Theo y học cổ truyền (YHCT), bệnh ngoài da đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau như bị nhiễm độc do

trùng cắn (do côn trùng), cũng có thể bị nhiễm ngoại tà (đó là do các yếu tố: phong, hàn, thử, thấp, táo,
hỏa); nhưng gốc vấn đề đối với các bệnh da mạn tính vẫn là từ khí huyết, can thận.

I. Những tác nhân bên ngoài

Phong: Phong tà được coi là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn tới bệnh về da. Những người có cơ
thể yếu, chức năng phòng vệ của cơ thể không đủ mạnh, phong tà xâm nhập gây nên dinh vệ mất điều
hòa.

Khi khí huyết lưu thông bị trở trệ, da và cơ mất dinh dưỡng, da người bệnh bắt đầu xuất hiện những nốt
sần ngứa, ban đỏ, da khô, mụn cóc. Bệnh ngoài da do phong thường có triệu chứng như  bệnh phát nhanh,
di chuyển, dễ lan ngứa toàn thân nhưng cũng có thể mất đi nhanh (ví dụ như nổi mề đay). Phong tà xâm
nhập cơ thể thường kết hợp với các khí xấu khác gây nên chứng bệnh như phong hàn, phong nhiệt phong
thấp...

Thấp: Thấp có ngoại thấp và nội thấp. Với những người sống và làm việc tại các nơi ẩm thấp rất
dễ sinh bệnh ngoài da, Đông y gọi đó ngoại thấp. Bản thân thấp thuộc về âm tà nên có tính nặng trọng,
hậu quả là bệnh phát sinh ở phần dưới cơ thể đặc biệt là khu vực bàn chân. Triệu chứng của bệnh là các
bọng nước gây ngứa lở. Bệnh lâu khỏi, hậu quả là người bệnh chán ăn, có những trường hợp bụng đầy,
rêu lưỡi dày, mạch nhu hoạt…
Nhiệt: Nếu như Thấp thuộc âm tà thì Nhiệt là dương tà. Khi nóng từ bên ngoài (ngoại cảm nhiệt
tà) khiến cơ thể mất cân bằng, hoặc do tạng phủ thực nhiệt tiết nhiệt ra bên ngoài da quá mạnh dẫn tới các
triệu chứng như sưng nóng đỏ, ngứa kèm theo đau rát. Người bị bệnh ngoài da dạng này thường có biểu
hiện nóng bứt rứt, khát nước, táo bón, tiểu vàng đậm, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch sác.
Trùng: Côn trùng cũng là nguyên nhân dẫn tới bệnh ngoài da. Nguyên do là  độc tố của trùng đi vào cơ
thể gây nên sưng đau, ngứa, nóng đỏ hoặc do dị ứng của cơ thể. Người bệnh cảm thấy khó chịu, ngứa
ngáy ngay tại vết cắn hoặc lan rộng toàn thân tùy thuộc vào loại côn trùng gây hại. Đối với trùng cắn có
thể lây lan ra các vị trí khác của cơ thể hoặc lây sang người khác nếu tiếp xúc với vết tổn thương (ví dụ
như viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang).
Độc: Cổ nhân có câu bệnh từ miệng mà vào, các loại thuốc chữa bệnh, đồ ăn, tiếp xúc chất độc…
đều có thể gây nên bệnh ngoài da. Bệnh do nguyên nhân này thường phát đột ngột, có các triệu chứng tại
chỗ như: sưng nóng đỏ, đau, ngứa, nổi sần, ban đỏ, mụn nước. Triệu chứng toàn thân nặng hay nhẹ tùy
theo loại độc và mức độ nhiễm độc.
II. Tác nhân từ huyết và can thận bất túc

