‫المالمح الالتزاحز ّدالال ينح زالالوينح فح شعحزاملق المحزالجزاعرح‬

‫‌ؤ‪ .‬بىحمػت‌غذاد‬

‫زاعكجحزالقالعفحصقالاحفحأحملحزالانشقالمح‬

‫اللخص‪ّ ‌:‬‬
‫ًخميز‌الشػب‌املجخمؼ‌الجضائشي‌هغيره‌مً‌املجخمػاث‌إلاوعاهُت‌بهىٍت‌ال‌جىفصم‌غشاها‌مشجبؼت‌باهخمائه‌‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫الذًجي‌والثلافي‌والخاسٍخي‌والجغشافي‌والتي‌جمثل‌سابؼا‌غظىٍا‌ًشبؽ‌حمىع‌الشػب‌الجضائشي‌بمخخلف‌ؤػُافه‪‌.‬وحػخبر‌‬
‫ّ‬
‫ذ‌بحم‌الهىٍت‌وحععى‌حاهذة‌لخحلُم‌هزا‌الاهخماء‪‌‌.‬‬ ‫ّ‬
‫الثلافت‌الشػبُت‌ؤحذي‌هزه‌الشوافذ‌التي‌ما‌فخئذ‌ججع‬
‫ّ‬
‫ابؽ‌سوحي‌(حاربُت‌غلىٍت)‪‌،‬و‌ما‌‬ ‫ّ‬
‫ار‌الالمادي‌ؤن‌ًىصل‌سمىص‌كادة‌امللاومت‌واملجخمؼ‌بش‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌فهل‌اظخؼاع‌هزا‌التر‬
‫بُنهم‌بشابؽ‌ؤخى ّي‌(‌حاربُت‌وحذاهُت)‪‌،‬وبىػنهم‌(‌حاربُت‌ؤسطُت)‪‌.‬‬
‫ّ‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌والشػش‌الشػبي‌هزا‌املىسور‌الزي‌ؤزبذ‌غبر‌الخاسٍخ‌ؤه ّ‬
‫ه‌ٌػبر‌بصذق‌غً‌ججاسب‌شخصُت‌واحخماغُت‌‌بلغت‌‬
‫ّ‬
‫الخػامل‌الُىمي‪،‬وٍجعذ‌‌جلالُذ‌وغاداث‪‌،‬هما‌ٌعاهم‌في‌اظخنهاض‌الهمم‌و‌إلاشادة‌بالبؼىالث‌التي‌حشهذها‌الثىساث‌‬
‫ّ‬
‫ولػل‌ؤظماها‌زىسة‌الخحشٍشٍت‌الجضائشٍت‪‌..‬‬
‫ّ‬
‫‌في‌ملالي‌هزا‌ؤن‌ؤبين‌هُف‌اظخؼاع‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌ًىذسج‌هزا‌امللاٌ‌طمً‌محىس‌الشػش‌الشػبي‌الجضائشي‌وامللاومت‪‌:‬ؤحاوٌ‬
‫هزا‌الشػش‌ؤن‌ًىاهب‌امللاومت‌والثىسة‌الخحشٍشٍت‪‌،‬وٍلتزم‌بالذفاع‌غً‌الهىٍت‌الذًيُت‌والىػىُت‌‌‌وٍيىن‌بمثابت‌سجال‌‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫‌للملاومت‌في‌وكىفها‌طذ‌الظلم‌والاظدبذاد‪‌‌.‬‬ ‫حُا‬

‫‪-‬حزالاكلمقتحزافتقحيم‪:‬حزالاثملقفمحزالاششبيمح‪-‬ح الالتزاح‪-‬حزالاهليمح‪-‬زالقذبيمحزالاشلليم‪،‬حزالالجلزنيم‪،‬ألارطيم‪-‬حزاملق الم‪.‬‬

‫‪Summary: Algerian society, like other human societies, is characterized by an‬‬

‫‪indissoluble identity linked to its religious, cultural, historical and geographical‬‬
‫‪affiliation, which is an organic link that connects the Algerian population to its various‬‬
‫‪spectrum. Popular culture is one such tributary that has been truly incarnating identity‬‬
‫‪and striving for this affiliation.‬‬

