Ψυχολογία στον αθλητισμό

Χ Τσορμπατζούδης

ΑΠΘ

Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης
lambo@phed.auth.gr
1
 Περιεχόμενα
 Ψυχικές ικανότητες. Ορισμοί, θεωρητικό
υπόβαθρο, εφαρμογές
 Ορισμοί προσοχής και συγκέντρωσης
 Παράμετροι της προσοχής και της
συγκέντρωσης και παράγοντες που την
διασπούν.
 Ψυχολογικές στρατηγικές ελέγχου και
εξάσκηση της προσοχής και της
συγκέντρωσης.
2

Προσοχή – Συγκέντρωση

Ικανότητες ψυχικού ελέγχου

Κίνητρα Στόχος
Ανάγκες

Δυσκολίες-Εμπόδια

Μπάουμαν & Τσορμπατζούδης (2007, 229) 3

 Παράγοντες που συνδιαμορφώνουν τις
φυσικές ικανότητες και την απόδοση
των αθλητών
 Βούληση-Θέληση (will, volition)
 Αποφασιστικότητα (λήψη
αποφάσεων, decision making)
 Αυτοέλεγχος-αυτοκυριαρχία (self-
control)
 Θάρρος (courage)
 Προσοχή – Συγκέντρωση (attention-
4
concentration)

Προσοχή - Συγκέντρωση
 Η συγκέντρωση αναφέρεται στην
ικανότητα συνειδητής κατεύθυνσης
της προσοχής σε ένα συγκεκριμένο
μέρος του πεδίου παρατήρησης ή σε
ψυχογνωστικά στοιχεία και σωματικές
ενέργειες.
(Hahn, 1987, 337)
• Αυτοσυγκέντρωση: αφορά τη
συγκέντρωση του ατόμου στον εαυτό
του.
9 (McCluggage, 1977)
 Όταν κάτι τραβά την
προσοχή μας (π.χ.
βλέπουμε ένα φίλο στο
δρόμο), τότε
δραστηριοποιούνται
συγκεκριμένοι νευρώνες οι
οποίοι ελέγχουν την
αντίληψη μας μέσα στο
οπτικό μας πεδίο
(πορτοκαλί)

 Την ίδια στιγμή…

ανασταλτικοί νευρώνες (μπλέ)
εμποδίζουν τα εγκεφαλικά
κύτταρα που βρίσκονται
κοντά και είναι υπεύθυνα για
την αντίληψη του γενικότερου
περιβάλλοντος (σκούρο
καφέ)
 Αποτέλεσμα

 Όταν συγκεντρώνουμε την

προσοχή μας την προσοχή
μας σε ένα κάτι (ένα
πρόσωπο, ένα αντικείμενο),
είναι αρκετά δύσκολο να
δούμε τι υπάρχει
τριγύρω… γιατί απλά ο
εγκέφαλός μας δεν το
βλέπει…

Συμπέρασμα

 Η δραστηριοποίηση του εγκεφάλου μερικές φορές

γίνεται υποσυνείδητα…

 Την επόμενη φορά που θα αφήσετε στη μέση κάποια

δραστηριότητα, ή κάποια ενέργεια κατηγορήστε τους
ανεξάρτητους νευρώνες του εγκεφάλου σας.
 Προσοχή - Συγκέντρωση
 Η συγκέντρωση αναφέρεται στην ικανότητα
συνειδητής κατεύθυνσης της προσοχής σε ένα
συγκεκριμένο μέρος του πεδίου παρατήρησης ή σε
πνευματικές, ψυχικές και σωματικές δραστηριότητες
(Hahn, 1987)

 Αυτοσυγκέντρωση είναι μια εύκαμπτη

πληροφόρηση του τι είναι σημαντικό και τι όχι
για τη δεξιότητα την κάθε στιγμή.
(McCluggage, 1977)

Μοντέλο επεξεργασίας πληροφοριών της

συμπεριφοράς
 Στο μοντέλο αυτό αναγνωρίζεται η παρουσία πολλών
μεταβλητών και διαδικασιών που παρεμβάλλονται μεταξύ
ενός ερεθίσματος και της αντίδρασης σ’ αυτό.
 Για να μπορεί ένα άτομο να αντιλαμβάνεται ένα ερέθισμα
και να αντιδρά, απαραίτητη είναι η ικανότητα μνημονικής
αποθήκευσης.
 Αφού οι πληροφορίες αποθηκευτούν, το άτομο πρέπει να
είναι σε θέση να τις ανασύρει ή να τις επανενεργοποιεί για
την λήψη αποφάσεων σχετικά με επερχόμενες αντιδράσεις.
 Η ανάσυρση μας καθιστά ικανούς να χρησιμοποιήσουμε
αυτές τις πληροφορίες για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με
τις επερχόμενες αντιδράσεις.
 Μνημονικά συστήματα
Τα τρία στάδια της μνήμης είναι:
 Αποθήκευση αισθητήριων πληροφοριών: εισαγωγή
εξωτερικών ερεθισμάτων πριν μεταφερθούν στην
βραχύχρονη μνήμη.
 Βραχύχρονη μνήμη: κέντρο δραστηριότητας
συστήματος επεξεργασίας πληροφοριών. Οι
πληροφορίες έρχονται για επανάληψη πριν
αποθηκευτούν στην μακρόχρονη μνήμη.
Ομαδοποίηση.
 Μακρόχρονη μνήμη: μόνιμη θεωρητικά καταγραφή.
Ανάκληση πληροφοριών και η επανάληψη στη
βραχύχρονη μνήμη ενισχύουν τη μακρόχρονη μνήμη.
 Επιλεκτική προσοχή
Η ικανότητα να «κλείνουμε τις πύλες» στις
άσχετες πληροφορίες και να δίνουμε σημασία
στις σημαντικές πληροφορίες αποκαλείται
επιλεκτική προσοχή.
 Είναι κρίσιμης σημασίας στις περισσότερες
αθλητικές δραστηριότητες

Μοντέλο ικανότητας της επιλεκτικής

προσοχής
 Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο μπορεί κανείς να
στρέψει την προσοχή του σε περισσότερες από μια
εισερχόμενες πληροφορίες και να αντιδράσει σε
περισσότερα από ένα ερεθίσματα κάθε φορά, με τον
όρο ότι οι απαιτήσεις για διαθέσιμο χώρο δεν είναι
πολύ μεγάλες.
 Αν κάποια συγκεκριμένη ενέργεια απαιτεί όλο το
διαθέσιμο χώρο, τότε η προσοχή θα στραφεί μόνο σε
αυτήν την ενέργεια, ενώ οι υπόλοιπες ενέργειες θα
υποστούν μια μείωση της απόδοσης σε αυτές.
 Το μοντέλο αυτό μας βοηθάει να ερμηνεύσουμε την
διαφορά μεταξύ ικανών και μη ικανών αθλητών.
 Θεωρία χρήσης ενδεικτικών στοιχείων
(Easterbrook, 1959)
Η θεωρία χρήσης ενδεικτικών στοιχείων
ασχολείται με το φαινόμενο του περιορισμού της
προσοχής.
 Όσο αυξάνεται η διέγερση του αθλητή, τόσο
περιορίζεται η έκταση της προσοχής του.
 Κατά τη διάρκεια του περιορισμού, ο αθλητής
αποκλείει όλα τα άσχετα ενδεικτικά στοιχεία και
επιτρέπει να παραμείνουν μόνο τα σχετικά
ενδεικτικά στοιχεία, σημείο στο οποίο η απόδοση
του αθλητή θα είναι μέγιστη.

Τρόποι αξιολόγησης της προσοχής

 Διεξαγωγή μιας συμπεριφορικής εκτίμησης της
προσοχής με τη χρήση της τεχνικής του ελέγχου
του χρόνου αντίδρασης.
 Χρήση φυσιολογικών δεικτών, όπως η φυσιολογική
διέγερση.
 Χρήση αυτό-αναφορών με το αυτό-αναφορικό
ερωτηματολόγιο, Δοκιμασία Προσοχής και
Διαπροσωπικού Στυλ.
 Παράμετροι της συγκέντρωσης

Πλατιά

Μακρού χρόνου Παράμετροι Προς τα έξω

Συγκέντρω-
σης

Μικρού χρόνου
Προς τα μέσα
Στενή

Συγκέντρωση προς τα μέσα -

Κεντράρισμα

 Αποτελεί έναν ιδιαίτερο τύπο εσωτερικής

συγκέντρωσης.
 Πετυχαίνεται μια βραχυπρόθεσμη εσωτερίκευση.

 Μεταξύ κεντραρίσματος και έναρξης ενέργειας δεν

πρέπει να υπάρχει διάλειμμα.
 Κεντράρισμα
 Ως διαδικασία είναι η κατεύθυνση των σκέψεων προς
το κέντρο της βαρύτητας του σώματος. Το κέντρο της
βαρύτητας είναι ένα σημείο ακριβώς πίσω από τον
ομφαλό.
 Η διαδικασία περιλαμβάνει κατεύθυνση των σκέψεων
εσωτερικά για μια στιγμή ώστε να γίνει νοητικός
έλεγχος και προσαρμογή της αναπνοής και του
επιπέδου της μυϊκής έντασης.
Nideffer, 1985

Γνωστικό μοντέλο και Συγκέντρωση

2 διαστάσεις δημιουργούν 4 στυλ συγκέντρωσης

Στενή

στενή- στενή-
εσωτερική εξωτερική
Εσωτερική Εξωτερική
πλατιά- πλατιά-
εσωτερική εξωτερική

Πλατιά
Nideffer, 1976
 Προϋποθέσεις για βελτίωση
της συγκέντρωσης
 Ρύθμιση-διαχείριση κινήτρων, αναγκών,
επιθυμιών, ενδιαφερόντων
 Καθορισμός στόχων
 Ασκήσεις στροφής της συγκέντρωσης
– Μέσα (Εαυτός)
– Έξω (Περιβαλλοντικά ερεθίσματα)
 Χρόνος (μικρή, μεσαία, μεγάλη διάρκεια)
 Χαλάρωση (π.χ. μεταξύ αγωνισμάτων)
10

Παράμετροι της
συγκέντρωσης
Πλατιά

Μακρού χρόνου Προς τα έξω

Παράμετροι
συγκέντρω-
σης
Μικρού χρόνου
Προς τα μέσα
Στενή

Nideffer (1976, 1990)

Μπάουμαν & Τσορμπατζουδης (2007) 11
 Ερωτήσεις ελέγχου γνώσεων
 Δώστε έναν ορισμό για την προσοχή και
τη συγκέντρωση στον αθλητισμό.
 Ποιες είναι οι βασικές ψυχικές ικανότητες
που πρέπει να αναπτύξει ένας αθλητής
προκειμένου να είναι επιτυχημένος στο
άθλημά του;
 Ποιες είναι οι βασικές παράμετροι της
προσοχής και της συγκέντρωσης;

Συγκέντρωση προς τα μέσα -

Κεντράρισμα
 Αποτελεί έναν ιδιαίτερο τύπο εσωτερικής
συγκέντρωσης.
 Πετυχαίνεται μια βραχυπρόθεσμη
εσωτερίκευση.

 Σημείωση: Μεταξύ κεντραρίσματος και

έναρξης ενέργειας δεν πρέπει να
υπάρχει διάλειμμα.
12
 Γνωστικό μοντέλο και
Συγκέντρωση
2 διαστάσεις δημιουργούν 4 στυλ συγκέντρωσης
Στενή

στενή- στενή-
εσωτερική εξωτερική
Εσωτερική Εξωτερική
πλατιά- πλατιά-
εσωτερική εξωτερική

Πλατιά
(Nideffer, 1976)
14

Παράγοντες διάσπασης της

συγκέντρωσης
 Εσωτερικοί
– Σκέψεις
– Συναισθήματα
• Άγχος
• Θυμός
• Μειωμένη παρακίνηση
• Μειωμένη αυτοπεποίθηση
 Εξωτερικοί
– Φωνές θεατών
– Συνθήκες χώρου και φωτισμού
– Τακτική αντιπάλου
– Παρουσία-απουσία αγαπητών προσώπων
15
 Προτάσεις για τον έλεγχο και
την εξάσκηση της προσοχής
 Διαμόρφωση του διαλείμματος
 Συγκέντρωση στην επόμενη ενέργεια
 Συγκέντρωση στην τεχνική ή στον αγώνα
 Συγκέντρωση στην τεχνική και την
τακτική και όχι στον αντίπαλο
 Θετική σκέψη (positive thinking)
 Εστίαση (attention focus)
 Χειρισμός αποπροσανατολισμών
 Συγκέντρωση πριν από τον αγώνα
17

Προτάσεις…

 Αυτοσυγκέντρωση
 Μακροχρόνια εξάσκηση συγκέντρωσης
 Προσωπικός χώρος
 Δοσολογία και ποιότητα πληροφοριών
 Αυτοεντολές – Αυθυποβολές (self
affirmation - self-suggestions)
 Μορφές ανατροφοδότησης και
διορθώσεων
18
 Ερωτήσεις
 Ποιες είναι οι βασικές ψυχικές ικανότητες που
πρέπει να αναπτύξει ένας αθλητής προκειμένου
να είναι επιτυχημένος στο άθλημά του; Να
αναπτύξετε μία από αυτές.
 Δώστε έναν ορισμό για την προσοχή και τη
συγκέντρωση στον αθλητισμό.
 Σύμφωνα με την πρόταση του Nideffer (1976)
ποιες είναι οι βασικές παράμετροι της προσοχής
και της συγκέντρωσης;
 Δώστε παραδείγματα τύπων συγκέντρωσης από
τα διάφορα αθλήματα. Πώς θα διαμορφώνατε
την προπόνηση των αθλητών ή των παικτών σας
ώστε να ενισχύσετε ορισμένους από αυτούς;
19

Ερωτήσεις
 Τι ξέρετε για τη διάσπαρτη και τι για την
περιορισμένη προσοχή; Πλεονεκτήματα,
μειονεκτήματα και εφαρμογές στα διάφορα
αθλήματα.
 Να αναφέρετε τους παράγοντες που
ευθύνονται για τη διάσπαση της
συγκέντρωσης.
 Πώς μπορεί ένας αθλητής να ελέγξει ή και να
βελτιώσει τα επίπεδα της συγκέντρωσής του;
 Τι θα κάνατε ως προπονητής για να
βελτιώσετε την συγκέντρωση του αθλητή σας;
 Βιβλιογραφία
 Cox, R. (1994). Αθλητική Ψυχολογία. Μετάφραση Ι. Ζέρβας.
Αθήνα: Παριζιάνος.
 Hardy, L., Jones, G., & Gould, D. (1996). Understanding
psychological preparation for sport. Chichester: John Wiley.
 Moran, A. (2003). Improving concentration skills in team-sport
performance: Focusing techniques for soccer players. In R. Lidor,
& K. Henschen (Eds.), The psychology of team sports.
Morgantown: Fitness Information Technology.
 Morris, T., & Summers, J. (1995). Sport Psychology. Brisbane,
New York: John Wiley & Sons.
 Williams, J. (2001). Applied sport psychology. London: Mayfield
Publishing Company.
 Δογάνης, Γ. (2009). Αθλητική ψυχολογία. Θεσσαλονίκη:
Χριστοδουλίδης.
 Μπάουμαν, Σ., & Τσορμπατζούδης, Χ. (2007). Ψυχολογία στον
20 αθλητισμό. Θεσσαλονίκη: Copy City.

Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης
lambo@phed.auth.gr
1
 Ορισμός

 Διάθεση, πάθος, ένταση, ορμή

έξαψη, διέγερση, θυμός,
αγανάκτηση, ευθυμία
 Άγχος, αγωνία, ανησυχία, στρες,
χαρά, αποστροφή, απογοήτευση
 Ευτυχία, ελπίδα, αισιοδοξία,
περιέργεια

Goleman 1997
Αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης
 Οποιαδήποτε αναταραχή ή
αναστάτωση του νου, αίσθημα,
πάθος.
 Αναφέρεται σε ένα αίσθημα και στις
συγκεκριμένες σκέψεις που
προκαλεί, στις ψυχολογικές και
βιολογικές καταστάσεις που το
συνοδεύουν και στο σύνολο των
τάσεων προς δράση.
 Δημιουργία
συναισθημάτων

Ταξινομήσεις και Κατηγορίες

συναισθημάτων

 Η πρόταση του Goleman (1997)

 Θυμός, θλίψη, φόβος, απόλαυση,
αγάπη, έκπληξη, αποστροφή, ντροπή.
 Η συναισθηματική νοημοσύνη των
παιδιών (Gottman, 2000)
• Συναισθηματική αγωγή (ΣΑ)
• ΣΑ και ενσυναίσθηση
• ΣΑ και αυτοέλεγχος
 Η πρόταση του Eckman

 Ευτυχία
 Θυμός
 Αηδία
 Φόβος
 Θλίψη
 Έκπληξη

Θετική ψυχολογία
Ψυχολογική ροή (Csikszentmihalyi, 1975,
1982, 1988, 1990)

 Χαρακτηριστικά Υψηλή
• Ισορροπία μεταξύ πρόκλησης δεξιότητα
και ικανοτήτων του ατόμου
• Συγχώνευση δράσης και Χαλάρωση
Ροή
επίγνωσης
• Σαφείς στόχοι
Χαμηλή Υψηλή
• Άμεση ανατροφοδότηση πρόκληση
πρόκληση
• Συγκέντρωση στο
επιτελούμενο έργο
• Αίσθημα ελέγχου
Απάθεια Άγχος
• Απώλεια αυτό-
συνειδητότητας
• Μετασχηματισμός του Χαμηλή
χρόνου δεξιότητα
 Ψυχική Aνθεκτικότητα (Block
& Kremen, 1996, Masten & Reed, 2002)

 Η ΨΑ ως αντίσταση, ανάρρωση, ομαλοποίηση,

ανασυγκρότηση (ομοιόσταση)
 Επίπεδα και φάσεις μελέτης της ΨΑ
• Μελέτη των χαρακτηριστικών των ανθεκτικών ατόμων
• Προσδιορισμός των παραγόντων και των
αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα άτομα και στα συστήματα
• Αναζήτηση των κινητήριων δυνάμεων που είναι έμφυτες
σε όλα τα άτομα και τα οδηγούν στην επανάκαμψη
(παρεμβάσεις)
• Μελέτη των γονιδίων και του ρόλου που παίζουν οι
γενετικοί πολυμορφισμοί και η νευρική πλαστικότητα στην
ανθεκτικότητα.

Μοντέλο Ψυχικής
Ανθεκτικότητας
(Richardson et al. 1990)
 Ο τροχός της Ψυχικής
Ανθεκτικότητας
(Wawkins, Catalano & Miller, 1992)

Χαρακτηριστικά ΨΑ

 Νοημοσύνη
 Γνωστική ευελιξία
 Θετικές αντιλήψεις για τον εαυτό
 Αυτορρύθμιση
 Στρατηγικές αντιμετώπισης
 Νόημα στη ζωή
 Θετικά συναισθήματα, αισιοδοξία και χιούμορ
 Σχέσεις προσκόλλησης και κοινωνικής υποστήριξης
 Μέτρηση

 Κλίμακα ανθεκτικότητας (Resilience

scale, Wagnild & Young, 1993)
 Κλίμακα ανθεκτικότητας των Connor
& Davidson, 2003)
 Σύντομη Κλίμακα Ανθεκτικότητας
(Brief, Resilience Scale, Smith et al.,
2008)

Κατηγορίες συναισθημάτων που

έχουν μελετηθεί στον αθλητισμό

 Ψυχική κόπωση
 Συναισθήματα κατωτερότητας
 Ψυχικός κορεσμός
 Άγχος-Στρες
 Πίεση προσδοκιών
 Απογοήτευση
 Στρες

 Ο όρος δηλώνει ένα γενικό,

στερεότυπο τρόπο αντίδρασης σε ένα
πραγματικό ερέθισμα ή μια συμβολική
αναπαράστασή του.
(Nitsch, 1981)
Θετικό (eustress) – αρνητικό (distress)
(Selye, 1936)
3 Τύποι προσωπικότητας και στρες

Κατηγορίες

 Life stress
 Στρες της προπόνησης
 Αγωνιστικό στρες
 Κάψιμο (burn out)
• Freudenberger (1974) δασκάλων
• Feigley (1984), Botterill (1988)
αθλητών και προπονητών

 Παράγοντες - πηγές
δημιουργίας άγχους (Cox, 2004)

 Απειλή του Εγώ (απειλή

αυτοεκτίμησης)
 Κίνδυνος τραυματισμού
 Αβεβαιότητα
 Διατάραξη καθημερινών συνηθειών
 Αρνητική κοινωνική αξιολόγηση
 Αμφιβολίες κατάστασης

4 Αλλαγή ρουτινών

Παράγοντες πρόκλησης άγχους στον

αθλητισμό

 Δυσκολίες προσανατολισμού
 Κίνδυνος πτώσης

 Άγνωστη έκβαση
 Δυνατός ήχος
 Πόνος

 Φόβος για μειωμένη απόδοση

5
(Μπάουμαν & Τσορμπατζούδης, 2007)
(Nitsch 1981)

Κοινωνικό σύστημα
ΟΜΑΔΑ-ΦΟΡΕΑΣ

Βιολογικό σύστημα Ψυχολογικό σύστημα

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
6
(Nitsch, 1981)
ΑΤΟΜΟ

Ψυχικό επίπεδο

Σωματικό επίπεδο

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Κοινωνικό Περιβάλλον

Υλικό Περιβάλλον
7
 Διαδικαστικό μοντέλο

Υποκειμενικές
Διαδικασίες
Εκτίμησης
Πρόδρομα Αναδρομικά

Στρες Συνέπειες
Στρεσογόνο Άτομο-
κατάσταση Αντίδραση
ερέθισμα Περιβάλλον
ανισορροπίας

Nitsch, 1981 8

Διέγερση
 Ορίζεται ως η λειτουργία που είναι
υπεύθυνη για την κινητοποίηση των
ενεργειακών αποθεμάτων του οργανισμού.
(Landers & Boutscher, 1986)
 Ορίζεται ως μια γενικότερη φυσική και
ψυχική ενεργοποίηση του οργανισμού που
εκτός από το φυσιολογικό στοιχείο
περιλαμβάνει και τη γνωστική αξιολόγηση.
(Gould & Krane, 1992)
 Ξεκινάει από ύπνο και φτάνει μέχρι την έντονη υπερδιέγερση
9
Γενικές θεωρίες για την εξήγηση του
άγχους, του στρες και της διέγερσης

 Η ψυχαναλυτική θεωρία

 Η συμπεριφορική-μαθησιοκεντρική
θεωρία

 Η κοινωνικοψυχολογική θεωρία

9  Η βιολογική-φυσιολογική θεωρία

Ψυχαναλυτική θεωρία και άγχος

 Η μη ικανοποίηση της σεξουαλικής ορμής

δημιουργεί εντάσεις. Η απώθηση της ορμής
αποτελεί τη βάση των νευρώσεων και του
νευρωτικού άγχους.
 Η έναρξη της δημιουργίας άγχους ανάγεται στη
γέννηση.
 Με την αντιμετώπιση του άγχους συνδέεται η
δημιουργία μηχανισμών άμυνας.

