻪ زﻳﺎﺗﻪ وي‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﻓﻜﺘﻮروﻧﻪ‪:‬‬

‫ ﺳﻮﺋﻲ ﺗﻐﺬي‪.‬‬
‫ د ﻋﻤﺮزﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ ﭘﻮرﻳﻤﻴﻚ او د ځګﺮ ﻧﺎروﻏۍ‪.‬‬
‫ ﻛﻢ ﻣﻌﺎﻓﻴﺘﻪ ﻧﺎروﻏﺎن‪.‬‬
‫ ﺳټﻴﺮاﻳﺪ ﺗﻴﺮاﭘﻲ‪.‬‬
‫ ﺳﺎﻳټﻮټﻮﻛﺴﻴﻚ ﺗﻴﺮاﭘﻲ‪.‬‬
‫ د ‪ septic‬ﺷﺎك ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺎﻳﺪ د ﻟړزى ﭘﻪ ﺷﻜﻞ وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻛﻤﻮ واﻗﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻟﻮړه درﺟﻪ ﺗﺒﻪ وﻟﺮي او‬
‫ﻳﺎ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺷﺎﻳﺪ د ﻋﻤﺮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﺳﺮه ﻧﺎروغ‬
‫ﻧﺎرﻣﻞ ﻳﺎ د ﻧﺎرﻣﻞ څﺨﻪ ښﻜﺘﻪ ﺗﺒﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ اﻃﺮاف ﭘﻜﯥ ﻳﺦ وي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﭘﺮﻳښﺎﻧﻪ او د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬

‫ ‪ Oliguria‬ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ ﻫﺎﻳﭙﻮټﻴڼﺸﻦ د ‪ Slow‬واﻟﻴﻢ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪: Management‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ د ﺑﺸﭙړ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره د وﻳﻨﯥ د ﺳﻴﻤﭙﻞ اﺧﻴﺴﺘﻞ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ‪ pus, boli‬او ﻳﺎ د ﺑﺴﺘﺮ زﺧﻢ وي د ﻛﻠﭽـﺮ‬
‫د ‪ sensitivity‬ﻟﭙﺎره ﺳﻮاب اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻳﺪې ‪ Canula‬وﻟګﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ د ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸـﺎر د ښـﻪ ﻛﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره او اد د ادرارو د‬
‫‪ 30 ml/hour‬ﻟﭙــﺎره ﺑﺎﻳــﺪ ﭘﻼزﻣــﺎ ﻳــﺎ ‪ 5% Dextrose‬د ﺣﺎﻟــﺖ د‬
‫ﺷﺪت ﭘﻪ اﺳﺎس ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﻓﺸــﺎر ﻧﺎرﻣــﻞ ﺗــﻪ راﻧﻐــﻲ‪ ،‬ﻧــﻮ ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ورﻳــﺪې‬
‫‪ Dopamine‬ﺟﻤﻊ ‪ dobatamine‬ورﻛﻮل ﻛﻴـږي ﭼـﯥ ﺗﺸـﺮﻳﺢ ﻳـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻛﺎرډﻳﻮﺟﻴﻨﻴﻚ ﺷﺎك ﻛﯥ ﺷﻮي ده‪.‬‬
‫ د ‪ Stress ulcer‬ﻟﭙـﺎره ‪Inj Tegamet(Zantac) I.V/12 hourly‬‬
‫‪.‬‬
‫اﻧﺘﯥ ﺑﻴﻮټﻴﻚ‪:‬‬
‫زﻳﺎﺗﺮه د ښﺎر څﺨﻪ ﺑﻴﺮون ﭘﻪ اﻃﺮﻓﻲ ﺳﺎﺣﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ روﻏﺘﻮﻧﻮﻧـﻮ ﻛـﯥ د‬
‫ﻛﻠﭽــﺮ او د ﺣﺴﺎﺳــﻴﺖ ﻟﭙــﺎره اﺳــﺎﻧﺘﻴﺎوي ﻛﻤــﻲ وي‪ ،‬ﻧــﻮ ﭘــﻪ دﻏــﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻻﻧﺪې درﻣﻠﻮ ﻛﺎرول اړﻳﻦ دي‪.‬‬
‫ ‪. Benzyl penecilline 20 lakh unite/6 hourly‬‬
‫ ‪ Getacine 80 mg 8 hourly‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ورﻛﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي‬
‫د وﻳﻨﯥ ‪ Urea‬ﻟﻮړه وه ډوز ﻳﯥ ﻛﻤﻴږي‪.‬‬

‫ ‪. I.V Flagyl 500 mg/8 hourly‬‬

‫د ﺣــﺎﻻﺗﻮ ﭘــﻪ ﻣﻄــﺎﺑﻖ د ﻻﻧــﺪې درﻣﻠــﻮ ﻛــﺎرول ﻫــﻢ ډﯦــﺮ اړﻳــﻦ دي ﺧــﻮ‬
‫ﻗﻴﻤﺘﻪ دي‪.‬‬
‫ ‪Inj Rocephine 2 Gm/1-2 times/day‬‬
‫ ‪.Inj Amikacin, 500 mg/B.D.I.V‬‬
‫‪Hypertensive Encephalopathy‬‬
‫ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻻﻧﺪې ﻧﺎروﻏﻴﻮ څﺨﻪ د ﻳﻮې ﻧﺎروﻏۍ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‪.‬‬
‫ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫ ﺣﻤﻞ ) ﭘﻪ ښځﻮ ﻛﯥ( ‪.‬‬
‫اﻋﺮاض او ﻋﻼﻳﻢ‪:‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺷﺪﻳﺪ د ﺳﺮ درد ﻟﺮي‪.‬‬
‫ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﻧﺎاراﻣﻪ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﺟټﻜﻲ ﻫﻢ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ ښﺎﻳﻲ اﺧﺘﻼﺟﺎت ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻧﺎروغ ﺳﺮګﻨګﺴﻲ ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﻳﻮ اﻧﺪازه ﻧﺎروﻏﺎن ﭘﻜﯥ د ﺷﺎك ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ځﻲ‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻋﻼﻣﯥ‪:‬‬
‫ ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ وي‬
‫ ﻣﺤﺮاﻗﻲ ﻧﻴﻮروﻟﻮﺟﻴﻚ ﻋﻼﻳﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ‪ 210/110‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬
‫اداره) ‪: ( Management‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﯥ ډول ﺳﺮه ښﻜﺘﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫د وﻳﻨــﯥ د ﻓﺸــﺎر د ښــﻜﺘﻪ ﻛﻮﻟــﻮ ﻟﭙــﺎره د ﻻﻧــﺪې ﻣﺮاﺣﻠــﻮ څﺨــﻪ ﻛــﺎر‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Cap. Nifedipine (Adalat) 3-5 drops (1‬د ژﺑــﯥ ﻻﻧــﺪې‪،‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي وروﺳﺘﻪ د ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺗﻜﺮار ﺷﻲ ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي‬
‫د وﻳﻨﯥ ﺳﻴﺴﺘﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸـﺎر ‪ 200‬ﻳـﺎ ډﻳﺎﺳـﺘﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸـﺎر ‪ 110‬وو د‬
‫دې څﺨﻪ زﻳﺎت ډوز ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻲ‪ ،‬ځﻜـﻪ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎڅﺎﭘﯥ ډول ﺳﺮه د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر وﻏـﻮرځﻴږي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ دې ﺳـﺮه ‪CVA‬‬
‫ﻳﺎ ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﺤﻔﻮﻇـﻪ ﻻره ﻳـﯥ دا ده ﭼـﯥ ﻧـﺎروغ ﻛﻴﭙﺴـﻮل وﺟـﻮي او ﺑﻴـﺎ ﻳـﯥ ﺗﻴـﺮ‬
‫ﻛړى‪.‬‬
‫)‪ Tab Capoten (25.mg‬ﻧﻴﻢ ټﻴﺒﻠﻴټ د ژﺑﯥ د ﻻﻧﺪې‪.‬‬ ‫‪(2‬‬
‫‪ Inj. Lasix 40 mg. IV (3‬ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ‪ ،‬دا اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ وروﺳـﺘﻪ‬
‫د ‪ 4-6‬ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ د ‪ 20 mg I.V‬ﺑﻴﺎ ﺗﻜﺮار ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪Pulmonary Embolism‬‬
‫ وروﺳﺘﻪ د ‪ 1-2‬ﻫﻔﺘﻮ د ﻋﻤﻠﻴﺎت څﺨﻪ ﭘﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﯥ ډول ﺳﺮه د ﺳﻴﻨﯥ درد‪.‬‬
‫ ټﻮﺧﯥ ﺳﺮه د ‪ Haemoptysis‬او ﺷﺪﻳﺪه ﺳﺎﻟﻨډي ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ‪ collapsed‬وي‪.‬‬
‫ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺳﻴﺎﻧﻮزس‪.‬‬
‫ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‪.‬‬
‫ ټﻜﻴﭙﻨﻴﺎ‪.‬‬
‫ ‪. Right ventricular heave‬‬
‫ د ښﯥ ﺑﻄﻴﻦ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪې ﻓﺸﺎر ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Pleural rub‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ Risk‬ﻓﻜﺘﻮروﻧﻪ‪:‬‬
‫‪ (1‬د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻛﻮل‪.‬‬
‫‪Malignancy (2‬‬
‫‪ (3‬د اورل د ﻻرې د ﺣﻤﻞ ﺿﺪ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫‪ (4‬د ‪ Pelvis‬ﺟﺮاﺣﻲ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪.‬‬
‫‪: :X-ray Chest‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ اﻛﺴﺮى ﺑﻪ ﻻﻧﺪې ﻋﻼﻳﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻮﺳټﻮ ﭘﻴﺮﻳﻨﻚ اﻧګﻞ ﻛﯥ ﭘﻠﻴﻮرل اﻓﻴﻮژن‪.‬‬ ‫‬

‫ ﭘﻪ ﻧﻴﻤګړﺗﻮب ﺳﺮه ﺑﻪ ‪ demarcted wege- shaped area‬ﺑﻪ‬

‫‪:E.C.G.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي اﻳﻠﻜټﺮوﻛﺎرډﻳﻮ ګﺮام ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ د ‪ Right bundle branch block‬ﺗﻈﺎﻫﺮات‪.‬‬
‫ ‪ .Right axis deviation‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ‪ S wave‬ﭘﻪ ‪ Lead 1‬او‬
‫‪ Q wave‬ﭘﻪ ‪ Lead 3‬ﻛﯥ څﺮګﻨﺪﻳږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ‪ Lead V1-3‬ﻛﯥ ﭘﻪ ‪ T wave inversion‬وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ sinus‬ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮﺣﺎل د ﻳﻮه ﻧﺎرﻣﻞ ‪ ECG‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻓﻠﻤﻮﻧﺮى اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم د ﻧﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻗﻄﻌﻰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﻪ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪: Investigation‬‬
‫ﻻﻧﺪې ﭘﻠټﻨﯥ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪. Blood uria‬‬
‫ ‪. Electrolytes‬‬
‫ ‪Prothrmbin time‬‬
‫ ‪PTT‬‬
‫ ‪INR‬‬
‫ ‪ . ABG‬ﭘﻪ دې ﻛﯥ ﺑﻪ ‪ PO2L‬ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫‪ Inj. Morphin 5-10 mg I.V‬او ورﺳﺮه د ﻛﺎﻧګﻮ ﺿﺪ درﻣﻞ‬ ‫‬
‫ﻟﻜﻪ ‪. Inj plasil‬‬

‫ د ‪ 4-6 litre/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه د اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬

‫ د ﻫﺎﻳﭙﻮټﻴﻨﺸﻦ ﺗﺪاوى ﭘﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪،‬‬
‫ ‪ Inj. Heparin 5,000-10,000 unit I,V‬ﺳﻤﺪ ﻻﺳﻪ‪.‬‬
‫‪Deep Veins Thrombosis‬‬

‫)‪(DVT‬‬
‫ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻧﺎروغ د زﻳﺎت وﺧﺖ ﻟﭙﺎره د‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ د ﭘﻮﻧډۍ د ‪ Tenderness‬څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ د ﭘښﻮ ﭘړﺳﻮب ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﻛﺮﻳﭙټ ﺑﻨﺪاژ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪ Inj Heparin 5,000 units I.V‬ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﺑﻴﺎ ‪5,000 units/8‬‬
‫‪. hourly‬‬
‫ ‪ Anti-inflamatory agents‬ﻟﻜﻪ ‪NSAID‬‬
‫ د ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬

‫د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴټﻢ‬
‫ﻧﺎروﻏﻲ‬
Respiratory System Diseases

‫ﺧﻮد ﺑﺨﻮدي ﻧﻮﻣﻮ ﺗﻮراﻛﺲ‬

‫‪Spontaneous pneumothorax‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻠﻮراﻳﻲ ﻓﻀﺎﻛﯥ دﺧـﻮد ﺑﺨـﻮدۍ ﻫـﻮا راټﻮﻟﻴـﺪﻟﻮ ﺗـﻪ ﻳـﯥ واﻳـﯥ ‪،‬‬
‫ﭼـﯥ ﻟـﻪ ﻫـﻮا ډﻛـﻪ ﭘﻠﻴـﻮراﻳﻲ ﻓﻀـﺎﺟﻮړوي ﻫﻮاﻛﯧـﺪاى ﺷـﻲ ﭘﻠـﻮراﻳﻲ‬
‫ﺟــﻮف ﺗــﻪ دﺳــﯧﻨﯥ ﻟـــﻪ دﻳــﻮال ‪ ،‬ﻣﻴﺪﻳﺎﺳــﺘﻴﻨﻮم ‪ ،‬ﺣﺠــﺎب ﺣـــﺎﺟﺰ او‬
‫دﺣﺸﻮي ﭘﻠﻮرا ﻟﻪ څﻴﺮي ﻛﻴﺪو ورﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﭘﺨﻮا څﺨﻪ …‬
‫ ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪.‬‬
‫ ﺳﺎﺑﻨﺪي‪.‬‬
‫ د ﺳږو ﻣﺰﻣﻨﻪ ځﻨډﻧۍ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻟــږو واﻗﻌــﺎﺗﻮ ﻛــﯥ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﻧــﺎروغ د ﺳــﻴﻨﯥ د ﺗﺮﺿــﻴﺾ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ وﻟــﺮي‪ .‬ﭘـــﻪ ﻫﺮﺻــﻮرت ﭘـــﻪ ﻧﺎرﻣــﻞ ﺷـــﺨﺺ ﻛــﯥ ﻫـــﻢ‬
‫‪ Spontaneous pneumothorax‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﺎروغ د ﻻﻧﺪې اﻋﺮاﺿﻮ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﻧﺎڅﺎﭘﻲ ﺳﺎﻟﻨډي‪.‬‬
‫ د ﺳﻴﻨﯥ درد‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻛﺎﻧګﯥ ﻫﻢ وي‪.‬‬

‫ ﻧﺎروغ ﺑﻪ ﺷﺪﻳﺪه ﺳﺎﻟﻨډي ﻟﺮي‪.‬‬

‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺳﻴﺎﻧﻮزس ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﺷﺎﻳﺪ د ﻏﺎړى د ورﻳﺪوﻧﻮ ﭘﺮاﺧﻮاﻟﻰ ﻫﻢ وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ ﺑﻪ ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬
‫دﺳﻴﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ;‬
‫ ﭘﻪ ﻣﺎوﻓﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﺑﻪ د ﺳﻴﻨﯥ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﺤﺪود وي‪.‬‬
‫ ‪ Trachea‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺮﻓﻪ ﺗﻪ ټﻴﻠﻪ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻣﺎوﻓﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ ﺑﻪ ‪ Hyper-resonant‬وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻣﺎوﻓﻪ ﻛﯥ ﺑﻪ ﺗﻨﻔﺴﻲ اوازوﻧﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫‪Investigation‬‬
‫‪X-ray chest .1‬‬
‫ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي د ‪ tension pneumothorax‬ﺷـﻜﻲ و‪ ،‬ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﺗـﺪاوي‬
‫ﻳﯥ ﺑﻐﻴﺮ د ﭘﻠټﻨـﻮ څﺨـﻪ ﺷـﺮوع ﻛﻴـږي‪ ،‬ﭼـﯥ دواړه د ‪ Inspiration‬او‬
‫‪ Expiration‬څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ﭘﻠﻴﻮرا ﭘﻪ ﺟﻮف ﻛﯥ د ﻫﻮا ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ‬
‫ښﻜﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﺷﺪﻳﺪه ﺳﺎﻟﻨډي وﻟﺮي‪ ،‬ﻧﺎروغ ﭘﻪ ‪Propped up‬‬
‫‪ position‬ﺑﺎﻧﺪې اﭼﻮل ﻛﻴږي او اﻛﺴﻴﺠﻦ د ‪ 3-4 L/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻫﻮا ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ د ‪ 14-16 G‬ﭘﺮاﺧﻪ ﻧﻴډل ﭘﻮاﺳﻄﻪ وﻳﺴﺘﻞ‬
‫ﻛﻴږي‪ ،‬وروﺳﺘﻪ د ﺟﻠﺪ د ﻏﻮڅﻮﻟﻮ د ﻻرې ‪ Polythene tube‬د ‪2nd‬‬

‫‪ intercostals space‬ﭘﻪ ‪ mid-axillary‬ﻛﯥ ﺗﻴﺮﻳږي او د دﻫﻐﯥ‬

‫ﺑﻮﺗﻞ ﺳﺮه ﭼﯥ اوﺑﻪ ﻟﺮي اﻳښﻮدل ﻛﻴږي‪ ،‬ﺗﺮڅﻮ ﭘﻪ ﭘﻠﻴﻮرا ﻛﯥ د ﻫﻮا‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ او ﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ د اﻧﺘﺎن ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوي ﻳﯥ وﺷﻲ ﻟﻜﻪ د ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪ ،‬ﺳﺎﺑﻨﺪي او ﻳﺎ ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪Status Asthamaticus‬‬
‫‪Sever COPD‬‬
‫‪Corpulmonale‬‬
‫ ﭘﻪ ﻧﺎروغ ﻛﯥ ﺳﺎﻟﻨډي ﻣﻮﺟﻮده وي او ﻛﻮﻣﻜﻲ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻋﻀﻼت ﭘﻜﯥ‬
‫ډﯦﺮ ﻓﻌﺎﻟﻪ وي‪.‬‬
‫ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭘﻪ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﺳﺮه ‪ Barrel shaped‬ﺳﻴﻨﻪ وي او ﭘﻪ اﺻـﻐﺎء‬ ‫‬
‫ﺳﺮه ‪ Hyper-resonant‬وي‪.‬‬
‫ وﻳﺰﻧګ د اورﻳﺪو ﻗﺎﺑﻞ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺳﻴﺎﻧﻮزس وي‪.‬‬
‫ د ﺳﻴﻨﯥ اﺻﻐﺎء ‪ rhonchi‬ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ‪ basal crepts‬ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪Oedma‬‬ ‫ د ‪ JVP‬ﻟـــــــــــﻮړواﻟﻰ‪ Hepatomegaly ،‬او ‪feet‬‬
‫ﻛﺎرﭘﻠﻤﻮﻧﻞ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫د ﻻﻧﺪې ﺗﻀـﺎﻫﺮاﺗﻮ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﺳـﺮه ﻳـﯥ د ﺣﻤﻼﺗـﻮ د ﺷـﺪت ﻗﻀـﺎوت‬

‫ د ﺟﻤﻠﻲ د ﺑﺸﭙړوﻟﻮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ ﺑﻪ د ‪ 110/min‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫ ﺗﻨﻔﺴﻲ ‪ rate‬ﺑﻪ د ‪ 25/min‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫ ‪ PEF‬د ‪ 33-50%‬ﭘﻪ اﻧﺪازه وي‪.‬‬
‫ژوﻧﺪ ﺗﺤﺪﻳﺪوﻧﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫ ﺣﺎﻣﻮﺷﻪ ﺳﻴﻨﻪ‪.‬‬
‫ ﺳﻴﺎﻧﻮزس‪.‬‬
‫ ﺑﺮﻳډﻳﻜﺎرډﻳﺎ‪.‬‬
‫ ﺳﺘﻮﻣﺎﻧﺘﻴﺎ‪.‬‬
‫ ‪ PEF‬د‪ 33%‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ ګډوډﺗﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬د ‪ Cardiac asthama‬او ‪ bronchial asthma‬ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ د ‪ CCF‬ﭘﻪ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪: X-ray‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ اﻛﺴﺮي اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ‪ Emphysema‬ﻋﻼﻳﻢ څﺮګﻨﺪ ﻛړي د‬
‫ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول‪ ،.‬د ‪ translucency,‬زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ‪small tubular ،‬‬
‫‪ wide intercostals spaces، heart shadow‬او \‪low flat di‬‬
‫‪aphragm‬‬
‫‪.i‬د ‪ 4-6 L/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه د اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬

‫‪Inj Solurcortef 200 mg I.V.ii‬‬

‫‪Ventoline nebuliztion .iii‬‬
‫‪ Iprtropium bromind 250-55 microgram.iv‬ﭘــﻪ ‪30 Saline‬‬
‫‪ ml‬ﻛﯥ ﭘﻪ ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ‪ nebulized‬ﻛﻴږي‪ ،‬د ښﻪ ځﻮاب ورﻛﻮﻟـﻮ‬
‫‪Iprtropium‬‬ ‫ﻟﭙــــﺎره دا درﻣــــﻞ د ‪ Ventoline‬ﺳــــﺮه‪bromind .‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﻳﻮ ﺳﺎﻋﺖ ﻛﯥ دوه ځﻠﻲ ﺗﻜﺮار ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Inj Aminophylline 250 .v‬ﭘـﻪ ‪ 100 ml‬ﭘﻨځـﻪ ﻓﻴﺼـﺪه ‪ Dextrose‬ﻛـﯥ‬
‫ﻣﻨﺤــﻞ ﻛﻴــږي د ‪ I.V infusion‬ﭘــﻪ ﺷــﻜﻞ د ‪ 20-30‬دﻗﻴﻘــﻮ ﭘــﻪ ﻣــﻮده ﻛــﯥ‬
‫ﺗﻄﺒﻴــﻖ ﻛﻴــږي‪ ،‬ﺑﻴــﺎ ‪ Inj Aminophylline 250‬ﭘــﻪ ‪ 500 ml‬د ﭘﻨځــﻪ‬
‫ﻓﻴﺼــﺪه ‪ Dextrose‬ﻛــﯥ ګــډﻳږي او ﭘــﻪ ‪ 8‬ﺳــﺎﻋﺘﻮ ﻛــﯥ د ورﻳــﺪې ‪ drip‬ﭘــﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .vi‬د ‪ Corpulmonale‬ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ‪Inj Lasix 20-40 mg I.V‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .vii‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﻧﺎروغ ﻋﻤﻮﻣﻲ وﺿﻌﻪ ښﻪ ﻧـﻪ وه ‪Inj Adrenaline 0.3‬‬
‫‪ ml S/C‬ﺗﻄﺒﻴﻘﻴږي‪.‬‬

‫‪Severe Respiratory Tract‬‬

‫‪Infection‬‬
‫د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻻرې ﺷﺪﻳﺪ اﻧﺘﺎن ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﺸﺘﻤﻞ دى ‪.‬‬
‫‪Tonsillitis‬‬ ‫‬
‫‪Phyryngitis‬‬ ‫‬
‫‪Bronchitis‬‬ ‫‬
‫‪Pneumonia‬‬ ‫‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ;‬
‫ ﺣﺮارت ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫ ﻣﺮۍ ‪ Congested‬وي‪.‬‬
‫ ټﺎﻧﺴﻠﻲ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻏټ او ﭘړﺳﻴﺪﻟﻲ وي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴـﺮي ښـﻜﺘﻨۍ ﺗﻨﻔﺴـﻲ ﻻره ﭘﻜـﯥ ﺷـﺎﻣﻠﻪ وه‪ ،‬ﻻﻧـﺪې ﻛﻠﻴﻨﻜـﻰ‬
‫څﺮګﻨﺪﺗﻴﺎوي ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدي وي‪.‬‬
‫ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻔﺴﻲ اوازوﻧﻪ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬
‫ د ‪ Bronchopneumonia‬ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﺑــﻪ ﺑﺮاﻧﻜــﻮ واﺳــﻜﻮﻟﺮ‬
‫ﺗﻨﻔﺴﻲ اوازوﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﻟﻮﺑﺮ ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛـﯥ ﺑـﻪ ‪ Bronchia breathing‬ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ ronchi,crepts‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﭘﻠﻴﻮرل رب ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ د ﭘﻠﻴﻮرا اﻟﺘﻬﺎب ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫ﭘﻠټﻨﯥ‪:‬‬
‫د وﯦﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪.‬‬
‫ د وﯦﻨـــﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨـــﺎت ﺑـــﮥ ‪ Leucocytosis‬ﭘـــﻪ ګﻮﺗـــﻪ ﻛـــړي‪ ،‬ﻛـــﻪ‬
‫ﭼﻴﺮي ﻟﻴﻮﻛﻮﺳﺎﻳټﻮزس ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ و‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﺎن د واﻳﺮس‬
‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬
‫‪:X-ray chest‬‬
‫‪Patchy‬‬ ‫ د ﺑﺮاﻧﻜـــــﻮ ﻧﻤﻮﻧﻴـــــﺎ ﭘـــــﻪ ﺻـــ ـﻮرت ﻛـــــﯥ ﺑـــــﻪ ﭘﻜـــــﯥ‬
‫‪ consolidation‬وﻟﻴــﺪل او ﻛﻠــﻪ ﭼــﯥ ﻟــﻮﺑﺮ ﻧﻤﻮﻧﻴــﺎ وه ﻧﻮﺑﻴــﺎ ﺑــﻪ ﭘــﻪ‬
‫ﻣﺎوﻓــــﻪ ﺑﺮﺧــــﻪ ﻛــــﯥ ‪ Homogenous opacity‬ﻣﻮﺟــــﻮده وي او د‬
‫‪ Bronchitis‬ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ ﭘﻪ اﻛﺴﺮى ﻛﯥ ﻛﻮم ﺗﻐﻴﺮ ﻧﻪ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‬
‫‪.1‬ﻧﺎروغ ﺑﺎﻳﺪ ارام وﻛړي‪.‬‬
‫‪.2‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧټﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪.3‬د درﻣﻠﻮ د ﻻﻧﺪې رﺟﻴﻢ څﺨﻪ ﻳﻮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪Cap. Ampicillin 250-500 mg QID for 5-7 days‬‬
‫ ‪Tab.Septran BD. For 5-7 days‬‬
‫ ‪Tab. Erythrocin 250-500 mg TDS for 5-7 days‬‬
‫ ‪Cap.Amoxil 250-500 mg.TDS for 5-7 day‬‬
‫ ‪Cap. Tetracycline 250-500 mg.QID for 5-7 days‬‬
‫ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي اﻧﻔﻜﺸـﻦ ﺷــﺪﻳﺪ و ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﭘــﻮرﺗﻨﯥ درﻣـﻞ د اﻧﺠﻜﺸـﻦ ﭘــﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ‪ Ampiclox‬ﻳﺎ )‪Cephalosporin(Ceporax or Keflex‬‬

‫ﻫﻢ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ګـﺮام ﻣﻨﻔـﻲ اﻧﻔﻜﺸـﻦ ﭘـﻪ اړه ﺷـﻚ و‪ ،‬ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ د ﭘـﻮرﺗﻨﯥ‬
‫درﻣﻠﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ د ﻻﻧﺪې درﻣﻠﻮ څﺨﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ ‪Inj. Gentamycin 40-80 mg. IM BD for 5-7 days‬‬
‫ ‪Inj. Kencin 500mg. IM BD for 5-7 days‬‬
‫ ‪Inj. Nebcin(tobramycin) 80 mg. TDS I.V./IM‬‬
‫اﻋﺮاﺿﻲ ﺗﺪاوي‪:‬‬
‫ د وچ ټﻮﺧﻲ ﻟﭙﺎره د ﺷﺮﺑﺖ ﻫﻐﻪ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼﯥ ‪ Pholcodin‬وﻟـﺮي‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ د ﺑﻠﻐﻤــــﻮ د ﺻــــﻔﺎﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙــــﺎره د ﺷــــﺮﺑﺖ ﻫﻐــــﻪ ﻗﺴــــﻤﻮﻧﻪ ﭼــــﯥ‬
‫‪ Ammonium chloride‬وﻟــﺮي د ‪ Mucolytic‬درﻣﻠــﻮ ﺳــﺮه ﻟﻜــﻪ‬
‫‪ Bislvon‬ﻳﻮ ځﺎى ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ﻗﺼــــــــﺒﺎﺗﻮ د ﺳــــــــﻔﺰم ﻟﭙــــــــﺎره ‪ Bronchodialator‬ﻟﻜــــــــﻪ‬
‫‪ Aminophylline‬ﻳﺎ ‪ Ventolin‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ د ﺗﺒﯥ ﻟﭙﺎره ‪ Tab Paracetamol‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫وﻗﺎﻳﻮي ﺗﺪاوي‪:‬‬
‫ د ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺘﻲ ډول ﺳﺮه د اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬

‫‪Pleural Effusion‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﭘﺨﻮا څﺨـﻪ د ﻻﻧـﺪې ﻧـﺎروﻏﻴﻮ څﺨـﻪ ﻳـﻮه ﻧـﺎروﻏﻲ‬
‫ ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪.‬‬
‫ د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻲ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫ ﻧﻴﭙﺮوټﻴﻚ ﺳﻨﺪروم‪.‬‬
‫ د ځګﺮﺳﻴﺮوزس‪.‬‬
‫ ﺳﺮﻃﺎن‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﻠﻴﻮرل اﻳﭙﻴﻮژن ﻛﯥ ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺧﺎص ډول ﺳﺮه ﻧﻔﺲ ﺗﻨګـۍ څﺨـﻪ‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪ ،‬د ﭘﻠﻴﻮرا د اﻟﺘﻬﺎب ﭘـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ د ﺳـﻴﻨﯥ درد ﻫـﻢ‬
‫وي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ټﻮﺧﻲ او ﺗﺒﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﭘﻴښﻴﺪوﻧﻜﻲ ﺷﻜﺎﻳﺎت دي‪.‬‬
‫د اﺳــﺒﺎﺑﻮ ﭘــﻪ اﺳــﺎس اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﻧــﻮر ﺗﻈــﺎﻫﺮات ﻟﻜــﻪ ‪Odema,‬‬
‫‪ ascites‬ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﺳﻴﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﻔﺘﻴﺶ او ﺟﺲ ﺳﺮه ﺑﻪ د ﻣﺎوﻓﻲ ﺑﺮﺧﯥ ﺣﺮﻛﺎت ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ اﻛﺴﺮى ﺑﻪ ﭘـﻪ ﻳـﻮﻃﺮف او ﻳـﺎ ﺷـﺎﻳﺪ ﭘـﻪ دواړو ﻃﺮﻓﻮﻧـﻮ ﻛـﯥ‬
‫‪ translucent homogenous opacity‬ﭘـــﻪ ګﻮﺗـــﻪ ﻛړي‪،‬ﻧـــﻮرې‬
‫ﭘﻠټﻨﯥ د ﭘﻠﻴﻮرل اﻳﭙﻴﻮژن د ﺳﺒﺐ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬

‫ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ ﺳﺒﺐ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ وﻧﻴﻮل ﺷـﻲ‪ ،‬د ﻧـﺎروغ د اراﻣﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻠﻴﻮرل اﻳﻔﻴﻮژن ‪ aspirate‬ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Haemoptysis‬‬
‫‪ .i‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﭘﺨـﻮا څﺨـﻪ د ﻫـﯧڅ ﻳـﻮې ﻧـﺎروﻏۍ ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ‬
‫وﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫‪ .ii‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧـﺎروغ د ﺗﻨﻔﺴـﻲ ﻻرې اﻧﻔﻜﺸـﻦ وﻟـﺮي د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ډول ﻟﻜـﻪ‬
‫ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪.‬‬
‫‪ .iii‬ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺳږو اﺑﺴـﻲ‪ ،‬او د ﻗﺼـﺒﺎﺗﻮ د اﻟﺘﻬـﺎب ﭘﯧـﯥ ښـﺎﻣﻜﺎن ﻟـﺮي‬
‫‪ Haemoptysis‬د ﻧﻮرو ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﻮ ﺳﺮه وﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .iv‬ﺑﺮاﻧﻜﻮﺟﻴﻨﻴـــﻚ ‪ Carcinoma‬د ‪ Haemoptysis‬ﻟﭙـــﺎره ﻳـــﻮ ﻣﻬـــﻢ‬
‫ﺳﺒﺐ دى‪.‬‬
‫‪ .v‬د ﭘﻮرﺗﻨﯥ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻻرې اﻧﻔﻜﺸـﻦ ﻳـﻮ اﻧـﺪازه ﭘﻴښـﯥ وﻳﻨـﻪ ﻟﺮوﻧﻜـﻰ‬
‫ﺑﻠﻐﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻧــﺎروغ ﻣﻌﺎﻳﻨــﻪ د ‪ Haemoptysis‬د ﺳــﺒﺐ ﭘــﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻠــﻮ ﻛــﯥ ډﯦــﺮه‬
‫ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﻛــﻮي‪ ،‬د ﻣﺜــﺎل ﭘــﻪ ډول ﻟﻜــﻪ د ﺳــﺘﻮﻧﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨــﻪ‪ ،‬د ﺗﻨﻔﺴــﻲ‬
‫ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ او د ﻗﻠﺒﻲ وﻋﺎﺋﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ‪:‬‬
‫ ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﯥ ﺑﺎﻳﺪ د ‪ Haemetemesis‬ﺳﺮه وﺷﻲ‪.‬‬

‫ ‪X-ray chest‬‬
‫ ‪ECG‬‬
‫ﻛــــــﻪ ﭼﻴــــــﺮي ﺗﺸــــــﺨﻴﺺ وﺿــــــﻊ ﻧــــــﻪ ﺷــــــﻮ ‪ Bronchoscopy‬او‬
‫‪ Bronchography‬اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻟﺮي‪.‬‬
‫د وﻳﻨــﯥ د ‪ Clotting profile‬د ﺧــﻮﻧﺮﻳﺰۍ د ﻧــﺎروﻏﻴﻮ ﻟﭙــﺎره اﺟــﺮا‬
‫ ‪ 5% dextrose drip‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪ Inj Transamine I.V‬د ﺑﻠﻴډﻧګ د ﻛﺘﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧـــــﺎروغ د ﺧﻔګـــــﺎن او ﻧـــــﺎاراﻣۍ څﺨـــــﻪ د وﻳﺴـــــﺘﻠﻮ ﭘـــــﻪ ﺧـــــﺎﻃﺮ‬
‫‪ Diazepam‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ اﻋﺮاﺿﻲ ﺗﺪاوي ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ ﻟﻜﻪ‬
‫د ټﻮﺧﻲ ﻟﭙﺎره ‪ Pholcodine‬ﻟﺮوﻧﻜﻰ ﺷﺮﺑﺖ‪.‬‬
‫د درد ﻟﭙﺎره ‪ Tab. Paracetamol‬ﻳﺎ ‪.Ponstan‬‬
‫د اﻧﺘﺎن ﻟﭙﺎره ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﯥ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺪاوي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻓﻠﻤﻮﻧﺮى ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز ﻳﯥ ﺳﺒﺐ و‪ ،‬ﻧـﻮ ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ د ﺗﻮﺑﺮﻛﻠـﻮز‬
‫ﺿﺪ درﻣﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻣټﺮال دﺳﺎم د ﺗﻀﻴﻖ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻗﻠﺒﻲ ﺟﺮاﺣﻰ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫د ﺑﺮاﻧﻜﻮﺟﻴﻨﻴــﻚ ‪ Carcinoma‬ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ ﻣــﻮﻗﺘﻲ‬
‫ﺗﺪاوي ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫د ﻫﻀﻤﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻧﺎروﻏﻲ‬

Diseases of GIT

‫وﻳﻨﻪ ﻟﺮوﻧﻜﯥ ﻛﺎﻧګﯥ‬

‫) ‪(Haematemisis‬‬
‫‪ Haematemisis‬ﭘﻪ ﻛﺎﻧګﻮ ﻛﯥ د وﻳﻨـﯥ ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ ﺗـﻪ واﻳـﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ رﻧګ ﻳﯥ ‪ ،‬روښﺎﻧﻪ ﺳﻮر او ﻳﺎ د ﻛـﻮﻓﻲ ﭘـﻪ ﺷـﻜﻞ وي‪ ،‬اﻣﻜـﺎن‬
‫ﻟــﺮي ‪ Melaena‬ﻫــﻢ ﻣﻮﺟــﻮد وي‪ ،‬ﻣﻴﻼﻧــﺎ ﭘــﻪ ﻏﺎﻳﻄــﻪ ﻣــﻮادو ﻛــﯥ د‬
‫وﻳﻨﯥ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ واﻳﻲ‪ ،‬ﭼﯥ ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮاد ﺗﻮرﻧګﻪ او ﺑﻮى ﻧﺎك وي‪.‬‬
‫اﺳﺒﺎب) ‪: ( Causes‬‬
‫ ﻣﻌﺪې زﺧﻢ ) ‪. ( Peptic ulcer‬‬
‫ ګﻴﺴټﺮﻳﻚ اﻳﺮوژن‪.‬‬
‫ د ‪ NSAID, Steroid, Aspirin‬درﻣﻠﻮ ﻛﺎرول‪.‬‬
‫ ‪. Oesophageal varices‬‬
‫ د ﻣﻌﺪې ﺳﺮﻃﺎن‪.‬‬
‫ ‪Mallory-Weiss Syndrome‬‬
‫ د ډوډوﻧﻢ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫ د ﻣﺮۍ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫ د ﺧﻮﻧﺮﻳﺰۍ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻋﻼﻳﻢ‪:‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺧﺎﺳﻒ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﺧﻮﻟﻰ ﭼـﯥ دﻏـﻪ ﺧـﻮﻟﻰ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ وﺻـﻒ ﻛـﯥ ﻳﺨـﯥ‬
‫اوي‪.‬‬

‫ ﻧﺒﺾ ﺳﺮﻳﻊ وي‪ ،‬ﻳﺎﻧﯥ د ‪ 100/min‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ زﻳﺎت وﯦﻨﻪ ﺑﻬﻴﺪﻧﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺷﺎك راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړى‪.‬‬
‫ ادرارو اﻧﺪازه د ‪ 30 ml/hour‬څﺨﻪ ﻛﻤﻪ وي‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴـﺮي وﻳﻨـﻪ ﺑﻬﻴﺪﻧـﻪ د ‪ Oesophageal varices‬څﺨـﻪ وي‪ ،‬د‬
‫ځګــــﺮ د ﺳــــﻴﺮوزس ﺗﻈــــﺎﻫﺮات ﺑــــﻪ ﻣﻮﺟــــﻮد وي ﻟﻜــــﻪ ‪ ascite‬او‬
‫‪. Splenomegaly‬‬
‫ د ‪ epigastrium‬ﭘـــﻪ ﻧﺎﺣﻴـــﻪ ﻛـــﯥ ﻛﺘﻠـــﻰ ﻣﻮﺟﻮدﻳـــﺖ د ﻣﻌـــﺪى‬
‫ﺳﺮﻃﺎن ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ﻣﻼﺣﻄﻲ د ﺳﺒﺐ څﺨﻪ ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﻻﻧﺪې ﻛړﻧﻼرې ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ﻧﺎروغ د ﺧﭙﻮ ﻃﺮف ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻛﻴﻨﻮﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻴﺮه ﺷﻲ‪.‬‬
‫ وﻳﻨـﻪ‪ ،‬ﭘﻼزﻣـﺎ‪ Normal saline ،‬ﻳـﺎ ﭘﻨځـﻪ ﻓﻴﺼـﺪه ‪dextrose‬‬
‫‪ drip‬ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ ﺗﻄﺒﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪. Inj. Tranexamin acid 1Gm/6 hourl I.V for 48 hour‬‬
‫ د ﻛﺎﻧګﻮ ﺿﺪ اﻧﺠﻜﺸﻦ ) ‪ ( Maxalon or plasil‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﺣﻴـﺎﺗﻰ ﻧښـﯥ ﻟﻜـﻪ ﻧـﺒﺾ‪ ،‬د وﻳﻨـﯥ ﻓﺸـﺎر او ﺗـﻨﻔﺲ ﻛﺘـﻞ ﻛﻴــږي‪ ,‬د‬
‫ﻧــﺒﺾ د اﻧــﺪازى ﻟــﻮړواﻟﻰ) ‪ ( more than 100/min‬د ﺗــﻨﻔﺲ د‬
‫اﻧﺪازى ﻟﻮړواﻟﻰ او د وﻳﻨﯥ د ﺳﻴﺴټﻮﻟﻴﻚ ﻓﺸـﺎر وﻟﻴـﺪل ﻳـﺎ ښـﻜﺘﻪ‬
‫ﻛﻴــﺪل ) ‪ ( less than 100/min.Hg‬ﺟــﺎرى ﺧــﻮن رﻳــﺰي ﭘــﻪ ګﻮﺗــﻪ‬
‫ﻛﻮي‪.‬‬

‫ اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ د ‪ Cerebral anoxia‬ﻟﭙﺎره‪.‬‬

‫ د ورﻳﺪى ﻣﻌﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﻛﻨټﺮول‪.‬‬
‫ وروﺳﺘﻪ د ﭘﻮرﺗﻪ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻮ د ﻓﻌﺎل ﺧﻮن رﻳـﺰۍ او د ﺷـﺎك څﺨـﻪ ‪،‬‬
‫د ﺗﺸﺨﻴﺺ د وﺿﻌﻪ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻛړﻧﻼرې ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺳﺮه ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ‪ Aspirn,NASID‬او د ‪ Steroid‬ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ د ﻣﻌـﺪې زﺧـﻢ ﭘـﻪ ګﺘـﻪ‬
‫ﻛﻮي‪.‬‬
‫ د اﻟﻜﻮﻟـــــــﻮ د اﺳـــــــﺘﻌﻤﺎل ﺗﺎرﻳﺨﭽـــــــﻪ د ﻣﻌـــــــﺪې اﻟﺘﻬـــــــﺎب‪،‬‬
‫ځګﺮﺳﻴﺮوزس او د ﭘﺎﻧﻘﺮاس اﻟﺘﻬﺎب ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ د ‪ Epigastrium‬ﭘــــــﻪ ﻧﺎﺣﻴــــــﻪ ﻛـــــــﯥ درد د ‪ ، dyspepsia‬د زړه‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬د ‪ Peptic ulcer‬او ‪ Oesphagitis‬څﺮګﻨﺪوي‪.‬‬
‫ د ګﻴــډې ﭘــﻪ ﻧﺎﺣﻴــﻪ ﻛــﯥ ‪ ، Mass‬ګــﺎﻧګﻲ او د وزن ﺿــﺎﻳﻊ‬
‫ﻣﻠګﻨﻴﻨﺴﻲ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ د ﭘﻪ ﺗﯧﺮ وﺧﺖ ﻛﯥ د زﻳړى ﺗﺎﻳﺨﭽـﻪ د ځګـﺮ ﺳـﻴﺮوزي ﻧـﺎروﻏﻲ ﭘـﻪ‬
‫ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻨﯥ ټﻮل ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺷﺎﻳﺪ د ﻣﻴﻼﻧﺎ ﺳﺮه وي او ﻳﺎ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﭘﻠﺘﻨﯥ) ‪: ( Investigation‬‬
‫د ﺗﺸﺨﻴﺺ د ﻻس ﺗﻪ راوړﻟﻮ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻻﻧﺪې ﭘﻠټﻨﯥ ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺑﻴړﻧۍ اﻳﻨډوﺳﻜﻮﭘﻲ د وﻳﻨﯥ د ﻣﻨﺒﻊ د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﻜﻪ‬ ‫‬
‫‪ . Peptic ulcer,oesophageal varices or malignancy‬ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻴﺮي ﻣﻠګﻨﻴﻨﺴﻲ ﭘﻪ اړه ﺷﻚ و ﺑﺎﻳﻮﭘﺴﻲ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ ‪ Barium meal‬اﻛﺴﺮي اﺧﻴﺴﺘﻞ‪.‬‬

‫ د ځﻜﺮد وﻇﺎﻳﻔﻮ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ) ‪( LFT‬‬
‫ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺪاوي‪:‬‬
‫‪: Peptic Ulcer‬‬
‫ ‪Inj. Tegamet (200 mg.TDS or Zantac (150 mg.-‬‬
‫)‪B.D.‬‬
‫ ‪Antiacid suspention 3 TSF,4 hourly‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺧﻮن رﻳﺰى ﺑﻨﺪه ﺷﻮه ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﻳﺨﯥ ﺷـﻴﺪى ﻳـﺎ‬
‫ﻳﺦ ﺟﻮﺳﻮﻧﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Oesophageal Varices‬‬
‫دا د ﭘﻮرټـــﻞ ﻫﺎﻳﭙﺮټﻴﻨﺸـــﻦ ﭘـــﻪ ﻧﺘﻴﺠـــﻪ ﻛـــﯥ راﻣـــﻨځ ﺗـــﻪ ﻛﻴـــږي او د‬
‫‪ Portal hypertention‬ﺗــﺮ ټﻮﻟــﻮ ﻣﻬــﻢ ﻻﻣــﻞ د ځګــﺮ ﺳــﻴﺮوزس‬
‫ﻧﺎروﻏﻲ ده‪ ،‬ﻧﻮر اﺳﺒﺎب ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫ ‪Budd-Chiary syndrome‬‬
‫ د ښﯥ زړه ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪.‬‬
‫ د ﭘﻴﺮﻳﻜﺎرډ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫ ورﻳﺪى ﺑﻨﺪﺷﻲ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫د ‪ :Oesophageal Varices‬د ټﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﻋﻤﺪه ﺳﺒﺐ ‪Liver‬‬
‫‪ Cirosis‬دي ﻧﻮ د ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻫﻀﻤﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻪ ﺧﻮن رﻳﺰۍ ﻛﯥ د‬
‫ځﻜﺮ د ﺳﻴﺮوزس ﻧﺎروﻏۍ ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺑﺎﻳﺪ وﻛﺘﻞ ﺷﻲ‬
‫ﻟﻜﻪ ﺣﺒﻦ‪ ،‬د ﻳﻨﯥ ﻏټ واﻟﻲ او ﺷﺎﻳﺪ زﻳړى ﻫﻢ وي ‪،‬‬
‫‪ :Oesophageal Varices‬ﻛﯥ ﻻﻧﺪې ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺗﺮﺳﺮه ﻛﻴږي‪.‬‬

‫وﻳﻨﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﻻﻧﺪې ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﺗﻪ وﻟﻴږل ﺷﻲ‪.‬‬

‫ ‪PT‬‬
‫ ‪PT1‬‬
‫ ‪INR‬‬
‫ ‪LFT‬‬
‫ ‪Electrolytes‬‬
‫ ‪Blood Uria‬‬
‫ ‪Creatinine‬‬
‫ ‪Blood group‬‬
‫ ‪Cross matching‬‬
‫ﻏﺬاﺋﻲ ﺗﺴﻤُﻢ‬
‫‪Acute Gastro-Enteritis‬‬
‫)‪(Food Poisoning‬‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ ﺗﺴﻤُﻢ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ د ﻻﻧﺪې ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻻﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ﻣﻠﻮث ﺷﻮو ﺧﻮراﻛﻲ ﺗﻮﻛﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫ د ﺑﻜﺘﺮﻳﺎ ﻳﺎ د واﻳﺮس ﭘﻮاﺳﻄﻪ د ﻫﻀﻤﻲ ﺳﻴﺴټﻢ اﻧﺘﺎﻧﺎت‪.‬‬
‫ د ﻛﻴﻤﻴﺎوي ﻣﻮادو) ﻟﻜـﻪ ‪ As, Mg, Ph‬اوﻳـﺎ ﻧـﻮر ﻛﻴﻤﻴـﺎوي زﻫـﺮي‬
‫ﺗﻮﻛﻲ ﻟﻜﻪ ‪ insecticides‬او داﺳﯥ ﻧﻮر‪.‬‬
‫ د ﻧﺎروغ څﺨﻪ د ﻛﻴﻤﻴﺎوي ﺗﻮﻛﻮ‪ ،‬ﻣﻠـﻮث ﻏـﺬاﺋﻲ ﻣـﻮادو او د درﻣﻠـﻮ ﭘـﻪ‬
‫اړه ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ ﻳﻮه ﻛﻮرﻧۍ ﻛﯥ ﻟﻪ ﻳـﻮه ﺷـﺨﺺ څﺨـﻪ زﻳـﺎت ﺧﻠـﻚ ﭘـﻪ‬

‫ﺗﺴﻤُﻢ اﺧﺘﻪ وو ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د اﻧﺘﺎن ﻣﻨﺸﺎ د ﻏﺬا ﻳﺎ د اوﺑﻮ څﺨﻪ ده‪ ،‬ﻛﻠـﻮرا‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه وﻧﻪ ﻏﻮرځﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ﻏﺬاﺋﻲ ﺗﺴﻤُﻢ ﺳﺒﺒﻲ ﻋﺎﻣﻠﻴﻦ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻏټﻮ ﭘﻴـﺪا ﻛﻴـږي زﻳـﺎﺗﺮه ﻳـﯥ‬
‫ﻋﺒﺎرت دي ﻟﻪ ‪. Salmonella, Clostridia, staph or strpto‬‬
‫ ﻟﻪ ﺳﺒﺐ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه د اوړى اﺳﻬﺎﻻت زﻳﺎﺗﺮه د واﻳﺮس ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬
‫ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﯥ ﻟﻪ ﻳﻮه ﻳﺦ ځـﺎى څﺨـﻪ ګـﺮم ځـﺎى ﺗـﻪ ﺳـﻔﺮ وﻛـړي او‬
‫اﺳﻬﺎل ورﺗﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ ﺳﺒﺐ ﻳﯥ ﻧﻪ دى ﻣﻌﻠﻮم ﭼﯥ دﻏـﻪ اﺳـﻬﺎل د‬
‫‪ Travellers diarrhea‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻳﺎدﻳږي‪.‬‬
‫اﻋﺮاض او ﻋﻼﻳﻢ‪:‬‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﭘﯧښـﻮ ﻛـﯥ ﻳـﯥ د اﺳـﻬﺎل او ﻛـﺎﻧګﻮ ﺷـﺮوع د ‪ 3-4‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻣﻠﻮث ﻏﺬا د ﺧﻮړﻟﻮ څڅﻪ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ او ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛـﯥ‬
‫ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د ‪ 8-12‬ﺳـﺎﻋﺘﻮ څﺨـﻪ راﻣـﻨځ ﺗـﻪ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ګﻴډې درد ﻟﺮي ﭼﯥ دﻏﻪ درد ﭘﻪ ﻛﺎﻧګﻮ ﺳﺮه ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧـﺎروغ اﺳـﻬﺎﻻت ﻟـﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ اوﺑﻠــﻦ ﺷـﻜﻞ ﻟـﺮي او وﻳﻨـﻪ او ﻣﻴــﻮﻛﺲ‬
‫ﭘﻜﯥ ﻫﻢ ﻛﻠﻪ ﻧﺎﻛﻠﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﺗﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬

‫ د ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﻋﻼﻳﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬

‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺘﻲ ډول ﺳﺮه ‪ dextrose‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ګﻴــډې د درد ﻟﭙــﺎره د ورﻳــﺪ د ﻻرې ﺳــﭙﺰﻣﻮ ﻻﻳټﻴــﻚ اﻧﺠﻜﺸــﻦ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي درد ﭘــﻪ ﺟــﺎرى ډول ﺳــﺮه وه ﻧــﻮ ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ‬
‫ﺳﭙﺰﻣﻮﻻﻳټﻴﻚ اﻧﺠﻜﺸﻦ ﭘﻪ ورﻳﺪى ډرﻳﭗ ﻛﯥ ګډﯦږي‪.‬‬
‫ د ﻛﺎﻧګﻮ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ‪ Maxalon‬ﻧﺠﻜﺸﻦ ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﭼــﯥ د ‪ gastro-enteritis‬ﺳــﺒﺐ واﺿــﺢ ﻧــﻪ‬
‫وي‪ ،‬اﻣﻜـــــــــﺎن ﻟـــــــــﺮي ﭼـــــــــﯥ ‪ antiamoebic‬درﻣـــــــــﻞ ﻟﻜـــــــــﻪ‬
‫‪ Metronidazole(Tab Flygl 400 mg TDS‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن د ﻋﺎﺟﻠﻲ ﺗـﺪاوۍ ﻛـۍ ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ اوﺑﻠـﻦ ﺧـﻮراك ورﻛـﻮل‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ ﺗﺴـﻤﻢ د ﻛﻴﻤﻴـﺎوي ﻣـﻮادو ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ راﻣـﻨځ ﺗـﻪ‬
‫ﺷﻮي و د ﻧﺎروغ ﻣﻌﺪه وﻳﻨځﻞ ﻛﻴږي) ‪. ( Stomach Wash‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺷﺎك ﻛﯥ و د ﺷﺎك ﺗﺪاوى ورﺗﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴږي‪.‬‬

‫د اﭘﻴﻨډﻛﺲ ﺣﺎد اﻟﺘﻬﺎب‬

‫(‬ ‫)‪Acute Appendicitis‬‬
‫ درد ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﯥ د ‪ Umbilical‬د ﻧﺎﺣﻴﻲ ﭘـﻪ ﺷـﺎ و ﺧـﻮا ﻛـﯥ وي ‪،‬‬
‫وروﺳﺘﻪ درد ﭘﻪ ‪ Right iliac fosa‬ﻛﯥ ﺟﺲ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ورﺳﺮه ګﺎﻧګﯥ او ﺗﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻟږو ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ورﺳﺮه اﺳﻬﺎل او ډﻳﺲ ﻳﻮرﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﯥ ﻋﻼﻳﻢ‪:‬‬
‫ ﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ د ددرد ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ډﯦﺮ ﻧﺎاراﻣﻪ وي‪.‬‬
‫ ‪.Rebound tenderness‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ وروﺳﺘﻪ د ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨـﻪ راﻏـﻲ اﻣﻜـﺎن ﻟـﺮي‬
‫ﭘﻪ ‪ Right iliac fosa‬ﻛﯥ ﻳﻮه ﻛﺘﻠﻪ ﺟﺲ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ‪ Pelvic appendicitis‬ﭘــــﻪ ﺻــــﻮرت ﻛــــﯥ ﭘــــﻪ ﺟــــﺲ ﺳــــﺮه‬
‫‪ Tenderness‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘﻠټﻨﯥ) ‪: ( Investigation‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت;‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه د ‪ WBC‬زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ) ‪. ( Leucocytosid‬‬ ‫‬

‫اداره) ‪: ( Mnnagment‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي د ﻧــﺎروغ ‪ 24‬ﺳــﺎﻋﺘﻪ ﺷــﻮي و ﺑﺎﻳــﺪ د ﺟﺮاﺣــﯥ ﻟﭙــﺎره‬
‫ﭼﻤﺘﻮ ﺷﻲ او ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ وروﺳﺘﻪ د ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ راﻏﻠـﻲ و‬
‫ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻻﻧﺪې ﻣﺮاﺣﻞ ﻃﻲ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ I.V‬ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬ ‫‬
‫د اﻧﺘﯥ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻮ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬ ‫‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ د درد ﻟﭙﺎره ‪ analgesic‬ﻧﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬ ‫‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﻣﺦ ﭘﻪ ښﻪ ﻛﻴﺪو و ﺗﺪاوى ﺟﺮﻳـﺎن ﻣـﻮﻣﻲ او ﻛـﻪ‬ ‫‬
‫د ﺟﺮاﺣﻰ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻟﭙﺎره ﭼﻤﺘﻮ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Paralytic Ileus‬‬
‫‪Intestinal Obstruction‬‬
‫)‪(Abdominal distension‬‬
‫ ﻧــﺎروغ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي د ﭘﺨــﻮا څﺨــﻪ ‪Diabetic ketoacidosis‬‬
‫ د زﻳــﺎﺗﻮ ﻛــﺎﻧګﻮ ﻳــﺎ د اﺳــﻬﺎﻻﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ د ‪ Hypokalaemia‬ﭘــﻪ‬
‫ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﭘـــﻪ زﻳـــﺎﺗﯥ اﻧـــﺪازې ﺳـــﺮه د ‪ Anticholinergic‬درﻣﻠـــﻮ اﺳـــﺘﻌﻤﺎل‬
‫‪ Paralytic ileus‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫اﻋﺮاض;‬
‫ د ګﻴډې ﻛﻮﻟﻴﻜﻰ درد‪.‬‬
‫ د ګﺎﻧګﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫ ﺳﺨﺖ ﻗﺒﻀﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ډﻳﻬﺎﻳډرﻳډ وي‪.‬‬
‫ ګﻴډه ﭘﺮاﺧﻪ او دردﻧﺎﻛﻪ وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ اﺻﻐﺎﺳﺮه ‪ Bowel sound‬ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫د ګﻴډې ﭘﻪ ‪ Plain‬اﻛﺴﺮى ﻛﯥ ﺑﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪Multiple fluid levels‬‬
‫ ﭘــﻪ وړو ﻛﻮﻟﻤــﻮ ﻛــﯥ او ﺧــﺎص ﻛــﺮ ﭘــﻪ ﻏټــﻮ ﻛﻮﻟﻤــﻮ ﻛــﯥ ﺑــﻪ ‪Gas‬‬
‫‪ shadows‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫اداره) ‪: ( Mangment‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺑﺎﻳﺪ ‪ NPO‬ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ‪ Aspiration‬ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﻳﺪ ‪ Nasogastric tube‬ﺗﻴﺮ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ورﻳﺪى ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬
‫ ﭘﻮﺗﺎﺷـﻴﻢ ) ‪ ( 20 , m, mol‬ﭘـﻪ ‪ 500 1L‬د ‪ 5% dextrose‬ﻛـﯥ‬
‫ګډﯦږي او د ورﻳﺪ د ﻻرې ﭘﻪ څﻠﻮرو ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ذرق ﻛﻴـږي ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ د ‪ Hypokalemaia‬ﭘﻪ اړه ﺷﻚ ﻣﻮﺟﻮد و‪.‬‬
‫ د ګﺎﻧګﻮ د ﻣﺨﻨﻴﻮى ﻟﭙﺎره ‪. Inj Maxolan‬‬

‫ د ﻗﺒﻀـــﻴﺖ د ﻣﻨځـــﻪ وړﻟـــﻮ ﻟﭙـــﺎره ﻧـــﺎروغ ﺗـــﻪ ﺑﺎﻳـــﺪ ‪Enema‬‬

‫ ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوى ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﭘﺎﻧﻘﺮاص ﺣﺎد اﻟﺘﻬﺎب‬

‫‪Acute Pancreatitis‬‬
‫ﻧﺎروغ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ د ﻻﻧـﺪې ﻧـﺎروﻏﻴﻮ څﺨـﻪ د ﻳـﻮې ﻧـﺎروﻏۍ ﺗـﺎ رﻳﺨﭽـﻪ‬
‫ ﺻﻔﺮاوي ﺗﻴګﯥ‪.‬‬
‫ ﺑﻴﻠﺮي ﻛﻮﻟﻴﻚ‪.‬‬
‫ د اﻟﻜﻮﻟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫ ﻫﺎﻳﭙﺮﻟﻴﭙﻴډﻳﻤﻴﺎ‪.‬‬
‫ ﻫﺎﻳﭙﺮﻛﻠﺴﻴﻤﻴﺎ‪.‬‬
‫ د ګﻴﺪې ﺗﺮﺿﻴﺾ‪.‬‬
‫ﻧــﺎروغ د ﭘﻮرﺗﻨﻴــﻮ ﺳــﺒﺒﻮﻧﻮ څﺨــﻪ ﺑﻐﻴــﺮﻫﻢ د ﭘــﺎﻧﻘﺮاص ﺣــﺎد اﻟﺘﻬــﺎب‬
‫درﻟﻮدﻟﻰ ﺷﻲ‪.‬‬
‫اﻋﺮاض‪:‬‬

‫ اﻛﺜﺮه وﺧﺖ ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬

‫ ﻧـــﺎروغ د ﻛــــﺎﻧګﻮ او د ګﻴــــډې د ﭘـــﻮرﺗﻨۍ ﺑﺮﺧــــﯥ د ﺷــــﺪﻳﺪ درد‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي درد د ‪ Umblical‬ﺷــﺎوﺧﻮاﺗﻪ وي‪ ،‬ﭼــﯥ ﺑﻴــﺎ ﻣــﻼ ﺗــﻪ‬
‫اﻧﺘﺸﺎر ﻛﻮي او ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﻧﺎروغ ﻛښﻴﻨﻲ درد اراﻣﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ د ﻛﻢ واﻟﻴﻢ ﺳﺮه ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬
‫ د ﺑﻄﻦ ﭘﻪ دﻳﻮال ﻛﯥ ﺳﺨﺘﻮاﻟﻰ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ د ګﻴډې ﺳﺨﺘﻮاﻟﻰ د ﺟﺲ ﻛﻴﺪو ﻗﺎﺑﻞ‬
‫وي‪.‬‬
‫ زﻳړى ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ اﺿﻐﺎ ﺳﺮه ﺑﺎول ﺳﺎوﻧډ ﺷﺘﻮن ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫( ‪Investigation‬‬
‫ ‪: Serum amylase‬‬
‫ﭘـﻪ څﺮګﻨـﺪ ډول ﺳـﺮه ﻟـﻮړ وي د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ډول د‪ 1000 U‬څﺨـﻪ زﻳـﺎت‬
‫ﻟﻮړ وي‪ ،‬ﭘﻪ ﻧږدې ‪ 24-48‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺑﻴﺮﺗﻪ ښـﻜﺘﻪ ﻛﻴـﺪل ﺷـﺮوع‬
‫ ﻟﻴﻮﻛﻮﺳﺎﻳټﻮزس ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﻛﻠﺴﻴﻢ اﻧﺪازه ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﺎ ﻫﻢ ﺷﺘﻮن وﻟﺮي‪.‬‬
‫ د ګﻴډې ﭘﻠﻴﻦ اﻛﺴﺮى د ‪ Paralytic illeus‬ﻋﻼﻳـﻢ ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻪ ﻛـﻮي‬
‫د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول ﭘﻪ ﻛﻮﻟﻤﻮ ﻛﯥ ‪. multiple fluid levels‬‬
‫ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﯥ ﭘﻪ اﻟټﺮاﺳﺎوﻧډ ﺳﺮه وﺿﻊ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫اداره ) ‪: ( Management‬‬
‫ ﻛــﻪ ﻧــﺎروغ د ﺷــﺎك ﭘــﻪ ﺣﺎﻟــﺖ ﻛــﯥ وي ﺑﺎﻳــﺪ ﭼــﯥ د ﺷــﺎك ﺗــﺪاوى‬
‫ﺻﻮرت وﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫ د درد د اراﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ‪. Inj Pethedine‬‬
‫ د ﻛﺎﻧګﻮ ﻟﭙﺎره ‪. Inj Maxolon‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻳﺪى ﻛﻴﻨﻮﻻ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي او د ﻣﺎﻳﻌـﺎﺗﻮ ‪Overload‬‬
‫د ﻣﺦ ﻧﻴﻮى ﻟﭙﺎره ورﺗﻪ ﭘﻼزﻣﺎ اﻳﻜﺴﭙﻴﻨډر ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ﺟګــﻮﻟﺮ ورﻳــﺪى ﻓﺸــﺎر څــﺎرل ﻛﻴــږي او ﭘــﻪ ﻋــﻴﻦ وﺧــﺖ ﻛــﯥ د‬
‫‪ basal creapt‬د اورﻳﺪو ﻟﭙﺎره اﺿﻐﺎ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫ د ﺛﺎﻧﻮى اﻧﺘﺎن ﻟﭙﺎره اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ورﻳﺪ د د ﻻرې ‪ Calcium gluconate 10 ml,‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﭘــﻪ څﺮګﻨــﺪ ډول ﺳــﺮه ﻫﺎﻳﭙﺮګﻼﻳﺴــﻴﻤﻴﺎ ﻣﻮﺟــﻮده وه‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ‪ Hemaemesis‬ﭘﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ ‪ Cimetadin‬ﻳــﺎ‬
‫‪ Rinitidin‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪Acute Cholecystitis‬‬
‫‪Biliary Colic‬‬
‫ ﺷﺪﻳﺪ ‪ Right hypochondrial‬درد ﭼﯥ د ﻛﺎﻧګﻮاو زړه ﺑـﺪواﻟﻰ‬
‫ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻋﻼﻳﻢ‪:‬‬
‫ د ‪ Cholecyctitis‬ﭘـــﻪ ﺻـــﻮرت ﻛـــﯥ ﺗﺒـــﻪ ﻣﻮﺟـــﻮده وي ﺧـــﻮ ﭘـــﻪ‬
‫‪ billiary colic‬ﻛﯥ ﺗﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮده ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ ‪Right hypochondrial‬‬
‫ ﭘﻪ ‪ Right hypochondrial‬ﻛﯥ ‪ Tenderness‬وي‪.‬‬
‫‪: ( Investigation‬‬
‫ ﭘﻪ ﺑﻌﻀﻮ واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ د ګﻴډې ﭘﻠـﻴﻦ اﻛﺴـﺮى د ﭘـﺎﻧﻘﺮاس ﺗﻴګـﻮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ورﻳﺪ د ﻻرې ﻣﺎﻳﻌﺎت ورﻛړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻛــﺎﻧګﯥ ﻣﻮﺟــﻮدي وي‪ ،‬ﻧــﺎروغ ‪ NPO‬ﻛﻴــږي او ‪NG‬‬
‫‪ tube‬ﭘﺎس ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د درد د اراﻣﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ‪ Inj pathedine 50-100 mg‬ﭘـﻪ اﻧـﺪازه‬

‫ د اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ د ﻣﺦ ﻧﻴﻮى ﻟﭙﺎره ‪ Inj Mexolon‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ د اﻧﺘﺎن د ﻣﻨځﻪ وړﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي د ﻧــﺎروغ ﻋﻤــﻮﻣﻲ وﺿــﻊ ښــﻪ ﻧــﻪ وه د ﺟﺮاﺣــﻰ ﻋﻤﻠﻴــﺎت‬
‫اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪Ascending Cholangitis‬‬
‫ﭘﻪ درې ﻓﻜﺘﻮروﻧﻮ ﺳﺮه ﭘﻴﮋﻧﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Right hypochondrial .1‬ﻛﻮﻟﻴﻜﻰ درد‪.‬‬
‫‪ .2‬زﻳړى ) ‪. ( Jaundice‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺒﻪ ﺳﺮه د ﻟړزې‪.‬‬
‫اداره) ‪: ( management‬‬
‫اداره ﻳﯥ د ﺣﺎد ‪ Colycystitis‬ﭘﻪ ﺷﺎن ده‪.‬‬
‫زﻳـــــــــړى‬
‫)‪(Jaundice‬‬
‫دا اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي د واﻳﺮوﺳــﻲ ﻫﻴﭙﺎټــﺎﻳټﺲ ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ او ﻳــﺎ د ﺻــﻔﺮاوى‬
‫ﻗﻨﺎت د ﺑﻨﺪواﻟﻰ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬
‫‪ ، Infective hepatitis .1‬ﭘـــﻪ دې ﻛـــﯥ ﻧـــﺎروغ د ﺗﺒـــﻰ‪ ،‬د ګﻴـــﺪې‬
‫ﻧﺎاراﻣﺘﻴﺎ او د ﺑﻰ اﺷﺘﻬﺎﻳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ .Obstructive jaundice .2‬ﭘـــﻪ دې ﻛـــﯥ ﻧـــﺎروغ د ‪ Iiching‬او د‬

‫ﺧـــــﺎورو ﭘـــــﻪ ﺷـــــﺎن رﻧګـــــﻪ ﻏﺎﻳﻄـــــﻪ ﻣـــــﻮادو ﺗﺎرﻳﺨﭽـــــﻪ ﻟـــــﺮي‪ ،‬د‬
‫‪ Malignancy‬ﭘﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ ﻧـﺎروغ د‪ GIT‬ﺧـﻮن رﻳـﺰۍ ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬
‫ زﻳړي ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ځګﺮ ﻏټ وي‪.‬‬
‫ د ‪ Infective‬ﻫﻴﭙﺎټﺎﻳټﺲ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ځګﺮ ﻫﻤﻮار او ﻧﺮم وي‪.‬‬
‫ د ‪ Malignancy‬ﭘـــﻪ ﺻــــﻮرت ﻛـــﯥ ځګــــﺮ ﺳـــﺨﺖ ‪ ،‬ﻧــــﺎډوﻟﺮ او ‪non-‬‬
‫‪ tender‬وي‪.‬‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻧــﺎروغ اﺳــﺘﻔﺮاق ﻛﻮﻟــﻮو ‪ 5%‬ﻳــﺎ ‪ 10%‬د ورﻳــﺪ د ﻻرې‬
‫‪ dextrose‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧــﺎروغ ﭘــﻮه ﻛــړى ﺷــﻲ ﭼــﯥ ﻫــﺮ څــﻪ ﭼــﯥ ﻳــﯥ ﺧﻮښــﻪ وي وﻧــﻪ ﻳــﯥ‬
‫ﺧﻮرې‪ ،‬ﺧﺎﺻﺘﺎَ ﺧﻮاږه ﺷﻴﺎن‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ورځﯥ د ‪ 2-4‬ګﻴﻼﺳﻪ ﺧﻮږ ﺷﺮﺑﺖ ورﻛړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د زﻳړى ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻧﺎروغ ﺑﺎﻳﺪ ارام وﻛړى‪.‬‬

‫‪Fulminant Hepatitis‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﺗﻈﺎﻫﺮات‪:‬‬
‫ﭘـﻪ ﻟــږو ورځـﻮ ﻛــﯥ ﭘـﻪ دﻏــﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛــﯥ د ﻧـﺎروغ وﺿــﻌﻪ ﺑﻐﻴــﺮ د‬ ‫‬
‫درﻟﻮدﻟﻮ د زﻳړى څﺨﻪ ﺧﺮاﺑﻴږي‪.‬‬
‫ ځګــﺮ ﭘــﻪ ﻧﺎڅــﺎﭘﯥ ډول ﺳــﺮه ﺧﭙــﻞ ﻓﻌﺎﻟﻴــﺖ ﻟــﻪ ﻻﺳــﻪ ورﻛــﻮي او‬
‫ﻧﺎروغ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﻰ ﻫﻮﺷﻪ وي‪.‬‬
‫ د ‪ Hepatic failure‬ﻧﻮر ﺗﻈﺎﻫﺮات ﭘﻜﯥ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Babinskis sign‬ﭘﻜﯥ ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮارى ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪:‬‬
‫ ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﺎ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول ﺳﺮه د ﺳﻴﺮوم ‪ transaminase‬ﻟﻮړواﻟﻰ‪.‬‬
‫ د ‪ prothrombine‬د وﺧﺖ اوږدواﻟﻰ‪.‬‬
‫اداره) ‪: ( management‬‬
‫د ‪ Hepatic failure‬ﻣﻨﺠﻤﻨټ وګﻮرئ‪.‬‬
‫ﺣﺒﻦ ‪:‬‬
‫)‪(Ascites‬‬
‫د ګﻴﺪې ﭘﻪ ﺧﺎﻟﻴګﺎه ﻛﯥ د ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺟﻤﻊ ﻛﻴـﺪو ﺗـﻪ ﺣـﺒﻦ ﻳـﺎ ‪Ascites‬‬
‫واﻳﻲ‪.‬‬

‫‪ .1‬ځګﺮ ﺳﻴﺮوزس ) ‪. ( Liver cirrhosis‬‬
‫‪ .2‬د ﭘﻴﺮې ټﻮﻧﻴﻢ ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪.‬‬
‫‪ .3‬د ګﻴډې د ﻏﺸﺎ ‪. Malignancy‬‬
‫‪.Hypoproteinaemia .4‬‬
‫‪ .5‬ﻧﻴﭙﺮوټﻴﻚ ﺳﻨﺪروم‪.‬‬
‫‪ .6‬د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻲ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫د ‪ Ascites‬اﺳﺒﺎب ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ وﺳﺎﺗﺊ او ﺑﻴـﺎ ﺑﻴﻼﺑﻴـﻞ ﺗﺸﺨﻴﺼـﻴﻪ ﻧﻘـﺎط‬
‫ﻳﯥ وﻟټﻮئ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻋﻴﻦ وﺧﺖ ﻛﯥ او ﻳﺎ ﭘﻪ ﺗﻴـﺮ وﺧﺘﻮﻧـﻮ ﻛـﯥ د زﻳـړۍ ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ د‬
‫ځګﺮ ﻧﺎروﻏۍ ﺗﻪ اﺷﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﭘـــــﻪ ﺗﻴـــــﺮ وﺧﺘﻮﻧـــــﻮ ﻛـــــﯥ د ﻓﻠﻤـــــﻮﻧﺮى ﺗﻮﺑﺮﻛﻠـــــﻮز ﺗﺎرﻳﺨﭽـــــﻪ د‬
‫‪ peritoneum‬ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ښﻪ ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ ﻧﻘﻄﻪ ده‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴـﺮي د ﻧـﺎروغ ﻋﻤـﺮ زﻳـﺎت و او ﭘـﻪ څﺮګﻨـډ ډول ﺳـﺮه ډﻧګـﺮ ﻳـﺎ‬
‫ﺧﻮار و‪ ،‬ښﺎﻳﯥ ‪ malingnancy‬ﻳﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ زﻳﺎت د ﺣﺒﻦ ﺳﺒﺐ وي‪.‬‬
‫ د ﻧﻴﭙﺮوټﻴــــﻚ ﺳــــﻨﺪروم ﻳــــﺎ د اوږدې ﻣــــﻮدې د وﻟــــږى ﻟــــﻪ اﻣﻠــــﻪ‬
‫‪ Hypoproteinaemia‬اﻛﺜـــﺮه وﺧـــﺖ د ﻋﻤـــﻮﻣﻲ اذﻳﻤـــﺎ ﭘـــﻪ ﺷـــﻜﻞ‬

‫ د ‪ Ascites‬د ﺳﺒﺐ ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﺻﯥ ﭘﻠټﻨﯥ اﺟﺮاﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪ Ascitic‬ﻣــﺎﻳﻊ د ﻣﻌﺎﻳﻨـــﺎﺗﻮ ﻟﭙـــﺎره وﻳﺴــﺘﻞ ﻛﻴـــږي او ﻫﻐـــﻪ ﻫـــﻢ د‬
‫ﻻﻧﺪې درې ﻫﺪﻓﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ .1‬د ﺑﻜﺘﺮﻳﺎوي ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻣﺎﻳﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﻛﻠﭽﺮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫د ‪ Ascitec‬ﻣﺎﻳﻊ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي اﻳګﺰوډﻳﺖ وي او ټﺮاﻧﺰوډﻳﺖ وي)‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﻰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳـﯥ د ﭘﻠﻴـﻮرل اﻓﻴـﻮژن ﭘـﻪ ﭼﭙټـﺮ ﻛـﯥ ورﻛـړل‬
‫ﺷﻮي دي( ‪.‬‬
‫‪ Haemorrhagc‬د ټﻮﻟــــــﻮ څﺨــــــﻪ ﻋــــــﺎم ﺳــــــﺒﺐ‬ ‫د ‪ascites‬‬
‫‪ Malignancy‬ده‪.‬‬
‫د ‪ Exudative ascites‬د ټﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﻋﺎم ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز دى‪.‬‬
‫‪ Transudate ascites‬د ځګﺮ د ﺳﺮوزس او د زړه د اﺣﺘﻘﺎﻧﻰ ﻋـﺪم‬
‫ﻛﻔﺎﻳﻲ د ﻧﻴﭙﺮوټﻴﻚ ﺳﻨﺪروم ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫اداره) ‪: ( Manangment‬‬
‫ ﻫﻐـــﻪ ﻧـــﺎروغ ﭼـــﯥ د ‪ Respiratory distress‬ﺣﺎﻟـــﺖ ﻛـــﯥ وي د‬
‫ﻗﺎﻳﻮى ‪ Ascites‬ﻣﺎﻳﻊ وﻳﺴﺘﻞ ﭘﻜﯥ ﻣﻨﻊ دى‪.‬‬
‫ د ‪ Ascitec‬ﻣﺎﻳﻊ د وﻳﺴﺘﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻣﻴﺘﻮد ﻣﻮﺟﻮد دي‪.‬‬

‫‪: Tapping of Ascites‬‬

‫اﺳﺘﻄﺒﺎﺑﺎت‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻳﺎ ﻗﻠﺒﻲ ‪. Embarrassment‬‬
‫‪ .2‬د ﺑﻄﻦ څﺮګﻨﺪه ﻧﺎاراﻣﺘﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ Oligruia .3‬ﭼـــﯥ د ﭘښـــﺘﻮرګﻮ د وﻳﻨـــﯥ د ﺟﺮﻳـــﺎن د ﺧﺮاﺑﻴـــﺪو ﭘـــﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﯥ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ Ascitec‬ﻣﺎﻳﻊ د وﻳﺴﺘﻠﻮ ﻟﭙﺎره د ﻧﺎروغ وﺿﻌﺖ او ﻣﻮﻗﻴﻌﺖ‪:‬‬
‫ د ‪ Umblical‬او د ‪ Pubic‬ﺗﺮﻣﻨځ ﺳﺎﺣﻪ‪.‬‬
‫ ﺗﺸﯥ ﻳﺎ ‪ flank‬ﺳﺎﺣﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﻜﻴﺖ‪:‬‬
‫ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ وﻳــﻞ ﻛﻴــږي ﭼــﯥ ﺧﭙﻠــﻪ ﻣﺜﺎﻧــﻪ ﺗﺸــﻪ ﻛــړي‪ ،‬ﭼــﯥ دا ډﯦــﺮ‬
‫ﺿﺮوري ده ﻛﻪ ﻧﻪ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ﻣﺜﺎﻧﻪ ﺳﻮرۍ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ د ﺗﻜﻴﻪ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﻴﻨﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ اﻣﻜـــﺎن ﻟـــﺮي ﭼـــﯥ دﻛﻮﺳـــټﻞ ﻣـــﺎرﺟﻦ څﺨـــﻪ ﻻﻧـــﺪې ﻳـــﻮ ﺑﻴﻨـــډر)‬
‫‪ ( binder‬اﺟﺮا ﺷﻲ‪ ،‬ﺗﺮ څﻮ د ﭘﺎراﺳﻴﻨﺘﻴﺴﺰ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭘـﻪ ﻧﺎڅـﺎﭘﯥ ډول‬
‫د ﻓﺸﺎر د ﺗﻐﻴﺮﻣﺨﻪ وﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺷﻮي ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﺳﭙﻴﺮﻳټ ﺳﺮه ﺻﻔﺎ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ ( 2%‬څﺨـــــﻪ د‬ ‫ وروﺳـــــﺘﻪ د ﻟﻮﻛـــــﻞ اﻧﺴـــــﺘﻴﺰﻳﺎ) ‪xylocaine‬‬

‫ټﺮاﻧﺰﭘﻴــﻮژن ﻳــﻮ ‪ wide-bored needle‬ﭘﻴﺮﻳټﻮﻧﻴﻴــﻞ ﻛﻴــﻮﻳټﻲ ﺗــﻪ‬
‫داﺧﻠﻴږي‪.‬‬
‫ ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه د ﻳﻮ رﺑﺮټﻴﻮﺑﻨګ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ‪ stop‬ﻛـﺎرك‬
‫) ﺑﻮﺗﻞ د ﺑﻨﺪوﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﻟﺮګﻲ ﺳﺮ( ﻟﺮي وﻳﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻳﻮه وﺧﺖ ﻛﯥ د ‪ 3‬ﻟﻴټﺮو څﺨﻪ زﻳﺎت ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻪ وﻳﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ وروﺳﺘﻪ د ﻧﻴډل د وﻳﺴﺘﻮ څﺨﻪ ﺳﻮرى ﺷﻮي ﺟﻠﺪ ﭘﻪ اﻳﻮډﻳﻦ ﻛـﯥ‬
‫د زﺑﯧښﻠﻲ ګﺎز ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺳﻴﻠډ) ‪ ( sealed‬ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د دﻏــﻪ ﻣﺎﻳﻌــﺎﺗﻮ ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﻻﺑﺮاﺗــﻮار ﺗــﻪ د ده دﻛﻴﻤﻴــﺎوي ‪analysis‬‬
‫‪،‬ﻣﺎﻳﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻴﻚ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻛﻠﭽﺮ او د ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻟﭙﺎره ﻟﯧـږدول‬
‫د ‪ Ascites‬ﻣﻨﺠﻤﺖ د ﺳﺒﺐ ﻣﻨﺠﻤﻨﺖ دى‪.‬‬
‫‪: Hepatic Failure‬‬
‫ ﻧـﺎروغ ﺑــﻪ ﻳــﻮ ﻣﻌﻠـﻮم ﻛــﻴﺲ د ‪ Hepatitis‬ﻳــﺎ د ‪Liver cirrhosis‬‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﻛﻴـــﺪاى ﺷـــﻲ ﻧـــﺎروغ د ‪ Precipitating‬ﻓﻜﺘﻮروﻧـــﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽـــﻪ‬
‫وﻟﺮي‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻟﻜﻪ‬
‫‪ GIT .1‬ﺧﻮن رﻳﺰي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻗﺒﻀﻴﺖ‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻧﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ .4‬د اﻟﻜﺮوﻻﻳټﻮﻧﻮ ﻋﺪم ﺗﻮازن‪.‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻲ اﻧﺪازې ﺳﺮه د ﭘﺮوﺗﻲﻧﻮﻧﻮ اﺧﻴﺴﺘﻞ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻋﻼﻳﻢ;‬
‫د ‪ Hepatitis‬د ﻧﻮرو ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﻮ ﺳﺮه او ﻳﺎ د ځګﺮ ﺳﻴﺮوزس ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﻮ ﺳﺮه‬
‫ﺑﻪ ﻻﻧﺪې ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ څﺮګﻨﺪوﻧﯥ ﻣﻮﺟﻮدي وي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺧﻮاﺷﻴﻨﯥ او ﻧﺎاراﻣﻪ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ‪ Babinski‬ﻋﻼﻣﻪ ﭘﻜﯥ ﻣﺜﺒﺘﻪ وي‪.‬‬
‫‪: Investgation‬‬
‫ ‪ Liver function test‬ﺑﻪ د ‪ Bilirubin, SGOT, SGPT‬اﻧﺪازې‬
‫ﻟﻮړواﻟﻰ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ ﺳﻴﺮوم اﻣﻮﻧﻴﺎ ﻟﻮړه وي‪.‬‬
‫ ګﻠﻮﻛﻮز ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ ﺳﻴﺮوم ﭘﻮﺗﺎﺷﻴﻢ او ﺳﻮدﻳﻢ ښﻜﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Hepato-renal syndrome‬ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ‬
‫ډول ﭘﻪ ﻋﻴﻦ وﺧﺖ ﻛﯥ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ راﻣﻨځﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Nasogastric tube .1‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي او ﻧﺎروغ ‪ Catherized‬ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪.2‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﻜﻞ ﺳﺮه د ‪ precipitating‬ﻓﻜﺘﻮروﻧﻮ ﺗﺪاوي ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬

‫ د ﺧﻮن رﻳﺰۍ ﻟﭙﺎره د ‪ oesophagial varices‬ﺗﺪاوي ﭘﻪ ﺗﻴﺮو‬

‫څﭙﺮﻛﻮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي ده‪.‬‬
‫ د ﻗﺒﻀﻴﺖ ﻟﭙﺎره ‪ Lactolose (duphalac) 50 ml/‬ﺳﻤﺪﻻﺳﻪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﭼﻴﺮي ځﻮاب ﻳﯥ ورﻧﻜړ ‪ enema‬څﺨﻪ ﻛﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ورﻳﺪى د ﻻرې ‪ Cimetidin‬ﻳﺎ ‪. Ranitidin‬‬
‫ ورﻳﺪى ‪ 5%‬ﻳﺎ ‪ 10%‬ډﻳﻜﺴټﺮوز واټﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬
‫ د ﭘﺮوﺗﻴﻨﻲ ﺧﻮراﻛﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻢ واﺧﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﻟﻜټﻮﻟﻮز ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي روزﻣﺮه د‬
‫اﻳﻨﻴﻤﺎﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻏټﻲ ﻛﻮﻟﻤﻲ وﻳﻨځﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻋﺮﺿﻲ ﺗﺪواۍ ﻛﯥ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪Inj Vit. K 10 mg I.M/day‬‬
‫ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻧﺎروغ ﻣﺨﺮش او ﻧﺎاراﻣﻪ وي ‪Diazepam 5-10‬‬
‫‪ mg/day‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ورﻛﻮل ﻛﻴږي ‪.‬‬

‫د وﻳﻨﯥ ﻧﺎروﻏﻲ‬
Diseases of Blood

‫وﻳﻨﻪ ﻟږي‬
‫)‪(Anaemia‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﯧﺮې د ﺳـﺮو ﻛﺮوﻳـﺎﺗﻮ ﺷـﻤﯧﺮ او د ﻫﯧﻤﻮګﻠـﻮﺑﻴﻦ ﻣﻘـﺪار ﻛـﻢ ﺷـﻲ‬
‫اﻧﻴﻤﻴﺎ ﺑﻠﻞ ﻛﻴږي‪ ،‬اﻧﻴﻤﻴﺎ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺳـﺎﺣﻪ ﻛـﯥ زﻳـﺎت ﺷـﻤﯧﺮ ﺷـﻴﻮﻋﺎت‬
‫ﻟﺮي‪ ،‬ﭘﻪ روﻏﺘﻮﻧﻮﻧﻮ ﻛﯥ زﻳﺎت اﻧﺪازه ﻧﺎروﻏﺎن ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔـﻮ درﺟـﻮ د‬
‫اﻧﻴﻤﻴـﺎ درﻟـﻮدوﻧﻜﻲ دي‪ ،‬ﻛــﻪ ﭼﯧـﺮې د ﻫﻴﻤﻮګﻠــﻮﺑﻴﻦ اﻧـﺪازه ‪8-12‬‬
‫‪ gr/dl‬وي‪ ،‬ﻧﻮ ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺧﻔﻴﻒ ډول وﻳﻨﻪ ﻟږى ﻟـﺮي‪ ،‬ﺧﻮﻛـﻪ ﭼﯧﺮﺗـﻪ د‬
‫ﻫﻴﻤﻮګﻠﻮﺑﻴﻦ اﻧﺪازه د‪ 5-8/dl‬ﭘـﻮرې وي ‪ Modetate‬اﻧﻴﻤﻴـﺎ او ﻛـﻪ‬
‫د ‪ 5 gr/dl‬څﺨﻪ ښﻜﺘﻪ وي ﺷﺪﻳﺪه اﻧﻴﻤﻴﺎ ﺑﻠﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ ‪:‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻳﻮ ﺧﺎﺳﻒ ﻣﻨﻈﺮه ورﻛﻮﻧﻜﻲ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﺟﻞ وارډ ﺗﻪ د‬
‫ﻻﻧﺪې ﺷﻜﺎﻳﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻣﺮاﺟﻌﻪ وﻛړي‪.‬‬
‫ ‪Breathelessness‬‬
‫ د زړه ټﻜﺎن‪.‬‬
‫ اﺧﺘﻼﺟﺎط‪.‬‬
‫ ﺳﺮﭼﺮﺧﻲ‪.‬‬
‫ ﺳﺘړﺗﻴﺎ‪.‬‬
‫ دردوﻧﻪ‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻣﺤﻴﻄﻲ ﭘﺎراﺳﺘﺰﻳﺎ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬

‫ ﻣﻘﺎوم د ﺳﺮ درد‪ ،‬ﻧﺎاراﻣﺘﻴﺎ او ﺑﯥ ﺧﻮﺑﻲ‪.‬‬

‫ ‪Angular stomatitis‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﻧﺎروغ ﻛﯥ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات وﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪Koilonychia‬‬
‫ د ﺧﭙﻮ ﺧﻔﻴﻔﻪ اذﻳﻤﺎ‪.‬‬
‫ ﻫﻴﭙﺎټﻮﺳﭙﻠﻴﻨﻮﻣﻴګﺎﻟﻰ‪.‬‬
‫ ﻫﻴﻤﻴﻚ ﻣﺮﻣﺮ‪.‬‬
‫ﻻﻧﺪې د اﻧﻴﻤﻴﺎ ﺧﺎص ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻏﺪاﻳﻲ ﻣﻮادو ﻛﯥ د اﻧﻜﺸﺎﻓﻰ ﻣﻮادو د ﻛﻤﺒﻮت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬ ‫‪.1‬‬
‫اﻧﻴﻤﻴﺎ‪ ،‬ﻟﻜﻪ‬
‫ د اوﺳﭙﻨﯥ ﻛﻤښﺖ‪.‬‬
‫ د وﻳټﺎﻣﻴﻦ ‪ B12‬ﻛﻤښﺖ‪.‬‬
‫ ﻓﻮﻟﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻛﻤښﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻫډوﻛﯥ د ﻣﻐﺰ) ‪ ( Bone marrow‬د ﻣﺎوف ﻛﻴﺪو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫اﻧﻴﻤﻴﺎ‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻟﻜﻪ‬
‫ ﻟﻴﻮﻛﻴﻤﻴﺎګﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫ ﻟﻴﻤﭙﻮﻣﺎګﺎﻧﻲ‪.‬‬
‫ ﻣﺎﻳﻮﻟﻮﻣﺎ‪.‬‬
‫ اﭘﻼﺳﺘﻴﻚ اﻧﻴﻤﻴﺎ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﻫﻴﻤﻮﻻﻳټﻴﻚ اﻧﻴﻤﻴﺎ د ﻻﻧﺪې ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‪.‬‬

‫ اټﻮاﻣﻴﻮن ﻣﻴﻜﺎﻧﻴﺰم ﻳﺎ‬
‫ ‪ Haemoglubinipathy‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ‪Sickle cell anaemia‬‬
‫او ‪. thalassaemia‬‬
‫‪ .4‬د وﻳﻨﯥ د ﺿﺎﻳﻊ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اﻧﻴﻤﻴﺎ‪ .‬ﭼﯥ دا‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﺣﺎد ډول وي او ﻳﺎ ﻣﺰﻣﻦ ډول ﺳﺮه وي‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻴﻚ وي او ﻳﺎ‬
‫ﻣﺎﻳﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻴﻚ وي‪.‬‬
‫ ﻫﻮك وارم ‪. infection‬‬
‫‪ .5‬د اﻧﻴﻤﻴﺎ ﻟﭙﺎره ﻧﻮر اﺳﺒﺎب‪ .‬ﻟﻜﻪ‬
‫ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪.‬‬
‫ د ځﻜﺮ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫ ځﻨډﻧۍ ﻧﺎروﻏۍ‪.‬‬
‫ ﺳﺮﻃﺎﻧﻲ اﻓﺎت‪.‬‬
‫ ﻣﻴګﺰواﻳډﻳﻤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻻﻧﺪې ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت اﺟﺮاﻛﻴږي‪.‬‬
‫دوﻳﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت د ﻫﻴﻤﻮګﻠﻮﺑﻴﻦ او ‪ ESR‬ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ Peripheral blood picture (1‬د وﻳﻨﯥ د ﻻﻧﺪې اﺟﺰاو د ﺷﻤﻴﺮ د‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﺳﺮه ﻛﺮوﻳﺎت‪.‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ ﺳﭙﻴﻦ ﻛﺮوﻳﺎت‪.‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ دﻣﻮﻳﻪ ﺻﻔﺤﺎت‪.‬‬
‫‪ (2‬د ﻫﻴﻤﻮﻻﻳټﻴﻚ اﻧﻴﻤﻴﺎ ل ﻛﺮوﻳﺎﺗﻮ ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮﺟﻲ ﻫﻢ ﻣﻄﺎﻟﻪ‬
‫‪ (3‬د ﻫډوﻛﻲ د ﻣﻐﺰاﺳﭙﺎﻳﺮﻳﺸﻦ ﻫﻢ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻧﻮرې ﭘﻠټﻨﯥ ﻳﯥ د اﻧﻴﻤﻴﺎ د ﺳﺒﺐ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﻛـــﻪ ﭼﻴـــﺮي ﻫﻴﻤﻮګﻠـــﻮﺑﻴﻦ د ‪ 6 Gm%‬څﺨـــﻪ ﻛـــﻢ وي‪ ،‬د وﻳﻨـــﯥ‬
‫ﺗﺮاﻧﺰﻓﻴـﻮژن ورﺗــﻪ اﺳـﺘﻄﺒﺎب ﻟــﺮي‪ ،‬ﭘـﻪ ﺷــﺪﻳﺪ اﻧﻴﻤﻴـﻚ ﻧــﺎروغ ﻛــﯥ‬
‫ﻣﺨﻜـﯥ د ټﺮاﻧﺰﻓﻴــﻮژن څﺨــﻪ د ورﻳــﺪ د ﻻرې ‪ Inj Lasix 20 mg‬د‬
‫واﻟﻴﻢ ‪ Overload‬د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪ Packed red blood cell transfusion‬ﻫﻐــﻪ ﻧﺎروﻏــﺎﻧﻮ ﺗــﻪ‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي ﭼـﯥ ﻫﻐـﻮى وﻳﻨـﻪ وروﺳـﺘﻪ د ﻳـﻮ ﻣـﻨﻈﻢ اﻧﺘـﺮوال څﺨـﻪ‬
‫اﺧﻴﺴﺘﻲ وي‪ ،‬ﻣﺜـﺎل ﻟﻜـﻪ د ‪Sickle cell anaemia, haemophilla‬‬
‫ﻳﺎ ‪ thalesaemia‬ﭘﻪ واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د اﻧﻴﻤﻴﺎ د ﺳﺒﺐ ﺗﺪاوي ﻫﻢ ډﯦﺮه ﺿﺮوري ده‪.‬‬

‫د وﻳﻨﯥ ﺗﯧﺮوﻧﻲ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬

‫)‪( Blood Transfusion Reaction‬‬
‫د وﻳﻨﯥ د ﺗﯧﺮوﻧﻲ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻻﻧﺪې ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﻮﻧﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ (1‬اﻟﺮژﻳﻚ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﭘﻴﺒﺮاﻳﻞ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‪.‬‬
‫‪ Incompatibility (3‬ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‪.‬‬
‫‪ (4‬واﻟﻴﻢ ‪. Overload‬‬
‫اﻟﺮژﻳﻚ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ )‪: ( Allergic Reaction‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي دا‬
‫ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ ﻳﺎ‪.‬‬
‫ وروﺳﺘﻪ د څﻮ ورځﻮ څﺨﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Immediate‬ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ‪:‬‬
‫‪ (5‬د ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺟﻠﺪ ﻛﯥ د ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن د ﺷﺮوع ﻛﻴﺪو ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻨډ‬
‫وﺧﺖ ﻛﯥ ل ﭘﺎره د رﻳټﻮﻛﻮﻟﻮﺳﺎﻳټ د ﺷﻤﻴﺮاﻧﺪازه ﻣﻌﻠﻮﻣﻴږي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د د وﻳﻨﯥ د ﺳﺮو او ﺳﭙﻴﻦ اﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪Urticarial rashes‬‬
‫ ‪Itching‬‬
‫ ‪Angioneurotic oedema‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن دې ﻗﻄﻊ ﻛړي ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ دې د د ورﻳــﺪ د ﻻرې ‪ Anti-histamin injection‬ذرق‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ د ﻧﺎروع ښﻪ واﻟﻰ ﺧﺮګﻨﺪ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ‬
‫ﺳــﻢ د ﻻﺳــﻪ ‪ Solucortef 200 mg i.V‬ورﻛــﻮل ﻛﻴــږي‪ ،‬ﺗﻜــﺮارى‬
‫ډوز ﻳﯥ وروﺳﺘﻪ د ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ د ﻧـﺎروغ ښـﻪ واﻟـﻰ راﻣـﻨځ ﺗـﻪ ﻧـﻪ ﺷـﻮ ‪ ،‬ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ‬
‫اډرﻳﻨﺎﻟﻴﻦ ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬ ‫ﻋﻀﻠﻰ‬
‫‪ Delayed‬ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‪:‬‬
‫دﻏﻪ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ وروﺳﺘﻪ د ﻳﻮ څﻮ ورځﻮ د ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن څﺨﻪ‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﺎروغ ﻛﯥ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫ ﻟﻴﻤﭗ اډﻳﻨﻮﭘﺘﻲ‪.‬‬
‫ زﻳړى‪.‬‬
‫ د ﺳﺘﻮﻧﻰ درد‪.‬‬
‫ ﻣﻔﺎﺻﻠﻮ درد‪.‬‬
‫ د ﻧﺎروغ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻋﻼﻳﻢ ﻧﻮټ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺳټﻴﺮاﻳﺪ ﻣﺜﻼً ‪Solucortef 100 mg I.V/ 6 horly‬‬

‫‪ Febrile‬ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‪:‬‬
‫دا د ﻳ ـﻮ اﻧــﺪازه ﭘﺎﻳﻮﺟﻴﻨﻴــﻚ ﻣــﻮادو ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ ﭼــﯥ ﭘــﻪ وﻳﻨــﻪ ﻛــﯥ وي‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي د وﺟـﯥ د وﻳﻨـﯥ د ټﺮاﻧﺰﻓﻴـﻮژن د ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺗﻌﻘـﻴﻢ د‬
‫اﻻﺗﻮ څﺨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪ .‬او ﭘﻪ ﻧـﺎروغ ﻛـﯥ ﻻﻧـﺪې ﺗﻐﻴـﺮات ﻣـﻨځ ﺗـﻪ‬
‫راځﻲ‪.‬‬
‫ ﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫ ﺳﺮدرد‪.‬‬
‫ زړه ﺑﺪې‪.‬‬
‫ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت وروﺳﺘﻪ د ﻳﻮ څﻮ ﺳﺎﻋﺘﻮ د ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن څﺨﻪ‪.‬‬
‫ﺗﺪاوى) ‪: (Treatment‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺳټﻴﺮاﻳﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪:Incompatibility Reaction‬‬
‫دا ﻳﻮ وژوﻧﻜﻰ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ دى او ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ﭘﺎم ورﺗﻪ‬
‫وﻧﻪ ﺷﻲ ) ﭘﻪ ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ ﻧﺎروغ ﻛﯥ ﻳﺎ ﭘﻪ ‪ anaesthetized‬ﻧﺎروغ‬
‫ﻛﯥ( د ﻧﺎروغ د ﻣړﻳﻨﯥ ﻻﻣﻞ ګﺮځﻲ‪.‬‬
‫ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ وروﺳﺘﻪ د ﺷﺮوع ﻛﻴﺪو د ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن څﺨﻪ ﻧﺎروغ‬
‫ﻧﺎارم ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﭘﻴﺮي ﻛﺎرډﻳﻴﻞ درد او ﻟﻤﺒﺮدرد ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﻟړزه او ﺗﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﻏﻮرځﻴږي‪.‬‬

‫ د ﺷﺎك ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬

‫ ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن ﺑﻨﺪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ‪.Adrenaling 1: 100, 0.5 ml I.M‬‬
‫ د ‪ Renal shut-down‬د ﻣﺦ ﻧﻴﻮي ﻟﭙﺎره ‪ 500 ml‬ﺷﻞ ﻓﻴﺼﺪه‬
‫ﻣﺎﻧﻴټﻮل د ورﻳﺪ د ﻻرې ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ورﻳﺪې ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺎﻳﺪ ورﻛړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ﺷﺎك ﺗﺪاوى ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ) ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺗﻴﺮڅﭙﺮﻛﻮﻛﯥ ذﻛﺮ‬
‫ﺷﻮي ده(‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﺗﻪ ‪ Rena-shut down‬ﭘﻴﺪا ﺷﻮ‪Dialysis ،‬‬
‫ورﺗﻪ اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪: Volume Overload‬‬
‫دوراﻧﻰ واﻟﻴﻢ ‪ overload‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې اﺷﺨﺎﺻﻮ ﻛﯥ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ زړو ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﺷﺪﻳﻦ اﻧﻴﻤﻴﻚ اﺷﺨﺎﺻﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻰ ﺑﻰ ﻛﻔﺎﺗﻲ) ‪ ( CCF‬ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﻧﻔﺲ ﺗﻨګﻲ او ﻧﺎاراﻣﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺳﺎﻟﻨډې‪ ،‬ټﻮﺧﯥ او ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﭘﻴﺮﻳﻜﺎرډﻳﻴﻞ درد ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬

‫ ﻛﻪ ﺗﺪاوي ﻧﻪ ﺷﻲ ﺳﻴﺎﻧﻮزس او د ﻓﻠﻤﻮﻧﺮى اذﻳﻤﺎ ﻋﻼﻳﻢ‬

‫څﺮګﻨﺪوي د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻟﻜﻪ د ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪى ﻓﺸﺎر ﻟﻮړواﻟﻰ او‬
‫ﭘﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻛﯥ د ‪ Crepts‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫ ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن ﻗﻄﻊ ﻛﻴږي او ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻛﺴﻴﺠﻦ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪ Inj Digitalis 0.5 mg I.V‬د زړه د ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻲ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ وﻗـﺎﻳﻮى‬
‫ډول ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ )‪ I.V Lasix (40 mg‬د اﻧﺠﻜﺴـﻦ ﻣﻴګـﺰوﻻن ﺳـﺮه ﭼـﯥ د ﻛـﺎﻧګﻮ‬
‫ﻣﺨﻪ وﻧﻴﺴﻲ او ﺑﺎزګﺸﺖ ورﻳﺪى ﻛﻢ ﻛړي‪.‬‬

‫د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻧﺎروﻏﻲ‬
Renal Diseases

‫‪Haematuria‬‬
‫‪ .1‬ﻛــﻪ ﭼﯧــﺮې ﭘــﻪ ﺑــﻮﻟﻰ ﻗﻨــﺎت ﻛــﯥ ﻟــﻮﻣړى وﻳﻨــﻪ راﺷــﻲ او وروﺳــﺘﻪ‬
‫ادار‪ ،‬دا ﭘﻪ دې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﭼﯥ د ﻫﻴﻤﺎﭼﻮرﻳﺎ ﻣﻨﺒـﻊ د ‪Prostateor‬‬
‫‪ urethra‬څﺨﻪ ده‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﻪ ﭼﯧﺮې وﻳﻨﻪ د ادار څﺨﻪ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وه‪،‬اﻓﺖ ﺑﻪ ﭘﻪ ﭘښﺘﻮرګﻮ‬
‫ﻛﯥ وي او ﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﻪ ‪ Ureter‬ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ﻻﻧﺪې ﻳﯥ ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ دي‪.‬‬
‫ ‪. Glomerulonephritis‬‬
‫ د ﺑﻮﻟﻰ ﻗﻨﺎت ﺗﻴګﯥ‪.‬‬
‫ ﭘﻮﻟﻰ ﺳﻴﺴټﻴﻚ ﭘښﺘﻮرګﻲ‪.‬‬
‫ د ﺑﻮﻟﻰ ﻗﻨﺎت ﺗﻮﻣﻮروﻧﻪ‪.‬‬
‫ د ﭘﺮوﺳﺘﺎد ﻏټﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ د ﺧﻮن رﻳﺰۍ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫ د ادرارو ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪.‬‬
‫ د ګﻴډې ﭘﻠﻴﻦ اﻛﺴﺮى‪.‬‬
‫ ‪.I.V.P‬‬
‫د ګﻴډې اﻟټﺮاﺳﺎوﻧډ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪.‬‬ ‫‬

