MALAY 21.

2 (2009): 45-57

Espasyong Bakla sa Rebolusyong Pilipino

Pagsipat sa PPaglaladlad
aglaladlad ng Lihim na Katauhan
sa Lihim na Kilusan
Rowell D. Madula
Departamento ng Filipino, Pamantasang De La Salle
rowell_madula@yahoo.com

Kakaunti ang mga pahina ukol sa mga baklang babaylan, mga baklang propagandista, mga
baklang rebolusyonaryo. Maging ang salitang bakla ay patuloy na hinuhusgahan ng panahon.
Ngunit ang patuloy na pagsasakasaysayan ng mga bakla kailanman ay hindi na mapipigilan.
Kakabit ng diskursong ito, ang paglalatag ng espasyong bakla sa larang ng Araling Filipino. Ang
mga tanong ukol sa pagkakaroon ng espasyo ng mga bakla sa ating lipunan at ang konsepto ng
pagiging bakla ay nagpapalalim sa nuo’y usapin lamang ng kasarian at mga diskriminasyon at
pagsasamantala dahil dito, patungo sa pagpapalaya hindi lamang ng sektor ng mga bakla kundi
sa pambansa demokratikong kilusan ng protesta at rebolusyon. Sisipatin ng pag-aaral na ito ang
espasyo ng mga bakla sa pambansa-demokratikong kilusan, partikular sa mga kilusang
underground tulad ng Partido Komunista ng Pilipinas at ng mga organisasyong nabibilang dito.
Ito ay isang deskritibong pagtalakay kung papaano pinalalaya ang mga bakla sa mga pambansang
demokratikong kilusan at maging ang kanilang pagpapalaya sa iba pang sektor sa ating lipunan.

Mga susing salita: bakla, espasyo, espasyong bakla, New People’s Army (NPA), rebolusyon,

In books, very few pages are allotted in discussing the contribution of gay Babaylans,
gay propagandists, and gay revolutionaries in molding our society. From the aptness of
terminologies used to depict gays to the issues of freedom and rights of gays remains a
discourse deemed without certainty and without an end. The researcher believes in the
need of retelling the history. Historicizing the Filipino gays in the context of the revolution
contributes in situating the space that Filipino gays occupy in the Philippine cultural studies.
From sexuality-related concerns, it is about time to transcend the issues of Filipino gays to a
more political, economic, and ideological understanding of Filipino gays as a social agents.
Sexual liberation is deemed possible only through the true liberation of the people. This study
attempts to show a glimpse of the way Filipino gays take part in the national democratic
movement initiated primarily by the Communist Party of the Philippines (CPP). The involvement
of the Filipino gays in the different underground organizations, and even in the armed
struggle as members of the New People’s Army (NPA) will be discussed.

Keywords: gay, space, gay space, New People’s Army (NPA), revolution

© 2009 Pamantasang De La Salle, Filipinas

46 MALAY TOMO XXI BLG. 2

The bayog or bayoguin are priests dressed in female garb…

Ordinarily they dress as women, act like prudes and
are so effeminate that one who does not know them would believe
they are women.
Almost all are impotent for the reproductive act, and thus
they marry other males and sleep with them as man and wife and
have carnal knowledge.

- Boxer Codex (Galan at Garcia 15)

Ang kasaysayan ay buhay na tunggalian. kamera, isang maganda at babaeng-babaeng

Ikinakahon ng mga aklat ang mga alaala ng
kahapon. Ngunit sa bawat panahon, mayroong
nananatiling nasa laylayan ang mga tala sa
kasaysayan. Kabilang rito ang mga bakla. Kakaunti
ang mga pahinang inilaan para sa mga baklang
babaylan, baklang propagandista, baklang
rebolusyonaryo. Maging ang salitang bakla ay
patuloy na hinuhusgahan ng panahon. Ngunit hindi
na mapipigilan ang patuloy na pagsasakasaysayan
ng mga bakla.
Lagi’t laging dinadalaw ng kanyang mga alaala
si Mark. Pitong taon siya ng bugbugin ng siya
kanyang ama. Hindi umano nagustuhan ng kanyang
ama ang pakikipaglaro niya sa mga kaibigang
babae, ang kanyang malambot na kilos at
pagpilantik ng mga daliri. “Walang bakla sa lahi
natin! Malas ang mga bakla.” Kahit hindi pa niya
lubos na nauunawaan ang dahilan ng pambubugbog
ng kanyang ama, tumimo sa kanya ang
pangangailangang magbago at itigil na ang
paglalaro ng Barbie, ang kalkuladong pagkilos at
pananalita. Lumaki si Mark na itinatago ang
kanyang tunay na pagkatao.
Nagulantang ang lahat sa pagbabalik ni Rustom
Padilla sa Pilipinas matapos ang pagbabakasyon
sa Amerika. Nagbukas sa kanya ng mga gay role
sa telebisyon at pelikula ang paglaladlad niya sa
Bahay ni Kuya. Ngunit nitong huli, wala na ang
Rustom Padilla na kilala ng lahat, ang kapatid ng
“Bad Boy of Philippine Cinema” na si Robin
Padilla, si Bebe Gandanghari ang humarap sa
umano’y dahilan ng “pagkamatay” ni Rustom.
Maraming reaksyon ang lumabas ukol rito, may
mga papuri at alipusta. Ayon kay Vice Ganda, isang
gay comedienne, sa isang interbyu, papaano umano
igagalang ang isang hari kung siya ay maganda.
Malinaw sa pahayag na ito ng komedyante na
walang kakayahan at nararapat na lamang na
bastusin ang isang hari o pinunong katulad ni Bebe
Gandanghari.
Sa araw-araw, ang bawat Pilipino ay mayroong
pinagsasaluhang karanasan kasama ng mga bakla.
Maaaring sa baklang gumupit ng kanyang buhok,
sa baklang artistang napapanood sa telebisyon
tuwing tanghali, sa baklang nakatabi sa bus, sa
baklang nagtitinda, sa baklang paring nagmimisa
sa simbahan tuwing Linggo, sa baklang
nambubugaw sa madidilim na kalsada o sa baklang
pulis na humuli sa isnatser ng iyong cellphone. Ang
iba’y hindi na kailangang lumayo upang maunawaan
ang sinasabing karanasan sa mga bakla, nariyan
ang lagi’t laging pagsasakasaysayan kasama ng
baklang kapatid, pinsan, kapitbahay, kaklase,
guro, katrabaho, amo, tito, lolo o tatay.
ANG PAGLALADLAD
AT ANG PAG-ANGKIN NG ESPASYO
Ang usapin ng paglaladlad ay isa sa mga hamon
na laging kinakaharap ng bawat bakla. Hindi na
kailangang sabihin ng babae o lalaki sa kanyang
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYONG PILIPINO
magulang na siya ay babae o lalaki, normal na itong
tinatanggap ng pamilya. Subalit para sa maraming
bakla, tila bagahe na kailangang ilabas at ilantad
ang kanilang tunay na katauhan, ang kanilang
pagiging bakla.
Masalimuot ang proseso ng paglaladlad para
sa maraming bakla. Nariyan ang pambubugbog ng
magulang o kapatid na lalaki, ang pangungutya ng
mga kapitbahay at kamag-anak, at minsa’y
pagtatakwil sa kanya ng mga mahal sa buhay.