Không chỉ nguyên nhân từ bên ngoài cơ thể như phong tà, thấp, nhiệt, trùng cắn, nhiễm độc, bệnh ngoài
da còn có thể do huyết ứ, huyết hư và can thận bất túc.
 Huyết ứ: Theo YHCT,  khi khí huyết cơ thể không lưu thông, bị tắc trệ hoặc trở trệ; phần lớn do
can khí uất kết hoặc ngoại tà xâm nhập lâu ngày khiến khí cơ thể rối loạn dẫn đến khí trệ huyết ứ mà gây
nên bệnh ngoài da. Người bệnh có biểu hiện đau tức mạng sườn, hoặc stress, hay cáu gắt, bực bội. Bệnh
phát ra ngoài da thành ban ứ huyết (nổi nốt đỏ thẫm), sắc da vùng bệnh đỏ tối hoặc xanh tía, tổn thương
ngoài da dày lên, có nốt cục, lưỡi bệnh bệnh nhân có mầu đỏ tối, có điểm ứ huyết, mạch huyền sác …
Huyết hư phong táo: Khi mắc bệnh lâu ngày, hoặc tỳ vị hư nhược dẫn tới huyết không đủ nuôi
dưỡng da (thường gặp ở bệnh nhân bị bệnh ngoài da mãn tính). Huyết hư cũng không đủ nuôi dưỡng can,
can âm hư, can dương thịnh tiết ra ngoài da mà hệ quả là bệnh phát ra ngoài da.

Những bệnh ngoài da do huyết hư phong táo có đặc điểm là bệnh kéo dài, da khô, dày lên nứt nẻ, tróc
vảy. Người bệnh còn gặp thêm một loạt triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, sắc mặt tái nhợt, hoặc sốt
âm ỉ kéo dài, ngày nhẹ bệnh nặng về ban đêm, hoặc nặng nhẹ thay đổi theo trạng thái tinh thần, tâm trạng
bứt rứt dễ cáu giận, miệng đắng họng khô, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch huyền sác (chứng huyết hư can
vượng).

Can Thận bất túc: Một số bệnh ngoài da phát sinh do can thận bất túc, là bệnh ngoài da do can và
thận không đủ sức điều hòa cơ thể. Khi huyết hư thì không cấp đủ dưỡng chất cho can, dẫn tới can suy
nhược, biểu hiện là móng khô, mòn, dễ gãy, mủn móng, chân móng dày lên. Can hư huyết táo bệnh phát
ra ngoài da hình thành mụn cóc, mụn cơm. Can kinh uất hỏa huyết ứ sinh mụn huyết. Can Thận đồng
nguyên nên thận tinh bất túc còn gây rụng tóc, tóc dễ gãy. Bệnh ngoài da trong trường hợp này thường
kèm theo các triệu chứng chóng mặt, ù tai, lưng gối mỏi đau, mất ngủ, mộng tinh, di tinh, mồ hôi trộm,
lưỡi đỏ ít rêu, mạch tế sác. Trường hợp sắc mặt tái nhợt, chân tay lạnh, lưng gối mỏi, chóng mặt, ù tai, liệt
dương, lưỡi bệu nhợt, rêu trắng mỏng, mạch trầm tế là chứng Thận dương hư.

Theo YHCT có 8 nguyên nhân gây nên bệnh về da, nhưng bệnh lại thường do 2 hoặc nhiều nguyên nhân
kết hợp mà thành. Cụ thể, bệnh viêm da cơ địa sẽ được khởi phát khi có đủ 2 yếu tố chính sau:

 Trường vị thấp khiến phong hàn xâm nhập vào trong cơ thể, kết hợp với phong nhiệt gây ra uất
kết khí huyết khiến cho độc tố tích tụ dưới da. 
 Do can thận kém hoạt động, suy yếu sinh khí gây suy nhược cơ thể, hao tổn khí huyết và hình
thành uẩn nhiệt dưới da. 

Lúc này, bệnh sẽ biểu hiện ra bên ngoài bằng các triệu chứng lâm sàng, điển hình như da khô ráp, nổi sần
đỏ, mụn nước li ti, sưng tấy, gây ngứa ngáy, đau rát, da nứt nẻ, chảy máu… Bệnh lý này có tính chất dai
dẳng, bùng phát thành từng đợt và rất khó để điều trị dứt điểm. Các yếu tố như trạng thái tinh thần, chế độ
ăn uống, nghề nghiệp, khí hậu, tính lây truyền của độc tà (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, nấm…) đều có
liên quan mật thiết tới bệnh về da. Thầy thuốc YHCT phải xác định được căn nguyên mới điều trị hiệu
quả được các bệnh về da.