Köksal ve ark.
Anne Sütünün ‹mmünolojik Özellikleri
Anne Sütünün ‹mmünolojik Özellikleri
Nilgün Köksal*, Handan Aydo¤du**, Ebru fientürk***, Kadriye Perçin***, Hilal Özkan**
* Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, Prof.Dr.
** Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, Uzm.Dr.
*** Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi, Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Anabilim Dal›, Araflt›rma Görevlisi, Dr.
Anne sütü tüm bebekler için özellikle prematüreler ve hasta
yenido¤anlar için ideal bir besindir. Anne sütü içeri¤i bebe¤in
yafl›na ve fizyolojik özelliklerine göre de¤iflen en uygun besleyi-
cidir. Anneler emzirme konusunda desteklenmelidir (1). Ameri-
kan Pediatri Akademisi (AAP) term ve prematüre bebeklerin em-
zirilmesini teflvik eden bir politika izlemektedir (2).
Bebe¤e ilk besin olarak kolostrum verilmesi çok önemlidir.
Bebeklere ilk 6 ay sadece anne sütü verilmeli, alt›nc› ayda ek g›-
dalara geçilmelidir. Anne sütü verilmesine yaflam›n ilk bir y›l› bo-
yunca devam edilmelidir. Anne sütünün temiz bir besin olmas› ve
verilirken biberon gibi bir araç gerektirmemesi nedeniyle de
kontaminasyon riski yoktur, yaln›z anne sütü ile beslenen bebek-
lerde enfeksiyon görülme riski azd›r. Term bebekler ve baz› pre-
term bebekler de do¤umdan sonra emebilecek düzeydedir. Ço¤u
yüksek riskli, çok düflük do¤um a¤›rl›kl› bebek anne sütü alamaz.
Bebek oral alabilecek düzeye gelene kadar anne sütü sa¤›larak
verilmelidir. Baz› merkezlerde donör anne sütü bankalar›, e¤er
anne sütü verilemeyecekse kullan›lmaktad›r (1).
Anne sütünün içeri¤i; gestasyon yafl›na, laktasyon s›ras›nda
ve annenin diyetine ba¤l› olarak de¤iflir. Anne sütü, interlökin,
laktoferrin, lizozim ve yüksek IgA içeri¤ine ba¤l› antienfektif
özelliklere sahiptir. Anne sütü diarenin insidans›n› ve a¤›rl›¤›n›
azalt›r. Ayr›ca antiinflamatuar ajanlar içerir (3).
Geliflmifl ve geliflmekte olan ülkelerde, anne sütü ile beslenen
çocuklarda anne sütü almayanlara göre solunum yollar› enfeksi-
yonlar›, orta kulak iltihab›, üriner sistem enfeksiyonu, menenjit
gibi enfeksiyon hastal›klar› daha az görülmektedir.
Bir yenido¤an›n matür bir immün sistemi yoktur ve efektif bir im-
mün cevap oluflturamaz. Yenido¤anlar do¤umdan önce plasenta
yoluyla ve do¤umdan sonra anne sütüyle ald›klar› antikorlar vas›-
tas›yla kendi immün sistemleri geliflene kadar enfeksiyonlardan
korunurlar. Bu antikorlar annenin dolafl›m›ndaki antikorlar ile ben-
zerdir ve annenin maruz kald›¤› çevresel antijenlere karfl› geliflmifl-
tir. Bu nedenle anne d›fl›ndaki kifliler bebe¤e mümkün oldu¤unca
az dokunmal›d›r. Yenido¤anlar özellikle solunum ve GIS mukozas›
yoluyla elde edilen enfeksiyonlara karfl› hassast›r, enfeksiyonlar›n
lokalizasyonu zay›ft›r ve basit enfeksiyonlar kolayl›kla yay›labilir (1).
Anne Sütünde Bulunan Antimikrobiyal Faktörler
Anne sütünün içerdi¤i proteinler antimikrobiyal aktivite gös-
termektedir. ‹mmunoglobulinler anneden yenido¤ana pasif im-
Prof. Dr. Nilgün Köksal, Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› ABD, 16059 Görükle, Bursa
‹fl Telefon: 0224 44 281 43, Fax: 0224 442 81 43, e-mail: nilgunk@superonline.com
74
Güncel Pediatri 2005 ; 3 : 74-77
münitenin transferini sa¤layan önemli koruyucu proteinlerdir.