10
 Συμπεριφορική-μαθησιοκεντρική
θεώρηση του άγχους

Το άγχος αποτελεί μια συναισθηματική

αντίδραση που μαθαίνεται με υποκατά-
σταση. Σημαντικό ρόλο παίζει η
προσδοκία. Έτσι όταν το άτομο
δημιουργεί ένα δεσμό ανάμεσα σε ένα
ουδέτερο και σε ένα ανεπιθύμητο
ερέθισμα, τότε μελλοντικά θα περιμένει
τις συνέπειες από την εμφάνιση του
ανεπιθύμητου ερεθίσματος. 11

Η κοινωνικοψυχολογική
θεώρηση του άγχους

Το στενό και το ευρύτερο κοινωνικό

περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο
στη δημιουργία του άγχους.

12
 Η βιολογική-φυσιολογική
θεώρηση του άγχους
 Το άγχος έχει επιπτώσεις στα φυσιολογικά
συστήματα του οργανισμού αυξάνοντας τη
λειτουργία των ενδοκρινών αδένων. Στη διαδικασία
αυτή διακρίνονται τρία στάδια:
 α) του συναγερμού,
 β) της αντίστασης και
 γ) της εξάντλησης.

• Γενικό Σύνδρομο Προσαρμογής (Selye, 1956)

• Επιπτώσεις (καρδιαγγειακά, διαβήτης, καρκίνος,
κατάθλιψη) ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΥΓΕΙΑΣ 13

(Nitsch, 1981)

Ημισφαίρια

Υποθάλαμος

Φυτικό νευρικό
Υπόφυση
σύστημα

Επινεφρίδια Επινεφρίδια

Κινητικός
μηχανισμός
14
 Συμπτώματα άγχους

Οργανικά Κίνηση Συμπεριφορά

Π.χ. επιτάχυνση Π.χ. αδέξιες κιν. Π.χ. επιθετική ή
καρδιακού παλμού, διαταραχές ρυθμού παθητική συμπ.
ωχρότητα προσώπου κ.λπ. κ.λπ.
κ.λπ.

16

Άγχος

Άγχος προδιάθεσης
(trait anxiety)
Άγχος κατάστασης
(state anxiety)
(Spielberger, 1966)
17
Προαγωνιστικό-περιστασιακό
άγχος

 ορίζεται ως μια υπάρχουσα ή

τρέχουσα συναισθηματική
κατάσταση που εμφανίζεται πριν
τον αγώνα. Η κατάσταση αυτή
χαρακτηρίζεται από αισθήματα
φόβου και έντασης και
συνοδεύεται από τη διέγερση του
οργανισμού. Martens (1990, 9) 18

Προαγωνιστικό άγχος –
χρόνος
(Parfitt, Hardy & Pates, 1995, Swain & Jones, 1992, Wiggings,
1998)

 Αύξηση του γνωστικού άγχους πριν από

τον αγώνα.
 Μετρήσεις σε διάφορά χρονικά
διαστήματα (2 ώρες πριν και 30 λεπτά
πριν) πριν τον αγώνα δείχνουν απότομη
αύξηση του σωματικού άγχους.
 Μετά την έναρξη του αγώνα σταδιακή
πτώση του γνωστικού και απότομη
πτώση του σωματικού άγχους.
 Σχέση χαρακτηριστικού άγχους
με το άγχος κατάστασης

Άτομα με υψηλό χαρακτηριστικό

άγχος εμφανίζουν υψηλότερα
επίπεδα άγχους κατάστασης.

(Weinberg & Genuchi, 1980)

19

Σχέση προαγωνιστικού άγχους και

απόδοσης σε καλαθοσφαιριστές

 Χρησιμοποιήθηκε το STAI
 Η εκτίμηση της απόδοσης έγινε από τον
προπονητή σε κλίμακα: χαμηλή, μέτρια ή
αναμενόμενη και υψηλή
 Αποτελέσματα: α) Η εξαιρετική απόδοση
εμφανίστηκε σε μέτρια επίπεδα άγχους, β) η
μέτρια απόδοση εμφανίστηκε σε σχετικά
χαμηλά ή σχετικά υψηλά επίπεδα άγχους και
γ) η χαμηλή απόδοση εμφανίστηκε σε πολύ
υψηλά ή πολύ χαμηλά επίπεδα.
20
 Κατηγορίες αθλημάτων
ανάλογα με τη διέγερση

 Για την επίτευξη της μέγιστης αθλητικής

απόδοσης σε ‘απλές’ δεξιότητες όπως
δύναμη, αντοχή και ταχύτητα απαιτούνται
υψηλά επίπεδα διέγερσης. Δεξιότητες των
οποίων η εκτέλεση στηρίζεται στη λεπτή
συναρμογή των κινήσεων απαιτούν
χαμηλά επίπεδα διέγερσης.
(Oxedine, 1970)

21

Η θεωρία του
αντεστραμμένου υ
 Η απόδοση βελτιώνεται όσο
το άγχος αυξάνεται ως το
σημείο εκείνο που
επιτυγχάνεται η μέγιστη
αθλητική απόδοση.
Οποιαδήποτε αύξηση του
άγχους πέρα από το σημείο
αυτό οδηγεί σε σταδιακή
μείωση της απόδοσης.
22
 Απόδοση

Στρες
23

Άγχος κατάστασης-
Θεωρία αντεστραμμένου υ
 Μετρήθηκε άγχος προδιάθεσης (STAI)
και άγχος κατάστασης (CSAI) σε
καλαθοσφαιρίστριες
 Αποτελέσματα: Οι αθλήτριες που
εμφάνισαν μέτρια επίπεδα άγχους
κατάστασης είχαν καλύτερη απόδοση
ανεξάρτητα από τα επίπεδα του άγχους
προδιάθεσης
24
(Sonstroem & Bernardo, 1982
 Λόγοι αποδοχής της θεωρίας του
αντεστραμμένου υ στον αθλητισμό

 Η ύπαρξη ικανοποιητικής
ερευνητικής υποστήριξης
 Αποτέλεσε εναλλακτική πρόταση
στη θεωρία των ορμών
 Είναι απλή και κατανοητή

25
(Martens, 1977, Weinberg, 1986)

Η θεωρία των
μεταπτώσεων

Η υψηλή διέγερση μπορεί

να μην είναι επιζήμια για
την απόδοση. Πολλά
άτομα βιώνουν την υψηλή
διέγερση ως ευχαρίστηση
και όχι ως άγχος.

26
 Η υπόθεση της Ατομικής
Ζώνης Ιδανικής Λειτουργίας
Το επίπεδο του προαγωνιστικού
άγχους, το οποίο οδηγεί στη μέγιστη
απόδοση έναν αθλητή, βρίσκεται
μέσα στα όρια μιας ζώνης ορισμένου
εύρους, που μπορεί να είναι
διαφορετική από αθλητή σε αθλητή.

27
(Hanin, 1980)

Η θεωρία του πολυδιάστατου

άγχους

Το γνωστικό άγχος χαρακτηρίζεται από τη

συνειδητή βίωση δυσάρεστων
συναισθημάτων ενός ατόμου για τον εαυτό
του ή από εξωτερικά ερεθίσματα, ανησυχία
και οπτικές διαταραχές.
Το σωματικό άγχος αναφέρεται στα
φυσιολογικά και συγκινησιακά στοιχεία που
εμφανίζονται κατά τη βίωση του άγχους και
προέρχονται από την ενεργοποίηση του
αυτόνομου νευρικού συστήματος. 28
 Αξιοπιστία και
εγκυρότητα του
CSAI-2

•Γνωστικό A
• Σωματικό A
• Αυτοπεποίθηση

29

30
 Περιστασιακό άγχος στο μάθημα
φυσικής αγωγής

31

Παράγοντες που
εκτιμώνται με το PESAS

32
 Πηγές άγχους διαιτητών
χειροσφαίρισης

33

Άγχος διαιτητών
Καλαθοσφαίρισης
Kaisidis & Anshel (1993)

34
35

36
 Αντιμετώπιση άγχους-
στρες

Ετερορρύθμιση Αλλαγή περιβάλλοντος Αυτορρύθμιση

Μεθοδικά Παιδαγωγικά Σωματικές Γνωστικές

μέτρα μέτρα διαδικασίες διαδικασίες

37 (Μπάουμαν & Τσορμπατζούδης 1998, 295)

Μεθοδικά μέτρα
αντιμετώπισης του άγχους

 από τα γνωστά στα άγνωστα

 από τα απλά στα σύνθετα
 από τα εύκολα στα δύσκολα

 εσωτερική διαφοροποίηση της ομάδας

38
 Στρατηγικές και στυλ
αντιμετώπισης Coping
 Στρατηγική της άσκησης
 Στρατηγική της χαλάρωσης
 Στρατηγική σύνδεσης-αποσύνδεσης με παράγοντες
ή σκέψεις που απομακρύνουν την προσοχή από το
πρόβλημα (associative-dissociative)
 Επικέντρωση στο πρόβλημα vs επικέντρωση στο
συναίσθημα
 Στρατηγική κοινωνικής υποστήριξης
 Στρατηγική αντιμετώπισης τραυματισμών
 Στρατηγική χρήσης ουσιών

Παιδαγωγικά-ψυχολογικά μέτρα
αντιμετώπισης του άγχους

 Μειωμένη ατομική κριτική

 Διαφάνεια προπονητικής μονάδας
 Περιθώρια και στην αποτυχία
 Ομολογία άγχους
 Επιδίωξη συναναστροφών με άλλα άτομα
 Επιδίωξη σωματικής επαφής
 Παροχή εμπιστοσύνης από τον προπονητή
 Παροχή πληροφοριών για αύξηση της
αυτοπεποίθησης 39
 …συνέχεια

 Παρατήρηση μη αγχωδών ατόμων από

αγχώδη
 Σαφής καθορισμός του κινητικού
προβλήματος
 Κατάλληλη δοσολογία πληροφοριών
 Επίδειξη - μοντελική προπόνηση
 Αλλαγή περιβάλλοντος
 Μείωση της σημασίας του αποτελέσματος
 Θετικός εσωτερικός διάλογος
40

Έλεγχος άγχους μέσω

σωματικών διαδικασιών

 Σωματική ενεργοποίηση
 Έλεγχος μυϊκού τόνου
(Αναπνοή, Βιοανάδραση, Προοδευτική
μυϊκή χαλάρωση, Προπόνηση
ψυχοϋγιεινής, Αυτογενής μέθοδος
εξάσκησης, Ζεν, Γιόγκα, ΥΔ κλπ.)

41
 Έλεγχος άγχους μέσω γνωστικών-
συναισθηματικών διαδικασιών

 Θετική σκέψη
 Θετικές αυτοσυνομιλίες και
αυτοδιάλογοι
 Διακοπή σκέψης
 Εκλογίκευση σκέψης

 Αντιμετώπιση με βάση το πρόβλημα

ή με βάση το συναίσθημα
42

Κανόνες διατύπωσης
αυθυποβολών
Το αποτέλεσμα της αυθυποβολής εξαρτάται:

 Επανάληψη
 Σαφήνεια
 Χαλάρωση
 Θετική διατύπωση

43
(Μπάουμαν & Τσορμπατζούδης, 2007)
 Κατηγορίες ψυχικών
φραγμών - εμποδίων
 Αναπτυξιακοί
φραγμοί

 Συναισθηματικοί
φραγμοί

 Νοητικοί φραγμοί
44

Ερωτήσεις

 Πώς ορίζονται το άγχος, το στρες και η διέγερση;

 Διαφέρουν οι τύποι άγχους που συναντώνται σε άλλα πεδία (π.χ. σχολείο ή
επάγγελμα) από αυτούς που εμφανίζονται στον αθλητισμό;
 Ποιοι παράγοντες δημιουργούν άγχος στον αθλητισμό;
 Ποιες γενικές θεωρίες έχουν διατυπωθεί για την εξήγηση του άγχους;
 Πώς μαθαίνεται το άγχος κατά τη συμπεριφορική θεωρία;
 Πώς οι ειδικές θεωρίες ερμηνεύουν το άγχος; Να αναπτύξετε μία από αυτές.
 Ποια είναι τα βασικά σημεία της βιολογικής-φυσιολογικής θεώρησης για το
άγχος;
 Πώς εκδηλώνεται το άγχος στον αθλητή (κατηγορίες συμπτωμάτων);
 Τι ξέρετε για το άγχος προδιάθεσης και τι για το άγχος κατάστασης;
 Ποια ευρήματα εξηγούν τη σχέση του προαγωνιστικού άγχους και της
απόδοσης σε καλαθοσφαιριστές;
 Ποιοι είναι οι άξονες της θεωρίας του πολυδιάστατου άγχους στον αθλητισμό;
 Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση άγχους στο μάθημα φυσικής
αγωγής;
 Ερωτήσεις

 Ποιοι είναι οι λόγοι που μπορούν να δημιουργήσουν άγχος

στους διαιτητές καλαθοσφαίρισης και χειροσφαίρισης;
 Ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση του
άγχους και του στρες στον αθλητισμό;
 Ποιος είναι ο ρόλος των τεχνικών χαλάρωσης στον έλεγχο του
άγχους;
 Εξηγήστε τους μηχανισμούς με τους οποίους η θετική σκέψη
και ο αυτοδιάλογος μπορούν να επηρεάσουν το άγχος των
αθλητών.
 Πάνω σε ποιες αρχές πρέπει να στηρίζονται οι αυθυποβολές
που διατυπώνουν οι αθλητές για τον έλεγχο του άγχους;

Βιβλιογραφία

 Cox, R. (1994). Αθλητική Ψυχολογία. Μετάφραση Ι. Ζέρβας. Αθήνα:

Παριζιάνος.
 Buckworth, J., & Dishman, R. (2002). Exercise psychology. Human
Kinetics.
 Davids, M., Eshelman, E., McKayk M. (2000). The relaxation & stress
reduction workbook. New Harbinger Publications.
 Le Unes, A., & Nation, J. (1996). Sport psychology. Chicago: Nelson Hall
Pub.
 Morris, T., & Summers, J. (1995). Sport psychology. Brisbane: John Wiley
& Sons.
 Δογάνης, Γ. (2009). Αθλητική ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: Χριστοδουλίδης
 Μπάουμαν, Σ., & Τσορμπατζούδης, Χ. (2007). Ψυχολογία στον αθλητισμό.
Θεσσαλονίκη: Copy City.
 Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης
lambo@phed.auth.gr
1

ΒΙΟΑΝΑΔΡΑΣΗ

Η ανάδειξη των σωματικών-φυσιολογικών

αντιδράσεων με τον ενδεδειγμένο
εξοπλισμό, τα αίτια των οποίων πρέπει
να αναζητηθούν στις διάφορες ψυχικές
καταστάσεις έντασης που βιώνει ένας
αθλητής ή ένα άτομο.
 Σημαντική μέθοδος για αθλητές/τριες που
δεν έχουν πεισθεί επαρκώς για την
αποτελεσματικότητα των ασκήσεων
χαλάρωσης.

Ο αθλητής/τρια λαμβάνει μια οπτική ή

ακουστική και άρα “αντικειμενική”
πληροφορία για την κατάσταση της έντασης
ή της χαλάρωσής του, και αναγνωρίζει την
επίδραση των σκέψεων στις σωματικές
αντιδράσεις.

Σκοπός είναι:
– η συνειδητοποίηση και
– η απόκτηση εκούσιου ελέγχου στις φυσιολογικές
διαδικασίες.

Τα ψυχικά φαινόμενα που προκαλούν εντάσεις,

αντικαθρεφτίζονται σε έναν μεγάλο αριθμό
νευροψυχολογικών και κινητικών αντιδράσεων, των
οποίων η ένταση μπορεί να μετρηθεί με ψηφιακό
τρόπο, με φωτεινά σήματα ή με συσκευές
καταγραφής ήχου ή με διάφορους άλλους πομπούς
και δέκτες, και να γίνουν προσιτές στις αντιληπτικές
λειτουργίες.
 Ο αθλητής λαμβάνει μια αντικειμενική
πληροφόρηση για την κατάσταση της
ψυχικής του έντασης, δηλαδή για τις
αλλαγές που έχουν επιτευχθεί με τις
ασκήσεις ψυχορρύθμισης.

Παραδείγματα ασκήσεων και μεθόδων

– Ασκήσεις χαλάρωσης
– Ασκήσεις ενεργοποίησης
– Νοητική εξάσκηση
– Οπτικοποίηση

Τρόπος λειτουργίας
• Στηρίζεται πάνω στις περίπλοκες
νευροφυσιολογικές σχέσεις του κεντρικού (ΚΝΣ)
και του αυτόνομου νευρικού συστήματος (ΑΝΣ).

• Είναι πιθανό να σχετίζεται η προπόνηση με την

ενεργοποίηση συγκεκριμένων εγκεφαλικών δομών
στα κινητικά κέντρα, τα οποία βρίσκονται σε στενή
συνάφεια με μια σειρά από υποκειμενικά
συναισθήματα, διαδικασίες προσοχής και με την
εικονική και λεκτική φαντασία.
 Οι συνδέσεις αυτές επιτρέπουν στο άτομο
άτομο που παρακολουθεί την συνεχή
πληροφόρηση με οπτική ή ακουστική
μορφή, (π.χ. της καρδιακής του
συχνότητας), να μπορεί να την ελέγχει.

Εδραιώνεται η πεποίθηση ότι η άμεση

πληροφόρηση (οπτική, ακουστική,
κιναισθητική) αποτελεί το πρώτο στάδιο
ελέγχου μιας λειτουργίας.

Τα βιολογικά σήματα που μπορούν

να μετρηθούν
Η ηλεκτρομυϊκή δραστηριότητα
Η θερμοκρασία σώματος
Οι μικροκινήσεις (τρεμόμετρο)
Η ηλεκτροδερματική ανατροφοδότηση
Η καρδιαγγειακή ανατροφοδότηση
Η ηλεκτροεγγεφαλογραφική ανατροφοδότηση
Η οφθαλμοκίνηση
Η κινητικότητα στομάχου, εντέρου και γεννητικών
οργάνων
 Τα σημαντικότερα από αυτά είναι:
Η ηλεκτρομυϊκή δραστηριότητα

Με τη βοήθεια του
ηλεκτρομυογραφήματος (EMG)
καταγράφεται η ηλεκτρική
δραστηριότητα του μυός (μV).
Χρησιμοποιείται κυρίως στην προπόνηση
χαλάρωσης, στην αποκατάσταση
μυϊκών κακώσεων και στις ασκήσεις
απευαισθητοποίησης.
 Η θερμοκρασία σώματος

Ο μετρητής της θερμότητας

ανιχνεύει τη θερμοκρασία της
επιδερμίδας.
Χρησιμοποιείται στην
προπόνηση χαλάρωσης,
στην θεραπεία ημικρανιών
και σε τεχνικές που
εφαρμόζονται για τη συστολή
αγγείων.

Circadian variation in body temperature, ranging

from about 37.5 °C from 10 a.m. to 6 p.m., and
falling to about 36.4 °C from 2 a.m. to 6 a.m.
 Η ηλεκτροδερματική
ανατροφοδότηση

Η ηλεκτροδερματική δραστηριότητα (EDR)

μετριέται με τη βοήθεια αισθητήρων που
καταγράφουν την ηλεκτρική
δραστηριότητα σε διάφορα σημεία του
δέρματος. Στις πλέον γνωστές
επιστημονικές μέθοδοι μέτρησης
συγκαταλέγεται η γαλβανική αντίσταση της
επιδερμίδας (GSR), το δυναμικό
αντίστασης της επιδερμίδας (SPR) κ.α.
Χρησιμοποιείται στην προπόνηση
χαλάρωσης και ως συμπληρωματικό μέσο
θεραπείας (π.χ. στη συστηματική
απευαισθητοποίηση).

