Πολιτική Και Επικοινωνία Ιωάννης Καραγιάννης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ
Πολιτική (και) επικοινωνία
Ιωάννης Καραγιάννης
Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης
Ενότητα 1: Εισαγωγικά στη μελέτη της πολιτικής

επικοινωνίας
Η Πολιτική Επικοινωνία ως πεδίο επιστημονικής έρευνας
«Η αποτελεσματική επικοινωνία σχετικά

με την πολιτική».
B. MacNair 1998
«Η αλληλόδραση ανάμεσα στα MME

Ποικιλία ορισμών σχετικά με το τι είναι η πολιτική και στα πολιτικά συστήματα σε τοπικό,
επικοινωνία: εθνικό και διεθνές επίπεδο».
B. Franklin 1995
«Η ηθελημένη ή αθέλητη μεταβίβαση

και παραγωγή μηνυμάτων, λεκτικής και
εξω-λεκτικής φύσεως, που
αναφέρονται στην άσκηση της
πολιτικής εξουσίας από, μεταξύ και
εντός των θεσμών του πολιτικού
συστήματος, τα οποία επηρεάζουν τις
ατομικές πολιτικές γνώμες, στάσεις και
συμπεριφορές σε τοπική, εθνική και
διεθνή κλίμακα».
Ν. Δεμερτζής 2002
Πολλαπλότητα μορφών πολιτικής επικοινωνίας (διαφήμιση, προεκλογική

εκστρατεία, «διαρροές», δημόσιες σχέσεις, προπαγάνδα, κ.λπ.)
Πολλαπλότητα φορέων πολιτικής επικοινωνίας (πολιτικά κόμματα,

ομάδες πίεσης, υποψήφιοι/ες, οργανισμοί, κυβερνήσεις, κ.λπ.)
Παράγοντες που καθιστούν
σύνθετο το αντικείμενο της
πολιτικής επικοινωνίας: Παρεμβολή συγγενών διαστάσεων (κουλτούρα, πολιτισμός, ιστορικότητα,
συγκριτική προοπτική, κ.λπ.)
Πλαστικότητα του πολιτικού και επικοινωνιακού μηνύματος

Η πολιτική επικοινωνία ως η συστηματική μελέτη σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο των σχέσεων
ανάμεσα σε:
Πολιτικές δυνάμεις
(κόμματα, ομάδες πίεσης,
κοινωνικά κινήματα,
υποψήφιοι/ες, κοινωνικές
ομάδες, κ.λπ.)
Κοινό/ά (πολίτες, «κοινή

Μέσα Μαζικής γνώμη», κοινωνικές
Ενημέρωσης/Επικοινωνίας ομάδες, κ.λπ.)
(τηλεόραση, ραδιόφωνο,
εφημερίδα, διαδίκτυο, κ.λπ.)
Οι σχέσεις ανάμεσα στα ΜΜΕ, στις πολιτικές δυνάμεις και στα κοινά αλλάζουν στο χρόνο:
(κόμματα, ομάδες Μετασχηματισμοί στα κομματικά και
πίεσης, κοινωνικά πολιτικά συστήματα, αλλαγές στην
κινήματα, οργάνωση, στη λειτουργία και στην
υποψήφιοι/ες, ιδεολογική και πολιτική φυσιογνωμία
κοινωνικές ομάδες, των κομμάτων, κ.λπ..
κ.λπ.)

Ενημέρωσης/Επικοινωνί ομάδες, κ.λπ.)
ας (τηλεόραση,
ραδιόφωνο, εφημερίδα,
διαδίκτυο, κ.λπ.)
Αλλαγές στην πολιτική και εκλογική

Τεχνολογικές εξελίξεις, συμπεριφορά, αποδυνάμωση των
διεθνοποίηση, συγκέντρωση κομματικών ταυτίσεων, ρευστές πολιτικές
ιδιοκτησίας, κ.λπ.. ταυτότητες, κ.λπ..
Οι σχέσεις ανάμεσα στα ΜΜΕ, στις πολιτικές δυνάμεις και στα κοινά αλλάζουν στο χώρο:
(κόμματα, ομάδες
πίεσης, κοινωνικά Πολιτική κουλτούρα, κομματικές ταυτίσεις,
κινήματα, πολιτικές αντιλήψεις, πολιτικές παραδόσεις
υποψήφιοι/ες, και διαιρετικές τομές, κ.λπ..
κοινωνικές ομάδες,
κ.λπ.)

Κοινωνικές αξίες και αντιλήψεις, πολιτισμικές αναφορές,

κοινωνικές διαφοροποιήσεις κ.λπ.
Θεσμικό περιβάλλον ραδιοτηλεοπτικού
συστήματος, δημοσιογραφικές
πρακτικές, κώδικες αξιών, κ.λπ..
Η ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα σε ΜΜΕ, πολιτικές δυνάμεις και κοινά διεξάγεται στο μικρο, μεσο και μακρο επίπεδο:
(κόμματα, ομάδες
πίεσης, κοινωνικά Προσεγγίσεις μακρο-επιπέδου:
κινήματα,  Σχέσεις ΜΜΕ και Πολιτικής
υποψήφιοι/ες,  Πρακτικές προεκλογικής εκστρατείας σε
κοινωνικές ομάδες, συγκριτική προοπτική
κ.λπ.)

Προσεγγίσεις μικρο-επιπέδου:
Προσεγγίσεις μεσο-επιπέδου:  Επιδράσεις του πολιτικού μηνύματος σε ατομικό
 Λειτουργία των ΜΜΕ και συλλογικό επίπεδο
 Μορφές δημοσιογραφικής κάλυψης  Χρήσεις και επιλογές Μέσων Επικοινωνίας
Βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής επικοινωνίας στις σύγχρονες συνθήκες:
 Κυριαρχία της τηλεόρασης και του διαδικτύου ως Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας
 Κυριαρχία της εικόνας και προσωποποίηση της πολιτικής
 Προσαρμογή του πολιτικού μηνύματος στη λογική των Μέσων. Ανταγωνιστική

συμβίωση ανάμεσα σε πολιτική και ΜΜΕ
 Υψηλό κόστος προεκλογικής εκστρατείας
 Ζήτηση για εξειδικευμένα στελέχη επικοινωνίας και πολιτικούς αναλυτές
Ενδεικτικά ερωτήματα και κατευθύνσεις έρευνας στη σύγχρονη πολιτική επικοινωνία:
 Η σύγχρονη πολιτική επικοινωνία ενισχύει τον κυνισμό έναντι της πολιτικής και
αποθαρρύνει την πολιτική συμμετοχή ή όχι;
 Ποιες επιπτώσεις έχει η λειτουργία των ΜΜΕ στο πολιτικό-κομματικό σύστημα και στη
δημοκρατία;
 Με ποιες διαδικασίες και ποιους μηχανισμούς επιδρούν τα ΜΜΕ στην πολιτική-εκλογική

συμπεριφορά και σε ποιο βαθμό;
 Ποιες τάσεις ομογενοποίησης καταγράφονται στις σύγχρονες πρακτικές πολιτικής

επικοινωνίας και ποιες είναι οι ενδεχόμενες ιδεολογικές και πολιτικές επιπτώσεις τους;
Ενότητα 2: Η μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας: Η
εξέλιξη της έρευνας και θεωρητικοί
προβληματισμοί
Η μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας και η εξέλιξή της
Παράγοντες που επιδρούν στη μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας:
Α) Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο

Β) Το επίπεδο της τεχνολογίας
Γ) Οι πολιτικές συνθήκες
Δ) Πολιτισμικοί παράγοντες
Ε) Εξελίξεις στο χώρο της οικονομίας
Προπολεμική περίοδος
(δεκαετίες 20’-30’)
• Άνοδος του ναζισμού στην Ευρώπη (Γερμανία, Ιταλία)
• Μαζικό και αδιαφοροποίητο κοινό στα αστικά κέντρα
 Μελέτες για την προπαγάνδα και τις τεχνικές χειραγώγησης του «μαζικού κοινού»
 Γραμμική αντίληψη της επικοινωνίας: Η επικοινωνία ως μήνυμα που κατευθύνεται από

έναν πομπό σε έναν (παθητικό) δέκτη
 Θεωρία της «υποδόριας βελόνας»: Η επικοινωνία ως διαδικασία αναπόδραστης και

καθολικής επιρροής του δέκτη
Μεταπολεμική περίοδος
• Περίοδος ανοικοδόμησης στην Ευρώπη και δημιουργίας «Κοινωνικών Κρατών»
• Διαφορετικό μοντέλο λειτουργίας των ΜΜΕ στις ΗΠΑ και την Ευρώπη
 Η έρευνα του Lazarsfeld και των συνεργατών του (1940) αμφισβήτησε τη

θεωρία της «υποδόριας βελόνας» και ανέδειξε τον διφασικό χαρακτήρα της
επικοινωνίας (two step communication) στην προεκλογική περίοδο
 Η έρευνα του Campbell και των συνεργατών του ανέδειξε τον καθοριστικό
ρόλο των στάσεων έναντι των πολιτικών κομμάτων και υποψηφίων στη
διαμόρφωση της εκλογικής συμπεριφοράς
 Κυριαρχία μιας αντίληψης περί «περιορισμένων επιδράσεων των ΜΜΕ»

Μεταπολεμική περίοδος
• Περίοδος σημαντικών κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων σε Ευρώπη και

ΗΠΑ (κοινωνικά κινήματα αμφισβήτησης, κ.λπ.)
• Τεχνολογικές εξελίξεις και επέκταση της χρήσης του μέσου της τηλεόρασης
 Δομο-λειτουργιστικές προσεγγίσεις και βαθμιαία αποδέσμευση από το

«συμπεριφορικό παράδειγμα» με την αξιοποίηση θεωρήσεων της «γνωστικής
ψυχολογίας»
 Αναθεώρηση της αντίληψης περί «περιορισμένων επιδράσεων των ΜΜΕ»
 Θεματική επέκταση του γνωστικού πεδίου της πολιτικής επικοινωνίας με αντικείμενα

πέραν της προεκλογικής εκστρατείας (διαφήμιση, διαμόρφωση συλλογικών
ταυτοτήτων από τα ΜΜΕ, κοινωνική κινητοποίηση, πολιτικός λόγος, κ.λπ.)
Σύγχρονες εξελίξεις
• Ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές, διεθνοποίηση και συγκέντρωση ιδιοκτησίας στο

χώρο των ΜΜΕ
• «Απορρύθμιση των ραδιοτηλεοπτικών συστημάτων» σε Ευρώπη και ΗΠΑ και

βαθμιαία κυριαρχία του Διαδικτύου (Internet) ως μέσου επικοινωνίας
• Ανάπτυξη «διαδραστικών» και «διαλογικών» προσεγγίσεων. Αντίληψη της

επικοινωνίας ως διαδικασία παραγωγής-ανταλλαγής μηνυμάτων και έμφαση
στις πολιτισμικές παραμέτρους συν-διαμόρφωσης του νοήματος
• Ενίσχυση των τάσεων ομογενοποίησης στις τεχνικές και τις μεθόδους της
προεκλογικής εκστρατείας («εξαμερικανισμός» της προεκλογικής εκστρατείας,
διαδραστικές μορφές επικοινωνίας, social media, κ.λπ.)
Ποικιλία θεωριών και προσεγγίσεων στη μελέτη της πολιτκής

• Φιλελεύθερη-πλουραλιστική θεώρηση: Τα ΜΜΕ ως «ουδέτερα» εργαλεία έκφρασης

επιμέρους κοινωνικών ομάδων
• Μαρξιστικές προσεγγίσεις: Τα ΜΜΕ ως μηχανισμοί ιδεολογικής και πολιτικής ηγεμονίας

των κυρίαρχων αστικών τάξεων
• «Τεχνολογικός ντετερμινισιμός»: Η τεχνολογία των ΜΜΕ ανάγεται σε βασική εξηγητική

μεταβλητή του επικοινωνιακού μηνύματος («το μέσο είναι το μήνυμα»)
• Θεωρίες «εκσυγχρονισμού»: Τα ΜΜΕ ως μηχανισμοί οικονομικής και κοινωνικής

ανάπτυξης
• «Πολιτισμικές θεωρίες»
Ενότητα 3: ΜΜΕ και Επικοινωνία

Είδη επικοινωνίας/αλληλόδρασης (J. B. Thompson)
Διαπροσωπική (πχ. καθημερινές

συνομιλίες «πρόσωπο με πρόσωπο»)
Χαρακτηριστικά:
1) Κοινότητα χώρου και χρόνου (φυσική συμπαρουσία)

2) Ποικιλία διαθέσιμων συμβολικών στοιχείων διαμόρφωσης και πρόσληψης/κατανόησης
του μηνύματος
3) Προσανατολισμός σε συγκεκριμένο(α) πρόσωπο(α)
4) Διαλογικός χαρακτήρας της επικοινωνίας
Διαμεσολαβημένη (πχ. συνομιλίες στο

τηλέφωνο)
1) Διαχωρισμός χώρου και χρόνου (απουσία φυσικής συμπαρουσίας)

2) Περιορισμένη διαθεσιμότητα συμβολικών στοιχείων διαμόρφωσης και
πρόσληψης/κατανόησης του μηνύματος
3) Προσανατολισμός σε συγκεκριμένο(α) πρόσωπο(α)
4) Διαλογικός χαρακτήρας της επικοινωνίας
Διαμεσολαβημένη-Οιονεί (πχ.
παρακολούθηση ενός δελτίου
ειδήσεων στην τηλεόραση)
1) Διαχωρισμός χώρου και χρόνου (απουσία φυσικής συμπαρουσίας)

2) Περιορισμένη διαθεσιμότητα συμβολικών στοιχείων διαμόρφωσης και
πρόσληψης/κατανόησης του μηνύματος
3) Προσανατολισμός σε απροσδιόριστο εύρος δυνητικών αποδεκτών
4) Μονολογικός χαρακτήρας της επικοινωνίας
Πολιτιστικά προϊόντα και ΜΜΕ
 Τα ΜΜΕ παγιώνουν τις συμβολικές μορφές στο χώρο και στον χρόνο
 Τα ΜΜΕ αναπαράγουν τις συμβολικές μορφές στο χώρο και στον χρόνο
 Τα ΜΜΕ εμπορευματικοποιούν τις συμβολικές μορφές στο χώρο και στον χρόνο
Συμβολικές μορφές και λειτουργίες των ΜΜΕ
 Τα ΜΜΕ εγκαθιδρύουν συνθήκες χωρο-χρονικής αποστασιοποίησης (αποσυνδέουν