‫ د وﻳﻨﯥ ټﺮاﻧﺰﻓﻴﻮژن‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﺧﻮﻧﺮزي زﻳﺎﺗﻪ وي‪.‬‬
‫ اﻋﺮاﺿﻰ ﺗﺪاوي‪ ،‬ﻟﻜﻪ د درد‪ ،‬اﻧﺘﺎن او ﺷﺎك ﺗﺪاوي‪.‬‬
‫ ﺟﺮاﺣﻲ‪.‬‬
‫‪Renal Colic‬‬
‫ ﻧــﺎروغ ډﯦــﺮ ﭘــﻪ ﻋــﺬاب وي‪ ،‬ﭘــﻪ ﺧﭙــﻞ ﺑﺴــﺘﺮﻛﯥ د درد د اراﻣﻮﻟــﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ وﺿﻌﻴﺘﻮﻧﻮ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ درد د ﻟﻤﺒﺮ د ﺳﺎﺣﻰ څﺨﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴـږي او د ورون داﺧﻠـﻰ ﺑﺮﺧـۍ‬
‫ﺗﻪ ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﻮي‪ ،‬درد ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻛﯥ ﻛﻮﻟﻴﻜﻰ درد وي‪.‬‬
‫‪Burning,‬‬ ‫ اﻣﻜـــــﺎن ﻟـــــﺮي د ادرارو اړوﻧـــــﺪه اﻋـــــﺮاض ﻟﻜـــــﻪ‬
‫‪ mictruation, haematuria‬ﻳﺎ ‪ anuria‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﺗﺒــــﻰ ﻣﻮﺟﻮدﻳــــﺖ ﺳــــﺮه ﻳــــﺎ ﺑﻐﻴــــﺮ د ﻟــــړزى ‪Pyelonephritis‬‬
‫څﺮګﻨﺪوي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻛﻤﻮ ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي زړه ﺑﺪى او ﻛﺎﻧګﻰ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ګﻴـــډې ﭘـــﻪ ﻣﻌـــﺎﻳﻨﻰ ﺳـــﺮه د ‪ Renal angle‬او د ‪ Lumber‬ﭘـــﻪ‬
‫ﺳﺎﺣﻪ ﻛﯥ ‪ tenderness‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪: DDX‬‬
‫ ‪.Appendicitis‬‬

‫‪: Ivestigation‬‬
‫ د ادراو ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪.‬‬
‫ د ګﻴډې ﭘﻠﻴﻦ اﻛﺴﺮى‪.‬‬
‫ ‪I.V.P‬‬
‫ د ګﯧډې د اﻟټﺮاﺳﺎوﻧﺪ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪.‬‬
‫د ﭘﻠټﻨﻮﻻس ﺗﻪ راوړﻧﯥ ﻳﯥ د ﺳﺒﺐ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ د اﻧټﺮاګﻠﻮټﻴﻴﻞ د ﻻرې د ‪ NSAID‬آﻧﺠﻜﺸﻦ‪.‬‬
‫ د اﻧټــــــــــﯥ ﺳــــــــــﭙﺰﻣﻮډﻳﻚ درﻣﻠــــــــــﻮ اﻧﺠﻜﺸــــــــــﻦ ﻟﻜــــــــــﻪ‬
‫‪ Buscopan,Sistalgin‬ﺳـــﻢ د ﻻﺳـــﻪ د ورﻳـــﺪ د ﻻرې ذرق ﻛﻴــــږي‪،‬‬
‫وروﺳﺘﻪ دا ﭘﻪ ‪ 5% dextrose drip‬ﻛـﯥ ګـډﻳږي او د ورﻳـﺪ د ﻻرې‬
‫ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي درد ارام ﻧﻪ و ﺑﻴـﺎ )‪ Inj Pethedine(100 mg‬د ورﻳـﺪ‬
‫د ﻻرې ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪ Urinary antiseptic‬ﻟﻜــﻪ ‪ Urixin, Noroxin‬ﻳــﺎ ﻧــﻮر اﻧﺘــﻰ‬
‫ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ د ﺷﻜﻤﻦ اﻧﺘﺎن د ﺗﺪاوۍ ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪Acute Retention of Urine‬‬

‫ د ﭘﺮوﺳﺘﺎد ﻏټﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ ﺗﯧګﯥ‪.‬‬
‫ ﺳټﺮﻳﻜﭽﺮ‪.‬‬
‫ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫ ﺑﺎﻳﺪ د ‪ Uraniry retention‬ﻟﭙﺎره ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ‪Foley`s‬‬
‫)‪ catheter (No.16 or 18‬ﭘﺎس ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د اﻧﺘﺎن د ﺗﺪاوۍ ﻟﭙﺎره ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﺟﺮاﺣﻲ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ ﭼﯥ ﺳﺒﺐ‬
‫ﻳﯥ‬
‫ ‪Stone‬‬
‫ ‪Stricture‬‬
‫ ‪Prostate hyperthropy‬‬
‫‪Acute Glomerulonephritis‬‬
‫ ‪Oliguria‬‬
‫ ‪Haematruia‬‬
‫ ‪ Facial oedema‬ﺧﺎﺻﺘﺎًد ﺳﻬﺎر ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ‪.‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر او اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠﻲ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﯥ د دې‬

‫اﺧﺘﻄﻼﻃﺎت ﻟﻜﻪ د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻰ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪Encephalopathy, ،‬‬
‫‪ ، CVA,‬د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ ﻣﻮﺣﻮده وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ د ﺳﺘﻮﻧﻰ د ‪Streptococcal‬‬
‫‪ infection‬ﻳﺎ د ﺟﻠﺪ د زﺧﻢ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻟﺮي ﭘﻪ ﻫﺮﺣﺎل د دﻏﻪ ﺷﻴﺎﻧﻮ‬
‫ﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ‪ Glomerulonephritis‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﻪ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي ‪.‬‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮارى څﺮګﻨﺪوﻧﯥ‪:‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ‪ ASO titre‬د ‪ 200 I.U‬څﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ وي‪.‬‬
‫ د ادرارو ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت د ﻻﻧﺪې ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﭘﺮوﺗﻴﻦ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﺳﺮه ﻛﺮوﻳﺎت‪.‬‬
‫ ګﺮاﻧﻮﻟﺮ ﻛﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Blood Urea, serum creatintine‬ﭘﻪ ﻟږه اﻧﺪازه‬
‫ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫ ﻣﺎﻟګﻪ او ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﻨﺪﻳږي‪ ،‬ﻣﺎﻳﻌﺎت‬
‫ ‪ Diuretics‬ﻛﺎرول ﻛﻴږي ﭼﯥ ﻣﺨﻪ وﻧﻴﺴﻲ او ﻳﺎ د اذﻳﻤﺎﻣﺦ ﻧﻴﻮي‬
‫وﻛړي‪.‬‬
‫ د ﺳﻴﺮوم دﻟﻴﻮل ﭘﻪ ﺗﻜﺮاري ټﻴﺴټﻮﻧﻮ ﺳﺮه د اﻳﻠﻜټﺮوﻻﻳټﻮﻧﻮ‬
‫ﺗﻮازن څﺎرل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ د ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر او د اﺧﺘﻄﻼﺟﺎﺗﻮ ﺗﺪاوي ﻳﯥ ډﯦﺮه ﺿﺮورى‬

‫ده ) ﺗﺸﺮﻳﺢ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮﺷﻮي ده( ‪.‬‬
‫ د ﭘﺎﺗﯥ ‪ Streptococci‬د وژﻟﻮ ﻟﭙﺎره او د ﭘښﺘﻮرګﻮ د ﻧﻮر‬
‫اﺿﺎﻓﻰ ﺗﺨﺮﻳﺐ د ﻣﺦ ﻧﻴﻮي ﻟﭙﺎره ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ورﻛﻮل‬
‫ د ﺷﺪﻳﺪ ‪ Oliguria‬او د ‪ Anuria‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪Dialysis‬‬
‫د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬

‫‪Renal Failure‬‬
‫)‪(Uraemia‬‬
‫د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﺣﺎد ﺷﻜﻞ وي او ﻳﺎ ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ‬
‫ﺷﻜﻞ ﺳﺮه وي‪.‬‬
‫د ﭘښﺘﻮرګﻮ د ﺣﺎدى ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻲ اﺳﺒﺎب ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪:‬‬
‫‪; Pre-renal causes‬‬ ‫‬
‫ د وﻳﻨﯥ د ﻓﺸﺎر ﻏﻮرځﻴﺪل‪.‬‬
‫ ﺷﺎك‪.‬‬
‫ د ﻫﺮ ﺳﺒﺒﻪ ﺷﺪﻳﺪ ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ‪.‬‬
‫ د ﻧﻴﭙﺮوټﻮﻛﺴﻴﻚ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫ ﻫﻴﭙﺎټﻮ_رﻳﻨﻞ ﺳﻨډروم‪.‬‬
‫ د ﺗﻴګﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ادرارو ﺑﻨﺪښﺖ‪.‬‬

‫ﻻﻧﺪې د ﭘښﺘﻮرګﻮ د ځﻨډﻧۍ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻲ اﺳﺒﺎب دي‪.‬‬

‫ ﭘﺎﻳﻠﻮ ﻧﻴﭙﺮاﻳټﺲ‪.‬‬
‫ ‪Glumerolonephritis‬‬
‫ د زﻫﺮﺟﻦ درﻣﻠﻮ ﻛﺎرول‪.‬‬
‫ ‪Urinary Flow obstruction‬د ﻫﺮه ﺳﺒﺒﻪ‪.‬‬
‫د ﻳﻮرﻳﻤﻴﺎ د ﻧﺎروغ ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻋﻼﻳﻢ د اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺗﻈﺎﻫﺮات‬
‫ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي او ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول ﺳﺮه دي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻫټﻜﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬زړه ﺑﺪى‪.‬‬
‫‪ .3‬اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت‪.‬‬
‫‪ .4‬د وﻳﻨﯥ ﺑﻬﻴﺪﻧﯥ ﻃﺒﻌﻰ دوران‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺳﺎﻟﻨډي‪.‬‬
‫‪ .6‬د ادرارو اﻧﺪازه ﺑﻪ ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫‪ .7‬ﻳﻮرﻳﻤﻴﻚ ﺑﻮى‪.‬‬
‫‪ .8‬ﻛﻮﻣﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‪:‬‬
‫ﻳﻮاځﻨﯥ ﺣﺎﻟـﺖ ﭼـﯥ د ﻫﻐـﻪ څﺨـﻪ د ﭘښـﺘﻮرګﻮ د ﺣـﺎدى ﻋـﺪم ﻛﻔـﺎﻳﻲ‬
‫‪ Olguria‬ﺗﻔﺮﻳـــﻖ ﺷـــﻲ د ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸـــﻦ ﻟـــﻪ اﻣﻠـــﻪ ‪ Oliguria‬ده ﭼـــﯥ‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﻰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﭼﻮﻛﺎټ ښﻮدل ﺷﻮي دي‪.‬‬

D/D Points Acute Renal Dehydration

Failure
Urine Exami-
Nation shows.
Sp.gravity 1010. More than 1015.
Proteins. Present Usually absent.
Micro-scopic Cast and RBC Absent.
examination. presnt.
Urea ration in Less than 10. More than 10.
Urine/plasma.
Urine sodium. More than Less than 20meq.
50meq
Serum electrolytes Na-Decreased. All are raised
level. K-Increased.
HCO3-
Decreased
‫ څﺨــﻪ ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ د ځﻴﻨـــﻮ‬Oliguri ‫ د‬Anuria ‫ ﭼــﯥ ﺗﻔﺮﻳــﻖ ﻛــړو‬:‫ﻧــﻮټ‬
‫ ﻛﻪ‬،‫ د ﻻرې ﻣﺜﺎﻧﻰ ﺗﻪ داﺧﻠﻴږي‬urethera ‫ د‬catheter،‫ﺑﻨﺪښﺘﻮﻧﻮ‬
‫ ﻣــــﺜﻼً د ﭘﺮوﺳــــټﺎد ﻏټـــــﻮاﻟﻰ و‬،‫ﭼﻴــــﺮي دﻟﺘــــﻪ ﻛــــﻮم ﺑﻨﺪښــــﺖ و‬
،‫ ﻣﺜﺎﻧـــﻪ ﺑـــﻪ د ادرارو څﺨـــﻪ ډﻛـــﻪ وي‬،‫ و‬urethral stricture‫ﻳـــﺎ‬
‫ ډﯦـﺮ‬،‫ وي‬acute renal failure ‫ﺣﺎﻻﻧﻜـﻪ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ ﭼـﯥ‬
.‫ﻛﻢ ﻣﻘﺪار ادرار ﺑﻪ ﺑﻬﺮ راوځﻲ‬
:‫ﻻﺑﺮاﺗﻮارى ټﻴﺴټﻮﻧﻪ‬
.‫ او ﭘﺮوﺗﻴﻦ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‬rbc,wbc ‫د ادرارو ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﺑﻪ‬.1

‫‪.2‬د وﻳﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت د ‪urea,creatinine, serum k, blood‬‬

‫‪ clotting profile,blood count,LFT‬ﻟﭙﺎره اﺟﺮاﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: ECG‬‬
‫دا د ‪ hyperkalaemia‬د اﺛﺮاﺗﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي ﻟﻜﻪ‬
‫ ‪Peaked T wave‬‬
‫ ‪Absent P wave‬‬
‫ ‪Widening of QRC complex‬‬
‫‪:Acute Renal Failure‬‬

‫ ‪ Dopamine drip‬ﭘﻪ اﻧﺪازه د‬
‫‪.2.5-3 micreogram/kg/min‬‬
‫ ‪ Injection Lasix 200 mg.‬ﭘﻪ ‪ 200 ml‬د ‪5% dextrose‬‬
‫‪ water‬د ورﻳﺪى اﻧﻔﻴﻮژن د ﻻرې د ‪ 1-2‬ﺳﺎﻏﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻛﯥ ذرق‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﭘﻮرﺗﻨﯥ ﺗﺪاوى ﺳﺮه ځﻮاب ورﻧﻜړ‪ ،‬وروﺳـﺘﻪ‬
‫د ‪ 6‬ﺳــﺎﻋﺘﻮ څﺨــﻪ ﭘــﻮرﺗﻨﯥ ﺗــﺪاوى ﺑﻴــﺎ ﺗﻜﺮارﻳــږي‪ ،‬ﺑﻴــﺎ ورﭘﺴــﯥ‬
‫‪ ,dialysis‬اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻟﺮي‪.‬‬
‫ ‪ Monnitla 20% I.V‬ﭘــﻪ اﻧـــﺪازه د ‪ 20 ml/hour‬ﭘــﻪ ﺟـــﺎرى‬
‫اﻧﻔﻴﻮژن ﺳﺮه‪.‬‬

‫‪: Chronic Renal Failure‬‬

‫اﻋﺮاﺿﻲ ﺗﺪاوي ﻳﯥ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫د اﺳـﻴډوزس ﻟﭙـﺎره _‪ 100 ml, of Na HCO3 I.V‬ورﻛـﻮل‬ ‫‬
‫‪ Hyperkalaemia‬ﻟﭙﺎره‬ ‫‬
‫ ‪10 ml of Ca. Gluconate I.V‬‬
‫ ‪ 50 ml of 50% glucose‬د ﻟــﺲ ﻳﻮڼﺘــﻮ د ﭘﻠــﻴﻦ اﻧﺴــﻮﻟﻴﻦ ﺳــﺮه د‬
‫ورﻳﺪ دﻻرې ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن د ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻮ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ﺧﻮد رﻳﺰۍ ﻟﭙﺎره ‪ Packed red cell‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻛـــﻪ ﭼﻴـــﺮي د ﻫﻀـــﻤﻲ ﺳﻴﺴـــټﻢ د ﺧـــﻮن رﻳـــﺰى ﻣﻮﺟـــﻮده وه‪Inj ،‬‬
‫‪ Tegamet‬ﻳﺎ ‪ Zantac‬د ورﻳﺪ د ﻻرې ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د زړه ﺑـــﺪواﻟﻰ او اﺳـــﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ ﻟﭙـــﺎره ‪Antiemetic injection،‬‬
‫ د اﻧﺘﺎن ﻟﭙﺎره ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‪.‬‬
‫ د ‪ Dialysis‬ﻧﺎروﻏــﺎن ﺑﺎﻳــﺪ د ﻧﻔﺮوﻟــﻮﺟﻰ ډﻳﭙﺎرټﻤﻨــټ ﺗــﻪ وﻟﻴــږدول‬

‫اﻧﺪوﻛﺮاﻳﻦ ﻧﺎروﻏﻲ‬
Endocrinal Diseases

‫‪Diabetic Ketoacidois‬‬
‫ﭘﻪ اﻛﺜﺮه واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﭘﺨﻮا څﺨﻪ‬ ‫‬
‫‪ Diabete mellitus‬وﻟﺮي ‪ ،‬ﭘﻪ ډﯦﺮو ﻛﻤﻮ واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروﻏﺎن د‬
‫ډﻳﺎﺑﻴټ ﻫﻴڅ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮﻛﯥ ‪ Juvenile diabetic‬وي‪.‬‬ ‫‬
‫ډﻳﺎﺑﻴټﻴﻚ ﻧﺎروﻏﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻻﻧﺪې ‪Precipitating‬‬ ‫‬
‫‪ factors‬ﻟﺮي ﻟﻜﻪ‬
‫ ﺷﺪﻳﺪ اﻧﺘﺎن ‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻟﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ‪ UTI،‬او داﺳﯥ ﻧﻮر‪.‬‬
‫ ﺟﺮاﺣﻰ ﻋﻤﻠﻴﺎت‪.‬‬
‫ ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء‪.‬‬
‫ د ﻣﻨﻈﻢ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ د اﺧﻴﺴﺘﻮﻋﺪم ﺗﺤﻤﻞ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﺳﺮه ﻻﻧﺪې اﻋﺮاض ﻣﻠګﺮي وي‪.‬‬
‫ ﭘﻮﻟﻲ ﻳﻮرﻳﺎ‪.‬‬
‫ ‪Polydipsia‬‬
‫ د ګﻴډې د ﭘﻮرﺗﻨﯥ ﺑﺮﺧﻲ درد‪.‬‬
‫ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت‪.‬‬
‫ ﻛﻮﻣﺎ‪.‬‬
‫ ډراوزﻳﻨﻴﺲ‪.‬‬

‫ ﻧﺎروغ ډﻳﻬﺎﻳډرﻳټ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ ﻧﺒﺾ ﻛﻤﺰوى او ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﺗﻨﻔﺲ ﻛﯥ د ‪ acetone‬ﺑﻮى ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ‪Urine sugar 4+‬‬
‫ ‪Blood sugar- high index‬‬
‫ ‪Serum K and Na and HCO3‬‬
‫ ‪Urine acetone 2-4+‬‬
‫ ‪Blood uria/creatinine‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬ټﻮل ډﻳﺎﺑﻴټﻴﻚ ﻧﺎروﻏﺎن ﭼﯥ ﻋﺎﺟﻞ ﺧﻮﻧﯥ ﺗﻪ د ﻫﺮ ﻣﺸﻜﻞ‬
‫ﻟﭙﺎره راځﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ د ‪ Cetone bodies‬ﻟﭙﺎره ﻳﯥ د ادرارو‬
‫ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ اﺟﺮاﺷﻲ‪.‬‬
‫د ورﻳﺪې ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ‪ ،‬اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻠﻜټﺮوﻻﻳټ او اﻧټﯥ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﭘﻪ‬
‫رﻳﻜﺎرډ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ ﺳﺮه ﻳﯥ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ﺗﺪاوى ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫‪:I.V. Fluids‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺷﭙﻪ او ورځ ﻛﯥ د ‪ 5-6 L‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺿﺮورت ﻟﺮي ﭼﯥ دا ﻣﺎﻳﻌﺎت ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﻜﻞ ﺳﺮه ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪1st L- saline drip- within 30 min.‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫‪2nd L- saline drip-within 1 hour‬‬ ‫‪.iii‬‬

‫‪3rd L- saline or 5% Dextrose-within 2 hours. .iv‬‬

‫‪4th L- saline or 5% Dextrose-within 4 hours. .v‬‬
‫‪5th L- saline or 5% Dextrose-within 6 hours .vi‬‬
‫‪th‬‬
‫‪6 L- saline or 5% Dextrose-within 8-10 hours .vii‬‬
‫ ﻧﻮټ‪ :‬ﭘﻮرﺗﻨﻲ رﺟﻴﻢ د زړه ﭘﻪ اﺣﺘﻘـﺎﻧﻰ ﺑـﻰ ﻛﻔـﺎﻳﺘۍ ﻛـﯥ او ﻳـﺎ ﭘـﻪ‬
‫زړو ﻧﺎروﻏــﺎﻧﻮ ﻛــﯥ د ﺗﻨﻔﺴــﻲ ‪ Overload‬د ﻣــﺦ ﻧﻴــﻮي ﻟﭙــﺎره ﺗﻐﻴــﺮ‬
‫ﺧــﻮري‪ ،‬ﭘــﻪ داﺳــﯥ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ ‪ 1/2‬څﺨــﻪ ﺗــﺮ ‪ 1/3‬ﺑﺮﺧــﻪ د ټﻮﻟــﻮ‬
‫ﻣﺎﻳﻌـــﺎﺗﻮ ورﻛـــﻮل ﻛﻴـــږي‪ ،‬ﻛـــﻪ ﭼﻴـــﺮي ﻣﻮﺟـــﻮد و ‪0.45% saline‬‬
‫ ﭘـــﻪ ﻫﻐـــﻪ ﺻـــﻮرت ﻛـــﯥ ﭼـــﯥ د وﻳﻨـــﯥ ﺷـــﻮګﺮ ‪ 250 mg%‬ﺗـــﻪ‬
‫ورﺳﻴږي‪ Dextrose 5%‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪:Insulin‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ‪ plain‬اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ د ﻋﻀــﻠﻰ د ﻻرې )‪ 10-20 units(or 5-10 units I.V,‬ﭘﻠــﻴﻦ‬
‫اﻧﺴــﻮﻟﻴﻦ ﺳــﻢ د ﻻﺳــﻪ ﺗﻄﺒﻴــﻖ ﻛﻴــږي‪ ،‬اﻟﺒﺘــﻪ د وﻳﻨــﯥ د ګﻠﻮﻛــﻮز د‬
‫اﻧﺪازى ﭘﻪ اﺳﺎس‪.‬‬
‫ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ اﻧﻔﻴﻮژن ﭘﻪ اﻧﺪازه د ‪ 6 U/hour‬ورﻛﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬د ﻣﺜـﺎل‬
‫ﭘﻪ ډول ‪ 12 U‬اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﭘـﻪ ‪ 60 ml saline‬ﻛـﯥ ﻳﻮځـﺎى ﻛﻴـږي او ﭘـﻪ‬
‫اﻧﺪازه د ‪ 30/drops/min‬ورﻛﻮل ﻛﻴـږي ﭼـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﻪ دوه ﺳـﺎﻋﺘﻮ‬
‫ﻛﯥ ﺧﺘﻢ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ د ﺷﻮګﺮ د ښﻜﺘﻪ ﻛﻴﺪو اﻧﺪازه ﺑﺎﻳﺪ د ‪100 mg/hour‬‬
‫ﭘﻪ اﻧﺪازه وي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ څﺮګﻨﺪ ډول د وﻳﻨﯥ ﺷﻮګﺮﻧﻮﻣﻮړى‬

‫اﻧﺪازه ﭘﻪ دوه ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ښﻜﺘﻪ ﻧﻪ ﺷﻮه‪ ،‬د اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ډوز ﺑﺎﻳﺪ د ‪9-‬‬
‫‪ 12 U/hour‬ﺗﻪ ﻟﻮړ ﺷﻲ‪.‬‬
‫)‪: Potassium(K+‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﺳﻴﺮوم ﻛﻠﺴﻴﻢ اﻧﺪازه ‪ 3 m.mol‬څﺨﻪ ﻛﻤﻪ وه‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪40‬‬
‫‪ m.mol K/liter‬ورﺳﺮه ﻳﻮځﺎى ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: :Heparine‬‬
‫ ځﻴﻨﯥ ﺻﺤﻰ اداري ‪ 5000U of Heparine/8 hourly‬د ‪thrombo‬‬
‫‪ embolism‬د ﻣﺦ ﻧﻴﻮى ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪: Antibiotic‬‬
‫ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډوز ﺳﺮه اړﻳﻦ اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻨۍ ﺗﺪاوى ﺗﺮﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭘﻮرې ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪاﻛﻮى ﭼﯥ ﭘﻪ ادرار ﻛﯥ‬
‫ﻛﻴټﻮن ﺑﺎدي ورﻛﻲ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪Hyperosmolar Non-Ketotic State‬‬

‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻛﻴﺲ ﻛﯥ د وﻳﻨﯥ ﺷﻮګﺮ او د ادرارو ﺷﻮګﺮ ﭘﻪ ﻟﻮړه اﻧﺪازه‬
‫ﻛﯥ ﻗﺮار ﻟﺮي‪ ،‬ﺧﻮ ﻛﻴټﻮن ﭘﻜﯥ ﻣﻨﻔﻰ وي‪.‬‬
‫ﻧﻮر ﻋﻼﻳﻢ او اﻋﺮاض ﻳﯥ د ‪ Ketoacidosi‬ﭘﻪ ﺷﺎن دي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪Hypoglycaemia‬‬
‫ﭘﻪ وﻳﻨﻪ ﻛﯥ د ګﻠﻮﻛﻮز د ﺳﻮﻳﻲ ﻛﻤﻮاﻟﻰ ﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫ د اﻧﺴﻮﻟﻴﻦ د ﻟﻮړ ډوز اﺧﻴﺴﺘﻨﻲ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ د ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﻚ درﻣﻠﻮ د اﺳﺘﻌﻤﺎل څﺨﻪ وروﺳﺘﻪ د ﻏﺬاﻳﻲ‬
‫ﻣﻮادو د ﻧﻪ اﺧﻴﺴﺘﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪.‬‬
‫ ﺷﺪﻳﺪ ﻳﺎ اوږده ﻓﺰﻳﻜﻲ ﻛﺎروﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺎروغ ﻛﯥ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د زړه ټﻜﺎن‪.‬‬
‫ ﻟړزه‪.‬‬
‫ ﺧﻮﻟﻪ‪.‬‬
‫ ذﻫﻨﯥ ګډوډﺗﻴﺎ‪.‬‬
‫ د ﻧﺎروﻏۍ د ﺷﺪد د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ ﻛﻮﻣﺎ ﻳﺎ د‬
‫ﻧﻴﻤﻪ وده واﻟﻰ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻧﺎروغ ﺧﺒﺮې ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻨﯥ وي‪.‬‬
‫ ﺳﺮدردي او ﺗﺨﺮﻳﺸﻴﺖ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻟږوﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي اﺧﺘﻼﺟﺎت او ﻛﻮﻣﺎ راﻣﻨځ‬
‫ﺗﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﺟﻠﺪ ﺧﻮﻟﻪ ﺟﻦ او ﻳﺦ وي‪.‬‬

‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻟﻮړ ﻳﺎ ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬

‫‪Investigation‬‬
‫ ‪Urine sugar- Nil‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﺷﻮګﺮ د ‪ 60%‬څﺨﻪ ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ د ورﻳﺪ دﻻرې ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ‪ 100 cc‬د ‪ 25%‬ګﻠﻮﻛﻮز ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﺟﺎرى ډول ﺳﺮه د ‪ 10% dextrose‬ورﻳﺪى ‪ drip‬ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﻧﺎروغ ښﻪ واﻟﻰ څﺮګﻨﺪ ﻧﻪ ﻛـړ ‪ Inj Glucagon 1 mg. I.M‬ذرق‬
‫ ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻧــﺎروغ ﺑــﯥ ﻫﻮﺷــﻪ و د ‪ cerebral oedema‬د ﻛﻤﻮﻟــﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره د ورﻳﺪ دﻻرې ﻧﺎروغ ﺗـﻪ ‪ Inj Manitol 20% 250 ml‬ﭘـﻪ ‪20‬‬
‫دﻗﻴﻘﻮ ورﻛﻮ‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ښﻪ و‪ ،‬د ﺧﻮږ ﺷﺮﺑﺖ د څښﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻫڅﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﭼــﯥ ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴــﻴﻤﻴﺎ ﺳــﻴﺮ ﭘﻴــﺪا ﻛــړي‪،‬‬
‫ﭘــﻮرﺗﻨﯥ ﺗــﺪاوى ﺗــﺮ ﻫﻐــﻪ وﺧﺘــﻪ ﺟﺮﻳــﺎن ﭘﻴــﺪا ﻛــﻮي ﭼــﯥ د ﻧــﺎروغ‬
‫‪ Fasting blood sugar 120%‬ﺗﻪ را ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪Thyroid Emergencies‬‬
‫د ﺗﺎﻳﺮاﻳﺪ ﻋﺎﺟﻠﻲ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﻲ ﭘﯧښﯥ ﭘﻪ دوه ډول دي‪.‬‬
‫‪. Thyrotoxicosis crisis (Thyroid crisis).1‬‬
‫‪. Myxoedema coma.2‬‬
‫‪Thyroid crisis‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻋﻼﻳﻢ;‬
‫‪ (Hyperpyrexia .i‬ﺣﺮارت د ‪ 104‬ﻓﺎرﻧﻬﺎﻳټ څﺨﻪ ﻟﻮړ وي( ‪.‬‬
‫‪ .ii‬ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ .iii‬ﺷﺪﻳﺪه ﻧﺎاراﻣﺘﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ .iv‬ﻧﺎروغ ډﯦﺮ ﺳﺨﺖ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ او وارﺧﻄﺎ ﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ .v‬ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ ﻧﻴﻤﻪ وﻳﺪه‪ ،‬ﺧﻮاﺷﻴﻨﯥ او ﻳﺎ ﺣﺘﺎ د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ځﻴﻨﯥ ﻛﻴﺴﻮﻧﻪ ﻳﯥ ﺣﺎد د ګﻴډې اﻋﺮاض ﻟﺮي ﻟﻜﻪ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت‬ ‫‪.vi‬‬
‫ﻳﺎ اﺳﻬﺎﻻت‪.‬‬
‫‪ .vii‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻳﻮ څﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻪ ﻳﯥ د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻲ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻛړي‪.‬‬
‫‪ Thyroid crisis‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻴږي‪.‬‬
‫ اﻧﺘﺎن‪.‬‬
‫ ﺗﺎﻳﺮاﻳډ ﺟﺮاﺣﻲ‪.‬‬
‫ ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎ‪.‬‬
‫ د وﺧﺖ څﺨﻪ ﻣﺨﻜﯥ د‪ antithyroid therapy‬ﺑﻨﺪول‪.‬‬

‫ د ‪ Radio-iodin‬اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫ د ﺷﺪﻳﺪي ټﻜﻰ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻟﭙﺎره‪ Digoxine 1 mg‬د دوه ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻮده ﻛﯥ د ورﻳﺪى اﻧﻔﻴﻮژن ﭘﻪ ﺷﻜﻞ‪.‬‬
‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ‪ Bronchia asthma‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻧﻪ درﻟﻮده‪ ،‬ﺑﻴﺎ‬
‫‪ . Inj Inderal 2mg I.V over five minute QID‬ﺑﻴﺎ ‪40 mg‬‬
‫‪ TDS‬د اورل د ﻻرې‪.‬‬
‫ ‪. Inj Solucortef 100 mg. I.V/6 hourly‬‬
‫ ‪. Tab Neomercazol 20 mg. QID‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د څﻠﻮرو ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ د ﺗﺎﻳﺮاﻳﺪ د ﺑﻼﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ‪0.3 ml‬‬
‫‪ Lugolo Iodine‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د اﻧﺘﺎن ﺳﺮه د ﻣﺒﺎرزى ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮاﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ د ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﺳﺮه د ﻣﺒﺎرزى ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬
‫‪. Saline 500 ml/hourly‬‬
‫‪Myxoedema Coma‬‬
‫دا ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي ﭼﯥ ﻛﻠﻪ د ﻣګﺰواﻳډﻳﻤﺎ ﻧﺎروغ د‬
‫د ﺷﺪﻳﺪ ﻳﺦ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺑﻪ د ﭘﺨﻮا څﺨﻪ د دﻣګﺰو اﻳډﻳﻤﺎ واﻗﻴﻌﺎت وﻟﺮي‪.‬‬
‫زﻳﺎﺗﻮوﻧﻜﻲ ﻓﻜﺘﻮروﻧﻪ‪:‬‬
‫ اﻧﺘﺎن‪.‬‬
‫ ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎ‪.‬‬

‫ ﺳټﺮوك‪.‬‬
‫ ټﺮاﻣﺎ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻋﻼﻳﻢ‪.‬‬
‫ د ﻣګﺰواﻳډﻳﻤﺎ ﻋﻼﻳﻢ ﻟﻜﻪ‪ Hyporeflaxia,‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ د ﺑﺪن ﺣﺮارت ‪ 32°C‬وي‪.‬‬
‫ ﻧﺎروﻏﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎً د ‪ 60‬ﻛﺎﻟﻮ ﻋﻤﺮڅﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫ ‪ Goitre‬ﺑﻪ وي‪.‬‬
‫ ﺳﻴﺎﻧﻮزس‪.‬‬
‫ د زړه اﺣﺘﻘﺎﻧﻰ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ګﻠﻮﻛﻮز‪.‬‬
‫ ‪Blood urea,electrolytes‬‬
‫ د ﺳﻴﺮوم ﻛﺎرټﻴﺴﻮل ﻟﻴﻮل‪.‬‬
‫ ‪ T3, T4‬او‪ TSH‬آﻧﺪازه‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻟﻮړه ﻛﭽﻪ اﻛﺴﻴﺠﻦ‪.‬‬
‫ ‪ Inj T3 (Terroxin) 5-10 micro mg. I.V.8 hourly‬ﭘﻪ ﻗﻼره‬
‫ﺳﺮه د ‪ 2-3‬ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫ ‪Tab.T4 50 microgram‬‬
‫د ورځﯥ د ‪ 2-3‬ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫ ‪.Inj Solucortef 100 mg I.V 8 hourly‬‬

‫ د اﻧﺘﺎن ﺳﺮه د ﻣﺒﺎرزى ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‪.‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰي ﻋﺼﺒﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻧﺎروﻏﻲ‬

‫‪Diseases of Central Nervous‬‬
‫‪System‬‬

‫‪Cerebro Vascular Accident‬‬

‫)‪(CVA‬‬
‫ﭘــﻪ ‪ CVA‬ﻟﺮوﻧﻜــﻮ ﻧﺎروﻏــﺎﻧﻮ ﻛــﯥ ﻳــﻮ د ﻻﻧــﺪې ﺗﻐﻴﺮاﺗــﻮ څﺨــﻪ ﭘﻜــﯥ‬
‫ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .i‬ﻛﻮﻣﺎ‪.‬‬
‫‪ .ii‬ﻫﻴﻤﻲ ﭘﻠﻴﺠﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ .iii‬ﻣﻮﻧﻮ ﭘﻠﻴﺠﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ .iv‬ﭘﺎرا ﭘﻠﻴﺠﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ و‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د ﻛﻮﻣﺎ ﻧﻮر اﺳـﺒﺎب‬
‫ﻟﻜﻪ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪ ،‬ځګﺮ ﻋـﺪم ﻛﻔﺎﻳـﻪ‪ ،‬ﻛﻴټﻮاﺳـﻴډوزس‪،‬‬
‫ﺳﺮ ﺗﺮﺿﻴﺾ او ﺳﻦ ﺳـټﺮوك‪ ،‬د ﺗـﺎرﻳﺨﭽﻲ او د ﻛﻠﻴﻨﻴﻜـﻲ ﻣﻌـﺎﻳﻨﻲ‬
‫ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .i‬اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم‪.‬‬
‫‪ .ii‬ﻫﻴﻤﻮرج‪.‬‬
‫‪ .iii‬د وﻳﻨﯥ د رګﻮﻧﻮ ﺳﭙﺰم‪.‬‬
‫‪ .iv‬ﺗﺮوﻣﺒﻮﺳﺰ‪.‬‬
‫زﻳـــﺎﺗﺮه ﻧﺎروﻏـــﺎن د ﭘﺨـــﻮا څﺨـــﻪ د ﻻﻧـــﺪې ﻧـــﺎروﻏﻴﻮ څﺨـــﻪ د ﻳـــﻮې‬
‫ﻧﺎروﻏۍ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻟﺮي ‪.‬‬
‫‪ .i‬د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‪.‬‬

‫‪ .ii‬د ﺷﻜﺮ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬

‫‪ .iii‬د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ذﻛﺮﺷﻮو ﻧـﺎروﻏﻴﻮ څﺨـﻪ ﻳـﻮه ﻧـﺎروﻏﻲ‬
‫ﻫﻢ وﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻲ ﻋﻼﻳﻢ‪:‬‬
‫ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﭘﻮره ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ وي‪.‬‬
‫ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﺷﺎﻳﺪ ﻟﻮړ وي اوﻳﺎ ﻛﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺎرﻣﻞ وي‪.‬‬
‫ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﻧــﺒﺾ رو وي‪ ،‬ﭼــﯥ د ﻏﻴــﺮﻣﻨﻈﻢ ﻧــﺒﺾ ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ د‬
‫زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﻛﻴــﺪاى ﺷــﻲ ﺣــﺮارت ﻧﺎرﻣــﻞ وي‪ .‬ﻟــﻮړ ﺣــﺮارت د ‪Pontine‬‬
‫‪ haemorrhage,Meningitis,‬ﻳﺎ ﻳﻮ ﺑﻞ اﻧﺘﺎن ﻟﻜـﻪ د ﺑـﻮﻟﯥ ﻗﻨـﺎت‬
‫اﻧﺘﺎن ﻳﺎ د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴټﻢ اﻧﺘﺎن ﻟﻪ ﻛﺒﻪ وي‪.‬‬
‫د ﻣﺮﻛﺰي ﻋﺼﺒﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟـﺮي ﭘﻴﻮﭘـﻞ ﻧﺎرﻣـﻞ وي‪ .‬ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي ﭘﻴﻮﭘـﻞ ﭘﺮاﺧـﻪ و ﻧـﻮ دا ﭘـﻪ‬ ‫‬
‫ژوره ﻛﻮﻣﺎ ﺑﺎﻧﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ‪ ، Doll's eyes movemet‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ د ﻛﻮﻣﺎټﻮزد ﻧﺎروغ ﺳﺮ ﻫﺮ ﻃـﺮف‬
‫ﺗﻪ ﺗﺎو ﺷﻲ‪ ،‬ﺳﺘﺮګﯥ ﭘﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻛﯥ ﭘﺎﺗﯥ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ دﻏﻪ ﻣﺎﻧﻮرا د ‪Brain‬‬
‫‪ stem lesion‬ﻛﯥ ﺧﺮاﺑﻴږي‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﺳـﺘﺮګﯥ د ﺳـﺮد ﺣﺮﻛـﺖ ﺳـﺮه‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ د ﻏﺎړي ﺷﺨﻮاﻟﻰ او ‪ Kernig's sign‬ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﻮ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﻪ ‪ Meningitis‬ﻳﺎ ‪ Sub-arachnoid‬ﻫﻴﻤﻮرج وي‪.‬‬

‫ د ﭘﻮرﺗﻨﯥ او ښﻜﺘﻨﯥ ﻧﻬﺎﻳﺎﺗﻮ ﻋﻜﺴﺎت ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه‬

‫ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ‪ Neuronal shock‬ﻛﯥ ﻋﻜﺴﺎت ﻛﻢ وي‪.‬‬
‫ ‪ Babinski'signs‬ﻛﻪ ﭼﯧﺮﺗﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ‪ UMN lesion‬ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ‬
‫ﻛﻮي‪ ،‬د ژورې ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ دا ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺜﺒﺖ وي‪.‬‬
‫د ﻗﻠﺒﻲ وﻋﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر د رﻳﻜﺎرډ ﻛﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ د ﺟګﻮﻟﺮ ورﻳﺪ ﻓﺸﺎر‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻛﺎروټﻴﺪﺷﺮﻳﺎن ﺑﺎﻧﺪې ‪. Bruite‬‬
‫ د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ‪.‬‬
‫ټﻮل دﻏﻪ ﺣﺎﻻت د اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﺰم ﻣﻼﺗړ ﻛﻮي‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﯧﺮ وﺧﺖ ﻛﯥ د زړه د‬
‫اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻫﻢ د اﻳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ‪ phenomenon‬ﻣﻼﺗړ‬
‫ﻛﻮي‪.‬‬
‫اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﻫــﯧڅ ﻣﺜﺒﺘــﯥ څﺮګﻨ ـﺪوﻧﯥ ښــﻜﺎره ﻧــﻪ ﻛــړي‪ ،‬د ‪crepts‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ د زړه اﺣﺘﻘــﺎﻧﯥ ﺑــﻰ ﻛﻔــﺎﻳﺘﻲ ﻳــﺎ ‪ Aspiration‬ﻧﻤﻮﻧﻴــﺎ ﺗــﻪ‬
‫اﺷﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﻫﻀﻤﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﻫﻀﻤﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻧﺎرﻣـﻞ وي‪ ،‬ﭘـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺣـــــﺎل د ﻣﺜﺒﺘـــــﻮ ﺗﻐﻴﺮاﺗـــــﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳـــــﺖ ﻟﻜـــــﻪ ﻫﻴﭙﺎټﻮﻣﻴګـــــﺎﻟﻰ‪،‬‬
‫ﺳﭙﻠﻴﻨﻮﻣﻴګﺎﻟﻰ ﻳﺎ د ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻧﻮرو ﭘﻠټﻨﻮ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻟـﺮي ﭼـﯥ د‬
‫‪ CVA‬ﺳﺒﺐ ﻣﻌﻠﻮم ﻛړي‪.‬‬

‫د ﺳﺒﺐ ﻟﺮوﻧﻜﻮ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻠټﻨﯥ اﺟﺮا ﻛﻴږي ﻛﻠﻪ د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ‬ ‫‬
‫ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺷګﺮ ﻧﺎروﻏﻲ‪ ،‬زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ او داﺳﯥ ﻧﻮرو ﻟﭙﺎره ﭼﯥ‬
‫ﺿﺮوري وي ﭘﻠټﻨﯥ اﺟﺮا ﻛﻴږي ﭼﯥ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ‬
‫ﺷﻮي ده‪.‬‬
‫ د ‪ Papilloedema‬ﻟﭙﺎره ﭘﻨډوﺳﻜﻮﭘﻲ اﺟﺮا ﻛﻴږي‬
‫ ورځﻨﯥ د وﻳﻨﯥ ﭘﻠټﻨﯥ ﻟﻜﻪ ‪Compleat blood picture,‬‬
‫‪. urea, creatinine, LFT, glucose, electrolyte‬‬
‫‪;L.P‬‬
‫‪ Lumber puncture‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ‬
‫اﺟﺮاﺷﻲ‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻣﻈﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب دي‪.‬‬
‫د ‪ L.P‬ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﻛﯥ د ﻣﻮﺿﻌﻲ اﻧﺘﺎن ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫د ‪ Papilloedema‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﺳﻴﺠﺮ‪:‬‬
‫د ﻧﺎروغ وﺿﻴﻌﺖ ‪:‬‬
‫ﻧﺎروغ د ﭼﭙﺮﻛټ ﭘﺮ څﻨډه ﻛﻴښﻨﻮل ﻛﻴږي ﻳﺎ اﭼﻮل ﻛﻴږي ﭼﯥ ﺧﭙﯥ‬
‫ځﻮړﻧﺪي وي‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻳﻮ څﻪ اﻧﺪازه ﻣﺨﻜﯥ ﻃﺮف ﺗﻪ وي‬
‫ﺗﺮڅﻮ‪ Spines‬ﭘﻮره د ‪ fixion‬ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪:‬‬
‫د ‪ 3rd‬او د ‪ 4th‬ﻟﻤﺒﺮوﻳﺮټﻴﺒﺮا د ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻳﺎ د ‪ 4th‬او ‪5th‬‬
‫ﻟﻤﺒﺮ‪ Vertebre‬د ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﺻﻪ درﻣﻠﻨﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﯥ ډول ﺳﺮه د ﺷﻌﻮر ﺧﺮاﺑﻮاﻟﻰ او د ﺣﻤﻠﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ د‬
‫‪ Intracranial‬ﻓﺸﺎر ﻟﻮړواﻟﻰ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي ﭼﯥ ﻣﻮږ ﭘﻪ ﻳﻮ دﻻﻧﺪې‬
‫درﻣﻠﻮ ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﻛﻮو‪.‬‬
‫‪ I.V Manitol 250 ml‬ﭘﻪ ﺷﻠﻮ دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ﭼﯥ دا د ورځﯥ‬ ‫‬
‫ﻳﻮځﻠﯥ او ﻳﺎ دوه ځﻠﯥ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Steroids‬‬ ‫‬
‫‪ Inj Solucortef 100 mg/6 hourly‬ﻳﺎ ‪Inj Dexamethasone 4‬‬
‫‪. mg.I.V/6 hourly‬‬
‫د ﻛﻢ ﻣﺎﻟﻴﻜﻮﻟﻰ وزن‪ Dextrose 250 ml/12 hours‬ﻫﻢ‬ ‫‬
‫‪: Cerebral Vasodilators‬‬
‫‪Injections of Hydergine, Nootropil, Duxil, cerebrlysin,‬‬
‫‪ prexeline.‬ز‬
‫ﻳﻮ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ درﻣﻠﻮ څﺨﻪ د ﺳﺒﺐ دوړواﻟﻰ ﭘﻪ اﺳﺎس ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﻧﺎروغ ﺟټﻜﻲ وﻟﺮي‪Diazepam 10 mg،‬‬
‫ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه د ورﻳﺪ دﻻرې ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‪ ،‬د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ او د ﺷﻜﺮ ﻧﺎروﻏﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Anticoagulants‬‬

‫ﭘﻪ وﻗﺎﻳﻮي ډول ﺳﺮه د ‪ DVT‬ﻟﭙﺎره ‪Inj Heparin 5000 U B.D/C S.C‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺰﻳﻮﺗﺮاﭘﻲ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬ﻣﺨﻜﯥ د د ‪ Heparin‬د ﺷﺮوع ﻛﻴﺪو څﺨﻪ ﻟﻮﻣړۍ ﻳﯥ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻀﺎد‬
‫اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺷﻌﻮر ﻣﺨﺘﻞ ﻛﻴﺪل‬

‫)‪(Consciousness‬‬
‫دا ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺘﻤﻞ دي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮه‪..‬‬
‫‪.Syncope .1‬‬
‫‪.Disorientation .2‬‬
‫‪Semi-consciousness .3‬‬
‫‪.Unconsciousness .4‬‬
‫‪.Coma .5‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﺑﺎﻳﺪ ‪ Impaired consciouness‬د اﺳﺒﺎﺑﻮ ﭘﻪ اړه‬
‫ﻓﻜﺮ وﺷﻲ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .CVA‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﯥ د ‪ CVA‬ﭘﻪ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮﺷﻮي ده‪.‬‬
‫اﻟﺘﻬﺎﺑﻲ ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ‪ :‬ﻟﻜﻪ‬
‫‪.Meningitis .1‬‬
‫‪.Encepalitis .2‬‬
‫‪ Septicaemia .3‬ﻟﻜﻪ ټﻮﻛﺴﻴﻚ ﺷﺎك د ﻫﺮى ﻣﻨﺒﻊ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺘﺎﺑﻮﻟﻴﻚ اﺳﺒﺎب ﻟﻜﻪ‬

‫‪ (1‬ﻛﻴټﻮاﺳﻴډوزس‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻳﻮرﻳﻤﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ (3‬د ځګﺮﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫‪ (5‬ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺴﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ (6‬د ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮاو اﻳﻠﻜټﺮوﻻﻳټﻮﻧﻮ ﻋﺪم ﺗﻮازن‪.‬‬
‫د ټﻮﻛﺴﻴﻚ او زﻫﺮي ﻣﻮادو اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﻜﻪ اﻟﻜﻮل او داﺳﯥ‬
‫ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﺑﻴﻦ اﻟﻘﺤﻔﻲ ﺗﻮﻣﻮروﻧﻪ‪.‬‬
‫د ﺳﺮﺗﺮﺿﻴﺺ‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ او ﻣﻨﺠﻤﻨټ د ﭘﻮرﺗﻨﻮ ﻫﺮ ﻳﻮ ﭘﻪ ﺑﻴﻼﺑﻴﻞ ﭼﭙټﺮو ﻛﯥ‬
‫ذﻛﺮ دي‪.‬‬
‫‪Vertigo‬‬
‫د ‪ Vertigo‬د اﺳﺒﺎﺑﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ټﻜﯥ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ (1‬د ﻏـﻮږ داﺧﻠـﻲ ﻧـﺎروﻏﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻧـﺎروغ څﺨـﻪ د ﻏـﻮږ د درد ﻳـﺎ د ﻏـﻮږ د‬
‫ډﻳﺴﭽﺎرج د ﺗﺎرﻳﺨﭽﯥ ﭘﻪ اړه ﭘﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ (2‬د ﻣﺮﻛﺰى ﻋﺼﺒﻲ ﺳﻴﺴټﻢ ﻧﺎروﻏﻲ‪ ،‬ﭼﯥ دا ﻣﺸﺘﻤﻞ دي ﭘﻪ‬
‫‪.CVA‬‬
‫‪.Meningitis‬‬
‫‪Intracranial tumour‬‬

‫‪Cerebellar dysfunction‬‬
‫‪ (3‬د درﻣﻠﻮ ﻳﺎ د زﻫﺮﺟﻨﻮﺗﻮﻛﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫‪ Menier's (4‬ﻧﺎروﻏﻲ‪.‬‬
‫ﺑﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ ﺳﺒﺐ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ د اﻋﺮاﺿﻮ د ﻛﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره‬
‫ﻻﻧﺪې ﺗﺪاوى ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Inj Stemetil‬‬
‫‪Inj Marzine‬‬
‫‪Inj Maxalon‬‬
‫د ﺗﺪاوۍ د ﺑﺮﻗﺮاره ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره د اورل د ﻻرې ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬
‫‪Tab Stugron‬‬
‫‪Tab Serc‬‬
‫‪.Tab Stemetil‬‬
‫‪Tab Maxalon‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬ځﻴﻨﯥ وﺧـﺖ د ‪ Phenothiazine‬ګـﺮوپ درﻣـﻞ ) ‪( Stemetil‬‬
‫اﻋﺮاض ورﻛﻮي ﻟﻜﻪ ‪ . Fits,Occulogyris crisis, rigidity‬ﭼﯥ ﭘـﻪ‬
‫دﻏـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ ‪ Inj Phenergan 25 mg‬ورﻳـﺪى ﻳـﺎ‬
‫ﻋﻀﻠﻲ ﻻرې ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوى ﻫﻢ اﺟﺮا ﺷﻲ ‪.‬‬

‫‪: Status Epilepticus‬‬

‫ﻳﻮ د ژوﻧﺪ ﺗﺤﺪﻳﺪوﻧﻜﻲ ﻋﺎﺟﻞ ﺣﺎﻟﺖ دي ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ورﺗﻪ‬
‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﺷﻲ‪.‬‬
‫اداره‪:‬‬
‫اﻛﺴﻴﺠﻦ ‪. 100%‬‬
‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﭼﭙﻪ ﻃﺮف اﭼﻮل ﻛﻴږي ﺗﺮڅﻮ ژﺑﻪ د ﻫﻮاﻳﻲ ﻻرې ﻣﺎﻧﻊ‬
‫وﻧﻪ ګﺮځﻲ‪.‬‬
‫‪Inj Phenobabitone 200 mg.diluted with 50 ml. of‬‬
‫‪ normal saline is given I.V‬ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه ﭘﻪ دوران د ‪10‬‬
‫دﻗﻴﻘﻮﻛﯥ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرد‬
‫‪Headache‬‬
‫د ﺣﺎد ﺳﺮدرد ﻣﻬﻢ اﺳﺒﺎب ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪Meningitis‬‬
‫‪Sub-arachnoid haemorrhage‬‬
‫د ‪ Intracrainial‬ﻓﺸﺎر ﻟﻮړواﻟﻰ‪.‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‪.‬‬
‫ﻧﻴﻢ ﺳﺮى‪.‬‬
‫د ﺳﺘﺮګﻮ‪ ،‬ﻏﻮږوﻧﻮ او ﺳﺎﻳﻨﺴﻮﻧﻮ څﺨﻪ ﻣﺘﻜﺮردرد‪.‬‬
‫‪Cluster headache‬‬
‫ﻣﻮﺿﻌﻰ اﻟﺘﻬﺎﺑﻰ اﻓﺎت ﻟﻜﻪ ‪. Cellulitis, head injury‬‬

