Gebied

Nieuwe Binnenweg - Rotterdam

Park Spoor Noord - Antwerpen

Door: Charlon Pompier -0785641

Paul van den Berg -0822662

Datum: 04 juli 2013

Module:ROPGON02C

1
 Voorwoord.......................................................................................................................................... 3
Inleiding.............................................................................................................................................. 4
Project Nieuw Binnenweg...................................................................................................................... 5
1 Ruimtelijke context – Nieuwe Binnenweg Rotterdam.................................................................6
2 Opgaven en Probleemanalyse................................................................................................... 6
3 Uitgangspunten.......................................................................................................................... 7
4 Betrokken Partijen...................................................................................................................... 7
5 Huidige economie...................................................................................................................... 8
6 Financieringsvorm...................................................................................................................... 8
7 Strategieën................................................................................................................................ 8
8 Fasering................................................................................................................................... 10
9 Planningscultuur...................................................................................................................... 10
10 Visie en advies......................................................................................................................... 11
Park Stad Noord – Antwerpen............................................................................................................. 12
11 Ruimtelijke Context – Park Spoor Noord.................................................................................13
12 Opgave en probleemanalyse................................................................................................... 13
12.1 Opgaven...........................................................................................................................13
12.2 Probleemanalyse.............................................................................................................13
13 Uitgangspunten........................................................................................................................ 13
14 Betrokken partijen.................................................................................................................... 14
15 Huidige Economie.................................................................................................................... 14
16 Financieringsvorm.................................................................................................................... 15
17 Strategieën.............................................................................................................................. 16
18 Fasering................................................................................................................................... 16
19 Planningscultuur...................................................................................................................... 17
20 Visie en advies......................................................................................................................... 17
21 Literatuurlijst............................................................................................................................. 18

2
 Voorwoord
In dit vergelijkingsrapport vergelijken we twee voorbeelden van gebiedsontwikkeling in binnen en
buitenland. De vergelijking wordt gedaan voor de manier waarop in Nederland en in het buitenland, in
dit geval België om wordt gegaan met ruimtelijke ordening, inspraak, risico’s en samenwerken tussen
meerdere partijen. De gekozen projecten zijn het revitaliseren van de Nieuwe Binnenweg en in België
Park Spoor Noord.

Bij het afronden van ons rapport gaan onze gedachten uit naar de excursie naar Antwerpen,
georganiseerd door onze docent Joop de Boer.

Paul van den Berg & Charlon Pompier

Philipsburg, 4-7-2013

3
Inleiding

Dit vergelijkingsrapport schetst aan de hand van twee gebiedsontwikkelingen het verschil tussen
gebiedsontwikkeling in binnen- en buitenland. De beschreven projecten zijn het revitaliseringsproject
van de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam en het Spoor Noord Park in Antwerpen, België

De aspecten waar de twee projecten op vergeleken worden zijn:

- Ruimtelijke context
- Opgave en probleemanalyse
- Uitgangspunten
- Betrokken Partijen
- Huidige Economie
- Financieringsvorm
- Strategieën
- Fasering
- Planningscultuur
- Visie en advies

In beide situatie worden de aspecten behandelt en besloten met een hoofdstuk dat reflectie geeft op
de planningscultuur in het land en toegepast bij het project en hoofdstuk met een visie en advies op
het betreffende project en alle aspecten daarvan.

Het rapport begint in de buurt in Rotterdam en eindigt vlak over de Belgische grens in Antwerpen.

4
 Project Nieuw Binnenweg
Het eerste project wat geanalyseerd wordt is het gebiedsontwikkelingsproject Nieuwe Binnenweg in
Rotterdam.

5
 1 Ruimtelijke context – Nieuwe Binnenweg Rotterdam

De Binnenweg loopt direct van het westen van de centrum/binnenstad van Rotterdam in oost-
westelijke richting naar de Schie. De straat is rond de fin-de-siècle aangelegd en fungeerde in de
begin jaren vooral als –breed opgezette- woonstraat. Geleidelijk aan werden verschillende panden
verbouwd en als winkel in gebruik genomen. Het grote impuls voor de Nieuwe Binnenweg kwam op
10 mei 1940, toen de oude binnenstad van Rotterdam doelmatig van de kaart gewerkt werd, wat wil
zeggen dat de winkelfunctie in binnenstad daarmee verdween.