‫‪Has this Amadi heritage been able to connect the symbols of the leaders of the‬‬
‫‪resistance and society with a spiritual bond (an upper attraction), among them with a‬‬
‫‪fraternal link (an attraction and an inferno), and with their homeland (a terrestrial‬‬
‫?)‪attraction‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪This popular poetry, which has proved throughout history to be a true expression of‬‬
‫‪personal and social experiences in the language of daily engagement, embodies traditions‬‬
‫‪and customs, and also contributes to the promotion of excitement and praise for the‬‬
‫‪heroics of the revolutions.‬‬

‫‪This article is at the centre of Algerian popular poetry and resistance: In my essay, I try to‬‬
‫‪show how this poetry has kept up with the resistance and the editorial revolution,‬‬
‫‪committed to defending religious and national identity and serving as a living record of‬‬
‫‪resistance against injustice and tyranny.‬‬

‫‪- Keywords: Popular culture - commitment - identity - upper gravity, affection, Earth -‬‬
‫‪resistance.‬‬

‫ملذمت‪ ‌:‬الثراث‌الشػبي‌هى‌لبىت‌ؤظاظُت‌في‌صشح‌املجخمػاث‌باغخباسه‌ٌعاهم‌هلحمت‌ؤظاظُت‌في‌‬ ‫ّ‬

‫ّ‬
‫جظامً‌املجخمؼ‌بيل‌ؤػُافه‪‌،‬ؤوادًمُين‌وغير‌ؤوادًمُين‪.‬ومً‌بين‌هزا‌الترار‌ألادب‌الشػبي‪‌.‬‬

‫‌‌‌‌‌‌‌‌حظي‌ألادب‌الشػبي‌باهخمام‌واظؼ‌في‌العىىاث‌ألاخيرة‌مً‌كبل‌الذاسظين‌والباحثين‪‌،‬فاغخبروا‌‬
‫ؤهه‌طشوسي‌ال‌ًلل‌ؤهمُت‌غً‌ألادب‌الفصُح‪‌،‬فالذاسط‌لألدب‌الشػبي‪ً‌،‬جذ‌ؤهه‌ؤدب‌شاظؼ‌شمل‌‬
‫ول‌حىاهب‌الحُاة‌والجاهب‌الػلائذي‌والاحخماعي‌والعُاس ي‌والخاسٍخي‪‌،‬هلظُت‌املذًح‌الىبىي‌‬
‫والخصىف‌وكظُت‌العشد‌اللصص ي‌وغير‌رلً‪‌،‬وَػذ‌الشػش‌الشػبي‌مً‌ؤبشص‌ألاظالُب‌الخػبيرًت‌في‌‬
‫ألادب‌الشػبي‌الشفهي‌بل‌بهه‌طشوسة‌حخمُت‌غىذ‌بػع‌املجخمػاث‌باغخباسه‌مشآة‌غاهعت‌لها‪‌،‬ملا‌له‌‬
‫مً‌بعاػت‌في‌الؼشح‌والبالغت‌في‌إلاكىاع‪‌ 1"‌،‬فالشاغش‌الشػبي‌ًخخز‌مً‌اللظاًا‌التي‌ٌػِشها‌مجخمػه‌‬
‫مىطىغا‌باسصا‌في‌ؤشػاسه‌فُػبر‌غً‌مجمل‌آمالهم‌وآالمهم‌بؼشٍلت‌شفاهُت‌وبلغت‌غامُت‌بلُغت‌ومازشة‪‌،‬‬
‫شإهه‌شإن‌الشػش‌الػشبي‌الفصُح ‪ .‬فالشػش‌الشػبي‌هى‌لغت‌املجخمؼ‌التي‌حػبر‌غً‌ؤصىله‌وَػخبر‌‬
‫شػش‌املىظىم‌بلغتهم‌الخاصت‌واملخىاكل‌بُنهم‌مشافهت‌والزي‌وشإ‌في‌خظهم‌وَػبر‌غً‌الؼبلت‌‬
‫ُ‬
‫اليادحت‌التي‌حععى‌بلى‌طمان‌سصكها‪‌،‬فالشػش‌ًازش‌وٍخإزش‌باألوطاع‌وألاحذار‌التي‌جميز‌فترة‌بهخاحه‌‬
‫‪1‬واججاهاث‌الشػشاء‌‬ ‫وكذ‌ًخإزش‌باألمىس‌والػىامل‌العُاظُت‌هما‌ًخإزش‌ؤًظا‌باألحذار‌الاحخماغُت‌‬
‫الذًيُت"‪‌.2‬‬