Dahil dito, ang mismong bakla ay dumaraan sa
proseso ng pagtanggap sa kanyang sarili.
Bagamat isang di naman dayuhang konsepto ang
paglaladlad ng mga bakla, nakikita ang ganitong
pangangailangan para sa mga bakla sa Pilipinas.
Isa itong manipestasyon ng patuloy na
diskriminasyon sa mga bakla. Ang mga
heterosekswal o “straight” na babae at lalaki ay
hindi naman kailangan din magladlad ng kanilang
pagiging heteroseskwal. Mula rito, hanggang
nananatili ang konsepto ng paglaladlad, ay
mananatili ang diskriminasyong ito sa mga bakla.
Karaniwan nang nangyayaring ang pagtanggap
at pagkilala sa mga bakla ay hindi nagsisimula sa
mismong taong inaaasahang unang magbibigay nito.
Pinangungunahan ng hiya at pangamba ang mga
magulang dahil sa pagkakaroon nila ng baklang
anak. Nakahihiyang malahian ng bakla sa pamilya,
at nagdadala ng pangamba sa mga magulang ang
diskriminasyong maaaring maranasan ng kanilang
baklang anak mula sa ibang tao. Marahas ang
lipunang ito para sa mga bakla.
Sa isang disenyo ng damit na inilabas ng
Progressive Alliance of Gays in the Philippines o
PROGAY, nakasulat ang “Mahalaga ang bakla sa
bawat pamilyang Pilipino (PROGAY)”1 Hindi
maikakailang maraming bakla ang gumagampan ng
malaking responsibilidad sa kanilang pamilya. Ayon
nga kay Michael Tan, “So many families would have
fallen apart had it not been for gays and lesbians
who have not only raised siblings and nephews and
nieces, but often take the main responsibility of
living with and caring for aging parents. It is time
to stand up against those who try to subvert our
families and society with their ignorance and
intolerance (Michael Tan sa Baytan, Galan at
ROWELL D. MADULA 47
Garcia 89).” Ngunit sa kabila nito, nanatiling
walang lehitimong espasyo ang mga bakla sa
maraming pamilyang Pilipino.
Pamilya ang pangunahing yunit pampulitika sa
Pilipinas. Mula rito, ang iba pang mga institusyon
sa ating lipunan ay nananatiling sarado sa paglalaan
ng lehitimong espasyo para sa mga bakla. Ang
akademya, simbahan, ang kapulisan at sandatahang
lakas, ang mga pribadong kompanya, at maging
ang gobyerno, ay nanatiling mapaniil sa mga bakla.
Dahil dito, ang akto ng mismong paglaladlad ay
kinakailangan sa kasalukuyang panahon upang
tahasang hanapin, sukatin at angkinin ng mga bakla
ang kanilang espasyo, kung mayroon man, sa ating
lipunan.
Ayon kay Danilo Lichauco ang espasyo ay
maituturing na isang sisidlan, ito ay kaganapan ng
paglalagay ng mga bagay-bagay sa isang sisidlan
(Lichauco 6-7). Ang konsepto ng espasyong bakla
ay sinasabing malapit sa kanluraning konsepto ng
queer space ni Aaron Betsky.
Ayon sa kanya, nakikita niya ang queer space
bilang espasyo ng mga queer, na ang
pangunahing papel ay lugar na ginaganapan
ng jouissance o orgasm. Tumutukoy rin ito sa
espasyong nilikha at ginagamit ng mga queer.
Kaakibat din nito, ayon kay Betsky, ang pagtingin
sa espasyong queer bilang espasyong
nagsisilbing tanghalan ng araw-araw na
pakikipagtunggalian ng mga gay/queer sa
mundo ng heterosekswal. Pinalalawig rin ni
Betsky ang kaisipan ng queer space bilang
manipestasyon ng gayong pakikibaka at ang
nagaganap na pagbabagong kaakibat ng mga
pagpupunyaging maiangat ng gay ang
kaniyang karapatan sa mundo (Evasco, 191).
Subalit ang konsepto ng espasyo, ayon kay
Betsky, ay hindi lamang nakabatay sa pagkakaroon
ng lugar o tiyak na puwesto sa isang partikular na
kaligiran para sa sekswal na aktibidad, kundi
pagkakaroon ng kolektibong pag-aangkin ng
bahagi sa isang lipunan. Malinaw na ang espasyong
bakla ay hindi lamang pagtanggap sa pagkakaroon
ng mga bakla, kundi sa lahat ng aspeto nito na
taliwas sa sinasabi ng simbahang Katoliko na ang
48 MALAY
problema ay hindi ang mga bakla, kundi ang
pakikipagtalik ng isang tao sa kanyang kaparehong
kasarian. Ang espasyong bakla ay espasyo kung
saan sila ay kinikilala bilang lehitimong bahagi ng
lipunan na may kalayaan at karapatang isapraktika
ang kanilang pagkatao at nararamdaman. Ayon pa
kay Edson Cabalfin, “Ang pag-unawa sa espasyo
ay isang operasyon ng pagkakakilanlan, kung saan
ang dinamismo ng identidad ng bakla ay ginagamit
bilang simulain (Cabalfin 213).” Dagdag pa niya,
ang paggamit ng salitang espasyong bakla ay
nangangahulugan ng espasyong may pagka-
ekslusibo sa bakla at sa gawaing kabaklaan. Ang
espasyong ito ay pagmamay-ari ng mga bakla
(191).
Sa naratibo ng kasaysayan ng bansa, ang teksto
ng mga bakla ay lubhang hindi napapansin. Ayon
kay Lilia Santiago, lubhang masalimuot ang proseso
ng panunuring malay sa kasarian (PMK) lalo pa’t
malaking bahagi nito ay pag-uugat ng kaligirang
pangkasaysayan at konteksto ng konspeto ng isang
kasarian” (179). Sa librong Philippine Gay
Culture: the Last Thirty Years ni J. Neil Garcia,
tinalakay niya ang sinasabing kasaysayan ng mga
bakla sa Pilipinas partikular sa pagtingin sa mga
salitang ginagamit na pantukoy sa nasabing
kasarian.
Mula rito, susubukang dalumatin ang patuloy na
paghahanap ng lehitimong espasyo ng mga bakla
sa kasaysayan at lipunang Pilipino. Ano ang papel
na ginagampanan ng mga bakla sa pagpapalaya ng
kanilang sarili at kapwa bakla, at sa pagpapalaya
ng iba pang sektor ng ating lipunan mula sa
diskriminasyon, kawalan ng katarungan at
pagsasamantala? Papaano inaangkin ng mga bakla
ang kanilang espasyo sa kasaysayan at sa lipunan?
ANG PAGDADALAGA
NG BAKLANG AKTIBISTA
Sa hapag-kainan, tinanong si Karlo ng kanyang
ama, “Bakla ka ba, anak?” “Hindi ko po alam.”
ang tanging naisagot niya. Bagamat alam niyang siya
ay nagkakagusto sa kapwa niya lalaki, hindi niya
ito direktang nasabi sa kanyang ama. Lumuwas siya
TOMO XXI BLG. 2
sa Maynila upang mag-aral ng kursong Hotel and
Restaurant Management (HRM) sa isang
pampublikong kolehiyo. Libangan ni Karlo ang
magsulat kung kaya’t sa una niyang taon sa
kolehiyo, naging manunulat siya sa pahayagan ng
kanilang paaralan.
