Właściwości błony

komórkowej

• płynność
• asymetria
• selektywna przepuszczalność

Transport przez błony

Błony - selektywnie
Cząsteczki < 150Da przepuszczalne
 RóŜnice składu jonowego
między wnętrzem komórki ssaka a otoczeniem

„aniony
utrwalone”
Mg ++ 0,5 1– 2 mM

H+ 7 x 10 -5 4 x 10 –5
pH = 7,2 pH = 7,4

zrównowaŜenie ładunków we wnętrzu komórki

równowaga ciśnień osmotycznych między wnętrzem komórki a
środowiskiem

Transport przez błony

charakterystyczny zestaw białek

KaŜdy typ błony
transportujących
 Transport przez błony
Transportowane
cząsteczki

kanał nośnik
gradien
t stęŜeń

pompa
dyfuzja dyfuzja dyfuzja
prosta prosta ułatwiona
TRANSPORT BIERNY TRANSPORT AKTYWNY
CO2 ,O2 ,
NO,,H2O,
etanol,
mocznik....

Transport bierny

V max zaleŜy od liczby

cząsteczek przenośnika
w błonie

KM - stała Michaelisa
(powinowactwo cząsteczki
przenoszonej do
przenośnika)
 Transport bierny ułatwiony

Zgodnie z gradientem:
stęŜenia elektrochemicznym
(cząstki nienaładowane) (cząstki naładowane)

gradient
stęŜeń
napędem transportu siła wypadkowa:
gradientu stęŜenia substancji i napięcia w poprzek błony

Transport bierny ułatwiony

nośnik (przenośnik, permeaza) kanał

małe cząsteczki organiczne jony

jony woda + rozpuszczone substancje
zmiana konformacji białka dyfuzja przez hydrofilowy por
wysoka selektywność selektywność transportu wg
transportu ładunku i wielkości
 Transport poprzez przenośniki
(carriers)
RóŜnorodność - (ponad 100 rodzin)
• białka integralne
politopowe
• wiąŜą substrat
we wnętrzu
transbłonowych helis

• specyficzne
wiązanie substratu
• zmiany konformacji
( miejsce wiązania
substratu odsłonięte
po przeciwnych
stronach błony)
• gradient stęŜenia
substratu – kierunek
transportu

Transport poprzez przenośniki

(carriers)

Film
 Transport poprzez przenośniki
(carriers)

• specyficzne
wiązanie substratu
• zmiany
konformacji
( miejsce wiązania
substratu odsłonięte
po przeciwnych
stronach błony)
• gradient stęŜenia
substratu – kierunek
transportu

Uniport np. glukozy

W błonie komórek ssaków białka z rodziny GLUT transportują D-glukozę
w hepatocytach

GLUT1 w błonie erytrocytu - 55kD

12 ( 7+5) fragmentów transbłonowych
 Transport poprzez przenośniki
Symport glukozy i Na+

W błonie komórek jelita (kanalików nerkowych) białka z rodziny SGLT

transportują glukozę (galaktozę);

Transport przez błony

Transport poprzez przenośniki
 Transport przez błony
Transport poprzez przenośniki

Białka kanałowe

Hydrofilowe pory transportowe

duŜe pory wodne

- połączenia komunikacyjne (koneksony)
 Hydrofilowe pory wodne

poryny

akwaporyny
109 H2O/sek

0,3nm

kanały jonowe

- wąskie pory
- transport jonów
(bez cząsteczek wody)

Kanały jonowe

• jonowo selektywne
- anionowe
- kationowe

• szybkość
- od stęŜenia jonów
- budowy (filtr
selekcjonujący ) –
hydrofobowe hydrofilowe szybkość maksymalna

• bramkowane
filtr selektywności:
dodatnio naładowane fragmenty białka kanału (kanały anionoselektywne)
ujemnie naładowane fragmenty białka kanału (kanały kationoselektywne)
 Kanały jonowe - są jonowo-selektywne

Film 12.5

Kanał potasowy bakteryjny

(Streptomyces lividans).

Przepuszczalność dla jonów:

• ładunku jonu Film
• wielkości jonu

Kanały jonowe - bramkowane

otwieranie kanału - „wszystko albo nic”

zmiany stanu kanału – przypadkowe (stochastyczne)

otwieranie kanału – w zaleŜności od czynników zewnętrznych
- zwiększenie prawdopodobieństwa otwarcia
 Kanały jonowe - są bramkowane

Transport aktywny (pierwotny) - pompy

Reakcje
oksydo-
redukcyjne

Transport przez błony

transport
wtórny

• róŜnorodność
• funkcja: wytwarzanie gradientu jonów w poprzek błony
 Pompa zasilana światłem

NH2

retinal

COOH

26-kD cytoplazma
Bakteriorodopsyna z Archaea Film
Halobacterium halobium

Rodzina ATP-az typu P

pompa sodowo-potasowa

14,5 x
28 x

ATP-aza Na -K zbudowana z 3 podjednostek:

α (113KD, 10α-helis ), β (35kD), δ (10kD)
 Transport aktywny
Model działania pompy sodowej

Film 12.2

cykl
ok. 10ms

pompa sodowo-potasowa

Pompa sodowo-potasowa ( gradient jonów):

- pomaga w utrzymaniu równowagi osmotycznej i
objętości komórki
- umoŜliwia wtórny transport wielu substancji
- umoŜliwia przenoszenie elektrycznych sygnałów
14,5 x
w komórkach pobudliwych
 Transport przez błony
TRANSPORT AKTYWNY TRANSPORT BIERNY

Transportowane cząsteczki pompa nośnik kanał

selektywność bardzo wysoka pośrednia 10-20x

szybkość (jony/s) 100 <1000 106
gradient wbrew zgodnie (wbrew) zgodnie
energia tak nie nie
jony/zmiana 1- kilka ok. 1 wiele
konformacji

Transport przez błony umoŜliwia:

• wymianę cząsteczek między przedziałami

i ich odpowiedni skład

• utrzymanie równowagi ciśnień

osmotycznych

• sygnalizację w komórkach nerwowych

• wytwarzanie ATP
 Transport makrocząsteczek
(białek)

Transport makrocząsteczek
sortowanie białek - sekwencje
sygnałowe
lata 70-te XX w. - Günter Blobel - hipoteza sygnałowa; 1999r - nagroda Nobla

Sekwencja sygnałowa:
A - około 7- 20 aminokwasów hydrofobowych
B - motywy struktury drugo-, trzecio-, czwartorzędowej
usuwanie sekwencji sygnałowych - peptydazy sygnałowe
 sortowanie białek

sekwencja sygnałowa:
• niezbędna
• wystarczająca
do kierowania białka do odpowiedniego przedziału

sekwencje sygnałowe