‫‪ - 1‬قريشي اسماهان بن يحي أسماء" إسهامات الشعر الشعبي في الثورة الجزائرية نماذج ‪.‬شعرية شعبية للثورة الجزائرية"‪ ،‬مذكرة تخرج‬
‫ليسانس ‪2020/2019‬جامعة سعيدة‪ -‬ص‪.6‬‬
‫‪ -‬المرجع السالق ص‪ .6‬نقال عن سالم بن لباد‪ ،‬الشعر الشعبي الجزائري (تمثيالت فكرية لشخصيات صنعت التاريخ)‪ ،‬مؤسسة كنوز‬
‫‪ 2‬الحكمة للنشر والتوزيع‪ 1436 ،‬هـ ‪ 2015 -‬م‪ ،‬األبيار‪ ،‬الجزائر‪ ،‬ص ‪04‬‬
‫‪2‬‬
 ‫أهميمحزالاششعحزالاششبن‪:‬ح‬
‫ّ‬
‫‌الشػش‌الشػبي‌ؤصبح‌غالمت‌مميزة‪‌،‬محذدة‌للزاجُه‌والخصىصُت‌‌ ظىاء‌غلى‌‬ ‫ّ‬
‫وال‌هبالغ‌برا‌كلىا‌ؤن‬‫‌‌‌‌‌‌‌‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫في‌ظل‌غىملت‌ جشٍذ‌بصاحت‌الخصىصُاث‌ و‌ غاملُت‌جذغى‌بلى ‌جلاسب‌‬ ‫املعخىي‌املحلي‌ؤو‌الىػجي‌ؤو‌الذولي‌‬
‫ّ‬
‫الثلافاث‪‌،‬وؤهمُخه‌جخجلى‌في‌وىن‌الترار‪‌:‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫‌ؤػُافه‌ًىؼم‌غلى‌لعان‌الػامت‌ال‌جيلف‌فُه‌غلى‌البذيهت‌والفؼشة‪‌‌.‬‬ ‫صىث‌املجخمؼ‌بيل‬ ‫‪‌-‬‬
‫ّ‬
‫‌ألهه‌خالصت‌ججاسب‌زىسٍت‌غاشها‌املجخمؼ‌مً‌ ّ‬
‫حشاء‌اٌظلم‌واٌكهش‌واٌغذوان‌وغيرها‪‌.‬‬ ‫‪‌-‬مصذس‌املػشفت‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫وغاء‌الل َ‬
‫غت‌وم ِػين‌غلى‌الثراء‌اللفظي‪‌:‬ألهه‌ٌعىق‌ؤلفاظا‌و‌مػان‌لها‌داللت‌وبػظها‌ملخبغ‌مً‌اللشآن‌‬ ‫‪‌-‬‬
‫ّ‬
‫ت‌املؼهشة‪‌.‬‬ ‫ّ‬
‫هشٍم‌والعى‬

‫ي‪‌.‬‬ ‫ّ‬
‫إلافصاح‌غً‌الحم‌وفطح‌الباػل‪‌:‬فالشػش‌الشػبي‌الجضائش ‌‬‫‪‌-‬‬

‫‪ ‌-‬هصش‌اللظُت‌الجضائشٍت ‪‌،‬وال‌ًضاٌ‌ًىصش‌اللظاًا ‌الػادلت ‌في‌الػالم ‪ ‌،‬يهشف‌حشائم‌الاظخػماس‌‬

‫ّ‬ ‫وي‌‬
‫بؼل‌بدغاءاتهم‌ووغىدهم‌الياربت‪‌.‬‬

‫ومً‌خالٌ‌اليلمت‌الحشة‌ألامُىت‌وعخلهم‌ جاسٍخ‌الثىسة‌و ِظ َير‌ؤبؼاٌ‌الثىسة‌والخظامً‌الشػبي‌مػها‪‌،‬في‌‬