De Nieuwe Binnenweg heeft de centrumfunctie vanaf die jaren overgenomen totdat het centrum pas
in de loop van de naoorlogse decennia opnieuw werd opgebouwd.

2 Opgaven en Probleemanalyse

De winkelstraat is sindsdien verloederd en tegen het eind van de twintigste eeuw stond de Nieuwe
Binnenweg bekend als een louche winkelstraat, zoals ook de Witte de Withstraat was toentertijd. De
panden waren zwaar vervallen, cafés en bars vervulde een rol in clandestiene handelspraktijken, er
werd geprostitueerd, huisjesmelkers zorgden ervoor dat panden over bewoond waren. Het imago van
de winkelstraat leek onherstelbaar beschadigd.

In 2008, voor de start van het project werd de balans opgesteld van de Nieuwe Binnenweg. De straat
had te kampen met:

- Vuiligheid: De straat werd slecht schoongehouden en er was veel zerfafval aanwezig.

- Verval: Veel panden aan de Nieuwe Binnenweg leden onder ernstige
onderhoudsachterstand.
- Drugshandel: Vanuit en in cafés werd er drugs verhandeld.
- Leegstand: De Nieuwe Binnenweg had te kampen met een leegstand onder winkels van
14%.

In de loop van de jaren 0 van de eenentwintigste eeuw kwam door signalen vanuit winkeliers in de
winkelstraat het initiatief om de Nieuwe Binnenweg als winkelstraat nieuw leven in te blazen en
opnieuw tot een leefbaar en aantrekkelijk stedelijk leefgebied te vormen. De Nieuwe Binnenweg
moest heroverd worden. Evenals op de Boulevard Zuid was er een integrale aanpak nodig.

6
 3 Uitgangspunten

Het belangrijkste uitgangspunt van het project is om de hierboven beschreven problematiek op de

Nieuwe Binnenweg integraal aan te pakken. De straat moet goed onderhouden en schoon gehouden
worden, zodat deze ‘schoon heel en veilig’ is. Het slecht onderhouden panden moeten weer
opgeknapt of gerenoveerd worden om de Nieuwe Binnenweg een passende allure te geven. Overlast
van drugshandel moet in zijn geheel uit de Nieuwe binnenweg verdwijnen, dit geldt ook voor
prostitutie.

De leegstand van winkelpanden moet teruggedrongen worden.

Daarnaast is er ook een streefbeeld, gebaseerd op de kracht en eigen identiteit van de Nieuwe
Binnenweg. Er wordt naar gestreefd om een uniek en bij de Nieuwe Binnenweg horend winkelbestand
aan te trekken. Dit betekent onder andere dat kapsalons geweerd worden. Ook de beeldkwaliteit van
deze winkels is van belang. Hierbij wordt uitgegaan van cultuurhistorische waarde die de panden in
de verschillende perioden van bloei hebben gekend.

Een aantal van de doelstellingen zijn geheel of gedeeltelijk behaald:

- Er is een taskforce Binnenweg opgezet i.s.m de Roteb, waardoor de straat nu schoon is.
- Een lokhoer, geleverd door de politie, zorgt ervoor dat prostitutie en hoerenloperij van de
Nieuwe Binnenweg vandaan blijft.
- Er is een, op enkele uitzonderingen na, passend winkelbestand

4 Betrokken Partijen

De panden aan de Nieuwe Binnenweg zijn in voor het grootste gedeelte in particulier bezit. Dit
bemoeilijkt de integrale aanpak. Gemakkelijker voor de samenwerking zijn grote vastgoedeigenaren
zoals Jan Ultee Vastgoed, die 24 panden bezit op de Nieuwe Binnenweg, en de wooncorporaties
Woonbron en Woonstad.

De RET is als eigenaar, beheerden en exploitant van de rails een belangrijke actor in de straat met
betrekking tot de buitenruimte.

Een gedeelte van de winkeliers is georganiseerd in een winkeliersvereniging. Zij hebben direct belang
in het project omdat het de uitstraling en de imago van de straat invloed heeft op de omzet van de
winkels en horeca. Een aantrekkelijke straat trekt immers meer bezoekers en klanten.

De vastgoedeigenaren hebben belang in het bezit van panden. De kleinere vastgoedeigenaren

hebben vooral baten bij de verhuur van woningen. Het verhuren van woningen en/of winkels is hun

7
prioriteit. Zij , zonder te generaliseren, halen bij voorkeur een zo hoog mogelijk rendement uit hun
panden en investeren daarom zo min mogelijk in onderhoud, waardoor het tekort kan schieten.

