KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG FILIPINO

I. WIKA
Wika
 Pangunahing instrumento ng komunikasyong panlipunan; sa pamamagitan nito ay maaaring
matamo ng tao ang kaniyang instrumental ay sentimental ng mga pangangailangan
(Constantino, 1996)
 Ekspresiyon, imbakan-hanguan, at agusan ng kultura ng isang grupo, at maliit man o malaki,
na may sarili at likas na katangian (Salazar, 1996)

Mga Katangian ng Wika

1. Ang wika ay tunog
 Unang natutuhan ang wika sa mga tunog na naririnig, hindi sa mga titik na nababasa
 Mahalaga ang nasabing tunog sa batang namumulay sa kaniyang unang wika
2. Ang wika ay arbitraryo
 Nakadepende sa natatanging kalikasan ng bawat wika ang pagbuo ng salita at pagkakabit
ng kahulugan sa mga salitang iyon
3. Ang wika ay masistema
 Ang wika ay may tiyak na ayos na sinusunod upang makabuo ng kahulugan ay
maunawaan
4. Ang wika ay sinasalita
 Ang pagsasalita ay isang mabilis na paraan upang makapagpahayag ng kaisipan o
saloobin
5. Ang wika ay kabuhol ng kultura
 Ang wilka ay “impukan-kuhanan” ng isang kultura dahil dito natitipon ang pag-uugali, isip,
at damdamin ng isang grupo ng tao
6. Ang wika ay nagbabago
 Dahil sa dinamiko ang wika, nagbabago ito dahil sa impluwensiya ng panahon at
kasaysayan
7. Ang wika ay may antas
 Maaaring pormal tulad ng pampanitikan at pambansa, maaari rin namang impormal tulad
ng balbal, kolokyal, at lalawigan
8. Ang wika ay makapangyarihan
 Kaya nitong magpalaya ng sarili sa kung anumang nasa isip ng isang indibidwal,
mapangwasak, mang-aliin at makasakop ng isang bansa

Wikang Pambansa
 Wikang sama-samang itinataguyod ng mamamayan sa isang bansa para magsilbing simbolo
ng kanilang pagkakakilanlan
 Gamit sa mga okasyong nadadama ng mamamayan ang kanilang pagkamamamayan gaya ng
pag-awit ng pambansang awit o panunumpa ng katapatan sa watawat
 Pang. Manuel L. Quezon: ang pagkakaroon ng isang pangkalahatang wika na ginagamit ng
buong sambayanan ay magiging “tunay na bigkis ng pambansang pagkakaisa”
o Batas Komonwelt Blg. 184: Surian ng Wikang Pambansa

Wikang Opisyal
  Wikang itinalaga ng tiyak na institusyon para maging wika ng opisyal na pakikipagtalastasan o
pakikipagtransaksyon dito
 Sa Pilipinas, Filipino at Ingles ang mga opisyal na wika

Wikang Panturo
 Opisyal na wikang gamit sa klase
 Wika na talakayang guro-estudyante
 Sa Pilipinas, Ingles, Filipino, at unang wika (para sa baitang 1-3) ang mga wikang panturo

Wikang Rehiyonal
 Wikang ginagamit ng mga etnolinggwistikong pangkat

II. MONOLINGGUWALISMO, BILINGGUWALISMO, MULTILINGGUWALISMO

Monolingguwalismo
 Pagpapatupad ng iisang wika sa isang bansa
 Iisang wika ang ginagamit na panturo, pangkomersyo, pakikipagtalastasan sa pang-araw-araw
na buhay

Bilingguwalismo
 Leonardo Bloomfield (1935)
o Perpektong Bilingguwal: paggamit o pagkontrol ng tao sa dalawang wika na tila ba ang
dalawang ito ay kanyang katutubong wika
 John Macnamara (1967)
o Isang taong may sapat na kakayahan sa isa sa apat na makrong kasanayang pangwika
(pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat) sa isa pang wika maliban sa kanyang unang
wika
 Uriel Weinreich (1953)
o Paggamit ng dalawang wika nang magkasalitan
 Cook at Singleton (2014)
o Balanced Bilingguwal: maituturing na bilingguwal ang isang tao kung magagamit niya ang
ikalawang wika nang mataas sa lahat ngn pagkakataon