Kolostrumda immunoglobulinler yüksek konsantrasyonda bulun-
maktad›r. Anne sütünde immunoglobulinlere ek olarak baflka
proteinlerin de antimikrobiyal aktiviteye sahip oldu¤u gösteril-
mifltir. Bunlardan en önemlileri laktoferrin, laktoperoksidaz, lizo-
zim ve N-asetil-β-D-glukozaminidazd›r (4).
‹mmunglobulinler
Bebekler do¤umda baz› immunoglobulinlere sahiptir, ancak
spesifik antijenlere karfl› kazan›lm›fl yan›t yetersizdir. Üç ana im-
münglobülinden (IgG, Ig A, IgM) sadece IgG plasental bariyeri
geçebilir. Buda spesifik viral enfeksiyonlara karfl› immüniteyi
sa¤lar. Do¤umda bebe¤in IgG düzeyi anneninkine eflittir veya
hafif yüksektir. Bu hayat›n ilk birkaç ay›nda pasif immüniteyi sa¤-
lar. IgA ve IgM plasental bariyeri geçemez ancak fetus taraf›n-
dan yap›labilir. IgM’in eriflkin düzeylere ulaflmas› 2 yafl civar›n-
dad›r. IgM’in rölatif olarak düflük düzeyleri bebe¤i enterik enfek-
siyonlara daha hassas k›lar. Anne sütünde en fazla bulunan im-
munoglobulin IgA’d›r. Bu antikor iki bileflenden oluflmaktad›r ve
salg›sal bilefleni bu antikorun gastrik asit ve sindirim enzimleri
taraf›ndan y›k›lmas›n› önlemektedir. Do¤umda IgA düzeyleri çok
düflüktür ve salg›sal IgA tükrük düzeyleri eriflkin düzeyine 2 ay
civar›nda ulafl›r. Salg›sal IgA barsak ve solunum sisteminde bü-
yük oranlarda bulunmaktad›r; solunum yolu, GIS ve göz enfeksi-
yonlar›na karfl› korur (4).
Laktoferrin
Demir ba¤layan bir glikoproteindir, ilk olarak inek sütünde da-
ha sonra da anne sütünde izole edilmifltir. Sekresyonlarda (anne
sütü, gözyafl›, tükrük, semen) ve lökositlerde yüksek oranlarda
saptanm›flt›r. ‹nek sütünde ki konsantrasyonu yaklafl›k 0.2 gr/lt
iken kolostrumda 0,5-1 gr/lt. kadar yüksek oranda saptanm›flt›r.
Bir çok biyolojik olayda rol oynamaktad›r, antibakteriyal ve anti-
inflamatuar aktivite gösterir.
GIS enfeksiyonlar› üzerine koruyucudur. ‹mmunoglobulin ve
di¤er koruyucu proteinlerle sinerjik olarak lokal, salg›sal immün
sistem içerisinde rol almaktad›r. Dokularda demir ba¤layarak
antioksidan etkisi gösterir. Bir çok mikroorganizma büyüme ve
geliflmeleri için demire ihtiyaç gösterir ve laktoferrin demir kul-
lan›m›n› engelleyerek bakterilerin büyümesini bask›lar. Laktofer-
rin bakteriostatik aktivite gösterir. Özellikle Gram negatif bakte-
rilerden yüksek oranda demire ihtiyac› olanlara (örne¤in koli-
form bakteriler); mastitin major patojeni ve baz› Gram pozitif mik-
Güncel Pediatri 2005 ; 3 : 74-77
roorganizmalara antimikrobiyal etki gösterir. Streptokok ve Vib-
rio cholerae’ya karfl› demir kullan›m›n› engellemeden ba¤›ms›z
etkili bakterisidal etkinli¤i vard›r. Enterik demirin emilimini sa¤-
lar, bu nedenle yaflamlar› için demire ihtiyaç gösteren enteropa-
tojenik E.coli’nin oluflturdu¤u enfeksiyonlar› önler (5).
