Professional Documents
Culture Documents
СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ
1
Pham Nguyen Minh, Nguyen Thi Nhieu, Le Huy Khoi et al.
TÁC ĐỘNG CỦA THẾ HỆ MỚI CỦA CÁC HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO (FTA)
VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT NHẬP KHẨU CỦA CÁC THÀNH VIÊN -
Tóm tắt. Trên cơ sở kết hợp giữa nghiên cứu tài liệu và nghiên cứu thực địa thông qua khảo sát và
phỏng vấn sâu các chuyên gia và doanh nhân, bài báo sẽ trình bày tổng quan về các FTA thế hệ mới và tác
động của chúng đối với sự phát triển thương mại quốc tế của các nước thành viên. Việt Nam sẽ là trường
hợp để phân tích, rà soát và dự đoán tác động của các FTA thế hệ mới đối với sự phát triển của thị trường
xuất nhập khẩu. Điều này sẽ cung cấp một số khuyến nghị và ý nghĩa đối với việc tham gia các FTA thế hệ mới
đối với các nước thành viên.
Từ khóa: hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (NG FTA), tác động tĩnh, tác động động, phát triển
thị trường xuất nhập khẩu, Việt Nam.
Giới thiệu
Bài viết này được trích từ kết quả của đề tài cấp Nhà nước mang tên "Luận cứ khoa học phát
triển thị trường xuất nhập khẩu Việt Nam trong bối cảnh thực hiện các Hiệp định thương mại tự do (FTA)
thế hệ mới", mã số ĐTĐL.XH.07 / 16, với Tiến sĩ Trần Tuấn Anh là Điều tra viên chính.
Mục tiêu chính của chúng tôi là nghiên cứu và đánh giá tác động của việc tham gia các FTA thế hệ
mới đối với sự phát triển thị trường xuất nhập khẩu của các nước thành viên, tập trung vào trường hợp
của Việt Nam, nhằm đưa ra một số khuyến nghị chính sách và hàm ý cho các thành viên liên quan. sự phát
triển của các thị trường này khi tham gia các hiệp định đó.
Bài báo sử dụng kết hợp nhiều phương pháp bao gồm nghiên cứu tại bàn, nghiên cứu thực địa và
phỏng vấn sâu các chuyên gia và doanh nhân về tác động của các FTA thế hệ mới đối với nhập khẩu -
phát triển thị trường xuất khẩu. Từ kết quả, các khuyến nghị và hàm ý chính sách được đề xuất cho
chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp để tận dụng tốt nhất các tác động tích cực trong khi
1
Nhóm tác giả: TS Phạm Nguyên Minh, Tổ trưởng, Viện Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách Công Thương, Bộ
Công Thương; TS Nguyễn Thị Nhiều, Thành viên Nhóm, Nghiên cứu viên cao cấp Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách
Công Thương, Bộ Công Thương; TS Lê Huy Khôi, Tổ viên, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Bộ
Công Thương; MA. Hoàng Thị Vân Anh, Tổ viên, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, Bộ Công
Thương; MA.
Nguyễn Khánh Linh, Tổ viên, Viện Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách Công Thương, Bộ Công Thương.
18
Machine Translated by Google
hạn chế tối đa những tiêu cực đối với sự phát triển của thị trường xuất nhập khẩu khi tham gia các FTA
thế hệ mới.
Có rất nhiều nghiên cứu, cả trong nước và quốc tế, liên quan đến chủ đề của dự án nói trên, cũng
như bài báo này. Các công trình nghiên cứu và đánh giá tác động của các FTA thế hệ mới đối với nền kinh
tế của các thành viên và thương mại toàn cầu bao gồm các nghiên cứu của Shanping Yang & Inmaculada
Martínez-Zarzoso (2014), Cooper H. William H. (2014), Shujiro Urata & Misa Okabe (2010) ), Hiratsuka D.,
Hayakawa K., Shino K. và Sukegawa S. (2009), Plummer MG, Cheong D., Hamanaka S. (2010), Fukunaga Y. và
Isono I. (2013), Yvan Decreux, Chris Milner, Nicolas Péridy (2010), Sungkook Lee (2013), USITC (2016),
Peter A. Petri, Michael G. Plummer và Fan Zhai (2011), Alan V. Deardorf (2014), v.v. Về Việt Nam, nghiên
cứu và đánh giá tác động của việc nước này tham gia các FTA thế hệ mới đối với nền kinh tế và thương
mại, các nghiên cứu đáng chú ý bao gồm: Claudio Dordi et al. (2015), Stefano Inama và cộng sự (2011),
Veena Jha và cộng sự. (2014), Đinh Văn Thành (2012), Lê Thị Thùy Vân và cộng sự (2015), Vũ Tiến Lộc (2015),
Nguyễn Quốc Dũng (2015), Bùi Thành Nam (2014), Trần Hữu Huỳnh (2016), Vũ Thanh Hương (2017), Trần Toàn
Hầu hết các công trình này đều sử dụng các mô hình phân tích định lượng như mô hình trọng lực,
CGE, GTAP và SMART, ... để đánh giá tác động của việc tham gia FTA đối với nền kinh tế, khía cạnh xuất
nhập khẩu của Việt Nam. Chúng là những kết quả khoa học rất hữu ích mà nhóm chúng tôi đã kế thừa để thực
hiện nghiên cứu này. Ngoài nghiên cứu tại bàn, nhóm chúng tôi cũng tiến hành khảo sát thực tế và phỏng
vấn sâu các chuyên gia, doanh nhân để đưa ra những nhận định, đánh giá về chủ đề tác động của các FTA thế
hệ mới đối với sự phát triển của thị trường xuất nhập khẩu. Từ đó rút ra các khuyến nghị và hàm ý đối với
các đối tác liên quan về thị trường xuất nhập khẩu của nước thành viên.