το χώρο και το χρόνο)
 Τα ΜΜΕ καθιερώνουν ένα δομικό χάσμα στην παραγωγή και πρόσληψη των
συμβολικών μορφών (διαφορετικό πλαίσιο παραγωγής και κατανάλωσης των
επικοινωνιακών μηνυμάτων)
 Τα ΜΜΕ μεσολαβούν τις συμβολικές μορφές σε μεγάλο αριθμό δυνητικών

αποδεκτών
Τα ΜΜΕ και η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας
Διακρίσεις γεγονότων:
Δευτερογενής διαμεσολάβηση των ΜΜΕ
Ειδησεογραφικά (πχ η ανάληψη

μιας αθλητικής διοργάνωσης) Λαμβάνουν χώρα εκτός του
επικοινωνιακού περιβάλλοντος
Δευτερογενής διαμεσολάβηση των ΜΜΕ

Επικοινωνιακά (πχ η τηλεοπτική
κάλυψη της αθλητικής Λαμβάνουν χώρα εντός του
διοργάνωσης) επικοινωνιακού περιβάλλοντος
Ψευδο-γεγονότα (πχ μια Πρωτογενής διαμεσολάβηση των ΜΜΕ

τηλεοπτική συζήτηση για τη Λαμβάνουν χώρα εντός του
σημασία της αθλητικής επικοινωνιακού περιβάλλοντος
διοργάνωσης)
Τα ΜΜΕ και η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας
o Η κυριαρχία των «επικοινωνιακών» και «ψευδο-γεγονότων» ως καθοριστική

μεταβλητή διαμόρφωσης της σύγχρονης δημοσιότητας
o Τα ΜΜΕ ως μηχανισμοί διαμόρφωσης ευρύτερων γνωστικών σχημάτων με τα

οποία γνωρίζουμε τον κόσμο και αλληλεπιδρούμε με άλλα άτομα
o Τα ΜΜΕ ως αντικείμενα και υποκείμενα της πολιτικής αντιπαράθεσης, ως μέσα και

στόχοι ταυτόχρονα πολιτικών επιδιώξεων
Η κυρίαρχη θέση των ΜΜΕ ως αποτέλεσμα
 Κοινωνικών και οικονομικών μετασχηματισμών που περιθωριοποίησαν θεσμούς

κοινωνικοποίησης όπως, π.χ., η εκκλησία, η οικογένεια, το σχολείο
 Δραστικών μεταβολών στο πολιτικό και κομματικό σύστημα με τη βαθμιαία

αποξένωση του εκλογικού σώματος και τον αυξανόμενο κυνισμό έναντι της
πολιτικής και του πολιτικού προσωπικού
 Της κομβικής θέσης τους στο σύγχρονο σύστημα «μετα-υλιστικών αξιών» και της
κυριαρχίας της πληροφορίας
Ενότητα 4: Η εξέλιξη των ΜΜΕ: Ραδιοτηλεοπτικά
συστήματα και πολιτική
Φυσιογνωμία και λειτουργίες των ΜΜΕ στις ΗΠΑ και την Ευρώπη
 Ιδιωτικοί ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί
ΗΠΑ  Αναπαραγωγή βάσει εμπορικής λογικής
 «Ψυχαγωγικό-διασκεδαστικό» πρόγραμμα
 Κρατικό μονοπώλιο (ραδιοτηλεοπτικοί σταθμοί εθνικής

εμβέλειας)
Ευρώπη
 Λειτουργία βάσει λογικής «δημοσίου συμφέροντος», ως
δημόσια-κοινωνική υπηρεσία
Φυσιογνωμία και λειτουργίες των ΜΜΕ στις ΗΠΑ και την Ευρώπη
Απορρύθμιση των ραδιοτηλεοπτικών συστημάτων σε Ευρώπη και ΗΠΑ

(δεκαετία 80 και εντεύθεν) εξαιτίας ποικίλων παραγόντων:
 Κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις στη δεκαετία του ’70
 Υποχώρηση του «Κοινωνικού Κράτους» (Ευρώπη)
 Άνοδος «νεο-φιλελεύθερων» πολιτικών σχεδίων εξόδου από την κρίση
 Χαλάρωση των κομματικών δεσμών και πολιτικών ταυτίσεων
 Ενίσχυση της κοινωνικής και πολιτισμικής διαφοροποίησης
Σχέσεις ΜΜΕ και πολιτικού συστήματος
Α) Το «φιλελεύθερο μοντέλο» (Β. Αμερική, Αγγλία, Ιρλανδία)
 Κυριαρχία των ΜΜΕ εμπορικής λογικής
 «Εσωτερικός πλουραλισμός» των ΜΜΕ
 Υψηλός βαθμός επαγγελματοποίησης
 Ισχνή εμπλοκή του κράτους

Β) Το «δημοκρατικό-κορπορατιστικό μοντέλο» (Ηπειρωτική Ευρώπη)
 Ιστορική συνύπαρξη εμπορικών και κομματικών ΜΜΕ
 Σύνθετες σχέσεις με το πολιτικό σύστημα
 Υψηλός βαθμός επαγγελματοποίησης
 Ενεργός, αλλά θεσμικά περιορισμένος, ρόλος του κράτους
Γ) Το «πολωμένο-πλουραλιστικό μοντέλο» (ΝΑ Ευρώπη)
 Τύπος με χαμηλή κυκλοφορία και κυριαρχία των ηλεκτρονικών ΜΜΕ
 «Εξωτερικός πλουραλισμός» και έντονα πολιτικοποιημένος Τύπος
 Χαμηλός βαθμός επαγγελματοποίησης
 Ισχυρή παρουσία του κράτους

Σύγχρονες εξελίξεις και δυναμικές:
 Διεθνοποίηση των δικτύων επικοινωνίας
 Συγχωνεύσεις ΜMΕ και συγκέντρωση της ιδιοκτησίας
 Εξάπλωση του Διαδικτύου και διαδραστικών μορφών επικοινωνίας (social media)
 Ενίσχυση του ρόλου της επικοινωνίας και των ΜΜΕ στην πολιτική διαδικασία
Ενότητα 5: Η μελέτη των επιδράσεων της

επικοινωνίας και των ΜΜΕ: Διαστάσεις και εξελίξεις
έρευνας
Η μελέτη των επιδράσεων
Αναλύσεις στο μικρο και μακρο-επίπεδο αναφορικά με:
 Το επίπεδο γνώσης και πολιτικής κινητοποίησης (cognitive and mobilization effects)
 Το επίπεδο της ημερήσιας θεματολογίας (agenda setting effects)
 Το επίπεδο πειθούς και εκλογικής συμπεριφοράς (persuasion and electoral behaviour)
Ποικίλες μορφές επιδράσεων:
 Σωρευτικές (cumulative effects)
 Βραχυπρόθεσμες (short term effects)
 Υπό όρους (conditional effects)
 Πραγματικές (actual effects)