De grotere vastgoedbedrijven zoals Jan Ultee Vastgoed richt zich op snelle inkomsten door de aan-
en verkoop van panden. Er worden dan goedkope panden aangekocht, gerenoveerd en vervolgens
met winst verkocht. Dit heeft als bijkomend effect de positieve bijdrage op het straatbeeld.

Woonbron en Woonstad hebben als sociale woning verstrekkers een maatschappelijke rol te
vervullen. Daarnaast hebben zij als grote instellingen beschikking over een groot budget, alhoewel dit
de laatste jaren aan het terugdringen is.

De RET onderhoud de tramrails. Om de zoveel jaar is het spoor aan vervanging toe. In dit geval is de
RET bereid om het project financieel te ondersteunen en om de wegbedekking mee te nemen bij het
onderhoud.

5 Huidige economie

De economische situatie is op dit moment verre van optimaal. De consument houdt de hand op de
knip, de woningmarkt zit op slot, er is grote leegstand onder winkels en de gemeente heeft fors
minder te besteden dan voor de crisis. Ook wooncorporaties hebben het zwaar. Hierdoor kunnen
grote ingrepen minder gemakkelijk gemaakt worden.

Daarentegen is er wel Europese subsidie ter beschikking uit het Europees Fonds voor Regionale
Ontwikkeling van de Europese Unie.

6 Financieringsvorm

Het project op de Nieuwe Binnenweg wordt op meerdere manieren bekostigd. Het renoveren van de
panden gebeurd door de eigenaren zelf. Hierbij worden ze tot 55% gesubsidieerd. Ook het
aantrekken van de juiste winkels en horeca wordt met subsidie bevorderd. Deze subsidie is te
bekostigen met de hierboven aangegeven subsidie uit het Europees Fonds voor Regionale
Ontwikkeling.

Ook het genoemde vastgoed bedrijf en de wooncorporaties bekostigen zelf het renoveren van de
panden. Voor de herinrichting van de weginrichting neemt de RET de kosten op zich.

7 Strategieën

8
Doordat het vastgoed aan de Binnenweg in bezit is van veel verschillende eigenaren is er voor
gekozen deze winkeliers zoveel mogelijk te organiseren in één vereniging. Ook aan het lidmaatschap
van deze winkeliersvereniging, of KPO, is een subsidie verbonden.

Voor een goede samenwerking tijdens het project is het Platform Nieuwe Binnenweg opgezet. Hier
maken de eigenaren, ondernemers, de Kamer van Koophandel en de Rabobank deel van uit.

Een belangrijk onderdeel van het project is het renoveren van de panden. Dit gebeurd deels door
panden op te laten kopen door grote vastgoedeigenaren, die deze dan integraal renoveren. Voor het
overgrote gedeelte moeten de eigenaren stuk voor stuk tot renoveren aangezet worden.

De gemeente hanteert hierin vier mogelijkheden voor pandeigenaren en heeft daarbij een juridische
stok achter de deur.

De eerste mogelijkheid is een aanschrijving. Een aanschrijving houdt in dat de pandeigenaar verplicht
wordt om in actie te komen wanneer de staat van een pand schrijnend is.

De tweede mogelijkheid is om de pandeigenaar een integraal plan te laten opstellen voor de renovatie
van het pand, waarbij de pandeigenaar subsidie krijgt. Dit kan gezien worden als de minnelijke
oplossing.

De derde optie voor de pandeigenaar is om het pand aan één van de grote actoren in de straat, Jan
Ultee Vastgoed, Woonstad of Woonbron te verkopen.

De vierde optie is dat de pandeigenaar het pand aan een derde verkoopt. Met deze vierde optie wordt
gepoogd het pand in handen van een eigenaar te leiden, die wel meewerkt. Op deze wijze wordt de
pandeigenaar op zowel positieve wijze gestimuleerd als op dwingende wijze gepusht.

Voor de programmatische aantrekkelijkheid van de winkelstraat wordt er een eis gesteld aan winkels
die zich in aan de Nieuwe Binnenweg vestigen. De eis is dat de dat de winkel moet voldoen aan het
karakter van de straat en dat er geen monotoon aanbod ontstaat. Ondernemers die hier aan voldoen
worden gesubsidieerd.