Η καρδιαγγειακή
ανατροφοδότηση

Η μέτρηση της καρδιακής

συχνότητας και της
αιματικής ροής
καταγράφονται με τη
βοήθεια απλών
αισθητήρων
(ηλεκτρικών, μηχανικών
κ.α.).
Χρησιμοποιείται
συστηματικά στον
ιατρικό χώρο για τη
θεραπεία καρδιακών
αρρυθμιών.
 Η ηλεκτροεγγεφαλογραφική
ανατροφοδότηση (EEG).
Η ηλεκτροεγγεφαλική
δραστηριότητα λαμβάνεται από
ομάδα αισθητήρων που μετράει τη
δραστηριότητα των εγκεφαλικών
κυμάτων.
Χρησιμοποιείται στην προπόνηση
χαλάρωσης, αλλά δεν είναι το ίδιο
αποτελεσματική με το
ηλεκτρομυογράφημα και την
ανατροφοδότηση της θερμοκρασίας
του σώματος.

Συχνότητες εγκεφαλικών κυμάτων

< 8 Hz: κύματα Θήτα:
δημιουργικότητα, ενορατική
σκέψη.
8-12 Hz: κύματα Άλφα:
χαλαρές στοχαστικές
καταστάσεις, πριν τον ύπνο.
12 Hz: κύματα Βήτα:
αντιστοιχούν στις περισσότερες
αναλυτικές σκέψεις, στην
καθημερινότητα
U.S. Senate Sub-Committee (1974)
6-7 Hz: Βόμβος στα αυτιά. Προκαλεί αύξηση
πίεσης αίματος, κόπωση, σφίξιμο στο στήθος.
6,6 Hz: Προκαλεί κατάθλιψη.
7,83 Hz: Προκαλεί αίσθημα ευφορίας (συντονισμός
Shumann).
8,0 Hz: Είναι ευεργετικά στη μάθηση.
8,6-9,8 Hz: Προκαλεί μυρμήγκιασμα, ύπνο.
10,80 Hz: Προκαλεί ταραχώδη συμπεριφορά.
17 & 70 (μικτά) Hz: Είναι ψυχοδραστικές, επιβλαβή
βιολογικά αποτελέσματα.

Ψυχοτρονική (Science, 1968)

Τα ηλεκτρικά πεδία ηλεκτρικών συσκευών
που παράγονται από μηχανές μπορούν να
επιδράσουν στον εγκέφαλο και να
επηρεάσουν τη συμπεριφορά (Eidi, 1973).
Από πειράματα φάνηκε πως η τεχνολογία
των μικροκυμάτων μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη μεθόδων
αλλοίωσης της χημικής λειτουργίας του
εγκεφάλου (και επομένως της
συμπεριφοράς) χωρίς φάρμακα ή
χειρουργική επέμβαση (Eidi, 1980).
 Μέθοδοι χαλάρωσης και
ενεργοποίησης στον αθλητισμό

• Οι διαδικασίες Μέθοδοι
χαλάρωσης μπορούν να χαλάρωσης
μειώσουν
αποτελεσματικά την
ένταση και το άγχος που
συνδέονται με τον
αθλητισμό.
• 3 διαδικασίες
χαλάρωσης:
– Προοδευτική μυϊκή
χαλάρωση
– Αυτογενής εξάσκηση
– Διαλογισμός
 Χαλάρωση (Σαββάκη 1989)
• Η χαλάρωση είναι μια διεργασία που
ενεργοποιεί το συμπαθητικό νευρικό
σύστημα.

• Η προοδευτική χαλάρωση, η αυτογενής

εξάσκηση και ο διαλογισμός οδηγούν
– σε μείωση της κατανάλωσης οξυγόνου,
– σε μείωση της καρδιακής συχνότητας,
– στη ρύθμιση της αναπνοής και
– σε μείωση της μυϊκής δραστηριότητας,
– αύξηση της δερματικής αντίστασης και
– αύξηση άλφα εγκεφαλικών κυμάτων.

4 σημεία προσοχής
• Το νοητικό «εφεύρημα»
• Η παθητική στάση
• Ο μειωμένος μυϊκός τόνος
• Το ήρεμο περιβάλλον
 Το βάθος και το εύρος της
χαλάρωσης
εξαρτάται από:
• την προσωπικότητα του
αθλητή
• το είδος του αθλήματος
• την παρακίνηση
• την τρέχουσα ένταση και
επιβάρυνση

ΑΝΑΠΝΟΗ
• Κάθε άσκηση αναπνοής ξεκινάει με μια βαθιά εκπνοή.
• Η εισπνοή αποτελεί έναν ενεργητικό μηχανισμό
αυτορρύθμισης του οργανισμού.
• Δεν παρεμβάλλεται διάλλειμα μετά την εισπνοή.
• Η εκπνοή γίνεται πιο αργή και μακρόσυρτη από ό,τι
συνήθως (βοηθά σε συνεργασία διαφράγματος και
κοιλιακών μυών).
• Το διάλειμμα μετά την εκπνοή πρέπει να προσαρμόζεται
και να μη γίνεται βεβιασμένα («ελεγχόμενη εκπνοή»:
τοποθέτηση χεριών στην κοιλιακή χώρα).
• Παρά την αρχική συνειδητή χρήση η αναπνοή δεν
πρέπει να γίνεται διατακτικά “τώρα χαλάρωσε!” (αρχή
παθητικότητας).
 Συνηθισμένες ασκήσεις
αναπνοής
• Πλήρης αναπνοή
• Εκπνοή με αναστεναγμό
• Ρυθμική αναπνοή
• Αναπνοή/εκπνοή με
ρυθμό 1:2
• Αναπνοή/εκπνοή με
ρυθμό 5:1

Αναπνοή
• Βελτίωση αυτοσυγκέντρωσης
• Μείωση της διέγερσης
• Αποτροπή ενοχλήσεων, συγκρούσεων,
ανεπιθύμητων σκέψεων
• Βελτίωση της δύναμης της φαντασίας
• Ψυχική και σωματική χαλάρωση
• Βελτίωση της ικανότητας εκμάθησης
• Προετοιμασία για ύπνο
• Μείωση άγχους αναμονής
• Καθησύχαση μετά από έντονο στρες ή φόβο
 Προοδευτική μυϊκή
χαλάρωση
• Η διαδικασία πλήρους σταδιακής χαλάρωσης του
Jacobson (1929) περιλαμβάνει το συστηματικό τέντωμα
και χαλάρωμα συγκεκριμένων μυϊκών ομάδων με μια
προκαθορισμένη σειρά.

• Ξεκινάμε με αριστερό χέρι και μετά δεξί, αριστερό και μετά

δεξί πόδι, κοιλιάς, πλάτης, στήθους και ώμων,
ολοκληρώνοντας με λαιμό και μυς προσώπου.
• Στην αρχή είναι απαραίτητο το άτομο να εξασκηθεί στην
τεχνική για τουλάχιστον 1 ώρα τη μέρα. Όταν εξοικειωθεί, η
χαλάρωση μπορεί να επιτευχθεί σε μερικά λεπτά.

ΑΥΤΟΓΕΝΗΣ ΜΕΘΟΔΟΣ
• Ανανέωση του υγιούς οργανισμού ή
γρηγορότερη ανάρρωση ενός ασθενή
• Αυτορρύθμιση βασικών λειτουργιών του
ανθρωπίνου οργανισμού, όπως της
θερμοκρασίας κ.α.
• Αύξηση της απόδοσης και μείωσης της
αισθήματος του πόνου
• Αύξηση της βούλησης και της
αποφασιστικότητας του ατόμου
• Αύξηση του ελέγχου της αυτοκριτικής
 Αυτογενής μέθοδος χαλάρωσης
1ος κύκλος
• Αίσθηση βάρους (μυϊκή χαλάρωση)
• Αίσθηση θερμότητας (διεύρυνση αιμοφόρων αγγείων)
• Ρύθμιση καρδιακής λειτουργίας και ζεστασιά στο
στήθος
• Ρύθμιση αναπνοής
• Ζέστη στην κοιλιακή χώρα
• Αίσθηση δροσιάς στο μέτωπο
2ος κύκλος
• Νοητική επεξεργασία εικόνων, χρωμάτων
• Παρεμβάσεις στην προσωπικότητα
• Επαφή με το υποσυνείδητο και την αυτογνωσία

Προτεινόμενες οδηγίες στην αυτογενή εκπαίδευση.

• Βρείτε ένα ήσυχο δωμάτιο ή σημείο, όπου δε θα σας ενοχλήσει κανείς.
• Βρείτε ένα άνετο σημείο, όπου μπορείτε να καθίσετε ή να ξαπλώσετε.
• Κλείστε τα μάτια σας κι απομακρύνετε τις σκέψεις που αφορούν τον εξωτερικό κόσμο.
• Αρχίστε να παίρνετε βαθιές ανάσες για να χαλαρώσετε.
• Αργή εισπνοή, εκπνοή, εισπνοή, εκπνοή.
• Κάθε φορά που εκπνέετε, νιώστε την ένταση να αποβάλλεται από το σώμα σας.
• Τώρα που αναπνοή έχει σταθεροποιηθεί, αρχίστε να λέτε ότι τα μέλη σας βαραίνουν.
• "Το δεξί μου χέρι βαραίνει", "το αριστερό μου χέρι βαραίνει", "και τα δυο μου χέρια βαραίνουν",
"το αριστερό μου πόδι βαραίνει", "και τα δυο μου πόδια βαραίνουν", "τα χέρια και τα πόδια μου
βαραίνουν".
• "Το δεξί μου χέρι ζεσταίνεται", "το αριστερό μου χέρι ζεσταίνεται", "και τα δυο μου χέρια
ζεσταίνονται", "το δεξί μου πόδι ζεσταίνεται", "το αριστερό μου πόδι ζεσταίνεται", "και τα δυο
μου πόδια μου ζεσταίνονται".
• "Ο θώρακας μου ζεσταίνεται και η καρδιά μου χτυπά αργά κι ομαλά".
• Συγκεντρωθείτε για λίγο στο ρυθμό της καρδιάς σας, επαναλαμβάνοντας ταυτόχρονα στον
εαυτό σας ότι η καρδιά σας χτυπά αργά κι ομαλά.
• Συγκεντρωθείτε για λίγο στην αναπνοή σας, επαναλαμβάνοντας ταυτόχρονα στον εαυτό σας ότι
η αναπνοή σας είναι ήρεμη και χαλαρή.
• Επαναλάβετε αρκετές φορές: "Το στομάχι μου είναι ζεστό".
• Επαναλάβετε αρκετές φορές: " Το μέτωπο μου είναι κρύο".
• Καθώς αισθάνεστε τα μέλη σας ζεστά και βαριά, ζεστασιά στο ηλιακό σας πλέγμα και δροσιά
στο μέτωπο σας, φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε μια ζεστή αμμουδιά κι απολαμβάνετε μια
δροσερή λεμονάδα, ενώ παρακολουθείτε τα κύματα να πηγαινοέρχονται.
• Καθώς απολαμβάνετε αυτή τη νοερή εικόνα (ή κάποια άλλη) που σας χαλαρώνει, επαναλάβετε
χαλαρωτικές δηλώσεις στον εαυτό σας.
• "Αισθάνομαι ήσυχος".
• "Αισθάνομαι ζεστός και χαλαρός".
• "Το μυαλό μου είναι ήρεμο".
 Διαλογισμός

• Σιωπηλή επανάληψη ενός «μάντρα», ενός

απλού ήχου που επιλέγεται από τον
καθοδηγητή ως νοητικό μέσο
αυτοσυγκέντρωσης.

• Έχει άμεση επίδραση στη μείωση του

άγχους, της έντασης και του στρες.

Έλεγχος άγχους μέσω γνωστικών-

συναισθηματικών διαδικασιών
 Στρατηγική θετικής σκέψης (positive
thinking)
 Στρατηγική αυτοδιαλόγου (self talk)
 Στρατηγική διακοπής σκέψης (stop thinking)
 Στρατηγική εκλογίκευσης της σκέψης
(rationalization of thinking)
 Στρατηγική αντιμετώπισης με βάση το
πρόβλημα (problem centered) ή με βάση το
συναίσθημα (emotion centered)
42
 Κανόνες διατύπωσης
αυθυποβολών
Το αποτέλεσμα της αυθυποβολής εξαρτάται:

 Επανάληψη
 Σαφήνεια
 Χαλάρωση
 Θετική διατύπωση

43
(Μπάουμαν & Τσορμπατζούδης, 2007)

Κατηγορίες ψυχικών
φραγμών - εμποδίων
 Αναπτυξιακοί
φραγμοί

 Συναισθηματικοί
φραγμοί

 Νοητικοί φραγμοί
44
 AEM………

1. Ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για την

αντιμετώπιση του άγχους και του στρες στον
αθλητισμό;
2. Ποιος είναι ο ρόλος των τεχνικών
χαλάρωσης στον έλεγχο του άγχους;
3. Εξηγήστε τους μηχανισμούς με τους οποίους
η θετική σκέψη και ο αυτοδιάλογος μπορούν
να επηρεάσουν το άγχος των αθλητών.

Ερωτήσεις

 Πώς ορίζονται το άγχος, το στρες και η διέγερση;

 Διαφέρουν οι τύποι άγχους που συναντώνται σε άλλα πεδία (π.χ. σχολείο ή
επάγγελμα) από αυτούς που εμφανίζονται στον αθλητισμό;
 Ποιοι παράγοντες δημιουργούν άγχος στον αθλητισμό;
 Ποιες γενικές θεωρίες έχουν διατυπωθεί για την εξήγηση του άγχους;
 Πώς μαθαίνεται το άγχος κατά τη συμπεριφορική θεωρία;
 Πώς οι ειδικές θεωρίες ερμηνεύουν το άγχος; Να αναπτύξετε μία από αυτές.
 Ποια είναι τα βασικά σημεία της βιολογικής-φυσιολογικής θεώρησης για το
άγχος;
 Πώς εκδηλώνεται το άγχος στον αθλητή (κατηγορίες συμπτωμάτων);
 Τι ξέρετε για το άγχος προδιάθεσης και τι για το άγχος κατάστασης;
 Ποια ευρήματα εξηγούν τη σχέση του προαγωνιστικού άγχους και της
απόδοσης σε καλαθοσφαιριστές;
 Ποιοι είναι οι άξονες της θεωρίας του πολυδιάστατου άγχους στον αθλητισμό;
 Ποιοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση άγχους στο μάθημα φυσικής
αγωγής;
 Ερωτήσεις

 Ποιοι είναι οι λόγοι που μπορούν να δημιουργήσουν άγχος

στους διαιτητές καλαθοσφαίρισης και χειροσφαίρισης;
 Ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για την αντιμετώπιση του
άγχους και του στρες στον αθλητισμό;
 Ποιος είναι ο ρόλος των τεχνικών χαλάρωσης στον έλεγχο του
άγχους;
 Εξηγήστε τους μηχανισμούς με τους οποίους η θετική σκέψη
και ο αυτοδιάλογος μπορούν να επηρεάσουν το άγχος των
αθλητών.
 Πάνω σε ποιες αρχές πρέπει να στηρίζονται οι αυθυποβολές
που διατυπώνουν οι αθλητές για τον έλεγχο του άγχους;

Βιβλιογραφία

 Cox, R. (1994). Αθλητική Ψυχολογία. Μετάφραση Ι. Ζέρβας. Αθήνα:

Παριζιάνος.
 Buckworth, J., & Dishman, R. (2002). Exercise psychology. Human
Kinetics.
 Davids, M., Eshelman, E., McKayk M. (2000). The relaxation & stress
reduction workbook. New Harbinger Publications.
 Le Unes, A., & Nation, J. (1996). Sport psychology. Chicago: Nelson Hall
Pub.
 Morris, T., & Summers, J. (1995). Sport psychology. Brisbane: John Wiley
& Sons.
 Δογάνης, Γ. (2009). Αθλητική ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: Χριστοδουλίδης
 Μπάουμαν, Σ., & Τσορμπατζούδης, Χ. (2007). Ψυχολογία στον αθλητισμό.
Θεσσαλονίκη: Copy City.
 Ψυχολογική Προπόνηση
Ψυχορρύθμιση
Νοερή Eξάσκηση

Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης
lambo@phed.auth.gr
ΣΕΦΑΑ-ΑΠΘ

Ορισμός ψυχολογικής προπόνησης

 Ασχολείταιμε τις προϋποθέσεις και τους

ρυθμιστικούς μηχανισμούς της δράσης,
τις γνωστικές διαδικασίες, την παρακίνηση
και τα συναισθήματα.
 Στόχοι:
α) ο αθλητής να επιτύχει υψηλές
επιδόσεις, β) να διατηρήσει τα υψηλά
επίπεδα απόδοσης και γ) να αλληλεπιδρά
αποτελεσματικά στο πλαίσιο της ομάδας.
 Περιοδισμός των περιεχομένων της
ψυχολογικής προπόνησης

 Αναφέρεται σε διαδικασίες, μέτρα και αρχές που

επιτρέπουν την κατανομή των ψυχικών και
νοητικών επιβαρύνσεων που δέχεται ο αθλητής
και η αθλήτρια.
 Προγράμματα ΨΠ: Unestahl, Railo, Sonnenschein,
coach effectiveness training, psychological skill
training κ.λπ.
 Παρεμφερείς όροι: Mental coaching,
psychological training, mental training κλπ.

Ορισμός Ψυχορρύθμισης

 Περιλαμβάνει τα μέτρα και τις τεχνικές που

δημιουργούν ιδανικές ψυχικές, ψυχολογικές και
νοητικές προϋποθέσεις για υψηλές επιδόσεις.
 Επικέντρωση στο ερώτημα πώς διατίθενται οι
πηγές ενέργειας που προκύπτουν από τη
χαλάρωση και τη συγκέντρωση, άλλοι στους
παρωθητικούς μηχανισμούς, άλλοι στη δυναμική
των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και άλλοι στη
διαχείριση των συναισθημάτων.
 Ψυχορρύθμιση

 Γενικές παραδοχές:
Η ρύθμιση της ατομικής κατάστασης είναι σημαντική
παράμετρος για την αθλητική απόδοση.
 Ο αθλητής/τρια μπορεί να καθοδηγεί και να
ενεργοποιεί σκέψεις, κατηγορίες συναισθημάτων,
συστοιχίες κινήτρων και μηχανισμούς του ΚΝΣ.
 Τόσο πιο αποτελεσματική είναι η μάθηση (κινητική,
τακτικής, κοινωνικών αλληλεπιδράσεων κλπ.) του
αθλητή όσο πιο συγκεντρωμένος είναι στο πρόβλημα,
στην άσκηση ή στη σχεδιασμένη δράση.

Ψυχορρύθμιση πριν το αγώνα

 Επικέντρωση:
 Χρήση τεχνικών παρακίνησης και ενεργοποίησης, κινητικός
έλεγχος, συγκέντρωση, υψηλή ετοιμότητα.
 Εκτίμηση της προαγωνιστικής κατάστασης και της ικανότητας
για απόδοση.
 Τεχνικές για βίωση της προσπάθειας και επεξεργασίας
πληροφοριών με εποικοδομητικό τρόπο.
 Καθιέρωση χρονικής περιόδου αποτίμησης και αξιολόγησης
κάθε προσπάθειας (πριν και μετά την αγωνιστική προπόνηση).
 Τεχνικές για βελτίωση της αυτοαποτελεσματικότητας και
εμπιστοσύνης στις ατομικές ικανότητες καθώς και της
δυνατότητας πρακτικής αξιοποίησής τους από τον αθλητή.
 Ψυχορρύθμιση στον αγώνα

 Τα κίνητρα επίδοσης βοηθούν τον αθλητή να

αξιοποιήσει τις ικανότητες του, να ξεπεράσει
δυσκολίες και να ενεργοποιηθεί κατάλληλα.
 Η κατάσταση του αθλητή πριν και κατά τη
διάρκεια του αγώνα χαρακτηρίζεται από υψηλή
συναισθηματική και ψυχοφυσιολογική ένταση.
 Διατήρηση επιπέδων αυτοπεποίθησης.
 Πτώση των επιπέδων σωματικού άγχους.
 Διακυμάνσεις των επιπέδων προσοχής.

Ψυχορρύθμιση στον αγώνα

 Η σιγουριά της εκτέλεσης και η ποικιλία της τεχνικής

(variability of practice) αποτελούν σημαντικό
παράγοντα για τη σταθερότητα της αυτοπεποίθησης
του αθλητή.
 Απαιτείται κατάλληλη κατανομή των ψυχικών
ικανοτήτων και έλεγχος των επιπέδων της
συγκέντρωσης.
 Το είδος της τακτικής πρέπει να είναι σύμφωνο προς τα
χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.
 Ψυχορρύθμιση στον αγώνα

 Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα αποτελέσματα των

αγώνων κρίνονται από τον τρόπο (γνωστικής
και συναισθηματικής) επεξεργασίας της
επιτυχίας και της αποτυχίας κατά τη πορεία του
αγώνα ή μεταξύ των αγώνων.
 Ο αθλητής οφείλει να μάθει: α) να διατηρεί
σταθερούς τους στόχους του, με τις όποιες
συνέπειες, β) να μπορεί να επαναπροσδιορίζει
τους στόχους του κάτω από ιδιαίτερες
συνθήκες (π.χ. μετά από τραυματισμό).

Ιδιαιτερότητες της ψυχορρύθμισης

 Αποφυγή άμεσης αξιολόγησης της ροής του αγώνα.

Αυτή πρέπει να γίνεται σε μια συγκεκριμένη στιγμή μετά
τον αγώνα.
 Σε ορισμένα τεχνικά αθλήματα η δυνατότητα καλής
έκφρασης και η καλή επικοινωνία με τους θεατές και
τους κριτές αποτελούν συχνά έναν αποφασιστικό
παράγοντα για τη νίκη (π.χ. άλμα σε ύψος, επί κοντώ,
μήκος).
 Η ψυχολογική προετοιμασία για τον αγώνα επιβάλλεται
να είναι πολύπλευρη και πολυεπίπεδη.
 Νοερή Εξάκηση

 Νοερή εξάσκηση είναι η σχεδιασμένη

επανάληψη της ενσυνείδητης φαντασίας
μιας κίνησης που πρόκειται να μαθευτεί ή
να εκτελεστεί (Ulrich, 1973).

