ENZYMY

W większości są BIAŁKAMI syntezowanymi w komórkach (enzymami niebiałkowymi

są rybozymy - zbudowane są z RNA i pełnią funkcje katalityczne w sposób podobny
do enzymów białkowych podczas transkrypcji i translacji) - U BUBI SĄ ZAWSZE
BIAŁKAMI

BUDOWA
Najczęściej zbudowane są z dwóch elementów:
APOENZYMU - części białkowej, który wykazuje powinowactwo do substratu -
warunkuje specyficzność substratową enzymu
KOENZYMU - części niebiałkowej, który określa typ katalizowanego procesu i
decyduje o tym jakiej przemianie ulegnie substrat. Koenzymami lub ich ważnymi
częściami są:
- ATP - adenozynotrifosforan
- NAD - dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy
- NADP - fosforan tego powyżej
- CoA - koenzym A
- witaminy np. - B1, B2, B3, B6, B12, B7 (biotyna)
- jony metali np. - Mg2+, K+, Ca2+, Fe3+, Mn2+
- Reszta kwasu fosforowego

Do tego każdy enzym posiada CENTRUM AKTYWNE utworzone przez kilka

aminokwasów - tym centrum enzym łączy się nietrwale z substratem tworząc
kompleks enzym-substrat

CHARAKTERYSTYKA
1. Obniżają energię aktywacji katalizowanych reakcji - zwiększają szybkość
zachodzenia reakcji i przyspieszają osiągnięcie stanu równowagi ALE na
sam stan równowagi nie wpływają

2. Nie zużywają się w wyniku reakcji (mogą działać wielokrotnie)

3. Są SPECYFICZNE - dany enzym działa na jeden, ściśle określony rodzaj
substratu i katalizuje określoną przemianę chemiczną.
4. Nadają kierunek reakcjom.
 AKTYWNOŚĆ - OD CZEGO ZALEŻY:
1. STĘŻENIA - substratu albo enzymu
2. TEMPERATURY - wzrost w przedziale 20°C - 40°C przyspiesza reakcje
enzymatyczne, powyżej 40°C aktywność enzymów gwałtownie spada
(zachodzi denaturacja białek)
3. pH - większość działa efektywnie w środowisku obojętnym pH=7, jak np.
amylaza ślinowa. Ale enzymy w żołądku rozkładają białka w środowisku
kwaśnym, a w dwunastnicy tłuszcze i cukry rozkładane są w środowisku
zasadowym przez lipazy i amylazy
4. JONÓW METALI CIĘŻKICH - Pb, Cd, Hg, które zmniejszają lub hamują
aktywność enzymów
5. Do tego wymagają środowiska wodnego do działania

INHIBITORY
Są cząsteczkami hamującymi aktywność enzymów - powodują INHIBICJĘ, która
dzieli się na:

INHIBICJĘ ODWRACALNĄ, gdzie inhibitor łączy się z enzymem w sposób

nietrwały, dzielącą się na:

1. INHIBICJĘ KOMPETENCYJNĄ - inhibitor ma budowę podobną do substratu i

blokuje centrum aktywne enzymu. Spowalnia to przebieg reakcji, bo
inhibitory konkurują o miejsce w centrum aktywnym z substratami.

Takim inhibitorem jest METANOL, którego organizm nie odróżnia od

ETANOLU. Dlatego przy zatruciu metanolem należy zwiększyć ilość
substratu - etanolu - aby wyparł on metanol z centrum aktywnego
 2. INHIBICJĘ NIEKOMPETENCYJNĄ - inhibitor łączy się z enzymem w miejscu
innymi niż centrum aktywne. Pod wpływem inhibitora białko enzymatyczne
zmienia strukturę co uniemożliwia enzymowi połączenie z substratem i
katalizowanie reakcji.

Aspiryna blokuje enzym, przez co wykazuje działanie przeciwzapalne i

przeciwudarowe.

INHIBICJA NIEODWRACALNA - polega na wiązaniu się inhibitora i enzymu w

sposób trwały, nieodwracalnie blokując miejsce w centrum aktywnym - działa tak
np. cyjanek lub gaz bojowy soman.