Uri ng Bilingguwalismo sa mga bata

1. One-Person, One-Language
 May magkaibang unang wika ang mga magulang bagama’t kahit paano ay nakapagsasalita
ng wika ng isa ang isa
 Isa sa kanilang wika ang dominanteng wika sa pamayanan

2. Non-Dominant Home Language/One Language, One Environment

 May kani-kaniyang unang wika ang ama at ina
 Isa sa mga wika ang dominanteng wika ng pamayanan
 Kinakausap nila ang kanilang anak sa isang dominanteng wika
 Paglabas ng bata sa bahay, sa dominanteng wika ng pamayanan siya nahahantad

3. Non-Dominant Language without Community Support

 Magkatulad ang uang wika ng mga magulang
  Iba ang dominanteng wika ng pamayanan
 Kinakausap nila ang kanilang anak gamit ang kanilang unang wika

4. Double Non-Dominant Language without Community Support

 May kani-kaniyang unang wika ang mga magulang
 Iba ang dominanteng wika ng pamayanan
 Kinakausap nila ang kanilang anak gamit ang kani-kaniyang unang wika

5. Non-Dominant Parents
 Pareho ang unang wika ng mga magulang
 Ito ang dominanteng wika ng pamayanan
 Isa sa mga magulang ang kumakausap sa kanilang anak gamit ang isang di-dominanteng
wika

6. Mixed
 Bilingguwal ang mga magulang
 May mga sektor sa lipunan na bilingguwal
 Kapag kinakausap nila ang kanilang anak, nagpapalit-palit sila ng wika, at ito rin ang
nangyayari paglabas ng bata sa pamayanan
 Nasanay ang bata sa pagpalit-palit ng wika

Multilingguwalismo
 Pagkakaroon ng maraming wika ng isang bansa
 Poliglot: isang taong marunong gumamit ng iba’t ibang wika
 Ang Pilipinas ay maituturing na multilingguwal (may 150 na wika at wikain)
o 8 Pangunahing Wika
1. Tagalog 5. Bikol
2. Kapampangan 6. Cebuano
3. Pangasinense 7. Hiligaynon
4. Ilokano 8. Waray
o 4 na iba pang Wikain
1. Tausug 3. Maranao
2. Maguindanaoan 4. Chavacano

Mga dahilan na maaaring magbunsod sa isang tao upang maging multilingguwal

1. Pagsakop sa isang bayan ng isang bansang may ibang wika
2. Pang-ekonomiyang usapan
3. Paninirahan sa ibang bansa na may ibang wika
4. Relihiyon o Paniniwala
5. Edukasyon
6. Trabaho
7. Pagkilala sa iba

Mga Dimensyon ng Bilingguwalismo o Multilingguwalismo ayon kay Baker (2011)