 Η νοερή εξάσκηση αναφέρεται στη χρήση

όλων των αισθήσεων για την δημιουργία
ή την επαναδημιουργία μιας εμπειρίας
στο νου (Vealey & Greenleaf, 2001).

Νοερή απεικόνιση –
εξάσκηση - προπόνηση

 Είναι η αποτελεσματική γνωστική-συμπεριφορική

διαδικασία για τη βελτίωση της μάθησης και της
απόδοσης σε κινητικές δεξιότητες (Feltz & Landers,
1983, Grouios, 1992).

 Ο όρος Νοητική Εξάσκηση αναφέρεται στη

φανταστική ή συμβολική αναπαράσταση της
εκτέλεσης μιας κινητικής δεξιότητας, η οποία δε
συνοδεύεται από ορατή μυϊκή δραστηριότητα και
έχει ως πρωταρχικό σκοπό τη μάθησή της
(Corbin,1972)
 Συνώνυμοι όροι

 Νοερή προπόνηση (Fujita, 1973)

 Νοερή εκτέλεση (Eggleston, 1936)
 Προπόνηση φαντασίας (Shaw, 1939)
 Ιδεοκινητική μάθηση (Morrisett, 1956)
 Συγκεκαλυμμένη εξάσκηση (Schramm, 1967)
 Ιδεοκινητική προπόνηση (Rubin-Rabson, 1941)
 Συμβολική εκτέλεση (Vandelli & Madison, 1985)
 Προπόνηση νοερής απεικόνισης (Harris & Harris, 1984)
 Κινητική φαντασία (Roberts, Spink, & Pemberton, 1985)
κ.α.

Ερευνητικά δεδομένα για την ΝΕ

 Π.χ. Καθρεπτική ζωγραφική (Siipola, 1935), Ταξινόμηση

καρτών (Perry, 1939), Στροφή νομίσματος (Twinning, 1949),
Χτύπημα μπάλας με ράβδο (Keller,1971), Δοκιμασία
περιστροφικής αναζήτησης στόχου (Rawlings & Rawlings,
1974),
 Π.χ. Σερβίς στο τένις (Atienza, Balaguer, & Garcia-Merita,
1998), Ελεύθερη βολή στην καλαθοσφαίριση (Murphy, 1977),
Ύπτιο στυλ κολύμβησης (Yamamoto & Inomata, 1982),
Εκκίνηση στην κολύμβηση (White, Ashton, & Lewis, 1979),
Σφαιροβολία (Fishburne, 1976), Ακροβατική γυμναστική
(Palmer, 1971), Σερβίς στην πετοσφαίριση (Byra, 1982).
 ΝΟΕΡH-ΙΔΕΟΚΙΝΗΤΙΚΗ
ΕΞΑΣΚΗΣΗ/ΠΡΟΠΟΝΗΣΗ/ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ

 Σχεδιασμένη επανάληψη της

ενσυνείδητης φαντασίας μιας κίνησης
που πρόκειται να μαθευτεί (Puni, 1969,
Ulich, 1973).
ΣΚΟΠΟΙ

Μάθηση Ακρίβεια Σταθεροποίηση

Χρονικές φάσεις εφαρμογής της ΝΕ

 Πριν τη φυσική εκτέλεση μιας συγκεκριμένης

δεξιότητας (Jones, 1963)
 Μετά τη φυσική εκτέλεση μιας συγκεκριμένης
δεξιότητας (Minas, 1978)
 Πριν και μετά τη φυσική εκτέλεση μιας συγκεκριμένης
δεξιότητας, όταν ο αθλητής επιχειρεί μια γρήγορη
νοητική ανασκόπηση της δεξιότητας, δίνοντας
ιδιαίτερη έμφαση στα διακριτά χαρακτηριστικά της
(Lejeune, Decker, & Sanchez, 1994).
 Μέθοδοι για μάθηση μιας αντιληπτικο-
κινητικής δεξιότητας

 Χρήση γραπτών οδηγιών (Jones, 1963)

 Χρήση ακουστικών οδηγιών (Wilson, 1960)
 Λεκτικές
αναφορές (Boschker, Bakker, &
Michaels, 2002)
 Οπτικοακουστική καθοδήγηση (Surburg,
1966)

Η αποτελεσματικότητα της ΝΕ στη μάθηση και

εκτέλεση αντιληπτικο-κινητικών δεξιοτήτων
εξαρτάται από:
 Την ηλικία (Feltz & Landers, 1983), το φύλο (Johnson, 1967).
 Το βαθμό καθαρότητας των νοητικών εικόνων (Start & Richardson, 1964)
 Το βαθμό ελέγχου που ασκούν τα άτομα πάνω στις εικόνες που παράγουν
(Start &Richardson, 1964),
 Το βαθμό επίδρασης της προγενέστερης ΝΕ στην ικανότητα νοερής
απεικόνισης (Start, 1962)
 Το επίπεδο κινητικής επιδεξιότητας και εμπειρίας του ατόμου (Corbin,
1967b)
 Το είδος της αντιληπτικο-κινητικής επιδεξιότητας (Koslow, 1987)
 Τη νοημοσύνη (Perry, 1939)
 Κατηγορίες Νοερής
Εξάσκησης

Εξωτερική ΝΕ
Ο αθλητής απεικονίζει
νοερά μια κινητική δεξιότητα
ως εξωτερικός παρατηρητής
μιας εκτέλεσης
(Hall, Rogers, & Barr, 1990)
Εσωτερική ΝΕ
Ο αθλητής απεικονίζει
νοερά μια δεξιότητα,
όπως θα την εκτελούσε ο ίδιος
σε πραγματικές συνθήκες
(Maruff, Wilson, & Currie, 2003)

Ο συνδυασμός εσωτερικής και εξωτερικής ΝΕ

θεωρείται πιο αποτελεσματικός στη μάθηση
κινητικών δεξιοτήτων (Epstein, 1980)

Θεωρίες για την ερμηνεία των επιδράσεων της ΝΕ

στη μάθηση και την εκτέλεση αντιληπτικο-κινητικών
δεξιοτήτων

Η θεωρία του μοντέλου

Η θεωρία της επιλεκτικής προσοχής
Η θεωρία της παρακίνησης και της συμβολικής
μάθησης
Η ψυχονευρομυική θεωρία και η θεωρία της
τοπικής εγκεφαλικής ροής
Η θεωρία της οικολογικής προσέγγισης
 Θεωρία του Μοντέλου
 Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης (Bandura,
1969, 1997) ο παρατηρητής μιας κινητικής συμπεριφοράς
κωδικοποιεί συμβολικά μια συμπεριφορά. Αυτή η συμβολική
κωδικοποίηση (το νοητικό πλάνο) κατευθύνει την πραγματική
εκτέλεση μιας κινητικής δεξιότητας.
 Έχει επιβεβαιωθεί η υπόθεση της ταύτισης του νοητικού
σχεδίου κίνησης με την παρατήρηση ενός μοντέλου.
Ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι το νοητικό πρότυπο λειτουργεί
ως μοντέλο (Mendoza & Whichman, 1978, Ryan, Blakeslee, &
Furst, 1986).

Θεωρία της Επιλεκτικής Προσοχής και της

Παρακίνησης

 Η μάθηση μιας κινητικής δεξιότητας και ο βαθμός επίδοσης σ’

αυτήν καθορίζεται από το είδος της προσοχής. Η συγκέντρωση
της προσοχής επιτρέπει στον αθλητή αφενός να εστιάσει στις
σημαντικές λεπτομέρειες και αφετέρου να μπορεί να τις
ανακαλέσει (Schmidt, 1991).
 Η εφαρμογή ποικιλίας τεχνικών και μεθόδων ΝΕ αυξάνει το
επίπεδο παρακίνησης του αθλητή για την εκτέλεση μιας
κινητικής δεξιότητας με συνέπεια τη βελτίωση της επίδοσής
του σ αυτή. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι ομάδες που
εφαρμόζουν ΝΕ αποδίδουν καλύτερα από τις ομάδες ελέγχου
εξαιτίας της «επίδρασης Hawthorne» (Hanson, 1967).
 Ψυχονευρομυική θεωρία και
συμβολικής μάθησης
 Ψυχονευρομυϊκή θεωρία
 Υποστηρίζει ότι η ΝΑ οδηγεί σε νευρομυϊκά πρότυπα που
χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της πραγματικής κίνησης
(Jacobson, 1932˙ Richardson, 1967a, 1967b˙ Start & Richardson,
1964).
 Γίνεται λόγος για την ιδεοκινητική αρχή (Carpenter, 1894) κατά την
οποία παρατηρείται η ίδια νευρομυϊκή δραστηριοποίηση τόσο κατά
την ΝΕ μιας κίνησης, όσο και κατά την πραγματική εκτέλεσή της.
 Ηλεκτρομυογραφικά δεδομένα επιβεβαιώνουν την νευρομυϊκή
δραστηριοποίηση κατά την ΝΕ.
 Θεωρία συμβολικής μάθησης
 Το άτομο προγραμματίζει τις ενέργειές του εκ των προτέρων. Οι
ακολουθίες κινήσεων, οι στόχοι των κινήσεων και οι εναλλακτικές
λύσεις εξετάζονται από γνωστική άποψη προτού να απαιτηθεί μια
σωματική αντίδραση.

Θεωρία της Τοπικής Εγκεφαλικής

Αιματικής Ροής

 Διαπιστώνεται ότι σε διαφορετικά στάδια της μάθησης

ενός κινητικού έργου ενεργοποιούνται διαφορετικές
φλοιϊκές περιοχές.
 Μετρήσεις της τοπικής εγκεφαλικής αιματικής ροής
δείχνουν ότι ο προκινητικός φλοιός και η
συμπληρωματική κινητική περιοχή εμπλέκονται στην
εκτέλεση ενός κινητικού προγράμματος και
ενεργοποιούνται κατά τη ΝΕ (Grouios, 1992)
 Θεωρία της Οικολογικής
Προσέγγισης
 Βασική αφετηρία αυτής της προσέγγισης είναι η αλληλεπίδραση
ανάμεσα στον οργανισμό και το περιβάλλον και η συμπληρωματική
σχέση ανάμεσα στην αντίληψη και την κίνηση (Bernstein, 1969,
Bootsma, 1998, Michaels & Beek, 1995, Newell, 1986).
 Από την αλληλεπίδραση του αθλητή με το περιβάλλον προκύπτουν
οι εναλλακτικές δυνατότητες αλλά και οι πιθανοί περιορισμοί για τις
κινήσεις.
 Οι δυνατότητες και οι περιορισμοί μελετώνται στο επίπεδο: α) του
οργανισμού, β) του περιβάλλοντος και γ) του κινητικού έργου. Η
Συμβολική Αναπαράσταση εξαρτάται από την προγενέστερη
εμπειρία.

4 ερωτήματα σχετικά με τη χρήση

της νοερής απεικόνισης

 Που (μέρος: προπόνηση ή αγώνα).

 Πότε (προπόνηση: κατά τη διάρκεια και έξω
από την άσκηση, αγώνα: πριν, κατά τη
διάρκεια και μετά).
 Γιατί (λειτουργία: γνωστική ή παρακινητική).
 Τι (περιεχόμενο).
 Μέθοδοι Νοερής
Εξάσκησης

Νοερή Λεκτική Εξάσκηση

Εξάσκηση Εξάσκηση Παρατήρησης

Χρήσεις της ΝΕ
 Ως μέσο αναπλήρωσης της προπόνησης σε περιπτώσεις
τραυματισμού και ασθένειας.
 Ως μέσο εντατικοποίησης και αύξησης της
αποτελεσματικότητας της προπόνησης.
 Ως συμπλήρωμα και εμβάθυνση της πραγματικής
προπόνησης.
 Ως βελτίωση της θετικής στάσης, παρέχοντας σιγουριά
και εμπιστοσύνη σε τραυματισμένους και άρρωστους
αθλητές.
 Για την αντιμετώπιση ορισμένων τύπων άγχους και
αναστολών.
 Για την συγκέντρωση της διάθεσης για αγώνα, για
παρακίνηση, για αυτοπεποίθηση.
 Βασικά ερωτήματα στη Ν.Ε.
 Μπορείς να κλείσεις τα μάτια και να 0% 50% 100%
παρατηρήσεις τον εαυτό σου να εκτελεί την 0 1 2 3 4
κίνηση;
 Μπορείς να παρατηρήσεις μια κατάσταση και
να την φανταστείς διαφορετική σε κάποια 0 1 2 3 4
σημεία;
 Μπορείς να φανταστείς ότι εκτελείς μια
δεξιότητα, άσκηση ή προσπάθεια με την ίδια 0 1 2 3 4
ταχύτητα με την οποία θα την εκτελούσες
φυσιολογικά;
 Μπορείς να φανταστείς μια τεχνική στις
λεπτομέρειες της με πιο αργό ρυθμό απ’ αυτόν 0 1 2 3 4
στην πραγματικότητα;
 Όταν ασκείσαι νοερά μπορείς να έχεις
συναισθήματα παρόμοια με αυτά που έχεις 0 1 2 3 4
στην πραγματικότητα;

Ερωτήσεις

 Δώστε τον ορισμό της  Να εξηγήσετε πως η θεωρία του

ψυχολογικής προπόνησης και της
ψυχορρύθμισης.
 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της
ψυχορρύθμισης πριν, κατά τη
διάρκεια και μετά τον αγώνα.
 Δώστε τον ορισμό της νοερής
εξάσκησης ή απεικόνισης καθώς
και παραδείγματα κινητικών και
γνωστικών έργων που μπορεί να
εφαρμοστεί.
 Να αναφέρετε του παράγοντες που
διαφοροποιούν την
αποτελεσματικότητα της ΝΕ στη
μάθηση και εκτέλεση αντιληπτικο-
κινητικών δεξιοτήτων.
μοντέλου και η θεωρία της
επιλεκτικής προσοχής
ερμηνεύουν την ΝΕ;
 Πώς εξηγεί τη ΝΕ η
ψυχονευρομυική θεωρία και η
θεωρία της τοπικής εγκεφαλικής
αιματικής ροής;
 Πώς η οικολογική προσέγγιση
ερμηνεύει τη σχέση μεταξύ του
οργανισμού, του περιβάλλοντος
και του κινητικού έργου.
 Τεστ και δοκιμασίες ΝΕ
 Δοκιμασία Ελέγχου της Νοερής Απεικόνισης του Gordon
(Gordon’s Test of Imagery Control: Richardson, 1969).
 Προτιμώμενο Εικονικό Γνωστικό Στυλ (Preferred Imagic
Cognitive Style: Isaacs, 1982)
 Ερωτηματολόγιο Χρήσης της Νοερής Απεικόνισης (Imagery
Use Questionnaire: Hall, Rodgers, & Barr, 1990).
 Ερωτηματολόγιο Χρήσης της Νοερής Απεικόνισης στο
Ποδόσφαιρο: Salmon, Hall, & Haslam, 1994)
 Ερωτηματολόγιο για τη Νοερή Απεικόνιση (Questionnaire on
Mental Imagery: Sheehan, 1967)
 Ερωτηματολόγιο για τη Νοερή Απεικόνιση της Κίνησης
(Vividness of Movement Imagery Questionnaire: Isaac, Marks
& Russell, 1986)

ΝΤΟΠΙΝΓΚ:
ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ
ΙΔΙΟΤΕΛΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΑ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΠΕΔΙΑ

Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος
Καθ. Αθλητικής Ψυχολογίας
Σ.Ε.Φ.Α.Α.-Α.Π.Θ.

lambo@phed.auth.gr
 Περιεχόμενα εισήγησης

 Εισαγωγή Ο νοητικός κόσμος μας

 Μελέτες Εργαστηρίου
Ανθρωπιστικών Ερευνών πάνω στο
ντόπινγκ, στα στημένα παιχνίδια και
στη χρηστή διακυβέρνηση
 Σύντομη αναφορά στις θεωρίες
περί πλεονεκτημάτων και ισοτιμιών
 Η επιστημονική και η τεχνολογική
ανισότητα
 Το ντόπινγκ ως πλεονέκτημα

 Ο ρόλος της εκπαίδευσης

 Σύνοψη

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ
ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ  Μακροχρόνια μελέτη της χημικώς υποβοηθούμενης βελτίωσης
της απόδοσης σε τέσσερα πεδία καθημερινότητας (project
 Ερευνητικά CAPE). EΣΠΑ, Έναρξη 2020-22.
προγράμματα για  Μεταβολή της νοοτροπίας βελτίωσης της απόδοσης σε νέους
μέσω ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού.
το ντόπινγκ  Sport Whistleblowing of Harmful Irregularities in Sport through
 Ερευνητικά Learning & Education. ERASMUS PLUS, Duration 2017-2019.

προγράμματα για  Η επίδραση μιας ψυχολογικής παρέμβασης στις σχετικές με τη

χρήση ντόπινγκ αντιλήψεις αθλητών με μυϊκή δυσμορφία.
τα στημένα  Development of a course for educating Coaches on Sports
παιχνίδια Integrity / C.S.I. ERASMUS PLUS, Duration 2017-2019.
Ενδυνάμωση των δράσεων αντιμετώπισης του ντόπινγκ στην
 Ερευνητικά

άθληση σε νέους+. ERASMUS plus.
προγράμματα για  A cross-national longitudinal investigation of the contribution of
τη χρηστή efficacy belief systems and interpersonal appraisals on doping
use in team sports. World Anti-Doping Agency, Duration 2012-
διακυβέρνηση 2014.
 Δυναμική της ομάδας και ντόπινγκ σε αθλητές: Έμφαση στις
κανονιστικές διεργασίες.
 Motivational and Social Cognitive Predictors of Doping
Intentions in Adolescent Elite Athletes. World Anti-Doping
Agency (WADA).
1O ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, WADA
Determinants of
Ιntentions for Doping In
Sports (DIDIS)
Lazuras, L., Barkoukis, V.,
Rodafinos, A., & Tsorbatzoudis, H.
(2010). Predictors of doping
intentions in elite-level athletes: A
social cognition approach. Journal
of Sport & Exercise Psychology, 32,
694-710.

 Ανίχνευση του τρόπου με  Mολονότι οι προηγούμενες

τον οποίο κοινωνικο-
γνωστικές μεταβλητές
που συνδέονται με την
διαδικασία λήψης
αποφάσεων και
επηρεάζουν την
απόφαση για λήψη
ουσιών ντόπινγκ.
ενέργειες των αθλητών/τριών
μπορούν να καθορίσουν τις
μελλοντικές, υπάρχει τρόπος
να παρέμβουμε και να
τροποποιήσουμε την
εκδήλωση συμπεριφορών
στο μέλλον.
 ΤΙ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ;

1ο συμπέρασμα Υπάρχει ελπίδα

 Η προηγούμενη χρήση
 Oι στάσεις προέβλεπαν την
ουσιών ντόπινγκ
πρόθεση.
αποτελούσε σημαντικό
 Άρα, οι στάσεις αποτελούν
δείκτη πρόβλεψης της
πρόθεσης για χρήση στο μια μεταβλητή, στην οποία
μέλλον. πρέπει να επικεντρωθούν
μελλοντικά οι δράσεις για την
 Η επίδραση της
πρόληψη της χρήσης ουσιών
προηγούμενης χρήσης
ντόπινγκ.
επηρεαζόταν από άλλες
μεταβλητές όπως οι
στάσεις και ο
πειρασμός.

 Μελέτες δείχνουν ότι μόνο το

2ο συμπέρασμα 10% των αθλητών κάνει χρήση
ουσιών ντόπινγκ.
 Ακόμα και στην περίπτωση που
 Σημαντικός δείκτης κάποιοι δηλώνουν ψευδώς ότι
δεν κάνουν χρήση, έχει
πρόβλεψης της πρόθεσης υπολογιστεί ότι το πραγματικό
ήταν η περιγραφική ποσοστό δεν ξεπερνά το 20%
νόρμα, δηλαδή οι (Petroczi, Mazanov, Nepusz,
Backhouse, & Naughton, 2008).
πεποιθήσεις σχετικά με  Άρα η αντίληψη αθλητών/τριών
τον αριθμό των άλλων που καταγράφηκε στην έρευνα
αθλητών/τριών που ότι πάνω από το 50% των
αθλητών/τριών κάνει χρήση δεν
χρησιμοποιούν ουσίες υποστηρίζεται από τα στοιχεία.
ντόπινγκ.

Πρέπει να αποφεύγεται η
διαστρέβλωση της
πραγματικότητας
  Άρα, οι αθλητές/τριες πρέπει
3ο συμπέρασμα
 Οι αθλητές/τριες που
εμφάνισαν αδυναμία να
αντισταθούν στον πειρασμό
που προκαλούσαν διάφορες
συνθήκες του αθλήματός
τους, ήταν αυτοί που
κατέγραψαν την υψηλότερη
πρόθεση για χρήση ουσιών.
 Η αντίσταση στον πειρασμό
αποτέλεσε τον ισχυρότερο
παράγοντα επίδρασης στην
πρόθεση.
να εκπαιδευτούν να
αντιστέκονται στους
πειρασμούς του
περιβάλλοντος που μπορεί να
προέρχονται από τους
συναθλητές/τριες, τους
προπονητές/τριες ή
παράγοντες.
Ιδού λοιπόν πεδίο δόξης
λαμπρό.