Laktoperoksidaz
Peroksidaz enzimleri oksidatif mekanizmalara ba¤l› olarak bak-
terileri öldürür. Peroksidaz aktivitesi bir çok ekzokrin bez salg›la-
r›nda (tükürük, göz yafl›, bronfliyal sekresyonlar, intestinal sekres-
yonlar ve süt) mevcuttur. Süt peroksidaz› laktoperoksidaz olarak
adland›r›lmaktad›r ve anne sütünde bulunan immunoglobulin d›fl›
koruyucu proteinlerden birisidir, meme bezinde mikrobiyal invaz-
yon üzerine de koruyucu rolü olan bir enzimdir. ‹nek sütüyle kar-
fl›laflt›r›ld›¤›nda anne sütü daha yüksek laktoferrin ve lizozim içe-
rirken, laktoperoksidaz aktivitesi 20 kat daha düflüktür (4).
Lizozim
Özellikle anne sütü olmak üzere bir çok türün sütünde bulun-
maktad›r. C-lizozim ve g-lizozim olamak üzere iki tipi vard›r. An-
ne sütünde c tipi bulunmaktad›r. ‹nek sütü her iki tipi de içermek-
tedir, bu iki tip bir çok vücut s›v›s›nda ve midesinde bulunmakta-
d›r. Lizozim bakteri hücre duvar›n›n bir parças› olan peptidogli-
kan›n iki bilefleni aras›ndaki glikosidik ba¤›n oluflumunu önleye-
rek bakterileri öldürür. ‹nek sütünde lizozim aktivitesi belirlene-
memektedir ve ›s›ya dayan›ks›zd›r, anne sütünde ise bu aktivite
yüksektir. Kolostrumda ise lizozim konsantrasyonu çok yüksek-
tir. Bu enzimin fonksiyonlar› laktoferrin ve IgA ile iliflkilidir. Özel-
likle lizozimin E. coli üzerindeki etkisi IgA ile birlikte olmaktad›r.
Sütte düflük oranda bulunan askorbat ve peroksit ile birlikte ba-
z› salmonella türlerine lizis etkisi gösterir. Sütün ›s›t›lmas› E. coli
üzerine lizozimin aktivitesini azaltmaktad›r. Lizozim ayn› zaman-
da hasar gören dokuya nötrofillerin göçünü s›n›rland›rarak anti-
inflamatuar bir ajan gibi fonksiyon göstermektedir (5).
‹mmun hücreler
Anne sütünde immün hücreler de bol miktarda bulunmakta-
d›r, bunlar lökositlerdir.
En fazla kolostrumda bulunmaktad›r, bunlar›n ço¤u nötrofildir.
Bebeklerin barsaklar›nda bu nötrofiller fagosit gibi davranmaya
devam etmektedir. Do¤umdan 6 hafta sonra kaybolurlar. Bunlar›n
ayn› zamanda memeyi enfeksiyondan korumak gibi fonksiyonlar›
oldu¤u düflünülmektedir. ‹kinci s›kl›kta makrofajlar bulunmaktad›r,
kolostrumdaki lökositlerin %40’›n› oluflturmaktad›r. Anne sütünde
bulunan nötrofillerden daha aktiftir. Ayn› zamanda lizozim üretir ve
bu flekilde GIS’deki miktar›n› art›r›r. Lenfositler anne sütündeki lö-
kositlerin %10’unu oluflturur, bunlar›nda %20’si antikor üreten B
lenfositlerdir. Geri kalan› ise enfekte hücreleri direkt öldüren ya da
immün sistemin di¤er komponentlerinin göçünü sa¤layan kimyasal
uyar›lar› gönderen T lenfositlerdir. Anne sütündeki lenfositler E.
coli infeksiyonu varl›¤›nda ço¤al›rlar (6 ).
Di¤er Anti-Enfektif Faktörler
Anne sütündeki baz› hormonlar (örne¤in kortizol ve baz› prote-
inler örne¤in epidermal büyüme faktörü, sinir büyüme faktörü, in-
sülin-benzeri büyüme faktörü ve somatomedin C) mukozal bir ba-
riyer oluflturarak mikroorganizmalar›n invazyonunu engeller (3).
‹nterferon anne sütünde bulunan ve lökositler taraf›ndan üre-
tilen en önemli antiinfektif ajand›r, güçlü bir antiviral etkinli¤i
vard›r (4).
Köksal ve ark. Anne Sütünün ‹mmünolojik Özellikleri
Bifidus faktör anne sütünde bulunur ve barsak floras›nda bu-
lunan Gr(+) basillerin özellikle Lactobacillus bifidus’un büyüme-
sini tetikleyerek patojen mikroorganizmalar›n ço¤almas›n› en-
geller (5).