1. Kakayahan
  Aktibo: nakikita ang kasanayan sa pagsulat at pagsasalita
 Pasibo: nakikita ang kasanayan sa pakikinig o pag-intindii
2. Gamit
 Ang mga wikang alam ng isang tao ay may iba’t ibang konteksto o sitwasyong
pinanggagamitan
3. Balanse ng Wika
 Bihira sa isang tao ang magkaroon ng magkakapantay na kasanayan sa wika
4. Gulang
 Bilingguwalismong Sabayan (simultaneous bilingualism): kasanayan sa dalawang wika
na nalinang mula sa pagkasilang
 Bilingguwalismong Sunuran (consecutive o sequential bilingualism): may isang wikang
natutuhan ang isang bata na nasundan ng pagkatuto ng isa pang wika pagsapiit niya ng
tatlong taong gulang
5. Pag-unlad
 Ang isang bilingguwal ay maaaring maging napakahusay sa isang wika samantalang
umuunlad lamang sa isa pang wika
6. Kultura
 Monokultural: maraming alam na wika ngunit nananatiling sarado sa isa ang kultura
 Bikultural: natutuhan ding mamuhay gaya ng lahing nagsasalita ng wika
 Multikultural: nadagdagan pa ang wika
7. Konteksto
 Pamayanang kinabibilangan ng isang bilingguwal o multilingguwal
 Endoheno: may dalawa o higit pang wikang karaniwang gamit sa pamayanan
 Eksoheno: iisa lang ang wikang gamit ngunit natututo ang isang tao ng iba pang wika sa
pamamagitan ng natirang pangmadla
8. Paraan ng Pagkatuto
 Elektib: pagkuha ng kurso sa dayuhang wika
 Sirkumstansiyal: pagkatuto ng ikalawang wika matapos ang matagal na pagkababad sa
isang bansa o sa mga dayuhang araw-araw na kasama

III. BARAYTI NG WIKA

 Pagkakaiba ng paggamit ng wika depende sa lugar, tono, diin, atbp.
 Salik: edad, kasarian, trabaho, natamong edukasyon

Heterogenous na Wika
 Wikang iba-iba ayon sa lugar, grupo, at pangangailangan ng paggamit nito

Homogeneous na Wika
 Nagsasabing ang wikang “pormal” ay iba sa “naimbentong” wika

Dayalek
 Wikang ginagamit ng partikular na pangkat ng mga tao mula sa isang partikular na lugar tulad
ng lalawigan, rehiyon, o bayan

Idyolek
 Pansariling paraan ng pagsasalita ng bawat tao
 Lumulutang ang katangian at kakayahang natatangi ng taong nagsasalita
Sosyolek
 Nakabatay sa katayuan o antas panlipunan o dimensyong sosyal ng mga taong gumagamit ng
wika
 Gay Lingo: wika ng mga bakla
 Jejemon: nakabatay sa wikang Ingles o Filipino subalit isinusulat ng may pinaghalo-halong
numero, mga simbolo, at may magkasamang malalaki at maliliit na titik
 Coño: baryant ng Taglish; sosyolek ng mga “sosyal” o “pasosyal”
 Jargon: pangkat ng isang propesyon, partikular na trabaho, o gawain ng tao

Etnolek
 Wika na mula sa etnolingguwistikong grupo

Register
 Paraan kung paano nagsasalita ang isang tao depende sa sitwasyon o kinakausap

Pidgin
 Umusbong na wikang hindi pagmamayari nino man at walang struktura

Creole
 Nagsimula sa pagiging pidgin ngunit paglaon ay nalinang at lumaganap sa isang lugar
hanggang ito na ang naging unang wika

IV. GAMIT/TUNGKULIN NG WIKA

1. Instrumental
 Tumutugon sa mga pangangailangan ng tao gaya ng pakikipag-ugnayan sa iba
 Hal: paggawa ng liham pangangalakal, liham sa patnugot, at pagpapakita ng mga
patalastas tungkol sa isang produkto na nagsasaad ng gamit at halaga ng produkto

2. Regulatoryo
 Pagkokontrol sa ugali o asal ng ibang tao
 Hal: pagbibigay ng direksiyon gaya ng pagtuturo ng lokasyon ng isang partikular na lugar;
direksiyon sa pagluluto ng isang ulam; direksyon sa pagsagot sa pagsusulit; at direksyon
sa paggawa ng anumang bagay

3. Interaksyonal
 Paraan ng pagkikipag-ugnayan ng tao sa kanyang kapwa
 Hal: pakikipagbiruan; pakikipagpalitan ng kuro-kuro tungkol sa partikular na isyu;
pagkukuwento ng malulungkot o masasayang pangyayari sa isang kaibigan o
kapalagayang-loob; paggawa ng liham-pangkaibigan