Προσεγγίσεις που αποδίδουν αρνητικό ρόλο στα ΜΜΕ (Video-Media Malaise Theories):
 Τα ΜΜΕ καλύπτουν με τέτοιο τρόπο τα πολιτικά δρώμενα που ευνοεί την αποξένωση και
τον κυνισμό των πολιτών έναντι της πολιτικής
 Τα ΜΜΕ καλύπτουν με υπεραπλουστευτικό τρόπο, και με διάθεση εντυπωσιασμού, τα

πολιτικά δρώμενα με αποτέλεσμα να ακυρώνεται η δυνατότητα σχηματισμού
εμπεριστατωμένη άποψης από τους πολίτες
 Τα ΜΜΕ καταστρέφουν το «κοινωνικό κεφάλαιο» (social capital) καθώς ενισχύουν την

κοινωνική δυσπιστία
Προσεγγίσεις που αποδίδουν θετικό ρόλο στα ΜΜΕ (Mobilization Theories):
 Τα ΜΜΕ διαμορφώνουν περιβάλλον πολλαπλής πληροφόρησης και ενημέρωσης που

ευνοεί τη γνωστική επιτήδευση και συμμετοχή των πολιτών στα πολιτικά δρώμενα
 Τη γνωστική επιτήδευση και κινητοποίηση των πολιτών υποβοηθά η επέκταση της

εκπαίδευσης που παρέχει δυνατότητες στα άτομα να διαχειριστούν κριτικά το
επικοινωνιακό-πληροφοριακό περιβάλλον
 Στην κριτική διαχείριση του επικοινωνιακού-πληροφοριακού περιβάλλοντος συντελεί και η

μακροχρόνια έκθεση των ατόμων στα ΜΜΕ και τη «γραμματική» τους: Τα άτομα σταδιακά
εξοικειώνονται με τη λογική και τον τρόπο λειτουργίας των ΜΜΕ
Προσεγγίσεις που αποδίδουν «ελάχιστες επιδράσεις» στα ΜΜΕ (Minimal Effects Theories):
 Τα ΜΜΕ απλώς επικυρώνουν-ενισχύουν ήδη διαμορφωμένες πολιτικές στάσεις,

αντιλήψεις και συμπεριφορές παρά τις διαμορφώνουν
 Τα ΜΜΕ ελάχιστα επιδρούν στην κινητοποίηση των ψηφοφόρων-πολιτών
Κατευθύνσεις έρευνας στο πεδίο μελέτης των επιδράσεων των ΜΜΕ
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με το είδος του μέσου (εφημερίδα,
τηλεόραση, κ.λπ.). Δεν επιδρούν όλα τα Μέσα το ίδιο και με τον ίδιο τρόπο
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με το βαθμό αξιοπιστίας τους
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με το είδος και την ποσότητα χρήσης τους
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με το επιμέρους κοινό αναφοράς (ηλικία,
φύλο, κοινωνική θέση, εκπαιδευτικό επίπεδο, κ.λπ.)
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ δεν περιορίζεται μόνο στις εκούσιες στοχεύσεις, αλλά
περιλαμβάνει και τις ακούσιες επιπτώσεις τους
Κατευθύνσεις έρευνας στο πεδίο μελέτης των επιδράσεων των ΜΜΕ
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με τη μελέτη του ευρύτερου κοινωνικού και
πολιτικού περιβάλλοντος στο οποίο λειτουργούν
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με τη μελέτη του ευρύτερου πολιτιστικού
περιβάλλοντος στο οποίο λειτουργούν
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με τη μελέτη των ειδικών συνδυασμών
χρήσης τους: Δεν χρησιμοποιούν όλα τα άτομα τα ίδια είδη ΜΜΕ
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με τη συνδυαστική μελέτη

βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιδράσεων
 Η εξέταση της επίδρασης των ΜΜΕ συνδέεται με το γενικότερο «περιβάλλον γνώσης» που
εγκαθιδρύουν
Ενότητα 6: Η μελέτη των επιδράσεων: Θεωρητικές

προσεγγίσεις στη μελέτη της ιδεολογικής και
πολιτικής λειτουργίας των ΜΜΕ
Η θεωρία της «ημερήσιας θεματολογίας» των ΜΜΕ
(agenda setting approach)
Γνωσιολογικές και θεωρητικές προϋποθέσεις της θεωρίας της «ημερήσιας θεματολογίας»
 Αναθεώρηση των αντιλήψεων περί μειωμένης ή ελάχιστης επιρροής των ΜΜΕ που κυριαρχούσαν
στη δεκαετία του ’70
 Απομάκρυνση από το κυρίαρχο στις δεκαετίες 50’-60’ θεωρητικό και μεθοδολογικό ρεύμα του
«συμπεριφορισμού»
 Διεπιστημονικότητα των προσεγγίσεων και αξιοποίηση γνωστικών πορισμάτων από το χώρο της
γνωστικής ψυχολογίας
 Ανάπτυξη μοντέλων με αντικείμενο την κατεργασία της πληροφορίας τα οποία στηρίζονται στη
λειτουργία της μνήμης (memory-based model of information processing)

Η «ημερήσια θεματολογία» ως έκφραση δυναμικής αλληλεπίδρασης και αλληλόδρασης

ανάμεσα α) στη θεματολογία των Μέσων, β) στη δημόσια θεματολογία (public agenda)
και γ) στην πολιτική θεματολογία (policy agenda)
Πολιτική
θεματολογία
(κυβέρνηση,
πολιτικά
κόμματα, κ.λπ.)
Δεδομένα της κοινωνικής
Θεματολογία δυναμικής και καθημερινής
των ΜΜΕ εμπειρίας Δημόσια
θεματολογία
(«ομάδες
συμφερόντων»,
«κοινωνία
πολιτών», κ.λπ.)
“The Press may not be successful much of the time in telling

people what to think, but it is stunningly successful in telling its
readers what to think about”.
B.C. Cohen, 1963, The Press and Foreign Policy, Princeton University Press
 Παρατήρηση θετικής συσχέτισης ανάμεσα στη θεματολογία των ΜΜΕ και στη δημόσια
θεματολογία (έρευνα στο Chapel Hill στη Βόρεια Καρολίνα κατά την προεκλογική περίοδο
το 1968 από τους McCombs & Shaw)
 Η διαμόρφωση της «ημερήσιας θεματολογίας» δεν συνδέεται με «αντικειμενικά

δεδομένα» της πραγματικότητας, αλλά αποτελεί κατασκευή της καθώς ορισμένες
διαστάσεις της διακρίνονται ως σημαντικότερες έναντι άλλων
 Η «ημερήσια θεματολογία» αποτελεί παίγνιο «μηδενικού αθροίσματος»: Ορισμένα θέματα

(issues) αποκτούν δυναμική προβολής έναντι άλλων που μένουν στο περιθώριο

Η προσέγγιση της «ημερήσιας θεματολογίας»: κατευθύνσεις έρευνας και επιμέρους ζητήματα
 Πως διαμορφώνεται η συγκριτική υπεροχή προβολής ενός θέματος (issue) στη θεματολογία
των ΜΜΕ και, κατ ́ επέκταση, στη δημόσια και πολιτική θεματολογία; Ποιες ενδεχόμενες
διαφοροποιήσεις καταγράφονται ανάμεσα σε διαφορετικού πολιτικού και ιδεολογικού
προσανατολισμού Μέσα;
 Ποιοι παράγοντες ευνοούν ή αποτρέπουν τη διατήρηση της συγκριτικής υπεροχής