Anne sütünde bulunan ve musin olarak adland›r›lan, protein
ve karbonhidratlardan oluflan büyük bir molekül bulunmaktad›r.
Bunlar bakteri ve virüsleri ba¤lama kapasitesine sahiptir (3).
B12 ba¤lay›c› protein mikroorganizmalar› B12 vitamininden
yoksun b›rakarak, büyümelerini engelleyerek antibakteriyel et-
kinlik gösterir (4).
Serbest ya¤ asitleri, suçiçe¤i virüsü gibi zarfl› virüslerin
membranlar›n› hasarlayarak mikroorganizman›n ölümüne neden
olur (3).
Fibronektin, kendisine karfl› spesifik antikoru bulunmayan
mikroorganizmalar›n fagositler taraf›ndan fagositozunu art›r›r.
Salg›sal IgA gibi fibronektin de inflamasyonu azalt›r, inflamasyon
nedeniyle hasarlanm›fl dokular›n tamirine yard›m eder (3).
Anne sütünde bulundu¤u düflünülen ve henüz tan›mlanama-
yan baz› maddelerin bebe¤in lizozim, laktoferrin ve salg›sal
IgA’y› kendisinin üretmesini stimüle etti¤i düflünülmektedir. Bu
üç madde anne sütü ile beslenen bebeklerin idrarlar›nda yüksek
oranda bulunmufltur ve bebe¤in üriner sistem mukozas›nda üre-
tildi¤i düflüncesine var›lm›flt›r (4).
Anne sütünde bulunan ancak bilinmeyen baz› maddelerin de
bebeklerin kendi fibronektinin üretimine yol açt›¤›n› baz› kan›tlar
göstermektedir (7).
Granülosit koloni uyar›c› faktör (G-CSF) lökosit üretimi için
bafll›ca uyar›c›d›r. Anne sütü önemli miktarda G-CSF içerir. Term
ve preterm bebeklerin annelerinin sütlerinde G-CSF do¤umda ve
6 hafta sonras›na kadar saptanabilir. Zaman›nda do¤um yapan
annelerin sütlerinde prematüre do¤um yapan annelerin sütleri-
ne göre 2 kat daha fazla miktarda G-CSF bulunmufltur, bu da G-
CSF’ün gestasyon boyunca üretiminin giderek artt›¤›n› düflündü-
rür. Do¤umdan sonraki ilk 24 saat içinde anne sütündeki G-CSF
düzeyleri di¤er günlere göre daha yüksek saptanm›flt›r. Formula
mamalara eklenen G-CSF’in sadece %5’i sindirim sonras›nda
barsaklarda kal›rken, anne sütündeki G-CSF’in %85’ inden fazla-
s› sindirim sonras›nda barsaklarda kalmaktad›r. Yap›lan çal›fl-
malarda anne sütündeki G-CSF’ in sindirim esnas›nda korunma-
s›n› sa¤layan baz› özellikleri belirlenmeye çal›fl›lm›fl ve bebekle-
rin bu proteini absorbe etmifl olabilecekleri düflünülmüfltür (8).
Baz› araflt›rmac›larda barsaklarda G-CSF reseptörlerini sapta-
m›flt›r (9).
G-CSF reseptörleri enterosit villuslar›nda bol miktarda bulun-
maktad›r ve bu reseptör ile iliflkili spesifik proteinler (Janus Tiro-
zin kinaz I, Janus Tirozin kinaz II ve Tirozin kinaz II) bu hücrele-
rin sitoplazmalar›nda bulunmaktad›r (9).
Anne sütü özelikle kolostral fazda önemli miktarlarda oligo-
sakkarit içermektedir. Hayat›n ilk ay› içerisinde anne sütü ile
beslenen bebeklerin idrar›nda yüksek oranda oligosakkarit tes-
pit edilmifltir. Hamileli¤in son trimestri, emziren anneler ve baz›
metabolik hastal›¤› olan kifliler d›fl›nda di¤er insanlarda idrarda
eser miktarda bulunur. Bu oligosakkaritler konak hücre yüzeyin-
deki reseptörlerle benzerlik gösterirler, bakteriyel adezyonun in-
hibisyonu yoluyla enfeksiyonlara, özellikle üriner sistem enfeksi-
yonlar›na karfl› koruyucu etki göstermektedirler (10). Anne sü-
tündeki oligosakkaritler farenks ve yanak epitel hücrelerine
Streptococcus pneumoniae’n›n adezyonunu engeller.