Sa Maynila, mas naging bukas si Karlo sa
kanyang sekswalidad. Bagama’t alam ng ilang mga
kaibigan ang kanyang pagiging bakla, hindi niya
ito magawang aminin sa lahat ng kanyang mga
kaklase at maging sa kasama sa publikasyon.
Sa ikalawa niyang taon, naging mas aktibo si
Karlo sa mga gawain sa loob at labas ng
kanyang kolehiyo bilang manunulat at
estudyante. Sumama siya sa mga pag-aaral sa
pangunguna ng mga estudyanteng tinatawag na
aktibista o tibak. Dahil rito, lumawak ang kanyang
pagtingin sa papel ng kabataan sa pagbabagong
maaaring mangyari sa ating lipunan. Maliban pa rito,
nagkaroon siya ng maraming mga kakilala at
kaibigan. Isa na rito si Francis.
Maraming bakla sa kanilang organisasyon na
ayon sa biruan ay dahil marami talagang manunulat
na bakla. Isa si Francis sa mga lider ng
organisasyon, at bagamat hindi niya tahasang
sinasabi sa lahat, alam ng malalapit na miyembro
nila na karelasyon niya ang isa pang manunulat mula
sa isang kolehiyo. Lagi silang magkasama maging
sa mga pulong ng iba pang opisyal ng organisasyon.
Nakita niya ang pagtanggap ng mga ito kay Francis
at sa kanyang karelasyon. Dahil dito, naging
magaan at komportable si Karlo na kasama ang
iba pang miyembro sa mga aktibidad ng
organisasyon, maging sa mga protestang kanilang
nilalahukan.
Sumama si Karlo sa isang pag-aaral sa labas
ng Kamaynilaan. Dahil siya lamang ang dumalo,
halinhinang itinuro ng mga nag-imbita sa kanya
a n g M a i k l i n g K u r s o s a L i p unan at
Rebolusyong Pilipio (MKLRP) sa loob ng isang
araw. Kinagabihan, kinausap siya ng isa sa mga
naging instruktor niya. “Iniimbitahan kitang sumapi
sa isang lihim na samahan, ang Kabataang
Makabayan (KM), ano sa palagay mo?”
Bagamat may pag-aalinlangan at kaba, sumapi
siya at naging miyembro ng KM. Hindi naging
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYONG PILIPINO
usapin ang kanyang pagiging bakla, tanging ang
kanyang paniniwala at paninindigan sa pagkilos
upang isulong ang pambansa-demokratikong
pakikipaglaban ang naging batayan ng kanyang
pagiging kasapi. Ang imbitasyong ito ay tinanggap
ni Karlo at siya ay naging ganap na kasapi ng lihim
na kilusang KM.
Ang Kabataang Makabayan ay isang
pambansa-demokratikong organisasyon ng
mga kabataan na may pinamasaklaw at
pinakamalinaw na programa at
pinakamalaganap na kasapian sa Pilipinas
ngayon. Isa itong kilusang naghahanda sa
opinyong publiko para sa pagsulong at
pagtatagumpay ng mga anakpawis sa ilalim
ng maningning na bandila ng
proletaryadong pamumuno. Nagsisikap
itong pukawin at mobilisahin ang masa para
makamit ang bago at progresibong
pambansang demokrasya sa konteksto ng
pinakaradikal na pagsulong ng sangkatauhan
at uring manggagawa. Nagsisikap itong
patampukin ang mga prinsipyong ideolohiya
at pampulitika na nakapagbibigay ng
syentipikong direksyon sa panlipunang
rebolusyon (Sison).
Itinuturing na isang underground na
organisasyon ang KM dahil ito ay mahigpit na
ipinagbabawal ng pamahalaan. Itinuturing itong
isang subersibong grupo dahil ito ay bahagi ng
National Democratic Front of the Philippines
(NDFP) na siyang nagsusulong ng parliyamentaryo
at armadong pakikibaka laban sa umiiral na
sistema. Hindi lamang simpleng aktibistang grupo
ang KM dahil mahigpit nitong sinusuportahan ang
pagtungo ng mga mamamayan sa kabundukan
upang maging bahagi ng New People’s Army
(NPA).
Bagamat hindi napag-usapan sa imbitasyon ang
tungkol sa kanyang sekswalidad na sa kanyang
palagay ay isang mahalagang aspeto ng kanyang
pagkatao, siya na rin ang nagbukas nito sa kanilang
pag-uusap ni Francis. Ayon kay Francis, bata pa
lamang siya ay alam na niyang mayroon siyang
pagtingin sa kapwa niya lalaki. Ngunit dahil sa mga
pangungutya at hindi pagtanggap ng pamilya,
ROWELL D. MADULA 49
ibinukas niya ang kanyang sarili sa mga babae. Sa
hayskul, niligawan pa niya ang ilang babaeng ka-
eskwela. Sa kolehiyo, naging tahimik siya sa
usapin ng kanyang sekswalidad bagamat
paminsan-minsan, tinutukso at iniuugnay siya sa
mga babae. Nagkaroon siya ng ilang romantikong
ugnayan sa parehong babae at lalaki na inilihim
niya sa kanyang pamilya at malalapit na
kaibigan. Nasa ikaapat na taon na sa kolehiyo
si Francis ng maging bahagi siya ng pambansang
organisasyon ng mga estudyanteng manunulat, at
tuluyan na siyang naging aktibo pagkatapos niya
ng kolehiyo. Katulad ni Karlo, naimbitahan rin
siyang sumapi sa KM.
Nang maging bahagi na siya ng lihim na kilusan,
ipinahayag ni Francis sa kanyang kolektib o
grupong kinabibilangan ang kanyang pagiging
bakla. “Papaano mo palalayain ang bayan kung
mismong iyong sarili ay hindi mo palalayain?” Ito
umano ang laging sumasagi sa kanyang isip bago
pa man siya magladlad. Siya umano ay
maligayang tinanggap ng kanyang kolektib. Sa
kanyang paggampan ng gawain, hindi naging
usapin ang kanyang pagiging bakla. Binibigyan
ang bawat isa ng mga responsibilidad batay sa
kanilang kakayahan at pangangailangan
magpaunlad ng sarili. Kinalaunan, ang mismong mga
kolektib ang nagbukas sa kanya ukol sa
pakikipagrelasyon.
Nakilala ni Francis ang kanyang unang
karelasyon sa kanilang organisasyon. Mahalaga
para sa mga aktibista ang paghahapag ng usapin
ukol sa relasyon at pag-ibig. Isinasailalim sa isang
programa ang mga relasyon, aktibista man o hindi
ang dalawang taong sangkot rito. Ito ay isang
pagtataya na pinangingibabawan ng pagtataya para
sa bayan. Inaasahan na kapag ang isang sangkot
sa relasyon ay hindi miyembro ng KM, dapat
siyang marekrut sa loob ng anim na buwan. Naging
abanseng masang aktibista ang karelasyon ni
Francis, ngunit matapos ang humigit-kumulang
isang taon, nagkahiwalay rin sila.