‫ﻧﻴﻢ ﺳﺮى‬
‫‪Migraine‬‬
‫د ﻳﻮ ﻃﺮﻓﻪ د ﺳﺮ درد دي او د ﺣﻤﻠﻰ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ دا د اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ او د د ﻧﻈﺮد ﻛﻤﻮاﻟﻰ‬
‫ﺳﺮه ﻣﻠګﺮي وي‪.‬‬
‫دا درد ﭘﻪ ﻓﺸﺎر او اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻮ ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻴږي‪.‬‬
‫د ﻧﻴﻢ ﺳﺮى ﻳﺎد ‪ Migraine‬د ﺣﺎدى ﺣﻤﻠﻰ اداره‪:‬‬
‫‪ Inj. Ergotamine 0.25-0.5 mg.‬ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‪ .‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‬
‫ﭼﯥ دﻏﻪ ډوز ورﺳﺘﻪ د ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ څﺨﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﻜﺮار ﺷﻲ‪،‬‬
‫‪ Ergotamine‬د زړه ﭘﻪ اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻛﯥ ﻣﻈﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎد‬
‫دى‪.‬‬
‫‪ Inj. Diclofenic 75 mg. I.M‬ﻫﻢ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د اﺳﺘﻔﺮاﻓﺎﺗﻮ ﻟﭙﺎره ‪. Stemetil‬‬
‫‪ Tab.Migril.‬ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ﻳﻮ ټﻴﺒﻠﻴټ‪ ،‬ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ ﺳﺎﻋﺖ‬
‫څﺨﻪ ﺑﻴﺎ ﺗﻜﺮارﻳږي‪.‬‬

‫‪Temporal (Cranial) Arteritis‬‬

‫دا ﻳــــﻮه ‪ collagenous‬ﻧــــﺎروﻏﻲ ده‪ ،‬دا ﺳــــﺮدرد اﻛﺜــــﺮه د ﺗﺒــــﯥ او‬
‫‪ Arthritis‬ﺳــﺮه ﻳــﻮ ځــﺎى وي‪ ،‬ﭼــﯥ د رﻣﻠﻨــﻲ ﻟﭙــﺎره ﻳــﯥ ‪Steroids‬‬
‫‪:Cluster Headache‬‬
‫دا درد ﻳــﻮ ﻃﺮﻓــﻪ وي او د ﺧــﻮب ﭘــﻪ وﺧــﺖ ﻛــﯥ راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﻛﻴــږي او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﻣﺦ د ﺷﻐﻠﻮ‪ Rhinorrhoea ،‬او د اوﺑﻠﻨـﻮ ﺳـﺘﺮګﻮ ﺳـﺮه‬
‫ﻳﻮ ځﺎى وي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ډول ﺳـﺮدرد د ‪ Histamin‬د اﻓـﺮاز ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ وي‪ ،‬ﭼـﯥ د درﻣﻠﻨـﯥ‬
‫ﭘـﻪ ﻣﻮﺧـﻪ ﻳـﯥ د ‪ Antihestamin‬او د ﺳـټﻴﺮاﻳډوﻧﻮ اﺳـﺘﻌﻤﺎل اړﻳـﻦ‬
‫دي‪.‬‬
‫ﺑـﻞ ﻗﺴـﻢ د ﺳـﺮ درد د ﻣﺜــﺎل ﭘـﻪ ډول ﺳـﺎﻳﻜﻮﺟﻴﻨﻴﻚ د ﺳـﺮ درد ﭼــﯥ‬
‫ﻣﻮﺿـــﻌﻲ ﺳـــﺒﺒﻮﻧﻪ ﻳـــﯥ ﺗﺸـــﺨﻴﺺ ﻛﻴـــږي او ﭘـــﻪ ﻣﻨﺎﺳـــﺐ ډول ﺳـــﺮه‬
‫ﺗﺪاوي ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Intracranial‬د ﻟـــــﻮړواﻟﻰ ﻟـــــﻪ اﻣﻠـــــﻪ د ﺳـــــﺮدرد د‬ ‫د ‪pressur‬‬
‫‪ Intrracranial‬ﻓﺸﺎر ﭘﻪ ﻛﻤﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Trigmeminal Neuralgia‬‬
‫د درد ﺧﻮرﻳﺪﻧﻪ د ‪ Maxillary‬او ‪ Mandibular‬ﺳﺎﺣﻮ ﺗﻪ وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ د ‪ 60‬ﻛﺎﻟﻮ څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬

‫ﻧﺎروغ د ﺑﺮﻗﻰ ﺷﺎك د ﺣﻤﻠﻰ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ راځﻲ‪.‬‬

‫درد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﻮ ﻃﺮﻓﻪ وي‪.‬‬
‫درد ﭘﻪ ژوﻟﻮ او ﭘﻪ څښﻠﻮ ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻴږي‪.‬‬
‫‪ Tab. Tegretol 100-200 mg.‬د ورځﯥ ﻳﻮ ځﻞ ﻳﺎ دوه ځﻠﯥ‪.‬‬
‫‪Tab. Phenytoin sodium(Dilantin) 200-400 mg./day‬‬
‫ﻫﻢ د درد ﭘﻪ اراﻣﻮﻟﻮ ﻛﯥ ﻣﺮ ﺳﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻓﻠــــــــــــﺞ‬
‫)‪( Paralysis‬‬
‫ﻻﻧﺪې ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪.Hemiplegia .1‬‬
‫‪.Paraplegia .2‬‬
‫‪.Monoplegia .3‬‬
‫‪.Quadriplegia .4‬‬
‫‪ (Bell's palsy .5‬د اوم ﻋﺼﺐ ﻓﻠﺞ( ‪.‬‬
‫‪:Paraplegia and Quadrip-Legia‬‬
‫دا د ﺷـﻮﻛﻰ ﻧﺨــﺎع) ‪ ( Spinal cord‬ﻓﺸــﺎر ﻳـﺎ د زﺧــﻢ ﭘـﻪ ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻛــﯥ‬
‫راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﻛﻴــږي‪ ،‬ﻛــﻪ ﭼﯧﺮﺗــﻪ ‪ Compression‬د ‪ C5‬څﺨــﻪ ﭘﻮرﺗــﻪ و‬

‫‪ Quadriplegia‬راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﻛــﻮي او ﻛــﻪ د ‪ T1‬څﺨــﻪ ﻻﻧــﺪې و ﺑﻴــﺎ‬

‫‪ Paraplegia‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز ﻳﺎ ‪. Spinal meningitis‬‬
‫د ﺷــﻮﻛﯥ ﻧﺨــﺎع ﻧﻴﻮروﻣــﺎ ﻳــﺎ اﻧﺠﻴﻮﻣــﺎ ﭼــﯥ ﻣﻮﺿــﻌﻰ ﻓﺸــﺎر او‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪. Transvers myelitis‬‬
‫‪. Multiple Sclerosis‬‬
‫د ﺷﻮﻛﻰ ﻧﺨﺎ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺗﺮﺿﻴﺾ‪ ،‬زﺧﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮه د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ اﺳﺒﺎﺑﻮ دوه ﻧﻮر ﻧﻮراﺳـﺒﺎب ﻫـﻢ ﺷـﺘﻪ ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻛﯥ ﻳﯥ ‪ Paraplegia‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ Falx cerebri‬ﺗﻮﻣـﻮر ﭼـﯥ دﻛـﻮرټﻴﻜﺲ ‪ Motor‬ﺳـﺎﺣﻪ ﭘـﺮﻳﺲ‬
‫ﻛﻮي او ‪ Lower Limbs‬ﺗﻪ ﺳﺮاﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪: Guillain-Barre Syndrome‬‬
‫دا ﻳﻮ ﺣﺎد ‪ Infective polyneurtis‬دي‪ ،‬ﭘﻪ دﻏﻪ ‪ Case‬ﻛـﯥ ﻻﻧـﺪې‬
‫ﺗﻐﻴﺮات ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .1‬د )‪ Lower Motor Neuron(LMN‬ﻓﻠـــﺞ‪ ،‬د ﻣﺜـــﺎل ﭘـــﻪ ډول‬
‫ﻋﻜﺴﺎت ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪ Babinski's reflex ،‬ښﻜﺘﻪ روان وي‪.‬‬
‫‪ L.P .2‬د ﭘﺮوﺗﻴﻨﻮﻧﻮ ﻟﻮړواﻟﻰ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي ‪،‬‬
‫د ﺗﺪاوۍ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ‪ Steroids‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪: Monoplegia‬‬

‫دا د ‪ Nerves roots‬د ﺗﺨﺮﻳــﺐ ﻳــﺎ د ﻧﻬﺎﻳــﺎﺗﻮ د اﻋﺼــﺎﺑﻮ د زﺧﻤــﻰ‬

‫ﻛﻴﺪو ﻳﺎ د اﻟﺘﻬﺎب ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴـږي‪ ،‬ﺗـﺪاوي ﻳـﯥ ﭘـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﭗ‬
‫ډول ﺳﺮه ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫‪Spinal Cord Compression‬‬

‫دﻟﺘﻪ دوه ډوﻟﻪ ټﭗ ) ‪ ( Lesion‬ﻣﻮﺟﻮد وي ‪.‬‬
‫‪: Partial Lesion .1‬‬
‫ﻫﻐﻪ وﺧﺖ واﻗﻊ ﻛﻴږي ﻛﻠﻪ ﭼﯧﺬد ﺷﻮﻛﻰ ﻧﺨﺎع ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬
‫ﺷﻲ‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻟﻜﻪ ‪. brown-Sequard Syndrom‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ‪ Case‬ﻛﯥ ﭘﻪ ﻣﺴﺎوى ﻃﺮف ﻛﯥ‬
‫واﻳﺒﺮﻳﺸﻦ ﺣﺲ ﺿﺎﻳﻊ وي‪.‬‬
‫وﺿﻌﻲ ﺣﺲ ﭘﻜﯥ ﺿﺎﻳﻊ وي‬
‫ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﺮف ﻛﯥ د ﺣﺮارت او د درد ﺣﺲ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫‪: Complete Lesion .2‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻛﯥ د ﺷﻮﻛﻰ ﻧﺨﺎع ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول ﺳﺮه ټﭗ واﻗﻊ ﺷﻮي وي ﭼﯥ ﭘﻪ‬
‫ﺑﺪن ﻛﯥ ﻻﻧﺪې ﺗﻐﻴﺮات ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول ﺳﺮه ﺳﻴﻨﻴﺸﻦ ﺿﺎﻳﻊ وي‪.‬‬
‫د ټﭗ ﻛﻴﺪو ﺳﺎﺣۍڅﺨﻪ ﻻﻧﺪې ﺑﺮﺧﻪ ﻓﻠﺞ وي‪.‬‬
‫ادرار ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﺳﺮ وي) ف‪. ( Retention of urine‬‬

‫ﺗﺪاوى ﻳﯥ ﭘﻪ ‪ CVA‬ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮده ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺗﺪاوۍ ﻛﯥ ﻻﻧﺪې‬
‫دوه ﺧﺒﺮې ډﯦﺮې اړﻳﻨﯥ دي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ د روﻏﺘﻮن د ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ ﭘﻮره ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ‪.‬‬
‫ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺪاوي ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪Meningitis/Encephalitis‬‬
‫ﺳﺮدرد‪.‬‬
‫د ﻣﺮۍ ﺷﺨﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﺟﻴﻜټﺎﻳﻞ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻧﺎروغ ﺷﻌﻮر ﻣﺨﺘﻞ وي‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼﺟﺎت‪.‬‬
‫د ‪ 3rd ,4th‬او ﻳﺎ د ‪ 6th‬ﻋﺼﺐ ﻓﻠﺞ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺎدرو واﻗﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Hemiplegia‬او د ‪Lower‬‬
‫‪ motor neuron‬د ټﭗ ﻛﻴﺪو اﻋﻼﻳﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ د ټﻮﻛﺴﻴﻚ ﺷﺎك ﭘﻪ ﺷﺎن وي‪.‬‬
‫د ﻣﺮۍ ﺷﺨﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ Kerning'S Sign‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬

.‫ﻛﻠﻪ ﻧﺎﻛﻠﻪ ﻧﺎروغ ﭘﻜﯥ ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ وي‬

: ( Investigation )‫ﭘﻠټﻨﯥ‬
.‫ اﺟﺮا ﻛﻴږي‬L.P ‫ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‬
.‫ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺷﻲ‬CSF
.‫ ﻻﻧﺪې ﻣﻮﻧﺪﻧﯥ ﻟﺮي‬CSF ‫ ﻣﺨﺘﻒ ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ د‬Meningitis ‫د‬

Exam Pyogenic T.P Viral
1. Physical Marked Slight turbidity Usually
Appearance. turbidity 'web'formation Clear.
Pus may be On standing.
present.
2. Proteins. Markedly Raised May be
raised Raised
3. Glucose. Leser than 50% Leser than 50% Uptill
of plasma level. of plasma level. 40 mg%.
4. Chloride. Reduced. Reduced. Normal.

5. Cell All polys. Lympho Lympho
Dominate. Are
present
:‫ﻻﺑﺮاﺗﻮارى ﻣﺎﻳﻨﺎت‬
‫دوﻳﻨﯥ ﺑﺸﭙړ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﻟﻜﻪ‬
. Uria
. Creatinine

.LFT
. Glucose and electrolytes level
:‫ﺗﺪاوي‬
‫ ﺗﺪاوي‬،‫ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎﺗﻮ ﺗﻪ اﻧﺘﻈﺎر وﺷﻲ‬CSF ‫ﻣﺨﻜﯥ ﻟﻪ دې ﭼﯥ د‬
.‫ﺑﺎﻳﺪﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ﺷﺮوع ﺷﻲ‬
.‫' ورﻛﻮل ﻛﻴږي‬Triple regimen' ‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﻜﻞ‬.I
. Inj. Septran B.D ‫ ﻳﺎ‬Inj. Ampicillin 1 Gm/6 hourly I.V
. Inj.Benzyl penicillin 20 lac(1.3 Gm)/6 hourly I.V .1
‫ ﻳﻮ ﺳﺎﻋﺖ‬. Inj.Chloramphnicol 500 mg/6hourly I.V .2
. Inj.penicilin ‫وروﺳﺘﻪ‬
( OR ) ‫ﻳﺎ‬
. Inj. Rocephine(Cetriaxon) 2 Gm over 5 min B.D
‫ د رﭘﻮرټ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ ﻳﺂ د ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻮﻧﺪﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﺨﯥ د ﻣﺜﺂل ﭘﻪ‬CSF ‫د‬
‫ ﻳﺎ د ﺳﻴﻨﯥ اﻛﺴﺮى د‬, Post cervical lyphadenopathy ‫ډول‬
‫ ﻧﻮ‬،‫ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻄﺒﺎب اړﻳﻦ و‬TB ‫ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي او د‬T.B lesions
‫ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﻛﯥ‬،‫ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ د ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز ﺿﺪ درﻣﻞ ﺷﺮوع ﻛﻴږي‬
.‫ﻻﻧﺪې رﻳﺠﻴﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‬
. Tab. Rifampicin-450-600 mg.OD .1
. Tab. INH-300-600 MG. OD .2
Tab. Myambutal-1200 mg .OD .3
Tab. Pyrizinamide-1.5 Gm. OD .4
Tab. Pyridoxin-50-150 mg.OD .5
Tab. Prednislone 5mg 2TDS .6

‫ﻧﻮټ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﺷﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﭼﯥ اﻳـﺎ ‪Meningites‬‬

‫د ﺗﻮﺑﺮﻛﻠـﻮز څﺨــﻪ دي او ﻳــﺎ د ﭘﺎﻳﻮﺟﻨﻴــﻚ ﻣــﻮادو ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ دي ﻧﻮﭘــﻪ‬
‫دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ دواړه رﻳﺠﻴﻤﻮﻧﻪ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﭼﯥ اﺳﺒﺎب ﻳﯥ واﻳﺮوﺳﻲ وي‪Acyclovir ،‬‬
‫‪ 200 mg/5 times‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫د اﻋﺮاﺿﻮ د اراﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﺗﺪاوي اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ Inj.Monitol 250 ml‬ﭘﻪ ﺣﺪود د ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﻧﺎروغ اﺧﺘﻼﺟﺎت وﻟﺮي ‪Anti-‬‬
‫‪ convulsion‬ﺗﻴﺮاﭘﻲ ﭼﯥ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﯥ د ‪ Epilepsy‬ﭘﻪ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ‬
‫ده ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول‬
‫ﺳﺮه اداره ﻛﻴږي) ﺗﺸﺮﻳﺢ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي ده(‬
‫ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ‬
‫‪Syncope‬‬
‫ﭘـــﻪ ﻧﺎڅـــﺎﭘﻲ ډول د ﻟﻨـــډ وﺧــــﺖ ﻟﭙـــﺎره د ﺷـــﻌﻮر ﻣﺨﺘـــﻞ ﻛﻴﺪوﺗــــﻪ‬
‫ﺳـﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ واﻳــﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ ﻧــﺎروغ ﻧــﻪ ﺷـﻲ ﻛــﻮﻻى ﭼـﻰ ﺧﭙــﻞ وﺿــﻌﻴﺖ‬
‫ﺑﺮﻗﺮاره وﺳﺎﺗﻲ‪.‬‬
‫ﺳــﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ د ‪ Cerebral blood flow‬د ﻛﻤﻴــﺪو ﭘــﻪ ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻛــﯥ‬
‫ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ;‬

‫ﻧﺎروغ ﺳﺮه ﻳﻮ د ﻻﻧﺪې ﻓﻜﺘﻮروﻧﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬

‫‪ .I‬ﺷـــــﺪﻳﺪ درد ﻳـــــﺎ د وﻳﺮوﻧﻜـــــﻲ ﺧﺒﺮوﻧـــــﻮ ﭘـــــﻪ اورﻳـــــﺪو ﺳـــــﺮه )‬
‫‪. ( Vasomotor syncope‬‬
‫‪ .II‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﻧﺎروغ ﻟﻪ ﭘﺨﻮا څﺨﻪ د ﺷﻜﺮ ﻧﺎروﻏﻲ وﻟـﺮي‪،‬‬
‫ﭼﯥ دﻏﻪ ﻧﺎروﻏﺎﺗﻮ ﺗﻪ ‪ Autonomin neuropathy‬ﭘﻴﺪا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Postural hypotension,Hypoglycemia‬‬ ‫‪ .III‬اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي‬
‫ﻫﻢ ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫‪ .IV‬زړښﺖ‪ ،‬ډﯦﺮه ﻛﻤﺰورﺗﻴـﺎ او ﺷـﺪﻳﺪ ﻛـﻢ ﺧﻮﻧـﻪ ﻧﺎروﻏـﺎن ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره ودرﻳږي د وﻳﻨﯥ د ﻓﺸـﺎر د ﺑﺮﻗـﺮار‬
‫ﺳــﺎﺗﻠﻮ ﺳــﺘﻮﻧﺰې ﻟــﺮي‪ ،‬ﭼــﯥ ﭘــﻪ دﻏــﻪ ﻧﺎروﻏــﺎﻧﻮ ﻛــﯥ اﻛﺜــﺮه وﺧــﺖ د‬
‫ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ ﺣﻤﻠﻲ ﻟﻴﺪل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .V‬اﻣﻜــﺎن ﻟـــﺮي د ‪ ))Cardiac arrhythmia‬ټﻜـــﯥ ﻛﺎرډﻳـــﺎ او‬
‫ﺑﺮﻳډي ﻛﺎرډﻳﺎ( او د ‪ ) Stenotic valvular lesions‬ﭘـﻪ ﺧـﺎص ډول‬
‫د اﺑﻬﺮ ﺗﻀﻴﻖ( ﻧﺎروﻏﺎن ﻛﯥ ﻫﻢ د ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ ﺣﻤﻼت ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷـﻲ‬
‫ﭼﯥ دې ډول ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ ﺗﻪ ‪ Cardiac‬ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻰ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ .VI‬ډﯦﺮ ﻛﻢ ﻛﺴﺎن د ‪ Sensitive Carotid sinus‬ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ د ﺷـﺨﯥ‬
‫ﻧﻴﻜټﺎﻳﻲ اﭼﻮل ﻳﺎ ﭘﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﯥ ډول ﺳﺮه د ﻏﺎړى ﺗﺎوول د ﺳـﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻰ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺦ ﭘﻪ وړاﻧﺪى ﺑﻮځﻲ ﭼـﯥ دﻏـﻪ ډول ﺳـﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻰ ﺗـﻪ ‪Cartoid‬‬
‫‪ sinus syncope‬واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ .VII‬ﺷﺪﻳﺪ ټﻮﺧﻰ او ‪ Micturation‬ﻫﻢ ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬

‫ د زﻳــﺎت وﺧــﺖ ﻟﭙــﺎره ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ځــﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛــﯥ ﭘــﺎﺗﯥ ﻛﻴــﺪل ﭼــﯥ‬.VIII
.‫اﻛﺴﻴﺠﻦ ﻛﻢ وﻟﺮي ﻫﻢ ﺳﺎﻳﻨﻜﻮﭘﻲ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‬
:‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‬
.‫ﻧﺒﺾ ﻛﻤﺰورى او ﺳﻠﻮ وي‬
،‫د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‬
.‫ﻧﺎروغ ﺧﺎﺳﻒ او اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻳﺦ او ﺧﻮﻟﻪ ﺟﻦ وي‬
.‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د زړه اﺻﻐﺎ د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ ﻳﺎ ﻣﺮﻣﺮ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛړي‬
،‫ ﺗﻔﺮﻳﻘﻰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‬Epilepsy ‫ د‬:‫ﻧﻮټ‬
.‫ﭼﯥ ﻻﻧﺪې ټﻜﯥ د ﺗﻔﺮﻳﻘﻰ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻟﭙﺎره اړﻳﻦ دي‬
Syncope Epilepsy
Occure while patient No special postural
is standing relationship
III. Loss of consciousness Sudden.
in gradual
III. Patient looks pale has
III. There features are
low B.P and bradycardia. not present.
IV. Urinary incontinenceVI. Common.
uncommon.
Rapid recovery VI. Recovery takes longer
within short time without time and there is
drowsiness afterwards. drowsiness afterwards.
VI. ECG is normal. VI. ECG is abnormal.
: ( Management )‫اداره‬
‫ﻧﺎروغ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ﭘﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺎﻧﺪې اﭼﻮل ﻛﻴږي او ﭘښﯥ ﭘﺮې ﻳﻮ اﻧﺪاز‬
.‫ﻟﻮړﻳږي‬

‫ﺳﺒﺒﻲ ﺗﺪاوې ﻳﯥ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﺗﻨګﯥ ﺟﺎﻣﯥ ﻳﺎ ﻧﻴﻜټﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮﺟﻮد وي ﺗﺮې وﻳﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻮ او ﺷﺪﻳﺪو ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ‪I.V Dopamin‬‬
‫‪ drip‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول د اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﻧﺎروﻏۍ ﺗﺪواى ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﺳﺮه ﺷﻲ‪.‬‬

‫اﻧﺘﺎﻧﻲ ﻧﺎروﻏﻲ‬
Infectious Diseases

‫‪Herpres Zooster‬‬
‫)‪(Shingless‬‬
‫د ﻣﺎوف ﻋﺼﺐ ﺳﺮه ﻟﻮﻣړۍ ﺷﺪﻳﺪ درد ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﺟﻠـــﺪ ﺳـــﻮرﻧګﻪ وي او ورﺳـــﺘﻪ د ‪ 5-6‬ورځـــﻮ څﺨـــﻪ وﻳﺰﻳﻜﻠﻮﻧـــﻪ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻛﻮي‪.‬‬
‫اﻛﺜﺮه ‪ Intercostal areas‬ﺳﺎﺣﻮ ﻛﯥ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﺳﻮر او ګﺮم وي‪.‬‬
‫‪Tab‬‬ ‫ﺟﻠـــــﺪى اﻧټـــــﻲ واﻳﺮﻳـــــﻞ ‪ Ointment‬او‪Acyeclovir‬‬
‫د درد د اراﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙـﺎره د درد ﺿـﺪ درﻣـﻞ د ﺑﻴﻠګـﯥ ﭘـﻪ ډول ﻟﻜـﻪ‬
‫‪. Tegretol 200 mgTDS.‬‬
‫د ‪ Superadden‬اﻧﺘــﺎن د ﺗــﺪاوى ﻟﭙــﺎره اﻧﺘــﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴــﻚ ﻛــﺎرول‬

‫وﭼﻜۍ‬
‫)‪(Typhoid Fever‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ;‬
‫د ﺗﺒــﯥ ﺷــﺮوع ﭘــﻪ ‪ insidious‬ﺷــﻜﻞ ﺳــﺮه وي او اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﭼــﯥ‬
‫ﺳﺮدرد‪ ،‬د ټـﻮل وﺟـﻮد درد‪ ،‬د ﺳـﺘﻮﻧﯥ درد او ﺑـﯥ اﺷـﺘﻬﺎﻳﻲ ورﺳـﺮه‬
‫وي‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ د ‪ FUO‬ﻧـﻮر ﻋـﺎم آﺳـﺒﺎب ﻟﻜـﻪ ‪، UTI. URTI,‬ﻣﺰﻣﻨـﻪ‬
‫ﻣﻠﺮﻳﺎ او داﺳﯥ ﻧﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ډول ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧـــﺎروغ ﺗﺒــــﻪ او ‪ Bradycardia‬ﻟــــﺮي‪ ،‬ﻧـــﺒﺾ اﻛﺜــــﺮ ه وﺧــــﺖ د‬
‫‪ 10/min‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ﻟﻮړﻳږي‪ ،‬ﺣﺮارت ﻫﻢ ورﺳﺮه ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺳﺮ درد‪ ،‬ټﻮﺧﻰ او ‪ Malaise‬ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ګﻴډې درد او اﺳﻬﺎﻻت ﻫﻢ وﻟﺮي‪.‬‬
‫د ‪ Inetestinal perforation‬ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ ﻧــﺎروغ اﻣﻜــﺎن‬
‫ﻟﺮي ﭼﯥ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ‪ Spleen‬د ﺟﺲ ﻛﻴﺪو ﻗﺎﺑﻞ وي‪.‬‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮارې ﻣﻮﻧﺪﻧﯥ ‪: :‬‬
‫ﭘــﻪ زﻳــﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ ‪ Widal test‬ﻣﺜﺒــﺖ ) ‪ ( 1:60‬وي‪ .‬د‬
‫‪Widal‬ﻣﻨﻔﻰ ټﻴﺴټ د ‪ Typhoid‬د اﻧﺘﺎن ﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻧـﻪ ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻪ‬
‫ﻛﻮي‬

‫د وﻳﻨــﯥ ﻛﻠﭽــﺮ د‪ Typhoid‬ﻟﭙــﺎره ډﯦــﺮ اړﻳــﻦ ﺗﺸﺨﻴﺼــﻴﻪ ټﻴﺴــټ‬

‫دي‪ ،‬د ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ اوﻧۍ ﻛﯥ ﭘﻪ ‪ 80%‬ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ د وﻳﻨﯥ‬
‫ﻛﻠﭽﺮ ﻣﺜﺒﺖ وي او ‪ 25%‬ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮﻛﯥ د وﻳﻨﯥ ﻛﻠﭽﺮ دﻧـﺎروﻏۍ ﭘـﻪ‬
‫درﻳﻤﻪ اوﻧۍ ﻛﯥ ﻣﺜﺒﺖ وي‪.‬‬
‫)‪WBS Count (Leucopneia‬‬
‫‪ Stool‬ﻛﻠﭽﺮ د دوه اوﻧﻴﻮ څﺨﻪ وړاﻧﺪې ﻣﺜﺒﺖ وي‪.‬‬
‫وروﺳـﺘﻪ د ‪ 10‬ورځـﻮ څﺨــﻪ ‪ Urin,،blood culture‬او ‪Stool‬‬
‫‪ culture‬ﻣﺜﺒﺖ وي ‪.‬‬
‫د ﺑﻮن ﻣﻴﺮو ﻛﻠﭽﺮ ﻫﻢ ډﯦﺮ اړﻳﻦ دي‪.‬‬
‫‪Inj Chloramphenical 1 Gm.QID.‬‬
‫ﻛﻠـــﻪ ﭼـــﯥ ﺗﺒـــﻪ ورﻛـــﻪ ﺷـــﻮه ﺑﻴـــﺎ ﻫﻤﺪﻏـــﻪ درﻣـــﻞ د ﺧـــﻮﻟﯥ د ﻻرې‬
‫‪ 500mg/8hourly‬ورﻛــــﻮل ﻛﻴــــږي‪ ،‬ټﻮﻟــــﻪ ﺗــــﺪاوى د څﻮارﻟﺴــــﻮ‬
‫روځﻮﻟﭙﺎره دوام ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻧـــﺎروغ ﺗـــﻪ ﺑﺎﻳـــﺪ ﭘـــﻪ ﻣﻨﺎﺳـــﺐ ډول ﺳـــﺮه ورﻳـــﺪى ﻣﺎﻳﻌـــﺎت او‬
‫اﻋﺮاﺿﻰ ﺗﺪاوى اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: Alternate therapy‬‬
‫‪ Inj. Ampicillin‬ﻳـــﺎ ‪ Amoxil‬ﻳـــﻮ ګـــﺮام ‪ QID‬ﻳـــﺎ اﻧﺠﻜﺸـــﻦ‬
‫‪. Septran B.D‬‬
‫ﻛﻠــﻪ ﭼــﯥ ﻧــﺎروغ ﻛــﯥ ښــﻪ واﻟــﻰ راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﺷــﻮ ﭘــﻮرﺗﻨۍ ﺗــﺪاوى‬
‫اورﺗﻴﺮاﭘﻲ ﺗﻪ ﺗﻐﻴﺮﺧﻮري‪.‬‬
‫ﺗﻴﺮاﭘﻲ ﺗﺮ دوه اوﻧﻴﻮ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬

‫ﻧـــﻮټ‪ Ofloxin :‬ﻳـــﺎ ‪ Ciprofloxin‬د ‪ 7‬ورځـــﻮ ﻟﭙـــﺎره ﻫـــﻢ ډﯦـــﺮه ښـــﻪ‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬
‫‪Rheumatic Fever‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ ‪:‬‬
‫زﻳﺎﺗﺮه دا ﻛﻴﺴﻮﻧﻪ د ‪ 15‬ﻛﺎﻟﻮ څﺨﻪ ﻛﻢ ﻋﻤﺮ ﻛﯥ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ RF‬ﭘﻪ ټﻮﻟﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﺗﻪ د دوه اوﻧﻴﻮ راﻫﻴﺴﯥ د‬
‫ﺳﺘﻮﻧﯥ د درد ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ) ‪ ( Pharyngitis‬ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﺟﺎرې ﺗﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﻣﻔﺎﺻﻞ ﺳﺨﺖ او ﭘړﺳﻴﺪﻟﻲ وي‪.‬‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د زړه ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ او ﻣﺮﻣﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﺎدرو ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ‪Pericardial‬‬
‫‪ rub‬وي او ﻫﻢ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻛﻤﻪ اﻧﺪازه د زړه د اﺣﺘﻘﺎﻧﻲ ﺑﯥ‬
‫ﻛﻔﺎﻳﺘۍ ﻋﻼﻳﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪:Laboratory Investigation‬‬
‫‪ ESR‬ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫‪ CRP‬ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫‪ ASO tiiter‬د ‪ 200 I.U‬څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫‪ ECG‬ﺗﻐﻴﺮات‪ Prolonged PR :‬اﻧټﺮوال‪.‬‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‪.‬‬

: Jones Criteria
‫ د‬،‫ اﻧﺘﺎن ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد وي‬Streptococal ‫ﻟﻮﻣړۍ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ د‬
.‫ ﻟﻮړﻳﺪل او د ﺳﺘﻮﻧﯥ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﻮاب‬ASO titer ‫ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول د‬
: Major criteria
.Carditis .I
.Arthritis .II
.Subcutaneous nodules .III
. Flitting arthritis .IV
.Erythemia margintum .V
.Chorea .VI
:. Minor Criteria
.Prolonged Fever .I
. Raised ESR .II
.Arthralgia .III
.‫ د روﻣﺎﺗﻴﻚ ﺗﺒﯥ ﭘﺨﻮاﻧۍ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‬.IV
.‫ اﻧټﺮول اوږواﻟﻰ‬PR ‫ ﻛﯥ‬ECG ‫ﭘﻪ‬ .V
: ( Diagnosis )‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫ ﻳﺎ ﻳﻮه ﻏټﻪ‬Criteria ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﯥ وﺿﻊ ﻛﻴږي ﻛﻠﻪ ﭼﯥ دوه ﻏټﯥ‬
.‫ ﻣﻮﺟﻮدي وي‬Criteria ‫ او دوه وړې‬Criteria
: ( Management )‫اداره‬
.‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬.1
Tab. Aspirn 4-6 Gm./day.2

‫‪.3‬ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪو ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ‪ Steroids‬اﺳﺘﻌﻤﺎل‪،‬‬

‫‪ Prednisolone 40 mg/day‬د دوه اوﻧﻴﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ Inj. Penicillin 0.6-1.2 GM I.M.4‬ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‪ ,‬ﺑﻴﺎ ‪Penicillin‬‬
‫‪ V 250 mg QID‬د ﺧﻮﻟﯥ د ﻻرې د ‪ 10‬څﺨﻪ ﺗﺮ ‪ 14‬ورځﻮ ﭘﻮرې‪،‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻧﺎروﻏﺎن ﭼﯥ د ‪ Penicillin‬ﺳﺮه ﺣﺴﺎس وي‪Erythrocin ،‬‬
‫‪ 500 mg QID‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Chorea.5‬د ‪ Inj. Serenace 2.5-5 mg I.M‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي ﺑﻴﺎ د‬
‫ﺧﻮﻟﯥ دﻻرې ‪ Tab Serenace 0.5 mg TDS‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﻼرﻳـــــــــــــﺎ‬
‫‪Malaria‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻪ ﻟﻮړه درﺟﻪ ﺗﺒﻪ )وﻗﻔﻮى ﺗﺒﻪ‪ (.‬ﻟړزه ﺗﺮﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﻣﻠﺮﻳﺎ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ‪:‬‬
‫‪Acute Pharyngitis‬‬
‫‪Acut Tonsillitis‬‬
‫‪Cholecystitis‬‬
‫‪Cholangitis‬‬
‫‪Glomerul-nephritis‬‬

‫‪Urinary Tract Infection‬‬

‫ﻣﻠﺮﻳﺎ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮﺷﻜﻠﻮﻧﻮ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﻛﻮي ﭼﯥ ﻫﺮ ﻳﻮ ډول ﻳﯥ ﻳﻮ د ﺑﻞ‬
‫څﺨﻪ د ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﺎرﻳﺨﭽﯥ ﺳﺮه ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Cerebral Malaria .1‬‬
‫ﻟﻮړه درﺟﻪ ﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪ د ﺳﺮ درد‪.‬‬
‫ﺳﺮګﻨګﺴﻲ‪.‬‬
‫اﺧﺘﻼﺟﺎت‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻣﺤﺮاﻗﻲ ﻧﻴﻮروﻟﻴﻮﺟﻴﻜﻞ ﻋﻼﻳﻢ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪: Algid Malaria .2‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﻛﻮرﻳﺎ ﭘﻪ ﺷﺎن اﻋﺮاض وﻟﺮي‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول‬
‫ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت او اﺳﻬﺎﻻت‪ ،‬ﭼﯥ د اﺳﻬﺎﻻﺗﻮ ﻟﻪ وﺟﯥ ﻧﺎروغ‬
‫ﺷﺎك ﺗﻪ ځﻲ‪.‬‬
‫‪: Black Water Fever .3‬‬
‫د زﻳﺎﺗﻮ ﻫﻴﻤﻮﻻﻳﺴﺰ ﻟﻪ د ﻧﺎروغ ﭘﻪ ادرارو ﻛﯥ د ﻫﻴﻤﻮګﻠﻮﺑﻴﻦ د‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻟﻪ ﺗﻮر ادارار ﻟﺮي‬
‫د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‪ ،‬د ځګﺮ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﻤﻮﻧﺮى اذﻳﻤﺎ‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﻧﺎدرو واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻣﻮﺟﻮده ﺗﻈﺎﻫﺮات وي‪.‬‬

‫د وﻳﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﺘﺎت د ﻣﻼرﻳﺎ ﭘﺮازﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ Chloroquine- 4 tab‬ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪ 2 tab‬وروﺳﺘﻪ د ﺷﭙږ‬ ‫‪.I‬‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻮڅﺨﻪ ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪ 2 tab OD‬د ‪ 2-3‬ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪. Tab Fansidar 3 tab. Stat .II‬‬
‫ﻳﺎ) ‪( OR‬‬
‫‪ Tab. Fansimef .III‬ﻳﻮه ګﻮﻟۍ‪ ،‬وروﺳﺘﻪ د ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻮد اﻧټﺮوال‬
‫څﺨﻪ ‪ 3‬ګﻮﻟۍ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪ .IV‬د ‪ Cerebral Malaria‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪Inj. Quinine 1200‬‬
‫‪ mg‬ﭘﻪ ‪ 1000 ml‬د ‪ 5%‬ډﻛﺴټﺮوز ﻛﯥ ﺣﻞ ﻛﻴږي او ﭘﻪ څﻠﻮرو‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻮﻛﯥ د ورﻳﺪ دﻻرې ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﺷﺎك او ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﺷﻲ‪.‬‬ ‫‪.V‬‬

Dysentery
(Amoebic/Bacillary)
:‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻴﻪ ټﻜﯥ‬
Feature Amoebic Bacillary
Constitu-tional Less More marked
features, i.e. fever pronounced.
abdominal pain de-
hydration.
Stools. More faecal Less faecal,
matter less matter more
blood and blood and
mucus. mucus
III. Tensmus. Mild . Sever.
:‫ ﻟﭙﺎره درﻣﻞ‬Amoebic Dysentery ‫د‬
‫ ﻳﺎ‬،‫ د ﻳﻮې اوﻧۍﻟﭙﺎره‬Metronidazol (Flagyl) 400 mg. TDS .I
.‫ ورځﻮ ﻟﭗاره‬5 ‫ د‬Fasigyn 600 mg. B.D
.‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﻫﻢ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‬
.Entamizole D.S Tab. / Suspention .II
. Dependal – M Tab./ Suspention .III
Metodine- Tab./suspention .IV
:‫ ﻟﭙﺎره درﻣﻞ‬Bacillary Dysentery ‫د‬
.‫ﻳﻮ دﻻﻧﺪې اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻮ څﺨﻪ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‬
.‫ ورځﻮﻟﭙﺎره‬5 ‫ د‬Septran,2 Tab.B.D .I
.‫ ورځﻮ ﻟﭙﺎره‬7 ‫ د‬Amoxil/Ampicillin250 mg.QID .II

‫‪ Vibramycin 2 Cap.‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ورځ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻳﻮ ﻛﻴﭙﺴﻮل د‬ ‫‪.III‬‬

‫ورځﯥ ﻳﻮ ځﻞ د دوه څﺨﻪ ﺗﺮ درې ورځﻮ ﭘﻮرې‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ‪:‬‬
‫‪ .I‬د ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﻟﭙﺎره‪ ،‬ورﯦﺪې ﻣﻌﺎﻳﺎت ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .II‬د ګﻴډې د رد ﻟﭙﺎره اﻧټﻲ ﺳﭙﺰﻣﻮډﻳﻚ درﻣﻞ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .III‬د ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو د دﻓﻌﺎﺗﻮ د ﻛﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره‬
‫‪ Loperamide/Lomotil‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪:‬‬
‫‪ .I‬د زﻳـــﺎﺗﻮ ﻏﺎﻳﻄـــﻪ ﻣـ ـﻮادو ‪ Passage‬ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﻠﺴـــﻴﻤﻴﺎ راﻣـــﻨځ ﺗـــﻪ‬
‫ﻛﻮي‪ ،‬ﭘﺲ د ﭘﻮﺗﺎﺷﻴﻢ ﺑﻴﺮ ﭘﺮځﺎى ﻛﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډﯦﺮه اړﻳﻨﻪ ده‪.‬‬
‫‪ .II‬ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ دا ډﯦﺮه ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻨﻪ وي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻋﺎﺟﻞ اﻃﺎق ﻛﯥ‬
‫‪ Amoebic‬او ‪ Bacillary dysenteries‬ﺳﺮه ﺑﻴﻞ ﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫اﻋﺘﻤﺎدي ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺗﺪاوى ﭘﻪ ﻋﻴﻦ وﺧﺖ ﻛﯥ د دواړو ﻟﭙﺎره‬
‫اﺟﺮاﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ Vibramycin‬ﻳﻮ اﻣﭙﻮل ﭘﻪ ‪ 1000 cc‬ﭘﻨځﻪ ﻓﻴﺼﺪه‬
‫ډﻳﻜﺴټﺮوزﺳﻼﻳﻦ ﻛﯥ ګډﻳږي او ﺑﻴﺎ ﻧﺎروغ ﺗﻪ د ‪ 2-3‬ﺳﺎﻋﺘﻮﻟﭙﺎره‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ اﻧټﻲ ﺳﭙﺰﻣﻮډﻳﻚ او ﻫﻐﻪ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭼﯥ د‬
‫ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو ﭘﺮﻳﻜﻮﻧﺴﻲ ﻛﻤﻮي ډﯦﺮ اړﻳﻦ دي‪.‬‬

‫ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﺑﺎﻳﺪ د ورﻳﺪې ﻣﻌﺎﻳﺎﺗﻮ ﭘﻪ ورﻛﻮﻟﻮ اوﻳﺎ ﭘﻪ ‪ORS‬‬

‫ﺳﺮه ﻛﻨټﺮول ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ د ﻧﺎروﻏۍ ﺣﺎده ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻨټﺮول ﺷﻮه ‪ ،‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ‬
‫‪ Maintenance therapy‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Amoebic Liver Abcess‬‬

‫دا ﺧﭙﻠﻪ د ‪ Intestinal amoebiasis‬اﺧﺘﻼط دى‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮړه درﺟﻪ ﺗﺒﻪ‪ ،‬ﺧﻮﻟﯥ او ﺣﺮارت‪.‬‬
‫ﭘﻪ ښﯥ ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﻮﻧډرﻳﻢ او د ﺳﻴﻨﯥ ﭘﻪ ښﻜﺘﻨﯥ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ درد‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ 10%‬واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي زﻳړى ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ښﯥ اﻧټﺮﻛﻮﺳﺘﻞ ﺧﺎﻟﻴګﺎه ﻛﯥ ټﻴﻨډرﻧﻴﺲ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ اﻛﺴﺮى د ډﻳﺎﭘﺮاګﻢ د ﻛﻮﻣﺒﺰى ﭘﻪ ﺷـﺎن ﺷـﻜﻞ ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻪ‬
‫ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻧـــﻮرې ﭘﻠټﻨـــﯥ ﻟﻜـــﻪ اﻟټﺮاﺳـــﺎوﻧﺪ‪ ،‬د ګﻴـــډې ﻣﻌﺎﻳﻨـــﻪ او د ځګـــﺮ‬
‫ﺳﻜﻴﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺿﻊ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ Metronidazol (Flygel) 800 mg. TDS.‬د ‪ 10-14‬ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫ورﻳﺪې ‪ Flygel‬ﻫﻢ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د اﻟټﺮاﺳﺎوﻧډ ‪ ،‬د ځګﺮ ﺳـﻜﻴﻦ او د ﻣﻌـﺎﻳﻨﯥ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﻛـﻪ اﺑﺴـﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدي وي ‪ Aspiration‬ﻳﯥ اﺟﺮاﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻧﻮټ‪ :‬د ﺳﻮﭘﺮاﻳډﻳډ اﻧﺘﺎن د ﺗﺪاوۍ ﻟﭙﺎره ‪Cap. Oxytetracycline‬‬

‫‪ 250 mg/6 hours‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ﻛﻮﻟﻮرا‬
‫‪Cholera‬‬
‫د ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ﺷﺮوﻛﻴﺪﺳﺮه ﻧﺎروغ ﺑﯥ درده او ﻟﻮز ﻣﻮﺷﻦ ﻟﺮي‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول‪ ،‬وﭼﻪ ژﺑﻪ او ﻧﻨﻮﺗﻲ‬
‫ﺳﺘﺮګﯥ‪.‬‬
‫د وﯦﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ﻧﺒﺾ ﻛﻤﺰوي وي‪.‬‬
‫اوﻟﻴګﻮﻳﻮرﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮاد ﻳﺎ ﻣﻘﻌﺪى ﺳﻮاب ﭘﻪ ﻛﻠﭽﺮ ﺳﺮه ﻛﻠﻮرا وﻳﺒﺮو‬
‫څﺮګﻨﺪوي‪.‬‬

‫ﭘﺮﺗﻪ د ﻻﺑﺮاﺗﻮار رﻳﭙﻮټ څﺨﻪ ﺗﺪاوى ﻳﯥ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻳﺪى ﻛﻴﻨﻮﻻ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ډﻳﻬﺎﻳډﻳﺸـﻦ‬
‫ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ورﻳﺪوﻧﻪ ﻛﻮﻟﭙﺲ ﺷﻮي وو‪ Venesection ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫ورﻳــﺪى ﻣﺎﻳﻌــﺎت ) ‪ ( Normal Saline‬ﺑﺎﻳــﺪ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ ﺷــﺮوع‬
‫ﺷﻲ‪ ،‬ﭼـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ ﻟـﻮﻣړۍ دوه ﻟټـﺮه ﭘـﻪ ﻣـﺎﺑﻴﻦ د ﻳـﻮ ﺳـﺎﻋﺖ ﻛـﯥ ﺗﻄﺒـﻖ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﻛﺎﻧګﻮ د دﻓﻌﺎﺗﻮد ﭘﺮﻳﻜﻮﻧﺴۍ ﭘﻪ اﺳﺎس ډﻳﺮه ﺑﻬﺘﺮه ده ﭼﯥ‬
‫‪ 5% D/W‬د ‪ Saline‬ﺳﺮه ﭘﻪ ﻧﻮﺑﺘﻲ ډول ﭘﻪ ‪ 2-3‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ورﻛړل‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫د اﺳﻴډوزس د ﺗﺪاوۍ ﻟﭙﺎره ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ‪50 ml of 7.5%‬‬
‫)‪ ( NaHCO3‬ﺑﺎى ﻛﺎرﺑﻮﻧﻴﺖ ورﻛړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ ORS‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻴټﺮاوﺑﻮ ﻛﯥ ګډﻳږي او د اورل د ﻻرې ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﭘﻪ‬
‫ﺷﭙﻪ ورځ ﻛﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‪ Tetrcycline 250 mg/6 hourly،‬د ‪2-3‬‬
‫ورځﻮﻟﭙﺎره ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس‬
‫‪Tetanus‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﺳﺮك د ﻏﺎړي اﻧﺠـﺮى ﺗﺎرﻳﺨﭽـﻪ ﻣﻮﺟـﻮده او ﻳـﺎ ﻧـﻪ‬
‫وي ﻣﻮﺟﻮده‪.‬‬

‫اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي د ﻏــﻮږ ﻣــﺰﻣﻦ اﻓــﺮازات ﻳــﺎ د ‪ genital tract‬اﻧﺘــﺎن‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫د ﻧﻮى زﻳږﻳﺪوﻧﻜﯥ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛـﯥ د د ‪Umblical‬‬
‫‪ cord sepsis‬د ﺗﺎرﻳﺨﭽﻲ ﭘﻪ اړه ﭘﻮښﺘﻨﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺧﻮﻟﻪ ﻧﻪ ﺷﻲ ﺧﻼﺻﻮﻟﻲ ) ‪( lock jaw‬‬
‫د ﻋﻀﻼﺗﻮ ﺷﺨﻮاﻟﻰ ﻣﻮﺟﻮد وي ﭼﯥ ښﻜﺘﻪ ﺧﻮاﺗـﻪ ﺧﭙﺮﻳـږي‪ ،‬د‬
‫ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول‪ ،‬ﻏﺎړه‪ ،‬ﺗﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻼ او ﻧﻬﺎﻳﺎت ﭘﻪ ﺷﺨﻮاﻟﻰ اﺧﺘﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ د ﻏﻀﻼﺗﻮ د ﺷﺨﻮاﻟﻰ ﺣﻤﻠﻲ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي زﺧﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪ ،‬د زﺣـﻢ ﺳـﺎﺣﻲ د ﻋﻀـﻼﺗﻮ ﻣﻮﺿـﻌﻲ‬
‫ﺷﺨﻮاﻟﻰ او ﻛﻮﻧټﺮﻛﭽﺮ ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻛﻪ واړه ﻣﺎﺷﻮﻣﺎن د ﺗﻴﺘﺎﻧﻮس ﭘﻪ اﻓـﺖ اﺧﺘـﻪ وي ﻧـﻪ ﺷـﻲ ﻛـﻮﻻى‬
‫ﭼﯥ د ژړا ﻟﭙﺎره ﺧﭙﻠﻪ ﺧﻮﻟﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ﺳﭙﺰم ﭘﻪ ‪ Inj Diazepam‬ﺳﺮه ﻛﻨﺘﺮوﻟﻴږي‪.‬‬
‫د دوراﻧﯥ ټﻮﻛﺴﻴﻦ دﺣﻨﺴﺎ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره اﻧټﻲ ټﻮﻛﺴﻴﻦ ورﻛﻮل‬
‫ﻛﻴږي‪ .‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ )‪ Anti-tetanus serum(ATS‬اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪،‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﻳﻮ ‪ Test dose 0.1 ml‬د ‪ adverse reaction‬ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ‪ Reaction‬ﻧﻪ و ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪. I.V‬‬
‫‪ 10,000 I.U‬ﻻرې ذرق ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ‪Human anti tetanus immune globulin‬‬

‫ﻣﻮﺟﻮد و‪ ،‬اﻣﺎده ﻛﻴږي او د ‪ 5000 I.U‬ﭘﻪ اﻧﺪازه د ﻣﺎوﻓﻪ ﺑﺮﺧﯥ ﺗﻪ‬
‫ﻧږدې اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ ښﻪ ﻛﺎرﻛﺮدګﻲ او ښﻪ ﻏﺬا ډﻳﺮه ﺿﺮوري‬
‫ده‪.‬‬
‫‪Rabies‬‬
‫‪ Rabies‬ﻳﻮاځﯥ د ﺳﭙﻲ د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻧﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴـږي‪ ،‬ﺑﻠﻜـﯥ‬
‫د ﻧﻮرو ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻫﻢ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﺮه واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ د ﺳﭙﻲ د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﯥ ﻣﻨځ ﺗﻪ‬
‫راځﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﺪى ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﯥ اړﻳﻨﻪ ده‪.‬‬
‫واﻛﺴﻴﻦ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻟﺮي‪:‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺳﭙﻰ ﭘﻪ ﻟﺴﻮ روځﻮ ﻛـﯥ ﻣـړ ﺷـﻮ‪ ،‬ﻧـﻮ دا ﻳﻘـﻴﻦ ﻛﻴـږي‬ ‫‪.I‬‬
‫ﭼﯥ ﺳﭙﻰ ﻟﻴﻮﻧﻰ و او ﺑﺎﻳﺪ واﻛﺴﻴﻦ اﺟﺮا ﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺳﭙﻰ ﻣړ ﻧﻪ‬
‫ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﻮ دا دا ﻣﺎﻧﺎ ﻟﺮي ﭼﯥ ﺳﭙﻰ ﻟﻴﻮﻧﻰ ﻧﻪ و‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛـﯥ‬
‫واﻛﺴﻴﻦ اﺳﺘﻄﺎب ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .II‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺳﭙﻰ وروﺳﺘﻪ د ﭼﻴﭽﻠﻮ څﺨﻪ و وژل ﺷﻮ واﻛﺴﻴﻦ‬
‫‪ .III‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﺑﺮﺧﻪ ﭘﻪ ﻏړۍ‪ ،‬ﻣﺦ ﻳﺎ د ﺳﻜﺎﻟﭗ ﺑﺮﺧﻪ وه‬
‫واﻛﺴﻴﻦ ﭘﺮﺗﻪ د ﺻﺒﺮﻛﻮﻟﻮ څﺨﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪ .IV‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﯥ د ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﺧﻮړل ﺷﻮې ﻏﺬا ﻳﯥ ﺧﻮړﻟﻰ وي‬