75
 Köksal ve ark. Anne Sütünün ‹mmünolojik Özellikleri
Anne sütü çok miktarda ksantin oksidaz içermektedir. Ksan-
tin oksidaz ve nitritler birlikte yenido¤an gastrointestinal siste-
minde nitrikoksitin oluflumuna yol açar, oluflan nitrik oksitin En-
terobactericia, E. coli ve Salmonella enteritidis’in metabolizma-
s›n› bask›lad›¤› gösterilmifltir (11).
Anne Sütü ve Enfeksiyon
Bebeklerin anne sütü ald›¤› dönemde daha az ciddi solunum
enfeksiyonu ve ishal oldu¤u ve hastaland›klar›nda da daha az
dehidrate kald›klar› ve daha az hastaneye yatma ihtiyac› oldu¤u
saptanm›flt›r. Anne sütünün enfeksiyonlar üzerine koruyucu et-
kisini göstermek için 1992-1993 y›llar› aras›nda 212 çok düflük
do¤um a¤›rl›kl› preterm bebek üzerinde yap›lm›fl bir çal›flmada
enfeksiyon insidans›, anne sütü alanlarda %29.3, formula ile
beslenenlerde %47.2, sepsis insidans› anne sütü alanlarda
%19.5, formula ile beslenenlerde %32.6 bulunmufltur (12).
Akut Otitis Media
Anne sütünün orta kulak enfeksiyonlar›ndan 4 mekanizmayla
korudu¤u gösterilmifltir:
1) Anne sütünde bir çok antibakteriyel madde vard›r
2) Anne sütü alan bebekler daha dik pozisyonda beslenir, bu
sayede sütün östaki borusuna kaçmas› önlenir, ayn› zamanda
kaçan anne sütü formulaya göre orta kula¤› daha az irrite eder.
3) Anne sütü alan bebekler daha az s›kl›kta ve daha az ciddi
so¤uk alg›nl›¤› geçirir, bu da daha az akut otitis media demektir.
4) Anne sütü alan bebeklerde daha az allerji oluflur. Orta ku-
lakta oluflan effüzyon daha azd›r, bu da bakteriel ço¤almay› en-
geller.
Yenido¤an ve süt çocuklu¤u döneminde tekrarlayan akut oti-
tis media ve solunum yolu enfeksiyonlar›n›n risk faktörlerini
araflt›rmak için 1990’da yap›lan bir çal›flmada, k›sa süreli anne
sütü ile beslenmenin en önemli risk faktörü oldu¤u belirlenmifltir
(13). Akut otitis media risklerini araflt›ran 1989’da yap›lan bir ça-
l›flmada, erkek cinsiyet, kardefl öyküsü ve emzirmemenin en
önemli faktörler oldu¤u saptanm›flt›r (14).
‹sveç’te 1994’de yap›lan bir çal›flmada anne sütü almayan 2, 6
ve 10 ayl›k çocuklar›n, anne sütü alan ayn› yafltaki çocuklara gö-
re daha yüksek oranda orta kulak enfeksiyonu epizodu bulun-
mufltur (15).
Haemophilus influenza tip B enfeksiyonlar›
Haemophilus influenza tip B enfeksiyonlar›nda risk faktörleri
üzerine yap›lan bir çal›flmada, 6 aydan küçük bebeklerde emzir-
menin koruyucu rolü oldu¤u saptanm›flt›r (16).
Anne sütünde bulunan salg›sal IgA’n›n Haemophilus influen-
zan›n nasofarengeal kolonizasyonuna karfl› koruyucu etkisi ol-
du¤u gösterilmifltir. (17)
Diyare
Anne sütü ile beslenen bebeklerde rotavirüs enfeksiyonlar›n-
da anlaml› derecede azalma saptanm›flt›r (18). Bir yafl›n alt›nda-
ki çocuklar›n anne sütü ile beslendikleri dönemlerde formula
mama ile beslenenlere göre akut diyare insidans› daha düflük
saptanm›flt›r (19-21). Endüstrileflmifl toplumlarda formula ile bes-
lenen bebeklerde ishal riskinde 3-4 kat artm›fl bulunmaktad›r.