Mula rito, naging madali na para kay Karlo ang
gampanan ang mga gawain sa loob ng
organisasyon. Nakilala rin niya ang iba pang
baklang aktibista na kumikilos sa iba pang
50 MALAY
organisasyong pangkabataan at maging sa iba pang
sektor. Naging kaibigan, at may isa na rin siyang
naging karelasyon. Apat na taon nang kumikilos si
Karlo, at isang taon na bilang fulltime, ngunit sa
nakaraang tatlong taon ay hindi pa siya muling
nagkakaroon ng karelasyon dahil umano sa
pagiging abala sa mga gawain at ang iba na kanyang
nagugustuhan ay hindi bukas sa pakikipagrelasyon
sa kapwa lalaki (mayroon umanong mga
aktibistang “straight” na tinatanggap ang programa
ng panliligaw sa kapwa lalaki at ang pagbubukas
na ito ng sarili sa mga ganitong uri ng relasyon ay
dulot ng kamulatan).
Kaiba kina Francis at Karlo, si Miguel naman
ay isang baklang nagdadamit at kumikilos—babae.
Ilang beses na rin siyang nakakuha ng korona mula
sa pagsali sa ilang mga gay beauty pageant bago
siya naging aktibista at kasapi ng KM. Ayon sa
kanya, mahilig siyang umawit at umarte. Dahil
dito, nakilala niya ang ilang mga organisador ng
mga kabataan sa kanilang komunidad. Bumuo
sila ng isang kultural na samahan sa kanilang
lugar kung saan siya napabilang. Sa
kasalukuyan, organisador na rin siya ng mga
kabataang estudyante sa Kamaynilaan na
nagtatanghal ng mga tula-dula at awit sa iba’t ibang
programa. Minsan na rin siyang naghapag ng
programa ng panliligaw sa isang lalaking kasama
subalit hindi rin ito nagpatuloy.
Samantala, si Francis naman ay mayroong
karelasyong miyembro rin ng lihim na kilusan sa
loob ng apat na taon. Ayon sa kanya, ang relasyon,
taliwas sa sinasabi ni Karlo, ay hindi dapat tingnan
bilang pabigat o hadlang sa paggampan ng mga
gawain. Ang lahat ng relasyon sa loob ng kilusan
ay dapat na lalong magpalakas sa pagsusulong ng
pambansa-demokratikong rebolusyon. Ang
magkarelasyon ay kinakailangang magsumikap
upang maging magkatuwang sa mga gawain at
pagaanin ang mga bagaheng nararanasan at
nararamdaman ng bawat isa. Isa sa mga
nakatutulong umano sa pagtagal nila ay ang
pagtatasa nila sa kanilang relasyon, minsan ay
kasama ng kani-kanilang kolektib upang makita ang
mga kahinaan at kalikasan ng relasyon at lalo pa
itong mapagtibay.
TOMO XXI BLG. 2
TUNGGALIAN SA LOOB
AT LABAS NG BAKLANG WAGI
Sa gitna ng pagtanggap at pagkilala sa mga
baklang miyembro ng KM, patuloy pa ring
nakararanas ng mga tunggalian ang mga kasama
sa loob ng lihim na kilusan. Sa mahabang panahon
ng pagsasakasaysayan ng kilusan, dekada ’90 ng
simulang bigyang-pansin ang usapin ukol sa
sekswalidad sa loob ng kilusan, partikular ang
pagiging lesbyana at bakla. Ang sektor ng kababaihan
ay mayroon ng mayamang karanasan sa pagsusulong
ng kanilang karapatan. Ang lihim na kilusang
MAKIBAKA para sa mga kababaihan ay naitatag
na dekada ’70 pa lamang. Dahil dito, ang tunggalian
sa loob at labas ng kilusan ukol sa kabaklaan ay
patuloy pa ring nararamdaman (Sison 2001).
Nang maging opisyal ng pambansang
organisasyon si Francis, nakakasalamuha niya
ang iba pang mga miyembro at opisyal ng
organisasyon sa mga pormasyon nito sa iba’t
ibang panig ng bansa, nakilala rin niya ang iba
pang miyembro ng KM. Malawak ang saklaw ng
mga miyembro ng KM sa buong bansa mula sa
hanay ng mga kabataang estudyante, manggagawa
at mga pultaym na aktibista. Minsan nang may
seryosong nagpahayag na magbaba ng programa
upang makapanligaw sa kanya mula sa isang KM
na taga-Mindanao na kanyang tinanggihan.
Subalit sa sulat ng kasamang ito matapos niyang
ipaabot ang pagtanggi sa programa, sinabi
nitong mabuti na rin iyon. Nakipag-usap umano
ang kasamang ito sa isa sa matataas na opisyal ng
kanilang organisasyon at sinabi nitong ang
kabaklaan ay iniluluwal ng tendensiyang peti-
burgesya ng mga kabataan na siya umanong dapat
iwasan at labanan.
Nabigla umano si Francis sa pahayag na ito ng
isang kasama sa Mindanao. Alam niyang maging
sa mga kasama ay mayroon pa ring problema sa
pagtanggap sa mga bakla. Patuloy pa ring nakikita
sa mga gawi at pananalita ng mga kasama ang
pyudal na pagtingin sa mga baklang kasama.
Dagdag pa niya, minsan na siyang nagpaabot ng
puna sa isang kasamang lalaki na aniya ay naging
macho at pyudal sa pakikipagbiruan sa kanya.
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYONG PILIPINO
Tinanggap naman ito ng kasama at humingi ng
paumanhin kay Francis.
Bagamat mayroong mga ganitong karanasan sa
mga kasama si Francis, naniniwala siyang
kinakailangang ang patuloy na pagmumulat hindi
lamang sa masa kundi maging sa mismong mga
kasama ukol sa pagkilala sa karapatan at kalayaan
ng mga bakla mula sa diskriminasyon. Kung
kinakailangan umanong magpahatid ng puna upang
ipaunawa sa mga kasama ang mulat na pagbaka
sa tendensiya ng mababang pagtingin sa mga
baklang kasama o maging sa mga simpleng biro
na makasasakit ng kanilang damdamin.
Gayundin, mayroon pa ring mga miyembro ng
KM ang nahihirapan pa ring tanggapin ang kanilang
sarili at ipahayag ang kanilang pagiging bakla.
Patuloy pa rin ang kanilang pakikibaka sa pag-
unawa ng kanilang sekswalidad. Ang mga
kasamang patuloy na tinatanggi ang kanilang
kabaklaan ay hindi naman pinipilit ng kilusang
magladlad. Ayon kay Karlo, hinahayaang ang isang
kasama na pagdesisyunan ang pagpapahayag ng
kanyang kasarian, “internal pa rin ang
mapagpasya.”
Ang direktang pagtatanong sa mga kasama ukol
sa kanilang kasarian ay karaniwang dulot ng mga
kasong may kinalaman sa sexual opportunism
(SO). Tinitingnan ang mga ganitong kaso dahil sa
kakulangan ng mga kasamang isabuhay ang mga
polisiya at mga patakaran para mapanatili ang
kaayusan ng organisasyon. Ang pagpapanibagong-
hubog ng mga kasama ay patuloy na isinasama
umano sa mga pag-aaral upang mapanatiling
malinaw kung saan patungo ang rebolusyong
kanilang isinusulong.