‫ﭼﯥ د ﭼﺎ ﺳﭙﻰ ﭼﯥ ﭼﻴﭽﻞ ﻛړى و ﺑﺎﻳﺪ واﻛﺴﻴﻦ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻳﻮ څﻮ ورځﻮ ﻛﯥ ﺗﺒﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﻮي او د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﭘﻪ ځﺎى‬
‫ﻛﯥ درد ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﺗﺒﻪ ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﯥ ﻧﺎڅﺎﭘﯥ وي‪.‬‬
‫زړه ﺑﺪى او د ﺳﺮدرد ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ډﻳﺮ ﻧﺎاراﻣﻪ او ﭘﻪ ﺳﺘﻮﻧﯥ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺳﭙﺰم وي ﭘﻪ ﻫﻐﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻛﻠﻪ ﭼﯥ اوﺑﻪ څښﻲ ) ‪. ( Hydrophobia‬‬
‫ﻧﺎروغ اﺧﺘﻼﺟﺎت ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪ ،‬او ځﻴﻨﯥ ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ وﺧﺖ ﺳﺮه ﻣړه‬
‫ﻛﻮﻣﻪ ﺧﺎﺻﻪ ﺗﺪاوي ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ وﻗــﺎﻳﻮى ډول ﺳــﺮه ﺑﺎﻳــﺪ واﻛﺴــﻴﻦ اﺟــﺮا ﺷــﻲ‪ ،‬ﭼــﯥ ﻣﺨﺘﻠــﻒ‬
‫واﻛﺴﻴﻨﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد دي‪ ،‬ﻣﺨﻜﯥ د ااﺳـﺘﻌﻤﺎل څﺨـﻪ ﻣﺨﻜـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ د‬
‫واﻛﺴﻴﻦ ﻟﻴټﺮﻳﭽﺮ وﻟﻮﺳﺘﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛـﯥ ﭼـﯥ ﻧـﺎروغ ﻫﺂﻳـډروﭘﻮﺑﻴﺎ او اﺧـﺘﻼج وﻟـﺮي‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول ارام او د ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ ښﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ورﺗﻪ وﺷﻲ‪.‬‬

‫‪Chicken Pox‬‬
‫زﺧﻢ ﭘﻪ ﺗﻴﺰۍ ﺳﺮه ﭘﺮﻣﺨﺘګ ﻛﻮي او اﺳﺎﺳﻲ اﻋﺮاض او ﻋﻼﻳـﻢ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ټﭙﻮﻧﻪ ﺑﻴﻀﻮي او ﺳﻄﺤﻲ وي‪.‬‬
‫ټﭙﻮﻧﻪ د ‪ extenser‬ﺳﻄﺤﻲ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ ﭘﻪ ‪ Flexor‬ﺳﻄﺤﻮﺑﺎﻧﺪې‬
‫زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻴﻦ وﺧﺖ ﻛـﯥ‪ ،‬د ټﭙﻮﻧـﻮ ټـﻮﻟﯥ ﻣﺮﺣﻠـﻲ ‪ ،‬د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ډول ﻟﻜـﻪ‬
‫ﻣﺎﻛﻴﻮل‪ ،‬ﭘﺎﭘﻴﻮل‪ ،‬ﭘﺎﺳټﻮل او وﻳﺰﻳﻜﻠﻮﻧﻪ ټﻮل ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﻳﻮ د دﻏﯥ ﻧﺎروﻏۍ د اﺧﺘﻼﻃـﺎﺗﻮ څﺨـﻪ وﻟـﺮي‬
‫ﻟﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ‪ Encephalitis ،‬او د ﻣﻴﻮﻛﺎرډ اﻟﺘﻬﺎب او داﺳﯥ ﻧﻮر‪.‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﻟﭙـﺎره اﻋﺮاﺿـﻲ ﺗـﺪاوي ﺻـﻮرت ﻧﻴﺴـﻲ ﻟﻜـﻪ د ‪Itching‬‬
‫ﻟﭙـــﺎره ‪ Antihistamines‬ورﻛـــﻮل ﻛﻴـــږي او د اﻧﺘـــﺎن ﻟﭙـــﺎره اﻧﺘـــﻲ‬
‫ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي اﺧﺘﻼط ﻣﻮﺟﻮد وي ﭘـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ډول ﺳـﺮه ﻳـﯥ ﺗـﺪاوى‬
‫د واﻳــﺮس ﺿــﺪ درﻣــﻞ ﻟﻜــﻪ ‪ Acyelovir 5 time/day‬د ‪5-7‬‬
‫ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ Acyelovir‬د ﺟﻠﺪ ﻣﻠﺤﻤﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪Mumps‬‬
‫‪ .I‬د ‪ Parotid‬ﻏﺪى دوه ﻃﺮﻓﻪ ﭘړﺳﻮب ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .II‬ﭘﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ و ﻛﯥ دا اﻛﺜﺮاً دا د ﺳﻜﺮوټﻞ ﭘړﺳﻮب ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ .III‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ګﻴډې ﻣﺮﻛﺰى درد د ‪ Pancreatitis‬ﻟﻪ‬
‫اﻣﻠﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .IV‬ﭘﻪ ښځﻴﻨﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ د ‪ Oophoritis‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻛﻢ د ګﻴډې درد‬
‫د درد ﻟﭙﺎره د درد ﺿﺪ درﻣﻞ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Steroids- prednisolon.‬دوه ټﺎﺑﻠﻴـټ ‪ 10 mg‬ﭘـﻪ ﻫـﺮ ﺷـﭙږو‬
‫ﺳـﺎﻋﺘﻮﻛﯥ د څﻠـﻮر ورځــﻮ ﻟﭙـﺎره ﺗﻮﺻــﻴﻪ ﻛﻴـږي او ﺑﻴــﺎ ﭘـﻪ ﺗــﺪرﻳﺠﯥ‬
‫ډول ﺳﺮه ﻳﯥ ډوز ﻛﻤﻴږي ﻳﺎﻧﯥ ﻳﻮ ټﺎﺑﻠﻴټ ‪ 5 mg‬د ورځﯥ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺮى‬
‫)‪(Measles‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﺒﻪ‪ .‬او د ﭘﻮرﺗﻨﯥ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴټﻢ اﻧﺘﺎن ﻣﺨﻜﯥ د ﺟﻠﺪ د‬
‫ﺑﺨﺎر د راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴﺪو څﺨﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫د ﭘﻮﺳﺘﻜﯥ ﺑﺨﺎر ) ‪ ( Rashes‬ﻳﯥ ﻣﺎﻛﻴﻮل ‪ ،‬ﭘﺎﭘﻴﻮل او ﻣﻜﻮﻟﻮ‬

‫ﻓﻴﺴټﻮل وي‪ ،‬ﭼﯥ ﻟﻮﻣړۍ دا د ﻏﻮږوﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺎ ﻛﯥ د وﻳښﺘﻮ او د‬
‫ﺗﻨﺪى د ﻳﻮ ځﺎى ﻛﻴﺪو ﭘﻪ ﻻﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪې ښﻜﺎره ﻛﻴږي‪.‬‬
‫رش ﺧﭙﺮﻳږي او ﻳﻮ د ﺑﻞ ﺳﺮه ﻧﺨﻠﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ اﻋﻈﻤﻲ ﺣﺪ‬
‫زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﺦ ﺑﺎﻧﺪې وي ‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﺧﻄﻼﻃﺎت ﻟﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ‪،‬‬
‫ګﻴﺴټﻮراﻳﻨټﺮاﻳټﺲ‪ ،‬اﻳﻨﺴﻴﭙﻼﻳټﺲ اد ﻛﻮﻧﺠﻜټﻴﻮا اﻟﺘﻬﺎب‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫د ﺗﺒﯥ ﻟﭙﺎره د ﺗﺒﯥ ﺿﺪ درﻣﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ د ‪ 5-7‬ورځﻮ ﻟﭙﺎره د اﺧﺘﻼﻃﺎﺗﻮ دﺗﺪاوۍ ﭘﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﺗﺴ ُﻤــــﻢ‬
Poisoning

‫ﺗﺴﻤُــــﻢ‬
‫‪Poisoning‬‬
‫ﭘﺮﺗﻪ د ﻣﻼﺣﻈﯥ د ﻧﻴﻮﻟﻮ ‪ Poison‬دﻃﺒﻴﻌﺖ څﺨﻪ ‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﺴﻤُﻤﻲ‬
‫ﭘﻴښﻮ ﻛﯥ د اداري ﻳﺎ د ﻣﻨﺠﻤټ ﻏټ ټﻜﯥ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي ‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاوي‪:‬‬
‫)‪ (a‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻫﻮش ﻛﯥ ﻧﻪ و‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ ﻫﻮاﻳﻲ ﻻره‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﺷﻲ او ﺳﻜﺸﻦ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫)‪ (b‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ و‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه‬
‫ﺷﺎك ﺗﺪاوى ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫) ‪O2 4-5 ml/min (c‬‬
‫‪: To get rid of unabsorbed poison .I‬‬
‫) ﻏﻴﺮﺟﺬب ﺷﻮي ﭘﻮاﻳﺰن څﺨﻪ ژﻏﻮرﻧﻪ (‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻳﻮ ﻧﺎروغ د زﻫﺮو د څﺸﻠﻮ څﺨﻪ د درى ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮده‬
‫ﻛﯥ ﻋﺎﺟﻞ اﻃﺎق ﺗﻪ راوړل ﺷﻮ‪ ،‬ﻧﻮ د ﺗﺪاوۍ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﻻﻧﺪې‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻰ ﭘﻪ ﻛﺎر اﭼﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .A‬د اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ ﺗﺨﺮﻳﻜﻮل‪:‬‬
‫د اﺳــﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ ﺗﺤﺮﻳﻜـــﻮل د ﻧـــﺎروغ ﭘﻮاﺳـــﻄﻪ ﺻـــﻮرت ﻧﻴﺴـــﻲ ﭼـــﯥ‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ وﻳـﻞ ﻛﻴـږي ﭼـﯥ ﺧﭙﻠـﻪ ګﻮﺗـﻪ ﭘـﻪ ﺳـﺘﻮﻧﯥ ﻛـﯥ واﭼـﻮه‪ ،‬دﻏـﻪ‬
‫ﭘﺮوﺳﻴﺠﺮ د ډآﻛټﺮ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﯥ ﺻـﻮرت ﻧﻴﺴـﯥ ﭼـﯥ‬
‫ﻧﺎروغ ډﯦﺮ ﻓﻌﺎل ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫د اﺳــﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ ﺗﺤﺮﻳﻜــﻮل ﭘــﻪ ﻻﻧــﺪې ﺣــﺎﻻﺗﻮ ﻛــﯥ ﻣﻀــﺎد اﺳــﺘﻄﺒﺎب‬

‫دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ځﻴﻨﯥ ‪ Corrosive poisong‬اﺧﻴﺴﺘﻲ وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﻫﻴﺮوﻳﻴﻦ څښﻠﻲ وي‪.‬‬
‫‪ .B‬د ﻣﻌﺪې ﻣﻴﻨځﻞ ﻳﺎ ‪: Gastric Levage‬‬
‫د ﻣﻌــﺪې ﻣﻴﻨځــﻞ ﭘــﻪ ﺑــﯥ ﻫﻮﺷــﻪ‪ ،‬ﻧﻴﻤــﻪ ﺑــﯥ ﻫﻮﺷــﻪ او ﭘــﻪ ګﻨګﺴــﻴﺖ‬
‫ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﺻﻮرت ﻧﻪ ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫د اﭘﻴﻮم ﻳﺎ د ﻣﻮرﻓﻴﻦ ﭘﻪ ‪ poisoning‬ﻛﯥ ‪Gastric levage‬‬
‫د ‪ Saline‬ﻳﺎ د ‪ KMnO4‬ﺳﻠﻮﺷﻦ ﺳﺮه اﺟﺮا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮد‪:‬‬
‫ﻣﻌـﺪې ﺗـﻪ ﻳـﻮ ‪ Ryle tube‬ﺗﻴﺮﻳـږي‪ ،‬ﭘـﻪ اﻧـﺪازه د ‪ 200 cc‬ﺳـﺎﻻﻳﻦ )‬
‫‪ ( Saline‬ﻣﻌﺪې ﺗﻪ ذرق ﻛﻴږي‪ ،‬د ﻧﺎروغ د ﺧﭙﻮ ﻃﺮ ف ﭘـﻪ اﻧـﺪازه د ‪8‬‬
‫اﻧﭽﻮ ﻟـﻮړﻳږي‪ ،‬ﭼـﭗ ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺎﻧـډرﻳﻢ ﺳـﺎﺣﻪ ﻣﺴـﺎج ﻛﻴـږي‪ ،‬او ‪Salin‬‬
‫دوﺑﺎره د ﻣﻌﺪې څﺨﻪ وﻳﺴﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫دﻏـﻪ ﭘﺮوﺳـﻴﺠﺮڅﻠﻮر ﭘﻨځـﻪ ځﻠــﯥ اﺟـﺮا ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګـﻪ د ﻣﻌــﺪې‬
‫څﺨﻪ د ﺗﻴﻮب ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ راوﻳﺴﺘﻞ ﺷﻮي ﻣﺨﺘﻮﻳـﺎت د ﻃﺒـﯥ ﻗـﺎﻧﻮﻧﯥ‬
‫ﻣﻘﺎﺻﺪو ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻛﺎر وړل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Charcoda Therapy‬‬ ‫‪.C‬‬

‫ﻓﻌـﺎل ﭼـﺎرﻛﻮل زﻳـﺎﺗﺮه دواګـﺎﻧﯥ ﺟـﺬﺑﻮي او د ﻫﻈﻤـﻲ ﺳﻴﺴـټﻢ څﺨـﻪ‬

‫ﻳﯥ د ﻳﯥ دﺟـﺬب ﻣـﺦ ﻧﻴـﻮي ﻛـﻮي‪ ،‬دا ﺗﻴﺮﭘـﻲ د ‪Phenobarbitone‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮد‪:‬‬
‫‪ 50 gr‬ﭼﺎرﻛﻮل د ‪ 200 mg‬اوﺑـﻮ ﺳـﺮه ﻳﻮځـﺎى ﻛﻴـږي او د ‪NG tube‬‬
‫د ﻻرې ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬دا ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﺻـﻮرت ﻧﻴﺴـﯥ ﭼـﯥ د درﻣﻠـﻮ د‬
‫ﺧﻮړﻟﻮ ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺷﻮي وي‪،‬‬
‫ﻣﻈﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب‪:‬‬
‫د ‪ Corrosive‬ﻣﻮادو څښﻞ‪.‬‬
‫د ﭘﻄﺮوﻟﻮ او د ‪ Kerosenc‬ﭘﻪ ﭘﻮاﻳﺰن ﻛﯥ‪.‬‬
‫او د ‪ Syrychnine poisoning‬ﻛﯥ‪.‬‬
‫‪: To get rid of Absorbed poison .2‬‬
‫) د ﺟﺬب ﺷﻮو زﻫﺮي ﺗﻮﻛﻮ څﺨﻪ ژﻏﻮرﻧﻪ( ‪.‬‬
‫دا د ‪ inducing diuresis‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪ ،‬ﭼﯥ دﻏﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮد ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ ډﯦﺮ ﻣﻮاﺛﺮه دي‪.‬‬
‫‪Long acting Barbiturat‬‬
‫‪. Aspirin‬‬
‫‪. Amphetamines‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﻮاﻳﺰن ﭼﯥ د ادارارو ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﻧﻪ ﺧﺎرﻳﺠﻴږي‪.‬‬
‫‪. Diazepam‬‬
‫‪. Short acting phenobarbiton‬‬

‫ﻧﻮټ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻧﺪې د وﻳﻨﯥ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﻫﻢ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫ګﻠﻮګﻮز‪.‬‬
‫ﻳﻮرﻳﺎ‪.‬‬
‫ﻛﺮﻳټﻴﻨﻴڼ‪.‬‬
‫‪. LFT‬‬
‫‪Comple blood piucgter‬‬
‫‪. ABG‬‬
‫اﻳﻠﻜټﺮوﻻﻳټﺲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي زﻫﺮى ﺗﻮﻛﻲ ﻳﯥ د ﭘﻴﭽﻜـﺎرۍ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ اﺧﻴﺴـﺘﻲ وي‪ ،‬د‬
‫ﭘﻴﭽﻜﺎرۍ ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﻛﯥ ﻳﻮ ټﻮﻧﻴﻜﻴټ ﺗړل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺧﺎص اﻧټﯥ ډوټﺲ ﭘﻪ ﺑﻴﻠﻮ ﺑﻴﻠﻮ ﭘﻮاﻳﺰﻧﻮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫د ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ ښﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ دﻧﺎروغ ﺳﺮه ﻫﻢ ډﻳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﻧﺮﺳـﺎن‬
‫ﺑﺎﻳﺪ د ﻧﺎروغ ﺣﻴـﺎﺗﯥ ﻧښـﯥ وګـﻮري ﻟﻜـﻪ ﻧـﺒﺾ‪ ،‬ﺗـﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺣـﺮارت او‬
‫دوﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر‪.‬‬
‫‪Chemical Poisonings‬‬
‫)‪(Organ phosphorus Compod‬‬
‫دا ﻣﺸــﺘﻤﻞ دي پ ﭘــﻪ ﻫــﺮ ﻛﻴﻤﻴــﺎوي ‪ agent‬ﺑﺎﻧــﺪې ﭼــﯥ د ﺣﺸــﺮه‬
‫وژوﻧﻜــﻮ ﻳــﺎ ‪ Pesticides‬ﻟﭙــﺎره ﻛــﺎرول ﻛﻴــږي ﻟﻜــﻪ ‪DDT, Rat‬‬
‫‪ killing, pills‬او داﺳﯥ ﻧﻮر‪.‬‬

‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ټﻈﺎﻫﺮات‪:‬‬
‫ﻧــﺎروغ ﭘــﻪ زﻳﺎﺗــﻪ اﻧــﺪازه د ﺧــﻮﻟﯥ اﻓــﺮازات‪ ،‬ﺧــﻮﻟﯥ او اوښــﻜﯥ‬
‫ﻟﺮي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت او زړه ﺑﺪې ﻫﻢ ﻟﺮي‪.‬‬
‫اﺳﻬﺎﻻت او ګﻴډې درد ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﺗﻨﻔﺲ ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬
‫ﻧﺒﺾ رور وي‪.‬‬
‫ﻛڅﯥ ‪ constricted‬وي‪.‬‬
‫د ﭘﻴښﯥ د ﺷﺪﻳﺪ ﭘﻪ اﺳﺎس اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ګﻨګﺴﺘﻴﺎ وﻟﺮي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﻧﺎاراﻣﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼﺟﺎت او د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻛـﯥ‬
‫وي‪.‬‬
‫ﺳﻴﻨﻪ دوه ﻃﺮﻓﻪ ‪ Coars crepts‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاوي ﻳﯥ د دﻏﻪ ﭼﭙټﺮ ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي ده‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺧﺎﺻﻪ درﻣﻠﻨﻪ‪.‬‬
‫‪ Inj. Aropin 2 mg I.V‬ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ دا وروﺳﺘﻪ د ﻫﺮو ﻟﺴﻮ دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ ﭘﻪ ﺗﻜﺮاري ډول ﺳﺮه د ‪1.2‬‬
‫‪ mg‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ورﻛﻮل ﻛﻴږي ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﺎروغ ﻛﯥ د ‪ Atropin‬د‬
‫زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﻋﻼﻳﻢ څﺮګﻨﺪ ﺷﻲ ﻟﻜﻪ وچ او ﻣﻼﻳﻢ ﺟﻠﺪ‪ ،‬ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬
‫او د ﺧﻮﻟﯥ وﭼﻮاﻟﯥ‪ ،‬ﺑﻴﺎ دﻏﻪ ډوز ‪ 0.6 mg. I.V‬ﭘﻪ اﻧﺪازه ﭘﻪ ﻫﺮ ‪1-‬‬
‫‪ 2‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻪ ﻣﻮده ﻛﯥ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪ Inj. Pralidoxime 1-2 Gm.I.V‬ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن د ‪30‬‬ ‫‪.3‬‬

‫دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ‪.‬‬
‫د ﺧﺘﻼﻃﺎﺗﻮ ﺗﺪاوى ﻟﻜﻪ د ‪ Pulmonary oedema‬ﭘﻪ ‪Lasix‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺳﺮه ﺗﺪاوى ﺷﻲ‪ ،‬او د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﻋﻀﻼﺗﻮ ﻓﻠﺠﻮاﻟﻰ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول‬
‫ﺳﺮه د ‪ Tracheostomy‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﺪاوى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪Barbiturate Poisoning‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ګﻨګﺲ او ﻳﺎ د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫د ﺣﻴﺎﺗﻰ ﻣﺮﻛﺰ ښﻜﺘﻪ واﻟﻰ ﻣﻮﺟﻮد وﻳﻮ ﭘﺲ ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‬
‫ﭼﯥ ‪Rispiratory depression, Hypotention,‬‬
‫‪ Hyperthermia‬او ﺷﺎك وﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ Babnisk sign‬ﻣﺜﺒﺖ وي‪.‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول وﻧﻴﻮل ﺷﻲ ﭼﯥ د ﭼﭙټﺮ ﭘﻪ‬
‫ﺳﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ ) . Activated Charcoal therapy‬د ﭼﭙټﺮ ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي‬
‫ده( ‪.‬‬
‫‪. Lasix 40-120 mg. I.V.‬‬
‫د وﻳﻨـﯥ ښـﻜﺘﻪ ﻓﺸـﺎر د ورﻳـﺪى ‪ Salin‬ﺳــﺮه اﺻـﻼح ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻛــﻪ‬
‫ﭼﯧﺮﺗﻪ ځﻮاب ﻳﯥ ورﻧﻜړ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪ Dopamin‬ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪو ﭘﻴښﻮﻛﯥ د ﻧﺎروغ د ژوﻧﺪ د ﺑﭻ ﻛﻮﻟـﻮ ﻟﭙـﺎره ‪Dialysis‬‬

‫اﺟﺮا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Opium/Morphine Poisoning‬‬
‫‪ .1‬ﻧﺎروغ ﻛﻨګﺲ او ﻏﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻪ وي‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﺳﺘﺮګﻮ ﻛڅﯥ ‪ Pin-pointed‬وي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻨﻔﺲ ﺿﻌﻴﻒ وي‪.‬‬
‫‪ .4‬د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫‪ .5‬د ﺑﺪن د ﺣﺮارت درﺟﻪ ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ﺗﺪاوى;‬
‫‪ .1‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ) د دﻏﻪ ﭼﭙټﺮ ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي دي( ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺧﺎﺻﻪ درﻣﻠﻨﻪ‪ .‬د ‪ KMNO4‬ﭘﻪ ﺳﻠﻮﺷﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺪه وﻳﻨځﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Inj. Nalarphine(Naloxone) 2-10 mg. I.V .3‬ﺳﻢ دﻻﺳﻪ‪.‬‬
‫‪ .4‬دﺗــﻨﻔﺲ ﭘـــﻪ ﺷـــﺪﻳﺪ ﻛﻤښـــﺖ ﻛــﯥ ﻣﺼـــﻨﻮﻋﻰ ﺗـــﻨﻔﺲ ﻧـــﺎورغ ﺗـــﻪ‬
‫ورﻛﻠﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Dhatura(Bhang) Poisoning‬‬

‫ﻧــﺎورغ د اټــﺮوﭘﻴﻦ د اوورﻟــﻮډ ﺗﻈــﺎﻫﺮات ﻟــﺮي‪ ،‬ﭼــﯥ د ﺧــﻮﻟﯥ‬
‫وﭼﻮاﻟﻰ‪ ،‬دﻛڅﯥ ﭘﺮاﺧﻮاﻟﻰ‪ ،‬ﻣﻌﺘﺪل او وچ ﺟﻠﺪ او ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬
‫ﺗﺪاوى‬
‫‪ .1‬ﺧﺎﺻﻪ درﻣﻠﻨﻪ‪. Injection Neostigmine 2-5 mg. S.C :‬‬
‫‪ .2‬د ﻧﺎروغ ﻧﺎاراﻣﻰ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪Inj Diazepam 5-10 mg.‬‬
‫‪ I.V‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Aspirin Poisoning‬‬
‫)‪(Salicylate‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات;‬
‫ﭘــﻪ ځﯧﻨــﯥ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ ﻧــﺎروغ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي اﺳــﺘﻔﺮاﻗﺎت‪ ،‬زړه‬ ‫‪.I‬‬
‫ﺑﺪى‪ ،‬د ګﻴډې درد او ﻫﻴﻤﺎټﻤﻴﺰس وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮړه ﻛﭽﻪ ﺧﻮﻟﯥ‪.‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ .III‬ﻧﺎروغ ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .IV‬ﺣﺮارت ﻟﻮړ وي‪.‬‬
‫‪ .V‬ټﻴﻨﺎﻳټﺲ‪.‬‬
‫‪ .VI‬ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻨﻔﺲ‪.‬‬
‫‪ .VII‬ﭘﻪ ﻣـﺰﻣﻦ ﺳـګﺮټ څښـﻮﻧﻜﻮ ﻛـﯥ اﻣﻜـﺎن ﻟـﺮي ﻓﻠﻤـﻮﻧﺮى اذﻳﻤـﺎ‬
‫ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬

‫‪ .VIII‬ﭘــﺮﻣﺦ ﺗﻠﻠــﻲ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻪ ﻳــﯥ ﺗﻨﻔﺴــﻲ ﺑــﯥ ﻛﻔــﺎﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺧــﻮن رﻳــﺰى‪،‬ا‬

‫ﺧﺘﻼﺟﺎت او ﻛﻮﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮارى ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت‪:‬‬
‫‪ .I‬د ﭘﺮوﺗﺮوﻣﺒﻴﻦ وﺧﺖ ﭘﻜﯥ اوږد وي‪.‬‬
‫‪ .II‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﺎ ﻳﺎ ﻫﺎﻳﭙﺮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﺎ وي‪.‬‬
‫‪. Gastric levage (1‬‬
‫‪ (2‬ﭼﺎرﻛﻮل ﺗﻴﺮاﭘﻲ‪.‬‬
‫‪ I.V 5% DW- 1 Litter with 2 ampule of NHCO3 (3‬ﭘـﻪ‬
‫اﻧﺪازه د ‪. 10 ml/min‬‬
‫‪ . Inj‬ﻳــــــﺎ‬ ‫‪Diazepam(10‬‬ ‫‪ (4‬د اﺧﺘﻼﺟــــــﺎﺗﻮ ﻟﭙــــــﺎره )‪mg‬‬
‫‪. Phenobarbiton (200 mg) I.M or I.V‬‬
‫‪ Inj. Vit, k 10 mg I.M (5‬ﺳــﻢ دﻻﺳـﻪ‪ ،‬ﭼـﯥ د وﻳﻨـﯥ ﺑﻬﯧــﺪﻧﯥ‬
‫ﻣﻴﻼن درﺳﺖ ﻛړي‪.‬‬
‫‪ (6‬ﻟﻮوه ﺗﺒﻪ ﭘﻪ ‪ Cold sponging‬ﺳﺮه ﺗﺪاوى ﻛﻴږي ‪.‬‬
‫‪ (7‬ﻗــﻮى ډاﻳﻮرﻳﺴــﺰس ﺑﺎﻳــﺪ ﺻــﻮرت وﻧﻴﺴــﻲ ﺗــﺮ څــﻮ ﺟــﺬب ﺷــﻮي‬
‫اﺳﭙﺮﻳﻦ د ﺑﺪن څﺨﻪ ﺑﻬﺮ ﻛړي‪.‬‬
‫‪Alcoholic Poisoning‬‬
‫‪ (1‬د ﻧﺎروغ ﺗﻨﻔﺲ د اﻟﻜﻮﻟﻮ ﺑﻮى ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﻮر ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻳﯥ د اﻟﻜﻮﻟﻮ د څښﻞ ﺷﻮي ﻣﻘﺪار ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬

‫‪ Mild (3‬ﻛﻴﺴﻮﻧﻪ ﻳﯥ ‪ Disorientation‬او ﺑﯥ رﺑﻄﻪ ﺧﺒﺮې ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ (4‬ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪ ‪ Intoxication‬ﻛـﯥ ﻧـﺎروغ د اﻃﺮاﻓـﻮ ﺣﺮﻛـﺎت ﺧـﺮاب‬
‫وي‪ ،‬د ﺳﺘﺮګﻮ ﻛڅﯥ ﻳﯥ ﭘﺮاﺧﻪ وي‪ ،‬ﺑـﯥ ﻫﻮﺷـﻪ او ﻏﻴـﺮﻣﻨﻈﻢ ﺗـﻨﻔﺲ‬
‫او د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫‪ (5‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﺗﺪاوى ﻧـﻪ ﺷـﻲ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ ﻣړﻳﻨـﻪ راﻣﻨځـﻪ ﺗـﻪ‬
‫ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮاري ﻣﻮﻧﺪﻧﯥ‪:‬‬
‫ﻫﺎﻳﭙﻮګﻼﻳﺴﻴﻤﻴﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫‪ .I‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ د ﭼﭙټﺮ ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ‪ Gastric Levag‬ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ 50 ml of 5% glucose I.V‬ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪5%‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ dextrose drip‬ﭘﻪ دوام دار ډول ﺳﺮه ورﻛﻮل ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﻧﺎروغ‬
‫رﻳﻜﻮر ﺷﻲ) اﻛﺜﺮه ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن ‪ 4-6‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ( ‪.‬‬
‫‪. Inj. B complex (100 mg thiamine) I.V stat .III‬‬
‫‪ .IV‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﭘﻮرﺗﻨۍ درﻣﻠﻨﯥ ﺳﺮه ځﻮاب ورﻧﻜړ ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د‬
‫ﻻﻧﺪو ﻧﻘﺎﻃﻮ ﭘﻪ اړه ﻓﻜﺮ ﻛﻴږي او ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوى‬
‫ﻛﻴږي‪،‬‬
‫ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ د ﻧﻮر ‪ Poisoning‬ورﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي‪.‬‬

‫ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻨﻮ اﻟﻜﻮﻟﻴﻚ ﻛﯥ د ځﻜﺮ ﺗﺨﺮﻳﺐ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول د ځګﺮ‬

‫ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫‪. Head Injury‬‬
‫د ﺧﺎورو ﺗﻴﻠﻮ ﺗﺴﻤﻢ‬

‫‪Kerosene Poisoning‬‬
‫‪ (1‬ﭘﻴښﯥ ﻳﯥ زﻳﺎﺗﺮه ﭘﻪ ﻣﺎﺷﻮﻣﺎﻧﻮ ﻛﯥ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ (2‬ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﯥ زړه ﺑﺪى او اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ (3‬وروﺳـــﺘﻪ د ﻧﻤﻮﻧﻴـــﺎ ﺗﻈـــﺎﻫﺮات ) د ‪ Aspiration‬ﻟـــﻪ اﻣﻠـــﻪ(‬
‫‪ (4‬ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪو ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ اﺧﺘﻼﺟﺎت او ﻛﻮﻣﺎ وي‪.‬‬
‫ﺗﺪاوى‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻳﯥ ﭘﻪ ﺷﺎﺗﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﻛﯥ ذﻛﺮ دي‪.‬‬
‫‪ (2‬اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﻪ ﺷﻮي‪.‬‬
‫‪ Gastric levag (3‬ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﻧﻪ ﺷﻲ ‪.‬‬
‫‪ (4‬وﺳــﻴﻌﻪ ﺳــﺎﺣﻪ اﻧﺘــﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧــﻪ اﺳــﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي ﭼــﯥ ﻧﻤﻮﻧﻴــﺎ‬
‫ﺗﺪاوى‪ ،‬ﻛﻮﻣﻪ ﭼﯥ د ‪ Inhalation‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮي ده‪.‬‬

‫‪ (5‬ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ ﻧــﻮر ﻣﺤــﺎﻓﻈﻮي ﺗــﺪاﺑﻴﺮ ورﺗــﻪ ﻧﻴــﻮل ﻛﻴــږي ﻟﻜــﻪ د‬

‫ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ ښﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ او داﺳﻲ ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪Benzodiazepine Poisoning‬‬
‫د )‪ Diazepam (Valium‬ﻳﺎ د ﻧﻮرو درﻣﻠﻮ ﻟﻜﻪ ‪Lorazepam,‬‬
‫‪ nitrzepam,‬ﻳﺎ ‪ Oxyzepam‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه اﺳﺘﻌﻤﺎل د دﻣﺎﻏﻰ‬
‫او د ﺗﻨﻔﺴﻲ وﻇﺎﻳﻒ ﻛﻤﻮي‪.‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻮﻧﺪﻧﯥ‪:‬‬
‫‪. Drowsiness (1‬‬
‫‪. Dysartria (2‬‬
‫‪. Ataxia (3‬‬
‫‪. Confusion (4‬‬
‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻳﯥ د دﻏﻪ ﭼﭙټﺮ ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﻲ ذﻛﺮﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪Inj Flumazenil ( benzodiazepine antagonist) 0.2‬‬
‫‪ mg I.V‬ﻳـﻪ دﻳﺮﺷـﻮ دﻗﻴﻘــﻮ ﻛـﯥ‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ‪0.3 mg at one min‬‬
‫ډوزﺑﺎﻧـــﺪې ﺗﻌﻘﻴﺒﻴــــږي‪ .‬ﻛـــﻪ ﭼﻴــــﺮي ځــــﻮاب ﻳـــﯥ ورﻧﻜــــړ‪ ،‬ﺑﻴــــﺎ د‬
‫‪ Benzodiazepine poisoning‬ﻧﺎﺷﻮﻧﻲ دي‪.‬‬
‫‪ Mixed‬ﭘــــــﻪ ﺻــــــﻮرت د ﻣﺜــــــﺎل ﭘــــــﻪ ډول‬ ‫د ‪poisoning‬‬
‫‪ Benzodiazepine‬او ‪ Tricycle anti-depresant‬ﻛــﯥ دا درﻣــﻞ‬
‫ﻣﻀـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﺎد اﺳـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﺘﻄﺒﺎب دي‪.‬‬

‫‪Drug wIthdrawal State‬‬

‫ﻧـﺎروغ ﻳـﺎ د ﻫﻐـﯥ ﭘـﺎﻳﻮاض ﺑـﻪ د د درﻣﻠـﻮ د روږدواﻟـﻰ ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ‬
‫ورﻛړي‪.‬‬
‫د ﻳﻮ ﺷﺨﺺ ﻟﭙﺎره ﻳﺎ د ﻧﻮرو‬
‫‪ .1‬ﻧﺎروغ ‪ anxious‬وي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻧﺎروغ ﻟړزه او ﺳﺮګﻨګﺴﻲ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﻋﻀﻼﺗﻮ د ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .4‬ﭘﻪ اﺧﺮه ﻛﯥ‪ ،‬ﺟټﻜﯥ‪ ،‬ﺳﻮداﻳﻲ ﺗﻮب او ګډوډﺗﻴﺎ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﻨــټ ﻳــﯥ د ﻧــﺎروغ د ﺣﺎﻟــﺖ ﭘــﻮرې اړه ﻟــﺮي ‪ ،‬ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻣﻤﻜــﻦ‬
‫و‪ addictive،‬درﻣﻞ ﺷﺮوع ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮ ځﻞ وﻳﺪ ډراول اﻋـﺮاض‬
‫ﺧﺘﻢ ﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻴـﺎ ﻧـﺎروغ د ﺳـﺎﺋﻜﺎټﺮي ﻳﻮﻧـټ ﺗـﻪ د ‪ addiction‬ﺗـﺪاوۍ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻟﻴږدول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ‪ addictive drug‬ﻣﻮﺟــﻮد ﻧــﻪ و او ﻧــﺎروغ ‪ Fits‬درﻟــﻮدل‬
‫ﻧﻮﺑﻴﺎ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Inj, Pentotha sodium I.V‬‬
‫‪ Inj. Valium 10 mg‬ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮد د ورﻳﺪ د ﻻرې‪.‬‬
‫‪Inj. Phenytoin 100 mg TDS‬‬

‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﻧﺎروغ ﺟټﻜﯥ او ‪ Confusional‬ﺣﺎﻟﺖ زﻳـﺎت و‪ ،‬ﻧـﻮ ﭘـﻪ‬

‫دﻏﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻧﺎروغ د ﺳﺎﺋﻜﺎټﺮي وارډ ﺗﻪ ﻟﻴږدول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻧــﻮر اﻋــﺮض ﻣﻮﺟــﻮد و ﻟﻜــﻪ ﺑﺮاﻧﻜــﻮ ﻧﻤﻮﻧﻴــﺎ‪ ،‬اﺳــﻬﺎل او‬
‫ﻣﻨﺘﻦ ﻫﻴﭙﺎټﺎﻳټﺲ ﻣﻮﺟﻮد و‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوى ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻣﺎر ﭼﻴﭽﻞ‬
‫)‪(Snake-Bite‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼـﯥ ﻧـﺎروغ د ﭼﻴﭽﻠـﻮ ﭘـﻪ ﻻﻣـﻞ ﻧـﻪ وي ﻣﺘﻴﻘـﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻻﻧﺪې ﻧﻘﺎط د ﻣﺎر د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﭘﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻛﯥ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .1‬دوه د داړﻟﻮ ﻧښﯥ ﺑﻪ وي‪ ،‬ﻧﺎدراً اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ﻳﻮه ﻧښﻪ وي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﺳﺮﭼﭙﻪ ‪ U‬ﺷﻜﻞ ﻧښﻪ وه‪ ،‬دا د ﻏﻴﺮ زﻫﺮى ﻣـﺎر ﭼﻴﭽـﻞ‬
‫ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .I‬ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺗﻈﺎﻫﺮات د ﻣﺎر د ﭼﻴﭽﻠﻮ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .II‬ﭘﻪ ﻣﻮﺿﻌﻰ ډول ﺳﺮه د ﻣﺎوﻓﻪ ﺑﺮﺧﯥ ﺳﻮر واﻟﻰ ﭘړﺳﻮب او ﺑﻮﻟﺲ‬
‫ﭘﻮرﻣﻴﺸﻦ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .III‬وروﺳﺘﻪ ‪ Ulceration‬ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫‪ .IV‬اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬

‫‪ .V‬ﻧﺎروغ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د ﻗﻠﺒﯥ وﻋﺎﻳﻲ ﺳﻴﺴټﻢ او ﻣﺮﻛﺰى ﻋﺼﺒﻲ‬

‫ﺳﻴﺴټﻢ ﻋﻼﻳﻢ وﻟﺮي‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﻛﻮﻣﺎ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‬ ‫‪.VI‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﻣﺎر د ﭼﻴﭽﻠﻮ د څﻠﻮر ﺳﺎﻋﺘﻮ رﭘﻮرټ درﻟﻮده‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻳﻮ ټﻮرﻧﻴﻜﻴټ ﭘﻮاﺳﻄﻪ د ﭼﻴﭽﻠﻮ ځﺎى ﺗړل ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ وروﺳﺘﻪ د‬
‫ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ څﺨﻪ د ﻳﻮ دﻗﻴﻘﻰ ﻟﭙﺎره ﺳﺴﺘﻴږي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻮﺿﻌﻰ اﻧﺴﻴﮋن او ﺳﻜﺸﻦ اﺟﺮا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي زﺧﻢ او ‪ sloughing‬وو‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ د ﺟﺮاﺣﻰ ﭘﻮاﺳﻄﻪ‬
‫‪ desloughe‬ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻏﻮﻣﺒﺴﻰ او د ﻣﭽۍ ﭼﯧﭽﻞ‬

‫‪Wasp And Bee - Sting‬‬
‫‪ .1‬د ﻣﻮﺿــﻌﻰ درد او ﭘړﺳــﻮب ﻟﭙـــﺎره اﻧټــﻰ ﻫﻴﺴــټﺎﻣﻴﻨﻴﻚ ﻛـــﺮﻳﻢ‬
‫‪ .2‬ﭘـــــﻪ ﺷـــــﺪﻳﺪ ﻛﻴﺴـــــﻮﻧﻮ د اورل د ﻻرې ﻳـــــﺎ د اﻧﺠﻴﻜټﻴﺒـــــﻞ ﻻرې‬
‫‪ Antihistamines‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﺷــﺪﻳﺪ ﺳﻴﺴــټﻴﻤﻴﻚ اﻟﺮژﻳــﻚ ﻋﻜــﺲ اﻟﻌﻤــﻞ ﭘــﻪ ﺻــﻮرت ﻛــﯥ‬
‫)‪ Steroid(Solucortef 100 mg I.V‬زرق ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﻟړم ﭼﻴﭽﻞ‬
‫‪Scorpion-Sting‬‬
‫د ﻟــړم ﭼﻴﭽــﻞ وژوﻧﻜــﻲ ﻧــﻪ دي ﺑﻠﻜــﯥ دردﻧــﺎك وي‪ ،‬ﻛــﻢ ﻧﺎروﻏــﺎن‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﺑﯥ ﺣﺴﻪ واﻟﻰ ﻳﺎ ‪، hyperaesthesia,‬ﺧﻮﻟﯥ‪ ،‬اوښـﻜﯥ‬
‫او ﭘﻪ ﻧﺎدرو واﻗﻴﻌﺎﺗﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﺷﺎك ﺗﻪ ﻻړ ﺷـﻲ او ﻫـﻢ‬
‫ﻛﯧﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻛﻮﭼﻨﻴﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻣړﯦﻨﯥ ﻻﻣﻞ وګﺮځﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬د زﻫﺮو د ﺧﭙﺮﻳﺪو د ﻣﺦ ﻧﻴﻮي ﻟﭙﺎره ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻴﭽﻞ ﺷﻮي ﺳﺎﺣﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻳﻮ ﺑﻨﺪاژ وﺗړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ اﻟﺠﻠﺪى ﻣﻮﺿﻌﻰ ‪ Lignocaine‬ﺗﻄﺒﻴﻖ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

Miscellaneous

‫اﻗﻠﻴﻤﻲ اﻏﯧﺰې‬
‫)‪( Climatic Effects‬‬
‫ګﺮﻣۍ وﻫﻞ ‪: ( Heat Stroke‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺑﻪ د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره د ﻟﻮړ ﺣﺮارت ﺳﺮه د ﻣﺦ ﻛﻴﺪو‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻛﯥ ﺑﻪ ﻧﺎروغ وچ ګﺮم ﺟﻠﺪ وﻟﺮي او د‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺣﺮارت درﺟﻪ ﭘﻪ د ‪ 104°F‬ﭘﻪ اﻧﺪازه وي‪.‬‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي او ﺗﻨﻔﺴﻲ رﻳټ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺳﺮﻳﻊ وي‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪: D/S‬‬
‫ﻣﻠــــــﺮﻳﺎ ﺳﺮه‪.‬‬
‫ﺗﺮټﻮﻟــﻮ اړﻳﻨــﻪ دا ده ﭼــﯥ د ﻧــﺎروغ ﺣــﺮارت ﻛــﻢ ﻛــړاى ﺷــﻲ‪ ،.‬ﭼــﯥ دا د‬
‫اﺳﺎﻧﺘﻴﺎو د ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ ﭘـﻮرې اړه ﻟـﺮي د ﻣﺜـﺎل ﭘـﻪ ډول اﻳﺮﻛﻨډﻳﺸـﻦ‬
‫ﻟﺮوﻧﻜــﻰ ﺧﻮﻧــﻪ او داﺳــﯥ ﻧــﻮر‪ ،‬د ډﯦــﺮو ﻳﺨــﻮ اوﺑــﻮ ﻛــﺎرول ﻣﻨــﻊ دي‪،‬‬
‫ځﻜﻪ ﭼﯥ د ‪ Vaso-Constriction‬راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﭘښﯥ‪ ،‬ﻣټـﺎن‪ ،‬ګﯧـډه‪ ،‬ﺳـﺮ او ﻏـړۍ ﻟـﻮڅﻴږي او ﻳـﻮ ﻳـﺦ‬
‫ﻛﺎﻟﻰ ﻳﺎ ﻳﻮه ﻳﺨﻪ ټﻮټﻪ ﭘﺮې ﺧﭙﺮﻳږي او د ﭘﻜﯥ ﻻﻧـﺪې اﭼـﻮل ﻛﻴـږي‪،‬‬
‫ﺗــﺮ ﻫﻐــﻪ ﭼــﯥ ﺣــﺮارت ښــﻜﺘﻪ راﺷــﻲ‪ ،‬د ﻫــﺮ ﭘﻨځﻠﺴــﻮ دﻗﻴﻘــﻮ څﺨــﻪ‬

‫وروﺳــﺘﻪ ﺣــﺮارت څــﺎرل ﻛﻴــږي‪ .‬ﺑﻴــﺎ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ د ﺗﺒــﯥ ﺿــﺪ درﻣــﻞ‬
‫ﻛﻪ ﺷﺎك واﻗﻊ و‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوى ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ډﯦﻬﺎﻳډرﻳﺸــﻦ د ﺗــﺪاوۍ ﻟﭙــﺎره ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ ورﻳــﺪى ﻣﺎﻳﻌــﺎت‬
‫‪Heat Exhaustion‬‬
‫‪ .1‬ﻧﺎروغ د ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻳﺎ د ﺗﺒﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ډﯦﺮ وﺧﺖ راﻫﻴﺴﯥ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ‬
‫اﻧﺪازه ﺧﻮﻟﯥ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻧﺎروغ ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﻣﻌﺎﻳﻨﺎت ﻳﺦ وچ ﺑﺪن ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻧﺎروغ د ﻏﻀﻼﺗﻮ ﻛﺮﻣﭙﺲ‪ ،‬ﺳﺮدرد‪ ،‬د ﺳﺘﺮګﻮﺗﻮرﻳﺪﻧﻪ‪،‬‬
‫ﻛﻤﺰوري او ﺷﺪﻳﺪه ﺗﻨﺪه ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻧﺒﺾ ﺳﺮﻳﻊ وي او د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ وي‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ‪ Oliguria‬ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮده وي‬
‫ورﻳﺪى ‪ 2-3‬ﻟﻴټﺮه ﻧﺎرﻣﻞ ‪ Salin‬ﭘﻪ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ورﻛﻮل‬
‫ﻛﻴږي‪ ،‬ﭘﻪ اﺳﺎس د ﻧﺎروغ د ﻛﻠﻴﻨﻜﻰ ﺣﺎﻟﺖ‪.‬‬
‫د اورل د ﻻرې ﺳﺎﻟټ واټﺮ او ګﻠﻮﻛﻮز ﻣﻜﺴﭽﺮورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ اﻧﺪازه د‬
‫‪ 20-30‬ګﺮام ‪ NaCl‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫د ﻳﺦ اﻏﯧﺰې‬
‫‪Effect of Cold‬‬
‫‪: Frost Bite‬‬
‫ﻧــﺎورغ د ﻻس او ﺧﭙــﻮ ﭘــﻪ ګﻮﺗــﻮ ﻛــﯥ ﺑــﯥ ﺣﺴــﻪ واﻟــﻰ او ‪Tingling‬‬
‫ﻟــﺮي‪ ،‬ﭘــﻪ ﺳــﺨﺘﻮ ﻛﻴﺴــﻮﻧﻮ ﻛــﯥ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﻧــﺎروغ د ﻳــﺦ ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ‬
‫‪ Burning feeling‬وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻌﺎﻳﻨﯥ ﺳﺮه ﺟﻠﺪ ﺧﺎﺳﻒ او ﺳﭙﻴﻦ وي‪ ،‬ﭘـﻪ ﺷـﺪﻳﺪو ﻛﻴﺴـﻮﻧﻮﻛﯥ‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ﺑﻠﻴﺴټﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻜﺮوزس او ګﺎﻧګﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ د ﻛﻤﭙﻠﻮ ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺗﻮدﻳږي او ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ د ﺑﺨﺎرۍ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭘﻪ ﺧﻮا ﻛﯥ واﭼﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬ګﺮم څښﺎك ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻛړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪو ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ د ‪ 10-15‬دﻗﻴﻘﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ګﺮﻣﻮ‬
‫اوﺑﻮ ﻟﻤﺒﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د درد او د اﻧﺘﺎن ﻟﭙﺎره د درد ﺿﺪ درﻣﻞ او اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‬ ‫‪.4‬‬
‫د اﻧﺪاﻣﻮﻧﻮ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎ‬
‫‪Hypothermia‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﺑﺪن د ﺣﺮارت درﺟﻪ د ﻧﺎرﻣﻞ درﺟﯥ څﺨﻪ ﻛﻤﻪ ﺷﻲ‬
‫ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎ ﺑﻠﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ 35°C‬څﺨﻪ ښﻜﺘﻪ ﺗﺮ ‪ 34°C‬ﭘﻮرې‪ ،‬ﻣﺎﻳﻠډ ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎ ده‬
‫د ‪ 30°C‬څﺨﻪ ښﻜﺘﻪ ﺷﺪﻳﺪه ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎده‪.‬‬
‫د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره د ﻳﺦ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﻛﻴﺪل‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫‪ .II‬ﭘﻪ ﻳﺨﻮ اوﺑﻮ ﻛﯥ ډوﺑﻴﺪل‪.‬‬
‫‪ .III‬ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺎﻳﺮوډﻳﺰم‪.‬‬
‫‪ .IV‬د ﻋﻤﺮ ﭘﺎى د ﺑﻴﻠګﯥ ﭘﻪ ډول ﭼﯥ ﭘﻪ زړو اﺷﺨﺎﺻﻮ ﻛﯥ‬
‫ﻫﺎﻳﭙﻮﺗﺮﻣﻴﺎ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪.‬‬
‫‪ .V‬د اډرﻳﻨﺎل ﻏُﺪى ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪.‬‬
‫‪ .VI‬د ﺳﺎﺋﻜﺎټﺮﻳﻚ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫اﻋﺮاض او ﻋﻼﻳﻢ;‬
‫ﻟړزه‪.‬‬
‫ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‪.‬‬
‫دذﻫﻨﯥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﻤﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫د ﻋﻜﺴﺎﺗﻮ ﻛﻢ واﻟﻰ‪.‬‬