Orta ve a¤›r rotavirüs enfeksiyonlar› formula ile beslenen bebek-
lerde 5 kat daha yayg›nd›r (22).
Solunum yolu enfeksiyonlar›
Anne sütü almayan bebeklerde alanlara göre y›lda 2 veya da-
76
Güncel Pediatri 2005 ; 3 : 74-77
ha fazla solunum yolu enfeksiyonu ata¤› geçirme riski iki kat da-
ha fazla bulunmufltur (23). Sigara içen annelerin bebeklerinde
yap›lan bir çal›flmada, anne sütü almayanlarda solunum yolu en-
feksiyonlar› 7 kat daha fazla saptanm›flt›r. Emzirmenin sigaran›n
olumsuz etkilerini azaltt›¤› saptanm›flt›r (24). Hayat›n ilk y›l› içeri-
sinde emzirme ile daha düflük RSV enfeksiyonu insidans› aras›n-
da iliflkili bulunmufltur (23).
‹drar yolu enfeksiyonu
Enfeksiyon geliflimi için epitel yüzeyine bakteriyel adezyon ol-
mal›d›r. Adezyon bakterinin konak hücre yüzeyindeki spesifik re-
septörlere ba¤lanmas›d›r. Bir çok reseptör hücre membran› üze-
rinde yer alan, yap›s›nda oligosakkarit bulunan glikoprotein ve
glikolipidlerden oluflur. Hayat›n ilk ay› içerisinde anne sütü ile
beslenen bebeklerin idrar›nda yüksek oranda oligosakkarit tes-
pit edilmifltir. Bu oligosakkaritler konak hücre yüzeyindeki re-
septörlerle benzerlik gösterir ve bakteriyel adezyonun bask›lan-
mas› yoluyla enfeksiyonlara karfl› özellikle üriner sistem enfeksi-
yonlar›na karfl› koruyucu etkiye sahiptir (25,26).
Lizozim, laktoferrin ve salg›sal IgA, anne sütü ile beslenen
bebeklerin idrarlar›nda da yüksek oranda bulunmufltur. Anne
sütü ile beslenen bebeklerde bu moleküllerin emilememesine
ba¤l› olarak üriner sitem mukozas›nda üretildi¤i düflüncesine
ve sonuç olarak anne sütünün lokal olarak immüniteyi art›rd›¤›
sonucuna var›lm›flt›r. Anne sütü ile beslenen bebeklerin daha
düflük edinilmifl idrar yolu enfeksiyonuna sahip oldu¤u görül-
müfltür (25).
Herpes virus enfeksiyonlar›
Anne sütünün herpes virus Tip II kontaminasyonuna karfl› ye-
nido¤anlar› korumada rol oynad›¤› saptanm›flt›r (27).
Prematürelerde anne sütünün enfeksiyonlardan koruyucu etkisi
Prematür bebekler için anne sütünün di¤er bir avantaj›, nek-
rotizan enterokolit (NEK) ve geç sepsis geliflimini önlemesidir.
Anne sütü ile beslenen bebeklerin beslenmeyi daha iyi tolere et-
ti¤i saptanm›flt›r (12). Çok düflük do¤um a¤›rl›kl› bebeklerde, for-
mula ile beslenenler anne sütü alanlar ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda,
NEK insidans›n›n 20 kat artt›¤› görülmüfltür (28).
Otuz dört haftan›n alt›ndaki çok düflük do¤um a¤›rl›kl› bebek-
ler, 34. haftadan sonra anneden transplasental olarak geçen
Ig’lerden yararlanamazlar (29). Bu bebekler yenido¤an yo¤un
bak›m ünitesinde yat›fllar› s›ras›nda patojenik mikroorganizma-
larla karfl› karfl›ya kal›rlar ve bu dönemde anne sütüyle ald›klar›
defans faktörlerinden yarar sa¤layabilirler (30-31).
Preterm bebeklerin annelerinin sütündeki, salg›sal IgA, lizo-
zim, laktoferrin, interferon konsantrasyonlar› term bebeklerin
annelerinin sütleriyle karfl›laflt›r›ld›¤›nda daha yüksek oranda ol-
du¤u saptanm›flt›r (32-35).