May ilang kaso na ring ang isang kasama ay
nabigyan ng disciplinary action (DA) dahil sa mga
kasong SO. Isa sa mga mahigpit na ipinapatupad
sa kilusan ang hindi pagtatabi sa higaan ng mga
bayolohikal na babae at lalaki upang maiwasan ang
mga sekswal na kondisyon, partikular sa mga hindi
magkarelasyon o hindi pa kasal. Kasama na rin
ito, hanggat maaari ang hindi pagtatabi ng mga
bakla sa lalaki, lesbyana sa babae. Kinikilala na
maging ang mga bakla at lesbyana ay maaaring
maabuso ng lalaki at babae. Ang pagtatabi ay
ROWELL D. MADULA 51
maaari umanong gumawa ng kondisyong maaaring
hindi mapigil ng isa’t isa.
Sa mga pag-aaral na ibinibigay ng mga aktibista
sa masa, isinasama nila ang pagtalakay ukol sa
kalagayan ng mga bakla at lesbyana upang
maipaunawa rin sa kanila ang kahalagahan ng
pagkilala at pakikiisa sa mga bakla sa usapin ng
paglaya at pagpapalaya. Ang mga estudyante,
bagamat nakapag-aral at inaasahang mas liberal
ang pag-iisip, ay hindi maiwasang magkaroon pa
rin ng hindi magandang pagtingin sa mga bakla lalo
pa’t ang mga institusyon sa labas ng kilusan ay
hayagang tinututulan ang ganitong sekswalidad.
Ipanauunawa rin ng mga aktibista sa mga
mamamayan ang pagbubukas ng kilusan sa tunay
na pagpapalaya, hindi lamang sa pampulitika at
pang-ekonomikong problema kundi maging sa
pansarili at panlipunang mga usaping kinakaharap
ng mga mamamayan.
Maging sa mga masang inoorganisa lalo na sa
mga rural na lugar o kanayunan, kinakailangan ng
mga pagpapaliwanag sa pagkakaroon ng mga
baklang kasama. Dahil sa malakas na impluwensya
ng pyudal na sistema sa kultura ng mga Pilipino,
mayroong pangangailangan na gibain ang kanilang
hindi magandang pagtingin at mababang
pagpapahalaga sa mga kasamang bakla.
Gayunpaman, nauunawaan umano ito ng mga
baklang kasama.
Ayon kay Francis, “Hindi naman talaga
maiiwasan na magulat ang masa kapag nalaman
nilang bakla ang nag-oorganisa sa kanila dahil sa
istiryotipong pagtingin sa bakla na kung hindi
parlorista ay entertainer sa mga bar, o kaya ay
alalay ng mga artista o reporter ng mga balitang
showbiz. Ngunit dahil sa kinikilalala naman ang
kakayahan at kahusayan ng mga aktibista at mga
organisador sa mga sektor sa ating lipunan,
napapalitan ng pagtanggap at pagpapahalaga ang
pagkabigla.”
Maraming tunggaliang kinakailangang
pagtagumpayan sa kanyang pagiging bakla ang mga
baklang aktibista. Una na rito ang kanyang sarili
mismo na maaaring nagkukulong ng kanyang tunay
na pagkatao. Naririyan rin ang mga kasamang
nangangailangan magpanibagong-hubog sa
52 MALAY
pagtingin at pakikisalamuha sa mga kasamang
bakla. At ang masang nangangailangan pa ng pag-
unawa at pagmumulat.
PAGLAYA/PAGPAPALAYA
AT PAKIKIBAKA NG MGA BAKLA
Sa isang masukal na bahagi ng kagubatan sa
Compostela Valley sa Mindanao, taong 2005,
ikasal sina Ka Andres, 54 taong gulang at Ka Jose,
21 taon, kapwa sila kasapi ng New People’s Army
(NPA). Magkahawak-kamay na sumumpa ang
dalawang ito sa bandilang pula na may karet at
maso. Ang bawat isa ay mayroong bala sa kanilang
isang kamay, tanda ng kanilang pagtataya sa
armadong pakikibaka. Ito ang kauna-unahang
kasal ng dalawang lalaki sa ilalim ng Partido
Komunista ng Pilipinas (PKP).2
Pinag-usapan ang balitang ito sa iba’t ibang
lugar at institusyon sa bansa: sa mga eskwelahan,
sa simbahan, sa mga parlor, sa mga kalsada, sa
mga tahanan ng mga pamilyang Pilipino at maging
sa iba’t ibang sangay ng pamahalaan. Isa itong
kuwentong kumurot sa sensibilidad ng kulturang
matagal nang pinaghaharian ng pyudal na sistema.
Niyanig ng balita ang mga espasyong matagal ng
ipinagkakait ng lipunan sa mga baklang ilang taon
na ring nakikipaglaban para sa kanilang karapatan,
hindi lang upang maikasal, kundi kilalanin at
tanggapin.
Ayon kay Rep. Prospero Nograles, anumang
panukalang batas na ipapasa sa Kongreso ay tiyak
na mahigpit na tututulan ng Simbahang Katoliko.
Wala rin umanong miyembro ng Mababang
Kapulungan na “man enough” upang maghain ng
ganitong klaseng batas. Biro pa niya, ang ganitong
kasalan ng kapwa kasarian sa loob ng PKP ay
maaaring siyang sagot sa “population control
problem” ng bansa. Ganito rin ang paniniwala ng
ilang mga konsehal mula sa Davao tulad nina Militar
at Galicia (Sunstar 9 Pebrero, 2005), mahihirapan
umanong ipasa ang mga ganitong klase ng batas
lalo pa’t malaki ang papel na ginagampanan ng
simbahan sa ating kultura at paniniwala. Ayon
naman sa isa pang Kongresista, mahalaga na ang
TOMO XXI BLG. 2
pamahalaan ay maging mulat sa kultura ng
underground. Iginagalang umano niya ang ganitong
polisiya ng PKP na maaaring pag-aralan ng
Kongreso (Sunstar 9 Pebrero, 2005).
Taong 1998 nang inamyendahan ng Komiteng
Tagapagpaganap ng Komiteng Sentral (KT-KS)
ng PKP alinsunod sa mga susog ng ika-10 Plenum
ng Komite Sentral ang Mga Gabay at Tuntunin sa
Pag-aasawa sa Loob ng Partido. Nilinaw ng PKP
ang kanilang tindig sa ukol sa pagpili ng kasarian
ng mga kasama sa loob ng organisasyon.
Bakit naninindigan ang Partido sa
paggalang at pagkilala sa karapatan sa
pagpili sa kasarian ng indibidwal na
kasapi ng Partido?
Tutol ang Partido sa anumang uri ng
diskriminasyon, pang-aapi at
pagsasamantalang umiiral sa lipunan.
Bahagi rito ang pagtutol sa
diskriminasyong nakabatay sa piniling
kasarian, sa pagkakait ng mga karapatan
at oportunidad bata y s a p i n i l i n g
kasarian. Nakabatay ang pagsapi sa
Partido sa pagkilala at pagtataguyod sa
Marxismo-Leninismo-Maoismo bilang
ideolohiya ng proletaryado, sa saligang
batas ng Partido Komunista ng Pilipinas
a t s a k a h a n d a a n g m a g re b o l u s y o n .