δημοσιότητας ενός θέματος (isuue);
 Ποιες πιθανές συσχετίσεις καταγράφονται ανάμεσα στο ψυχαγωγικό περιεχόμενο των

ΜΜΕ και στον καθορισμό της θεματολογίας;
 Ποιες ομοιότητες και διαφορές καταγράφονται στον καθορισμό της θεματολογίας ανάμεσα
σε διαφορετικές χώρες;
Η προσέγγιση της «ημερήσιας θεματολογίας»: πλεονεκτήματα και αδυναμίες
 Ανάδειξη του σχεσιακού χαρακτήρα της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας ως

διαδραστική κατασκευή ανάμεσα σε ΜΜΕ, κοινά και πολιτική
 Δυνατότητα συνδυασμού της ανάλυσης των ΜΜΕ, των ερευνών «κοινής γνώμης» και των
διαδικασιών λήψης αποφάσεων
 Αδυναμία επαρκώς τεκμηριωμένης «μέτρησης» των επιδράσεων της «ημερήσιας

θεματολογίας»
 Αδυναμία επαρκούς τεκμηρίωσης των σχέσεων αιτιότητας
Η θεωρία της «ιεράρχησης κριτηρίων» (priming theory)
• Η προβολή από τα ΜΜΕ ορισμένων θεμάτων (issues) έναντι άλλων επηρεάζει τα κριτήρια
αξιολόγησης των κυβερνώντων (Iyengar & Kinder, 1987)
• Η διαμόρφωση των κριτηρίων αξιολόγησης προτείνεται ως χρονική επέκταση της

«ημερήσιας θεματολογίας», καθώς η τελευταία συντελεί στο να ανακαλούνται στη μνήμη
τα πλέον προβεβλημένα θέματα (issues)
Η προσέγγιση της «ερμηνευτικής πλαισίωσης» (framing)
 Η «ερμηνευτική πλαισίωση» ως τρόπος αφήγησης ενός ζητήματος ή γεγονότος (τονισμός

ορισμένων στοιχείων και αποσιώπηση ή υποβάθμιση άλλων) που ευνοεί συγκεκριμένες
ερμηνείες του έναντι άλλων
 Η «ερμηνευτική πλαισίωση» ως αναλυτική κατηγορία μελέτης ποικίλων πεδίων συλλογικής

δράσης και πρακτικής (ΜΜΕ, κοινωνικά κινήματα, πολιτικός λόγος, κ.λπ.)
 Η «ερμηνευτική πλαισίωση» ως αναλυτική κατηγορία με ποικίλες συνδέσεις με συγγενείς

έννοιες (πχ ιδεολογία, προπαγάνδα, πειθώ, κ.λπ.)
Βασική διάκριση των «ερμηνευτικών πλαισιώσεων»:
«Επεισοδιακή ερμηνευτική «Θεματική ερμηνευτική πλαισίωση»

πλαισίωση» (episodic frame) (thematic frame)
Κερματισμένη πληροφορία, χωρίς Αφήγηση με ερμηνευτική συνοχή και

ερμηνευτική συνοχή και κοινωνική κοινωνική αναφορά
αναφορά
Παράγοντες διαμόρφωσης των «ερμηνευτικών πλαισιώσεων»:
 Κοινωνικές συμβάσεις και αξίες
 Το επιχειρηματικό περιβάλλον (πιέσεις, περιορισμοί, νουθεσίες, κ.λπ.)
 Πιέσεις από «ομάδες πίεσης», κ.λπ.
 Δημοσιογραφικές παραδόσεις, ειωθότα και πρακτικές
 Ιδεολογικοί και πολιτικοί προσανατολισμοί των δημοσιογράφων
Μεθοδολογικά και αναλυτικά πλεονεκτήματα της προσέγγισης των

«ερμηνευτικών πλαισιώσεων»:
 Ανάλυση των συμβολικών και πολιτισμικών συνιστωσών στην παραγωγή και

συνδιαμόρφωση του νοήματος
 Κατανόηση των σύνθετων σχέσεων εξουσίας που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της
επικοινωνιακής πράξης
 Κριτική ανάλυση των ιδεολογικών συνεπαγωγών και επενεργειών των

«ερμηνευτικών πλαισιώσεων»
Ενότητα 7: Η «μεσοποίηση» της πολιτικής:
Διαστάσεις και συνεπαγωγές
Η «μεσοποίηση» της πολιτικής: Διαστάσεις και συνεπαγωγές
 Η «μεσοποίηση» της πολιτικής ως έκφραση του κεντρικού διαμεσολαβητικού ρόλου των

ΜΜΕ στη συγκρότηση της «δημόσιας σφαίρας»: Τα άτομα έρχονται σε επαφή με τα
δημόσια δρώμενα κατά κύριο λόγο στο «ιδιωτικό» τους περιβάλλον μέσω των ΜΜΕ
 Η «μεσοποίηση» της πολιτικής προκύπτει από ιστορικές διεργασίες στο κομματικό

σύστημα, στην πολιτική κουλτούρα, στο σύστημα αξιών και στο επικοινωνιακό περιβάλλον
 Η «μεσοποίηση» της πολιτικής αντανακλά τη διαδικασία προσαρμογής της πολιτικής

στη «γραμματική» και τις απαιτήσεις των ΜΜΕ, ιδίως της τηλεόρασης, καθώς και την
προσπάθεια αξιοποίησής τους ώστε να επιτυγχάνονται πολιτικοί-εκλογικοί στόχοι
Η «γραμματική» της τηλεόρασης: Λειτουργίες και λογικές
 Η τηλεόραση στηρίζεται και επικοινωνεί κατά κύριο λόγο εικόνες σε βάρος της
«αφηρημένης» και «σύνθετης» διάστασης της πολιτικής. Η τελευταία μετατρέπεται σε
«προϊόν» που προορίζεται να «τηλεθεαθεί»
 Η επιλογή των θεμάτων που προτείνονται ως «δημόσιου-πολιτικού» ενδιαφέροντος

καθορίζεται ως επί το πλείστον από την εμπορική επιδίωξη αύξησης της τηλεθέασης
 Ως μέσο μαζικής επικοινωνίας η τηλεόραση απλοποιεί, δραματοποιεί και προσωποποιεί

τα πολιτικά γεγονότα
Μεταβολές στον πολιτικό λόγο εξαιτίας της κυρίαρχης θέσης του μέσου της
τηλεόρασης
 Ρύθμιση των χρονοδιαγραμμάτων και της εκδήλωσης του πολιτικού λόγου και πράττειν με
γνώμονα τον τηλεοπτικό χρόνο
 Στον πολιτικό λόγο υιοθετούνται εκφράσεις και διατυπώσεις φιλικές προς τον «κοινό μέσο
όρο»: Ο πολιτικός λόγος προσιδιάζει με την άτυπη-καθημερινή συνομιλία
 Ο πολιτικός λόγος προσχωρεί ολοένα και περισσότερο στους κώδικες και τις ιδιαίτερες
μορφές εκφοράς του τηλεοπτικού λόγου (συναισθηματισμός, γρήγορες αποκρίσεις,
«ατάκες», κ.λπ.)
Η «προσωποποίηση» της πολιτικής
 Η πολιτική εκλαμβάνεται ως «θεατρική σκηνή» στην οποία οι «πρωταγωνιστές» κινούνται