Anne sütü ile beslenen preterm bebeklerde sepsis insidans›
ve mortalitesi daha düflük bulunmufltur. Ayr›ca anne sütü ile er-
ken enteral beslenmenin geç sepsis riskini önemli ölçüde azalt-
t›¤› saptanm›flt›r (36).
Preterm çok düflük do¤um a¤›rl›kl› bebeklerde anne sütünün,
enfeksiyonlar üzerine koruyucu etkisini de¤erlendirmek için ya-
p›lan iki çal›flmada doz ile iliflkisi de¤erlendirilmifl ve çal›flmala-
r›n birinde 50 ml/kg/gün ve daha fazla anne sütü ile beslenen be-
beklerde sepsis oranlar› daha düflük bulunmufltur (37).
Afl› yan›t›n› artt›rma
‹mmunize bebeklerde antikor düzeyleri anne sütü alanlarda
formula mama ile beslenenlere göre daha fazla bulunmufltur. Bu
Güncel Pediatri 2005 ; 3 : 74-77
bulgular emzirmenin ilk bir y›lda aktif humoral immun yan›t› art-
t›rd›¤›n› gösteren güçlü kan›tlard›r (38). Anne sütü ile beslenen
bebeklerde, formula mama ile beslenen gruba göre antikor dü-
zeyleri anlaml› derecede yüksek bulunmufltur. Ayr›ca anne sütü
ile beslenen bebeklerde peroral ve parenteral afl›lara serum ve
salg›sal yan›tlar›n daha iyi oldu¤u gösterilmifltir (39).
Kaynaklar
1. Spear HJ.Breastfeeding & support. AWHONN Lifelines. 2005; 9:181-3.
2. American Academy of Pediatrics, Work group on breastfeeding.Bre-
astfeeding and the use of Human milk, Pediatrics 1997; 100:1035-9.
3. Kelleher SL, Lonnerdal B. Immunological activities associated with
milk. Adv Nutr Res. 2001; 10:39-65.
4. Goldman AS. The immune system of human milk: antimicrobial, antiinf-
lammatory and immunomodulating properties Pediatr Infect Dis J.
1993; 12:664-71.
5. Tat'yana GK, Svetlana EB, Dmitry VS, et al. Multiple enzymic activities
of human milk lactoferrin. Eur J Biochem 2003; 270:3353-61.
6. Filteau SM. Role of breast-feeding in managing malnutrition and infec-
tious disease. Proc Nutr Soc 2000; 59:565-72.
7. Fukushima N, Nagashima K, Kuroume T. Fibronectin synthesis bioacti-
vity in human breast milk. Biol Neonate 1994; 65:77-84.
8. Calhoun DA, Lunøe M, Du Y, et al. Granulocyte colony-stimulating fac-
tor serum and urine concentrations in neutropenic neonates before
and after the intravenous administration of recombinant granulocyte
colony-stimulating factor. Pediatrics 2000; 105:392-7.
9. Darlene AC, Mathilde L, Yan D, Robert DC. Granulocyte Colony-Stimu-
lating Factor Is Present in Human Milk and Its Receptor Is present ‹n
Human Fetal Intestine. Pediatrics 2000; 105:p.e.7.
10. Giovanni VC, Orazio G, Pierluigi G. Preliminary study of breastfeeding
and bacterial adhesion to uroepithelial cells. Lancet 1990; 335:569-1.
11. Hancock, JT, Salisbury V, Cristina M, et al. 'Antimicrobial Properties of
Milk: Dependence on Presence of Xanthine Oxidase and Nitrite'. Anit-
microbial Agents and Chemotherapy 2002;46:3308-10.
12. Hylander MA, Strobino DM, Dhanireddy R. Human milk feedings and in-
fection Among Very Low Birth Weight Infants. Pediatrics 1998;
102:p.e.38.
13. Alho O. Risk factors for recurrent acute otitis media and respiratory in-
fection in infacy. ‹nt J Ped otorhinolaryngology 1990; 19:151-61.
14. Teele DW. Epidemiology of otitis media during the first seven years of
life in Greater Boston: A prospective, cohort study. J Infec Dis 1989;
160:83-94.
15. Aniansson G, Alm B, Andersson B, et al. A prospective cohort study on
breast-feeding and otitis media in Swedish infants. Pediatr Infect Dis
J 1994; 13:183-8.