‫اوږد ‪ QT‬آﻧټﺮوال د اﻧﻮرژن ‪ T wave‬او د ﺑﻄﻴﻨﻲ ﺑﯥ‬

‫ﻧﻈﻤۍ ﺳﺮه‪.‬‬
‫د ﺗﻨﻔﺴﻲ رﻳټ ﻛﻢ واﻟﻰ‪.‬‬
‫د ادرارو د ﻣﻘﺪار زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻛﻮﻣﺎ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺳﻴﺮوو ﭘﻮﺗﺎﺷﻴﻢ ﻟﻴﻮل زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫د وﻳﻨﯥ ګﻠﻮﻛﻮز اﻧﺪازه ﭘﻮرﺗﻪ وي‪.‬‬
‫د ﻫﻮاﻳﻲ ﻻرې ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﺷﻲ‪.‬‬
‫اﻛﺴﻴﺠﻦ اﻧﻬﻴﻠﻴﺸﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻛﻤﭙﻠﻮ ﻛﯥ ﺗﺎو ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ګﺮﻣﻮ اوﺑﻮ وﻟﻤﺒﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ګﺮم څښﺎك ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ وﻛﺎرول ﺷﻲ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻳښﻨﺎﻳﻲ ﺷﺎك‬
‫)‪(Electric Shock‬‬
‫ﻛﻠﻴﻨﻜﻲ ﻟﻮﺣﻪ ﻳﯥ د ﺑﺮق ﻧﻴﻮﻧﯥ د ﺷﺪت ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟـﺮي ﻧـﺎروغ ﭘـﻪ اﻃﺮاﻓـﻮ ﻛـﯥ ‪tingling sensation‬‬
‫او ‪ numbness‬وﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻗﻮى ﺑﺮﻗﯥ ﺷﺎك اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ د ﻳﻮڅـﻪ وﺧـﺖ ﻟﭙـﺎره ﺣﻴﺴـﻴﺖ‬
‫ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ﻳﻮﺳﻲ‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﺑﻴﺎروﻏﻨﯥ څﺨﻪ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ د ﻳﻮ څﻮ ﺳـﺎﻋﺘﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻣﺎوﻓﻪ اﻧﺪاﻣﻮﻧﻮ ﻓﻠﺞ وﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻏﻀﻼﺗﻮ ﺷﺨﻮاﻟﻰ او درد د ﻳﻮ څﻮ ورځﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫د ﺑﺮﻗﻰ ﺷﺎك ﺷﺪﻳﺪ ډول اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ ﺑﻄﻴﻨﻰ ﺑﯥ ﻧﻈﻤﻲ )‬
‫‪ ( Tachycardia, fibrillation‬او ﻣړﻳﻨﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ﻧــﺎروغ اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي د ﺑﺮﻗــﯥ ﻛﺮﻧــټ ﭘــﻪ ﺳــﺎﺣﻪ ﻛــﯥ د ﺳــﻮځﻴﺪو‬
‫ﻧښﯥ وﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﺳﻢ دﻻﺳﻪ ﺑﻴﺎرﻏﻮﻧﻪ ﭘﻴﻞ ﻛﻴږي‪ ،‬ﺗـﻨﻔﺲ‪ ،‬ﻧـﺒﺾ‪ ،‬وﻳﻨـﯥ‬
‫ﻓﺸﺎراو د زړه اﺑﻨﺎرﻣﻠټۍ ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻗﻠﺒﯥ ﺑﯥ ﻧﻈﻤـۍ ﻟﭙـﺎره ‪ ECG‬اﺧﻴﺴـﺘﻞ ﻛﻴـږي‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﯧﺮﺗـﻪ ﺑـﯥ‬
‫ﻧﻈﻤﻲ ﻣﻮﺟﻮده وه ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ډول ﺳـﺮه ﺗـﺪاوى ﻛﻴـږي) ﺗﺸـﺮﻳﺢ ﻳـﯥ‬
‫ﭘﻪ ﻗﻠﺒﯥ ﺑﯥ ﻧﻈﻤۍ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي ( ‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﺷـﺎك ﻣﻮﺟـﻮد ﭘـﻪ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ډول ﺗـﺪاوي ﻛﻴـږي) ﺗﺸـﺮﻳﺢ ﻳـﯥ د‬
‫ﺷﺎك ﭘﻪ ﭼﭙټﺮ ﻛﯥ ذﻛﺮ ﺷﻮي ( ‪.‬‬
‫ﻛــﻪ اﺳــﻴډوزس ﻣﻮﺟــﻮد وي ﭘــﻪ ‪ NaHCO3‬د ورﻳــﺪ د ﻻرې ﭘــﻪ‬
‫ورﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي زﺧﻢ ﻣﻮﺟﻮد و اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻗﻠﺒﯥ ارﺗﻤﻴﺎ د ﻛﺘﻨﯥ ﻟﭙﺎره ﻧﺎروغ د ‪ 6-12‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻟﭙﺎره د‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪې ﻻﻧﺪې ﺳﺎﺗﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ډوﺑﯧﺪل‬
‫)‪(Drowning‬‬
‫د ﻧﺎروغ ﺣﺎﻟﺖ د ډوﺑﻴﺪو د وﺧﺖ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‬
‫ﭘﻪ ﻗﺴﻤﻲ ډول ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻪ وي او ﻳﻪ ﻣﻜﻤﻞ ډول‪.‬‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻰ ﻋﻼﻳﻢ د ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ډول‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ‪ ،‬ﻧﺒﺾ ‪ ،‬وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر او‬ ‫‪.I‬‬
‫ﻗﻠﺒﯥ اوازوﻧﻪ ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .II‬ﺗﻨﻔﺲ د ‪ ETT‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ د ﻫﻮاﻳﻲ ﻻرې ﭘﻪ ﭘﺎﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه دوﺑﺎره‬
‫ﺷﺮوع ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ 100% .III‬اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .IV‬ورﻳﺪى ﻛﻴﻨﻮﻻ ﺗﻴﺮﻳږي او ‪ 50 cc‬د ‪ 7.5% NaHCO3‬و‬
‫رﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ I.V Ringer solution .V‬اﻧﻔﻴﻮز ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪ .VI‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ و‪ ،‬د ﺷﺎك ﺗﺪاوى ورﺗﻪ‬

‫اﺟﺮا ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ‪ Aspiration‬ﻧﻤﻮﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‬ ‫‪.VII‬‬
‫‪ .VIII‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﭘﻪ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻧﺎڅﺎﭘﯥ ډول‬
‫‪ Cerebral odema‬ﭘﻴﺪا ﺷﻲ ﭼﯥ دا ﭘﻪ ‪I.V Monitol‬‬
‫‪ 250 ml in 20 min‬ﺳﺮه ﺗﺪاوى ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺳﻮځﯧﺪﻧﻪ‬
‫)‪(Burns‬‬
‫ﻛﻠــﻪ ﭼــﯥ ﻳــﻮ ﻧــﺎروغ د روﻏﺘــﻮن ﻋــﺎﺟﻠﻲ ﺧــﻮﻧﯥ ﺗــﻪ د ﺳــﻮځﻴﺪو ﺳــﺮه‬
‫راﺷـﻲ‪ ،‬اﺳﻴﺴـﻤﻨټ ﻳــﯥ ﺻـﻮرت ﻧﻴﺴـﻲ او ﭘــﻪ ﻓﻜـﺮ ﻛـﯥ ﻻﻧــﺪې درى‬
‫اړﺧﻪ ﻧﻴﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ﻓﻴﺼﺪى‪.‬‬ ‫‪.I‬‬
‫د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ﻣﻮﻗﻴﻌﺖ‪.‬‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ .III‬د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ژورواﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ (1‬د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ﻓﻴﺼﺪى) ‪: ( Percentage of Burns‬‬
‫دا ﻓﻴﺼﺪى د "‪ "Rule of nine‬ﭘﻮاﺳﻄﻪ ﺣﺴﺎﺑﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول‬
‫ده ‪ .‬ﺳﺮ‪ ،‬ﻏړۍ او ﻣﺦ ___________________‪. 9%‬‬
‫‪ (1‬ﻫﺮ ﻣټ_ ‪. 18%___________________ 9%‬‬
‫‪ (2‬ﻫﺮه ﭘښﻪ_ ‪36%__________________ 18%‬‬

‫‪ (3‬د ﺳﻴﻨﯥ مﺧﻪ او ګﯧډه________________‪18%‬‬

‫‪ (4‬د ﺗﻨﻰ ﺷﺎ ________________________‪18%‬‬
‫‪ (5‬ﭘﻴﺮﻳﻨﻴﻢ او ﺟﻴﻨﻴټﻠﻴﺎ__________________‪1%‬‬
‫ټﻮټـــــــــــــــــﻞ _________________________‪100%‬‬
‫د ﻓﻴﺼﺪۍ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ ﭘﻪ درى ډوﻟﻪ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي ده‪.‬‬
‫‪ : Minor .A‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ د ‪ 15%‬څﺨﻪ ﻛﻤﻪ وي‪.‬‬
‫‪ : Moderate .B‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ د ‪ 15-30%‬څﺨﻪ وي‪.‬‬
‫‪ : Sever .C‬ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ د ‪ 30%‬څﺨﻪ زﻳﺎﺗﻪ وي‪.‬‬
‫‪ (2‬د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ﻣﻮﻗﻴﻌﺖ) ‪: ( Location of Burns‬‬
‫ﭘــﻪ ﺛﺎﺑــﺖ ډول ﺳـــﺮه د ﻣــﺦ ﺳــﻮځﻴﺪﻧﻪ ﺗﻨﻔﺴـــﻲ ﻻره د ګﺮﻣــﯥ ﻫـــﻮا د‬
‫ﺗﻴﺮﻳﺪو ﻟﻪ اﻣﻠـﻪ ﻣﺼـﺎﺑﻮي‪ ،‬د ﻻﺳـﻮﻧﻮ ﺳـﻮځﻴﺪﻧﻪ‪ ،‬د ﭘښﻮﺳـﻮځﻴﺪﻧﻪ‬
‫او د ﭘﻴﺮﻳﻨﻴﻢ ﺳـﻮځﻴﺪﻧﻪ اﺿـﺎﻓﻲ ﺳـﺘﻮﻧﺰه ده او ﺗـﺪاوى ﻳـﯥ ﻳـﻮ ﻣـﺎﻫﺮ‬
‫ﻣﺘﺤﺼﺺ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ (3‬د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ژورواﻟﻰ) ‪: ( Depth of Burn‬‬
‫د ﺟﻠﺪ د ﭘڼﺪواﻟﻲ د ﻣﺼـﺎﺑﻴﺪو ﻟـﻪ ﻧﻈـﺮه ‪ ،‬ﺳـﻮځﻴﺪﻧﻪ ﭘـﻪ درى ډوﻟـﻪ ﻃﺒﻘـﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ﺷﻮي ده‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻟﻮﻣړۍ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ .2‬دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ .3‬درﯦﻴﻤﻪ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪.‬‬
‫ ﻟﻮﻣړۍ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻛﻴﺲ ﻛﯥ د ﭘﻮﺳﺘﻜﯥ ﺳﻄﺤﻲ ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺼﺎﺑﻪ وي‪ ،‬ﭼـﯥ ﺗڼـﺎﻛﻮ‬
‫ﭘﻜﯥ ﺗﺸﻜﻞ ﻛړي وي‪.‬‬

‫ دوﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪:‬‬

‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻛﻴﺲ ﻛﯥ د ﭘﻮﺳﺘﻜﯥ ﻗﺴـﻤﻲ ﭘﻨـډواﻟﻰ ﺳـﻮځﻴﺪﻟﻲ وي‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫ﻓﺰﻳﻜـﻰ ﻣﻌــﺎﻳﻨﯥ ﺳـﺮه ﻣﺎوﻓــﻪ ﺳـﺎﺣﻪ ګﻼﺑــﻰ وزﻣـﻪ‪ ،‬ﺳــﺮه او ﻣﺮﻃﻮﺑــﻪ‬
‫ښــﻜﺎري‪ ،‬ﭼــﯥ دا ﻳــﻮ ډﯦــﺮ دردﻧــﺎك ﺣﺎﻟــﺖ دي او ﭘﻮﺳــﺘﻜﯥ ﭘﻜــﯥ‬
‫‪ Hypersensitive‬وي‪.‬‬
‫ درﯦﻤﻪ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻛﻴﺲ ﻛـﯥ د ﭘﻮﺳـﺘﻜﯥ ﻣﻜﻤـﻞ ﭘﻨـډواﻟﻰ ﺳـﻮځﻴﺪﻟﻲ وي‪ ،‬ﭘـﻪ‬
‫ﻓﺰﻳﻜﻲ ﻣﻌﺎﻳﻨﯥ ﺳﺮه ﺳﺎﺣﻪ ﺳﭙﻴﻨﻪ او وﭼﻪ ښـﻜﺎري‪ ،‬او دا ﻳـﻮ ﻛﻠـﻚ‬
‫ﭘﻮﺳﺘﻜﯥ وي ﭼﯥ ﺣﺴﺎس ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ ﭘﻪ ﺟﺮاﺣﻰ ﻳﻮﻧټ ﻛﯥ ﺗﺪاوى ﻛﻴږي‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐـﻪ وﺧﺘـﻪ‬
‫ﭘﻮرې ﭼﯥ ﺟﺮاﺣﻲ ﻛﻮﻣﻚ رارﺳﻴږي ﻧﺎروغ ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﻪ ﻣﻴـډﻳﻜﻞ وراډ‬
‫ﻛﯥ وﺳﺎﺗﻞ ﺷﻲ او ﻣﺨﺎﻓﻀﻮى ﺗﺪاوى ورﺗﻪ ﺷﺮوع ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻛـــﻪ ﭼﻴـــﺮي ﻧـــﺎروغ ﭘـــﻪ درد ﻛـــﯥ و‪ ،‬د درد د اراﻣﻮﻟـــﻮ ﻟﭙـــﺎره‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ درﻣﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Inj. TetanusToxoid .2‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬زﺧﻢ ﭘﻪ ‪ Antiseptic‬ﻟﻮﺷﻦ ﺳﺮه ﭘﺎك ﻛړاى ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .4‬د ﻣﺦ او د ‪ perineum‬د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ﭘـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ زﺧـﻢ‬
‫ﺧﻼص ﭘﺎﺗﻲ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻪ دوﻳﻤﻪ ﻳﺎ درﻳﻤﻪ درﺟﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ ﻛﯥ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ ﺟﺮاﺣـﻰ وارډ‬
‫ﺗﻪ وﻟﻴږل ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪ .6‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻳﺪى ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‬

‫ﻛﻪ ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ ‪ 20%‬اوﻳـﺎ د ﺷـﻞ ﻓﻴﺼـﺪو څﺨـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ وه‪ ،‬ﻧـﺎروغ‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړئ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛـﯥ ‪ 3‬ﻟﻴټـﺮه ﻣﺎﻳﻌـﺎت ورﻛـﻮل ﻛﻴـږي‪ ،‬او ‪2‬‬
‫ﻟﻴټﺮه ﭘﻪ ﻧږدې ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻮﻛﯥ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Plasma‬‬ ‫ ‪-1 litter‬‬
‫‪Saline‬‬ ‫ ‪-1 litter‬‬
‫‪5% Dextrose‬‬ ‫ ‪-1 litter‬‬
‫‪ 50%‬د دﻏﻪ ﺳﻠﻮﺷﻦ څﺨﻪ ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‬
‫او ‪ 50%‬ﭘﻪ ﻧږدې ‪ 16‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﭘﻪ دوران ﻛﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ﻧﺮﺳﺎﻧﻮ ښﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ د ﺳﻮځﻴﺪﻧﯥ ﭘﻪ درﻣﻠﻨﻪ ﻛﯥ ډﯦﺮ رول ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮﻛټﺲ ﻟﭙﺎره ﻻرښﻮد‬

Guide
For General Practice

‫ﺑﯧړﻧﻲ درﻣﻞ‬
‫)‪`(Emergency Drugs‬‬
‫‪ Inj. Solucortef‬ﻳﺎ ‪: Decadron‬‬ ‫‪(1‬‬
‫اﺳﺒﻄﺒﺎب;‬
‫‪.Anaphylactic shock‬‬
‫‪Fall of B.P‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪ اﻟﺮژﻳﻚ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬
‫‪Bronchial asthma‬‬
‫‪100-200 mg I.V ::Dose‬‬
‫‪: Inj. Adrenaline (2‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻳﯥ د ‪ Steroids‬ﭘﻪ ﺷﻜﻞ دي‪.‬‬
‫‪.1-5 cc S/C : Dose‬‬
‫‪: Inj. Morphin (3‬‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ دﻏﻪ درﻣﻞ د درد د ﻛﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﺧﻮښﯥ‬
‫درﻣﻞ دي‪.‬‬
‫ﻗﻠﺒﯥ اﺣﺘﺸﺎء‪.‬‬
‫ﻓﻠﻤﻮﻧﺮى اذﻳﻤﺎ‪.‬‬
‫رﻳﻨﻞ ﻛﻮﻟﻴﻚ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻠﺮي ﻛﻮﻟﻴﻚ‪.‬‬
‫‪7.5-15 mg. Morphin I.M I.V : Dose‬‬
‫ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻋﻮارض‪:‬‬
‫ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ د ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ واﻟﻰ‪.‬‬

‫ﺧﻮﻟﯥ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت‪.‬‬
‫ﺳﺮګﻨګﺴﻲ‪.‬‬
‫‪: Inj. Aminophyline (250 mg) (4‬‬
‫دﻏﻪ درﻣﻞ د ‪ Bronchial asthma‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪،‬‬
‫دا ﺑﺎﻳﺪ د ورﻳﺪ د ﻻرې ﭘﻪ ﻗﻼره ﺳﺮه ﭘﻪ ‪ 20‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ ذرق ﺷﻲ‪،‬‬
‫ﭼﯥ د ‪ 5%‬ګﻠﻮﻛﻮز ﭘﻪ ‪ 10 cc‬ﻛﯥ ﮔډﻳږي‪.‬‬
‫‪: Injection (Buscopan) (5‬‬
‫دا د ‪ Intestinal colic, renal colic‬او ‪ Biliary colic‬ﭘﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻛﯥ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻳﯥ د ‪ I.V‬ﻳﺎ ‪ I.M‬د ﻻرې ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‬
‫او دا ﻫﻢ ﭘﻪ ورﻳﺪى ډرﻳﭗ ﻛﯥ ګډﻳږي‪.‬‬
‫‪Inj. Of NSAID(dicloran, Artefan etc) (6‬‬
‫دﻏﻪ درﻣﻞ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪Abdominal colic‬‬
‫‪Renal colic‬‬
‫‪Biliary colic‬‬
‫‪Skeletomuscular pain‬‬
‫ذرق ﻳﯥ د ‪ gluteal‬ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﻛﯥ د ‪ I.M‬د ﻻرې ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫‪: Inj. Valium/Phenobarbitone (7‬‬
‫د ‪ Status epilepticus‬ﻟﭙﺎره ﻳﺎ د ﻫﺮ اﺧﺘﻼﺟﯥ ﺣﺎﻟﺖ ﻟﭙﺎره د‬
‫ﺧﻮښﯥ درﻣﻞ دي‪ ،‬ﭼﯥ د ورﻳﺪ د ﻻرې ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪ ،‬د ﻋﻀﻼﺗﻲ‬
‫ﻻرې ﻫﻢ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫)‪: Inj. Anti-allergic (Avil‬‬ ‫‪(8‬‬

‫دا د ﺟﻠﺪ د ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي ﭼﯥ د درﻣﻠﻮ‬

‫او ﻳﺎ د ﻧﻮرو ﻣﻮادو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮي وي ‪ ،‬او ‪ I.M. I.V‬د ﻻرو‬
‫‪: Inj. Largectal (9‬‬
‫‪. 25-50 mg I.M/IV : Dose‬‬
‫دﻏﻪ درﻣﻞ ﭘﻪ ﻧﺎاراﻣۍ او ﭘﻪ روﺣﻰ ﻧﺎروغ ﻛﯥ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪ ،‬او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ‪ ، Hyperpyraxia‬اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ او ﭘﻪ ﻫﻴټﻜﻮ ﻛﯥ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪ ،‬ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻧﺎدر ډول ﺳﺮه د وﻳﻨﯥ د ﻓﺸﺎر‬
‫ﻛﻤﻮاﻟﻰ دي‪.‬‬
‫‪: Inj. Coramin and B. Comples (10‬‬
‫دا درﻣﻞ ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﻫﺮې ﺗﺪاوۍ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ د روﺣﻴﺎﺗﻲ‬
‫ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪: Inj. Lasix (11‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻪ ﻗﻠﺒﻲ ﺳﺎﺑﻨﺪۍ ) ‪ ( Pulmonary oedema‬ﻛﯥ او د‬
‫وﻳﻨﯥ ﭘﻪ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر ﻛﯥ د ورﻳﺪ دﻻرې وﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪: Inj. Digoxin (12‬‬
‫د زړه ﭘﻪ اﺣﺘﻘﺎﻧﯥ ﺑﯥ ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ ﻛﯥ د ﺧﻮښﯥ درﻣﻞ دي‪.‬‬
‫‪.0.25-1 mg. I.V : Dose‬‬
‫‪: Smelling Ammonia Salt (13‬‬
‫ډﯦﺮ ښﻪ ﻣﻴډﻳﺴﻦ دي ﭼﯥ ﻫﻴﺴټﺮﻳﻚ ﻧﺎروغ دوﺑﺎره ﺧﭙﻞ ﺷﻌﻮر‬
‫ﺗﻪ راوﻟﻲ‪.‬‬
‫‪: Inj. Anti-emetic(Maxalon,plasil or Marzine) (14‬‬

‫ﺑﺎﻳﺪ د ﺷﺪﻳﺪ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮ ‪ ،‬زړه ﺑﺪۍ او د ﺳﺮﭼﻜﺮ ﭘﻪ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ‬

‫وﻛﺎرول ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: I.V. Drip: Saline,/5% dextrose (15‬‬
‫دا د ﻧﺎروغ د ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪: Tab. Angisea( Or Insordil 5 mg) (16‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ درد ﻛﯥ ﻛﺎرول ﻛﯥ ﭼﯥ د زړه د اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﭘﻪ‬
‫‪ base‬ﻛﯥ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻳﯥ د ژﺑﯥ ﻻﻧﺪې ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬

‫د ډﻳﭙﻨﺴﺮى ﻟﭙﺎره درﻣﻞ‬

( Drugs for Dispensary)
.‫ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮﻛټﺲ ډﻳﺴﭙﻨﺴﺮى ﻛﯥ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﻣﻮﺟﻮد وي‬
:‫اﻧﻠﺠﻴﺰﻳﻚ‬
.Tab. Aspirin .I
.Tab. Paracetamole .II
Tab. Phenybutazone .III
Tab.Brufen 200 mg .IV
Inj. Phenylbutazone .V
Tab. And Inj. Novalgin .VI
:‫اﻧټﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻪ‬
. Tab. Cotri. (Septran) .I
Tab. Erythromycin .II
Cap. Ampicillin .III
Cap. Doxycycline .IV
Syp. Cotri for Children .V
Syp. Erythromycin for Children .VI
Inj. Gentamycin I.M .VII
Inj. Kanamycin I.M .VIII
: Antidiarrhoeal
Syp. Kaopect .I
Tab. Lomotil(for adults only) .II

: Antidysenteric
Tab. Metronidazol .I
Tab. Furoxon .II
Tab. Neo Intestopan .III
Tab. Entox .IV
: Antiallergic
Inj. Chlorphenaramin .I
Tab. Chlorphenaramin .II
Tab. Largectil 10 mg .III
Syp. Largectil for children .IV
: Antiemetics
Tab. Metaclomide .I
Tab. Largectil 100 mg .II
Inj.Stemitil .III
Syp. Largectil for children .IV
: Antispasmotic
Tab. Buscopan .I
Inj. Buscopan .II
Tab. Hyocin Comp .III
: Miscellaneous Drugs
Tab. B. Complex .I
Syp. B. Complex .II
Tab. Sodamint use for hyperacidity cases .III
Tab. Ferrous Sulphate .IV
Tab. Diazepam(2 mg) .V
Syp Ammonium-chloride .VI

‫د ﭘﻮرﺗﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮو درﻣﻠﻮ ﺳﺮه ﻻﻧﺪې ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﭘﻪ ډﻳﺴﭙﻨﺴﺮى‬

‫ﻛﯥ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪Mortal and pestle .I‬‬
‫‪Dressings/Badages/Cotton .II‬‬
‫‪Sticking plaster .III‬‬
‫‪Gention violet .IV‬‬
‫‪Sprit .V‬‬
‫‪Needles and threads for stitching the wound .VI‬‬
‫‪Disposable syringes 2.5 cc and 5cc .VII‬‬
‫ﻧﻮټ‪:‬‬
‫‪ .I‬ﻫﺮﻛﻠﻪ ﭼﯥ د ورﻳﺪ د ﻻرې ﻳﻮځﻞ ﺳﻴﺮﻧﺞ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ ﺑﺎﻳﺪ د‬
‫دوﻫﻢ ځﻞ ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .II‬ﻋﻀﻼﺗﯥ اﻧﺠﻜﺸﻦ ﺑﺎﻳﺪ وروﺳﺘﻪ د ذرق څﺨﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺧﺎﺻﻪ‬
‫ﻛﺜﺎﻓﺖ داﻧۍ ﻛﯥ ګﺬار ﺷﻲ‪.‬‬

‫د ګﯧډې ﺳﺎﺣﻲ او ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﻛﯥ ﭘﺘﺎﻟﻮژﻳﻚ ﺗﻐﻴﺮات‬

‫ﻟﻮﻣړۍ ﺳﺎﺣﻪ ) ښﯥ ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺎﻧډرﻳﻢ( ‪:‬‬
‫‪.Hepatic Pain .1‬‬
‫ﻫﻴﭙﺎټﻴﻚ اﻣﻴﺒﻴﺎﺳﻴﺰ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺘﻦ ﻫﻴﭙﺎټﺎﻳټﺲ‪.‬‬
‫‪Gall bladder pain .2‬‬
‫ﻛﻮﻟﻲ ﺳﻴﺴټﺎﻳﺰس‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﻠﺮي ﺳټﻮن‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻠﻴﻮرا اﻟﺘﻬﺎب ‪.‬‬
‫‪ .4‬د ټﺮاﻧﺰورس ﻛﻮﻟﻮن ﺳﭙﺰم‪.‬‬
‫‪ .5‬ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ د ﻣﻌﺪې زﺧﻢ‪.‬‬
‫دوﻳﻤﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ﭼﭗ ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺎﻧډرﻳﻢ( ‪.‬‬
‫‪ .I‬ﭘﻠﻴﻮرﻳﺰى‪.‬‬
‫‪ .II‬د ټﺮاﻧﺰورس ﻛﻮﻟﻮ ﺳﭙﺰم‪.‬‬
‫‪ .III‬د ﻳﻨﯥ درد‪.‬‬
‫‪ .IV‬ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ د ﻣﻌﺪې زﺧﻢ‪.‬‬
‫درﯦﻴﻤﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ښﯥ ﻟﻤﺒﺮ( ‪.‬‬
‫‪ .I‬د ښﻲ ﭘښﺘﻮرګﻲ درد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺎن‪.‬‬
‫ﺗﯧږه‪.‬‬

‫‪ .II‬د ﺗﺮﻳﺨﯥ درد‪.‬‬

‫‪ .III‬د ﻧﺎزﻟﻪ ﻛﻮﻟﻮن ﺳﭙﺰم‪ )،‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د اﻣﻴﺒﻴﺎﺳﺰ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ( ‪.‬‬
‫څﻠﻮرﻣﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ﭼﭗ ﻟﻤﺒﺮ( ‪.‬‬
‫‪ .I‬د ﭼﭗ ﭘښﺘﻮرګﻲ درد‪.‬‬
‫اﻧﺘﺎن‪.‬‬
‫ﺗﯧږه‪.‬‬
‫‪ Descending .II‬ﻛﻮﻟﻮن ﺳﭙﺰم ) اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د اﻣﻴﺒﻴﺎﺳﺰ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫وي(‬
‫ﭘﻨځﻤﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ‪. ( Rt Iliac‬‬
‫‪ .I‬د اﭘﻨډﻳﻜﺲ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫‪ .II‬اﻣﻴﺒﻴﺎﺳﺰ‪.‬‬
‫‪ .III‬ﺳﻴﻜﻮم ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪.‬‬
‫‪ .IV‬ﭘﻪ ښځﻮ ﻛﯥ ګﺎﻳﻨﻜﺎﻟﻮژﻳﻚ درد‪.‬‬
‫ﺷﭙږﻣﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ‪. ( Lt Iliac‬‬
‫‪ Descending .I‬ﻛﻮﻟﻮن ﺳﭙﺰم ) اﻣﻜﺎن ﻟﺮي د اﻣﻴﺒﻴﺎﺳﺰ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‬
‫وي(‬
‫‪ .II‬ﭼﭗ اﺣﻠﻴﻞ ﺗﯧږه‪.‬‬
‫‪ .III‬ﭘﻪ ښځﻮ ﻛﯥ ګﺎﻳﻨﻜﺎﻟﻮژﻳﻚ درد‪.‬‬
‫اوﻣﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) اﻳﭙﯥ ګﻴﺴټﺮﻳﻢ( ‪.‬‬
‫‪ .I‬د ﻣﻌﺪې زﺧﻢ‪.‬‬
‫‪ .II‬ﻫﻮك وارم اﻧﺘﺎن‪.‬‬

‫‪ .III‬ﭘﺎﻧﻘﺮاص اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫‪ .IV‬ﭘﻠﻴﻮرﻳﺰى‪.‬‬
‫‪ .V‬اﻧګﻮاﻳﻨﻞ درد‪.‬‬
‫اﺗﻤﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ‪. ( Umbilical‬‬
‫‪ .I‬ﭘﻴﭙټﻴﻚ اﻟﺴﺮ‪.‬‬
‫‪ .II‬اﻣﻴﻮﺑﻴﺎﺳﺰ‪.‬‬
‫‪ .III‬د ﭘﺎﻧﻘﺮاص اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫ﻧﻬﻤﻪ ﺳﺎﺣﻪ ) ﻫﺎﻳﭙﻮګﻴﺴټﺮﻳﻢ( ‪.‬‬
‫‪ .I‬د ﺑﻮﻟﯥ ﻗﻨﺎت دردوﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ .II‬ﭘﻪ ښځﻮ ﻛﯥ ګﺎﻳﻨﻜﺎﻟﻮژﻳﻚ درد‪.‬‬
‫‪.Amoebiasis .III‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ ټﻮﻟﻪ ګﻴډه ﻛﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ډول ﺳﺮه درد‪ ،‬ﺳﺨﺖ واﻟﻰ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪ ،‬د ﻻﻧﺪې اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻮ ﭘﻪ اړه ﻓﻜﺮ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Amoebiasis .I‬‬
‫‪ .II‬د ګﻴډې ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪.‬‬
‫‪ .III‬د ﭼﻴﻨﺠﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫‪ .IV‬د ﻏﺬا ﺳﻮﺋﻲ ﺟﺬب‪.‬‬
‫‪ .V‬ﻏﻴﺰﻫﻀﻢ ﺷﻮي ﻏﺬا‪.‬‬
‫‪.Peritonitis .VI‬‬

‫د ‪ Renal colic‬او د اﭘﻨډﻳﻜﺲ د اﻟﻬﺘﺎب ﺗﺮﻣﻨځ ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ‪.‬‬
‫‪Renal Colic‬‬ ‫‪Appendicitis‬‬
‫ﻧﺎروغ ډﯦﺮ ﻧﺎاراﻣﻪ وي او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬ ‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ ﺧﺎﻣﻮﺷﻪ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ ﻛﯥ د درد ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ګﺮد‬ ‫ﭘﺮوت وي او ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﺗﺎوﻳږي‪.‬‬
‫درد ﭘﻪ ﺣﻤﻠﻮي ﺷﻜﻞ ﻣﻨځ ﺗﻪ‬ ‫درد ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ وي‪.‬‬
‫راځﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻮم ﺧﺎص وﺿﻴﻌﺖ ﻧﻠﺮي‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻗﺪم وﻫﻲ ﻧﺎروغ ﺧﭙﻠﻪ‬
‫ﭘښﻪ ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ‪ Appendicular area‬ﻛﯥ‬ ‫رﻳﺒﺎوﻧډ ټﻴﻨډرﻧﻴﺲ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫رﻳﺒﺎوﻧډ ټﻴﻨډرﻧﻴﺲ ﻧﻪ وي‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻤﺪه ﺷﻜﺎﻳﺎت ) ‪: ( Complaints‬‬

‫ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻤﻮل ﺷﻜﺎﻳﺘﻮﻧﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ﻧﺎروغ د داﺧﻠﻪ ﻧﺎروﻏﻴﻮ څﺎﻧګﯥ ﺗﻪ‬
‫د راﺗګ ﻟﭙﺎره ﻣﺠﺒﻮروي ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪ (1‬ﺗﺒﻪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ټﻮﺧﯥ‪.‬‬
‫‪ (3‬زﻛﺎم‪.‬‬

‫‪ (4‬د ﺳﻴﻨﯥ ﻧﺎاراﻣﻲ‪.‬‬

‫‪ (5‬ﭘﻪ ﺗﻨﻔﺲ ﻛﯥ ﺳﺨﺘﻲ‪.‬‬
‫‪ (6‬د ﻣﻼ درد‪ .‬ﻏړۍ درد‪ ،‬ﻣﻔﺼﻞ درد‪.‬‬
‫‪ (7‬ﺳﻮځﻴﺪﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ (8‬د ادارو ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ درد‪.‬‬
‫‪ (9‬د اﻳﭙﯥ ګﻴﺴټﺮﻳﻢ ﻧﺎﺣﻴﻲ درد‪.‬‬
‫‪ (10‬د ګﻴډې ﭘﺮاﺧﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ (11‬ﭘﻴﭽﺲ‪.‬‬
‫‪ (12‬اﺳﻬﺎﻻت‪.‬‬
‫‪ (13‬ﻗﺒﻀﻴﺖ‪.‬‬
‫‪ (14‬د ژﺑﯥ اﻟﺘﻬﺎب ﻳﺎ د ژﺑﯥ ﭘﺨﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ (15‬ﺳﺮدرد‪ ،‬ﺳﺮﭼﺮﺧﻲ‪،‬‬
‫‪ (16‬د ﻻﺳﻮﻧﻮ او ﭘښﻮ ﺑﯥ ﺣﺴﻪ واﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ (17‬د ﭘښﻮ ﭘړﺳﻮب‪.‬‬
‫‪ (18‬ﻟړزن‪.‬‬
‫‪ (19‬ﺑﯥ ﻫﻮﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ (20‬ﻫﻴﺴټﻴﺮﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ (21‬ﻟﻴﻮﻛﻮرﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ (22‬ﻛﻤﺰوري‪.‬‬
‫‪ (23‬ﺷﻨډﺗﻮب‪.‬‬
‫‪ (24‬ﺑﯥ ﺧﻮﺑﯥ‪.‬‬

‫‪ (25‬ﺑﯥ اﺷﺘﻬﺎﻳﻲ‪.‬‬
‫‪ (26‬ﺧﻔګﺎن‪.‬‬
‫‪ (27‬ﻋﺼﺎﺑﺎﻧﻴﺖ‪.‬‬
‫‪ (28‬د زړه ټﻜﺎن‪.‬‬
‫‪ (29‬ﭼﺎﻏﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ (30‬د ګﻴډې ﻛﻮﻟﻴﻚ درد‪.‬‬
‫‪ (31‬د ﻣﺦ ﭘړﺳﻮب‪.‬‬
‫‪ (32‬د ﺳﻴﻨﯥ درد‪.‬‬
‫‪ (33‬ﻟړﻣۍ‪.‬‬
‫‪ (34‬او داﺳﯥ ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﺗﺒﻪ ) ‪: ( Fever‬‬
‫ﺗﺒــﻪ ﭘــﻪ ټﻮﻟــﻮ ﻋﻤﺮوﻧــﻮ ﻛــﯥ ﻳــﻮ ﻣﻌﻤــﻮل ﺷــﻜﺎﻳﺖ دي ﭼــﯥ ډاﻛټــﺮ ﺗــﻪ‬
‫وړاﻧــﺪې ﻛﻴــږي‪ ،‬ﺗﺒــﻪ ﭘﺨﭙﻠــﻪ د ﻛــﻮﻣﯥ ﻧــﺎروﻏۍ ﻟﭙــﺎره ﺗﺸــﺨﻴﺺ ﻧــﻪ‬
‫دي‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ د ټﻮﻟﻮ ﺳﻴﺴټﻤﻮﻧﻮ ټﻮﻟﻲ ﻧﺎروﻏۍ ﺳـﺮه د ﻧـﻮر اﻋـﺮاض‬
‫د ﺗﺒﯥ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻻﻧﺪې د ﻟﻴﺴټ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ د ﻣﺮﺑﻮط اﻋـﺮاض دي ﭼـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ ﻟـﻪ ﻧـﺎروغ‬
‫څﺨﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ اړه ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﺷﻲ‪.‬‬
‫) ﭘﻪ ﺗﻔﺮﻳﻘﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻛﯥ د ډاﻛټﺮ د ﻣﻬـﺎرت او د ﭘـﺮﻛټﺲ ﭘﻮاﺳـﻄﻪ‬
‫ډﯦﺮ ﻣﻌﻤﻮل او د ارزښﺖ وړ ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛﻴږي( ‪.‬‬
‫ﻧــﻮټ‪ :‬د ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ ﻧــﺎروﻏﻴﻮ ﺗــﺪاوى د ﺗﺒــﯥ ﺳــﺮه ﻳــﻮ ځــﺎى وي ﭼــﯥ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭼﭙټﺮ ﻛﻰ ذﻛﺮ ﺷﻮي ده‪.‬‬

‫‪. Rigors, Chills, Shivering .1‬‬

‫د ‪ Rigors‬ﺳﺮه ﺗﺒﻪ د ﻻﻧﺪې اﻓﺎﺗﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬
‫‪ .I‬ﻣﻼرﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ .II‬د ټﺎﻧﺴﻠﻮﻧﻮ ﺣﺎد اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫‪ .III‬د ﺑﻮﻟﯥ ﻗﻨﺎت اﻧﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ .IV‬د ﺻﻔﺮاوي ﻗﻨﺎت اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫‪ .V‬د ﻋﻀﻮﻳﺖ ﭘﻪ ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ د ‪ Pus‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‪.‬‬
‫د ﺳﺘﻮﻧﯥ درد ‪ ،‬ټﻮﺧﯥ او ورﺳﺮه ﻣﺮﺑﻮط اﻋﺮاض د ټﺎﻧﺴـﻠﻮﻧﻮ د‬
‫ﺣﺎد اﻟﺘﻬﺎب او د ‪ Pharyngitis‬ﺗﺸﺨﻴﺺ دي‪.‬‬
‫د ‪ Lumber‬ﭘــﻪ ﺳــﺎﺣﻪ ﻛــﯥ د ‪ ، micturation, pain‬د ادرارو‬
‫ﭘﻪ ﭘﺎس ﻛﻮﻟﻮ ﻛﯥ ﺳﺨﺘﻲ د ﺑﻮﻟﯥ ﻗﻨﺎت اﻧﺘﺎن ﺗﻪ اﺷﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﭘـــﻪ ښـــﯥ ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺎﻧـــﺪرﻳﻢ ﻛـــﯥ د درد ﻣﺮﺑﻮﻃـــﻪ اﻋـــﺮاض‪ ،‬ﭼـــﯥ د‬
‫ﺷــــﻴﺪو ﭘــــﻪ څښــــﻠﻮ او ﭘــــﻪ ﻏﻴــــﺮ ﻫﻀــــﻢ ﺳــــﺮه اګﺮﻳﻮﻳــــټ ﻛﻴــــږي ‪،‬‬
‫‪ Cholecystitis‬ﺗﻪ اﺷﺎره ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ﻟړزى ﺳﺮه ﺗﺒﻪ ﻣﻼرﻳﺎ ﺗﻪ ډﯦﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺒﻪ او ورﺳﺮه ﺷﺪﻳﺪ درد ﺧﺎص ﻛﺮ د ﻣﻼ درد‪ ،‬ﭘﻪ وراﻧﻪ ﻛـﯥ درد‪،‬‬
‫د ﺳــﺘړﺗﻴﺎ اﺣﺴــﺎس او ﻛﻤــﺰوى ﻋﻤﻮﻣ ـﺎً د واﻳــﺮل اﻧﻔﻜﺸــﻦ ﻟــﻪ وﺟــﻲ‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻧــﺎروغ ﭼـــﯥ ﺑﻨــﺪه ﭘـــﻮزه‪ ،‬ﺑﻬﻴــﺪﻟﯥ ﺳـــﺘﺮګﯥ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺠــﻲ‪ ،‬دردﻣﻨـــﺪ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﯥ‪ ،‬د ﺗﻮﺧﯥ زﻳﺎﺗﯥ ﺣﻤﻠﻲ او د ﺑﻠﻐﻤﻮ ﺳـﺮه او ﻳـﺎ ﺑﻐﻴـﺮ د ﺑﻠﻐﻤـﻮ‬

‫د ﭘﻮرﺗﻨﯥ ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴـټﻢ ) ‪ ( URTI‬ﭘـﻪ اﻧﺘـﺎن دﻻﻟـﺖ ﻛـﻮي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ‬

‫ﻣﻌﺎﻳﻨﯥ ﺳﺮه ﺳﺘﻮﻧﯥ ﻛﻮﺟﻴﺴټﻴډ او ﻣﺮﻃﻮب وي‪.‬‬
‫د ﺷﺨﺺ‪ ،‬وچ ﻳﺎ ﺑﻠﻐﻢ داره ټﻮﺧﯥ ‪ ،‬دﺗﻨﻔﺴـﻲ ﺳﻴﺴـټﻢ ﺳـﺨﺘﻲ‪،‬‬ ‫‪.4‬‬
‫د ﺳﻴﻨﯥ درد‪ ،‬د ﻧﺎرﻣﻞ اوﻳﺎ د ﻛﻮﻧﺠﻴﺴټﺪ ﺳـﺘﻮﻧﯥ ﺳـﺮه‪ ،‬ﻛﻠـﻪ ﻛﻠـﻪ د‬
‫روﻧﻜﺎى‪ ،‬ﻛﺮﻳﭙـټ د ښـﻜﺘﻨﯥ ﺗﻨﻔﺴـﻲ ﺳﻴﺴـټﻢ اﻧﺘـﺎن ﭘـﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻳـﺖ‬
‫دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ د ﺳﻴﻨﯥ د درد د ﺣﺎدى ﺣﻤﻠﻰ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‬
‫ﻣﻮﺟﻮده وه ﭼﯥ د ﺷـﻬﯧﻖ ﭘﺮﻣﻬـﺎل زﻳﺎﺗﻴـﺪه او ورﺳـﺮه ﭘـﻪ ﻟـﻮړه درﺟـﻪ‬
‫ﺗﺒﻪ ﻫﻢ وه‪ ،‬ﺳﺮﻳﻊ ﺗـﻨﻔﺲ او ټـﻮﺧﻲ ﭼـﯥ ﻛﻴـﺪاى ﺷـﻲ ﺑﻠﻐﻤـﺪاره او ﻳـﺎ‬
‫ﺑﻐﻴﺮد ﺑﻠﻐﻤﻮوي‪ ،‬د ﻧﻤﻮﻧﻴـﺎ ﻳـﺎد ﺳـﻴﻨﻪ ﺑﻐـﻞ ﺗﺸـﺨﻴﺺ دي ﭼـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪ .‬ﭼﯥ ﭘـﻪ اﺻـﻐﺎ ﺳـﺮه ﺧﻼﺻـﻪ ﻛﻴـږي‪،‬‬
‫ﭘــﻪ اﺻـــﻐﺎ ﺳــﺮه ﭘـــﻪ ﺳـــﺎﺣﻪ ﻛــﯥ ‪ Coars crepts‬او ﭘـــﻪ ﭘﺮﻣﺨﺘﻠﻠـــﻮ‬
‫ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ‪ Bronchial breathing‬وي‪.‬‬
‫د ﭘﻠﻴــﻮرا اﻟﺘﻬــﺎب ﻫــﻢ د ﺳــﻴﻨﯥ درد ﺗﻈــﺎﻫﺮات) ﭼــﯥ د ‪Inspiration‬‬
‫ﭘﺮوﺧﺖ زﻳـﺎﺗﻴږي‪ ،(.‬ﺗﺒـﻪ ‪ ،‬ټـﻮﺧﻲ ﻟـﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ د ﺳـﻴﻨﻪ ﺑﻐـﻞ څﺨـﻪ ﻳـﯥ‬
‫ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻮوﻧﻜﯥ ټﻜﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴﺪو ﻛﯥ ﺳﻠﻮ وي‪.‬‬
‫ﺗﺒﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻟﻮړه درﺟﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ اﺿﻐﺎﺳــﺮه اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي د درد ﭘــﻪ ﺳــﺎﺣﻪ ﻛــﯥ ﭘﻠﻴــﻮرل رب‬

‫‪ .6‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د درد ﻣﺮﺑﻮط اﻋﺮاض ﭘﻪ ښـﯥ ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺎﻧـډرﻳﻢ ﻛـﯥ ﻣﻮﺟـﻮد‬

‫وي ﺑﻴﺎ د ﻻﻧﺪې ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﻛﯥ ﺳﺎﺗﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Infective hepatitis‬‬
‫‪Amoebic hepatitis‬‬
‫‪Cholecystitis‬‬
‫د ﻣﻨﺘﻦ ‪ Hepatitis‬ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﺑﻪ ‪ ،‬د ﺑﯥ اﺷﺘﻬﺎﻳﻲ او د زړه ﺑـﺪې‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮده وي‪ ،‬ﭼـﯥ ﭘـﻪ ﻣﻌـﺎﻳﻨﯥ ﺳـﺮه ﺑـﻪ ځګـﺮد ﺟـﺲ وړ‬
‫وي‪ ،‬زﻳړى ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .7‬ﺗﺒﻪ ﺳﺮه د ﺷﺪﻳﺪ ﺳﺮدرد‪ ،‬ټﻮپ وﻫﻮﻧﻜۍ اﺳـﺘﻔﺮاﻗﺎت) ﺧﺎﺻـﺘﺎً‬
‫ﭘــﻪ ﻣﺎﺷــﻤﻮﻣﺎﻧﻮ ﻛــﯥ( او دﻣــﺮۍ ﺷــﺨﻮاﻟﻰ‪ URTI ،‬د اﻋﺮاﺿــﻮ څﺨــﻪ‬
‫ﺑﻐﻴــــﺮ‪ ،‬د ‪ Meningitis‬ﺗﺸــــﺨﻴﺺ دي‪ ،‬ﭼــــﯥ د ﺗﺎﺋﻴــــﺪ ﻟﭙــــﺎره ﯦــــﯥ‬
‫‪ Kerning's sign‬ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .8‬د ﺷــﻴﺮي د ﺟﻠــﺪ د ﺑﺨﺎرﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ او ﭼﻴﻜــﻴﻦ ﭘــﺎﻛﺲ ﺑﺎﻳــﺪ ﭘــﻪ‬
‫‪ Spot‬ﺳــﺮه ﺗﺸــﺨﻴﺺ ﺷــﻲ‪ ،‬د ﻏــﻮږ ﭘــﻪ ﻣــﺦ ﻛــﯥ درد ﻣﻨــﺪ ﭘړﺳــﻮب د‬
‫ُﺑﻐټ ﺗﺸﺨﻴﺺ دي‪.،‬‬
‫‪ .9‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﻣﻴﺎﺷﺘﻲ راﻫﻴﺴﯥ اوږد ټﻮﺧﯥ) او ﭘﻪ ورځﻨۍ ﻃﺒـﯥ‬
‫درﻣﻠﻨﻲ ﺳﺮه ﻳـﯥ ځـﻮاب ﻧـﻪ و ورﻛـړى( د وزن ﺑﺎﺧﺘـﻞ و‪ ،‬د ﻓﻠﻤـﻮﻧﺮى‬
‫ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز ﭘﻪ اړه دې ﻓﻜﺮ وﺷﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ ﺧﻠﻔﻰ ‪Cervical lyph‬‬
‫‪ nodes‬ﻏـــټ ﺷـــﻮي وو او ﻳـــﺎ ‪ Haemoptysis‬و‪ ،‬ﺑﻴـــﺎ ﭘﻠټﻨـــﯥ دې‬
‫اﺟﺮاﺷﻲ او ﻧﺎروغ دې د ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز ﭘﻪ ﺗﻴﺮاﭘۍ ﺗﺪاوي ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .10‬اوږده او دواﻣﺪاره ﺗﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻐﻴﺮد ﻣﺮﺑﻮط اﻋﺮاﺿـﻮ‪ ،‬ﭼـﯥ د روټـﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﻲ ﭘﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ ځﻮاب ﻧﻪ وي ورﻛـړي‪ ،‬د ‪Enteric Fever‬‬

‫ﭘــﻪ اړه دې ﻓﻜـــﺮ وﺷـــﻲ‪ ،‬ﭼـــﯥ د ګﻴـــډې ﻧـــﺎاراﻣﻲ‪ ،،‬ﺳـــﺨﺖ واﻟـــﻰ‪،‬‬

‫ﭘﺮاﺧﻮاﻟﻰ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺰى ﭘﻮخ ﺷﻮې ژﺑﻪ او ﻛﻤﺰورى ﻧﺒﺾ ﻳﯥ ﺗﺸﺨﻴﺼـﻴﻪ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات دي‪.‬‬
‫ﻟﻮړه ﺗﺒﻪ ﻳﺎ ‪: Hyperpyrexia‬‬
‫د ‪ 104°F‬درﺟﯥ ﺣﺮارت څﺨﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﺗﻪ ﻫﺎﻳﭙﺮﭘﺎﻳﺮﻛﺰﻳﺎ واﻳﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺮﺗﻪ د ﻟټﻮﻟﻮ د ﺳﺒﺐ څﺨﻪ د ﻧﻮرې ﺗﺪاوۍ ﺳﺮه ﺳﺮه د ﻛﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره‬
‫ﻳﯥ ﻻﻧﺪې ﻛړﻧﻼرې ﻧﻴﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻳﻮه ﻧﺮﻣﻪ ټﻮټﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﻳﺨﻮ اوﺑﻮ ﻛﯥ ﻟﻤﺪه ﺷﻲ او ﺑﻴﺎ د ﻧﺎروغ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺳﺮ‪ ،‬ﻻﺳﻮﻧﻮاو ﭘښﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻛﻴښﻮدل ﺷﻲ‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭼﯥ ﺣﺮارت‬
‫ښﻜﺘﻪ ﻛﻢ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻣﻮﺟﻮد وي د ﭘﻜﯥ ﻻﻧﺪې واﭼﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﺿﺎﻳﻊ ﺷﻮو ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ د ﻣﻌﺎوﺿﻲ ﻟﭙﺎره ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ورﻳﺪې‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﻧﺎرﻣﻞ ﺳﻼﻳﻦ درﻳﭗ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬د دوراﻧﻰ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻲ د ﻣﺦ ﻧﻴﻮي ﻟﭙﺎره اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﻧﺎروغ ﺗﻪ‬
‫‪Inj Hydrocortizone 100 mg. I.V‬‬
‫‪ .4‬ﺳﺒﺐ وﻟټﻮل ﺷﻲ او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوى ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺮدرد) ‪: ( Headache‬‬
‫ﺳﺮدرد ﻳﻮ ډﯦﺮ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴﺪوﻧﻜﯥ ﻋﺮض دى‪ ،‬ﭼﯥ د ډﯦﺮو ﻧﺎروﻏﻴﻮ‬
‫ﭘﻪ ‪ base‬ﻛﯥ اﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪،‬‬
‫ﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﺳﺮدرد د ﻳﻮ اﻧﺪازه ﻧﻮرو ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي ﻟﻜﻪ ‪،‬‬
‫ﻓﻠﻮ‪ ، URTI ،‬ټﺎﻳﭙﺎﻳډ ﺗﺒﻪ‪ Meningitis ،‬او وروﺳﺘﻪ د ورځﯥ د ﻛﺎر‬

‫ﻛﻮﻟﻮ څﺨﻪ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول د زﻳﺎت ﻛﺎرﻛﻮﻟﻮ او ﻟﻪ ﺳﺘړﺗﻴﺎ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ‪،‬‬