Tổng quan về tác động của các FTA thế hệ mới đối với sự phát triển thương mại quốc tế của các
nước thành viên
Gần đây, hội nhập kinh tế quốc tế đã chứng kiến sự gia tăng đặc biệt mạnh mẽ của các hiệp định
thương mại tự do song phương và khu vực (FTA / RTA), do sự bế tắc kéo dài của Vòng đàm phán Doha và sự
trỗi dậy của chủ nghĩa khu vực với sự xuất hiện của các liên kết kinh tế và phân chia mạng lưới sản
xuất / chuỗi cung ứng đa quốc gia giữa các quốc gia. Các FTA / RTA mở ra tự do hóa thương mại và kinh tế
sau quá trình hội nhập kinh tế quốc tế toàn diện hơn và sâu rộng hơn, không chỉ giới hạn ở việc giảm và
dỡ bỏ các rào cản đối với thương mại hàng hóa. Nó cũng bao gồm các điều khoản về mở cửa thị trường dịch
vụ và các lĩnh vực khác như đầu tư, chính sách cạnh tranh, mua sắm chính phủ, quyền sở hữu trí tuệ,
thương mại điện tử và trong nhiều trường hợp cũng bao gồm các yếu tố như lao động, môi trường, phát
triển bền vững, dân chủ, nhân quyền … Các FTA / RTA này được gọi là FTA thế hệ mới - NG FTA.
Sự bùng nổ của các FTA với sự ra đời và thực thi của nhiều NG FTA sẽ dẫn đến những thay đổi và
dịch chuyển trong dòng chảy thương mại thế giới, tạo ra, phát triển các hiệu ứng và tác động năng động
đến thương mại do các cam kết mở cửa thị trường và cải cách sâu rộng. Tuy nhiên, có những tác động
chuyển hướng thương mại có nguy cơ làm suy yếu tự do hóa thương mại toàn cầu, phúc lợi xã hội và làm
giảm dòng chảy thương mại của các nước không tham gia FTA. "Không giống như các thế hệ FTA trước đây, chủ yếu là
19
Machine Translated by Google
ảnh hưởng đến chính sách thuế quan tại biên giới, các FTA thế hệ mới có một số cam kết ảnh hưởng trực tiếp và đáng kể
đến thể chế, chính sách trong nước ”[Vũ Tiến Lộc 2015: 3].
Với những yêu cầu cao và tính toàn diện của mình, NG FTA được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc
thúc đẩy thương mại tự do cả về số lượng và chất lượng. Vai trò của NG FTA có thể thấy ở một số khía cạnh: (i) Thúc
đẩy tự do hóa thương mại và đầu tư, cạnh tranh, các tiêu chí bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, môi trường và tiêu chuẩn
lao động chưa được quy định trong các hiệp định hiện hành của WTO; (ii)
Nâng cao các tiêu chí tự do hóa thương mại; (iii) Mở ra không gian phát triển mới cho các thành viên NG FTA và (iv)
Góp phần củng cố và đảm bảo an ninh kinh tế và nâng cao vị thế của các quốc gia thành viên.
Về mặt lý thuyết, khi tham gia vào FTA, nền kinh tế của các nước thành viên sẽ chịu nhiều tác động, trong đó
Những tác động này có thể khiến các quốc gia tham gia vào tự do hóa thương mại vì những lợi ích nhiều mặt mà nó mang
lại. Tuy nhiên, những tác động này cũng có thể có tác động tiêu cực, dẫn đến việc tham gia FTA bằng mọi giá không phải
là lựa chọn tốt nhất cho tất cả các nước [Bùi Thành Nam 2014: 1]. • Tác động tĩnh Tác động tĩnh được định nghĩa nếu
tác động sẽ diễn ra trong bất kỳ liên kết thương mại tự do nào, đối với bất kỳ thành viên nào.
Hiệu ứng tĩnh bao gồm: hiệu ứng tạo thương mại và hiệu ứng chuyển hướng thương mại.
Tạo ra thương mại sẽ xảy ra khi một nước thành viên của FTA thay thế việc sản xuất một sản phẩm nội địa có
chi phí cao bằng cách nhập khẩu nó với giá rẻ hơn từ các nước thành viên FTA khác. Do hàng rào thuế quan được dỡ bỏ,
giá hàng hóa nhập khẩu thấp hơn giá thành sản xuất mặt hàng đó trong nước. Tạo dựng thương mại sẽ làm tăng phúc lợi
kinh tế của các thành viên FTA do điều chỉnh cơ cấu sản xuất, giảm các ngành kém hiệu quả hơn, chuyển hướng nguồn lực
để tăng cường đầu tư vào các ngành khác dựa trên lợi thế so sánh. Trong bất kỳ FTA nào, tạo lập thương mại có một vị
trí quan trọng vì nó tạo ra một vị thế “mới” trong quan hệ thương mại của một quốc gia khi nước đó tham gia vào một
FTA.
Chuyển hướng thương mại xảy ra khi các thành viên FTA chuyển hướng nhập khẩu hàng hóa. Thay vì nhập khẩu
hàng hóa có chi phí sản xuất thấp từ các nước không tham gia FTA, một nước sẽ nhập khẩu hàng hóa có chi phí sản xuất
cao hơn (tức là sử dụng tài nguyên kém hiệu quả hơn) của các nước thành viên FTA. Do việc dỡ bỏ thuế quan giữa các
thành viên FTA nên giá nhập khẩu một số mặt hàng từ một thành viên khác thấp hơn giá nhập khẩu từ các nước không tham
gia FTA vẫn duy trì mức thuế cao. Về cơ bản, hiệu ứng chuyển hướng thương mại không tạo ra những giá trị “mới” trong
thương mại của một quốc gia, nó chỉ làm thay đổi đối tác thương mại của quốc gia đó. Trong trường hợp này, các nước
không phải là thành viên sẽ bị ảnh hưởng bởi việc tạo ra một FTA. Như vậy, tác động của chuyển hướng thương mại sẽ
tạo ra sự phân biệt đối xử với các nước không phải là thành viên. • Tác động động Tác động động của các FTA, theo ba
xúc tiến và thu hút FDI là những thay đổi lâu dài về chất đối với nền kinh tế quốc dân.