Voor de straat inrichting is de medewerking van de RET ten volle benut. Er is zelfs een snelle uitvoer
overeen gekomen met het vervoersbedrijf. In plaats van de fasering af te stemmen op het onderhoud
van het spoor. Is al het spoor met daarbij de nieuwe wegbedekking, bestaande uit klinkerbestrating, in
één keer meegenomen. Hierover meer in het hoofdstuk fasering.

Ook de verkeerskundige kwestie van geluidsoverlast en snelheid was een punt van onderhandeling.
Om geluidshinder van verkeer te voorkomen was het van belang dat het verkeer maximaal 30 rijdt.
Hier wilde de politie geen medewerking voor geven. Het eindoordeel was dat de nieuwe inrichting een
snelheid van 30 kilometer per uur afdwingt.

9
 8 Fasering

Het project is gefaseerd met de gedachte van ´plukken van laag fruit´. Ook vormen de ontwikkelingen
een impuls voor nieuwe ontwikkelingen, waarbij gaandeweg het resultaat zich toont en
naambekendheid en imago wordt gecreëerd.

Allereerst werden de grote actoren verzameld als belangrijkste stakeholders in het project. Daarnaast
werd een platform en gevormd. Belangrijk bij het proces is ook om in te spelen op de wensen van
wethouders en bestuurders. Met laaghangend fruit worden de gemakkelijke resultaten bedoeld die
snel resultaat geven. Zoals bijvoorbeeld de taskforce Binnenweg, waarmee het straatbeeld al
behoorlijk opknapte en bijvoorbeeld de renovaties van winkels van welwillende en iconische
winkeleigenaren, waarmee de straat weer positief in beeld kwam.

Een belangrijke fase in het project was de herinrichting van de straat. Om het winkelend publiek en
winkeliers zo min mogelijk te hinderen werd deze ingreep zo snel mogelijk en in één ruk uitgevoerd.

9 Planningscultuur

De planologische aanpak in dit project wijkt sterk af van dat van de traditionele manier van
ontwikkelen. Ten eerste is dit geen uitleggebied zoals bijvoorbeeld de Blauwe Stad. Dit is een
binnenstedelijke opgave. De Nieuwe Binnenweg is een winkelstraat in eigendom van vele eigenaren.
In deze tijd van economische middelen kiest de gemeente niet meer voor het risicovolle, kostbare en
tijdverslindende opkopen van panden. Dit ook omdat de straat juist draaiende gehouden dient te
worden. De gehanteerde planningscultuur kenmerkt zich door het grijpen van grote en kleine kansen
waar dat kan. Daarnaast is ook de zeer betrokken instelling van de gemeente bij het aansturen van
ingrepen in privaat bezit zeer uniek en typerend te noemen voor Nederland.

Interessant is de vergelijking met de praktijk in België, waar zich een andere methode heeft
ontwikkeld. Hier heeft de ruimtelijke ordening van oudsher een individualistisch karakter.
Huizeneigenaren hebben weinig op met overheidsbemoeienis en een aanpak zoals op de Binnenweg
zou daarom niet toegepast kunnen worden op de Nieuwe Binnenweg.

De aanpak die in Antwerpen gehanteerd wordt, is dat het gemeentelijke grondbedrijf de hoekpanden
opkoopt en herbouwd, waarmee een impuls wordt gegeven aan de rest van de straat om over te gaan
tot onderhoud en renovatie.

10
 10 Visie en advies

De aanpak heeft een goede uitwerking. Het benutten van het arsenaal aan middelen om het
particulier bezit in beweging te brengen is een goede methode voor projectgebieden met complexe
eigendomssituaties. Ook de communicatieve opzet van het project en de uitwerking daarvan is
lovenswaardig en zal zeker de toekomst van gebiedsontwikkeling vormen.

Ook de Belgische methode ontstaan uit een vergelijkbare situatie van problematiek en versnipperd
eigendom, maar afwijkend in de context van de planologie in ons buurland, is een effectieve methode
en zou ook hier toegepast kunnen worden gecombineerd met de methode van de Nieuwe Binnenweg.
Andersom zal dit niet gemakkelijk werken.

11
 Park Spoor Noord – Antwerpen
Het tweede project wat geanalyseerd wordt is het gebiedsontwikkelingsproject, Park Spoor Noord in
Antwerpen.