4. Personal
 Pagpapahayag ng sariling opinyon o kuro-kuro sa paksang pinag-uusapan
 Hal: pagsulat ng talaarawan at journal, pagpapahayag ng pagpapahalaga sa anumang uri
ng panitikan

5. Heuristiko
  Pagkuha o paghahanap ng impormasyong may kinalaman sa paksang pinag-aaralan
 Hal: pag-iinterbyu sa mga taong makasasagot sa mga tanong tungkol sa paksang pinag-
aaralan; pakikinig sa radyo; panonood sa telebisyon; at pagbabasa ng pahayagan,
magasin, blog, at mga aklat

6. Impormatibo
 Pagbibigay ng impormasyon sa paraang pasulat at pagsalita
 Hal: pagbibigay-ulat, paggawa ng pamanahong papel, tesis, panayam at pagtuturo

7. Imahinasyon
 Malikhainh guniguni ng isang tao sa pasulat o pasalita
 Hal: mga akdang pampanitikan gaya ng tula, maikling kuwento, dula, nobela at sanaysay

V. KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA

Panahon ng Espanyol
 Layuinin ng mga Espanyol: mapalaganap ang Kristiyanismo
 Pagdating ng mga Espanyol, ang mga Pilipino ay “barbariko, ‘di sibilisado at pagano”
 Ang mga prayle ang naging institusyon ng mga Pilpino
 Hinati nila ang mga isla ng mga pamayanan upang mapadali ang kanilang layunin
o Hinati-hati ang mga pamayanan sa apat na orden ng misyonerong Espanyol na pagkaraa’y
naging lima:
1. Agustino 4. Heswita
2. Pransikano 5. Rekoleto
3. Dominiko
 Sinikli nila ang kalayaan ng mga katutubong makipagkalakalan sa ibang lugar upang hindi nila
magamit ang wikang katutubo
 Upang mas maging epektibo ang pagpapalaganap ng Kristiyanismo, ang mga misyonerong
Espanyol ang nag-aral ng mga wikang katutubo
 Epekto sa pakikipagtalastasan ng mga katutubo ng paghahati ng pamayanan
o Nasa kamay ng mga misyonerong nasa ilalim ng pamamahala ng simbahan ang
edukasyon ng mamamayan
o Gobernador Tello: nagmungkahi na turuan ng Espanyol ang mga Indio
o Carlos I at Felipe II: kailangang maging bilingguwal ang mga Pilipino
o Carlos I: nagmungkahi na ituro ang Doctrina Christiana gamit ang wikang Espanyol
 Haring Felipe II, Marso 2: inulit ang utos tungkol sa pagturo gamit ang wikang Espanyol
o Nabigo ang kautusan, kaya si Carlos II ang lumagda ng isang dekreto na inulit ang
probisyon at nagtakda siya ng parusa para sa mga hindi susunod
 Carlos IV, Disyembre 29, 1972: lumagda ng isa pang dekreto na nag-uutos na gamitin ang
wikang Espanyol

Panahon ng Rebolusyong Pilipino

 Matapos ang mahigit na 300 taong pananahimik dahil sa pananakop ng mga Espanyol,
namulat ang mga mamamayan sa kaapihang kanilang dinaranas
 Sa panahong ito, maraming mga Pilipino ang naging matindi ang damdaming nasyonalismo
 1872 Kilusan ng Propandista: naging simula ng kamalayan upang maghimagsik
 Itinatag nina Andres Bonifacio ang Katipunan: ginamit ang wikang Tagalog sa kanilang
kautusan at pahayagan = unang hakbang tungo sa pagtataguyod ng wikang Tagalog
 Sumibol sa mga manghihimagsik ang kaisipang “isang bansa, isang diwa”
 Pinili nilang gamitin ang Tagalog sa pagsulat ng sanaysay, tula, kuwento, liham, at talumpati
 Konstitusyong Biak-na-Bato, 1899: sa pamumuno ni Aguinaldo ay unang naitatag ang
Republika, isinaad sa konstitusyon na ang paggamit ng wikang Tagalog ay opisyal