Cơ hội lớn nhất mà NG FTA mang lại là mở rộng thị trường và tăng khả năng cạnh tranh của các nền kinh tế
thành viên thông qua cắt giảm thuế và dỡ bỏ các rào cản thương mại, đầu tư, thúc đẩy cải cách thể chế, hoàn thiện
chính sách và pháp luật sau biên giới, tạo thị trường thân thiện với cạnh tranh nâng cao hiệu quả sản xuất và thương
mại, tham gia sâu hơn vào mạng sản xuất và chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bên cạnh những cơ hội, nếu không tận dụng, NG FTA có thể mang lại những rủi ro và thách thức không nhỏ đối
với sự phát triển kinh tế thương mại của các thành viên, đặc biệt là các nước có trình độ phát triển thấp hơn trong
các FTA.
20
Machine Translated by Google
Sau hơn 30 năm thực hiện công cuộc Đổi mới, chuyển sang nền kinh tế thị trường và mở cửa
hội nhập kinh tế quốc tế, Việt Nam đã tích cực tham gia nhiều song phương và
các FTA đa phương. Hiệp định FTA đầu tiên mà Việt Nam tham gia là AFTA vào năm 1996 (nay là Hiệp định kinh tế ASEAN
Cộng đồng - AEC). Kể từ khi ký kết và thực hiện BTA với Hoa Kỳ trong
2001, Việt Nam đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia các hiệp định thương mại tự do trong ASEAN +,
trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới vào năm 2007, và thành công nhất là vào năm 2015, đã ký
bốn FTA với EU, Hàn Quốc, Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU) và TPP. Bằng
cuối năm 2017, Việt Nam đã ký kết, triển khai và đang đàm phán 16 FTA. Trong số 16 FTA,
10 FTA đã được thực hiện (sáu trong số đó là thành viên ASEAN, bốn FTA còn lại với Chile, Nhật Bản,
Hàn Quốc và EAEU - Bảng 1). Ba FTA đã kết thúc đàm phán là TPP (
Hoa Kỳ rút lui và 11 thành viên còn lại đàm phán và ký kết CPTPP vào ngày 8/3
2018), Hiệp định FTA ASEAN-Hồng Kông và Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và EU
(EVFTA). Ba FTA đang được đàm phán là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện
Hiệp định (RCEP), FTA với Israel và Hiệp hội Thương mại Tự do Châu Âu (EFTA).
Bên cạnh số lượng các FTA ngày càng tăng, một trong những yếu tố quan trọng nữa là nội dung
các FTA có cam kết toàn diện hơn và sâu sắc hơn, đặc biệt đối với
bảo vệ môi trường, quyền của người lao động và quyền sở hữu trí tuệ. Trong số 16 FTA mà Việt Nam
hiện đang liên kết với, các FTA với Nhật Bản, Úc-New Zealand (thông qua ASEAN), CPTPP và
EVFTA đều giải quyết các vấn đề về sở hữu trí tuệ. Về các vấn đề môi trường và quyền của người lao động,
Các hiệp định thương mại tự do FTA đang mở ra một không gian phát triển mạnh mẽ cho Việt Nam, theo đó đất nước có quan hệ thương mại tự do
với 55 đối tác trên toàn thế giới, bao gồm các nước G7 và 15/20 thành viên G20.
Tác động của các FTA đối với thị trường xuất nhập khẩu của Việt Nam
Việt Nam không ngừng nỗ lực hội nhập kinh tế quốc tế, ký kết và tham gia nhiều
các FTA song phương và đa phương,
đã mang lại những kết quả tích cực cho sự phát triển kinh tế thương mại của đất nước. Các FTA
đã góp phần tích cực vào việc mở rộng các điều kiện tiếp cận thị trường (Bảng 1), tăng
tăng trưởng xuất khẩu, thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào trong nước, thúc đẩy chính sách, pháp luật
cải cách, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, củng cố nền kinh tế
Bảng 1. Cam kết thuế nhập khẩu trong các FTA đã ký kết
21
Machine Translated by Google
Nguồn: Do Nhóm dự án nghiên cứu tổng hợp từ các cam kết thuế quan trong ASEAN, ACFTA, AKFTA,
AANZFTA, AIFTA, AJEPA, VJEPA, VCFTA, VKFTA, VN - EAEU FTA
Trong số này, tất cả các đối tác FTA của Việt Nam đều là những đối tác thương mại quan trọng, thể hiện qua
giá trị thương mại cao và chiếm tỷ trọng cao trong tổng số liệu thương mại của Việt Nam với thế giới hàng năm.
Thương mại của Việt Nam với các đối tác đàm phán / thương lượng luôn chiếm trên 80%
Bảng 2. Tình hình thị trường xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam năm 2017
Âm lượng Âm lượng
Thị trường Đăng lại Đăng lại
± so với ± so với năm
(triệu (triệu đến 2016
(%) (%) (%) 2016 (%)
ĐÔ LA MỸ) ĐÔ LA MỸ)
Nguồn: Tổng cục Hải quan Việt Nam. Tình hình xuất khẩu nhập khẩu của Việt Nam tháng 12 và 12 tháng năm2017.
vào ngày 24 tháng 4 năm 2018 từ URL: https://www.customs.gov.vn/Lists/ThongKeHaiQuan/SoLieuDinhKy.aspx?