μελέτη
Barkoukis, V., Lazuras, L.,
2η Tsorbatzoudis, H., & Rodafinos, A.
(2011). Motivational and
sportpersonship profiles of elite
 Στην εργασία αυτή
athletes in relation to doping
εξετάσθηκε εάν οι behavior. Psychology of Sport and
αθλητές/τριες με Exercise, 12, 205-212.
διαφορετικές συστοιχίες
κινήτρων, με  Ομαδοποίηση αθλητών/τριών σε τρεις
διαφορετικούς κατηγορίες: 1η με εσωτερικά κίνητρα,
2η με εξωτερικά κίνητρα και 3η με
προσανατολισμούς έλλειψη κινήτρων.
στόχων επίτευξης και  Η ομάδα με έλλειψη κινήτρων (ΕΚ)
διαφορετικό προφίλ ηθικής εμφάνισε τις υψηλότερες τιμές τόσο
στην πρόθεση όσο και στην
διαφέρουν στην πρόθεσή πραγματική χρήση ουσιών ντόπινγκ.
τους για χρήση ουσιών  Η ομάδα με ΕΚ είχε κάνει
ντόπινγκ και στην συχνότερη χρήση ουσιών στο
πραγματική χρήση. παρελθόν και είχε αυξημένη
πρόθεση για χρήση στο μέλλον σε
σχέση με τους εσωτερικά και
εξωτερικά παρακινούμενους αθλητές.
 2ο συμπέρασμα 3ο συμπέρασμα

 Οι εξωτερικά  Οι εσωτερικά
παρακινούμενοι παρακινούμενοι
αθλητές/τριες εμφάνισαν αθλητές/τριες είχαν τη
υψηλότερες τιμές στην χαμηλότερη πρόθεση και τη
πρόθεση και την χαμηλότερη πραγματική
πραγματική χρήση ουσιών χρήση ουσιών ντόπινγκ
ντόπινγκ σε σχέση με τους συγκριτικά με τις άλλες
εσωτερικά ομάδες.
παρακινούμενους
αθλητές/τριες.

Εξέταση της επίδρασης των

στόχων επίτευξης στην
πρόθεση και την πραγματική
χρήση ουσιών ντόπινγκ.

 Ομαδοποίηση των αθλητών/τριών με

βάση τον προσανατολισμό: στη μάθηση,
στην απόδοση, και σε αυτούς με υψηλά
επίπεδα σε όλους τους στόχους
επίτευξης.
 Τα ευρήματα αυτά είναι
 Οι τρεις ομάδες διέφεραν σημαντικά στην πολύ σημαντικά καθώς μας
πραγματική χρήση ουσιών ντόπινγκ και δείχνουν ότι ο τρόπος με
την πρόθεση για μελλοντική χρήση.
 Οι προσανατολισμένοι στη μάθηση τον οποίο ερμηνεύουν την
εμφάνισαν το πιο θετικό προφίλ καθώς
είχαν τις χαμηλότερες τιμές τόσο στην επιτυχία και την ικανότητα
πραγματική χρήση όσο και στην πρόθεση. οι αθλητές/τριες καθορίζει
Το πιο αρνητικό προφίλ απαντήσεων
σε μεγάλο βαθμό και τις

προέκυψε από τους
προσανατολισμένους στην απόδοση
αθλητές/τριες, οι οποίοι είχαν τα πράξεις τους.
υψηλότερα ποσοστά πραγματικής χρήσης
ουσιών ντόπινγκ και σημείωσαν την
υψηλότερη πρόθεση για χρήση στο
μέλλον.
2O ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, WADA
 Σε νεαρούς αθλητές/τριες
εξετάστηκαν οι παράγοντες
που μπορούν να οδηγήσουν
έναν αθλητή/τρια στην
επιτυχία.
 Επικέντρωση σε τρεις
βασικές πεποιθήσεις για τα
αίτια της επιτυχίας:
προσπάθεια, ικανότητα,
και εξαπάτηση.
Ερμηνεία
 Με άλλα λόγια οι
αθλητές/τριες, που
πιστεύουν ότι
εξαπατώντας τους
διαιτητές, προπονητές,
συναθλητές κ.λπ.
μπορούν να επιτύχουν, δε
θα είχαν ενδοιασμούς και
ισχυρές αντιστάσεις στους
πειρασμούς για χρήση
αυτών των ουσιών.
Lazuras, L., Barkoukis, V.,
Rodafinos, A., & Tsorbatzoudis, H.
(2013). Beliefs about the causes
of success in sports and
susceptibility for doping use in
adolescent athletes. Journal of
Sport Sciences.
 Μόνο η εξαπάτηση
αποτέλεσε σημαντικό δείκτη
πρόβλεψης της πρόθεσης
για χρήση ουσιών ντόπινγκ.
 Τα ευρήματα αυτά δείχνουν
ότι οι αθλητές/τριες που
εμφανίζουν ένα αρνητικό
προφίλ πεποιθήσεων για τη
επιτυχία έχουν τη διάθεση
να χρησιμοποιήσουν ουσίες
ντόπινγκ.
Συμπέρασμα
 Άρα, στις δράσεις για την
πρόληψη της χρήσης
ουσιών ντόπινγκ θα ήταν
χρήσιμο να προστεθούν και
πρακτικές που θα εξηγούν
ΤΙ είναι επιτυχία στον
αθλητισμό, ΠΩΣ μπορεί να
προκύψει αυτή και ΠΟΙΟΥΣ
κινδύνους κρύβει η
παράβαση των κανονισμών
και η προσπάθεια
εξαπάτησης των άλλων.
Τρίτο ερευνητικό
πρόγραμμα, WADA

 Στην έρευνα αυτή

μελετήθηκε ένα
ψυχολογικό μοντέλο που
εξέταζε την επίδραση  Αναγνωρίσθηκε η
σειράς προδιαθέσεων στη επίδραση ‘κοντινών’ και
διαδικασία λήψης
‘απομακρυσμένων’
απόφασης.
επιδράσεων.
 Το μοντέλο αυτό
εξετάσθηκε ξεχωριστά
στους χρήστες ουσιών
ντόπινγκ και στους μη
χρήστες.

Εύρημα
 Άρα, σε νεαρούς αθλητές
 Οι προσανατολισμένοι στη
μάθηση μη χρήστες
αθλητές εμφάνισαν
υψηλότερους ηθικούς
προσανατολισμούς, πιο
αρνητικές στάσεις για
χρήση ουσιών και
χαμηλότερη πρόθεση για
τη χρήση ντόπινγκ.
Εύρημα για χρήστες
 Η πιο σημαντική προδιάθεση
που προέβλεψε την
πρόθεση ήταν ο φόβος για
την απουσία βελτίωσης
μέσα από την προπόνηση.
Ο φόβος αυτός έκανε τους
αθλητές/τριες περισσότερο
επιρρεπείς και με μικρότερες
αντιστάσεις στους
διάφορους πειρασμούς.
Συμπέρασμα
(π.χ., αθλητικές ακαδημίες) η
διαμόρφωση ενός κλίματος
στην προπόνηση που
προάγει τη μάθηση των
δεξιοτήτων και την
προσωπική βελτίωση και
μειώνει την έμφαση στον
ανταγωνισμό και τη νίκη είναι
ιδιαίτερα σημαντική. Αυτό
αναμένεται να προκαλέσει
ισχυρότερες αντιστάσεις
στους πειρασμούς που
οδηγούν στη χρήση τους.
Εύρημα για χρήστες
 Οι ηθικοί
προσανατολισμοί δεν
επηρέασαν την απόφαση
των αθλητών/τριών να
χρησιμοποιήσουν ουσίες
ντόπινγκ. Αυτό το εύρημα
δείχνει την ύπαρξη ενός
σημαντικού ψυχολογικού
μηχανισμού. Δηλαδή οι
αθλητές/τριες αυτοί δεν
θεωρούν ανήθικη τη χρήση
των ουσιών αυτών.
 Ερμηνεία
 Άρα οι δράσεις πρόληψης και
 Πιθανά να οφείλεται στο
γεγονός ότι στο στενό
κύκλο συναθλητών και
φίλων είναι μια
συνηθισμένη πρακτική
ή ότι με τον τρόπο αυτό
δικαιολογούν τον εαυτό
και τις πράξεις τους.
Τέταρτο ερευνητικό
πρόγραμμα, WADA
 Eξετάστηκε η υπόθεση της
διόδου σε 650
αθλητές/τριες.
 Επικέντρωση σε πρόθεση,
στάσεις, νόρμες και
πιστεύω για χρήση
συμπληρωμάτων (ΣΔ).
Συμπέρασμα
αντιμετώπισης που
απευθύνονται σε αθλητές
μεγαλύτερης ηλικίας θα
πρέπει να συμπεριλαμβάνουν
στοιχεία που αφορούν την
ηθική στον αθλητισμό, το ευ
αγωνίζεσθαι, τα Ολυμπιακά
Ιδεώδη και το Πνεύμα του
αθλητισμού. Με τον τρόπο
αυτό θα αναδειχθεί η ηθική
πλευρά της μη χρήσης ουσιών
ντόπινγκ, πράγμα που μπορεί
να αποτελέσει έναν ισχυρό
προστατευτικό παράγοντα.
Barkoukis, V., Lazuras, L., Lucidi,
F., & Tsorbatzoudis, H. (2015).
Nutritional supplement and
doping use in sport: Possible
underline social cognitive
processes. Scand. J. Med. Sci.
Sports.
 Αυτοί που χρησιμοποιούσαν
ΣΔ είχαν πιο θετική πρόθεση
για χρήση ντόπινγκ, θετικές
στάσεις και θετικά πιστεύω σε
σχέση μ’ αυτούς που δεν
χρησιμοποιούσαν.
 Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι
οι αθλητές/τριες που
χρησιμοποιούν ΣΔ εμφανίζουν
διαταραγμένα σχήματα
γνωστικών προδιαθέσεων
που προάγουν την χρήση
ντόπινγκ.
 Lazuras, L., Barkoukis, V., &
Tsorbatzoudis, H. (2015). Towards
and integrative model of doping
Τέταρτο ερευνητικό
intentions: An empirical study
πρόγραμμα, WADA
with adolescent athletes. Journal
of Sport & Exercise Psychology
37, 37-50.

 Eξετάστηκε ένα θεωρητικό

μοντέλο ενσωμάτωσης για  Οι προσανατολισμοί
την πρόβλεψη της χρήσης επίτευξης μεσολαβούνται
ντόπινγκ σε έφηβους στην πρόβλεψη της
αθλητές/τριες. πρόθεσης από τα πιστεύω
 Επικέντρωση σε
αποτελεσματικότητας και
προσανατολισμούς οι ηθικοί προσανατολισμοί
επίτευξης στόχων, από τις στάσεις και το
κίνητρα, ηθικούς προσδοκώμενο αρνητικό
προσανατολισμούς, και συναίσθημα.
προσδοκώμενο αρνητικό  Διάκριση εγγύς και
συναίσθημα. μακρινών επιδράσεων.
 ΕΡΕΥΝΙΚΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ …

 Barkoukis, V., Lazuras, L., Lucidi, F.,

& Tsorbatzoudis, H. (2015).
Nutritional supplement and doping
use in sport: Possible underlying
social cognitive processes.
Scandinavian Journal of Medicine
and Science in Sports, 25(6), 582-
588.
 Mallia, L., Lazuras, L., Barkoukis, V.,
Brand, R., Baumgarten, F.,
Tsorbatzoudis, H., Zelli, A., & Lucidi,
F. (2016). Doping use in sport teams:
The development and validation of
measures of team-based efficacy
beliefs and moral disengagement
from a cross-national perspective.
Psychology of Sport and Exercise,
25, 78-88.

Θεωρίες Ισοτιμιών
Εκπαίδευση
και Ιδιοτέλειες
 Σχολικός αθλητισμός
 Επιστημονικές και  Εξωσχολικός αθλητισμός
τεχνολογικές ιδιοτέλειες  Παιδικός
 Πλεονεκτήματα και  Εφηβικός
ανισοτιμίες σε συζήτηση  Πρωταθλητισμός
 Γονιδιακή ισοτιμία  Παιδικός
 Προπονητική ισοτιμία  Εφηβικός
 Κοινωνικο-οικονομική ισοτιμία
 Αθλητισμός αναψυχής
 Ψυχολογική ισοτιμία
 Δραστηριότητες ανοιχτού
χώρου
 Δραστηριότητες κλειστού
Doping as cheating behavior χώρου
 ΒΙΒΛΙΑ
ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ
 Η αποδοχή της χρήσης
απαγορευμένων ουσιών θα
σήμαινε ότι οι αγώνες θα
γίνονται μεταξύ «μηχανικών
σωμάτων» και ότι έτσι θα
χάνονταν η αίγλη της
γνήσιας αθλητικής
επιτυχίας, αφού το άτομο δε
συμμετέχει με το σύνολο
της προσωπικότητάς του
(Μουρατίδης, 2007).
Τι είδους άνθρωπο θέλουμε;
 Η βιούμενη ψυχική ευφορία
που αισθάνονται οι αθλητές
μετά την επίτευξη υψηλών
επιδόσεων έχει διαφορετικά
ποιοτικά χαρακτηριστικά σ’
αυτούς που κάνουν χρήση
απαγορευμένων ουσιών και
μεθόδων.
Τι είδους αθλητισμό
θέλουμε;
 Υπάρχει μεγάλος πλουραλισμός στη χρήση ουσιών
και μεθόδων για τη βελτίωση της ανθρώπινης
απόδοσης σε μεγάλες κοινωνικές μάζες.
 Οι βιοϊατρικές προσεγγίσεις με την υιοθέτηση
‘εκφοβιστικών’ κυρίως πρακτικών δεν είχαν τα
αναμενόμενα αποτελέσματα.
 Η υπόθεση του ‘όλοι τα παίρνουν’ δεν μπορεί να
υποστηριχθεί επιστημονικά.
 Η χρήση ντόπινγκ είναι μια (προ)σχεδιασμένη
διαδικασία.
 Συγκεκριμένες κοινωνικο-γνωστικές μεταβλητές
επηρεάζουν τη διαδικασία λήψης ουσιών ντόπινγκ.

 Σημαντικό οπλοστάσιο με μεταβλητές που

μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το σχεδιασμό
παρεμβάσεων και αναμένεται να βοηθήσουν στην
ανάσχεση του φαινομένου.
 Η υπόθεση της διόδου: Η ορθή ενημέρωση και ένα
βελτιωμένο θεσμικό πλαίσιο ενδέχεται να
καταστήσουν τα συμπληρώματα ασφαλή
εναλλακτική λύση.
 Το ζήτημα του ντόπινγκ μας αφορά όλους.
 Βία και Επιθετικότητα στον
Αθλητισμό

Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος

Ορισμένα ευρήματα

 Οι ενήλικοι άνδρες χρησιμοποιούν άμεσες στρατηγικές

έκφρασης της επιθετικότητας, ενώ οι γυναίκες τείνουν
να χρησιμοποιούν έμμεσες (Campel, Muncer, &
Gorman, 1993)
 Ερμηνεία (Social sanction model)
 Πρωταρχικοί δείκτες της επιθετικής συμπεριφοράς είναι
οι προσδοκίες για το τι είναι κοινωνικά επιτρεπτό και μη
επιτρεπτό
 Το μοντέλο προβλέπει ότι η έμμεση επιθετικότητα είναι σε
μικρότερο βαθμό αντικείμενο κοινωνικής κριτικής από
ό,τι η άμεση (Richardson & Green, 1999).
 Οι άνδρες αντιλαμβάνονται πιο συχνά το φόβο
στις διαπροσωπικές τους αλληλεπιδράσεις με
συνέπεια να αντιδρούν επιθετικά.
 Ερμηνεία (threat model)
 Πρωταρχική ορίζουσα της επιθετικής
συμπεριφοράς είναι ο αντιλαμβανόμενος
φόβος.
 Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ ανδροπρέπειας και
επιθετικότητας (Campbell, 1993).
 Το μοντέλο προβλέπει περισσότερη
επιθετικότητα προς και από τον άνδρα από ό,τι
προς και από τη γυναίκα.

Ορισμένα ακόμα ευρήματα

 Εξαιτίας του μικρού μεγέθους και της μειωμένης

δύναμης οι γυναίκες είναι λιγότερο επιθετικές και
έχουν χαμηλότερη πρόθεση να χτυπήσουν.
 Οι άνδρες και οι γυναίκες στις μεταξύ τους
αλληλεπιδράσεις είναι περισσότερο επιθετικές
από ό,τι με το άλλο φύλο.
 1964 Περού εναντίον Αργεντινής, απολογισμός 320
νεκροί.
 1971 Clasgow Rangers εναντίον Celtic, απολογισμός
66 νεκροί.
 1985 Juventus εναντίον Liverpool, απολογισμός 39
νεκροί και 600 τραυματίες.
 1986 πριν τον αγώνα της Αγγλίας με την Αργεντινή
έγκυρη γερμανική εφημερίδα είχε τίτλο «Ο πόλεμος
για τα νησιά Fakland συνεχίζεται».

 Επιθετικότητα ορίζεται ως η συμπεριφορά σκοπός της οποίας

είναι η πρόκληση φθοράς ή τραυματισμού.
(Berkowitz, 1963)
 …θεωρείται χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και ορίζεται
ως εκείνη η προδιάθεση και η ενέργεια που ενυπάρχει στον
άνθρωπο, η οποία εκφράζεται αρχικά με τη μορφή της
ενεργοποίησης και αργότερα με ατομικά και κοινωνικά
μαθημένους τρόπους συμπεριφοράς, οι οποίοι εκτείνονται
από την αυτοεπιβεβαίωση μέχρι την αποτρόπαια πράξη.
(Hacker, 1971)
 Ορισμός Lischke (1975, 20)

 Επιθετικότητα είναι ‘η σφαλιάρα που δίνει ένα παιδί

στο φίλο του, ο τραυματισμός ή η πρόκληση
θανάτου, … ή η ενεργοποίηση μιας βόμβας με το
πάτημα ενός κουμπιού, η βρισιά του ή της
συντρόφου σε άγριο τόνο, η κακόβουλη παρατήρηση
ενός δασκάλου για κάποιον που εισηγείται ένα θέμα,
η καταστροφή των πάγκων του πάρκου ή το
ξερίζωμα των λουλουδιών από τον κήπο του γείτονα,
όπως και η επιθετική αποσιώπηση σε μια αντιδικία,
…

Λόγοι για τους οποίους είναι

απαραίτητη η ακριβής ονοματολογία
 Διότι ασάφειες στο χαρακτηρισμό μπορεί να
οδηγήσουν σε συμπεριφορές αντεκδίκησης και να
κλιμακώσουν την επιθετικότητα.
 Διότι μόνο η βεβαιότητα στο χαρακτηρισμό μιας
πράξης ως επιθετικής νομιμοποιεί την απόδοση
δικαιότερων τιμωριών.
 Διότι μια γενική ταμπέλα δηλητηριάζει την αξιοπιστία
των ερευνητικών στοιχείων που συλλέγονται.
(Husman & Silva, 1984)
  Ψυχαναλυτική
 Θεωρία ματαίωσης
 Επιθετικότητα ως μαθημένη
συμπεριφορά
 Τοπολυπαραγοντικό μοντέλο
επιθετικότητας

Ψυχαναλυτική θεωρία

• Δύο ορμές: η ορμή της σεξουαλικότητας

• η ορμή του θανάτου ή
ορμή της επιθετικότητας/
καταστροφικότητας

• Lorenz (1963) η επιθετικότητα παρουσιάζει

πλεονεκτήματα για τη διατήρηση του είδους.
• Ο αθλητισμός αποτελεί μια εκλεπτυσμένη μορφή
αγώνα.
 Θεωρία ματαίωσης

 Η επιθετικότητα είναι πάντα το αποτέλεσμα της ματαίωσης.

 Η ματαίωση οδηγεί πάντα σε μια μορφή επιθετικότητας
(Dollard et al., 1939)
 Κάθαρση: δηλώνει την ψυχική και σωματική εξουθένωση που
εμφανίζεται κατά την εκδήλωση των καταπιεσμένων και
απαγορευμένων ορμών ενός ανθρώπου.
 Όταν επιδεικνύονται επιθετικές ενέργειες στα παιδιά όχι μόνο δεν
παρατηρείται κάθαρση αλλά υιοθέτηση αντίστοιχων τρόπων
συμπεριφοράς (Bandura et al., 1963).
 H ματαίωση έχει μακροπρόθεσμες προεκτάσεις αφού η γενική
επιθετικότητα εξαρτάται από το άθροισμα των ματαιώσεων.

Θεωρία κοινωνικής μάθησης και

επιθετικότητα

Η επιθετική συμπεριφορά μαθαίνεται με δύο

τρόπους:
 α) μάθηση σε μοντέλο
β) μάθηση στο αποτέλεσμα
(Bandura, 1973)
 Πολυπαραγοντικό μοντέλο επιθετικότητας
(Pillz & Trebels, 1976)

Βιολογική Ψυχολο- Φιλοσοφι Κοινω- Ιστορική Οικολο-

Φυσιολο- γική- κή-Παιδα- νιολογική Πολιτο- γική
γική- Κοινωνι- γωγική- -Ανθρω- λογική Θεώρηση
Ηθολογι- κοψυχο- Εκπαι- πολογική Θεώρηση
κή λογική- δευτική Θεώρηση
Θεώρηση Ψυχανα- Θεώρηση
λυτική
Θεώρηση

Διαπιστώσεις

 Δεν είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια γενική

θεωρία επιθετικότητας.
 Οι μονοδιάστατες εξηγήσεις είναι
περιοριστικές.