‫ﭼﯥ ﭘﻮر ﺗﻨﯥ ټﻮل ﺣﺎﻻت ځﺎﻧګړې ﭘﻠټﻨﻮ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬د‬
‫ﺳﺒﺐ ﺗﺪاوۍ ﺳﺮه ﺳﺮدردي ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻪ ﻣﻨځﻪ ځﻲ‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﺳﺮدرد ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ډول وي‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول د اوﻧۍ ﻳﺎ د‬
‫ﻣﻴﺎﺷﺘﯥ راﻫﻴﺴﯥ وي او ﻳﺎ ﺣﺘﺎ د ﻛﺎل راﻫﻴﺴﯥ وي‪ ،‬ﺑﻴﺎ د ﻻﻧﺪې اﻓﺎﺗﻮ‬
‫ﭘﻪ اړه ﻓﻜﺮ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪.1‬ﻣﺎﻳګﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫‪.2‬د ﺳﺎﻳﻨﺴﻮﻧﻮ ﻣﺰﻣﻦ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬
‫‪.3‬د ﺳﺘﺮګﻮ د ﻧﻈﺮﻛﻤﺰوري‪.‬‬
‫‪.Depression, worries, Tension .4‬‬
‫ﻧﻴﻢ ﺳﺮى ) ‪: ( Migrain‬‬
‫دا د ﺳﺮدرد ﻳﻮ ډول دى‪ ،‬ﭼﯥ د ﺣﻤﻠﻲ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ‪ ،‬ﭼﯥ د‬
‫ﺣﻤﻠﻲ ﭘﻪ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻛﯥ ﻧﺎروغ درﺳﺖ وي‪ ،‬د ﺣﻤﻠﻲ ﭘﺮﻳﻜﻮﻧﺴﻲ ﻳﯥ د‬
‫ﻳﻮ ﺷﺨﺺ څﺨﻪ ﺑﻞ ﺷﺨﺺ ﺗﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي ‪.‬‬
‫ﻳﻮ ﻃﺮﻓﻪ ﺣﻤﻠﻪ د ﺳﺮدرد د زړه ﺑﺪى او د اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى‬
‫وي‪ ،‬ﭼﯥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﻧﻴﻢ ﺳﺮى ﭘﻪ ﻧﻮم وﻧﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي زﻳﺎﺗﻮوﻧﻜﯥ ﻓﻜﺘﻮروﻧﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﯥ ﻣﻌﺪه‪ ،‬د زﻳﺎت وﺧﺖ ﻟﭙﺎره‬
‫د ﻟﻤﺮ ﺳﺮه ﻣﺦ ﻛﻴﺪﻧﻪ ﻳﺎ ﺗﻠﻮﻳﺰون ﻛﺘﻨﻪ د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﻫﻤﺪاﺳﯥ ﺣﻤﻼﺗﻮ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻧﻴﻢ ﺳﺮى ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺗﺪاوى ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺣﺎد درد د ‪ Sol. Aspirin 2-3 tab. Stat‬ﻳﺎ ‪Paracetamol 2‬‬

‫‪ tabs stat‬ﺑﻴﺎ ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Tab. Migril 1-2 TDS. .1‬‬
‫‪Tab. Inderal 20-40 mg. TDS.2‬‬
‫‪Tab. NSAIDs i.e. Dicloran 50 mg. I B.D .3‬‬
‫د ﺳﺎﻳﻨﺴﻮﻧﻮ د ﻣﺰﻣﻦ اﻟﺘﻬﺎب ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﺳﺮدرد‪:‬‬
‫درد ﭘﻪ ﺛﺎﺑﺖ ډول وي‪ ،‬او ﻳﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ﺳﺮ ﭘﻪ ﻗﺪاﻣﻰ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﻛﯥ وي‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﻳﯥ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻛﻮوﻧﻜﻲ ټﻜﯥ دي‪.‬‬
‫‪ .1‬د ﻣﺰﻣﻦ زﻛﺎم ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪ ،‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ‪Nisal‬‬
‫‪ discharge, sneezing‬او ‪. Nisal blockade‬‬
‫‪ .2‬درد ﭘﻪ ﺳﻬﺎر ﻛﯥ ﺷﺮوع ﻛﻴږي ﭼﯥ د ﻟﻤﺮ ﺧﺘﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ډﯦﺮ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻦ او د ﻣﺎښﺎم ﭘﺮوﺧﺖ اراﻣﻴږي‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﺗﻨﺪي او ﭘﻪ ﻏﻤﺒﻮري ﺑﺎﻧﺪې د ﻓﺸﺎر د وارﻳﺪﻳﺪو ﭘﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻛﯥ درد ﻣﻨځ ﺗﻪ راځﻲ ‪.‬‬
‫د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﻳﺎدﺷﻮو درى ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ څﺨﻪ د دوو ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ د‬
‫ﺳﺎﻳﻨﺴﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ اﻟﺘﻬﺎب دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .1‬د درد ټﻴﺒﻠﻴټ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ‪.‬‬
‫د ﺳﺘﺮګﻮ د دﻳﺪ د ﻛﻤﺰوۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﺳﺮدرد‪:‬‬
‫دا درد ﻫﻐﻪ ورﺧﺖ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي ﭼﯥ ﻛﻠﻪ ﻳﻮ څﻮك ﭘﻪ دواﻣﺪار‬
‫ډول ګڼﺪل ﻛﻮي‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﻠﻢ ګﻮري‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﻮ ﺷﻰ ﺗﻪ ﭘﻪ دواﻣﺪاره ډول‬

‫ګﻮري‪ ،‬د ‪ Sinusitis‬ﻧﺎروغ د درد ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ دا درد ﭘﻪ ﻣﺎﺳﭙښﻴﻦ‬

‫ﻛﯥ وي‪.‬‬
‫د ‪ Tension,Worries, Depression‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﺳﺮدرد‪:‬‬
‫د ﺳﺮ درد د ﺗﻮرو ټﻮﻟﻮ ﺳﺒﺒﻮﻧﻮ د ﻟټﻮﻟﻮ څﺨـﻪ وروﺳـﺘﻪ ‪ Tension‬د‬
‫ﻣــﺰﻣﻦ ﺳــﺮدرد د ټﻮﻟــﻮ څﺨــﻪ زﻳــﺎت ﭘﻴښــﻴﺪوﻧﻜﻲ ﺳــﺒﺐ دي‪ ،‬ﭼــﯥ‬
‫ﻧﺎروﻏــﺎن ﻋﻤﻮﻣــﺎً ﭘــﻪ ټــﻮل ﺳــﺮ ﻛــﯥ د ‪ dull‬ﺳــﺮدرد څﺨــﻪ ﺷــﻜﺎﻳﺖ‬
‫ﻛــﻮي‪ ،‬ﭘــﻪ ﻋﻤــﻮﻣﻲ ډول ﺳــﺮه ﭘــﻪ ټــﻮل ﺳــﺮ ﻛ ـﯥ او ﭘــﻪ ﺧﺎﺻــﻪ ﺗﻮګــﻪ د‬
‫‪ Occipitals‬ﭘﻪ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ﺗﺸﻨﺞ او ﺧﻮاﺷﻴﻨﯥ ﭼﯥ د ﺳﺮدرد ﻻﻣﻞ ﮔﺮځﻲ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭼﯥ د ﻫـﺮ‬
‫څﻪ ﻟﻪ وﺟﯥ وي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ ﻛـﯥ اﻗﺘﺼـﺎدي‪ ،‬اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‪ ،‬رﺳـﻤﻲ او‬
‫ﻛــﻮرﻧۍ ﺳــﺘﻮﻧﺰې ﻳــﯥ د ‪ Tension headach‬د ټﻮﻟــﻮ څﺨــﻪ ﺧــﺎص‬
‫ﺳﺒﺒﻮﻧﻪ دي‬
‫‪Tab. Diazepam 2 mg. OD or BD .1‬‬
‫‪Analgesic .2‬‬
‫د ﺳﺮﭼﻜﺮ‬
‫‪Giddiness: Vertigo‬‬
‫ګﻴـــډﻧﻴﺲ ﻳـــﻮ ﻧﺎټـــﺎﻛﻠﻰ اﺻـــﻄﻼح ده‪ ،‬ﭘـــﻪ ﻃﺒـــﻲ ډول د ‪Vertigo‬‬
‫اﺻﻄﻼح د ‪ Giddiness‬ﻳﻮ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﻜﻞ دى‪ ،‬ګﻴډﻧﻴﺲ ﺷﺎﻳﺪ ځﺎﻧﺘﻪ‬
‫وي او ﻳﺎ د ﻧﻮرو اﻋﺮاﺿﻮ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي‪.‬‬

‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﺳﻴﻜﺸﻦ ﻛﯥ ګﻴډﻧﻴﺲ ﻳﻮ ﺑﻨﻴﺎدى ﺷـﻜﺎﻳﺖ دى ﭼـﯥ ﺗﺸـﺮﻳﺢ‬

‫ﺷﻮي دى‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻓﻜﺘﻮروﻧﻪ ﭼﯥ ګﻴډﻧﻴﺲ زﻳﺎﺗﻮي د ﺳـﺎﻳﻜﻮﻟﻮﺟﻴﻚ‬
‫ﺗﺸﻮﺷﺎﺗﻮ څﺨﻪ ﺷـﺮوع ﺗـﺮ ‪ Intracranial haemmorhage‬ﭘـﻮرې‬
‫دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮﻛټﺲ ﻛﯥ ﻛﻠـﻪ ﭼـﯥ ﻳـﻮ ﻧـﺎروغ د ګﻴـډﻧﻴﺲ د‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺳﺮه راځﻲ ‪ ،‬د ﻻزم ﺗﺸـﺨﻴﺺ ﻟﭙـﺎره ﺑﺎﻳـﺪې ﻻﻧـﺪې ﻣﺮاﺣـﻞ‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬د ‪ Streptomycin‬اﻧﺠﻜﺸﻦ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧږدې ﺗﻴﺮ ﺷﻮي‬
‫وﺧﺖ ﻛﯥ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫‪ .2‬د ‪ Tranquilizer, antihistamines‬درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫‪ .3‬ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ د ‪Aspirin, indocid, phenyl butazone,‬‬
‫‪ chloroquine‬درﻣﻞ اﻣﻜﺎن ﻟﺮى د ﺳﺮ د ﭼﻜﺮﺣﺲ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫‪ .4‬د ﻏﻮږوﻧﻮ د ﭼﺮك ﻟﭙﺎره ﻏﻮږوﻧﻮ ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ‪.‬‬
‫‪ .5‬د ﺳﺮ د ﺗﺮﺿﻴﺾ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪.‬‬
‫‪ .6‬د دﻧﺪې ﭘﻪ اړه ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻮښﺘﻨﻪ وﺷﻲ‪ ،‬ﭼﯥ اﻳﺎ ﻧﺎروغ داﺳﯥ څﻪ دﻧﺪه‬
‫ﻟﺮي ﭼﯥ ﭘﻪ ﻫﻐﯥ ﻫﻐﻪ د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره درﻳږي او ﻳﺎ د ډﯦﺮ وﺧﺖ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻳﻮرﺗﻪ ﻳﺎ ګﺮﭼﺎﭘﯧﺮه ګﻮري‪ ،‬ﭼﯥ دا ټﻮل ﺣﺮﻛﺘﻮﻧﻪ ګﻴډﻧﻴﺲ‬
‫راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ډﯦﺮ وﺧﺖ ﻟﭙﺎره درﻳﺪل‪ ،‬د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ښﻜﺘﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د زﻳﺎت وﺧﺖ ﻟﭙﺎره ﭘﻮرﺗﻪ ﺧﻮا ﺗﻪ ﻛﺘﻞ ﭘﻪ ‪ carotid bodies‬ﺑﺎﻧﺪې‬
‫اﺛﺮ ﻏﻮرځﻮي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﯥ ﻳﯥ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﻏﻮرځﻴږي‪,‬‬

‫ﺑﺎر ﺑﺎر ګﺮد ﭼﺎﭘﯧﺮه ﻛﺘﻞ او ﻳﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻮوﻧﻜﻰ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﻪ‬

‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ډول ﻛﺘﻞ‪ ،‬داﺧﻠﻰ ﻏﻮږ ﻛﯥ ﺧﻠﻞ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻮي ﭼﯥ د‬
‫‪ Giddiness ، Vertigo‬ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .7‬د ﻧﺎروغ د وﻳﻨﯥ ﻓﺸﺎر ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻛړئ‪ ،‬ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﻳﺎ ښﻜﺘﻪ ﻓﺸﺎر د‬
‫‪ Giddiness‬اﻋﺮاض زﻳﺎﺗﻮي‪.‬‬
‫‪ .8‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﺳﺮد ﭼﻜﺮ ﺣﻤﻠﻪ ) ‪ ( Vertigo‬ډﯦﺮه ﺷﺪﻳﺪه وي‪،‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى ﭼﯥ ﻗﺪم ووﻫﻲ ﻳﺎ ودرﻳږي‪ ،‬زړه ﺑﺪى ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وي‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ دي د ﻏﻮږ د‬
‫داﺧﻠﻲ ﻧﺎروﻏﻲ‪ CVA ،‬ﭘﻪ اړه دي ﻓﻜﺮ وﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .9‬وروﺳﺘﻪ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ذﻛﺮﺷﻮو ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ څﺨﻪ دي د ځﻴﻨﻮ روﺣﯥ‬
‫ﺗﺸﻮﺷﺎﺗﻮ ﭘﻪ اړه دي ﻓﻜﺮ وﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .10‬ﭘﻪ ځﻮاﻧﻮ ﺟﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﺑﺎﻳﺪ ‪ ،‬ﻫﻴﺴټﺮﻳﻜﻞ ﺣﺎﻻت ﻟﻪ ﻧﻈﺮه وﻧﻪ‬
‫ﻏﻮرځﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫درﻣﻠﻨﻪ‪:‬‬
‫‪Stemetil tab. One TDS‬‬
‫‪Stugron tab. One TDS‬‬
‫ﺷﺪت ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﯥ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه د اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎﺗﻮﺿﺪ درﻣﻞ ﻟﻜﻪ ټﻴﺒﻠﻴټ‬
‫ﻳﺎ ﭘﻴﭽﻜﺎرۍ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﻲ‪.‬‬

‫د ﺧﻮﻟﯥ زﺧﻤﻮﻧﻪ ﻳﺎ ‪Glossitis‬‬

‫ﭘــﻪ ژﺑــﻪ ﻛــﯥ زﺧــﻢ‪ ،‬ﺳــﻮرواﻟﻰ‪ ،‬د ﺷــﻮﻧډو ﭘــﻪ داﺧــﻞ ﻛــﯥ زﺧﻤﻮﻧــﻪ د‬
‫ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ډﯦﺮ ﻣﻌﻤﻮل دي‪.‬‬
‫ﭘـــﻪ ﻋـــﺎم ډول د ‪Vit.B. Complex‬د ﻛﻤﺒـــﻮت ﺗﺸـــﺨﻴﺺ ﺑﻐﻴـــﺮ د‬
‫ﻻﺑﺮاﺗﻮاري ﻣﻌﺎﻳﺘﺎﺗﻮ څﺨﻪ د ﻧﺎروغ ﭘـﻪ ﻟﻴـﺪو ﺳـﺮه وﺿـﻊ ﻛﻴـږي ﭼـﯥ‬
‫دا درﺳﺘﻪ ﻧﻪ ده‪.‬‬
‫‪ Iron deficiency anaemia‬ډﯦــﺮه ﻋﺎﻣ ـﻪ ده ﺧــﻮ ﭘﻴﮋﻧــﺪه ﻳــﯥ د‬
‫"‪ "Glossitis‬ﭘــﻪ ﺷــﺎن ﻋﺎﻣــﻪ ده‪ ،‬ﭘــﻪ ﻫــﺮ ﺣــﺎل‪ ،‬ﻛــﻪ ﭼﻴــﺮي ﻧــﺎروغ د‬
‫ﺧــﻮﻟﻰ د زﺧﻤﻮﻧــﻮ او د ‪ Glossitis‬ﺳــﺮه ﻛــﻢ ﺧﻮﻧــﻪ ښــﻜﺎرﻳﺪه‪Iron ،‬‬
‫ﺗﻴﺮاﭘﻲ اﺳﺘﻄﺒﺎب ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ژﺑــﯥ د اﻟﺘﻬــﺎب ﻟﭙـــﺎره ﻧــﻮر ﻣﻬــﻢ اﺳـــﺒﺎب ‪ ،‬د اﻧﺘــﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧـــﻮ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل دي‪.‬‬
‫اﻧﺘــﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧــﻪ د ﺧــﻮﻟﯥ ‪ Bacterial‬ﻓﻠــﻮرا ﺗــﻪ ﺗﻐﻴــﺮ ورﻛــﻮي او‬
‫ﻓﻨګﺴــﻲ ګــﺮوت زﻳــﺎﺗﻮي‪ ،‬ﭼــﯥ د ژﺑــﯥ د اﻟﺘﻬــﺎب ﭘــﻪ ﺷــﻜﻞ ﻣﻮﺟــﻮد‬
‫وي‪.‬‬
‫ﺛﺎﻧﻮي اﻧﺘـﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧـﻪ ﺷـﺎﻳﺪ ﭘﺨﭙﻠـﻪ ژﺑـﻪ ﺗﺨﺮﻳﺸـﻪ ﻛـړي او د ژﺑـﯥ‬
‫ﺳﻮرواﻟﻰ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛړي‪.‬‬
‫ﻧﻮر اﺳﺒﺎب ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪ .I‬د زﻳﺎﺗﻮ ﻣﺮﭼﻜﻮ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬

‫‪ .II‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه د ګﺮﻣﻮ ﻣﺸﺮوﺑﺎﺗﻮ څښﻞ‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪ Coffee‬او‬

‫ﭼﺎى‪.‬‬
‫‪ .III‬د ﺳګﺮټﻮ څښﻞ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ډول ﻏﻴﺮﻫﻈﻢ ﺷﻮي ﻏﺬا ګﺎﻧﯥ‪.‬‬ ‫‪.IV‬‬
‫‪ .V‬ﻣﺰﻣﻦ ﻗﺒﻀﻴﺖ‪.‬‬
‫‪ .VI‬د ﻏﺎښﻮﻧﻮ ﺗﺮﺿﻴﺾ‪.‬‬
‫‪::Aphthous ulcers‬‬
‫د ژﺑﯥ ﭘﻪ څﻮﻛﻪ ﻛﯥ او ﭘﻪ ﺳﺎﻳډوﻧﻮ ﻛﯥ او د ﺷﻮﻧډو ﭘﻪ داﺧﻞ ﻛﯥ‬
‫زﻳړﺑﺨﻦ ‪ base‬او ﺳﻮرﻣﺎرﺟﻦ ﻟﺮي ﭼﯥ ډﯦﺮ دردﻧﺎﻛﻪ وي او ﻧﺎروغ ﺗﻪ‬
‫ﺳﺘﻮﻧﺰه ﭘﻴﺪا ﻛﻮي ﭼﯥ ﻧﻪ ﺷﻲ ﻛﻮﻻى ﭼﯥ څښﺎك او ﭘﻪ ﺑﺸﭙړ ډول ﺳﺮ ه‬
‫ﺧﺒﺮې وﻛړي‪.‬‬
‫اﺻﻠﻰ ﺳﺒﺐ ﻳﯥ ﻧﻪ دي ﻣﻌﻠﻮم‪ ،،‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻫﻀﻢ ﺷﻮي ﻏﺬا او‬
‫ﻗﺒﻀﻴﺖ ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻴږي ﭼﯥ ورﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي‪.‬‬
‫ځﻴﻨﯥ وﺧﺖ ﺑﻐﻴﺮ د ﺗﺪاوۍ څﺨﻪ د ‪ 7-10‬ورځﻮ ﭘﻪ ﻣﻮده ﻛﯥ ﺧﭙﻠﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻣﻨځﻪ ځﻲ‪.‬‬
‫‪Steroid( prednisolone) one TDS‬‬
‫)‪Flagyl (one TDS‬‬
‫‪ Oral gel i.e Somogel‬ورﺳﺘﻪ د درى څﺨﻪ ﺗﺮ ﭘﻨځﻮ ورځﻮ‬
‫څﺨﻪ ښﻪ ﻧﻴﺠﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬

‫د ﻣﻌﺪې زﺧﻢ‬
‫) ‪(Peptic Ulcer‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻧﺎروﻏﺎن ﭼﯥ د ډﯦﺮ وﺧﺖ راﻫﻴﺴﯥ د ‪ Epigastric‬ﻧﺎﺣﻴﻰ درد‪،‬‬
‫ﺳﻮﺧﺖ او د درد ﻧﻘﻄﻪ ﭘﻪ ګﻮﺗﯥ ﺳﺮه ﭘﻪ ﻧښﻪ ﻛړي د ‪Peptic Ulcer‬‬
‫ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻧﻮﻣﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻧﺎروﻏﻲ د ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻻﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﭽﯥ اﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ﺳﺮه ﻣﺸﺨﺺ‬
‫‪ .2‬درد د ﻏﺬا ﭘﻪ اﺧﻴﺴﺘﻮ ﺳﺮه ﻛﻤﻴږي‪ ،‬ﺧﺎﺻﺘﺎً د ﺷﻴﺪو ﭘﻪ څښﻠﻮ‬
‫ﺳﺮه‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ درد د ﺷﻴﺪو ﭘﻪ څښﻠﻮ ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻴږي ﭼﯥ دا ﭘﻪ‬
‫‪ chloelycystitis‬ﺑﺎﻧﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ د ډﯦﺮ وﺧﺖ راﻫﻴﺴﯥ اﻋﺮاض ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪ .4‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ﺗﻴﺮ وﺧﺖ ﻛﯥ د ‪ Haemetemesis‬او ﻳﺎ د ﺗﻮر‬
‫رﻧګﻪ ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫ﭘﻪ درﻣﻠﻨﻪ ﻛﯥ ﻳﯥ ﻳﻮ د ﻻﻧﺪې درﻣﻠﻮ څﺨﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪ Tab. Cimetadine 200 mg. BD .I‬د ﻣﻌﺪې د اﻟﺘﻬﺎب ﻟﭙﺎره او‬
‫‪ 400 mg.‬د ﻣﻌﺪې د زﺧﻢ ) ‪ ( PUD‬ﻟﭙﺎره‪ .‬؛‬
‫‪Fotamatadine 50 mg. at night .II‬‬
‫‪Rinitidine 150 mg. B.D .III‬‬

‫‪Infective Hepatitis‬‬
‫د ‪ infective Hepatitis‬ﻧﺎروﻏﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ د ﺑﯥ اﺷﺘﻬﺎﻳﻲ ‪ ،‬د‬
‫ﺳګﺮټﻮ د ﺧﻮﻧﺪ څﺨﻪ ﻛﺮﻛﻪ ﭘﻪ درﻟﻮدﻟﻮ ﺳﺮه ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي ﭼﯥ د‬
‫ﻛﺒﺪ ﻏټﻮاﻟﻰ او ﺳﺨﺘﻮاﻟﻰ ﻳﯥ ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺿﻊ ﻛﻮي‪.‬‬
‫درﻣﻠﻨﻪ;‬
‫‪Syp. Jetepar TDS .1‬‬
‫‪ I.V 5% Dextrose .2‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻣﻜﻤﻞ ډول ﺳﺮه‬
‫ﺧﻮراك ﻧﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي ﭼﯥ ﺟﻮس‪ ،‬ﺷﺮﺑﺖ او ﻧﻮر ﻣﺸﺮوﺑﺎت‬
‫وڅښﻲ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﺟﺎزه ورﻛړل ﺷﻲ ﭼﯥ ﻫﺮڅﻪ ﻳﯥ ﺧﻮښﻪ وي وه ﻳﯥ‬
‫ﺧﻮري‪.‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﻏﻮړ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ‬
‫‪Diarrhoea‬‬
‫ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ ﻛﻴﺪاى ﺷﻲ ﭘﻪ ﺣﺎد ﺷﻜﻞ وي او ﻳﺎ ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ﺷﻜﻞ وي‪.‬‬
‫ﺣﺎده ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ‪:‬‬
‫)‪( Acute Diarhoea‬‬

‫ﻫﻐﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ ﭼﯥ د دوو ورځﻮ څﺨﻪ زﻳﺎت دوام وﻣﻮﻣﻲ د ﺣﺎدى‬

‫ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻲ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه ﻳﺎدﻳږي‪ ،‬ﻳﺎ د ﻫﻐﯥ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﯥ څﺨﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت ده ﭼﯥ د ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو دﻓﻌﺎت ﻳﯥ اوﺑﻠﻦ او د ﻧﺎرﻣﻞ ﺣﺠﻢ‬
‫څﺨﻪ زﻳﺎت ﺷﻲ او وﺧﺖ ﻳﯥ د ‪ 14‬ورځﻮ څﺨﻪ ﻛﻢ وي ‪ ،‬ﺣﺂده ﻧﺲ‬
‫ﻧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻠﻞ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫اﺳﺒﺎب ‪:‬‬
‫روﺣﻰ ﻓﺸﺎروﻧﻪ‪.‬‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ ﻋﺪم ﺗﻮازن‪.‬‬
‫ﻋﻀﻮى ﻣﻮاد ﻟﻜﻪ ‪Mushrooms, shelfish‬‬
‫درﻣﻞ‬
‫واﻳﺮس‬
‫ﺑﻜﺘﺮﻳﺎ‬
‫ﭘﺮوﺗﻮزوا‬
‫د ﻧﺎروغ وﺿﻌﻰ ﺗﻪ ﻛﺘﻞ ﻛﻴږي ﭼﯥ اﻳﺎ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ ‪Mild,‬ړ‬
‫‪ Moderat‬او ﻛﻪ ﺷﺪﻳﺪه ده او دﻧﺎروغ د ﻣﻮﺟﻮده وﺿﻌﻰ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻳﺪى ﻣﺎﻳﻌﺎت ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫د ګﻴﺪې د درد ﻟﭙﺎه ﻧﺎروغ ﺗﻪ ‪ Spsmolytic‬درﻣﻞ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Lomotil‬ﻳﺎ ‪ Imodium‬درﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ د اورل د ﻻرې ورﻛړل ﺷﻲ‪.‬‬
‫د اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻮ ﭘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﯥ اﺧﺘﻼف دي‪Cap. ،‬‬
‫‪ Ampicillin 250 mg QID‬ﻳﺎ ‪ Tab. Septran 2 BD‬د اﻧﺘﺎن د‬

‫ﺗﺪاوۍ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪ ،‬ﻳﺎ ‪ Inj. Vibramycin‬اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‬

‫ﭼﯥ ﭘﻪ ورﻳﺪې ډرﻳﭗ ﻛﯥ ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻲ او ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ د ‪ Gastro-enteritis‬ﺳﺒﺐ واﺿﺢ ﻧﻪ وي‪،‬‬
‫ﻳﻮ ‪ Antiamobic‬درﻣﻞ ‪Metronidazol(Tab. Flagyle 400 mg‬‬
‫)‪ T.D.S‬ﻫﻢ آﺳﺘﻌﻤﺂﻟﻴږي‪.‬‬
‫د اورل د ﻻرې ﺗﻴﺮاﭘﻲ د اﻋﺮاﺿﻮ د ﺧﺘﻤﻴﺪو ﻟﭙﺎره د ‪2-3‬‬
‫ورځﻮﻟﭙﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻟﻮﻣړۍ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻛﯥ اړﻳﻨﻪ ده ﭼﯥ ﻧﺎروغ ﻧﺮم ﺧﻮراك وﻛړي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﺗﻪ ﻛﻴﻤﻴﺎوي ﺗﺴﻤﻢ واﻗﻊ ﺷﻮي وي‪ ،‬ﺑﻴﺎ د‬
‫ﻣﻌﺪې وﻳﻨځﻞ ډﯦﺮ اړﻳﻦ دى‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮې ﻧﺎروغ د ﺷﺎك ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﯥ وي‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول د‬
‫ﺷﺎك ﺗﺪاوى ورﺗﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻣﺰﻣﻨﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ‪.‬‬
‫‪Chronic Diarrhoea‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﻪ ﭼﯥ د څﻮارﻟﺴﻮ ورځﻮ څﺨﻪ ﻳﯥ ‪ Duration‬زﻳﺎت او د‬
‫ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ ﺳﺒﺐ ﻳﯥ اﻧﺘﺎﻧﻰ او ﻳﺎ ﻏﻴﺮ اﻧﺘﺎﻳﻲ وي‪.‬‬
‫ﻫﺮﻛﻠﻪ ﭼﯥ ﻳﻮ ﻧﺎروغ د ﻣﺰﻣﻨﯥ ﻧﺲ ﻧﺎﺳﺘﯥ څﺨﻪ ﭘﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ راﺷﻲ د ﺳﺒﺐ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻳﯥ د ﻻﻧﺪو ﻧﺎروﻏﻴﻮ ﭘﻪ اړه ﻓﻜﺮ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Amoebiasis‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪Chronic bacillary dysevtry.2‬‬
‫‪Giardiasis.3‬‬
‫‪Irritable bowel syndrome.4‬‬
‫‪T.B. abdomin.5‬‬

‫‪Tab. Flagyle 400 mg.TDS‬‬
‫‪ Cap. Oxytetracycline 250 mg. TDS‬ﻳﺎ ‪Septran 2‬‬
‫‪tab BD.‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻨۍ ﺗﺪاوي د ﻳﻮې اوﻧۍ ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪: Irritable bowel syndrome‬‬
‫‪ IBS‬ﭘﻪ ﻧﻮرو ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻫﻢ ﻳﺎدﻳږي ﻟﻜﻪ ‪Spastic colon, nervous‬‬
‫‪diarrhea, mucus colitis‬‬
‫ﻳﻪ زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ ځﻮان او ﺣﺴﺎس ﺷﺨﺺ وي او‬
‫وروﺳﺘﻪ د ﻫﺮې ﻏﺬا څﺨﻪ د ګﻴډې د درد څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي او د‬
‫ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو ﭘﻪ ﭘﺎس ﻛﻮﻟﻮ درد اراﻣﻴږي‪ ،‬ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮاد اﻣﻜﺎن‬
‫ﻟﺮي د ﻣﻴﻮﻛﺲ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي او ﻫﻢ ﭘﻪ ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو ﻛﯥ د وﻳﻨﯥ‬
‫د ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫‪Tranquillizer Tab.Diazepam 2 mg OD or BD‬‬
‫‪Antispasmodics Tab. Hyosine comp. TDS for 3-4‬‬
‫‪days‬‬
‫‪Flagyle 400 mg. TDS for 5-7 days‬‬

‫د ګﻴﺪې ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‪:‬‬
‫)‪( T.B Abdomin‬‬
‫د ﻛﻤﯥ درﺟﯥ ﺗﺒﯥ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﭼﯥ د ﻣﺎښﺎم ﭘﺮوﺧﺖ ﻟﻮړﻳږي‪ ،‬د‬
‫ګﻴﺪې درد‪ ،‬د وزن دﻻﺳﻪ ﺑﺎﺧﺘﻞ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪،‬ﭘﻪ ﺟﺲ ﺳﺮه‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭘﻪ ‪ Right iliac fosa‬ﻛﯥ ﻳﻮه ﻛﺘﻠﻪ ﺟﺲ ﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫زﻳﺎﺗﺮه ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻳﯥ ﺣﺒﻦ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ﻧﻮټ; د ﺗﺸﺨﻴﺺ وﺿﻊ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﯥ ﺑﺎﻳﺪ د ﺳﻴﻨﯥ اﻛﺴﺮى‪ ،‬د‬
‫وﻳﻨﯥ ﺑﺸﭙړﻣﻌﻴﺎﻧﺎت او ‪ Montous ، ESR‬اﺟﺮا ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Tab. Myrine-p 4-5 tab. As single dose‬ﻣﺨﻜﯥ د ﺳﻬﺎر‬
‫د ﭼﺎى څﺨﻪ ‪.‬‬
‫‪Tab. Pyridoxine 2 tab . OD‬‬

‫ﻗﺒﻀﻴﺖ‬
‫)‪( Constipation‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﯧﺮې ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د څﻮ ورځﻮ راﻫﯧﺴﯥ ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮاد ﭘﺎس ﻧﻪ‬
‫ﻛړي‪ ،‬دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ د ﻗﺒﻀﻴﺖ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮﻳﺎدﻳږي‪.‬‬
‫د ﻗﺒﻀﻴﺖ ﭘﻴﻞ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ د ﻟﻨډ وﺧﺖ راﻫﻴﯥ وي او ﻳﺎ د اوږد‬
‫وﺧﺖ راﻫﻴﺴﯥ وي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﻗﺒﻀﻴﺖ ﭼﯥ د ﻧږدې وﺧﺖ راﻫﻴﺴﯥ ﺷﺮوع ﺷﻮي وي اﺳﺒﺎب‬
‫ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫ ډﻳﻬﺎﻳډرﻳﺸﻦ‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻏﺬا او ﭘﻪ ځﺎى ﻛﯥ ﺗﻐﻴﺮ راﺗﻠﻞ‪.‬‬
‫ او د ځﻴﻨﻮ درﻣﻠﻮ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻋﻮارض‪.‬‬
‫ﻣﺰﻣﻦ ﻗﺒﻀﻴﺖ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﯥ د ﻳﻮ ﻳﺎ د ﻻﻧﺪې ﻓﻜﺘﻮروﻧﻮ د ﻳﻮ‬
‫ځﺎى ﻛﻴﺪو څﺨﻪ ﻣﻨځ ﺗﻪ راﺷﻲ‪.‬‬
‫ د ﺳﺒﺰﻳﺠﺎﺗﻮ او ﻣﻴﻮه ﺟﺎﺗﻮ ﻛﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫ د ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﻛﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫ ځﻨډﻧۍ ډﻳﺰﻳﻨټﺮي‪.‬‬
‫ ﻣﺼﺮوﻓﻪ ژوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د ﺧﭙﻠﻮ ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو ﭘﺎس‬
‫ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻫﻴڅ وﺧﺖ وﻧﻠﺮي او ﻳﺎ ﻛﻢ وﺧﺖ وﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ دﻏﻪ‬
‫وﺧﺖ ﻛﯥ د ﻏﺎﻳﻄﻪ ﻣﻮادو د ﻋﻤﻠﻴﻲ ﻳﺎ ‪ Defaecation‬د ﻋﺼﺒﻲ‬
‫ﻋﻜﺴﺎﺗﻮ ﺗﻨﺒﻊ ﻣﻨﻊ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﯥ د ګﻴﺪې د ﻋﻀﻼﺗﻮ د ټﻮن ﻛﻤښﺖ وﻟﺮي‪.‬‬

‫ د ﻫﻐﻪ درﻣﻠﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭼﯥ د ﻛﻮﻟﻤﻮ ﺣﺮﻛﺎت ﻛﻤﻮي‪.‬‬

‫ ﻣﻴګﺰو ډوﻣﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺪاوي;‬
‫ ‪ 1-2 : Liquid paraffine‬ﻗﺎﺷﻮﻗﻲ د ﺷﻴﺪو ﭘﻪ ﭘﻴﺎﻟﻪ ﻛﯥ د‬
‫ﺷﭙﯥ ﭘﺮ ﻣﻬﺎل‪.‬‬
‫ ‪ 10-15 : Skilax drops‬څﺎڅﻜﯥ ﭘﻪ ﺷﭙﻪ ﻛﯥ‪.‬‬
‫ﻛﺎﻧګﯥ‬
‫‪Vomiting‬‬
‫د ﺧﻮﻟﯥ او د ﭘﻮزې د ﻻرې د ﻣﻌﺪې د ﻣﺤﺘﻮﻳﺎﺗﻮ وﻳﺴﺘﻠﻮ ﺗﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪Inj. Stemtil or Largectil I.M .1‬‬
‫‪I.V. Saline .2‬‬
‫‪ .3‬ﺳﺒﺒﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺪاوي ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣړۍ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮﺷﺶ وﺷﻲ ﭼﯥ د ﻛﺎﻧګﻮ ﺳﺒﺐ ﭘﻪ ﻳﻘﻴﻨﯥ ډول ﺳﺮه‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻲ‪ ،‬ﭼﯥ د ﻛﺎﻧګﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ ﻧﻮر ﻣﻠګﺮي اﻋﺮاض راﻣﻨځﻪ ﺗﻪ‬
‫ﻛړي دي‪.‬‬
‫ﻻﻧﺪې ﻳﯥ ‪ Associated‬اﻋﺮاض او اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ دي‪.‬‬
‫ اﺳﻬﺎﻻت‪.‬‬
‫ اﭘﻨډﻳﻜﺲ اﻟﺘﻬﺎب‪.‬‬

‫ﭘﻪ ‪ Rt iliac fosa‬ﻛﯥ درد‪.‬‬ ‫‬

‫ ﺷﺪﻳﺪ ﺳﺮدرد او د ﻏﺎړى ﺷﺨﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫ ‪. Meningitis‬‬
‫ ﺣﻤﻞ‪.‬‬
‫ اﻣﻴﻨﻮورﻳﺎ‪.‬‬
‫ ﻏﺬاﺋﻲ ﺗﺴﻤﻢ‪.‬‬
‫ زاړه اﺷﺨﺎص ﭼﯥ د ﺳﻴﻨﯥ د درد ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ وﻟﺮي‪.‬‬
‫ د ﺷﻜﺮ ﻧﺎروﻏﻲ‪ .‬ﻛﻴټﻮاﺳﻴﺪوزس‪.‬‬
‫اﻳټﻜۍ‬
‫)‪(Hiccough‬‬
‫ﻣﻘﺎوم اﻳټﻜﯥ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﺮﻛټﺲ ﻛﯥ ﻳﻮه ﻃﺒﯥ اﻳﻤﺮﺟﻨﺴﻲ ده ﭼﯥ‬
‫ځﻴﻨﯥ ﺣﺎص اﺳﺒﺎب ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫ ﻫﺮه ﻧﺎروﻏﻲ ﭼﯥ ډﻳﺎﭘﺮاګﻢ ﺗﺨﺮﻳﺶ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﻳﻮرﻳﻤﻴﺎ‪.‬‬
‫ ‪Hystercal‬‬
‫ ‪Idiopathic‬‬
‫ ‪Inj. Stemetil or Inj Largectal 6 hourly‬‬
‫ ﻳﻪ ﻳﻮ ‪ Closed paper bag‬ﻛﯥ ﺗﻨﻔﺲ ﻛﻮل‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ‪ Lignocain‬ﺳﻠﻮﺷﻦ ﺳﺮه د ﻏﻮږوﻧﻮ ﺳﻮرواﻟﻰ‪ .‬؛‬
‫ وروﺳﺘﻪ د ﻫﺮ ‪ 3-5‬دﻗﻴﻘﻮ څﺨﻪ د ﺷﻴﺪو څښﻞ‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺳﺒﺐ ﻳﯥ ﻳﻮرﻳﻤﻴﺎ وه او ﻳﺎ ﻫﻐﻪ ﻧﺎروﻏﻲ وه ﭼﯥ ډﻳﺎﭘﺮاګﻢ‬

‫ﺗﺨﺮﻳﺶ ﻛﻮي ﻧﻮ ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ روﻏﺘﻮن ﺗﻪ واﺳﺘﻮل‪.‬‬
‫‪ Renal‬ﻳﺎ ‪Biliary Colic Pain‬‬

‫دﻏﻪ دردوﻧﻪ د ﻣﻮﺟﻮ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ راﻣﻨځ ﺗﻪ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ د ﻳﻮ څﻮدﻗﻴﻘﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﺎﺗﯥ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Sever Renal Pain‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺳﻜﻴﺠﻮل ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ ‪Inj.Dicloran. Intra Gluteal‬‬
‫ ‪ Antispasmotic Inj.‬د ﻣﺜﺎل ﻟﻜﻪ ‪Buscopan I.V‬‬
‫ ‪I.V drip 1000 cc. 5% glucose with 1-2 ampules‬‬
‫‪of Inj antispasmotic medicine give prolonged‬‬
‫‪effect‬‬
‫‪: Biliary Colic‬‬
‫‪ Biliary stone .1‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪.‬‬
‫‪ .2‬زﻳړى‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻪ ‪ Rt‬ﻫﺎﻳﭙﻮﻛﺎﻧﺪرﻳﻢ ﻛﯥ درد‪.‬‬
‫د ﻛﺎﻧګﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺑﻪ ﻳﯥ ﺧﺎﺻﻪ ﻧښﻪ وي‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪: Renal Colic‬‬
‫‪ .1‬د ‪ Renal Stome‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻫﻴﻤﺎﭼﻮرﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ .3‬اﻧﻴﻮرﻳﺎ‪.‬‬

‫‪ .4‬ﭘﻪ ﻟﻤﺒﺮ ﺳﺎﺣﻪ ﻛﯥ درد‬

‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻛﯥ د درد ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻟﻪ ﺧﻮا څﺨﻪ ﺑﻠﯥ ﺧﻮا ﺗﻪ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻣﺰﻣﻦ ټﻮﺧﻰ‬
‫‪Chronic Cough‬‬
‫ﻣﺰﻣﻦ ټﻮﺧﻲ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دي‪.‬‬
‫‪. Allergic .1‬‬
‫‪. Infective .2‬‬
‫‪: Allergic‬‬
‫د دﻏﻪ دول ټﻮﺧﻲ ﻟﺮوﻧﻜﻲ ﻧﺎروﻏﺎن ﺑﻪ د ﻻﻧﺪې ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﻮدرﻟﻮدوﻧﻜﻲ‬
‫وي‪.‬‬
‫ ‪ Wheezing‬ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻪ ﻛﻠﻚ وي ﺑﻬﺮ ﺗﻪ راوﺗﻞ ﺑﻪ ﻳﯥ ډﯦﺮ ﺳﺘﻮﻧﺰﻣﻦ وي‪.‬‬
‫ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻪ ﺳﭙﻴﻦ رﻧګﻪ وي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻧﻮر ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻳﯥ ﻟﻜﻪ ﭘﺮﻧﺠﻲ او اوﺑﻠﻨﯥ ﺳﺘﺮګﯥ‪.‬‬ ‫‬
‫‪: Infective‬‬
‫ ﻧﺎروغ ﺑﻪ د ﺳګﺮټﻮ ﻣﺰﻣﻦ څښﻮﻧﻜﻲ وي‪.‬‬
‫ ﺑﻠﻐﻢ ﺑﻪ زﻳړ‪ ،‬ﺷﻨﻪ او ﭘﻪ اﺳﺎﻧﯥ ﺧﺎرﺟﻴږي‪.‬‬
‫ ﺳﺘﻮﻧﯥ ﺑﻪ ﺳﻮر ﺧﻮ ﻛﻮﻧﺠﻴﺴټﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫د اﻟﺮﺟﻴﻚ ټﻮﺧﻲ ﻟﭙﺎره‪ ،‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ د اﻟﺮﺟﻴﻚ ټﻮﺧﻲ ﺿﺪ ﺷﺮﺑﺖ‬
‫ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ ،‬ﻟﻜﻪ ‪Syp. Actifed 2 TSF TDS‬‬

‫د ‪ infective‬ټﻮﺧﻲ ﻟﭙﺎره‪ ،‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ او ‪Cough‬‬

‫‪ supressant‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي ﻟﻜﻪ ‪Devenol Cough Syrup‬‬
‫ﺑﻮﻟﻲ ﻗﻨﺎت اﻧﺘﺎن‬

‫)‪(UTI‬‬
‫زﻳـﺎﺗﺮه ﻧﺎروﻏـﺎن ‪ OPD‬ﺗـﻪ د ‪ UTI‬ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻛـﻮي‪ ،‬ﭼـﯥ دﻏــﻪ‬
‫ﻧﺎروﻏﺎن د ﺗﺸﻮ ﻣﺘﻴﺎزو د ﺳﻮځﻴﺪو څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي ﭼﯥ ﻛﻴـﺪاى‬
‫ﺷــﻲ ﭘــﻪ ادرار ﻛــﯥ ‪ Pus‬ﻳــﺎ وﻳﻨــﻪ ﻫــﻢ ﻣﻮﺟــﻮده وي‪ .‬ﺧــﻮ ﭘــﻪ زﻳــﺎﺗﺮه‬
‫ﻛﻴﺴـــﻮﻧﻮ ﻛـــﯥ ﻳـــﯥ ﻧﺎروﻏـــﺎن د د ادرارو د ﺳـــﻮځﻴﺪو څﺨـــﻪ ډﯦـــﺮ‬
‫ﺷــﻜﺎﻳﺖ ﻛــﻮي‪ ،‬ﭼــﯥ ﻛﻠــﻪ د ﻧــﺎروغ څﺨــﻪ ډاﻛټــﺮ ﺗﺎرﻳﺨﭽــﻪ اﺧﻠــﻲ ‪،‬‬
‫ﻧﺎروغ ورﺗﻪ واﻳـﻲ‪ ،‬ﺗﺸـﯥ ﻣﺘﻴـﺎزې ﻣﯧـﯥ ﺳـﻮځﯥ ﻳـﺎ ﭘـﻪ ﻛـﯥ وﻳﻨـﻪ ﻳـﺎ‬
‫‪ pus‬ﻣﻮﺟﻮد دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دا ډول ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻻﻧﺪې ټﻜﯥ ﻧﻮټ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ اﻳﺎ ﻧﺎروغ ﺗﺒﻪ ﻟﺮي او ﻛﻪ ﻧﻪ ؟‬
‫ ﭘــﻪ ‪ Urethra‬ﻛــﯥ د ﺷــګﯥ او ﻳــﺎ د ﺗﯧګــﯥ د ﺗﻴﺮﻳــﺪو ﺗــﺎرﻳﺨﭽﯥ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ‪ Renal Calculi‬ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي‪.‬‬
‫ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛـﯥ ﭼـﯥ ‪ persistent lumber pain‬وي او ﻳـﺎ‬
‫د ﭘښﺘﻮرګﯥ ﭘﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﻛﯥ درد ﻣﻮﺟـﻮد وي‪ ،‬ﻧـﻮ دا دا ﻣﻌﻨـﺎ ورﻛـﻮي‬
‫ﭼﯥ د ﻧﺎروغ د ﭘښﺘﻮرګﯥ اﻧﺘﺎن ﻟﺮي‪.‬‬

‫ ‪ Haematuria‬زﻳﺎﺗﺮه وﺧﺖ د ‪ Renal Stone‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬

‫ د ‪ Pus‬ﻣﻮﺟﻮدﻳــﺖ ‪ UTI‬ﻟــﻪ اﻣﻠــﻪ او ﻳــﺎ د وﻳﻨــﺮل ﻧــﺎروﻏﻲ ﻟــﻪ‬
‫اﻣﻠﻪ وي ﻟﻜﻪ ‪. Gonorrhaea‬‬
‫ د ﺷﻜﺮ ﭘﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ ‪ UTI‬ﻣﻮﺟـﻮد وي‪ ،‬ﻧـﻮ ﺑﺎﻳـﺪ ﭼـﯥ د ﻧـﺎروغ‬
‫څﺨﻪ د ﺷﻜﺮ د ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ اړه ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ واﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ‪ Burning micturition‬ﺳﺒﺐ د ﻟﻮړې ﺗﺒﯥ ﻟـﻪ اﻣﻠـﻪ و‬
‫) ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د ﻫـﺮ ﺳـﺒﺐ څﺨـﻪ ( ﻧـﻮ ﻧـﺎروغ ﺗـﻪ ﺗﻮﺻـﻴﻪ ﻛﻴـږي ﭼـﯥ زﻳـﺎت‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎت واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﻪ ‪ UTI‬ﺑﺎﻧﺪې ﺷﻚ راﻏﻲ‪ ،‬ﻧﻮ ﻧﺎروغ ﺗـﻪ اﻧﺘـﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴـﻚ ورﻛـﻮل‬
‫ﻛﻴــږي‪ Urixin،‬د ‪ 3-5‬ورځــﻮ ﻟﭙــﺎره ﻳــﺎ ﻧــﻮر ﻣﻨﺎﺳــﺐ اﻧﺘــﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴــﻚ‬
‫ﺳﺮه د ‪ Citralka syrup‬ﺳﺮه ‪ 2‬ﻗﺎﺷﻮﻏﻲ ﭘﻪ ﻳـﻮ ګـﻴﻼس اوﺑـﻮ ﻛـﯥ‬
‫اﭼﻮل ﻛﻴږي او ﻧﺎروغ ﺗﻪ د ورځﯥ درې ځﻠﯥ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻛـﻪ ‪ Renal colic‬ﻣﻮﺟـﻮد وي ﭘـﻪ ‪ Antispasmotic‬درﻣﻠـﻮ ﺳـﺮه‬
‫ﻳﯥ ﺗﺪاوي ﻛﻮو‪.‬‬

‫ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ‬
‫)‪(Weakness‬‬
‫ﻛﻤﺰور ﺗﻴﺎ د ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛﯥ ﻳﻮ ډﯦﺮ ﻋﺎم ﺷﻜﺎﻳﺖ دي‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫څﺮګﻨﺪ ډول دا ﭘﻪ ګﻮﺗﻪ ﻛﻮي ﭼﯥ د ﻛﻤﺰوﺗﻴﺎ څﺨﻪ ﻣﺎﻧﺎ ﻓﺰﻳﻜﻲ‬
‫ﻛﻤﺰوي ده‪ ،‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﯥ دﻏﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ګﺮوپ‬
‫ﻧﺎورﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺎﻧﺎګﺎﻧﻲ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻳﻮ ځﻮان ﺷﺨﺺ د دﻏﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺳﺮه اﻛﺜﺮاً دا ﻣﺎﻧﺎ ورﻛﻮي ﭼـﯥ‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﺧﭙﻠﻪ ﻣﻨﯥ ﺿﺎﻳﻊ ﻛﻮي‪ ،‬ﻳﺎ د ﺷﭙﯥ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﯥ‬
‫او ﻳــﺎ د ‪ ) Masturbation‬د ﻻس ﭘــﻪ واﺳــﻄﻪ د ﻣﻨــﯥ وﻳﺴــﺘﻞ( ﭘــﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ‪.‬‬
‫‪ .2‬او ﻛﻠــﻪ ﭼــﯥ د ﻣﺘﻮﺳــﻂ ﻋﻤــﺮ ﺷﺨﺼــﺲ د دﻏــﻪ ﻛﻤﺰوﺗﻴــﺎ څﺨــﻪ‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪ ،‬ﻣﺎﻧﺎ ﺗﺮې ‪ Sexual‬ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ ده‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻛﻪ ﭼﯧﺮﺗﻪ ﻳﻮه ښځﻪ د ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ څﺨـﻪ ﺷـﻜﺎﻳﺖ ﻛـﻮي‪ ،‬ﻧـﻮ ﺑـﻪ ﻳـﺎ‬
‫‪ Leucorrhoea‬ﻳﺎد ﻣﻴﺎﺷـﺘﻨﯥ ﻋـﺎدت زﻳـﺎﺗﻮاﻟﻰ او ﻳـﺎ ﺑـﻪ ﻛـﻢ ﺧﻮﻧـﻪ‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ .4‬زاړه اﺷــﺨﺎص ﻧﺎرﻳﻨــﻪ او ښــځﻴﻨﻪ دواړه ﭼــﯥ د ﻛﻤﺰورﺗﻴــﺎ څﺨــﻪ‬
‫ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‬
‫‪ .5‬ﻫﻐــﻪ ﻧــﺎروغ ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﺳــﺎﻳﻜﻮﻟﻮﺟﻴﻜﻰ ډول ﺳــﺮه ﭘﺮﻳښــﺎﻧﻪ وي‪،‬‬
‫زﻳﺎﺗﺮه وﺧـﺖ د ﻛﻤﺰورﺗﻴـﺎ څﺨـﻪ ﺷـﻜﺎﻳﺖ ﻛـﻮي‪ ،‬ﻧـﻮ ﭘـﻪ دوئ ﻛـﯥ ﭘـﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ډول ﺳﺮه ﻓﺰﻳﻜﻰ ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬

‫‪Inj. B. Complex in I.V drip along with inj .I‬‬
‫‪. Calcium‬‬
‫‪Multivitamin .II‬‬
‫‪ .III‬د ﻛﻢ ﺧﻮﻧۍ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ‪ Inj.Jectofer plus I.M. OD‬د‬
‫ﻟﺲ ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫ﭘښﻮ دردوﻧﻪ‬
‫‪Legs Pain‬‬
‫ﻳﻮ ﻧﺎروغ ﭼﯥ د ﭘښﻮ ﻟﻪ درد څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ درﺳﺖ‬
‫‪.‬ډول ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﺷﻲ ﭼﯥ ﺗﺮڅﻮ ﻻﻧﺪې ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ وﺿﺤﻪ ﻛړي‬
‫‪ .1‬ورﻳﺪې ‪ : Insufficiency‬ﭼﯥ زﻳﺎرﺗﻪ ﭘﻪ ﭼﺎﻏﻮ ﺧﻠﻜﻮ ﻛﯥ ﻟﻴﺪل‬