Về xuất khẩu, cơ hội lớn nhất cho Việt Nam là mở rộng thị trường bằng cách cắt giảm thuế quan
và dỡ bỏ các rào cản thương mại để tham gia sâu hơn vào các mạng lưới sản xuất và cung ứng toàn cầu / khu vực
dây chuyền. Năm 2007, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam là 111,3 tỷ USD (trong đó,
48,5 tỷ USD xuất khẩu và 62,7 tỷ USD nhập khẩu). Đến năm 2017, tổng khối lượng của
hàng hóa xuất nhập khẩu tăng lên 425,2 tỷ USD (kim ngạch xuất khẩu đạt 214,1 tỷ
USD và nhập khẩu là 211,1 tỷ USD), đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 14,4% / năm trong
giai đoạn 2008–2017. Riêng xuất khẩu tăng từ 48,5 tỷ USD năm 2007 lên 214,1 tỷ USD
năm 2017 gấp 4,4 lần so với năm 2007, đạt tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm trên 16%.
cùng kỳ [GDC 2018: 3]. Có thể nói đây là mức tăng trưởng xuất khẩu ấn tượng, đặc biệt
trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và hậu khủng hoảng và suy thoái kinh tế giai đoạn 2008-2009.
Các nghiên cứu thực nghiệm chỉ ra rằng việc tham gia các FTA có tác động tích cực đến xuất khẩu của Việt Nam
và hoạt động nhập khẩu. Theo một nghiên cứu [Lê Thị Thùy Vân và cs. 2015: 5], xuất khẩu của Việt Nam
Tốc độ tăng trưởng vào các thị trường FTA đã tăng lên đáng kể kể từ khi thực hiện FTA như trong Bảng 3.
Bảng 3. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường có FTA, đơn vị:%
22
Machine Translated by Google
Con số Quốc gia / Khu vực Trước khi có FTA Sau FTA
1 ASEAN - 18 *
2 Trung Quốc 18 23
4 Nhật Bản 15 19
5 Châu Úc 11 11
6 New Zealand 3 37
7 Ấn Độ - 53
số 8 Chile - 59
*
Tốc độ tăng trưởng bình quân từ năm 2002 đến nay
Nguồn: Lê Thị Thùy Vân và nghiên cứu nhóm (2015). Đánh giá tác động của hiệp định thương mại tự do.Tạp chí Nghiên cứu tài chính kế toán,
số tháng 6/2015.
Ngoài ra, với việc ngày càng được tận dụng ưu đãi thuế quan trong các hiệp định thương mại tự do, xuất khẩu của Việt Nam
trở nên đa dạng hơn về sản phẩm / thị trường (Bảng 4).
Bảng 4. Tỷ lệ sử dụng ưu đãi theo các hiệp định thương mại Việt Nam 2017
Tổng cộng
33.419 99.486 34
Nguồn: Bộ Công Thương. Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam 2017. Nhà xuất bản Công Thương, 2018
Tuy nhiên, Bảng 4 cũng cho thấy mức độ tận dụng ưu đãi của Việt Nam còn thấp, đặc biệt là trong
trường hợp VN-EAEU FTA, FTA với Lào và Campuchia, và ở một mức độ nào đó, AFTA / ATIGA.
Nguyên nhân của thực tế này có thể là do Việt Nam chưa quan tâm đúng mức đến các thị trường
này, hoặc cơ cấu mặt hàng xuất khẩu tương đồng hơn là bổ sung giữa các nước thành viên FTA
này.
Về nhập khẩu, sử dụng mô hình trọng lực cho một số đối tác chính trong giai đoạn 2007–2013
các nhà nghiên cứu Việt Nam cũng chỉ ra rằng việc cắt giảm thuế quan do hội nhập đã có
23
Machine Translated by Google
tác động tích cực đến nhập khẩu, tạo ra thương mại cũng như tác động chuyển hướng thương mại của Việt Nam với các
nước đối tác [Lê Thị Thùy Vân và cộng sự. Năm 2015: 6]. Ước tính cho thấy việc giảm thuế suất thuế nhập khẩu bình quân
1% sẽ làm tăng kim ngạch nhập khẩu thêm 5,28%. Ngoài ra, việc cắt giảm thuế từ các FTA cũng có tác động làm chuyển
hướng nhập khẩu của Việt Nam khỏi các đối tác (trong đó Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ được hưởng lợi nhiều nhất
Việc tham gia các FTA cũng tạo điều kiện thúc đẩy tái cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu theo hướng cân bằng
hơn. Cho đến năm 2017, 81% hàng hóa nhập khẩu của Việt Nam đến từ châu Á (chủ yếu từ Đông Á và ASEAN) và hơn 52% hàng
hóa xuất khẩu của Việt Nam là trong khu vực này (Bảng 2). Nếu bất kỳ tình huống bất lợi nào xảy ra trong khu vực, xuất
nhập khẩu sẽ bị ảnh hưởng ngay lập tức. Các hiệp định thương mại tự do với Liên minh Châu Âu, Liên minh Kinh tế Á -
Âu và các nước trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương sẽ giúp Việt Nam cân bằng thị trường xuất nhập khẩu.