 Δύο μορφές επιθετικότητας:

η από πρόθεση και
η συναισθηματική
 Γενικοί και ειδικοί παράγοντες γένεσης της
επιθετικότητας

 Γενετικέςδυνατότητες
 Πρόθεση
 Κοινωνικοποίηση
 Είδοςαθλήματος
 Κοινωνικοπολιτιστικό
σύστημα αξιών  Προσδοκίες ρόλου
 Πολιτικοοικονομικές  Σημασία του αγώνα
συνθήκες
 Θεατές
 Οικολογικές συνθήκες
 Συστήματα  Αθλητική
επικοινωνίας αρθρογραφία

Γενετικά δεδομένα

• Γονίδια και επιθετικότητα

(Jang, 2005. The Behavioral Genetics of Psychopathology)
• Συγκεκριμένα κέντρα στον εγκέφαλο
(Delgado, 1969. Sheard & Flynn, 1967)

• Η δράση ορισμένων ουσιών στον εγκέφαλο

(Benton et al., 1982)

• Τεστοστερόνη και επιθετικότητα

Οι άνδρες είναι περισσότερο επιθετικοί από τις γυναίκες.

(Berkowitz, 1993)
 Κοινωνικοποίηση

 Η επιλογή του αθλήματος και η εκδήλωση επιθετικής

συμπεριφοράς εξαρτώνται από τις εμπειρίες κοινωνικοποίησης
που προηγήθηκαν (Mantell, 1972).
 Στην ανεκτική ατμόσφαιρα παρατηρήθηκε αύξηση των
επιθετικών συμπεριφορών.
 Παιδιά ίδιου φύλου με τον διδάσκοντα παρουσίασαν
περισσότερες επιθετικές συμπεριφορές (Parish et al., 1975).
 Στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα η επιθετική συμπεριφορά
είναι περισσότερο αποδεκτή και τείνει να γίνει αυτονόητη
(Davis, 1963).

Κοινωνικοπολιτισμικό σύστημα αξιών

Ο αθλητισμός και τα σπορ δεν έχουν δικό τους

σύστημα αξιών, αλλά το δικό τους σύστημα
βρίσκεται σε συνάφεια με το γενικότερο
πολιτισμικό.
Πολιτικοοικονομικές συνθήκες

Πολιτικοοικονομική ευρωστία

Φυλετική καθαρότητα

Υψηλές αθλητικές επιδόσεις

Επιθετικότητα

Οικολογικές συνθήκες

Ο αριθμός των επιθετικών ενεργειών

αυξάνεται όσο αυξάνεται και η θερμοκρασία
του περιβάλλοντος.

(Reifman et al., 1991)

 MME και επιθετικότητα

 Υπόθεση της κάθαρσης

 Υπόθεση της αναστολής
 Υπόθεση της διέγερσης
 Υπόθεση του εθισμού
 Υπόθεση της αναποτελεσματικότητας

Η πρόθεση

 Αφορά τον σχεδιασμό της δράσης.

 Τακτική αγώνα
 Εμπεριέχει
τα γνωστικά στοιχεία και τις
προδιαθέσεις.
 Υπάρχουν ενδείξεις ότι η πρόθεση σχετίζεται
με τα επίπεδα της ενασχόλησης με την
άθληση και τις κατηγορίες των αθλημάτων.
 Είδος αθλήματος

 Αθλήματα άμεσης εκδήλωσης της επιθετικότητας

 Αθλήματα με λανθάνουσα επιθετικότητα
 Αθλήματα έμμεσης εκδήλωσης της επιθετικότητας
(Naul & Voigt, 1972)
 Φίλαθλοι αθλημάτων με επιθετικό περιεχόμενο
εξέφραζαν περισσότερα συναισθήματα εχθρότητας
(Arms et al., 1979)
 Ο ρόλος της θέσης του παίκτη στο παιχνίδι.

Προσδοκίες ρόλου

 Όσο πιο μεγάλη είναι η κατηγορία στην

οποία παίζει ο αθλητής, τόσο πιο πρόθυμος
είναι να συμπεριφερθεί επιθετικά.
(Morris, 1976)
 Στα εκτός έδρας παιχνίδια περισσότερες
επιθετικές συμπεριφορές από ό,τι στα εντός
έδρας.
(Worrell & Harris, 1986)
Σημασία του αγώνα

 Όσο αυξάνεται η σημασία που αποδίδεται σε έναν

αγώνα, τόσο αυξάνεται ο αριθμός των επιθετικών
συμπεριφορών (Vollkamer, 1971).
 Οι νικητές υποπίπτουν σε περισσότερα φάουλ από
ότι οι ηττημένοι.
 Η συχνότητα των φάουλ μειώνεται όσο αυξάνεται η
διαφορά τερμάτων.
 Οι ομάδες που φιλοξενούνται είχαν περισσότερους
τραυματίες.

Οι θεατές

 Το είδος και η ένταση της επιρροής στους

παίκτες εξαρτάται από τον αριθμό των
θεατών, από το επίπεδο των γνώσεων
τους και από το επίπεδο της
συναισθηματικής κατάστασης στην οποία
βρίσκονται.
(Pilz & Trebels, 1976)
Αθλητική αρθρογραφία και ΜΜΕ

 Δημοσιογράφος-αρθρογράφος
 Εντυπωσιασμός και έμφαση στα
συναισθήματα.
 Οπαδική και αποσπασματική οπτική
 Ψυχολογική και αθλητική εκπαίδευση
αθλητικών συντακτών
 Ιστοσελίδες

 http://www.academia.edu/838011/Ag
gression_and_violence_in_sport_An_ISS
P_position_stand

 http://public.psych.iastate.edu/caa/a
bstracts/2000-2004/02ab.pdf

Συμβουλές για διαχείριση

 Η αντιαθλητική συμπεριφορά πρέπει να αποθαρρύνεται.
 Να τονίζουμε ότι η επιθετικότητα εκτός του ότι είναι αγένεια,
δε βοηθάει, αλλά εμποδίζει τις ευκαιρίες μιας ομάδας για τη
νίκη.
 Να τονίζουμε ότι η επιθετικότητα μειώνει την απόδοση των
παικτών, των αθλητών ή των μαθητών.
 Να τονίζουμε ότι σε κατάσταση θυμού και έντασης, τα
άτομα είναι απρόσεχτα, μειώνεται η αυτοσυγκέντρωσή τους
και, κατά συνέπεια, η απόδοσή τους.
 Το άγχος και η μειωμένη αυτοσυγκέντρωση πάντα μειώνουν
την απόδοση. Έτσι, θα πρέπει να προτείνεται στους αθλητές
να χρησιμοποιούν μια τεχνική αναπνοής ή χαλάρωσης, όταν
νιώθουν ότι θα χάσουν την ψυχραιμία τους.
 Να έχει ορίσει από πριν κάποιους κανόνες ή αρχές
σωστής αντιμετώπισης για έναν αθλητή ή μαθητή που
απογοητεύεται και θυμώνει. Π.χ. να τον βγάζει αμέσως
από το παιχνίδι, για να του δώσει λίγα λεπτά, μέχρι να
ηρεμήσει. Ταυτόχρονα πρέπει να εξηγήσει σε όλους ότι
αυτή του η ενέργεια δεν είναι απλά μια ποινή, αλλά ένας
αναγκαίος κανόνας σωστής συμπεριφοράς.
 Οι αθλητές και οι μαθητές πρέπει να διδάσκονται ότι η
επιθετικότητα κατά τη διάρκεια ενός αθλητικού αγώνα
αποτελεί λάθος, όπως, άλλωστε, αποτελεί λάθος και στην
καθημερινή ζωή. Όταν ο στόχος είναι νίκη με κάθε τρόπο,
κάποιοι δε διστάζουν ούτε να τραυματίσουν ούτε να
ξεγελάσουν το διαιτητή ούτε να αθετήσουν τους κανόνες
και τις αρχές της αθλητικής δεοντολογίας. Επιτυχία είναι η
προσωπική βελτίωση και όχι το ξεπέρασμα των άλλων.

 Μεγαλύτερη σημασία έχει η προσπάθεια κι όχι το

αποτέλεσμα. Η άθληση είναι πάνω απ’ όλα διασκέδαση.
 Ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι αντίπαλοί μας, ποτέ δε
συμπεριφερόμαστε αντιαθλητικά, γιατί σεβόμαστε πρώτα
από όλα τον εαυτό μας. Οι αντίπαλοι είναι πρόκληση για
νέες γνωριμίες.
 Οι αθλητές και οι μαθητές πρέπει να μάθουν ότι: Ο
σεβασμός στον αντίπαλο και τους κανόνες σημαίνει
ευγένεια και σεβασμό στις έννοιες «αθλητής» και
«άνθρωπος» ενώ κάνει την άθληση ευχάριστη.
 Σεβόμαστε τους κανόνες, γιατί μας βοηθάει στο να
συγκεντρωθούμε στη βελτίωση των ικανοτήτων μας.
 Ο σεβασμός στους κανόνες είναι απαραίτητος όρος
ομαλής κοινωνικής συμβίωσης.
 Ανεξάρτητα από το τι κάνουν οι άλλοι, σεβόμαστε τους
κανόνες, γιατί σεβόμαστε πρώτα από όλα τον εαυτό μας.
 Έλεγχος γνώσεων

 Δώστε έναν ορισμό για την

επιθετικότητα.
 Ναεξηγήσετε πώς η θεωρία της
ματαίωσης ερμηνεύει την επιθετικότητα.
 Ναεξηγήσετε πως η κοινωνική θεωρία
της μάθησης εξηγεί την επιθετικότητα.

Ερωτήσεις που πρέπει να

απαντηθούν
• Πώς ορίζεται η επιθετικότητα;
• Πώς η ψυχαναλυτική άποψη εξηγεί την επιθετικότητα;
• Πώς η θεωρία της ματαίωσης ερμηνεύει το φαινόμενο της
επιθετικότητας;
• Τι υποστηρίζει η κοινωνική θεωρία μάθησης για την
επιθετικότητα;
• Σε ποιους παράγοντες αποδίδεται η επιθετικότητα από τους
εισηγητές του πολυπαραγοντικού μοντέλου;
• Αναπτύξτε έναν από τους γενικούς παράγοντες που εξηγούν
την επιθετικότητα.
• Αναπτύξτε έναν από τους ειδικούς παράγοντες που μπορεί να
ευθύνονται για την επιθετικότητα.
20
 Βιβλιογραφία

• Cox, R. (1994). Αθλητική Ψυχολογία. Μετάφραση Ι.

Ζέρβας. Αθήνα: Παριζιάνος.
• Le Unes A., & Nation, J. (1996). Sport psychology.
Chicago: Nelson Hall Pub.
• Morris, T., & Summers, J. (1995). Sport psychology.
Brisbane: John Wiley & Sons.
• Δογάνης, Γ. Αθλητική ψυχολογία. Θεσσαλονίκη:
Χριστοδουλίδης
• Μπάουμαν, Σ., & Τσορμπατζούδης, Χ. (2007).
Ψυχολογία στον αθλητισμό. Θεσσαλονίκη: Copy
City.

38
Το πρόγραμμα “Sport WHISTLE”

 Σχεδιάστηκε για την ανάπτυξη ενός εκπαιδευτικού εργαλείου που

βασίζεται σε δεδομένα με σκοπό την προώθηση και τη διευκόλυνση
της μαρτυρίας παρατυπιών (whistleblowing) στον αθλητισμό.
 Αναπτύχθηκε ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό για την αύξηση της
ευαισθητοποίησης, την ενημέρωση και την ενεργοποίηση των
αθλητών/τριών και των ενδιαφερομένων για να αναγνωρίζουν τις
παρατυπίες στον αθλητισμό και να τις αναφέρουν.
 Το εκπαιδευτικό υλικό απευθύνεται σε στελέχη, φορείς, προπονητές
και
αθλητές/τριες, και στοχεύει στην εκπαίδευσή τους σχετικά με τις
στρατηγικές πρόληψης και τις παρεμβάσεις κατά των επιβλαβών
αθλητικών παρατυπιών μέσω μαρτυρίας.
 39
Αξίες του whistleblowing

Αποκάλυψη και κύρωση

παρατυπιών

Προστασία αθλητών και

αξιών του αθλητισμού

Προώθηση διαφωνίας και

ελευθερίας έκφρασης

40
Παρατυπίες που μπορούν να
αντιμετωπιστούν μέσω του whistleblowing

 Χρήση ντόπινγκ
 Ντόπινγκ και παράνομη χρήση φαρμάκων και αθλητικών συμπληρωμάτων
 Στήσιμο και χειραγώγηση αγώνων
 Στημένα αθλητικά παιχνίδια και χειραγώγηση αθλητικών γεγονότων
 Κακή διακυβέρνηση και απάτη
 Δωροδοκία, κακή διακυβέρνηση, διαφθορά και απάτη
 Βία
 Βίαιη συμπεριφορά, εκφοβισμός και εκβιασμός, που συνδέονται με τις
προαναφερθείσες επιβλαβείς συμπεριφορές και πρακτικές
 Παρενόχληση
 Οποιουδήποτε είδους παρενόχληση και ιδίως σεξουαλική, νεαρών αθλητών και
αθλητριών
 41
Εκπαιδευτικό υλικό

 Ενότητα 1: Ορισμός και διαδικασίες μαρτυρίας παρατυπιών.

 Ενότητα 2: Αξία μαρτυρίας. Δομικά και ανθρώπινα οφέλη της μαρτυρίας.
 Ενότητα 3: Πληροφορίες σχετικά με το είδος της παράνομης / ανήθικης
συμπεριφοράς ή παραπτώματος που μπορεί να αναφερθεί, τις
εξουσιοδοτημένες και ασφαλείς διαδικασίες αναφοράς καθώς και το που
μπορεί να γίνει η αναφορά.
 Ενότητα 4: Δημιουργία κανονιστικών μηνυμάτων για την προώθηση της
μαρτυρίας παρατυπιών στον αθλητισμό.
 Ενότητα 5: Οι κύριες πηγές αυτο-αποτελεσματικότητας και ο τρόπος για
να ενδυναμωθούν τα άτομα του αθλητισμού ώστε να χρησιμοποιούν
τις μαρτυρίες παρατυπιών.
 Ενότητα 6: Γνώση για την ανάπτυξη μιας πλατφόρμας μαρτυρίας
παρατυπιών στο άθλημα ή στο χώρο τους.

Νέες πλατφόρμες καταγγελίας από 42

διεθνείς αθλητικούς οργανισμούς

- Speak UP: WADA (doping)

- Early Warning System: FIFA (match-fixing)

- Red button application: FIFPRO (match-fixing)

- Integrity Unit (IAAF), κλπ.

 Συγκρούσεις στον Αθλητισμό

Τσορμπατζούδης Χαράλαμπος
lambo@phed.auth.gr

Oρισμός

 Είναι
η αντίθεση ανάμεσα σε αντιφατικές
παρορμήσεις ή επιθυμίες, που
παράγουν συναισθηματική ένταση,
συχνά πολύ δυσάρεστη, και οδηγεί,
σύμφωνα με ψυχαναλυτικές θεωρίες,
στην καταπίεση της μιας από τις
παρορμήσεις (Παπαδόπουλος, 1994).

2
 Συγκρούσεις ομάδας

 Οισυγκρούσεις είναι αποτέλεσμα της

πραγματικής ή αντιλαμβανόμενης
ασυμμετρίας δύναμης μεταξύ δύο ή
περισσότερων μελών μιας ομάδας.
 Έχουν εμφανείς επιπτώσεις τόσο στην
ποιότητα των κοινωνικών
αλληλεπιδράσεων όσο και στην
απόδοση της ομάδας.

Τύποι συγκρούσεων
Μπάουμαν & Τσορμπατζούδης (2007)

3
 Γνήσιες – παράγωγες συγκρούσεις
γνήσιες συγκρούσεις, το γεγονός της
 Στις
σύγκρουσης υπηρετεί ως μέσο τον σκοπό.
 Π.χ. δυο μαθητές μαλώνουν για την εκτέλεση ενός πέναλτι.

 Οι παράγωγες προκαλούνται από την

ανάγκη εκφόρτισης της έντασης. Η επιλογή
του αντιπάλου δε βρίσκεται σε συμφωνία
με το αντικείμενο του διαπληκτισμού.
 Π.χ. εκπαιδευτικού που βιώνει διάφορες ματαιώσεις και
ξεσπά στους μαθητές του.
 Παράγοντες που επιδεινώνουν: η διάρκεια της
προπόνησης, τα ταξίδια, ο αριθμός των αγώνων κ.λπ.

Ο μηχανισμός του εξιλασμού

 Αναφέρεται στη διοχέτευση της επιθετικής

ενέργειας σε άλλα άτομα ή αντικείμενα.
 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα: αδυναμία αντίστασης, μειοψηφίες, μειωμένη θέληση
για συμμετοχή κλπ.

 Γιατην κατανόηση του μηχανισμού και την

αντιμετώπιση απαιτούνται
 ισχυρή προσωπικότητα προπονητή
 δομές ισονομίας και
 ατομική παρέμβαση
 Καταστροφικές και
εποικοδομητικές συγκρούσεις

 Οι συγκρούσεις μπορούν
 να έχουν πολωτική, παραλυτική και καταστροφική επίδραση.
 να έχουν δημιουργικές, ανανεωτικές και υποβοηθητικές συνέπειες.

Επικοινωνιακές και μη επικοινωνιακές

συγκρούσεις
 Οι πρώτες θεμελιώνονται στους τρόπους
επικοινωνίας.
 Αντιμετωπίζονται με προγράμματα καθορισμού
στόχων και ενίσχυσης των κοινωνικών δεξιοτήτων
και της κοινωνικής επάρκειας των αθλητών.
 Για τις δεύτερες γίνεται λόγος όταν μεταξύ των
αντιμαχόμενων πλευρών δεν υπάρχουν κοινοί
στόχοι ή όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα
συμβιβασμού.
 Π.χ. όταν τα μέλη έχουν διαφορετική άποψη για τις προπονητικές επιβαρύνσεις, για
την αξιολόγηση κ.λπ.
 Ενδοατομικές συγκρούσεις
 Σύγκρουση μεταξύ δύο θετικών αξιών
 Π.χ. πιο από τα δύο αγαπημένα αθλήματα ή τις
δραστηριότητες να επιλέξει; Η ένταση της σύγκρουσης
εξαρτάται από α) τη σημασία των επιλογών, β) από τον
αριθμό τους και γ) από τη σχετική αξία τους.
 Σύγκρουση μεταξύ μιας θετικής και μιας αρνητικής
αξίας
 Π.χ. δεν έχει μεγάλη διάθεση να κάνει αθλητισμό, αλλά
δεν θέλει να γίνει και υπέρβαρος.
 Σύγκρουση μεταξύ δύο αρνητικών αξιών
 Π.χ. δεν θέλει να κάνει καλαθοσφαίριση αλλά και ο
προπονητής στο σύλλογο είναι ένα άτομο, με το οποίο
δεν είχε καλές σχέσεις από το σχολείο.

Συγκρούσεις αναγκών

 Θεωρίες για τις ανάγκες

 Κατηγορίες αναγκών: βιολογικές,
ψυχολογικές, κοινωνικές, συναισθηματικές
 Ανάγκη για αναγνώριση – μειωμένη εμπιστοσύνη στον εαυτό.
 Ανάγκη για ασφάλεια – ανάγκη για ριψοκίνδυνες ενέργειες
 Ανάγκη για απόδοση – άγχος τραυματισμού
 Ανάγκη για εμπιστοσύνη - Δυσπιστία
 Ανάγκη για χαλαρότητα – ανάγκη για διατήρηση της αθλητικής φόρμας.
 Συγκρούσεις ενδιαφερόντων

 Τα ενδιαφέροντα είναι μικρής εμβέλειας

παρορμήσεις. Αποτελούν το έναυσμα για
δοκιμή, χωρίς την επιδίωξη συγκεκριμένων
στόχων.
 Π.χ. ένας ποδοσφαιριστής θέλει να αυτοπροβληθεί, αλλά αντιλαμβάνεται ότι
πρέπει να συνεργαστεί για να προκύψει το καλύτερο αποτέλεσμα.
 Σύγκρουση γενεών (παραδείγματα)
 Σύγκρουση νοημάτων (ο ένας κάνει τζόκινγκ για βελτίωση της επίδοσης ενώ ο
άλλος για να διατηρεί καλό fitness)

Σύγκρουση στόχων

 Ένας μαθητής πρέπει να αποφασίσει αν θα

συμμετάσχει στις εξετάσεις για το απολυτήριο ή
αν θα πάει με την Εθνική ομάδα στο εξωτερικό.
 Ένας αθλητής ενόργανης επιδιώκει μια τεχνικά
τέλεια εκτέλεση, ενώ ένας άλλος δίνει έμφαση στη
δημιουργική πλευρά και στον αυθορμητισμό.
 Τρόποι αντιμετώπισης από προπονητή και από
αθλητή (διατύπωση στρατηγικής και αξιολόγηση
ως προς την αποτελεσματικότητά της).
 Συγκρούσεις
ρόλων

Συγκρούσεις στα
Συγκρούσεις στα Συγκρούσεις στα πλαίσια των
πλαίσια ενός πλαίσια πολλών ρόλων πολλών
ρόλου ρόλων ατόμων

Π.χ. πρέπει ο παίχτης να

Προπονητής,
αποφασίσει αν θα Π.χ. ως προπονητής,
αθλητής,
επιστρέψει στην άμυνα ή αν ως φίλος, ως νονός,
διοικητικός
θα παραμείνει στην επίθεση, ως πατέρας, ως
παράγων,
μετά την απώλεια της αδελφός κλπ.
μάνατζερ κλπ.
μπάλας.