16. Cochi, SL. "Primary Invasive Haemophilus Influenza Type B Disease, A
Population Based Assessment of Risk Factors". Journal of Pediatrics
1986; 108:997-89.
17. Harabuchi Y, Faden H, Yamanaka N, et al. Nasopharyngeal colonization
with nontypeable Haemophilus influenzae and recurrent otitis media.
Tonawanda/Williamsville Pediatrics. J Infect Dis 1994; 170:862-6.
Köksal ve ark. Anne Sütünün ‹mmünolojik Özellikleri
18. Gianino P, Mastretta E, Longo P, et al. Incidence of nosocomial
rotavirus infections symptomatic and asymptotic, in breast-fed and
non-breast-fed infants. J Hosp Infect 2002; 50:13-17.
19. Lerman Y, Slepon R, Cohen D. Epidemiology of acute diarrheal diseases
in children in a high standard of living rural settlement in Israel. Pediatr
Infect Dis J 1994; 13:116-22.
20. Huffman S, Combest C. Role of breastfeeding in the prevention and
treatment of diarrhoe. J Diarrhoeal Dis Res. 1990; 8:68-81.
21. Victora CG, Smith PG, Vaughan JP, et al. Infant feeding and deaths due
to diarrhea. A case-control study. Am J Epidemiol 1989; 129:1032-41.
22. Kvistgaard AS, Pallesen LT, Arias CF, et al. Inhibitory effects of human
and bovine milk constituents on rotavirus infections.J Dairy Sci. 2004;
87:4088-96.
23. Holberg CJ. Risk factors of RSV associated lower respiratory illnesses
in the first year of life. AMJ Epidemiol 1991; 133:135-51.
24. Wood war A. ‘Acute Respiratory Illnesses in Adelaide Children: Breast
feeding modifies the effect of Passive Smoking’. J Epidemiol in Comm
Health 1990; 44:224-30.
25. Giovanni VC, Orazio G, Pierluigi G. Preliminary study of breastfeeding
and bacterial adhesion to uroepithelial cells. The Lancet 1990; 335:569-
71.
26. Hanson LA. Protective effects of breastfeeding against urinary tract in-
fection. Acta Paediatr 2004; 93:164-8.
27. Lopez I. Neutralising activity against herpes simplex virus in Human
milk’ Breast Feeding REV 1990; 11:56-8.
28. Lucas A, Cole TJ. Breastmilk and Neonatal Necrotizing Enterocolitis.
Lancet 1990; 336:1519-23.
29. Goldman AS, Chheda S, Keeney SE, et al. ‹mmunologic protection of the
premature newborn by human milk. Semin Perinatol 1994; 18:495-501.
30. Groer M, Walker WA. What is the role of preterm breast milk supp-
lementation in the host defenses of preterm infants? Science vs fiction
Adv Pediatr 1996; 43:335-58.
31. Schanler RJ, Hurst NM, Human milk for the hospitalized preterm infant.
Semin Perinatol 1994; 18:476-84.
32. Schanler RJ. Suitability of human milk for the low birth infant. Clin
Perinatol 1995; 22:207-22.
33. Goldman AS, Garza C, Nichols B, Effect of prematurity on the im-
munologics system in human milk. J Pediatr 1982; 101:901-5.
34. Gross SJ, Buckley RH, Wakil SS. Elevated IgA concentration in milk
produced by mothers delivered of preterm infants. J Pediatr 1981;
99:389-393.
35. Murphy JF, Neale ML. Mathews N Antimicrobial properties of preterm
breast milk cells. Arch Dis Child 1983; 58:198-200.
36. Ronnestad A, Abrahamsen TG, Medbo S, et al. Late-onset septicemia in
a Norwegian national cohort of extremely premature infants receiving
very early full human milk feeding. Pediatrics 2005; 115:269-76.
37. Furman L, Taylor G, Minich N, et al. The effect of maternal milk on
neonatal morbidity of very low birth weight infants. Arch Pediatr
Adolesc Med 2003; 157:66-71.
38. Pabst HF, Spady DW. Effect of Breast Feeding on Antibody Response to
Conjugate Vaccine. Lancet 1990; 336:269-70.
39. Van-Coric, M. Antibody Responses to Parental & Oral Vaccines Where
Impaired by Conventional and Low-Protein Formulas as Compared to
Breast Feeding. Acta Paediatr Scand 1990; 79:1137-42.
77