Theo nghiên cứu về tác động của EVFTA đến xuất nhập khẩu của Việt Nam theo mô hình GTAP, xuất khẩu của Việt
Nam sang EU ước tính sẽ tăng khoảng 50% vào năm 2020, cao hơn tốc độ tăng trong dự báo cơ sở [MUTRAP 2014: 50] . Xuất
khẩu sẽ tăng hơn nữa vào năm 2025, khi hiệp định được thực hiện đầy đủ. Trong kịch bản đầy tham vọng, tốc độ tăng xuất
khẩu sẽ chỉ tăng nhẹ so với kịch bản khiêm tốn. Tuy nhiên, xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng từ 89% trong kịch bản cơ sở
lên khoảng 93-94% vào năm 2020. Đến năm 2025, xuất khẩu sẽ tăng 10%.
Điều này có nghĩa là khối lượng thương mại đáng kể đang được chuyển hướng từ các nước khác vào thị trường EU (Hình
1).
Hình 1. Những thay đổi trong xuất khẩu của Việt Nam sang EU theo EVFTA
Nguồn: Paul Baker, David Vanzetti, Phạm Thị Lan Hương (2014). Đánh giá tác động dài hạn Hiệp định thương mại tự
do Việt Nam – EU: Dự án hỗ trợ thương mại chính sách và tư vấn đầu tư của EU (MUTRAP)
Nhập khẩu của Việt Nam từ EU cũng dự kiến sẽ tăng đáng kể trong giai đoạn 2015– 2025 (Hình 2). Nhập khẩu từ EU
trong kịch bản đầy tham vọng tăng 43 điểm phần trăm so với kịch bản cơ sở vào năm 2020, phản ánh việc cắt giảm thuế
quan mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, tổng nhập khẩu từ Việt Nam (từ tất cả các nguồn) chỉ tăng khoảng 10% trong kịch bản cơ sở.
Hình 2. Thay đổi nhập khẩu của Việt Nam từ EU theo EVFTA
24
Machine Translated by Google
Nguồn: Paul Baker, David Vanzetti, Phạm Thị Lan Hương (2014). Đánh giá tác động dài hạn Hiệp định thương mại tự do Việt
Nam – EU: Dự án hỗ trợ thương mại chính sách và tư vấn đầu tư của EU (MUTRAP)
Một nghiên cứu khác về tác động của EVFTA đối với thương mại hàng hóa Việt Nam, sử dụng mô hình SMART, cũng
cho thấy, ở một mức độ nào đó, các kết quả tương tự (Bảng 5) [Vũ Thanh Hương 2017: 179].
Bảng 5. Thay đổi xuất nhập khẩu của Việt Nam với EU theo EVFTA
Nguồn: Vũ Thanh Hương (2017). Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU: Tác động đối với thương mại giữa hai bên
Các nghiên cứu định lượng của MUTRAP (2014), Lê Thị Thùy Vân (2015) - về tác động của các
Các hiệp định FTA mà Việt Nam tham gia như RCEP, TPP (CPTPP) cũng dự báo rằng, khi NG
Các hiệp định thương mại tự do (FTA) được thực hiện, Việt Nam sẽ có lợi thế trong trung hạn so với các nước xuất khẩu khác
các đối thủ cạnh tranh, đặc biệt là các đối thủ cạnh tranh trong khu vực về tốc độ tăng trưởng xuất khẩu, cũng là tác động của các FTA
tích cực trong việc đa dạng hóa và phát triển thị trường và sản phẩm xuất khẩu, bên cạnh đó, việc xuất khẩu
sản phẩm / thị trường cũng đang chuyển dịch cơ cấu theo xu hướng cân bằng hơn.
Thực tế, khảo sát của nhóm dự án (2017) cũng cho thấy càng minh bạch và càng tự do
môi trường thương mại và đầu tư đã tạo ra con đường để Việt Nam sử dụng hiệu quả hơn
lợi thế so sánh về chi phí lao động và tài nguyên thiên nhiên tương đối rẻ để tăng cường cạnh tranh
25
Machine Translated by Google
trên thị trường quốc tế và thúc đẩy xuất khẩu. Sự bổ sung lẫn nhau trong cấu trúc thương mại với các
đối tác trong NG FTA cũng sẽ được tăng cường. Như vậy, Việt Nam sẽ có sự chuyển dịch tích cực hơn
sang sản xuất và xuất khẩu những mặt hàng thâm dụng vốn, đòi hỏi trình độ công nghệ cao hơn.
Tóm lại, có thể dự đoán rằng việc tham gia các FTA sẽ có tác động sâu sắc đến sự phát triển
kinh tế, thương mại và phát triển thị trường xuất nhập khẩu của Việt Nam. Tác động tích cực được dự
báo của việc gia nhập và ký kết NG FTA là: (i) Thúc đẩy tăng trưởng GDP, tăng trưởng xuất nhập khẩu ở
Việt Nam. (ii) Đẩy mạnh đa dạng hóa và chuyển dịch cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu theo hướng cân
bằng hơn, tránh phụ thuộc quá nhiều vào một số thị trường, nhất là Trung Quốc. (iii) Tạo hiệu ứng
tích cực trong việc đa dạng hóa xuất khẩu, chuyển dịch cơ cấu ngành hàng xuất khẩu hiệu quả hơn. (iv)
Mở ra nhiều cơ hội thu hút đầu tư thông qua các FTA, đặc biệt là từ các nước EU, Nhật Bản, Hàn Quốc,
Nga, Australia, v.v. và (v) Cải cách thể chế, tái cơ cấu nền kinh tế, xây dựng các mô hình tăng
trưởng hiệu quả cho Việt Nam, cải thiện của thể chế kinh tế thị trường, tạo môi trường kinh doanh
Điều này sẽ giúp thúc đẩy đầu tư trong và ngoài nước, tạo ra năng lực sản xuất mới và là bàn đạp tốt
để doanh nghiệp giải phóng sức sáng tạo trong kinh doanh, thúc đẩy xuất nhập khẩu.