Συναισθηματικές συγκρούσεις

 Π.χ. από τη μια υπάρχουν συναισθήματα κατωτερότητας

από την άλλη θέλει να παίξει οπωσδήποτε μπάλα.
 Π.χ. από τη μια μειωμένη εμπιστοσύνη στον εαυτό και από
την άλλη άγχος.
 Σύγκρουση προσέγγισης – προσέγγισης
 Π.χ. από τη μια να βοηθήσει και από την άλλη να σκοράρει

 Σύγκρουση προσέγγισης – αποφυγής

 Π.χ. θέλει να παίξει μπάσκετ, αλλά αντιπαθεί κάποια μέλη της ομάδας

 Σύγκρουση αποφυγής - αποφυγής

 Π.χ. στο σχολείο ο εκπαιδευτικός κάνει μόνο μπάσκετ και ποδόσφαιρο, ενώ ο μαθητής θέλει
να ασχοληθεί με το βόλεϊ.
  Διαπίστωση του τύπου της σύγκρουσης
 Διερεύνηση των αιτιών
 Διερευνητική συζήτηση αθλητή-προπονητή
 Προθυμία για συμβιβασμούς
 Οργάνωση διαδικασιών εξομάλυνσης
 Απόκτηση επίγνωσης
 Πρόβλεψη καταστάσεων σύγκρουσης

 Να περιγράψετε φαινόμενα σύγκρουσης στον

αθλητισμό και να δώσετε έναν τον ορισμό της
έννοιας.
 Να αναφέρετε ορισμένους τύπους
συγκρούσεων και να αναλύσετε τα αίτια που
οδηγούν σ’ αυτούς.
 Αφού περιγράψετε έναν τύπο σύγκρουσης να
αναφέρετε ποια μέτρα θα λαμβάνατε για την
αντιμετώπιση μιας σύγκρουσης ως προπονητής;
5
 ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ
ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ:
Θεωρητικές προσεγγίσεις και πρακτικές εφαρμογές

Δογάνης Γιώργος,
καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ

 «Η παιδική ηλικία για τον άνθρωπο είναι ό, τι το

πρωί για τη μέρα». J. Milton, Άγγλος ποιητής.

«Αν υπάρχει κάτι που θέλουμε ν'

αλλάξουμε στο παιδί, πρέπει
πρώτα να εξετάσουμε και να
δούμε μήπως είναι κάτι που θα
ήταν καλύτερα ν' αλλάξουμε
στους εαυτούς μας».

Κάρλ Γιούνγκ, Ελβετός

ψυχολόγος και συγγραφέας.
 Προεπισκόπηση

 Βασικοί στόχοι οργανωμένων  Το Αθλητικά Προικισμένο Παιδί (Ταλέντο)

προγραμμάτων νεανικού αθλητισμού
 Μοντέλα
 Φάσεις συμμετοχής
 α. γενετικοί παράγοντες

 Η δειγματοληπτική περίοδος (sampling  β. περιβάλλον (αθλητική προπόνηση)

years)
 γ. ψυχολογικά χαρακτηριστικά
 Η περίοδος εξειδίκευσης (specializing years)
 δ. αλληλεπίδραση των παραπάνω.
 Η περίοδος επένδυσης (investment years)
 Φάσεις ανάπτυξης ταλέντου.
 Η Οικογένεια και η Ανατροφή των
Παιδιών  Η Ρομαντική Φάση

 Ο θετικός ρόλος των  Η Φάση της Ακρίβειας

γονέων
 Η Φάση της Ολοκλήρωσης
 Ο αρνητικός ρόλος των
γονέων  Πρώιμη εξειδίκευση ή ενασχόληση με ποικιλία
αθλητικών δραστηριοτήτων;

 Αυστραλία: παιδιά 12-17 χρόνων περίπου 48%

 Αγγλία: παιδιά ηλικίας 9-15 χρόνων που μετέχουν σε φυσικές

δραστηριότητες, εκτός σχολείου 88%

 Σουηδία: το ποσοστό των αγοριών είναι 85% και των κοριτσιών

70%

 Ιαπωνία: το ποσοστό των παιδιών που μετέχουν σε φυσικές

δραστηριότητες, εκτός μαθήματος Φυσικής Αγωγής, είναι 55.
4%, κλπ.
 Βασικοί στόχοι οργανωμένων προγραμμάτων
νεανικού αθλητισμού ( - , 2007):

 α. υιοθέτηση ενός ενεργού τρόπου ζωής

 β. ομαλή ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη, μέσα από την

εκμάθηση δεξιοτήτων ζωής, όπως η συνεργασία, η
ηγεσία, ο αυτοέλεγχος, η πειθαρχία, κτλ.

 γ. εκμάθηση κινητικών δεξιοτήτων, που μπορεί να

αποτελέσουν τη βάση για μια αθλητική καριέρα ή την
υιοθέτηση μιας δια βίου συμμετοχής στον αναψυχικό
αθλητισμό.

Η συμμετοχή των παιδιών στον αθλητισμό

 Οι πιθανότητες ενός παιδιού να συμμετάσχει στον αθλητισμό είναι
μεγαλύτερες, όταν οι γονείς μετέχουν οι ίδιοι ενεργά στον αθλητισμό ή
ενθαρρύνουν τη συμμετοχή.
 Το ενδιαφέρον για συμμετοχή στον αθλητισμό αρχίζει κατά την παιδική
ηλικία και το παιδί θα έπρεπε να ενθαρρύνεται να ασχοληθεί με ποικιλία
δραστηριοτήτων.
 Σε πολλά αθλήματα, η εξειδίκευση πρέπει να γίνεται στην εφηβεία (π. χ.
ομαδικά αθλήματα), ενώ σε ορισμένα άλλα απαιτείται εξειδίκευση από
την παιδική ηλικία (ενόργανη γυμναστική).
 Τα παιδί θα αφοσιωθεί στον αθλητισμό αν τα πρότυπα που έχει είναι
θετικά και το ενθαρρύνουν.
 Ιδιαίτερα σημαντικοί είναι οι ρόλοι του πατέρα και του αδελφού, που
πρέπει να ενθαρρύνουν το παιχνίδι και την ανάπτυξη επιδεξιοτήτων του
παιδιού (2003).

 Η δειγματοληπτική περίοδος (sampling years):

 ο ρόλος των γονέων είναι κρίσιμος

 τα παιδιά αναπτύσσουν τις βασικές κινητικές δεξιότητές τους σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων

 η κύρια έμφαση δίνεται στη διασκέδαση και τον ενθουσιασμό

 Η περίοδος εξειδίκευσης (specializing years):

 το παιδί εστιάζεται σε ένα ή δύο αθλήματα και προσπαθεί να αναπτύξει τις απαιτούμενες επιδεξιότητες
σε αυτά

 η διασκέδαση διαδραματίζει κεντρικό ρόλο

 καθοριστικός είναι ο ρόλος των θετικών εμπειριών που βιώνουν με τους προπονητές και τους συναθλητές

 Η περίοδος επένδυσης (investment years):

 υπάρχει αφοσίωση σε ένα άθλημα και επιδίωξη για διάκριση σε αυτό

 εναλλακτικά, όσα παιδιά δεν επενδύσουν στον αγωνιστικό αθλητισμό, επιλέγουν τη συνέχιση της
δραστηριότητας σε αναψυχικό επίπεδο (Cote & Hay, 2002).
 Η Δειγματοληπτική Περίοδος

 Οι παράγοντες που αυξάνουν ή μειώνουν τη συμμετοχή στον αθλητισμό

 Η ευχαρίστηση
 Αυξάνει τη συμμετοχή

 Εναλλακτικές δυνατότητες
 Η ύπαρξη εναλλακτικών δυνατοτήτων συμμετοχής σε δραστηριότητες εκτός αθλητισμού, μειώνουν την
πιθανότητα συμμετοχής στον αθλητισμό

 Προσωπική επένδυση
 Η επένδυση σε χρόνο, προσπάθεια και χρήματα, αυξάνει την πιθανότητα συμμετοχής

 Κοινωνικές πιέσεις
 Η συνηγορία του κοινωνικού περίγυρου για συμμετοχή αυξάνει την πιθανότητα συμμετοχής

 Ευκαιρίες αφοσίωσης
 Οι δυνατότητες που παρέχονται για βελτίωση στις επιδεξιότητες, η συνύπαρξη με φίλους και η επιθυμία
για καλή φυσική κατάσταση, συμβάλλουν θετικά

Η Δειγματοληπτική Περίοδος

 έμφαση
 στις παιγνιώδεις δραστηριότητες, που επιτρέπουν στα
παιδιά να βιώνουν το στοιχείο της διασκέδασης

 στην ανάπτυξη των βασικών αθλητικών δεξιοτήτων

 στην αποφυγή ενθάρρυνσης αρνητικών συμπεριφορών

(π. χ. επιθετικότητα)

 την ανάπτυξη υγιούς νοοτροπίας προς την αθλητική

συμμετοχή
 Η Περίοδος Εξειδίκευσης
 Κρίσιμα περιστατικά
 οι θετικές εμπειρίες με κάποιον προπονητή

 η ενθάρρυνση ενός σημαντικού άλλου

 η επιτυχία

 η ευχαρίστηση που αποκομίζει στο άθλημα (Cote et al., 2002),

 Συνήθης ηλικία εισόδου αυτή των 13 χρόνων.

 Το στοιχείο της διασκέδασης παραμένει ισχυρό, ενώ η
προπόνηση γίνεται πιο έντονη.

Η Περίοδος Επένδυσης
 Επιδίωξη επιδόσεων, μέσω της ενασχόλησης με τον αγωνιστικό αθλητισμό

 Εναλλακτικά, συνέχιση της συμμετοχής για αναψυχικούς λόγους

 Συνήθως, η ηλικία επίτευξης της φάσης επένδυσης είναι αυτή των 17

χρόνων (Cote et al., 2002), αλλά σε αρκετά αθλήματα είναι πολύ
μικρότερη (π. χ. ενόργανη γυμναστική)

 Αυξάνεται δραματικά η ποσότητα και η ένταση της προπόνησης (σκόπιμη

προπόνηση)

 Μειώνεται προοδευτικά το σκόπιμο παιχνίδι της προηγούμενης φάσης

 Η συνήθης καθημερινή προπόνηση ανέρχεται σε τέσσερις (4) περίπου

ώρες, όπως συμβαίνει και με όσους ασχολούνται σοβαρά με τη μουσική
(Ericsson et al., 1993).
  Δεν ισχύει ότι:
 Τα παιδιά μετέχουν επειδή επιδιώκουν την ικανοποίηση των άλλων
(γονέων, προπονητών, κ. ά)
 Θέλουν να έχουν ανταλλάγματα
 Θέλουν μόνο να νικάνε.

 Ισχύει ότι:
 Αποζητούν την έξαψη
 Επιδιώκουν προσωπικά επιτεύγματα
 Θέλουν να βελτιώσουν τις επιδεξιότητές τους
 Συγκρίνουν τις επιδόσεις τους με αυτές των άλλων (Wankel &
Kreisel, 1985)

 Π.χ. αθλητές 12-17 χρ.

 Το 90% ανέφερε ότι η διασκέδαση ήταν το κύριο
κίνητρο συμμετοχής
 Το 80% ανέφερε ως αιτία, την επιθυμία για καλή
φυσική κατάσταση
 Το 38% ήθελε να γνωρίσει νέους φίλους
 Το 32% μετείχε επειδή τους προέτρεψαν οι γονείς (O’Dell
& Tietjen, 1997).
Η Διαφοροποίηση των Κινήτρων

 Υπήρχε ένα ηλικιωμένο πρόσωπο …

Ο ρόλος των γονέων στο νεανικό

αθλητισμό
 Ο θετικός ρόλος των γονέων …

Ο αρνητικός ρόλος των γονέων …

Ο θετικός ρόλος των γονέων

 Τρεις (3) γενικές κατηγορίες ( ., 2002, Wuerth et al.,

2004):

 Διευκολύνουν τα παιδιά στις μετακινήσεις και

υποστηρίζουν οικονομικά.
 Παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη, με το να τα
ενθαρρύνουν (το κυριότερο).
 Δίνουν το καλό παράδειγμα και αποτελούν το
πρότυπο.
 Ο αρνητικός ρόλος των γονέων

 Μελέτες: η πίεση που ασκούν

 συνιστά έναν από τους σημαντικότερους λόγους

εγκατάλειψης του αθλητισμού
 δε συνειδητοποιούν το βαθμό της πίεσης που ασκούν
στα παιδιά τους, ούτε και την έκταση της αρνητικής
επιρροής τους
 τα κορίτσια επηρεάζονται περισσότερο, σε σύγκριση
με τα αγόρια, από την πίεση των γονέων ( ., 2002).

Ο αρνητικός ρόλος των γονέων

 Ν. Ζηλανδία (Kidman et al., 1999).

 διερευνήθηκαν διεξοδικά τα σχόλια που έκαναν
250 γονείς, κατά τη διάρκεια των αγώνων των
παιδιών τους
 Θετικά (π. χ. ενθάρρυνση)

 Αρνητικά (τεχνικές διορθώσεις, κατσάδιασμα, αντιδικία)

 Ουδέτερα (ερωτήματα, ανταλλάγματα, σχόλια του είδους «αν

έκανες …», καμία αντίδραση, κ. ά. ).
 Ο αρνητικός ρόλος των γονέων

 Η πίεση των υπερφιλόδοξων γονέων

 Περιπλέκεται δραματικά στις περιπτώσεις
εκείνες που οι ίδιοι οι γονείς υπήρξαν αθλητές
και διαμορφώνουν προσδοκίες ότι και τα παιδιά
τους θα έχουν μια εξαιρετική αθλητική καριέρα.
 Στην περίπτωση δε που ο αθλητής, πράγματι,
επιτυγχάνει εξαιρετικές επιδόσεις, οι προσδοκίες
διογκώνονται και συχνά καθίστανται μη
ρεαλιστικές.

Ο αρνητικός ρόλος των γονέων

 Η πίεση των υπερφιλόδοξων γονέων

 Ως συνέπεια, εμφανίζονται συμπεριφορές στα όρια της
ψύχωσης
 με την πίεση να είναι αφόρητη
 την παθολογική τελειοθηρία να αποτελεί κανόνα
 τη διόρθωση του παραμικρού σφάλματος να αποτελεί ζήτημα ζωής ή
θανάτου
 τις ενοχές των παιδιών, όταν δεν έχουν ιδανική απόδοση, να κυριαρχούν,
κ. ά.

 Αναπόφευκτα η ψυχολογική κατάρρευση του αθλητή,

συχνά, είναι θέμα χρόνου.
 Το αθλητικό ταλέντο

Μοντέλα και διαδικασίες ανάπτυξης

 Η διαμάχη για τη φύση του, αντανακλά πεποιθήσεις

για τη φύση του ανθρώπου.
 Τέσσερα μοντέλα με έμφαση σε
 α. γενετικούς παράγοντες
 β. περιβάλλον (αθλητική προπόνηση)
 γ. ψυχολογικά χαρακτηριστικά
 δ. αλληλεπίδραση των παραπάνω.
 Γενετικό μοντέλο

 Γεννημένος αθλητής
 Κριτική:
 α. Είναι ακόμα απρόσφορη η διερεύνηση του
γενετικού υλικού (γονίδια), αλλά και ενδεχομένως
ηθικά απαράδεκτη

 β. Η επιλογή του ταλέντου γίνεται με βάση τα

χαρακτηριστικά που έχουν ήδη αναπτυχθεί σε
συγκεκριμένη ηλικία και ο κίνδυνος επιλογής μόνο
των πρόωρα ώριμων είναι ορατός

Περιβαλλοντικό μοντέλο

 Υποβαθμίζεται ο ρόλος της κληρονομικότητας:

 Βασική θέση: ανεξάρτητα από τις προδιαθέσεις, ένα
άτομο, αν προπονηθεί κατάλληλα, μπορεί να
διαπρέψει σε οποιοδήποτε άθλημα.
 Σκόπιμη προπόνηση (deliberate practice)
 με τη εξειδικευμένη προπόνηση (δομημένη,
στοχευμένη, έντονη και με καλή τεχνική καθοδήγηση),
επί μακρό χρονικό διάστημα (Νόμος των 10.000 ωρών,
ή 10 ετών), τις κατάλληλες υποδομές και ισχυρά
κίνητρα, είναι εφικτή η επίτευξη υψηλών επιδόσεων
(Ericsson, 1996).
 Ψυχολογικό μοντέλο

 Βασικοί συντελεστές οι Orlick, Salmela, Mahoney και Morgan.

 Μελέτες: Οι αθλητές με υψηλού επιπέδου επιδόσεις

 Διακρίνονται για τη μεγάλη αφοσίωση και την αυτοπεποίθηση

(Orlick & Partington, 1988),

 Είναι διατεθειμένοι να κάνουν θυσίες προκειμένου να

πετύχουν υψηλούς στόχους (Orlick, 1996)
 Προφίλ του Παγόβουνου (Iceberg Profile) (χαμηλή βαθμολογία
στην ένταση, την κατάθλιψη, το θυμό, την κούραση και τη
σύγχυση και υψηλή βαθμολογία στην ενεργητικότητα) (Morgan et
al., 1987, Morgan et al., 1988a, Morgan et al., 1988b).

 Ψυχολογικές δεξιότητες των πρωταθλητών, όταν συγκριθούν με μη

πρωταθλητές (Durand - Bush & Salmela, 1996, 2001)

Μοντέλο αλληλεπίδρασης

 Η συνηθέστερη ερμηνεία

 Σουηδία:

 όσα παιδιά θεωρήθηκαν ταλέντα, είχαν

μεγάλη υποστήριξη από γονείς, συλλόγους
και προπονητές, ενώ όσα δε θεωρήθηκαν,
δεν είχαν παρόμοια ευνοϊκή μεταχείριση
(Carlson, 1993).

 Σχέση με Φαινόμενο Πυγμαλίωνα

Η ανάπτυξη του ταλέντου

Φάσεις και μελέτες

 Ανεξάρτητα από τον τομέα δραστηριοποίησης, η

ανάπτυξη ενός ταλέντου διέρχεται από συγκεκριμένα
στάδια (Bloom, 1985).
 Η Ρομαντική Φάση
 Η Φάση της Ακρίβειας
 Η Φάση της Ολοκλήρωσης

 Στη συγκεκριμένη μελέτη οι 3 αυτές φάσεις είχαν συνολική

διάρκεια 15 με 20 χρόνια και όλα τα άτομα μετακινήθηκαν στις
φάσεις αυτές διαδοχικά (Bloom, 1985).
 Στα πρώτα χρόνια της ενασχόλησης με τη δραστηριότητα.

 Ο ρόλος των γονέων, κυρίως, σε ό, τι αφορά την καλλιέργεια της

θετικής προδιάθεσης για σκληρή δουλειά, είναι σημαντικός.

 Στα πρώτα αυτά χρόνια

 (Πρέπει να) αναπτύσσεται η αγάπη για τη δραστηριότητα, όπου το στοιχείο της

διασκέδασης είναι έντονο

 (Πρέπει να) υπάρχει υποστήριξη από τους σημαντικούς άλλους

 (Πρέπει να) υπάρχει ελευθερία εξερεύνησης της δραστηριότητας (απουσία πολύ

δομημένου περιβάλλοντος)

 (Πρέπει να υπάρχουν) ισχυρές δόσεις επιτυχίας.

Η Φάση της Ακρίβειας

 Στα ενδιάμεσα χρόνια ενασχόλησης

 ο ρόλος του προπονητή είναι καθοριστικός,

επειδή πρέπει να διασφαλίσει τη μακροχρόνια
αφοσίωση του ταλέντου, προκειμένου να
αναπτυχθεί η τεχνική επιδεξιότητα.
 Η Φάση της Ολοκλήρωσης

 Συντελείται στα ύστερα χρόνια της ενασχόλησης.

 Ο ρόλος του προπονητή είναι και πάλι καθοριστικός,
αφού συνεχίζεται η σκληρή δουλειά, με πολύωρες
καθημερινές προπονήσεις και βασική επιδίωξη την
ιδανική απόδοση.

Εφαρμογές: Συστάσεις προς τον προπονητή

 Κατά τη Ρομαντική Φάση:

 Να ενσταλάξει στα παιδιά την αγάπη για το άθλημα.
 Να δημιουργήσει ένα παιδοκεντρικό οικογενειακό κλίμα στην
προπόνηση.
 Τα παιδιά πρέπει να μυηθούν στη νοοτροπία της σκληρής δουλειάς.
 Τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να αυτοπειθαρχούν και να είναι
υπεύθυνα (πρέπει να γνωρίζουν τι ακριβώς συνιστά υπεύθυνη
συμπεριφορά).
 Καθοριστικό στοιχείο για να συνεχίσουν το άθλημα είναι οι πολλαπλές
μορφές επιτυχίας που πρέπει να βιώσει το παιδί στο αθλητισμό
περιβάλλον.
 Συστάσεις προς τον προπονητή

 Κατά τη Φάση της Ακρίβειας:

 Διαρκεί συνήθως 4-6 χρόνια και το προπονητικό περιβάλλον πρέπει να είναι
δομημένο και να συντελείται συστηματική μάθηση του αθλήματος.

 Η έμφαση της προπόνησης δίνεται στην εκμάθηση των επιδεξιοτήτων του

αθλήματος.

 Ο αθλητής πρέπει να πιστεύει στην τεχνική επάρκεια του προπονητή.

 Οι γονείς κάνουν θυσίες και σε χρήματα και σε χρόνο, γιαυτό και το μεγάλο
ενδιαφέρον τους για την πρόοδο του παιδιού τους πρέπει να δικαιολογείται.

 Γίνεται η μετάβαση από την αναψυχική μορφή συμμετοχής και η εμπέδωση

ταυτότητας ως αθλητή στο συγκεκριμένο άθλημα.

Συστάσεις προς τον προπονητή

 Κατά τη Φάση της Ολοκλήρωσης

 Ο αθλητής έχει «κατακτήσει» την τεχνική του αθλήματος και
επιζητεί περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες για να βελτιώσει
την απόδοσή του.