‫ّ‬ ‫‪‌-‬‬
‫مخخلف‌ؤهحاء‌الجضائش‪‌.‬‬
‫ّ‬
‫‌بمخخلف‌ؤػُافه‪‌،‬فهى‌ٌػبر‌بصذق‌‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌هما‌ًمثل‌ألادب‌الشػبي‌سابؼا‌ًشبؽ‌حمىع‌الشػب‌الجضائشي‬
‫ّ‬
‫ب‌شخصُت‌واحخماغُت‪‌،‬بلغت‌الخػامل‌الُىمي‪،‬وٍجعذ‌‌جلالُذ‌وغاداث‪‌،‬هما‌ظاهم‌في‌‬ ‫غً‌ججاس‬
‫اظخنهاض‌الهمم‌و‌إلاشادة‌بالبؼىالث‌التي‌شهذتها‌الثىسة‌الخحشٍشٍت‪،‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ٍخ‌في‌الىكىف‌طذ‌الظلم‌‬‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌للذ‌واهب‌الشػش‌امللحىن‌الشػش‌الىظامي‌ووان‌بمثابت‌سجال‌حُا‌لخاس‬
‫ّ‬
‫والاظدبذاد‌ظىاء‌مً‌حهت‌املحخل‌الذخُل‌ؤو‌مً‌ ظاس‌غلى‌شاولخه‌وظاهذه‌في‌حشمه‌مً‌روي‌اللشابت‪‌،‬‬
‫ّ‬ ‫في‌وكذ‌ولً‌ًحخاج‌فُه‌الشػب‌الجضائشي‬
‫‌بلى‌لحمت‌الصف‪‌.‬‬
‫‌‬

‫‪3‬‬
 ‫ّ‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌وللذ‌حاولذ‌مً‌خالٌ‌اظخلشائي‌لبػع‌ألاشػاس‌الىكىف‌غلى‌حىاهب‌شيلذ‌مػالم‌ؤظاظُت‌‬
‫ّ‬
‫صشة‌وحػلذ‌مً‌الشػش‌الشػبي‌ٌػبر‌بصذق‌مؼ‌الثىسة‌الجضائشٍت‌‬ ‫ّ‬
‫‌حللذ‌لها‌الى‬ ‫ّ‬
‫للملاومت‌ال‌شً‬
‫ّ‬
‫وٍخػلم‌بها‌كابل‌وكالبا‪‌.‬حاهب‌سوحي‌وحاهب‌وحذاوي‌وحاهب‌غظىي‌‪‌.‬‬

‫ابؽ‌سوحي‌(حاربُت‌غلىٍت)‪‌،‬وما‌بُنهم‌بشابؽ‌ؤخى ّي‌(‌حاربُت‌وحذاهُت)‪‌،‬وبىػنهم‌(‌حاربُت‌ؤسطُت)‌‪.‬‬
‫ّ‬ ‫‪‌-‬س‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ح‌هزه‌الجىاهب‌و‌بالخإهُذ‌ؤن‌وحىده‌في‌امللاومت‌‬ ‫مذ‌ما‌ًىض‬ ‫ي‌ؤحذ‌في‌هزا‌املخؼؽ‌الزي‌صم‬ ‫ولػل‬
‫مػىاه‌اوػياط‌جللائي‌غلى‌الشػش‌امللتزم‌بشوح‌امللاومت‪‌.‬‬

‫رتبقطحبقهللح رسلالاهححح‬ ‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌جقذبيمحر حيمحح‬

‫جلدح‬ ‫رتبقطحألاخلرح‪-‬حح‬ ‫حجقذبيمحح جلزنيمح‬ ‫زالاششعحزالاششبنح زاملق المححححححححححححح‬

‫رتبطحبقألرض(زالالرزب)ح‬ ‫حححححححححححححححححححححححححححححححححححححجقذبيمحأرطيمح‬

‫‌‌جالقي‌هزه‌الجىاهب‌الثالر‌لخحلُم‌الغاًت‪‌‌،‬مؼ‌وحىد‌غىصشي‌إلاخالص‌والصىاب‌‪‌‌.‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫بمػجى‌ؤن‌الجاهب‌الشوحي‌للملاومت‌جمثله‌الشػش‌الشػبي‪‌.‬وهى‌الشابؽ‌املخين‌الزي‌ظشي‌في‌امللاومت‪‌.‬‬

‫زالاع زبطح نمقذجحالنحزالاششعحزالاششبن‪:‬‬

‫‪ - 1‬زالاعزبطحزالاع حف‪(‌:‬حاربُت‌غلىٍت)‌جشبؽ‌الشاغش‌بالعماء‌‪‌:‬رهش‌هللا‌وجحمُذه‌والثىاء‌غُه‌زم‌‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫رهش‌الىبي‌صلى‌هللا‌غلُه‌وظلم‪‌،‬و‌رهش‌الصالحين‪‌‌:‬‬

‫ٌعتهل‌الشاغش‌في‌مػظم‌ألاحُان‌كصائذه‌بالحمذ‌والثىاء‌غلى‌هللا‌ظبحاهه‌وحػالى‌والصالة‌‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫الىبي‌املصؼفى‌صلى‌هللا‌غلُه‌وظلم‪:‬‬