Bên cạnh đó, có thể dự báo tác động tiêu cực của các FTA NG: (i) đối với xuất khẩu, cơ hội
tăng đột biến về lượng xuất khẩu theo tự do hóa thuế quan không còn lớn như trước, do nhiều mặt hàng
xuất khẩu của Việt Nam đã được hưởng mức thuế bằng 0 các FTA đã ký kết (ví dụ như ATIGA, các nước
ASEAN-6 đã cắt giảm thuế hàng hóa Việt Nam xuống 0% từ năm 2010); (ii) hàng rào phi thuế quan, hàng
rào kỹ thuật, quy tắc xuất xứ ... ngày càng đa dạng, phức tạp và tinh vi hơn, nếu hàng xuất khẩu Việt
Nam không đa dạng, đổi mới, cải tiến để tăng chất lượng, mẫu mã, nhãn hiệu thì khó vượt qua hàng rào
thuế quan, TBT, SPS ...; (iii) theo quan điểm mở cửa thị trường Việt Nam cho hàng hóa từ các đối tác
FTA bằng cách xóa bỏ hầu hết thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu, trong khi các hàng rào phi thuế
quan chưa được sử dụng hiệu quả, sẽ đặt ra những thách thức lớn đối với việc kiểm soát chất lượng,
vệ sinh và an toàn hàng hóa nhập khẩu, đồng thời tạo áp lực cạnh tranh lớn hơn đối với doanh nghiệp
và hàng hóa Việt Nam; (iv) Sản xuất trong nước, đặc biệt là sản xuất nông nghiệp, chịu sức ép từ cải
cách thể chế phù hợp với các cam kết FTA; (v) các cam kết về các tiêu chuẩn cao và nghiêm ngặt về lao
động - công đoàn, trách nhiệm xã hội và môi trường trong các FTA có thể gây ra một số hậu quả xã hội
tiêu cực như: phá sản và thất nghiệp ở các doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh yếu hoặc không đáp ứng
được các tiêu chuẩn khắt khe về lao động và xã hội đối với hàng hóa xuất khẩu , chênh lệch thu nhập
và khoảng cách giàu nghèo sẽ gia tăng, nhất là giữa thành thị và nông thôn, vùng sâu, vùng xa; (vi)
Bên cạnh những cơ hội mà các FTA thế hệ mới mang lại, có thể dẫn đến cải cách thể chế cho Việt Nam,
vẫn còn đó những thách thức. Thật vậy, khi tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và
điều chỉnh cơ cấu kinh tế trong nước, ở cả cấp độ vĩ mô và doanh nghiệp, để phù hợp hơn với các cam
kết FTA mới, đòi hỏi nhiều thời gian và chi phí, vì chúng liên quan đến phân bổ nguồn lực. liên quan
chặt chẽ đến thể chế, và sự thay đổi mối tương quan giữa cơ cấu sở hữu tư nhân và nhà nước.
Vì vậy, nếu Việt Nam chưa hoàn thành cải cách sẽ gặp nhiều bất lợi khi tham gia các FTA NG.
Có thể nói, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng và xu thế tất yếu của việc
hình thành các FTA sẽ có tác động sâu sắc và nhiều mặt đến mọi mặt của kinh tế - xã hội Việt Nam, tạo
cơ hội to lớn cho xuất nhập khẩu phát triển, thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy tăng trưởng kinh
tế và tạo việc làm, thúc đẩy cải cách và tiến bộ xã hội ... nhưng những thách thức cũng rất lớn, cả ở
26
Machine Translated by Google
ngành và cấp kinh doanh. Vì vậy, nền kinh tế Việt Nam và các doanh nghiệp cần chuẩn bị
sẵn sàng đón nhận các cơ hội và tích cực giải quyết các thách thức lớn từ việc tham gia NG FTA để
Từ nghiên cứu điển hình của Việt Nam, bài báo đưa ra một số khuyến nghị và gợi ý chính sách đối với
chính phủ và doanh nghiệp các nước thành viên về phát triển thị trường xuất nhập khẩu khi tham gia các FTA thế
Thứ nhất, việc tham gia NG FTA cần được coi là một công cụ chính sách thương mại quan trọng, nhất là
đối với các nước có độ mở thương mại cao như Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc
tế ngày càng sâu rộng hiện nay. Từ những bài học kinh nghiệm thực tiễn của Việt Nam, việc tham gia các hiệp
định FTA đã có nhiều tác động tích cực đến phát triển kinh tế thương mại đất nước.
Thứ hai, Chính phủ cần tham vấn, thông báo và phối hợp với tất cả các bên liên quan (cộng đồng doanh
nghiệp, các tổ chức xã hội dân sự) trong quá trình ký kết và tham gia FTA để nâng cao hiệu lực, tác động tích
cực của FTA đối với phát triển kinh tế và thương mại quốc gia.