DZIAŁANIE
Sam APOENZYM (białko budujące enzym) nie jest aktywny, dlatego musi zostać do
niego doczepiony KOFAKTOR (witamina lub mikroelement) który umożliwi mu
działanie. Po połączeniu powstanie HOLOENZYM - enzym aktywny
 Połączenia między apoenzymem a kofaktorem mogą być trwałe lub luźniejsze

Apoenzym + Kofaktor → Koenzym (np koenzym Q10)

połączenie nietrwałe

Apoenzym + Kofaktor → Grupa Prostetyczna

połączenie trwałe

(Grupa prostetyczna to np.mioglobina czy hemoglobina - bardzo trwałe połączenie hemu i

globiny. Hem zawiera żelazo które jest kofaktorem, a globina jest białkiem - apoenzymem.

WIĄZANIE SUBSTRATU PRZEZ ENZYM

Po powiązaniu substratu przez enzym powstaje NIETRWAŁY KOMPLEKS

ENZYM-SUBSTRAT, którego struktura umożliwia katalityczne przekształcenie
substratu w produkt - powstaje KOMPLEKS ENZYM-PRODUKT. Ten się rozpada i
produkt zostaje uwolniony, a enzym może katalizować następne reakcje.

Powstawanie kompleksu enzym-substrat ułatwia i przyspiesza reakcję, bo poprzez

enzym zmniejszona zostaje energia aktywacji

Obecnie uznawany model to model indukowanego dopasowania - enzym modyfikuje

swój kształt wskutek oddziaływania z różnymi substratami. (Bubi: dopasowuje się
jak rękawiczka do dłoni). Inny model to model klucza i zamka, zakładający że
enzym nie zmienia swojej struktury i idealnie pasuje do substratu.
 KLASYFIKACJA ENZYMÓW
1. Hydrolazy - biorą udział w reakcji hydrolizy, rozkładają związki w
środowisku wodnym (w żołądku, w lizosomach)
2. Liazy - rozkładają związki bez udziału wody
3. Ligazy - łączą ze sobą dwie cząsteczki (np. 2 fragmenty DNA)
4. Izomerazy - przebudowują strukturę cząsteczki bez jej rozkładu
(przenoszą grupy funkcyjne w obrębie 1 cząsteczki)
5. Oksydoreduktazy - katalizują reakcje redoks
6. Transferazy - przenoszą grupy chemiczne (np. -NH2, -COOH) z jednego
związku na drugi. Tworzą np. mocznik.

CHOROBY
1. Mukowiscydoza - przewody trzustki zostają zapchane i enzymy nie mogą
zostać odprowadzone do jelit.
2. Albinizm - brak TYROZYNAZY która przekształca prekursor melaniny w
barwnik melaninę.

FUNKCJE ENZYMÓW
1. umożliwiają trawienie pokarmów w układzie pokarmowym (np. lipazy -
trawią tłuszcze, amylazy - trawią cukry)
2. Przetwarzają energię - ATP-aza
3. Tworzą metabolity takie jak mocznik w wątrobie
4. Syntezują i rozkładają glikogen

METABOLIZM
Ogół reakcji zachodzących w organizmie, które prowadzą do wykorzystania
energii składników odżywczych z pożywienia do podtrzymania procesów
życiowych. (Synteza wszystkich enzymów, procesy trawienia, przekształcania
związków, oddychanie komórkowe itp.)

REAKCJE METABOLICZNE dzielimy na dwie kategorie

REAKCJE KATABOLICZNE - reakcje rozkładu, gdzie związki złożone są

rozkładane na związki proste, czemu ZAWSZE towarzyszy wydzielanie energii
(reakcja spalania, rozkładu w tym trawienia, oddychanie komórkowe w
mitochondrium

REAKCJE ANABOLITYCZNE - reakcje syntezy w wyniku których ze związków

prostych powstają związki złożone. Te reakcje WYMAGAJĄ DOSTARCZENIA
ENERGII (synteza białek w organizmie, synteza DNA, fotosynteza)