‫احخالٌ‌مذًىت‌الجضائش‪‌:‬الشاغشغبذ‌اللادس‌الىهشاوي‪:3‬‬

‫بالحمذ‌هبخذ‌را‌اللصت‌ووػُذها‌***‌اظخغفشوا‌وجىبىا‌ًامعلمين‬

‫‪ - 3‬جلول يلس أمقران الحفناوي" المقامومة الجزائرية في الشعر الملحون" الجزائر عاصمة الثقافة الجزائرية‪17/200‬م‪ ،‬ص‪.35‬‬
‫‪4‬‬
 ‫‌‌‌‌هىص ي‌غلى‌صالة‌ؤحمذ‌ال‌جيعاوها‌***‌جفً‌مً‌اللصاًص‌وهصب‌الىاصهين‌‬
‫‌‌‌‌هى‌ًفً‌مً‌حهىم‌واهىالها‌***‌ ّ‬
‫ظُذ‌الشحاٌ‌شفُؼ‌املزهبين‌‬

‫ظُذ‌إلاوغ‌والجً‌ظُذ‌ظُادها‌***‌دمحم‌التهامي‌مصباح‌الذًً‌‬

‫فالشاغش‌ًبذؤ‌بالحمذ‌وٍذغى‌لالظخغفاس‌جم‌ًىص ي‌بالصالة‌غلى‌ظُذها‌دمحم‌هى‌ظفُؼ‌‬
‫املزهبين‌ًىم‌اللُامت‌‪‌.‬‬

‫اظخفخاح‌للصُذة‌حىٌ‌الخالت‌املضسٍت‌التي‌آلذ‌بليها‌الجضائش‌بػذ‌الاحخالٌ‪‌،‬الشاغش‌غبذ‌‬
‫ّ‬
‫العالم‌بً‌ؤحمذ‌البلاٌ‪‌:‬‬
‫هبذؤ‌باظم‌إلاله‌ألاهبر‌***‌ ّ‬
‫زم‌الصالة‌غلى‌احمذ‌شاسق‌لىىاس‌‬

‫اغذاد‌املشُا‌او‌ػُاس‌***‌غذاد‌العاهىين‌في‌البر‌والبحاس‌‬
‫ّ‬
‫كذ‌الُابعا‌او‌الاخظش‌***‌صلى‌هللا‌غلُه‌باالهثى‌وارواس‌‬
‫ّ‬
‫اوي‌وابً‌الحذاد‪:4‬‬
‫ًلىي‌الشاغش‌الشُخ‌الشاللي‌حىٌ‌زىسة‌امللش‬

‫بعم‌هللا‌الحي‌الذاًم‌***‌هي‌مفخاح‌الجاللت‬
‫ّ‬
‫املضمل‌ظُ ُ‬ ‫ّ‬
‫ذ‌الشظلت‬ ‫صلى‌هللا‌غلى‌بللاظم‌***‌‬
‫ّ‬
‫صاحب‌اللىاء‌والخاجم‌***‌الهاشمي‌بً‌غبذ‌هللا‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫صلي‌غلُه‌وظلم‌***‌كذ‌غشب‌وهجىم‌وسملة‬
‫ّ‬
‫صلىا‌غلى‌سظىٌ‌هللا‬

‫‪4‬‬
‫المرجع نفسه‪ ،‬ص ‪.74‬‬
‫‪5‬‬
 ‫الشاغش‌في‌هزا‌امللام‌ٌعخفخح‌كصُذجه‌بالدعمُت‌والتي‌ًبلغ‌غذد‌ؤبُاتها‌زالر‌وؤسبػين‌بِخا‌‬
‫ّ‬
‫وهزٌ‌حضء‌مً‌مفاػػها‌التي‌بلغذ‌ؤسبػت‌غشش‌ملؼػا‪.‬جخخم‌بالصمت‌‪‌":‬صلىا‌غلى‌سظىٌ‌‬
‫هللا‪‌‌".‬‬

‫ًلىٌ‌العاس ي‌حمادي‌في‌رهشي‌اهذالع‌الثىسة‌الخحشٍشٍت‪‌:5‬‬

‫بادي‌باظم‌هللا‌هىظم‌ؤوشادي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌والصالة‌غلى‌الشظىٌ‌ظُذ‌ؤظُادي‌‬