Thứ ba, đối với các nền kinh tế chuyển đổi và đang phát triển như Việt Nam, việc xây dựng một chiến
lược FTA phù hợp, kết hợp với thực hiện cải cách thể chế kinh tế thị trường, sửa đổi, điều chỉnh và hoàn thiện
chính sách, pháp luật là chìa khóa để bảo đảm tác động tích cực, hạn chế tác động tiêu cực của các FTA đối với
Thứ tư, Chính phủ cần có chính sách phù hợp và hiệu quả để cải thiện cơ sở hạ tầng của nền kinh tế,
cả phần cứng và phần mềm, trong đó, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ
là yếu tố quyết định khả năng cạnh tranh và thành công của tham gia NG FTA
Thứ năm, tăng cường hợp tác, phối hợp chính sách liên Chính phủ với các nền kinh tế thành viên và hệ
thống thể chế kinh tế, thương mại đa phương nhằm xây dựng môi trường kinh tế, thương mại toàn cầu tự do
Chủ động tìm hiểu, nghiên cứu các hiệp định FTA song phương và đa phương mới; chuẩn bị nội bộ
nguồn lực và tận dụng tốt các nguồn lực bên ngoài để đón đầu và tận dụng lợi thế của các FTA; cầm lấy
chủ động nghiên cứu và tìm hiểu thông tin về các thị trường FTA, tăng cường đầu tư vào các
đổi mới thiết bị công nghệ nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng quốc tế
tiêu chuẩn để vượt qua các rào cản thúc đẩy xuất khẩu; chủ động chọn và thay đổi
nguyên liệu đầu vào phù hợp, đáp ứng tiêu chuẩn xuất xứ; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực,
đặc biệt là lao động có tay nghề cao và nguồn nhân lực trình độ cao, nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp;
Tăng cường liên doanh, liên kết và hợp tác trong các doanh nghiệp từ các thành viên FTA trong
các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu, nhằm thu hút đầu tư và phát triển các sản phẩm mới, ứng dụng tiên tiến
khoa học công nghệ trong sản xuất, chế biến và phân phối sản phẩm nhằm nâng cao chất lượng
và hiệu quả của hoạt động kinh doanh, tận dụng các cơ hội tốt nhất từ thế hệ mới
Các hiệp định FTA vì sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
27
Machine Translated by Google
1. Baker, Paul, Vanzetti, David và Phạm Thị Lan Hương (2014). Đánh giá tác động dài hạn của Hiệp
định thương mại tự do Việt Nam – EU: Dự báo về việc hỗ trợ chính sách thương mại và tư vấn đầu tư của EU
(MUTRAP) [Đánh giá dài hạn về tác động của Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh Châu Âu : Dự báo
2. Bộ Công Thương (2017). Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam [Báo cáo xuất nhập khẩu
3. Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2015). Xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam giai đoạn 2005–
2015 with the water to member TPP [Xuất nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2005-2015 với các thành viên TPP].
4. Bùi Thành Nam (2016). Các tác động của Hiệp định Thương mại tự do [Tác động của miễn phí
5. Claudio Dordi và cộng sự. (2015). Đánh giá tác động của Hiệp định đối với kinh tế toàn diện khu
vực (RCEP) đối với nền kinh tế Việt Nam: Dự báo của sự hỗ trợ của thương mại chính sách và đầu tư của EU
[Đánh giá tác động của Hiệp định Đối tác Toàn diện đối với nền kinh tế Việt Nam].
tac_dong_cua_hiep_dinh_rcep_bao_cao_cuoi_cung.pdf.
6. Cooper, William H. (2014). Các Hiệp định Thương mại Tự do: Tác động đến Thương mại Hoa Kỳ và các hệ lụy
cho Chính sách Thương mại Hoa Kỳ. 26 tháng 2. Dịch vụ Nghiên cứu Quốc hội.
Tối đa hóa lợi ích từ các FTA trong ASEAN. Báo cáo Dự án Nghiên cứu ERIA 2008-1, tr.407-545.
8. Deardorf, Alan V. (2013). Những tác động thương mại của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương
đối với ASEAN và các nước Châu Á khác. Đại học Michigan. Được lấy vào ngày 24.07.2018 từ URL:
http://www.fordschool.umich.edu/rsie/workingpapers/wp.html.
9. Decreux, Yvan, Milner, Chris và Péridy, Nicolas (2010). Tác động kinh tế của Hiệp định Thương
mại Tự do (FTA) giữa Liên minh Châu Âu và Hàn Quốc. Báo cáo cho Ủy ban Châu Âu 1 Thương mại DG. 10.07.2018
URL: Đã lấy trên từ
trade.ec.europa.eu/doclib/html/146174.htm.
10. Đinh Văn Thành (2012). Định hướng chiến lược tham gia các khu vực thương mại tự do (FTA) trong
thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa [Định hướng chiến lược cho khu vực thương mại tự do (FTA) trong thời
kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa]. Tạp chí Nghiên cứu thương mại, 4 & 5 (tháng 11).
11. Inama, Stefano và cộng sự (2011). Đánh giá tác động của quy tắc xuất xứ trong các hiệp hội
thương mại tự do của Việt Nam: Dự báo về sự hỗ trợ của chính sách thương mại và tư vấn đầu tư của EU
(MUTRAP) [Đánh giá tác động của các quy tắc xuất xứ tại Việt Nam tự do Hiệp định thương mại:
Dự báo về Hỗ trợ Chính sách Thương mại và Đầu tư của EU (MUTRAP)]. Lấy ngày 10.07.2018 từ URL:
www.trungtamwto.vn/sites.
12. Lê Thị Thùy Vân và cs. (2015). Đánh giá tác động của các hiệp hội thương mại tự do
[Đánh giá tác động của các hiệp định thương mại tự do]. Tạp chí Nghiên cứu tài chính kế toán, tháng 6.
Hàm ý đối với FTA Hàn Quốc - Hoa Kỳ (KORUS). Bảo tồn kỹ thuật số của Đại học Minnesota. Được lấy vào ngày
28
Machine Translated by Google
14. Nguyễn Quốc Dũng (2015). Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP): Cơ hội và thử nghiệm đối
với kinh tế Việt Nam [Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP): Cơ hội và thách thức đối với nền kinh tế
Việt Nam]. Tạp chí Những vấn đề kinh tế và chính trị thế giớ, 10 (234).