Wa l a n g dahilan upang ang isang
indibidwal na tumutugon sa ganitong mga
rekisito ay tanggihan ng Partido dahil
lamang sa mayroon siyang naiibang
piniling kasarian (PKP 1998).
Mula rito, makikita ang pananaw ng PKP ukol
sa sekswalidad na ito ay pinipili at pinagpapasyahan
ng isang tao. Ito ay isang karapatang hindi ipinagkakait
kaninuman. Isang uri ng diskriminasyon, pang-aapi
at pagsasamantala ang pagsikil sa kalayaan ng
isang tao na maisabuhay ang kanyang kasarian.
Hindi ibinabatay sa kasarian ng isang tao ang
pagiging kasapi ng Partido kundi sa kanyang
pagkilala at pagtataguyod sa ideolohiya ng
Marxismo-Leninismo-Maoismo. Maaaaring
maging bahagi ng PKP ang sinuman, anuman ang
kanyang piniling kasarian.
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYONG PILIPINO
Ayon kay Aleks, nagsimulang umigting ang
usapin ng sekswalidad sa loob ng Partido sa
pangunguna na rin ng mga kasapi mula sa sektor
ng kababaihan ng Maynila, Baguio at Davao.
Marami umanong mga kasapi at opisyal ang
naghahapag ng usaping ito sa mga nakatataas na
organo ng Partido. “Dapat talaga pag-usapan ng
mga kadre na gawin itong adyenda lalo pa’t
nakatakdang amyendahan sa ika-10 Plenum ng
KT-KS ang Konstitusyon ng Partido. Marami
talagang mga aktibista at kasapi ng Partido ang
bakla at lesbyana, gayundin, isinusulong na rin ng
mismong mga mamamayan ang mga usapin ukol
sa kababaihan at iba pang marhinalisadong sektor
sa ating lipunan batay sa piniling kasarian,”dagdag
pa niya.
Gayunpaman, ang mga prinsipyo at tuntunin
ng Partido ang saligang gabay sa personal na
buhay ng mga Komunista. Kaya’t marapat
lamang na iayon ng sinumang kasapi ng
Partido na may ibang piniling kasarian, tulad
din ng iba pang kasapi ng Partido, ang
kondukta ng kanyang personal na mga
relasyon alinsunod sa mga ito. Ang mga
saligang prinsipyo at tuntunin sa pag-aasawa
sa loob ng Partido ay aplikable sa kanilang
kaso.
Dapat mulat na bakahin ang mga
sektaryong pananaw at aktitud, ang
prehudisyal na pakikitungo at di magandang
pagpapalagay sa pagkatao ng mga indibidwal
na may ibang piniling kasarian (PKP 1998).
Sa bahaging ito, patuloy na nililinaw ng PKP
ang pantay na pagtingin sa lahat ng mga kasapi
ng Partido anuman ang kanilang kasarian. Ang
mga pamamaraan ng mga personal na relasyon
at mga saligang prinsipyo at tuntunin sa pag-aasawa
sa loob ng Partido ay aplikable sa lahat ng mga
miyembro. Gayundin, malay ang Partido sa
pangangailangan ng mga miyembro na bakahin
ang hindi magandang pananaw at aktitud sa mga
taong mayroong ibang kasariang pinili kumpara
sa nakararami at sa nakagawiang tanggap na
kasariang ibinunga ng pyudal na sistema sa ating
lipunan.
ROWELL D. MADULA 53
Ayon sa KT-KS, mayroong mahahalagang
amyenda ang isinagawa sa gabay at tuntunin sa pag-
aasawa sa loob ng partido at isa na rito ang
pagdadagdag ng hiwalay na seksyon tungkol sa
pagkilala at paggalang sa pagbubuo ng relasyon ng
magkaparehong kasarian at paglalapat dito nang
walang pagtatangi sa mga gabay, tuntunin at
prinsipyo ng pagkakasintahan at pag-aasawa
(Hinggil sa pag-aasawa sa loob ng Partido 1998).
Sa anim na mahahalagang amyenda, ang probisyong
ito ukol sa pagbibigay-pahintulot sa dalawang
kasamang parehas ang kasarian na maging
magkarelasyon at mag-asawa ay naging malaking isyu.
E. Paglalapat sa Relasyon ng
Magkaparehong Kasarian:
1. Kinikilala at iginagalang ng Partido ang
karapatan sa pagpili ng kasarian ng indibidwal
na kasapi ng Partido.
2. Ang mga saligang prinsipyo at tuntunin sa pag-
aasawa sa loob ng Partido ay aplikable sa
kanilang mga kaso.
Ang ganitong pagkilala at paggalang ng Partido
sa pagpili ng kasarian ng mga miyembro nito ay
sumasaklaw din maging sa mga hindi miyembro ng
Partido. Ibig sabihin, ang pagbubukas na ito ay
hindi lamang aplikable sa mga aktibista at
miyembro ng PKP, kundi maging sa masang
patuloy na iminumulat tungkol sa kanilang mga
karapatan at kalayaang dapat na ipaglaban,
kasama na rito ang kanilang piniling kasarian.
Mayroong apat na saligang prinsipyo at tuntunin
ang Partido ukol sa pag-aasawa bukod sa
idinagdag na amyenda ukol sa relasyon ng
magkaparehong kasarian. Ang panliligaw ay
kinikilala bilang isang karapatan ng kasapi o
kandidatong kasapi na walang asawa o kasintahan.
Ito ay ipinapasailalim sa isang programa upang
mapatnubayan at masiguro ang disiplina ng mga
kasamang sumasailalim rito. Walang pagtatangi ang
mga tuntunin ukol sa anong kasarian ang tanging
makapanliligaw sa loob ng Kilusan.
Samantala, ang pagpapakasal naman sa loob
ng Partido ay nakatuon sa pagsisiguro ng
kahandaan ng bawat isa, mula sa mga taong
54 MALAY
magpapakasal hanggang sa mga yunit na
kinabibilangan ng mga ito. Ang pagkakaroon ng
mga pagtatasa at plano ng relasyon ay mahalagang
maihapag ng mga ikakasal sa kani-kanilang
kolektibo. Ang pangunahing isinasaalang-alang rito
ay ang lalo pang pagpapalalim ng mga ikakasal sa
kanilang dedikasyon at komitment, hindi lamang
sa isa’t isa kundi sa rebolusyon.
Kinikilala ng Partido ang karapatan ng bawat
isa na putulin ang relasyon ng isang mag-asawa,
ang maghiwalay o diborsyo. Bagamat pinipigilan
ng Kilusan ang pagbaling ng mga mag-asawa sa
diborsyo upang malutas ang kanilang mga suliranin,
ipinagkakaloob pa rin sa mag-asawa ang
karapatang magdiborsyo lalo pa’t ito ay
napatunayang tuloy-tuloy na humahadlang sa
kanilang rebolusyonaryong gawain o ang asawa ay
naging kontra-rebolusyonaryo. Bukod pa rito,
mayroon pang ibang dahilan upang igawad ang
diborsyo sa mga mag-asawa, tulad ng
pagkakaroon ng dalawang asawa, pagtataksil,
kalupitan, pagtatangka sa buhay ng asawa at pag-
abandona.