‫‪ .2‬ﭘﻪ اﻟﻜﻮل څښﻮﻧﻜﻮ اﺷﺨﺎﺻﻮ ﻛﯥ ‪ ،‬د ‪ Vit. B‬ﻓﻘﺪان د ‪Leg‬‬
‫‪ cramps‬ﻳﻮ ﺳﺒﺐ دى‪.‬‬
‫‪ : Diabetes mellitus .3‬د ﺷﻜﺮﭘﻪ ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﻴﻮروﭘﺘﻲ‬
‫ﭘﻴﺪاﻛﻴږي‪ ،‬ﭼﯥ د دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻮ اﺧﺘﻼط د ﭘښﻮ درد دي‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻫﻤﺪارﻧګﻪ د ﺗﻨګﻮ او ﻛږو ﺑﻮټﺎﻧﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ او ﻛﻤﺰورﺗﻴﺎ‪.‬‬
‫‪ .6‬د ﺳګﺮټﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪.‬‬

‫‪ .7‬اﻳډﻳﻮ ﭘﺎﺗﻴﻚ‪..‬‬
‫ﺗﺪواي‪:‬‬
‫‪ .I‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ‪ precipitatng‬اﺳﺒﺎب ﻣﻌﻠﻮم وو ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺪاوي ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ Tranquillizer .II‬ﻟﻜﻪ ‪ Diazepam 2mg TDS‬د ‪ 3-4‬ورځﻮﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ Quinine sulphate 60 mg .III‬د وﻳﺪه ﻛﻴﺪو ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﯥ‪ .‬ﻛﻪ‬
‫‪ Aspirin‬ورﺳﺮه ﻳﻮځﺎى ﺷﻲ ښﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ورﻛړي‪.‬‬
‫ﺧﺎرښ‬
‫‪Itching‬‬
‫اﻣﻜــﺎن ﻟــﺮي ﭘــﻪ ﻋﻤــﻮﻣﻲ ډول وي او ﻳــﺎ ﭘــﻪ ﻣﻮﺿــﻌﻲ ډول وي‪ ،‬ﭘــﻪ‬
‫ﻣﻮﺿــﻌﻲ ډول د ‪ Eczema,Localised allergic rash‬ﻳــﺎ ‪Local‬‬
‫‪ fungal infection‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬
‫د ‪ Groins‬ﭘﻪ ﺳـﺎﺣﻪ ﻛـﯥ‪ ،‬ﭘـﻪ ګﻮﺗـﻮ ﻛـﯥ‪ ،‬او د اګـﺰﻳﻼ ﭘـﻪ ﺳـﺎﺣﻪ ﻛـﯥ‬
‫‪ Itching‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ د ‪ Ring worm infection‬ﻟﻪ اﻣﻠﻪ وي‪.‬‬
‫د ‪ Generalised itching‬اﺳﺒﺎب ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪Scabies‬‬ ‫‪.I‬‬
‫ﺷﻜﺮﻧﺎروﻏﻲ‬ ‫‪.II‬‬
‫‪ .III‬درﻣﻠﻮ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ‬
‫‪ .IV‬ﺑﻨﺪﺷﻲ زﻳړى‬
‫‪ .V‬د ﺧﻔﻆ اﻟﺼﺤﻲ ﻧﻪ ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﻮل‪.‬‬

‫‪ .1‬د ‪ Ring worm infection‬ﻟﭙـﺎره‪ Tineafex ointment :‬د ورځـﯥ ‪2-‬‬

‫‪ 3‬ځﻠﯥ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻲ‪ ،‬د ‪ 7-12‬ور ځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ .2‬د ‪ Scabies‬ﻟﭙـﺎره‪ Tincture Benzyl Benzoate 15% :‬د ﻏـړۍ څﺨـﻪ‬
‫ﻻﻧﺪې ﭘﻪ ټﻮل ﺑﺪن ﺑﺎﻧﺪې اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي او ﭘﻪ ﻧـږدې ورځ ﻛـﯥ ﺑﺎﻳـﺪ ﺟـﺎﻣﯥ‬
‫ﺑﺪﻟﻲ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪Generalised Arthritis‬‬
‫ﭘﻪ ﺣﺎد ﻳﺎ ﭘﻪ ﻣﺰﻣﻦ ډول ﺳـﺮه درﻧـﺎك ﻣﻔﺎﺻـﻞ د ډﯦـﺮو ﻧﺎروﻏـﺎﻧﻮ ﻳـﻮه‬
‫ﻋﺎﻣﻪ ﺳـﺘﻮﻧﺰه ده‪ ،‬او زﻳـﺎت ﻧﺎروﻏـﺎن ﭼـﯥ ‪ OPD‬ﺗـﻪ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ ﻛـﻮي د‬
‫ﻣﻔﺎﺻﻠﻮ د دردوﻧﻮ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫د ‪ Arthritis‬ﻣﻬﻢ ډوﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‪.‬‬
‫‪Osteo arthritis .1‬‬
‫‪Rhematoid arthritis .2‬‬
‫‪Rheumatic fever .3‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬د ‪ Traumatic arthritis‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻪ ﺗﻴﺮ وﺧﺖ ﻛﯥ او ﻳﺎ‬
‫ﭘـــﻪ ﻧـــږدې وﺧـــﺖ ﻛـــﯥ د ﻏﻮرځﻴـــﺪو او د ﺗﺮﺿـــﻴﺾ ﺗـــﺎرﻳﺨﭽﯥ ﭘـــﻪ‬
‫ﭘﻮښﺘﻨﯥ ﺳﺮه ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪: Osteo Arthritis‬‬
‫وروﺳﺘﻪ د ‪ 50‬ﻛﺎﻟﻮ د ﻋﻤـﺮ څﺨـﻪ د وزن د ﺿـﺎﻳﻊ ﻛﻴـﺪو د ﻋﻤﻠﻴـﻲ ﻟـﻪ‬
‫اﻣﻠــﻪ ﭘــﻪ ﻣﻔﺎﺻــﻠﻮ ﻛــﯥ ‪ Degenerative‬ﺗﻐﻴــﺮات راﻣــﻨځ ﺗــﻪ ﻛﻴــږي‪،‬‬
‫ﭼــﯥ ﭘــﻪ ﻣﻔﺎﺻــﻠﻮ ﻛــﯥ درد ﻣﻮﺟــﻮد وي ﺧﻮداﻟﺘﻬــﺎب ﻋﻼﻳــﻢ ﭘﻜــﯥ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫د ﺣﺎدې ﻣﺮﺣﻠﻲ ﭘﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻛﯥ‬
‫‪.1‬اﺳﺘﺮاﺣﺖ‪.‬‬
‫‪Indocid,Dicloran,‬‬ ‫‪.2‬اﻧﻠﺠﻴﺰﻳـــــــــﻚ د ﻣﺜـــــــــﺎل ﭘـــــــــﻪ ډول‬
‫‪ Phenylbutazon, Brufen,‬او داﺳﯥ ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪Quinin sulphate 60 mg one at bed time‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪.4‬ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻛﺮﻳﻤﻮﻧﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻟﻜﻪ ‪Brufen Cream‬‬
‫‪ .5‬ﭘﻪ ﺳﺨﺘﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ د اورل د ﻻرې ‪ Steroid‬ﻫﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪.‬‬
‫‪: Rheumatoid Arthritis‬‬
‫دﻏﻪ ﻧﺎروﻏﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎً ښځﯥ وي ﭼﯥ د ګﻮﺗـﻮ او د ﻻس ﺑﻨﺪوﻧـﻪ ﭘﻜـﯥ‬
‫ﭘــﻪ اﻓـــﺖ اﺧﺘـــﻪ وي‪ .‬د ګﻮﺗـــﻮ ﭘړﺳــﻮب او ﭘـــﻪ ‪ Wrist‬ﻣﻔﺼـــﻞ ﻛـــﯥ د‬
‫ﻻﺳﻮﻧﻮ اﻧﺤﺮاف ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫د ﺣﺎد درد ﭘـﻪ ﺟﺮﻳـﺎن ﻛـﯥ ﻫـﺮ څﻠـﻮر ﺳـﺎﻋﺘﻪ وروﺳـﺘﻪ دوه داﻧـﯥ‬ ‫‪.1‬‬
‫‪ Aspirin‬ټﻴﺒﻠﻴټ د ﻏﺬا ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى اﺳـﺘﻌﻤﺎل ﺷـﻲ‪ .‬او ﻛﻠـﻪ ﭼـﯥ د‬
‫درد ﺣــــﺎده ﻣﺮﺣﻠــــﻪ ﭘــــﺎى ﺗــــﻪ ورﺳــــﻴږي ﭘﻴــــﺎ ﻧــــﺎروغ ﺗــــﻪ اﺳــــﭙﺮﻳﻦ‬
‫‪ Maintenace‬ډوز ﻳﻮ ټﻴﺒﻠﻴټ څﻠﻮر وﺧﺘﻪ د ورځﯥ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګــﻪ د ورځــﯥ دوه ځﻠــﯥ ﭘــﻪ ګﺮﻣــﻮ اوﺑــﻮ ﻛــﯥ ﭘﺮﻳﻮﺗــﻞ ﻫــﻢ‬ ‫‪.2‬‬
‫ډﯦﺮه ښﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ورﻛﻮي‪.‬‬

‫ﭘﺮﻳﺴﻜﺮﻳﭙﺸﻦ‬
Prescriptions

‫د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴټﻢ اﻧﺘﺎﻧﺎت‬

Respiratory System Infection
. ‫د ﭘﻮرﺗﻨﯥ ﺳﻴﺴټﻢ ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ډول دي‬
. Pharyngitis
. ( Tonsillitis ) ‫د ټﺎﻧﺴﻠﻮ اﻟﺘﻬﺎب‬
. ( Sinusitis )‫د ﺳﺎﻳﻨﺴﻮﻧﻮ اﻟﺘﻬﺎب‬
. ( Pneumonia )‫ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻐﻞ‬
. ( Bronchopneumonia )‫ﺑﺮاﻧﻜﻮﻧﻤﻮﻧﻴﺎ‬
. ( Bronchitis )‫د ﻗﺼﺒﺎﺗﻮ اﻟﺘﻬﺎب‬
: ‫درﻣﻞ‬
Cap. Amoxil 250-500 mg. TDS
‫ﻳﺎ‬
Tab. Septran 2 BD
‫ﻳﺎ‬
Tab. Erythrocin 250-500 mg. TDS
Syp Actifed ‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ټﻮﺧﻰ او ﭘﺮﻧﺠﯥ ﻣﻮﺟﻮد وي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ورﺳﺮه‬
. TDS
Saline gargles BD
.‫ ورځﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‬3-5 ‫ﺗﺪاوى د‬

‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي اﻧﺘﺎن ﺷﺪﻳﺪ و‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻳﻮ دﻻﻧﺪې اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻮ څﺨﻪ‬

‫‪Tab. Augmentin 375 mg. TDS‬‬
‫‪Cap. Velosef 500 mg. TDS‬‬
‫د ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻐﻞ) ‪ ( pneumonia‬او د ﺑﺮاﻧﻜﻮﻧﻤﻮﻧﻴﺎ ﭘﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻳﻮ‬
‫دﻻﻧﺪې درﻣﻠﻮ څﺨﻪ ورﺳﺮه اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻮو ﺗﺮڅﻮ ښﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ورﻛړي‪.‬‬
‫‪Inj. Gentamycin 80 mg.BD IM/IV‬‬
‫‪Inj. Kanamycin 500 mg. BD IM/IV‬‬
‫ﺗﻮﺑﺮﻛﻠﻮز‬
‫)‪( Tuberculosis‬‬
‫درﻣﻞ‪:‬‬
‫‪Cap. Rifampicin 450 mg. OD‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪Tab. I.N.H. 100 mg 3 Tab. OD‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪Tab. PZA 500 3 Tab. OD‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪Tab. Myambutol 400 mg. 3 Tab. OD.4‬‬
‫‪Tab. Vita (Pyridoxin) 50 mg. 1 OD .5‬‬
‫ټﻮل درﻣﻞ د ﺳﻬﺎر د ﻧﺎﺷﺘﻲ ﺳـﺮه ﻳـﻮ ځـﺎى اﺳـﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪ ،‬ﺗـﺪاوى د‬
‫ﺷﭙږو ﻣﻴﺎﺷﺘﻮ څﺨـﻪ ﺗـﺮ ﻳـﻮ ﻛﺎﻟـﻪ ﭘـﻮرې ﺑﻐﻴـﺮ د ﻛـﻮﻣﻲ وﻗﻐـﻲ څﺨـﻪ‬
‫دوام ﭘﻴﺪاﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ Combination therapy‬ﻳﯥ ډﯦﺮ ښﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪Myrin P 4- OD‬‬
‫دﻏﻪ درﻣﻞ ټﻮل ذﻛﺮﺷﻮي ﭘﻮرﺗﻪ درﻣﻞ ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ اﺳﺘﻔﺮاﻗﺎت درﻟﻮدل ﺑﻴﺎ ‪. Myrin-4 OD‬‬

‫ﻧﻮټ‪ Vita 6 (pyridoxine) 50 mg. OD :‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ډﻳﺮ اړﻳﻦ دى‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﻳﻮ د ﻻﻧﺪې ﻣﻠټﻲ وﻳټﺎﻣﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ څﺨـﻪ دﻣﺨـﺎﻓﻈﻮي ﺗـﺪاوۍ‬
‫ﻟﭙﺎره ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Theragran-M 1 OD .1‬‬
‫‪Optilet-M 1 OD .2‬‬
‫د ﺑﻮﻟﻰ ﻗﻨﺎت اﻧﺘﺎﻧﺎت‬

‫)‪(U.T.I‬‬
‫‪Tab. Septran DS 1 BD‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫‪Tab. Norazxin 400 mg 1 BD‬‬
‫ﭘﻮرﺗﻨۍ ﺗﺪاوى د ﭘﻨځﻮ ورځﻮ ﻟﭙﺎره ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬د ‪ Citralka‬ﭘﻪ‬
‫ﻋﻼوه ﻛﻮﻟﻮ د ﺗﺪاوۍ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻮره ﻫﻢ ښﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي ﭼﯥ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﻛﭽﻪ ﻣﺎﻳﻌﺎت واﺧﻠﻲ‪.‬‬

Enteric Fever
(PUO, more than one week)
:‫درﻣﻞ‬
Cap, Amoxil 500 mg. 2 Cap.QID X 2 Weeks .1
‫ﻳﺎ‬
Tab. Septran DS 1 BD X 2 Weeks .2
‫ﻳﺎ‬
BD X ‫ ﺑﻴﺎ ﻳﻮ ټﻴﺒﻠﻴټ‬Tab. Ofloxin 200 mg. 2 BD x 2 days .3
. 8 days
Tab. Ciprofloxin 250-500 mg. B.D .4
.‫ﺗﺪاوي د ﻟﺴﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ څﻮارﻟﺴﻮ ورځﻮ ﭘﻮرې دوام ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‬
Panadol Tab. 1-3 TDS .5
‫ﭘﻴﭽﺲ‬
(Dysentery)
Amoebic/Girdiasis
:‫درﻣﻞ‬
.‫ ورځﻮ ﻟﭙﺎره‬3-5 ‫ د‬Tab. Flagyl 400 mg. 1-2 tab TDS .1
‫ﻳﺎ‬
Tab. Entamizol DS 1 Tab. TDS .2
‫ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ‬Tab. Spasmocibolgin 1 Tab. TDS .3
.‫د ګﻴډې درد ﻣﻮﺟﻮد وي‬

‫‪ Syp. Kaopect 2 TSF TDS .4‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﻛﻪ ﭼﯥ‬

‫اﺳﻬﺎﻻت ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪Bacilary Dysentery‬‬
‫‪Tab. Septran DS 1 BD.1‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ Cap. Ampicillin 250-500 mg. 1 QID.2‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ‬
‫ﭼﯥ ﺷﺪﻳﺪ اﻧﺘﺎن ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫‪Ciprofloxin 250-500 mg. 1 BD.3‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Norfloxacin 400 mg. 1 BD.4‬‬
‫د ﺗﺒﯥ او اﻧټﻲ ﺳﭙﺰﻣﻮټﻴﻚ درﻣﻞ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻧﺎروغ ﭘﻪ ﻣﻨﻈﻢ ډول ﭘﻪ ‪ ) ORS‬ﻳﻮ ﭘﺎﻛټ ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻴټﺮاوﺑﻮﻛﯥ( ﺳﺮه‬
‫رﻳﻬﺎﻳډرﻳټ ﻛﻴږي‪ ،‬ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ ورﻳﺪى ﻧﺎروغ ﺗﻪ ورﻳﺪى‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎت ورﻛﻮل ﻛﻴږي ﻟﻜﻪ ‪ 5% Dextrose‬ﻳﺎ ‪Saline‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪. Ringer's Lactate‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﺳﺒﺐ ﻳﯥ واﺿﺢ ﻧﻪ و ﺑﻴﺎ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ‬
‫ﻛﺎورل ﻛﻴږي‬
‫‪Tab. Flagyl 400 mg. 1 TDS‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪Tab. Septran DS 1 BD‬‬ ‫‪.2‬‬

‫دﻏﻪ ﺗﺪاوى د ‪ 3-5‬ورځﻮﻟﭙﺎره ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪ .،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ‬

‫اوﺑﻠﻦ اﺳﻬﺎل درﻟﻮد‪ ،‬ﺑﻴﺎ د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ درﻣﻠﻮ درﻣﻠﻮ ﺳﺮه ﻻﻧﺪې‬
‫درﻣﻞ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪ Tab. Lomotil 2‬ﺳﻢ دﻻﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ‪ 1‬ټﻴﺒﻠﻴټ ‪ TDS‬ﺗﺮﻫﻐﻪ ﭼﯥ‬
‫اﺳﻬﺎل ودرﻳږي‪.‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ Cap. Imodium‬د ‪ Lomotis‬د ډوز ﭘﻪ ﺷﻜﻞ‪.‬‬
‫‪Gonorrhoea‬‬
‫)‪(Pus Discharge per Urethra‬‬
‫‪Cap. Amoxil 500 mg. 6 cap as single dose‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab. Ciprofloxin 500 mg. one tab. Stat as single .2‬‬
‫‪dose‬‬

‫‪Malaria‬‬
‫‪ Tab. Chloroquin 4 .1‬ﺳﻢ د ﻻﺳﻪ‪.‬‬
‫‪ 2‬ټﺎﺑﻠﻴټ وروﺳﺘﻪ د ﺷﭙږ ﺳﺎﻋﺘﻮ څﺨﻪ‬
‫ﺑﻴﺎ ‪ 1‬ټﺎﺑﻠﻴټ د ورځﯥ دوه ځﻠﯥ د دوه ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab. Fansidar 3 tab. Stat as single dose.2‬‬
‫د ﺣﺮارت د ﻛﻤﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ‪ Tab panadol 1-2 TDS‬ﻫﻢ ورﻛﻮل‬
‫د ﻛﻮﻟﻤﻮ ﭼﻴﻨﺠﻲ‬
‫)‪( Intestinal Worms‬‬
‫د ﭼﻴﻨﺠﻮ د ټﻮﻟﻮ ﻗﺴﻤﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫‪ Tab. Vermox 500 mg single tab‬ﭘﻪ ﺷﭙﻪ ﻛﯥ‪ ،‬د ټﻮﻟﻮ‬
‫ﻧﺎروﻏﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﭼﯥ ﻋﻤﺮوﻧﻪ ﻳﯥ د دوه ﻛﺎﻟﻮ څﺨﻪ زﻳﺎت وي‪.‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab Vermox 100 mg. 1 BD X 3 days‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab. Zentel 200 mg. 2 tab. Stat‬‬

‫د وﻳﻨﯥ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر‬

(Hypertension)
،‫ﺗﺪاوي ﻳﯥ د ﻧﺎروﻏۍ د ﺷﺪت او زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‬
‫درﻣﻞ د ﻛﻢ ډوز څﺨﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴږي او ﺗﺮ ﻧﻴﻢ ټﻴﺒﻠﻴټ روزﻣﺮه ﭘﻮرې‬
.‫ﻟﻮړﻳږي‬
.‫د وﻳﻨﯥ ﭘﻪ ﻟﻮړ ﻓﺸﺎر ﻛﯥ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﻛﺎرول ﻛﻴږي‬
.Beta blockers .I
.Calcium antagonist .II
.Angiotensin Converting Enzyme (ACE) inhibitors .III
.Diuretics .IV
: Beta Blockers
Tab Inderal 10-40 mg/day
.‫ﻳﺎ‬
Tab. Atenolol 50-100 mg. OD
Calcium Antagonist
Calan Tab. 40-120 mg/day .I
.‫ﻳﺎ‬
Adalat Cap. 10 mg. 1 Cap. TDS .II
.‫ﻳﺎ‬
Herbesser Tab. 30 mg. 1-2 tab. TDS .III

: ACE Inhibitors
Capoten 25 mg half-1 Tab. BD
‫ﻳﺎ‬
Renetec 5 mg half-1 tab. BD
: Diurectic
Tab. Lasix 20-40 mg OD-BD .I
.‫ﻳﺎ‬
Tab. Loserid 1 tab. BD .II
.‫ﻳﺎ‬
Tab. Moduretic half-1 tab OD-BD
‫ ﻛﺎرول ﺑﺎﻳﺪ ﭼﯥ ﭘﻮﺗﺎﺷﻴﻢ‬Diutectid ‫ د زﻳﺎﺗﯥ ﻣﻮدې ﻟﭙﺎره د‬:‫ﻧﻮټ‬
.‫ ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى وي‬Replacement
Tab. Pot. Chloride 1 TDS


‫)‪(Ischaemic Heart Disease (I.H.D‬‬
‫درﻣﻞ;‬
‫‪Isordil 5 mg‬‬
‫ﻳﻮ ټﺎﺑﻠﻴټ د ژﺑﯥ ﻻﻧﺪې ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺻﻮرت ﻛﯥ ﭼﯥ ﺳﻴﻨﻪ ﻛﯥ درد وي‪.‬‬
‫‪Tab. Isordil 10 mg. 1-2 TDS‬‬
‫‪Tab Disprine 300 mg. Half OD‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab. Ascard (or loprin) 75 mg. 1 OD‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ښﻪ واﻟﻰ څﺮګﻨﺪ ﻧﻪ ﻛړ ﺑﻴﺎ ورﺳﺮه ﻻﻧﺪې درﻣﻞ ﻳﻮ‬
‫ځﺎى ﻛﻮ‪.‬‬
‫‪Tab. Inderal 10 mg 1 TDS‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab. Herberse 30 mg 1 TDS‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ‪ Hypertensive‬ﻳﺎ ډﻳﺎﺑﻴټﻴﻚ و‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ دﻏﻪ‬
‫ﻧﺎروﻏۍ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺳﺮه ﺗﺪاوي ﻛﻴږي‪.‬‬

‫ﺳﺎﺑﻨﺪي‬
( Asthma)
: ‫درﻣﻞ‬
Tab. Bricanyle 1 TDS
.‫ﻳﺎ‬
Tab. Ventoline 2-4 mg . TDS
Syp. Benedryle 1-2 TSF
‫ ﭘﻪ ﺷﺪﻳﺪو‬،‫ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي اﻧﺘﺎن ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻛړي وه‬:: Antibiotics
‫ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﯥ‬
Tab. Prednisolone 1-
Gastro-Enteritis
:‫درﻣﻞ‬
.‫د ﻛﺎﻧګﻮ ﻟﭙﺎره‬
Tab. Marzin 1 TDS( Or Inj. Marzine)
Tab. Motillum 1 TDS
.‫ﻳﺎ‬
Tab. Stemetil 1 TDS
.‫د اﺳﻬﺎﻻﺗﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻜﻮﻧﻪ‬
.‫ورﻳﺪى ﻣﻌﺎﻳﺎت‬
. ORS

‫ﻗﺒﻀﻴﺖ‬
(Constipation)
;‫درﻣﻞ‬
Tab. Bisacodyl ( Dulcolux) 3-4 . stat
‫ د ﺷﭙﯥ‬، ‫ دوه ﻗﺎﺷﻮﻏﻲ ﭘﻪ ﻳﻮ ګﻴﻼش ﺷﻴﺪو ﻛﯥ‬Liquid paraffin
.‫ﻟﺨﻮا د درﻳﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ څﻠﻮر ﺷﭙﻮ ﭘﻮرې‬
Skilax Drops 15 drops at night followed by 10
drops/night for 3-5 night
Peptic ulcer, Gasteritis

:‫درﻣﻞ‬
::H2 Antagonist
Tegamet 400 mg. I BD
.‫ﻳﺎ‬
Zantac 150 mg 1 BD
‫ﻳﺎ‬
Pepidin 40 mg .1 OD (at night)
Antacids
Dijex M.P 2 TSF TDS
‫ﻳﺎ‬
Mylanta 11 2 TSF TDS
.‫ﺗﺪاوي د ﻳﻮ ﻧﻪ ﺗﺮ دوه اوﻧﻴﻮ ﭘﻮرې ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮرت وﻧﻴﺴﻲ‬

‫ ﭘﻪ اړه ﺷﻚ و ﻧﻮﺑﻴﺎ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ډوز ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ﺗﻪ‬Gastritis ‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د‬

Aspirin، NSAID ،‫ ﺳګﺮټ‬،‫ﻛﻤﻴږي او ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ د اﻟﻜﻮﻟﻮ‬
.‫ زﻳﺎت ﭼﺎى او د ﻛﺎﻓﻰ څﺨﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻻس ﻧﻴﻮي وﺷﻲ‬، Steroids،
‫زﻳړى‬
Jaundice
Jetepar syp. 2 TSF TDS
Litrison tab.I TDS
Lot of sweet syrups and sharbat
I.V. 5% Dextrose with Inj .B. Complex in case

Patient has vomiting and anorexia
Epilepsy
Tab. Phenobarbition 30 mg.TDS

‫ﻳﺎ‬
Tab. Tegretol 200 mg. start with half BD and
increase to 4 tab.BD
‫ﻳﺎ‬
Cap.dilantin (phenytain) 100 mg .start with I
Cap. BD then increase to 2 Cap.BD
As single therapy

Tab. Epilim 200mg .I BD then increase to 4 TDS
Treatment should be continued for 2 years after

the LAST attack.
Bell's plsy
( FACIAL NERVE PALSY)
Tab. Prednisolon 5 mg
2+2+ lst day
2+1+2 2 nd day
1+1+1+1 3rd day
1+1+1 4th day
1+1 5th day
1+ half 6th day
Haf+half 7th day
Half 8th day
Tab. Bacefol 1 OD
Along with this patient should be referred to
physiotherapy department.
Peripheral Neuritis
Tab. Tegretol 200mg 1 TDS
Methycobol teb. 1 TDS
Tab.Bevidox 1TDS
Treatment is continued for 4-6 weeks.
If patient is diabetic, he Is treated accordingly.

‫‪NERVOUS PATIENT‬‬
‫‪Tab. Trypanol 25mg.1 BD‬‬

‫ﻳﺎ‬
‫‪Tab.frisium BD‬‬
‫‪) Tab.laxillimu 3 mg. BD‬‬
‫‪Diabetes Mellitus‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﻋﻤﺮ د څﻠﻮﻳښﺖ ﻛﺎﻟﻮ څﺨﻪ زﻳﺎت و او ﭘـﻪ ډﻳﺎﺑﻴـټ‬
‫ﺑﺂﻧــﺪې اﺧﺘ ـﻪ و‪ ،‬ﺑﻴــﺎ ﻧــﺎروغ ﺗــﻪ د اورل د ﻻرې ﻫــﺎﻳﭙﻮ ګﻼﻳﺴــﻤﻴﻚ‬
‫درﻣـﻞ ورﻛــﻮل ﻛﻴــږي‪ .‬او ﻛــﻪ ﻧــﻪ ﭘــﻪ اﻧﺴــﻮﻟﻴﻦ ﺗﻴﺮاﭘــۍ ﺑﺎﻧــﺪې اﭼــﻮل‬
‫‪ Anti-diabetic therapy‬د وﻳﻨﯥ د ﻟﻴﻮل ﭘﻮرې اړه ﻟـﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ د ﻛـﻢ‬
‫ډوز څﺨﻪ ﺷﺮوع ﻛﻴږي او ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﯥ ډول ﺳـﺮه ﻳـﯥ ډوز ﻟـﻮړﻳږي ﺗـﺮ‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﻮرې ﭼﯥ د وﻳﻨﯥ د ﺷﻮګﺮ اﻧﺪازه ﻧﺎرﻣﻞ ﺣﺪ ﺗﻪ راﺷﻲ‪.‬‬
‫‪Starting dose‬‬
‫‪Tab. Daonil, half- 1 tab. OD‬‬
‫ﻳﺎ‪.‬‬
‫‪Tab. Gluconorm, half- 1 tab. BD‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻧﺎروغ ﭼﺎغ و‬
‫‪ Tab. Glucophage 1-2 TDS‬ورﺳﺮه اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬

‫‪Hyperthyroidism‬‬
‫‪Tab. Inderal 10-20 mg. TDS.1‬‬
‫‪Tab. Neomercrazol 5 mg. 2 TDS .2‬‬
‫ډوز ﻳﯥ ‪ 2-3 TDS‬ﺗﻪ ﻟﻮړﻳږي او د ‪ 6-12‬اوﻧﻴﻮﻟﭙﺎره اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻴږي‪،‬‬
‫‪ T3‬آو ‪ T4‬ﻟﻴﻮل ﺗﻜﺮارﻳږي‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻴﺮي اﻧﺪازه ﻳﯥ ﻧﺎرﻣﻞ ﺗﻪ راﻏﻠﻲ وه‬
‫ﺑﻴﺎ ‪ 1-2‬ﻛﺎﻟﻮ ﻟﭙﺎره ‪ Maintenance dose 1 TDS‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﻧﻮټ‪ :‬د ‪ Inderal‬ﻟﭙﺎره ﻣﻀﺎد اﺳﺘﻄﺒﺎب ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ذﻫﻦ وﺳﺎﺗۍ‪ ،‬د‬
‫ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻟﻜﻪ ‪ Bronchial asthama‬او ‪. CCF‬‬
‫‪Hypothyroidism‬‬
‫‪Tab. Thyroxin 50 microgram half-1 OD‬‬
‫دا ﭘﻪ ﺗﺪرﻳﺠﯥ ډول ﺳﺮه زﻳﺎﺗﻴږي ﭘﻪ ﻧﻴﻢ ټﻴﺒﻠﻴټ ﺳﺮه‪ ،‬وروﺳﺘﻪ د ‪2‬‬
‫اوﻧﻴﻮ څﺨﻪ ډوز ﻳﯥ ‪ 4 tab/day‬ﺗﻪ رﺳﻴږي‪.‬‬
‫د ﺗﻴﺮاﭘۍ د اﻏﯧﺰ ﻟﭙﺎره د ﺗﺎﻳﺮاﻳډ ﻫﻮرﻣﻮﻧﻮﻧﻮ ﻟﻴﻮل اﻧﺪازه ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Arthritis‬‬
‫)‪(Backache,neek pain,shoulder pain and sciatica‬‬
‫‪Cap Indocid 25 mg. 1 TDS‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫‪Tab Brufen 400 mg. 1 TDS‬‬

‫ﻳﺎ‬
‫‪Tab. Dicloran 50 mg. 1 BD‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي درد ﻛﻨﺘﺮول ﻧﻪ ﺷﻮ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ورﺳﺮه ‪ Steroids‬ﻳﻮ ځﺎى ﻛﻮو‬
‫ﻟﻜﻪ ‪ ، Tab. Prednisolone 5 mg.1-2 tab. BD‬ﺑﻴﺎ دا ﻧﻴﻢ‬
‫ټﺒﻠﻴﺖ ﺗﻪ د ورځﯥ راﻛﻤﻴږي‪ ،‬ﻳﺎﻧﯥ ﻧﻴﻢ ټﺒﻠﻴﺖ د ورځﯥ ﻳﻮ ځﻞ د ‪3-5‬‬
‫ورځﻮ ﻟﭙﺎره‪.‬‬
‫د ښﻪ ﻧﺘﻴﺠﯥ ﻟﭙﺎره د ‪ NSAIDs‬ﺳﺮه ﻛﻮﻻى ﺷﻮ ﭼﯥ ﻻﻧﺪې درﻣﻞ‬
‫ورﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى ﻛړو‪.‬‬
‫ ‪Tab. Panadol‬‬
‫ ‪Tab. Ponstan‬‬
‫ ‪Tab. Norfles‬‬
‫ﻧﻮټ‪ NSAIDs :‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﺧﺎﻟﯥ ﻣﻌﺪه اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ورﺳﺮه ﺑﺎﻳﺪ ځﯧﻨﯥ ‪ Antiacid‬ﻳﻮ ځﺎى ﻛړو‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧګﻪ ﺑﺎﻳﺪ دوه ‪ NSAIDs‬ﺳﺮه ﻳﻮ ځﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻘﺮص‬
‫)‪(Gout‬‬
‫‪Tab. Zyloric 300 mg.1 OD‬‬
‫‪Cap. Indocid 25 mg.1TDS‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫‪Tab. Dicloran 50 mg. 1 BD‬‬
‫ﺗﺪاوي د ﻳﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ دوه اوﻧﻴﻮ ﭘﻮرې ﺟﺮﻳﺎن ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺷﺮى‬
‫‪Measles‬‬
‫‪Tab.Panadol 1 TDS‬‬
‫‪Cap. Amoxil 250 mg. 1 QID‬‬
‫ﻳﺎ‬
‫‪Tab. Septran DS 1BD‬‬
‫اﻧﺘﻲ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ د ﭘﻨځﻮ څﺨﻪ ﺗﺮ اوو ورځﻮ ﭘﻮرې ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬
‫ﺑُﻐټ‬
‫‪Mumps‬‬
‫ﻳﻮاځﯥ ﻧﺎروغ ﺗﻪ اﻧﻠﺠﻴﺰﻳﻚ او د ﺗﺒﯥ ﺿﺪ درﻣﻞ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻛﻴږي‪.‬‬
‫‪Tab.Brufen 400 mg.1 TDS‬‬
‫ﻛﻪ ﭼﻴﺮي د ﺗﻨﻔﺴﻲ ﺳﻴﺴټﻢ د اﻧﺘﺎن ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد وو‪ ،‬ﻧﺎروغ ﺗﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﺘﻰ ﺑﻴﻮﺗﻴﻚ ورﻛﻮل ﻛﻴږي‪.‬‬

‫د ﻟﻴﻜﻮال ﭘﯧﮋﻧﺪګﻠﻮې ‪:‬‬
‫ډاﻛټﺮ ﺳﻴﺪ ﻣﻠﻴﺎر ﺳﺎدات د ارواښﺎد اﺳﺘﺎد ﺳﻴﺪ‬
‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ ﺳﺎدات زوى دى‪ ،‬ﭼﯥ ﭘﻪ ‪ 1363‬ﻛﺎل د‬
‫ﻛﻮﻧړ وﻻﻳﺖ ﭘﻪ ﻧﻮرګﻞ وﻟﺴﻮاﻟﺊ د ﺑﺮ ﻧﻮرګﻞ ﻛﻠﻲ‬
‫د ﺳﺎداﺗﻮ ﭘﻪ ﻛﻮرﻧۍ ﻛﯥ زﻳږﯦﺪﻟﻰ دى‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣړﻧۍ زده ﻛړې ﻳﯥ د ﻧﻨګﺮﻫﺎر ﭘﻪ ﻋﺎﻟﻰ ﻟﻴﺴﻪ‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﻛړى او ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ‪ 1382‬ﻛﺎل د ﻧﻮرګﻞ‬
‫ﻣﺰار ﻟﻴﺴﯥ څﺨﻪ ﭘﻪ اﻋﻠﻰ درﺟﻪ ﻓﺎرغ ﺷﻮى دى او ﭘﻪ ‪ 1391‬ﻛﺎل د‬
‫ﭘﻜﺘﻴﺎﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ﻣﻌﺎﻟﻮﺟﻮى ﻃﺐ څﺨﻪ ﻓﺎرغ ﺷﻮى‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮړې ﻳﻮ ﻫڅﺎﻧﺪ‬
‫ځﻮان دى او ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺴﻠﻚ ﭘﻮرې د اړوﻧﺪه ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﺗﺮڅﻨګ د ﭘښﺘﻮ ادب‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﯥ ﺳﺮه ځﺎﻧګړې ﻣﻴﻨﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﭼﯥ اوس ﻳﯥ ﭘښﺘﻮ ادب ﺳﺮه د ډﯦﺮې‬
‫ﻣﻴﻨﯥ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺴﻠﻚ ﻛﯥ د ځﻴﻨﻮ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﻟﻴﻜﻠﻮ ﺗﻜﻞ ﻛړى دى‪.‬‬
‫د ﺳﺎدات ﺻﺎﺣﺐ د ﻫﻤﺪې ﺗﻜﻞ او ﻣﺰل ځﻴﻨﯥ ﻧﻮرې ﺑﯧﻠګﯥ ﻫﻢ ﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭼﯥ ﻳﻮ‬
‫څﻪ ﻳﯥ ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﯥ ﺑڼﻪ ﭼﺎپ ﺷﻮى او د ﻧﻮرو ﻳﯥ ﺗﺮ دې وروﺳﺘﻪ د ﭼﺎپ ﭘﻪ ﻫڅﻪ‬
‫ﻛﯥ دى ﭼﯥ ﭼﺎپ او ﻧﺎﭼﺎپ آﺛﺎر ﻳﯥ ﭘﻪ ﻻﻧﺪې دول دي ‪.‬‬
‫‪ .1‬د ﭘﯧﻐﻠﻮدژوﻧﺪ ﭘټ اﻧځﻮر)ﭼﺎپ(‬

‫‪ .2‬د ﻧﺸﻪ ﻳﻲ ﺗﻮﻛﻮزﻳﺎﻧﻮﻧﻪ)ﭼﺎپ(‬
‫‪ .3‬ﺑﻴړﻧۍ ﻃﺒﻲ درﻣﻠﻨﯥ )ژﺑﺎړه ﭼﺎپ(‬
‫‪ .4‬ﺳګﺮټﻮځﺎن وژﻏﻮرئ )ﭼﺎپ(‬
‫‪ .5‬ﭘﺮ روﻏﺘﻴﺎ د ﺷﺮاﺑﻮ اﻏﯧﺰې )ﭼﺎپ(‬
‫‪ .6‬زﻣﻮږ ﭼﺎﭘﯧﺮﻳﺎل ) ﭼﺎپ(‬
‫‪ .7‬د داﺧﻠـــﻪ ﻧﺎروﻏﻴﻮاﺳﺎﺳـــﺎت‪ ،‬ﻟﻴﻜـــﻮال ډاﻛﺘﺮاﺑـــﺮاﻫﻴﻢ ﺷـــﻴﻨﻮارى)دوﻫﻢ‬
‫وارى ﻛﺘﻨﻪ او زﻳﺎﺗﻮﻧﻪ( ﭼﺎپ(‬
‫‪ .8‬ﭘﺮ روﻏﺘﻴﺎ د ﺷﺮاﺑﻮ )اﻟﻜﻮﻟﻮ( اﻏﯧﺰې )ﻫﻤﺪا اﺛﺮ دوﻫﻢ وارى ﭼﺎپ(‬
‫‪ .9‬ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﯥ د ﻧﺸﻪ ﻳﺎﻧﻮ د ژوﻧﺪ رﻳښﺘﻨﯥ اﻧځﻮر)ﻧﺎﭼﺎپ(‬
‫‪ .10‬د واﻟﺪﻳﻨﻮﺣﻘﻮق )ﻧﺎﭼﺎپ(‬
‫‪ .11‬ورځﻨﯥ ﻣﯧډﻳﺎوې او اﻓﻐﺎﻧﯥ ﻛﻠﺘﻮر)ﻧﺎﭼﺎپ(‬
‫‪ .12‬د ارواښﺎد اﺳﺘﺎد ﺳﻴﺪﻏﻼم ﻋﻠﻰ ﺳﺎدات ژوﻧﺪ ﺗﻪ ﻟﻨډه ﻛﺘﻨﻪ )ﻧﺎﭼﺎپ(‬
‫‪ .13‬ﻛﺎرﻳﺪﻳﻮﻟﻮژى)ﻧﺎﭼﺎپ(‬
‫‪ .14‬زﻣﻮږ ﭼﺎﭘﯧﺮﻳﺎل ) دوﻫﻢ ځﻞ ﻧﺎﭼﺎپ(‬
‫ﺳﺎدات ﺻﺎﺣﺐ وروﺳﺘﻪ د ﻃﺐ د ﻓﺎرﻏﻴﺪو څﺨﻪ د ﻫﯧﻮاد ﭘﻪ ﻟﺮې ﭘﺮﺗﻮ‬
‫ﺳﻴﻤﻮ ﻛﯥ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ روﻏﺘﻮﻧﻮﻧﻮ او ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻮﻧﻮ ﻛﯥ د ډاﻛﺘﺮﭘﻪ ﺻﻔﺖ‬
‫دﻧﺪې ﺗﺮﺳﺮه ﻛړى ﭼﯥ دا ﻣﻬﺎل ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ دﻧﺪو ﺑﻮﺧﺖ دى ‪.‬‬
‫اﻳﻤﻴﻞ‪Malyar_sohail2005@yahoo.com‬‬
‫‪0786323097‬‬ ‫د اړﻳﻜﯥ ﺷﻤﻴﺮه‬
‫ﭘﻪ درﻧښﺖ‬
Publishing Medical Textbooks
Honorable lecturers and dear students!
The lack of quality textbooks in the universities of Afghanistan is a

serious issue, which is repeatedly challenging students and
teachers alike. To tackle this issue we have initiated the process of
providing textbooks to the students of medicine. In the past three
years we have successfully published and delivered copies of 136
different books to the medical colleges across the country.
The Afghan National Higher Education Strategy (2010-1014) states:
“Funds will be made available to encourage the writing and

publication of textbooks in Dari and Pashtu. Especially in priority
areas, to improve the quality of teaching and learning and give
students access to state – of – the – art information. In the
meantime, translation of English language textbooks and journals
into Dari and Pashtu is a major challenge for curriculum reform.
Without this facility it would not be possible for university students
and faculty to access modern developments as knowledge in all
disciplines accumulates at a rapid and exponential pace, in
particular this is a huge obstacle for establishing a research culture.
The Ministry of Higher Education together with the universities will
examine strategies to overcome this deficit. One approach is to
mobilize Afghan scholars who are now working abroad to be
engaged in this activity.”
I
Students and lecturers of the medical colleges in Afghanistan are
facing multiple challenges. The out-dated method of lecture and no
accessibility to updates and new teaching materials are the main
problems. The students use low quality and cheap study materials
(copied notes & papers), hence the Afghan students are deprived of
modern knowledge and developments in their respective subjects. It
is vital to compose and print the books that have been written by
lecturers. Taking the situation of the country into consideration, we
desperately need capable and professional medical experts who
can contribute to improving the standard of medical education and
Public Health throughout Afghanistan. Therefore enough attention
should be given to the medical colleges.
For this reason, we have published 136 different medical textbooks
from Nangarhar, Khost, Kandahar, Herat, Balkh and Kapisa medical
colleges and Kabul Medical University. Currently we are working to
publish 20 more medical textbooks for Nangarhar Medical Faculty. It
should be mentioned that all these books have been distributed
among the medical colleges of the country free of cost.
All published medical textbooks can be downloaded from

www.ecampus-afghanistan.org
The book you are holding in your hands is a sample of a printed

textbook. We would like to continue this project and to end the
method of manual notes and papers. Based on the request of
Higher Education Institutions, there is the need to publish about 100
different textbooks each year.
II
As requested by the Ministry of Higher Education, the Afghan
universities, lecturers & students want to extend this project to the
non-medical subjects e.g. Science, Engineering, Agriculture,
Economics, Literature and Social Science. It should be remembered
that we publish textbooks for different colleges of the country who
are in need.
I would like to ask all the lecturers to write new textbooks,

translate or revise their lecture notes or written books and
share them with us to be published. We will ensure quality
composition, printing and distribution to the medical colleges
free of cost.
I would like the students to encourage and assist their
lecturers in this regard. We welcome any recommendations
and suggestions for improvement.
It is worth mentioning that the authors and publishers tried to

prepare the books according to the international standards but if
there is any problem in the book, we kindly request the readers to
send their comments to us or the authors in order to be corrected for
future revised editions.
We are very thankful to German Aid for Afghan Children and its
director Dr. Eroes, who has provided fund for this book. We would
also like to mention that he has provided funds for 40 other medical
textbooks in the past three years which are being used by the
students of Nangarhar and other medical colleges of the country.
III
I am especially grateful to GIZ (German Society for International
Cooperation) and CIM (Centre for International Migration &
Development) for providing working opportunities for me during the
past four years in Afghanistan.
In Afghanistan, I would like to cordially thank His Excellency the

Minister of Higher Education, Prof. Dr. Obaidullah Obaid, Academic
Deputy Minister Prof. Mohammad Osman Babury and Deputy
Minister for Administrative & Financial Affairs Prof. Dr. Gul Hassan
Walizai, Chancellor of Nangarhar University Dr. Mohammad Saber,
Dean of Medical Faculty of Nangarhar University Dr. Khalid Yar as
well as Academic Deputy of Nangarhar Medical Faculty
Dr.Hamayoon Chardiwal, for their continued cooperation and
support for this project.
I am also thankful to all those lecturers that encouraged us and

gave us all these books to be published and distributed all over
Afghanistan. Finally I would like to express my appreciation for the
efforts of my colleagues Ahmad Fahim Habibi, Subhanullah and
Hekmatullah Aziz in the office for publishing books.
Dr Yahya Wardak
CIM-Expert at the Ministry of Higher Education, February, 2014
Karte 4, Kabul, Afghanistan
Office: 0756014640
Email: textbooks@afghanic.org
wardak@afghanic.org
IV
Message from the Ministry of Higher
Education
In history books have played a very important role in gaining

knowledge and science and they are the fundamental unit of
educational curriculum which can also play an effective role in
improving the quality of Higher Education. Therefore, keeping in
mind the needs of the society and based on educational standards,
new learning materials and textbooks should be published for the
students.
I appreciate the efforts of the lecturers of Higher Education

Institutions and I am very thankful to those who have worked for
many years and have written or translated textbooks.
I also warmly welcome more lecturers to prepare textbooks in

their respective fields so that they should be published and
distributed among the students to take full advantage of them.
The Ministry of Higher Education has the responsibility to make

available new and updated learning materials in order to better
educate our students. Finally I am very grateful to German
Committee for Afghan Children and all those institutions and
individuals who have provided opportunities for publishing medical
textbooks.
I am confident that this project should be continued and

textbooks can be published in other subjects too.
Sincerely,
Prof. Dr. Obaidullah Obaid
Minister of Higher Education
Kabul, 2014
Book Name Medical Emergency Treatment
Translated by Dr sayed Malyar Sadat
Publisher Nangarhar Medical Faculty
Website www.nu.edu.af
No of Copies 1000
Published 2014, second edition
Download www.ecampus-afghanistan.org
Printed by Afghanistan Times Printing Press
This Publication was financed by German Aid for Afghan Children,

a private initiative of the Eroes family in Germany.
Administrative and Technical support by Afghanic.
The contents and textual structure of this book have been developed
by concerning author and relevant faculty and being responsible for
it. Funding and supporting agencies are not holding any
responsibilities.
If you want to publish your textbooks please contact us:

Dr. Yahya Wardak, Ministry of Higher Education, Kabul
Office 0756014640
Email textbooks@afghanic.org
All rights reserved with the author.
Printed in Afghanistan 2014
ISBN 978 – 0 – 9873172 – 0 – 9

بېړنۍ طبي درملنې

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

بېړنۍ طبي درملنې

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.nu.edu.

128 ‫ د ﭘښﺘﻮرګﻮ ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬.66

‫د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ‬

1 Medical Emergency Treatment

‫د زړه اﺳﻜﻴﻤﻴﻚ ﻧﺎروﻏﻲ‬

‫‪2‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﻓﺰﻳﻜﯥ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻪ‪.‬‬ ‫‬

‫‪3‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ د ﻧﺒﺾ اﻧﺪازه د ‪ 110/min‬څﺨـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ وي او ﻳـﺎ د ‪ 50/min‬څﺨـﻪ ﻛـﻢ‬

‫‪6‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫د ﺳﻴﻨﯥ ﻧﺎوﺻﻔﻲ درد‬

‫‪7‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﻣﻀــــﺎد اﺳــــﺘﻄﺒﺎب ﻳــــﯥ د ‪ Angina‬ﭘــــﻪ ﺗــــﺪاوۍ ﻛــــﯥ د ژﺑــــﯥ ﻻﻧــــﺪې‬

‫‪9‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎروغ د ﺳﺮ ﻟﻪ ګﻨګﺲ واﻟﯥ څﺨﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖ وﻛړي‪.‬‬ ‫‬

‫‪11‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪Enzymes‬‬ ‫)‪Peak (hour‬‬ ‫‪Duration of‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪CK-MB-‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪1-2 days‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪Inj Morphine 5 mg I.V (c‬‬

‫‪14‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﭘﻪ ‪ 10%‬ﭘﯧښﻮ ﻛﯥ اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ‪ Mild Hypotention‬راﻣﻨځ ﺗﻪ‬ ‫‬

‫‪15‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﻟﻪ اﻓﺖ څﺨﻪ ﭘﺎﻛﻪ وي‪.‬‬

‫د ښﯥ ﺑﻄﻴﻦ ﻗﻠﺒﻲ اﺣﺘﺸﺎء اداره‪:‬‬

‫ﺣﺎد اﻛﻠﻴﻠﯥ ﺳﻨﺪروم‬

‫‪16‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫د اﺑﻬﺮ څﻴﺮې ﻛﻴﺪل‪.‬‬ ‫‬

‫‪17‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪18‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫د زړه ﺣﺎده ﻋﺪم ﻛﻔﺎﻳﻪ‬

‫‪19‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪ reserves.‬ﻛﻤﻴږي او ﭘﻪ ﻓﻠﻤﻮﻧﺮي او ﭘﻪ ځﺎﻧګړي ﺗﻮګﻪ ﭘﻪ‬

‫‪20‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﭘﻪ ځﻴﻨﻮ ﻛﻴﺴﻮﻧﻮ ﻛﯥ ﻧﺎروغ زﻳﺎﺗﻲ ﺧﻮﻟﯥ ﻟﺮي‪.‬‬ ‫‬

‫‪21‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

:‫د ﺳﻴﻨﯥ اﺿﻐﺎء‬

22 Medical Emergency Treatment

‫‪23‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪ Inj Morphin 2.5-5 mg I.V.iii‬ﻟـﻪ ‪antiemetic injection (i.e Inj‬‬

‫‪24‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪ Ventoline Nebulisation‬ورﻛﻮل ﻛﻴږي او اﻣﻜﺎن ﻟﺮي‪ ،‬ﭼـﯥ‬ ‫‪.ix‬‬

‫‪25‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪26‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

27 Medical Emergency Treatment

‫‪28‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ ‪ Ectopic Beat‬ﺑﻪ د ﻳﻮ ﻣﻌﺎوﺿﻮي ‪ Pause‬ﭘﻮاﺳـﻄﻪ ﺗﻌﻘﻴﺒﻴـږي‪،‬‬

‫‪29‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﻓﻮق اﻟﺒﻄﻴﻨﻲ ټﻜﯥ ﻛﺎرډﻳﺎ‬

‫‪30‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪31‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ﻳﯥ د ‪ 10-15‬دﻗﻴﻘﻮ ﻛﯥ څﺮګﻨﺪﻳږي او ‪ Action‬ﻳﯥ د ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺘﻮ ﻟﭙـﺎره‬

‫‪33‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫‪: Beta blocker .3‬‬

‫‪: Inj Adenosin .4‬‬

‫‪34‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬

‫ ﻧﺎروغ ﺗﻪ دې د اﻛﺴﻴﺠﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﭘﻴﻞ ﺷﻲ‪.‬‬

‫‪35‬‬ ‫‪Medical Emergency Treatment‬‬