15. Petri, Peter A., Plummer, Michael G. và Fan Zhai (2011). Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương và
Hội nhập Châu Á - Thái Bình Dương: Đánh giá định lượng. Giấy làm việc Trung tâm Đông Tây. Kinh tế Serie, 119,
16. Plummer, Michael G., Cheong, David và Shintaro Hamanaka (2010). Phương pháp luận để Đánh giá tác
động của các Hiệp định Thương mại Tự do. Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB). Được lấy vào ngày 10.07.2018 từ URL:
https://aric.adb.org/pdf/FTA_Impact_Assessment.pdf.
17. Shanping Yang & Inmaculada Martínez-Zarzoso (2014). Phân tích dữ liệu của Ban hội thẩm về các tác
động tạo ra thương mại và chuyển hướng thương mại: Trường hợp của Khu vực mậu dịch tự do ASEAN-Trung Quốc. Tạp
18. Shujiro Urata và Misa Okabe (2010). Tác động tạo ra và chuyển đổi thương mại của các Hiệp định
thương mại khu vực đối với hàng hóa. Tháng 1 năm 2010, Series Giấy Thảo luận RIETI 10-E-007.
19. Cam kết thuế quan từ Khu vực Thương mại Tự do ASEAN (AFTA), Hiệp định Thương mại Tự do
ASEAN - Hàn Quốc (AKFTA), Khu vực Thương mại Tự do ASEAN - Australia - New Zealand (AANZFTA), Hiệp định
Thương mại Tự do ASEAN - Ấn Độ (AIFTA), ASEAN - Nhật Bản Hiệp định thương mại tự do (AJEPA), Hiệp định
thương mại tự do Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Chile (VCFTA), Hiệp
định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA), Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên
20. Tổng cục Hải quan Việt Nam (Tổng cục Hải quan - TCHQ) (2018).
Tình hình xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam trong tháng 12 và 12 tháng năm 2017 [Tình hình
xuất nhập khẩu hàng hóa tại Việt Nam trong tháng 12 và 12 tháng năm 2017] .. Truy cập ngày 24.04.2018 từ URL:
21. Trần Hữu Huỳnh (2016). Việt Nam và các hệ thống FTA thế hệ mới - cơ hội và công thức cho doanh nghiệp
[Việt Nam và các FTA thế hệ mới - cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp ].
Hội thảo khoa học "Cơ hội, công thức của TPP và các FTA thế hệ mới đối với ngành bảo hiểm Việt Nam". Hà nội.
22. Trần Toàn Thắng và Trần Anh Sơn (2018). Tác động của Hiệp định Đối tác toàn diện và
Tiến bộ Xuyên Thái Bình Dương tới Việt Nam [Tác động của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ Xuyên Thái Bình
Dương đối với Việt Nam]. Tạp chí Kinh tế và dự báo, 7, tháng 3.
24. Veena Jha và cộng sự (2014). Đánh giá tác động của Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc đối
với kinh tế Việt Nam [Đánh giá tác động của Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN - Hàn Quốc đối với nền kinh tế Việt
Nam]. Dự báo của hỗ trợ thương mại chính sách và đầu tư của EU (MUTRAP). Lấy từ URL: www.trungtamwto.vn/sites/
trên 24.04.2018 default/files/hiepdinhkhac/
danh_gia_tac_dong_akfta.pdf.
25. Vũ Thanh Hương (2017). Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU: Tác động đối với thương mại giữa
hai bên và chức năng ý kiến cho Việt Nam [Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU: Hàm ý cho thương mại hai
bên và tác dụng đối với Việt Nam]. Luận án tiến sĩ kinh tế. Hà nội.
26. Vũ Tiến Lộc (2015). Kinh tế nền kinh tế đối với FTA thế hệ mới [Nền kinh tế đối mặt với thách thức
của một thế hệ FTA mới]. Time báo Ngan hang, 24.08.
29
Machine Translated by Google
27. Yoshifumi Fukunaga và Ikumo Isono (2013). Thực hiện các FTA ASEAN + 1 hướng tới
RCEP: Nghiên cứu bản đồ. Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á (ERIA). Được lấy vào ngày
24.05.2018 từ URL: www.eria.org/ERIA-DP-2013-02.pdf.
TS Phạm Nguyên Minh, Lãnh đạo Tập đoàn, Viện Chiến lược Công Thương và
TS.Nguyễn Thị Nhiễu, Thành viên Nhóm, Nghiên cứu viên cao cấp Viện Công nghiệp và
Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách Thương mại, Bộ Công Thương
TS Lê Huy Khôi, Thành viên Nhóm, Viện Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách Công Thương, Bộ Công Thương
ThS. Hoàng Thị Vân Anh, Thành viên Nhóm, Viện Chiến lược Công Thương và
MA. Nguyễn Khánh Linh, Thành viên Nhóm, Viện Chiến lược Công Thương và
30
Machine Translated by Google
Авторы:
Д-р Фам Нгуен Минь, руководитель группы, Институт промышленной и торговой
стратегии и политики, Министерство промышленности и торговли СРВ
Д-р Нгуен Тхи Ньеу, старший научный сотрудник, Институт промышленной и
торговой стратегии и политики, Министерство промышленности и торговли СРВ
Д-р Ле Хюи Кхой, Институт промышленной и торговой стратегии и политики,
Министерство промышленности и торговли СРВ
Магистр Хоанг Тхи Ван Ань, Институт промышленной и торговой стратегии и политики,
Министерство промышленности и торговли СРВ Магистр Нгуен Кхань Линь, Институт промышленной
и торговой стратегии и Министерство
политики, промышленности и торговли СРВ. E-mail:
<nkhanhlinh80@yahoo.com>
Продвижение статьи:
Дата поступления статьи: 17.07.2018
Дата поступления в переработанном виде: 21.09.2018
Принята к печати: 26.09.2018
31