με γνώμονα προδιαγεγραμμένους ρόλους που διαμορφώνουν οι κανόνες της βιομηχανίας
του θεάματος
 Η προσωποποίηση της πολιτικής συνδέεται με εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο πεδίο
του κομματικού και πολιτικού συστήματος-ανταγωνισμού
 Η τηλεόραση λειτουργεί με τρόπο που ενισχύει και παγιώνει την «προσωποποίηση» της
πολιτικής
Η απαξίωση του πολιτικού διαλόγου
 Η πολιτική σταδιακά μεταπίπτει σε τμήμα της «ψυχαγωγίας» και

«ενημερωδιασκέδασης» που διαμορφώνουν τα ΜΜΕ
 Κυριαρχία της επικοινωνιακής εικόνας: «Καλός» και «δημοφιλής» πολιτικός ο «τηλεγενής»

πολιτικός, αυτός/ή που «γράφει στο γυαλί»
 Τα θέματα της πολιτικής αποτελούν αντικείμενο συζήτησης με όρους καθημερινής

συνομιλίας
Η ασάφεια της πολιτικής ενημέρωσης
 Το πολιτικό περιβάλλον επικοινωνείται με αποσπασματικό τρόπο: Ως «σωρός»

γεγονότων
 Οι πολιτικές εξελίξεις καταγράφονται ως διαδικασίες που τις καθορίζουν μεμονωμένοι

πρωταγωνιστές
 Μεμονωμένες περιπτώσεις παρουσιάζονται ως γενικός κανόνας και «αντικειμενική

πραγματικότητα»
Ενότητα 8: Η προεκλογική εκστρατεία: Εξελίξεις και

χαρακτηριστικά
Η προεκλογική εκστρατεία: Εξελίξεις και χαρακτηριστικά
Περιοδολόγηση της προεκλογικής

εκστρατείας Ι: (J.G. Blumler & D. Kavanagh)
Φάση Α :́ Δεκαετίες 40 ́ & 50 ́
 Το πολιτικό σύστημα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλος στη διαμόρφωση της

κοινωνικής δυναμικής
 Το πολιτικό και κομματικό σύστημα διαμορφώνεται βάσει ευδιάκριτων κοινωνικών

διαιρέσεων (social cleavages)
 Η κοινωνική και πολιτική εκπροσώπηση συνδέεται με ισχυρές κομματικές ταυτίσεις

(party identification)
 Υψηλός βαθμός εμπιστοσύνης στους πολιτικούς θεσμούς και υπαγωγή της

πολιτικής επικοινωνίας στο δοσμένο πλαίσιο πολιτικών πεποιθήσεων

Φάση Α :́ Δεκαετίες 40 ́ & 50 ́
o Τα πολιτικά μηνύματα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας είναι

«ουσιαστικά» (substantive)
o Τα πολιτικά μηνύματα έχουν σχετικώς εύκολη πρόσβαση στα ΜΜΕ
o Παρά την «ουσιαστική» δημόσια συζήτηση ανάμεσα σε εναλλακτικά πολιτικά

σχέδια οι εκλογικές προτιμήσεις καθορίζονται περισσότερο βάσει των ισχυρών
κομματικών επιλογών και ταυτίσεων

Φάση Β :́ Δεκαετία 60 ́
 Μείωση της «επιλεκτικής έκθεσης» (selective exposure) στην κομματική

προπαγάνδα (κρατική τηλεόραση, μείωση των κομματικών εντύπων, λεσχών και
οργανώσεων)
 Η κρατική τηλεόραση αναδεικνύεται σε βασικό «τόπο» πολιτικής επικοινωνίας
 Η τηλεόραση διεισδύει σε απομακρυσμένα «κοινά» και αυξάνει τους αποδέκτες

των πολιτικών μηνυμάτων
 Οι τηλεοπτικές ειδήσεις αναδεικνύονται σε βασικό μηχανισμό βραχυπρόθεσμης

επιρροής (τρόπος παρουσιάσης των γεγονότων, κ.λπ.)

Φάση Β :́ Δεκαετία 60 ́
 Προσαρμογή των κομμάτων στις απαιτήσεις της τηλεόρασης και τη θεματολογία

της (ενημερώσεις, συνεντεύξεις, δελτία τύπου, κ.λπ.)
 Υπαγωγή της προεκλογικής εκστρατείας σε επιστημονικές μεθόδους, κινητοποίηση

εξειδικευμένων στελεχών επικοινωνίας και προσαρμογή του πολιτικού μηνύματος
στις διαθέσεις του εκλογικού σώματος: οι αφηρημένοι και γενικοί κοινωνικοί
στόχοι και οραματισμοί εγκαταλείπονται
 Η άμεση και απροσχημάτιστη επικοινωνία σκέψεων, σχεδίων και προθέσεων των

πολιτικών ηγετών προς το εκλογικό σώμα αποθαρρύνεται

Φάση Γ :́ Δεκαετία 90 ́
 Η «επαγγελματοποίηση» (professionalization) της πολιτικής επικοινωνίας

εντείνεται όπως και ο σχετικός ανταγωνισμός
 Διατυπώνεται μια αντι-ελιτιστική διάθεση με στόχο την επιρροή του μεγαλύτερου

δυνατού αριθμού ψηφοφόρων

εκστρατείας ΙΙ: (P. Norris)
Προ-νεωτερικό στάδιο (Α’ μισό του 20ου αιώνα)
 Αποκεντρωμένη-τοπική προεκλογική εκστρατεία
 Εθελοντική εμπλοκή κομματικών μελών στο σχεδιασμό και την υλοποίηση της
προεκλογικής εκστρατείας και απουσία εξειδικευμένων στελεχών (εκστρατείες
«εντάσεως εργασίας»)
 Προώθηση των πολιτικών μηνυμάτων μέσων διαπροσωπικών επαφών και

συγκεντρώσεων και λιγότερο με χρήση ΜΜΕ (ραδιόφωνο, εφημερίδα)
 Η προεκλογική εκστρατεία σχεδιάζεται επί τούτου (ad hoc) λίγο πριν τις εκλογές και
δεν αποτελεί συνεχή διαδικασία που κορυφώνεται κατά τη διάρκειά τους

Σύγχρονο στάδιο (Β’ μισό του 20ου αιώνα)
• Συγκεντρωτισμός στο σχεδιασμό της προεκλογικής εκστρατείας
• Εξειδικευμένοι σύμβουλοι επικοινωνίας (προεκλογική εκστρατεία «εντάσεως

κεφαλαίου»)
• Έμφαση στη σχέση πολιτικός-ψηφοφόρος εις βάρος της σχέσης κόμμα-

ψηφοφόρος
• Εξάπλωση των δημοσκοπήσεων ως εργαλείο καταγραφής των διαθέσεων των

εκλογέων που έχουν σε μεγάλο βαθμό απομακρυνθεί από τα κόμματα

Μετα-νεωτερικό στάδιο (21ος αιώνας)
 Επέκταση της χρήσης του Διαδικτύου
 Περαιτέρω ενίσχυση του ρόλου των εξειδικευμένων συμβούλων στη χάραξη της
πολιτικής επικοινωνίας
 Διαρκής -αν και χαλαρή- προεκλογική εκστρατεία
 Περαιτέρω κερματισμός του πολιτικού μηνύματος προς το κερματισμένο εκλογικό