Isa pa sa mga saligang prinsipyo ukol sa pag-
aasawa ang pagpapataw ng mga aksyong
disiplinaryo sa mga kasapi ng partido na lumalabag
sa mga alituntunin ng Partido partikular yaong may
kinalaman sa pakikipagrelasyon. Ang mga kasaping
lumalabag ay maaaring bigyan ng babala,
pangaralan, o suspensyon hanggang sa pagtitiwalag.
Dumaraan sa masusing imbestigasyon at paglilitis
ang bawat kaso upang matiyak kung nararapat bang
bigyan ng aksyong disiplinaryo ang taong sangkot
rito. Mahalagang matukoy ang mga sirkunstanyang
nagpapagaan at/ o nagpapabigat sa kaso, sa gayon
ay maisaaalang-alang ang gaan o bigat ng aksyong
pandisiplinang ipatutupad.
Mula rito, ang karagdagang prinspiyo ng Partido
ukol sa pagkilala at paggalang sa mga relasyon ng
mga kasamang mayroong parehong kasarian, at
pagsasabing ang iba pang saligang prinsipyo ay
magiging aplikable rin sa kanila, ay isang malaking
hakbang na pagkilala hindi lamang sa karapatan
ng mga bakla at lesbyana sa loob ng PKP na
magpakasal, kundi isang pagkilala sa mismong
kanilang pagiging bakla at lesbyana.
TOMO XXI BLG. 2
MGA BAKLANG PULANG MANDIRIGMA
Kung sa parlor, ang hawak ng mga bakla ay
gunting at suklay, kung sa entablado nama’y
mikropono at sari-saring mga palamuti sa katawan,
baril naman at backpack ang hawak ng mga
baklang pulang mandirigma. “Taglay ko ang puso
ng isang bakla,” ang matapang na pahayag ni Ka
Joan, 25 taong gulang at isang pulang mandirigma
sa isang platun ng Bagong Hukbong Bayan (BHB)
o mas kilala bilang NPA sa katimugang bahagi ng
Cagayan Valley. Si Ka Joan, hindi tulad nina Francis
at Karlo, ay hindi mapapansin ang kasarian. Mukha
siyang babae dahil sa kanyang mahabang buhok.
Nagmula si Ka Joan sa isang pamilyang
magsasaka sa Cagayan de Oro. Nilisan niya
ang kanilang tahanan may 13 taon na ang
nakararaan at nagtrabaho sa isang nightclub
sa Maynila, una bilang wardrobe aide (taga-
ayos ng mga isusuot) ng dalawang
mananayaw, na halos kumupkop sa kanya.
Pagkatapos, bilang floor manager (taga-
asikaso sa mga parokyano) siya ng club.
Noong 17 taong gulang na si Ka Joan,
nagbakasyon siya sa isang maliit na bayan sa
Bulacan kung saan nakilala niya ang isang
organisador ng komunidad. Matapos ang ilang
buwan, tumigil siya sa paghahanap-buhay at
naging buong-panahong organisador na rin ng
maralitang-lungsod (Ang Bayan, 21 Marso,
2004).
Naging aktibong miyembro at organisador ng
mga kabataan at KM si Ka Joan nang madestino
siya sa Cagayan Valley. Naging malugod ang
pagtanggap sa kanya ng masa doon. Noong 2002,
pumasok siya sa isang sonang gerilya una bilang
bisita at exposurist, at pangalawang bilang ganap
na kasapi na ng mga gerilya. Siya ang opisyal na
nangangasiwa sa pinansya at suplay ng iskwad
(S4), ang pangalawang tim lider at paminsan-
minsa’y medik.
Sa kabila ng mainit na pagtanggap ng masa at
ng mga kasama kay Ka Joan, inamin niyang “may
ilang bakas pa rin ng pyudal at burgis na pananaw
kahit sa loob ng Partido. Mayroon aniyang mga
lalaking kasama na hindi mapakali kapag naririyan
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYONG PILIPINO
siya. Gayunpaman, nararamdanan niya ang
pagkakaiba ng atityud ng isang kasama kung
ihahambing sa mga taong nasa labas ng kilusan.
Nakikita niya umano ang pagsisikap ng mga kasama
na tanggapin ang kanyang buong pagkataon, kung
hindi pa man nila ito nagagawa. Nararamdaman
niya ang walang humpay na paglulunsad ng
pakikibaka para pawiin ang mga labi ng pang-aapi
at diskriminasyong sekswal sa loob at labas ng
kilusan at sa lipunan.
Ayon kay Francis, noong pumasok rin siya sa
loob ng sonang gerilya upang makibahagi sa
pagdiriwang ng anibersaryo ng PKP nuong
Disyembre 2004 sa Gitnang Luzon, nasaksihan
niya rin ang pagtanggap ng mga kasama sa kanilang
mga bakla. Bakla ang dalawa sa kanilang grupo,
siya na mukhang lalake, at si Cris na mukhang
babae. Sa isang pagkakataon, habang
nagpapahinga sila matapos ang mahabang
paglalakad, nakakita siya ng ahas. Tinawag niya
ang mga kasama at sinabing mayroon ngang ahas
na mabilis naman nilang hinuli at itinapon sa ilog.
Pagkatapos nito ay naging tampulan na ng tukso
ang reaksyon ni Francis sa pagkakakita ng ahas.
May eksaherasyon minumuwestra ng isang kasama
ang umano’y pagtawag ni Francis sa mga kasama
nang makakita ito ng ahas. Nasaktan umano siya
sa birong ito at kinabukasan ay nagpahatid ng puna.
Tinanggap naman ng mga kasama ang puna at
humingi ng paumanhin. Napansin rin niya umano
agad ang pagpapanibagong-hubog ng mga kasama
matapos ang pagtanggap ng puna.
Gayunpaman, naramdaman ni Francis na hindi
naging hadlang ang kanyang pagiging bakla upang
bigyan siya ng gawaing tulad ng ibang mga pulang
mandirigma. Nagtataliba rin siya (nagbabantay sa
gabi hanggang madaling-araw upang magmanman
sa paligid) na isang mahalagang tungkuling
panseguridad ng buong grupo. Humahawak rin siya
ng armas at nagbubuhat ng mga pagkain tulad ng
iba. Pinakikinggan rin ang kanyang mga sinasabi
sa mga pulong at tinatanggap ang kanyang mga
suhestiyon at pananaw. Para sa kanya,
napakahalaga ng karanasang ito upang magpatuloy
sa pagkilos dahil nakita niya ang mga gawain ng
mga kasamang naglulunsad ng armadong
ROWELL D. MADULA 55
pakikibaka sa kanayunan, bukod pa sa
pagpapahalagang ipinakita sa bawat isa, anuman
ang kanilang kasarian.