‫بذًذ‌باظم‌هللا‌العخاس‌‌‌**‌غالم‌للذاس‌**‌مىحىد‌كادس‌كهاس‌‬

‫‌ظبحان‌سب‌اللُامت‌‌‬
‫ّ‬
‫‌الشاغش‌كصُذجه‌بالخظشع‌بلى‌هللا‌وجإهِب‌الىفغ‌والظمير‪ً‌،‬خخمها‌‬ ‫ّ‬
‫‌وكذ‌ٌعتهل‬
‫بؼلب‌الشحمت‌له‌وألهله‌ومشاًُخه‪‌.‬‬

‫رهش‌صاحب‌هخاب‌"امللاومت‌في‌الشػش‌امللحى ‌ن"‌كصُذة‌لشاغش‌مجهى ‌ٌ‌حىٌ‌ؤحذار‌ؤدث‌‬

‫بلى‌احخالٌ‌الجضائش‌ًلىٌ‌في‌مؼلػها‪‌:6‬‬
‫ّ‬
‫ًا‌هفغ‌زبتي‌ؤكذامً‌‌***‌جىبي‌هلل‌واسحعي‌وخؼي‌لىغاس‌‬

‫ًاهفغ‌وًٍ‌ساه‌ساًً‌***‌ساه‌داوا‌لغشوس‌ادعي‌باظخغفاس‌‬
‫ّ‬
‫زم‌ًلىٌ‌في‌ألاخير‪‌:‬‬

‫اسحمىا‌ًا‌اله‌وحػل‌لي‌ول‌اغُاس‌‌***‌ال‌ملجإ‌ًا‌اله‌غيرن‌‬

‫اسحم‌الىالذًً‌واحىا‌والحظاس‌‌***‌ًىم‌جخلابل‌لشواح‌غىذن‌‬

‫‪ - 2‬زالاعزبطحألاخل ّد ح‬
‫ر‪‌(‌:‬حاربُت‌وحذاهُت)‌الشبؽ‌ألاخىي‌وهلل‌املشاغش‌املحبت‌وألاخىة‌والخػاون‌‬

‫‪ -5‬بن علي بن دمحم الصالح وحمادي دمحم نافع" الشاعر الشعبي حياته ومختارات من أشعاره" دار الثقافة لوالية الوادي‪،‬ط‪،2006/1‬ص‪.27‬‬
‫‪ - - 6‬جلول يلس أمقران الحفناوي" المقامومة الجزائرية في الشعر الملحون" المرجع السابق‪ ،‬ص‪.43-40‬‬
‫‪6‬‬
 ‫ًلىٌ‌الشاغش‌العاس ي‌حمادي‌وهى‌ًخحذر‌غً‌اهذالع‌الثىسة‌الخحشٍشٍت‌وجالحم‌فئاث‌الشػب‌‬
‫الجضائشي‌ًلاجلىن‌صفا‌واحذا‌حىبا‌لجىب‪‌7:‬‬

‫الثىسة‌كامذ‪‌،‬وٍح‌املعخػمشًٍ‌**‌واملعخىػىين‌**‌هشٍذ‌جحشٍش‌وػىىا‌مً‌الغاصبين‌‬
‫ّ‬
‫حمػىا‌اللىاث‌وىه ّ‬
‫ا‌صفين‌‌‌‌**‌‌ًحذوها‌الُلين‌**‌غعىش‌بعالح‌مؼ‌ظُاظُين‌‬

‫حبهت‌الخحشٍش‌واملىاطلين‌**‌واملجاهذًً‌**‌غماٌ‌وفالحت‌ؤو‌مثلفين‌‬

‫ومً‌الاسجباغ‌بالىػً‌بلى‌الاسجباغ‌بالىاحُت‌والجهت‪‌:8‬‬

‫كلخىا‌للجهاد‌هللا‌ؤهبر‌‌‌‌***‌‌‌اهدشش‌لخبر‌ؤوظمػذ‌به‌الىاط‬
‫ّ‬
‫في‌حمُؼ‌اللؼش‌وصلذ‌ول‌ؤبالط‬‫ؤمشاث‌الثىسة‌واهدششث‌لخباس‌***‌‌‌‬
‫ّ‬
‫ائش‌وافت‌مثل‌التراط‬
‫شماٌ‌ؤوحىىب‌ؤًمين‌ؤوَعاسا‌‌***‌الجض‬
‫ّ‬
‫اء‌والخل‌كام‌الشػب‌احهاسا‌‌‌***‌‌الُذ‌مؼ‌الُذ‌مخحذ‌لباط‬
‫فُالصحش‬