12
 11 Ruimtelijke Context – Park Spoor Noord
Het Spoor Noord gebied is tot 2001 een belangrijk spoorwegemplacement terrein geweest die
voornamelijk gebruik werd voor goederenvervoer. De omvang van het gebied is in totaal 24 hectare
en bevindt zich in het noordelijke deel van de stad Antwerpen. In een bestemmingsplan uit 1998 werd
het gebied aangewezen als ‘zone voor stedelijke ontwikkeling’ waarvan een groot deel (18 hectare)
van het terrein als park moet fungeren. Om het project nog rendabel te maken wordt de nieuwe
inrichting multifunctioneel, met o.a. horecafuncties, commerciële functies en een woongebied.

Daarnaast zijn ook verschillende activiteiten in het parkgebied. Er is o.a. ruimte voor ruimte voor
sport, spel, fiets- en wandelroutes, veel bomen, ruime grasvlakten, een skatebowl, avontuurlijke
speeltuinen en een waterspeeltuin. Deze functies moeten bijdragen aan de sociale cohesie van de
omliggende wijken. Het Park Spoor Noord werd in juni 2009 in zijn geheel opgeleverd.

12 Opgave en probleemanalyse
12.1 Opgaven
Het oude spoorwegemplacement gebied verloor eind jaren 90 haar belangrijkste functie. Om hierop in
te spelen heeft de Vlaamse regering in 1998 besloten om via het bestemmingsplan, de functie van het
gebied te veranderen naar ‘zone voor stedelijke ontwikkeling’. Het gebied moest volgens het
stadsbestuur worden omgevormd tot een hedendaags, duurzaam en uitgestrekt stedelijk
landschapspark met het accent op groen, licht, ruimte, ontspanning, cultuur en sport. Bovendien heeft
het gebied ingrijpende gevolgen voor de buurt en de stad.

12.2 Probleemanalyse
Voorafgaand aan de bouw heeft de stad een grondige analyse uitgevoerd in de omgeving van het
Spoor Noord gebied. Dit toonde de drang aan naar groen, licht en ruimte. In de aanliggende wijken
beschikt slechts 1 op de 8 huizen over buitenruimte. Het gebied is verder zeer dicht bebouwd met een
gebrek aan publieke openbare ruimten. Daarnaast maakt de lange en smalle vorm van het gebied,
dat het ook een moeilijke stedenbouwkundige structuur heeft. Het gebied is 1.6 km lang en op
sommige plaatsten maximaal 300 meter breed. De eigenaar van het gebied (NMBS) wilde uiteraard
geld verdienen met het relatief grote stuk grond. Na onderhandelingen met de stad werd er besloten
dat ze een deel van de grond in hun bezit zouden blijven houden met ruimte voor 6 torens.

13 Uitgangspunten
‘Een park voor de eenentwintigste eeuw’. Dit was de slogan van de ontwerpwedstrijd die in 2002 voor
het park werd gehouden. Het park moest volgens de stad een belangrijk stedelijk effect hebben op de
buurten rond het park en op de stad zelf. Het is een park voor de hele stad waar de dagelijkse
praktijken van de buurt plaats zouden kunnen vinden wat de sociale cohesie van de wijken moet
bevorderen.

Hieronder een aantal algemene en specifieke uitgangspunten:

▪ Verbeteren van de stedelijke omgeving in het Spoor Noord gebied

▪ Hergebruik oude spoorwegloodsen
▪ Stimuleren van de lokale creatieve economie
▪ Sociale cohesie
▪ Terugdringen van armoede en achterstand van de aanliggende wijken

13
 14 Betrokken partijen
Tijdens het planningsproces waren de belangrijkste spelers en hun rollen:

▪ De stad Antwerpen als regisseur;

▪ De NMBS als grondeigenaar;
▪ De federale regering als geldschieter

Na het verlaten van het gebied door de NMBS, brachten bewoners en stedelijke diensten hun ideeën
samen over het potentieel van het gebied voor stadsontwikkeling. De stad heeft de initiatief genomen
om de ideeën concreter te maken met o.a. een ontwerpwedstrijd met architecten en het opmaken van
een subsidiedossier voor het federaal grootstedenbeleid. De stad heeft ook met de NMBS moeten
onderhandelen om een consensus te bereiken voor het grondbezit. Dit resulteerde in een deal waarbij
de NMBS akkoord ging om het gehele grondgebied te saneren tegen 6 hectare grondbezit in het kop
van het gebied. De federale regering moest ook hiermee akkoord gaan omdat zij aandeelhouders zijn
in het NMBS bedrijf. De Artesis Hogeschool is betrokken geweest bij het realiseren van de sporthal in
de Parkloods.