σώμα
«Εξαμερικανισμός»(;) της προεκλογικής εκστρατείας
 Καταγραφή τάσεων εξομοίωσης/ομογενοποίησης της πολιτικής επικοινωνίας και

του προεκλογικού αγώνα (μηχανισμοί, περιεχόμενα, πρακτικές)
 Διϊστάμενες απόψεις αναφορικά με τον «εξαμερικανισμό» (Americanization) της

πολιτικής επικοινωνίας
 Η μελέτη των διαδικασιών εξομοίωσης/ομογενοποίησης της πολιτικής

επικοινωνίας συνδέεται με ποικίλους παράγοντες (πολιτικό σύστημα, θεσμικό
περιβάλλον, πολιτική κουλτούρα, τενολογικές εξελίξεις, κοινωνικοοικονομικός
εκσυγχρονισμός, κ.λπ.)
Ενότητα 9: Το ελληνικό ραδιοτηλεοπτικό σύστημα:

Βασικά χαρακτηριστικά και εξελίξεις
Το ελληνικό ραδιοτηλεοπτικό σύστημα: Βασικά χαρακτηριστικά και εξελίξεις
 Κρατικό μονοπώλιο στο χώρο της ραδιοτηλεόρασης
 Απορρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού συστήματος στα τέλη της δεκαετίας του '80 και
στις αρχές της δεκαετίας του ’90
 Η αιφνίδια και εν πολλοίς άναρχη απορρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού συστήματος

επέβαλλε εκ νέου ρυθμιστικές παρεμβάσεις του κράτους (ίδρυση Εθνικού Συμβουλίου
Ραδιοτηλεόρασης, κ.λπ.)
 Η απορρύθμιση του εγχώριου ραδιοτηλεοπτικού συστήματος σηματοδοτεί την

κυριαρχία της εμπορευματικής λογικής στη λειτουργία των ΜΜΕ και την ανάδυση
πληθώρας νέων μέσων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο
 Η απορρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου δεν διαρρηγνύει πλήρως τις σχέσεις των
ΜΜΕ που παραδοσιακά διατηρούν με το κράτος
 Κατά την περίοδο πριν την απορρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού συστήματος

καταγράφεται μια υπερ-κομματικοποίηση του Τύπου
 Οι στενές κομματικές διασυνδέσεις και αναφορές του Τύπου έχουν σημαντική

επίπτωση στην αξιοπιστία του
 Η απορρύθμιση του εγχώριου ραδιοτηλεοπτικού συστήματος σηματοδοτεί απαρχή για

τη βαθμιαία κυριαρχία της τηλεόρασης ως μέσου πολιτικής πληροφόρησης και
o Η δημόσια τηλεόραση αποτυγχάνει να λειτουργεί με όρους «δημοσίου συμφέροντος»

και πριν την εισαγωγή της ιδιωτικής τηλεόρασης είναι δέσμια του εκάστοτε
κυβερνώντος κόμματος
o Στην περίοδο πριν τη ραδιοτηλεοπτική απορρύθμιση σημειώνεται μια «ραδιοφωνική

χρήση» του μέσου της τηλεόρασης από τις πολιτικές δυνάμεις
o Ο ασφυκτικός κρατικός εναγκαλισμός της δημόσιας τηλεόρασης λειτουργεί αρνητικά

για την αξιοπιστία της ως μέσου ενημέρωσης
Ενότητα 10: Η πολιτική επικοινωνία στην Ελλάδα:

Στοιχεία ενδεικτικής περιοδολόγησης
Η πολιτική επικοινωνία στην Ελλάδα: Στοιχεία ενδεικτικής
περιοδολόγησης
 1974-1981 (το υπό διαμόρφωση σκηνικό)
 1981-1989 (η εμπέδωση του δικομματισμού)
 1989-1996 (η μετάβαση στο νέο ραδιοτηλεοπτικό περιβάλλον)
 1996-2009 (ο δικομματισμός σε συνθήκες «τηλεκρατίας»)
 2009 και εντεύθεν (η διαδικτυακή πρόκληση)

1974-1981 (το υπό διαμόρφωση σκηνικό)
 Κρατικό μονοπώλιο στο χώρο της ραδιοτηλεόρασης
 Ο Τύπος αναπαράγει τις κομματικές διαιρέσεις
 Κοινοβουλευτική κυριαρχία του κόμματος της ΝΔ: Μετά τις εκλογές το 1977
διαφαίνονται τάσεις συγκρότησης ενός δικομματικού συστήματος
 Αυξημένο ενδιαφέρον των πολιτών για την πολιτική και ισχυρές κομματικές
ταυτίσεις
 Χαμηλή εξοικείωση του πολιτικού προσωπικού με το μέσο της τηλεόρασης
1974-1981 (το υπό διαμόρφωση σκηνικό)
 Κυριαρχία των αδιαμεσολάβητων μορφών πολιτικής συμμετοχής
 Κυριαρχία της αφίσας και του «μπαλκονιού» ως μέσα προεκλογικής εκστρατείας
 Ισόποση διάθεση τηλεοπτικού χρόνου για τα πολιτικά κόμματα
 Ραδιοφωνική χρήση του μέσου της τηλεόρασης: τηλεοπτική μεταφορά της

αφίσας

1981-1989 (η εμπέδωση του δικομματισμού)
 Εμπέδωση του δικομματισμού και προνομιακή θέση των δύο «κομμάτων

εξουσίας» αναφορικά με τον διαθέσιμο τηλεοπτικό χρόνο
 Οργανωτική ανάπτυξη του κόμματος της ΝΔ
 Ισχυρές κομματικές ταυτίσεις και όξυνση της πολιτικής αντιπαράθεσης σε

συνθήκες ιδεολογικής πόλωσης
 Η αφίσα και το «μπαλκόνι» παραμένουν βασικά μέσα προεκλογικής

εκστρατείας
 Τηλεοπτικοποίηση της προεκλογικής συγκέντρωσης και σκηνοθετική της οργάνωση
 Νομικές ρυθμίσεις αναφορικά με την κρατική χρηματοδότηση της

προεκλογικής εκστρατείας
 Οξεία κομματική και πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα σε δύο διακριτούς

«πολιτικούς κόσμους» (αντίθεση «Δεξιά-Αντιδεξιά»)

 Κρατικό μονοπώλιο στο χώρο της ραδιοτηλεόρασης που καταργείται στο

δεύτερο μισό της δεκαετίας (δημιουργία δημοτικών ραδιοφωνικών
σταθμών)
 Είσοδος νέων επιχειρηματιών στο χώρο του Τύπου στο δεύτερο μισό της
δεκαετίας προάγγελος της βαθμιαίας αυτονόμησής του από τις κομματικές
διαιρέσεις
 Τηλεοπτικές εκπομπές πολιτικού λόγου στην κρατική τηλεόραση («ανοιχτά

χαρτιά», «στρογγυλό τραπέζι»)
1989-1996 (η μετάβαση στο νέο ραδιοτηλεοπτικό περιβάλλον)
 Βαθμιαία αποδυνάμωση των κομματικών ταυτίσεων και αύξηση του

πολιτικού κυνισμού
 Ρευστό πολιτικό σκηνικό (αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις,

«οικουμενική κυβέρνηση», «συγκυβέρνηση», κ.λπ.)
 Αποχώρηση, στο δεύτερο μισό της περιόδου, των ηγετών των δύο
«κομμάτων εξουσίας» (Α. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκης)

 Αποδυνάμωση του μοντέλου των προεκλογικών συγκεντρώσεων και της

αφίσας (προεκλογικές συγκεντρώσεις-συναυλίες της ΝΔ στο Στάδιο Ειρήνης
και Φιλίας)
 Κοινή συμμετοχή των τριών πολιτικών αρχηγών (Α. Παπανδρέου, Κ.