‫وٍذخل‌في‌هزا‌الجاهب‌الشابؽ‌اللىمي‌ظىاء‌ما‌حػلم‌باملغشب‌الػشبي‌ؤو‌بلظُت‌فلعؼين‬

‫‪ - 3‬رزبطحزالالون‪:‬حزالالرزبح زالابلل(‌حاربُت‌ؤسطُت)‪‌:‬‬

‫‌‌‌‌‌‌ًلىٌ‌ؤحذ‌الشػشاء‪‌‌9:‬‬

‫ًا‌بالدي‌ًا‌بالدي‌***‌غلًُ‌بىِذ‌ظاس ي‬

‫غلى‌حالً‌خشحذ‌***‌خلُذ‌ام‌والدي‬

‫لػذو‌لي‌هذم‌بالدي‌***‌وخالها‌في‌امليزًشٍت‬

‫‪ - 7‬المرجع نفسه‪، ،‬ص‪.25‬‬

‫‪.- 8‬دمحم العربي دحو " ديوان الشعر الشعبي عن الثورة التحريرية بالعربية واألمازيغية ( الشاوية) منشورات ثالة األبيار الجزائر‪ ،‬ط‬
‫‪ .2007/‬ص‪.16‬‬
‫‪ - 9‬المرجع نفسه‪ ،‬ص‪.24‬‬
‫‪7‬‬
 ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ائشٍين‌غالُا‌بحُث‌جشوىا‌دويهم‌وهبىا‌للذفاع‌غىه‬
‫الخطحُت‌مً‌ؤحل‌الىػً‌ولفذ‌الثىاس‌الجض‬

‫وٍلىٌ‌ؤخش‪ً‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: 10‬ا‌وػجي‌غلًُ‌هظمذ‌الاشػاس‌***‌جاسٍخ‌الثىسة‌مسجل‌في‌الىشاط‬
‫ّ‬
‫ائش‌ًالغالُت‌ؤم‌الثىاس‌***‌ؤوٌ‌اسصاصة‌اهؼاللذ‌مً‌لىساط‬
‫ًالجض‬

‫ًا‌ؤغض‌الشحاٌ‌طذ‌الاظخػماس‌***‌زىسة‌الخحشٍش‌ؤػشحخى‌ٌييها‌العاط‬

‫فهزه‌امللؼىغت‌جبين‌جياجف‌الشػب‌الجضائشي‌الشمل‌والجىىب‌(‌جل‌وصحشاء)‌الُمين‌والِعاس‪‌،‬الُذ‌‬
‫ّ‬
‫بالُذ‌في‌لباط‌واحذ‌مخحذ‌الصفىف‌جحذوهم‌إلاسادة‌الػضٍمت‪‌.‬‬

‫الاحخفاء‌باملىاػم‌مىبؼ‌البؼىالث‪‌،‬للىٌ‌دمحم‌شُيرة‌الشَغي‪:11‬‬

‫ؤفظل‌حباٌ‌‌افشٍلُا‌الشامخ‌حبل‌اوساط‌***‌ظىىىه‌اسحاٌ‌شادًىى‌بالحشمت‬
‫ّ‬
‫‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌في‌حشمت‌لىغالم‌ملجذ‌ظُذ‌الىاط‌***‌دمحم‌ظُذ‌فاػمت‌غين‌الشحمه‌‌‌‬