Daarnaast is de Europese Unie ook bij dit project betrokken geweest. Zij hebben subsidies verleend
via het Europese Doelstelling II programma.

Hieronder een overzicht van de betrokken partijen:

▪ De stad Antwerpen
▪ De federale regering
▪ NMBS
▪ Europese Unie
▪ Artesis Hogeschool
▪ Architecten
▪ Bewoners

15 Huidige Economie
De huidige economie van het Spoor Noord gebied is sinds de aanleg van Park Spoor Noord enorm
verbeterd. Op verschillende terreinen is vandaag veranderingen terug te zien. In de park zelf zijn er
horeca plaatsen aanwezig die vooral in de zomer van de drukte profiteren. De huizenmarkt in de
omgeving is ook in de opkomst, met groeiende waarden en een toename van het aantal
renovatievergunningen in de buurten rond het park. Ook de NMBS profiteert van de huidige
omstandigheden. Zij kunnen met de bouw van torens, winst maken met het verkoop van
kantoorruimte en woningen. Daarnaast is de leegstand in de omliggende wijken ook gedaald.

14
 16 Financieringsvorm
De park werd voornamelijk gefinancierd door het Federaal Grootstedenbeleid. Daarnaast zijn de
medefinanciers in volgorde van financieringsbedrag: Het Europese Unie, de Stad Antwerpen en de
Artesis Hogeschool.

Hieronder een overzicht van de financieringsbedragen en vormen:

▪ Subsidies van het Federaal Grootstedenbeleid ten bedrage van 20.4 miljoen €
▪ Subsidies van het Europese Doelstelling II programma ten bedrage van 13.4 miljoen €
▪ Een toelage van de Stad Antwerpen, bovenop de 1/3 participatie in DII, van 3.6 miljoen €
▪ Een financiering van de Artesis Hogeschool van 1.75 miljoen € , bijdrage voor de nieuwbouw
sporthal in de Parkloods

In het park zijn ook in een aantal belangrijke projecten geïnvesteerd, hieronder een overzicht van de
belangrijkste investeringen (in euro):

▪ Parkaanleg 15.000.000
▪ Skatebowl 845.000
▪ Speeltuinen 520.000
▪ Watertuinen 1.700.000
▪ Parkloods 16.000.000
▪ Platform 2.600.000
▪ Boemel 2.250.000

15
 ▪ Watertorens 500.000
▪ Tunnel Demerstraat 1.000.000
▪ Parkbrug 1.500.000

Voor onderhoud van het park wordt jaarlijks circa 500.000 euro vrijgemaakt. Dit omvat het onderhoud
van het gras, planten, bloemen en bomen maar ook de dagelijkse veegbeurten, ophalen van zwerfvuil
en leegmaken van vuilnisbakken.(Verreet, 2010)

17 Strategieën
De toepasbare strategieën op het plan zijn afhankelijk van de partijen die in een rol hebben. Er kan
ook een algemene strategie worden bepaald aan de hand van de beschikbare literatuur. De stad
heeft de rol als initiatiefnemer, hierdoor hebben zei ook de lead tijdens de onderhandelingen met
verschillende partijen.(Stadsplanning, 2010)

Hieronder een korte opsomming van de strategie volgens de stad Antwerpen:

▪ De stad wil 18ha gesaneerde grond voor 1 euro, in ruil voor bouwrechten op de kop;
▪ Er moet een gezamenlijke ontwikkeling zijn voor de gebieden A, B en C;
▪ De stuurgroep is NMBS en de stad;
▪ Opstart vind met een ontwerpwedstrijd plaats met een duidelijke visie en programma van
eisen.