 Ο αθλητής βρίσκεται σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπου

όλοι έχουν παρόμοιους στόχους και εργάζονται σκληρά να
τους πετύχουν.

 Ο αθλητής πρέπει να αισθάνεται σίγουρος ότι έχει την

καλύτερη τεχνική καθοδήγηση και για το λόγο αυτό ο
προπονητής πρέπει να πείθει με τις τεχνικές του υποδείξεις.
Μελέτες

Σουηδία: πορεία υψηλού επιπέδου παικτών του τένις (Carlson, 1997)

 Πριν την ηλικία των 14 χρόνων, οι παίκτες αυτοί μετείχαν σε

περισσότερα του ενός αθλήματα
 Η πρώιμη εξειδίκευση και η επαγγελματική προπόνηση δε διευκόλυνε
την ομαλή ανάπτυξη των αθλητών.
 Η ανάπτυξη του ταλέντου συνεπάγεται και την ανάπτυξη μιας ώριμης
προσωπικότητας, που θα επιτρέπει στο άτομο να αντιμετωπίζει τις
δυσκολίες που συναντάει, τη δαπάνη περισσότερου χρόνου στη
δραστηριότητα, λιγότερου χρόνου με τους φίλους, κ. ά.
 Οι μαθητές δε θα ανέπτυσσαν το ταλέντο τους, αν δεν αγαπούσαν τη
δραστηριότητά τους (εσωτερικά κίνητρα), δουλεύοντας παράλληλα
σκληρά για την επίτευξη των στόχων τους και ότι δε θα προσέγγιζαν
την επιτυχία, αν δεν είχαν την υποστήριξη ενηλίκων που τους
φρόντιζαν.
Ανάπτυξη του ταλέντου (πρωταθλητές επιπέδου Ολυμπιακών Αγώνων)
(Gould et al., 2002).

 Με τη χρήση αναλυτικών συνεντεύξεων μελετήθηκαν

10 Αμερικανοί, συνολικά κάτοχοι 32 Ολυμπιακών
μεταλλίων, οι αντίστοιχοι προπονητές τους και, για
κάθε περίπτωση, ένας γονέας ή άλλος κηδεμόνας.

 Ο σκοπός της μελέτης ήταν να εντοπίσει τα

ψυχολογικά χαρακτηριστικά των πρωταθλητών αυτών,
καθώς και τη συνεισφορά άλλων προσώπων, θεσμών
ή στρατηγικών στην ανάπτυξή τους.

Τα σημαντικότερα ευρήματα

 Είχαν την ικανότητα να  Ήταν δεκτικοί στην προπόνηση

αντιμετωπίζουν και να ελέγχουν το (coachability).
άγχος.
 Χαρακτηρίζονταν από
 Είχαν υψηλή αυτοπεποίθηση και προσαρμοστική τελειοθηρία
διανοητική ανθεκτικότητα. (adaptive perfectionism).

 Είχαν αθλητική ευφυΐα.  Είχαν δεχθεί σημαντικές

 Μπορούσαν να εστιαστούν στη
δραστηριότητα και να μπλοκάρουν
τις εξωτερικές πηγές περίσπασης της
προσοχής.
 Ήταν ανταγωνιστικοί, αισιόδοξοι και
εργατικοί.
 Έθεταν στόχους και τους
πετύχαιναν.
ψυχολογικές επιρροές από άτομα
ή φορείς.
 Σημαντική συμβολή της
οικογένειας, του αθλητικού
(προπονητές και λοιπό
επιστημονικό επιτελείο), καθώς
και μη αθλητικού περιβάλλοντος
(δάσκαλοι και καθηγητές, φίλοι)
και, τέλος, της προπονητικής
διαδικασίας καθαυτής.
 Συνεπώς

Πρώιμη εξειδίκευση
ή
ενασχόληση με ποικιλία
αθλητικών δραστηριοτήτων;

 Επιχειρήματα και δεδομένα υπέρ της πρώιμης

εξειδίκευσης
 «Σκόπιμη προπόνηση» (deliberate practice”) (Ericsson και
συνεργάτες του (1993):

 αναγκαιότητα προπόνησης σε πλήρη ένταση, με απόν

το στοιχείο της ευχαρίστησης και μοναδικό στόχο τη
βελτίωση της απόδοσης.
 Μελέτες με μουσικούς (ηλικία έναρξης τα 5 έτη)
 η αναγκαιότητα χρήσης της σκόπιμης προπόνησης έχει
εφαρμογή σε κάθε δραστηριότητα, όπου επιδιώκονται
επιδόσεις.
 Επιχειρήματα και δεδομένα υπέρ της πρώιμης
εξειδίκευσης
 Ο βασικός ισχυρισμός: οι νέοι αθλητές που δεν εφαρμόζουν
τη σκόπιμη προπόνηση, από πολύ νωρίς, ποτέ δεν πρόκειται
να έχουν την απόδοση εκείνων που την εφαρμόζουν.
 Οι δύο συνισταμένες: ο Νόμος Ισχύος της Προπόνησης (power
law of practice) (Newell & Rosenbloom, 1981) και ο Κανόνας των Δέκα
Χρόνων (10-year law) (Simon & Chase, 1973), που
πρωτοδιατυπώθηκαν παλαιότερα.

 Κανόνας των Δέκα Χρόνων ή 10.000 ωρών

 Το ελάχιστο χρονικό διάστημα, πλήρους αφοσίωσης

στο άθλημα, που απαιτείται για κορυφαίες επιδόσεις
είναι τα δέκα χρόνια.

 Στον αθλητισμό ο κανόνας αυτός επιβεβαιώθηκε με

αθλητές της κολύμβησης (Kalinowski, 1985), παίκτες του
τένις (Monsaas, 1985) και δρομείς αποστάσεων (Wallingford,
1975).
 Ο Νόμος Ισχύος της Προπόνησης
 Στην αρχή της προπόνησης ο ρυθμός βελτίωσης είναι υψηλός,
αλλά στη συνέχεια, με την πάροδο του χρόνου, μειώνεται.
 Με άλλα λόγια, όσο περισσότερη προπόνηση κάνει κάποιος τόσο
καλύτερα τα αποτελέσματα, αλλά οι περαιτέρω βελτιώσεις
καθίστανται όλο και δυσκολότερες.
 Στις παραπάνω μελέτες του Ericsson με μουσικούς, αυτοί που
εξασκήθηκαν επί 10. 000 ώρες είχαν καλύτερα αποτελέσματα
από όσους δαπάνησαν 7. 000 ώρες.
 Στην πράξη περίπου 4.000-5.000 ώρες
 Συμπέρασμα: όσο νωρίτερα αρχίσει η σκόπιμη προπόνηση τόσο
καλύτερα τα αποτελέσματα, αρκεί η προπόνηση να συνάδει με
τις κρίσιμες φάσεις της γνωστικής και βιολογικής ανάπτυξης.

 Κριτική της πρώιμης εξειδίκευσης

 Η πρώιμη εξειδίκευση είναι πιθανό να περιορίσει την
ολόπλευρη ανάπτυξη των κινητικών δεξιοτήτων ενός
αθλητή, κάτι που, ως συνέπεια, μπορεί να παρεμποδίσει
τη μεταγενέστερη συμμετοχή του ατόμου σε
εναλλακτικές φυσικές δραστηριότητες (Wiersma, 2000).

 Κίνδυνος από την πρώιμη εξειδίκευση, που αφορά στην

ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του ατόμου, αφού η
αποκλειστική και έντονη απασχόληση ενός νέου ατόμου
με τον αθλητισμό, σε μικρή ηλικία, θα οδηγήσει στην
κοινωνική του απομόνωση.
  Κριτική της πρώιμης εξειδίκευσης
 Ο μεγαλύτερος, πάντως, κίνδυνος από την πρώιμη
εξειδίκευση αφορά στην αθλητική εγκατάλειψη, που
συνήθως επέρχεται όταν απουσιάζει η ευχαρίστηση από
τη συμμετοχή.

 Ενδεικτικά, σε σχετική μελέτη, βρέθηκε ότι ο βασικός

λόγος μετακίνησης σε άλλο άθλημα ή η αιτία
εγκατάλειψης του αθλητισμού συνολικά, κατά τα πρώτα
στάδια της αθλητικής συμμετοχής, ήταν η απουσία
ευχαρίστησης (Butcher et al., 2002).

 Κριτική της πρώιμης εξειδίκευσης

 Υπαρκτός κίνδυνος από την πρώιμη εξειδίκευση σε ένα άθλημα
 σε πολλές περιπτώσεις, το άθλημα που επιλέγεται δεν είναι εκείνο
που ταιριάζει στις ικανότητες που έχει ένας αθλητής.
 στο 98% των περιπτώσεων, όσοι εξειδικεύονται σε ένα άθλημα
νωρίς, δε φτάνουν στα υψηλότερα επίπεδα απόδοσης του
αθλήματος αυτού
 στις περιπτώσεις αυτές τα ποσοστά της εγκατάλειψης του
αθλήματος ή του «καψίματος», λόγω αυξημένης πίεσης είναι
μεγάλα (Wiersma, 2000).
 Κριτική της πρώιμης εξειδίκευσης
 Η πρακτική της πρώιμης εξειδίκευσης ήταν διαδεδομένη σε χώρες όπως η
πρώην Σοβιετική Ένωση
 αλλά αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η πρώιμη αθλητική
εξειδίκευση δεν οδήγησε σε καλύτερες επιδόσεις
 ισχύει μάλλον το αντίθετο, ότι, δηλαδή, η ενασχόληση με ποικιλία
αθλημάτων στα αρχικά στάδια είναι πιο επωφελής για την
ανάδειξη του ταλέντου και την επίτευξη μελλοντικών επιδόσεων
(Bompa, 1995).

 Ερευνητικά δεδομένα:
 Η πρώιμη εξειδίκευση δε συνιστά ουσιαστικό παράγοντα για τις
επιδόσεις των ενηλίκων αθλητών.
 Επαγγελματίες παίκτες του baseball:
 κατά τη νεαρή ηλικία, είχαν ασχοληθεί με ποικιλία φυσικών
δραστηριοτήτων (Hill, 1993)
 Ποδοσφαιριστές:
 η ηλικία εξειδίκευσής τους ήταν τα 16 χρόνια (Ward et al., 2004)
 Κολυμβητές:
 Όσοι εξειδικεύθηκαν νωρίς, είχαν λιγότερο χρόνο στις εθνικές ομάδες
και τερμάτισαν τις αθλητικές τους καριέρες νωρίτερα από τους
αθλητές που εξειδικεύτηκαν αργότερα (Barynina & Vaitsekhovski, 1992).
 Μόνο ένα στα τέσσερα παιδιά (25%), που επέδειξαν αθλητική
υπεροχή στο δημοτικό σχολείο, εξακολουθούν να υπερέχουν και
στο γυμνάσιο (Clark, 1971).
 Κλασική μελέτη του Medford (Medford Boys Growth Study,
1956-1968) με αγόρια, στην οποία ζητήθηκε από τους
γυμναστές να αξιολογήσουν τις ικανότητες των αθλητών
στις ηλικίες του δημοτικού σχολείου και στη συνέχεια στο
γυμνάσιο.
 Το συμπέρασμα: οι ικανότητες ενός ταλέντου στην ηλικία του
δημοτικού σχολείου δεν μπορούν να προβλέψουν αντίστοιχες
ικανότητες στην ηλικία του γυμνασίου, καθώς υπεισέρχονται
παράγοντες που σχετίζονται με την πρόωρη ή την καθυστερημένη
ωρίμανση των παιδιών.

Η εγκατάλειψη του
αθλητισμού
 Η συμμετοχή των παιδιών στον αθλητισμό είναι υψηλή στις
ηλικίες μεταξύ 10-13 χρ. και στη συνέχεια αρχίζει να μειώνεται,
λόγω εγκατάλειψης, έως τα 18 χρ., όπου μόνο ένα μικρό
ποσοστό εξακολουθεί να μετέχει ενεργά (Ewing & Seefeldt,
1989).

 Σε ό, τι αφορά την εγκατάλειψη, στις ΗΠΑ υπάρχουν

εκτιμήσεις ότι 30% περίπου (Sapp & Haubenstricker, 1978) ή
πιο πρόσφατα το 35% (Petlichkoff, 1996) των παιδιών,
εγκαταλείπουν τον οργανωμένο αθλητισμό.

 Άλλες εκτιμήσεις για την εγκατάλειψη του οργανωμένου

αθλητισμού στις ηλικίες μεταξύ 10-17 στις ΗΠΑ, αναφέρουν
ποσοστό 80% (Roberts, 1993).

 Στη Νορβηγία το ποσοστό των ποδοσφαιριστών 13-16 χρ.

που εγκαταλείπει ανέρχεται σε 22% (Skard & Vaglum, 1989)

 Στη Γαλλία, για τις ίδιες ηλικίες και για το χρονικό διάστημα
1980-1996, το ποσοστό των ποδοσφαιριστών που
εγκαταλείπει είναι μεταξύ 14% και 17%.
 "η σύγκρουση ενδιαφερόντων"
 αποτελεί το βασικό λόγο, που πολλά παιδιά εγκαταλείπουν το άθλημά τους (Fry,
McCle

 υπερβολική έμφαση που δίνεται στη νίκη

 η έλλειψη επιτυχίας
 η πλήξη
 η μικρή βελτίωση της επιδεξιότητας
 το υπερβολικό αγωνιστικό στρες (Gould, 1984).
 Οι παραπάνω αιτίες αποτυπώνονται σε εκφράσεις των παιδιών, όπως ότι
εγκατέλειψαν επειδή «ο προπονητής μου έβαλε τις φωνές, όταν έκανα ένα
λάθος», «ποτέ δεν έπαιζα», και «δεν ήμουν αρκετά καλός» (Anshel, 2003)

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ
 Η συμπεριφορά ενός ατόμου καθορίζεται από την ύπαρξη εσωτερικής ή εξωτερικής
παρακίνησης και των πιέσεων που ασκούνται από το περιβάλλον.

 Οι πιέσεις αυτές εντάσσονται σε δύο κατηγορίες, η πρώτη εκ των οποίων καλλιεργεί

μια εξωτερική εστία ελέγχου, που μειώνει την αίσθηση ελέγχου και την εσωτερική
παρακίνηση του ατόμου, ενώ η δεύτερη καλλιεργεί τον αυτοκαθορισμό (self
determination), ενισχύει την εσωτερική παρακίνηση και την εσωτερική εστία
ελέγχου.

 Παραδείγματα της πρώτης κατηγορίας περιβαλλοντικών πιέσεων είναι οι προσδοκίες

των άλλων, η αυστηρή επίβλεψη, η υπόσχεση για παροχή ανταλλαγμάτων, κ. ά.

 Παραδείγματα της δεύτερης κατηγορίας είναι ο καθορισμός προσωπικών στόχων από

τον αθλητή και η συμμετοχή του στη διαμόρφωση του προπονητικού περιβάλλοντος.

 Σύμφωνα με τη θεωρία, η εσωτερική παρακίνηση ενδείκνυται, καθώς ο αθλητής

αισθάνεται ικανός να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του προπονητικού έργου.

 Το άτομο παρακινείται επειδή επιθυμεί να επιδείξει την ικανότητά του (επάρκεια) και για το
λόγο αυτό επιχειρεί να επιδείξει τις επιδεξιότητες που κατακτά.

 Ως συνέπεια, ο αθλητής αισθάνεται θετικά και ευχάριστα, όταν είναι πετυχημένος και για το
λόγο αυτό συνεχίζει τη συμμετοχή, ενώ, όταν αισθάνεται ότι έχει περιορισμένες προοπτικές να
επιδείξει επάρκεια, δεν επιμένει πολύ στη δραστηριότητα, με συνέπεια να εγκαταλείψει.

 Τα κίνητρα που καθοδηγούν τη συμπεριφορά του αθλητή είναι εσωτερικά ή εξωτερικά.

 Όταν τα κίνητρα που κυριαρχούν είναι εσωτερικά, ο αθλητής επιδιώκει να επιδείξει επάρκεια,
που την αξιολογεί με εσωτερικά κριτήρια και ως συνέπεια αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο της
έκβασης των προσπαθειών του.

 Όταν, όμως, κυριαρχούν τα εξωτερικά κίνητρα, ο αθλητής, κατά κανόνα, αποφεύγει να επιδείξει
επάρκεια, επειδή φοβάται την αποτυχία.

 Συνεπώς, επειδή ο αθλητής αυτός χρησιμοποιεί εξωτερικά κριτήρια για να αξιολογήσει την
ικανότητά του (δεν ασκεί κανένα έλεγχο), διακατέχεται από άγχος και βιώνει δυσφορία.
 Πρακτικές εφαρμογές
 Η Χαμηλή Αντιληπτή Ικανότητα
 Τα παιδιά έως την ηλικία των 8 περίπου χρόνων, στα πρώτα στάδια της αθλητικής
ενασχόλησης, ενδιαφέρονται, κυρίως, να περατώσουν ένα έργο (π.χ. να τερματίσουν
στο δρόμο των 100μ.),

 Στη συνέχεια (8-11 χρ.) αποζητούν την κοινωνική επιδοκιμασία από τους σημαντικούς
άλλους και την εκλαμβάνουν ως ένδειξη επιτυχίας.

 Στην αρχή της εφηβείας, όμως (11 περίπου χρόνων) ενδιαφέρονται κυρίως να δείξουν
ότι είναι ικανά και τους αρκεί να τερματίζουν στην πρώτη θέση.

 Συχνά, αν δεν τερματίζουν στην πρώτη θέση, θεωρούν ότι δεν έχουν τις απαραίτητες
ικανότητες. Όπως, ήδη, αναφέρθηκε, αρκετές μελέτες έχουν βρει ότι ένας από τους
βασικούς λόγους εγκατάλειψης του αθλητισμού είναι το «δεν ήμουν αρκετά καλός».

 Συνεπώς, η βασικότερη σύσταση που γίνεται προς τους προπονητές είναι να

ερμηνεύουν την έκβαση ενός αποτελέσματος επικαλούμενοι την προσπάθεια που
καταβάλλεται και όχι την ικανότητα (π.χ. ταλέντο).

Πρακτικές εφαρμογές
 Απουσία Κινήτρων Επιτυχίας
 Στη σχετική θεωρία (Nicholls) η επιμονή στον αθλητισμό ή η
εγκατάλειψη, σχετίζονται περισσότερο με το βαθμό στον οποίο το ίδιο
το άτομο πιστεύει ότι επιδεικνύει μεγάλη ικανότητα και όχι τόσο η
έκβαση καθαυτή ενός αγώνα (νίκη, ήττα, λάθη που κάνει, κ.ά.).

 Ταυτόχρονα, κρίσιμος είναι και τρόπος που ερμηνεύει ο αθλητής ένα

αποτέλεσμα.
 Όσοι αθλητές ερμηνεύουν ένα θετικό αποτέλεσμα επικαλούμενοι την ικανότητα και την
προσπάθεια, τείνουν να έχουν καλύτερες επιδεξιότητες και να παραμένουν στον αθλητισμό.

 Αντίθετα, όσοι εγκαταλείπουν τον αθλητισμό, αποδίδουν ένα θετικό αποτέλεσμα στην ευκολία
της φυσικής δραστηριότητας ή την τύχη και ένα αρνητικό αποτέλεσμα στη χαμηλή ικανότητα.
 Πρακτικές εφαρμογές
 Απουσία Κινήτρων Επιτυχίας
 Σε ό, τι αφορά τις μεταβολές σχετικά με την αντίληψη της ικανότητας, παιδιά
ηλικίας 7-9 τείνουν να αποδίδουν ένα αποτέλεσμα στην καταβολή μικρής ή
μεγάλης προσπάθειας.

 Από την ηλικία των 10 περίπου χρόνων μπορούν να κάνουν τη διάκριση μεταξύ
προσπάθειας και ικανότητας. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι τα παιδιά στην
ηλικία αυτή αντιλαμβάνονται την ικανότητα ως δυνατότητα.

 Συνεπώς, όταν ένα παιδί αντιλαμβάνεται ότι η επιτυχία προκύπτει από τη

συνεχή βελτίωση, που οφείλεται στη μεγάλη προσπάθεια και δέχεται τη
σχετική ανατροφοδότηση που επιβεβαιώνει αυτήν τη βελτίωση, οι πιθανότητες
να παραμείνει στον αθλητισμό και να μην εγκαταλείψει είναι μεγάλες.

 Η Χαμηλή Εσωτερική Παρακίνηση

 Το Αγωνιστικό Στρες

Επισκόπηση

 Βασικοί στόχοι οργανωμένων  Το Αθλητικά Προικισμένο Παιδί (Ταλέντο)

προγραμμάτων νεανικού αθλητισμού
 Μοντέλα
 Φάσεις συμμετοχής
 α. γενετικοί παράγοντες

 Η δειγματοληπτική περίοδος (sampling  β. περιβάλλον (αθλητική προπόνηση)

years)
 γ. ψυχολογικά χαρακτηριστικά
 Η περίοδος εξειδίκευσης (specializing years)
 δ. αλληλεπίδραση των παραπάνω.
 Η περίοδος επένδυσης (investment years)
 Φάσεις ανάπτυξης ταλέντου.
 Η Οικογένεια και η Ανατροφή των
Παιδιών  Η Ρομαντική Φάση

 Ο θετικός ρόλος των  Η Φάση της Ακρίβειας

γονέων
 Η Φάση της Ολοκλήρωσης
 Ο αρνητικός ρόλος των
γονέων  Πρώιμη εξειδίκευση ή ενασχόληση με ποικιλία
αθλητικών δραστηριοτήτων;