‫حبل‌ألاوساط‌كل‌ؤها‌حبل‌ؤوساط‌‬

‫حبل‌اوساط‌ما‌فًُ‌الهىذي‌***‌غلى‌وػجي‌هظشب‌مً‌غىذي‌‬

‫حبل‌اوساط‌ما‌فُل‌الذسداس‌‌***‌غلى‌وػجي‌هظشب‌الىاس‌‬

‫حبل‌ألاوساط‌كل‌ؤها‌حبل‌ؤوساط‌‬

‫حبل‌ؤوساط‌ما‌فًُ‌الباوىس‌***‌غلى‌وػجي‌هظشب‌وهذوس‌‬

‫حبل‌ألاوساط‌كل‌ؤها‌حبل‌ؤوساط‌‬

‫حبل‌اوساط‌ما‌فًُ‌اللىجاص‌***‌غلى‌وػجي‌هظشب‌بالشصاص‌‬

‫حبل‌اوساط‌ما‌فًُ‌الىىاس‌***‌ظهشوا‌فًُ‌مجاهذًً‌احشاس‌‬

‫‪ - 10‬المرجع نفسه‪ ،‬ص ‪24‬‬

‫‪ - 11‬المرجع نفسه‪ ،‬ص ‪.17‬‬
‫‪8‬‬
‫‌‌‌‌‌‌ ّؤما‌ما‌حػلم‌باللىمُت‌الػشبُت‌خصىصا‌كظُت‌فلعؼين‌هجذ‌الشاغش‌العاس ي‌حمادي‌‬
‫ّ‬
‫‌هذاء‌فلعؼين‌الجشٍحت‌لفً‌ؤظشها‪‌،‬وهى‌ًإمل‌ؤن‌‬‫ًحلم‌ؤن‌ًشي‌الػشب‌واملعلمين‌ًلبىن‬
‫ّ‬
‫ًخحىٌ‌الحلم‌بلى‌حلُلت‪ً‌،‬لىٌ‌‪:‌12‬‬

‫فلعؼين‌حشٍحت‌جىادي‌فُىا‌***‌والشػب‌فيها‌حصشوه‌سهُىت‬

‫بلى‌ؤن‌ًلى ‌ٌ‪:‬‬

‫ؤبىاء‌الػشوبت‌اللىة‌الثىسٍت‌***‌وحُىشىا‌افاحى‌الذسن‌غلُىا‬

‫خاتمة‪:‬‬
‫ّ‬
‫حب‌بنها‌معيرة‌كشن‌وسبؼ‌اللشن‪‌،‬معيرة‌‬ ‫ّ‬
‫بن‌فظاء‌امللاومت‌والثىسة‌الجضائشٍت‌فظاء‌ؤوظؼ‌وؤس‬
‫ؤحُاٌ‌مخػاكبت‪‌،‬وكذ‌ال‌ٌعػها‌املذوناث‌غلى‌صػُذ‌الفىش‌والثلافت‪‌.‬‬

‫الشػش‌الشػبي‌وان‌ؤهثر‌الفىىن‌الشػبُت‌جخلُذا‌للملاومت‌الجضائشٍت‪‌.‬‬
‫ّ‬
‫الشاغش‌الشػبي‌حافظ‌غلى‌ملىماث‌ألامت‌الجضائشٍت‌مً‌الاهذزاس‌(الذًً‪‌،‬اللغت‪‌،‬الىػً)‪‌.‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ؼ‌الشاغش‌الشػبي‌الشوح‌الذًيُت‌والىػىُت‌حػله‌ًخحمل‌غبء‌الثىسة‌الخحشٍشٍت‌وٍخلذ‌مأزشها‪‌‌.‬‬ ‫حشب‬

‫ّؤدي‌ الشػش‌الشػبي‌ما‌غلُه‌وإن‌اخخلف‌فىُا‌مؼ‌الشػش‌الفصُح‪‌،‬مً‌حُث‌اللغت‌فلذ‌‌ال‌ًخخلفان‌‬
‫مً‌‌حُث‌املظمىن‪‌،‬ولهزا‌غلُىا‌ؤن‌ال‌هلىي‌غىله‌في‌ظُاق‌الشئٍت‌الىلذًت‌ملىطىع‌غالكت‌إلابذاع‌‬
‫بالىكائؼ‌الثىسٍت‌والحشواث‌والاهخفاطاث‌والحشوب‪‌،‬وهي‌سئٍت‌جفشض‌غلُىا‌ش يء‌مً‌املىطىغُت‌‬
‫والخػامل‌مؼ‌الخجشبت‌اللغىٍت‌والجمالُت‌وىاكؼ‪‌،‬بل‌وػامله‌مً‌هاحُت‌الخلذًش‌ألاخالقي‌وإلاوعاوي‌لها‪‌،‬‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ه‌حمل‌مػالم‌الهىٍت‌الذًيُت‌والىػىُت‪‌،‬وسسخ‌ زىابذ‌ألامت‌مً‌لغت‌واهخماء‌ووان‌بحم‌سمض‌الذفاع‌‬ ‫أله‬
‫غنها‌في‌وحه‌الظلم‌والاظدبذاد‪‌.‬‬

‫‪ - 12‬بن علي بن دمحم الصالح وحمادي دمحم نافع" الشاعر الشعبي" دار الثقافة لوالية الوادي‪،‬ط‪à ،2006/1‬خكظص‪.82-81‬‬
‫‪9‬‬