Matapos ang dalawang linggo, bumalik na si
Francis at ang iba pa niyang kasama sa Maynila
upang gampanan ang mga naiwang gawain. Naiwan
naman si Cris sa sonang gerilya dahil sa kanyang
kapasyahang duon na buong panahong kumilos
bilang isang pulang mandirigma. Makaraan ang
ilang buwan, muli silang nagkita ni Cris at
nagkakuwentuhan tungkol sa buhay ng huli sa
kanayunan. Nalaman niya ang maayos na
pakikisalamuha ni Cris sa mga mga kasama at
maging sa mga masang inoorganisa nila. Ayon sa
kanyag kwento, bumubuo siya ng grupong
pangkultura at mga samahang pangkabataan sa
sonang gerilya. May ilan na rin umanong
nagpahayag ng kagustuhang magbaba ng programa
ng panliligaw, subalit dahil sa kinakailangan muna
niyang maka-isang taon ayon sa Gabay sa
Panliligaw, hindi pa niya maaaring tanggapin ang
anumang programa.
Sina Ka Andres at Ka Jose naman ay
nagkakilala nuong instruktor pang-edukasyon si Ka
Andres sa sonang gerilya kung saan pumasok si
Ka Jose. Mula rito, makikitang walang pagtatangi
ang kilusan sa pagbibigay ng mga gampanin para
sa mga baklang miyembro nito. Ang mga baklang
aktibista sa kalunsuran ay maaaring maging
organisador, manunulat o maging kalihim ng mga
yunit. Samantala, ang mga baklang gerilya sa
kanayunan at kabundukan, katulad ng isang pulang
mandirigma, ay maaaring humawak ng mga armas,
maging oganisador, instruktor at iba pang gawain.
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYON
Ilang dekada ng nagsasakasaysayan ang
rebolusyon sa Pilipinas sa paghahangad nito ng
tunay na kalayaan. Ang Partido Komunista ng
Pilipinas ay patuloy na nakikipagtungalian para sa
pambansa-demokratikong pagbabago na papalit
sa bulok na sistemang mala-kolonyal at mala-
pyudal na matinding nagpapahirap at nang-aapi sa
malawak na masa ng mamamayang Pilipino.
56 MALAY
(Kurso sa Pambansang Demokrasya. Kilusang
Mayo Uno (KMU), Sampaloc, Manila, 1989.)
Ang matinding krisis pang-ekonomiya at
pampulitika na lalo pang nagpapalugmok sa
kahirapan sa nakararaming mamamayang Pilipino
ang lalo pang nagpapalakas sa rebolusyong ito.
Hanggat mayroong pagsasamantala, pang-aabuso
at paninikil sa karapatang mabuhay ng may
dignidad at may kalayaan ay magpapatuloy ang
iba’t ibang sektor sa ating lipunan upang baguhin
ang kasalukuyang lipunang Pilipino tungo sa mas
maunlad at mas makataong bayan.
Kasabay ng armado at parliyamentaryong
pakikibaka ng mga mamamayan ang patuloy na
paglulunsad ng kultural na rebolusyon.
“Ano ang programa ng Demokratikong
Rebolusyong Bayan kaugnay ng kultura?
Programa ng Demokratikong Rebolusyong
Bayan na itaguyod at paunlarin ang
pambansa, siyentipiko at pangmasang kultura.
Ito ay kulturang siyentipiko dahil nagtataguyod
ng siyentipikong pananaw at pamamaraan; at
sumasalungat sa kaisipang pyudal at mga
ideyang nagbubulid sa mamamayan sa balon
ng kamangmangan at mga walang-batayang
mga paniniwala, imoralidad, kaugalian at
pamahiin. Ang mga ito ang nagdadala sa
kanila sa landas ng salungat sa
rebolusyunaryong pagbabago.” (Batayang
Kurso ng Partido. Pambansang Kagawaran
sa Organisasyon, Partido Komunista ng
Pilipinas 2000.)
Ang pagtanggap, pagkilala at paggalang sa mga
baklang aktibista at baklang pulang mandirigma ay
paglalaan ng espasyong bakla sa rebolusyon. Ang
pakikilahok ng mga bakla sa pakikibaka ng iba’t
ibang sektor sa ating lipunan sa pagpapalaya ng
buong bayan mula sa mga naghahating-uri at
nagsasamantala, ay pag-aangkin ng espasyong
bakla sa kasaysayan.
MGA TALA
1
Mula sa mga damit na ginawa ng Progressive
Organization of Gays in the Philippines o PROGAY.
TOMO XXI BLG. 2
2
Tingnan ang buong artikulo sa Philippine Daily
Inquirer, Pebrero 7, 2005.
SANGGUNIAN
Ang Bayan, Taon XXXV, Blg, Regular na Isyu,
21 Marso 2004.
Batayang Kurso ng Partido. Pambansang
Kagawaran sa Organisasyon, Partido
Komunista ng Pilipinas 2000.
Baytan, Ronald, Ralph Semino Galan at J. Neil
Garcia, mga editor. Bongga ka ‘day! Pinoy
gay quotes to live by. Quezon City: Milflores
Publishing Inc., 2002.
Cabalfin Jr., Edson Roy. “Mala-baklang Espasyo
sa Arkitektong Filipino: Estetika,
Morpolohiya, Konteksto. Tabi-tabi sa
Pagsasantabi: Kritikal na Tala ng mga Lesbyana
at Bakla sa Sining, Kultura at Wika. Mga editor:
Evasco, Eugene et al. Quezon City: UP Press,
2003.
Garcia, J. Neil. Philippine Gay Culture: the last
thirty years: binabae to bakla, silahis to
MSM. Quezon City: University of the Philippines
Press, 1996.
Hinggil sa Pag-aasawa sa Loob ng Partido.
Komiteng Tagapagpaganap-Komite Sentral ng
Partido Komunista ng Pilipinas (PKP), Abril
1998.
Ilang Paliwanag Kaugnay ng mga Tuntunin sa Pag-
aasawa sa Loob ng Partido, Inamyendahan ng
Komiteng Tagapagpaganap-Komite Sentral ng
Partido Komunista ng Pilipinas (PKP), 1998.
Kurso sa Pambansang Demokrasya. Kilusang
Mayo Uno (KMU), Sampaloc, Manila, 1989.
Lichauco, Danilo, A Comparative Analysis of
Western and Philippine Spatial Systems:
Towards the Development of Philippine
Architecture, National Symposium on
Philippine Architecture and Design, Sentro
ng Arkitekturang Pilipino.
Philippine Daily Inquirer, Makati City, Pebrero
7, 2005
Santiago, Lilia Q. Sa Ngalan ng Ina: Sandaang
Taon ng Tulang Feminista sa Pilipinas 1889-
1989. Quezon City: UP Press, 1997.
ESPASYONG BAKLA SA REBOLUSYONG PILIPINO
Sison, Jose Ma. Sumusulong ang Kabataan.
“Makibaka para sa Pambansang Demokrasya.”
Amado V. Hernandez Resource Center, Inc. at
College Editors Guild of the Philippines. Manila,
2001.
Sunstar, Davao City, Pebrero 9, 2005.
ROWELL D. MADULA 57
PANAYAM
Francis, Taft, Manila, ika-17 ng Hulyo, 2008.
Karlo, Kamuning, Quezon City, ika-20 ng Hulyo,
2008.
Cris, Quezon City, ika-23 ng Abril, 2005.
Aleks, Manila, ika-31 ng Agosto, 2008.