18 Fasering
De project is in 5 fases uitgevoerd, namelijk(Verreet, 2010):

▪ Initiatiefase
▪ Onderzoeksfase
▪ Planuitwerkingfase
▪ Uitvoeringfase
▪ Beheerfase

Initiatiefase

Het planproces voor de herontwikkeling van het spoorwegemplacement tot een nieuw stedelijke park
is in het initiatiefase gestart naar aanleiding van een aantal belangrijke impulsen:

▪ Het gebied werd bestemd als gebied voor stedelijke ontwikkeling

▪ Stopzetting van de activiteiten van de NMBS en de ontruiming van de terreinen van het
spoorwegemplacement vanaf
▪ De noodzaak voor een sociaal - economische en ruimtelijke herwaardering van de wijk
Stuivenberg en Seefhoek
▪ De mogelijkheid om een braakliggend terrein van 1.6 km lang en 150m breed in te zetten als
een scharnier tussen de wijken Dam, Stuivenberg en Eilandje, waarbij de ontwikkeling van
het terrein nieuwe impulsen en verbindingen kan realiseren tussen de verschillende
stadswijken
▪ De selectie van Antwerpen Noord als aandachtgebied in het kader van het Federaal
Grootstedenbeleid waardoor de Stad Antwerpen de mogelijkheid kreeg om subsidies aan te
vragen in het kader van stadsontwikkeling.

16
Onderzoeksfase

In deze fase werd er grondig onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van het plan. Er werd o.a. een
intern ontwerpend onderzoek uitgevoerd, een gis analyse van de buurt waaruit blijkt dat slechts 1 op
de 8 huizen over buitenruimte beschikt. En een financiële doorrekening.

Planuitwerkingsfase

In deze fase wordt een projectdefinitie geschreven voor een open oproep. Een wedstrijd voor het
ontwerp van het park. Het winnende stedenbouwkundigontwerp is: ‘Villages & Metropolis’ van Studio
02 (Secchi/Vigano) & Meertens en Steffens & Kromwijk & Iris Consulting.

Uitwerkingsfase

De uitvoering is begonnen met de grondsanering door de NMBS. Sommige gebouwen in het

plangebied worden behouden. De uitvoering en de openstelling van het park gebeurt in twee fasen
wegens afstemming op de bodemsanering.

Beheersfase

Het park wordt intensief gebruikt. Hiervoor werd een beheerplan op maat gemaakt. Zie Bronnenlijst
voor de link naar het beheerplan.

19 Planningscultuur
Het verschil tussen de ruimtelijke planningscultuur in Nederland en België is enorm. In Nederland
wordt er vanuit het rijk sinds de eerste nota op de ruimtelijke ordening gestuurd. In België werd in
tegenstelling met Nederland, zelfbouw gepromoot. Dit werd al sinds de jaren 60 gedaan, de effect
hiervan is dat in België woningen gespreid zijn door heel het land. Hier in Nederland zijn woningen
vooral geconcentreerd. Tegenwoordig is zelfbouw Nederland een trend, wij hebben hier op de
hogeschool aan zelfbouwprojecten meegedaan dat de stad Rotterdam interessant vindt.

20 Visie en advies
Het project Park Spoor Noord in Antwerpen is een groot succes gebleken. Er zijn veel elementen in
het project dat een positieve bijdrage heeft voor de stad waarvan de stad vandaag de dag al profijt
van heeft. De directe omgeving heeft natuurlijk het meest profijt van, maar voor deze wijken was dit
ook hard nodig.

Het ontwikkelen van de nog openstaande percelen zullen in de toekomst voor een goede invulling
zorgen. Dit zal ook voor een totaal plaatje zorgen die het gebied nog sterker moet maken.

17
 21 Literatuurlijst

E.C.(2012). http://ec.europa.eu/. Opgeroepen op 07 01, 2013, van

http://ec.europa.eu/regional_policy/projects/stories/details_new.cfm?
pay=BE&the=95&sto=2524&lan=15&region=ALL&obj=ALL&per=2&defL=DE

AG Stadsplanning Antwerpen. (2012). http://www.antwerpen.be/. Opgeroepen op 07 01, 2013, van

http://www.antwerpen.be/eCache/ABE/23/212.html

Gemeentelijke Nieuwsbrieven: Spoor Noord – We werken eraan

Verreet, M. (2010). http://www.complexestadsprojecten.be/. Opgeroepen op 07 01, 2013, van

http://www.complexestadsprojecten.be/:
http://www.complexestadsprojecten.be/Paginas/Antwerpen_Spoor_Noord.aspx

Autonoom Gemeentebedrijf Stadsplanning. (2010) presentatie park spoor noord.pdf. Opgeroepen op

07 01, 2013

Referentie: Beheerboek Park Spoor Noord. (2008). http://www.complexestadsprojecten.be/

Opgeroepen op 07 01, 2013 van
http://www.complexestadsprojecten.be/Documents/1.2_Antwerpen_Spoor_Noord/
1.2_Antwerpen_Spoor_Noord_Beheerplan.pdf

18