Μητσοτάκης, Χ. Φλωράκης) σε εκδήλωση-συζήτηση (Πάντειο
Πανεπιστήμιο) προάγγελος της τηλεοπτικής αντιπαράθεσης ανάμεσα σε
αρχηγούς (debate) ως πρακτική προεκλογικού αγώνα
 Απαρχές σύγκλισης των δύο «κομμάτων εξουσίας» στα μείζονα

κοινωνικοοικονομικά και πολιτικά διακυβεύματα (ΕΕ, οικονομία, κ.λπ.)
 Καθιέρωση της προεκλογικής διαφήμισης
 Δημιουργία ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών στο πλαίσιο της

απορρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού συστήματος
 Αξιοποίηση στελεχών από το χώρο της επικοινωνίας για την οργάνωση της
πολιτικής επικοινωνίας των κομμάτων σε συνθήκες κυριαρχίας της
τηλεόρασης

1996-2009 (ο δικομματισμός σε συνθήκες τηλεκρατίας)
 Περαιτέρω ενίσχυση της κομματικής αποστοίχισης και της ιδεολογικής

σύγκλισης των κομμάτων
 Κυριαρχία της τηλεόρασης ως μέσου πολιτικής επικοινωνίας
 Τεχνολογικές καινοτομίες
 Αρνητική πολιτική διαφήμιση
 Τηλεοπτική αντιπαράθεση (debate)
 Απομάκρυνση από το πρότυπο των προεκλογικών συγκεντρώσεων και της

αφίσας

 Ο Τύπος δέχεται ισχυρές πιέσεις και ανακατατάξεις χαρακτηρίζουν τις

εξελίξεις στο χώρο
 Βαθμιαία εισαγωγή του διαδικτύου ως εργαλείου πολιτικής επικοινωνίας
 Εμπέδωση των αλλαγών που σημειώνονται στη δημοσιογραφική λειτουργία

έναντι του πολιτικού προσωπικού
2009 και εντεύθεν (η διαδικτυακή πρόκληση)
• Περαιτέρω κερματισμός του εκλογικού σώματος
• Περαιτέρω ενίσχυση του πολιτικού κυνισμού και αποστασιοποίηση από την

πολιτική
• Περαιτέρω μετασχηματισμοί στην οργανωτική και ιδεολογικοπολιτική

φυσιογνωμία των κομμάτων

2009 και εντεύθεν (η διαδικτυακή πρόκληση)
• Περαιτέρω χρήση του διαδικτύου ως εργαλείο πολιτικής δράσης και

• Περαιτέρω ενίσχυση της στοχευμένης πολιτικής επικοινωνίας
• Περαιτέρω ενίσχυση των επαγγελματιών της επικοινωνίας στη διαμόρφωση

της προεκλογικής εκστρατείας

Πολιτική Και Επικοινωνία Ιωάννης Καραγιάννης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Πολιτική Και Επικοινωνία Ιωάννης Καραγιάννης ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Πολιτική (και) επικοινωνία

Ενότητα 1: Εισαγωγικά στη μελέτη της πολιτικής

«Η αποτελεσματική επικοινωνία σχετικά

«Η αλληλόδραση ανάμεσα στα MME

«Η ηθελημένη ή αθέλητη μεταβίβαση

Η Πολιτική Επικοινωνία ως πεδίο επιστημονικής έρευνας

Πολλαπλότητα μορφών πολιτικής επικοινωνίας (διαφήμιση, προεκλογική

Πολλαπλότητα φορέων πολιτικής επικοινωνίας (πολιτικά κόμματα,

Πλαστικότητα του πολιτικού και επικοινωνιακού μηνύματος

Κοινό/ά (πολίτες, «κοινή

Η Πολιτική Επικοινωνία ως πεδίο επιστημονικής έρευνας

Κοινό/ά (πολίτες, «κοινή

Αλλαγές στην πολιτική και εκλογική

Κοινό/ά (πολίτες, «κοινή

Κοινωνικές αξίες και αντιλήψεις, πολιτισμικές αναφορές,

Η Πολιτική Επικοινωνία ως πεδίο επιστημονικής έρευνας

Κοινό/ά (πολίτες, «κοινή

Βασικά χαρακτηριστικά της πολιτικής επικοινωνίας στις σύγχρονες συνθήκες:

 Κυριαρχία της τηλεόρασης και του διαδικτύου ως Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας

 Κυριαρχία της εικόνας και προσωποποίηση της πολιτικής

 Προσαρμογή του πολιτικού μηνύματος στη λογική των Μέσων. Ανταγωνιστική

 Υψηλό κόστος προεκλογικής εκστρατείας

 Ζήτηση για εξειδικευμένα στελέχη επικοινωνίας και πολιτικούς αναλυτές

Η Πολιτική Επικοινωνία ως πεδίο επιστημονικής έρευνας

Ενδεικτικά ερωτήματα και κατευθύνσεις έρευνας στη σύγχρονη πολιτική επικοινωνία:

 Με ποιες διαδικασίες και ποιους μηχανισμούς επιδρούν τα ΜΜΕ στην πολιτική-εκλογική

 Ποιες τάσεις ομογενοποίησης καταγράφονται στις σύγχρονες πρακτικές πολιτικής

Η μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας και η εξέλιξή της

Παράγοντες που επιδρούν στη μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας:

Α) Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο

• Άνοδος του ναζισμού στην Ευρώπη (Γερμανία, Ιταλία)

• Μαζικό και αδιαφοροποίητο κοινό στα αστικά κέντρα

 Γραμμική αντίληψη της επικοινωνίας: Η επικοινωνία ως μήνυμα που κατευθύνεται από

 Θεωρία της «υποδόριας βελόνας»: Η επικοινωνία ως διαδικασία αναπόδραστης και

Η μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας και η εξέλιξή της

• Περίοδος ανοικοδόμησης στην Ευρώπη και δημιουργίας «Κοινωνικών Κρατών»

 Η έρευνα του Lazarsfeld και των συνεργατών του (1940) αμφισβήτησε τη

 Κυριαρχία μιας αντίληψης περί «περιορισμένων επιδράσεων των ΜΜΕ»

• Περίοδος σημαντικών κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων σε Ευρώπη και

 Δομο-λειτουργιστικές προσεγγίσεις και βαθμιαία αποδέσμευση από το

 Αναθεώρηση της αντίληψης περί «περιορισμένων επιδράσεων των ΜΜΕ»

 Θεματική επέκταση του γνωστικού πεδίου της πολιτικής επικοινωνίας με αντικείμενα

Η μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας και η εξέλιξή της

• Ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές, διεθνοποίηση και συγκέντρωση ιδιοκτησίας στο

• «Απορρύθμιση των ραδιοτηλεοπτικών συστημάτων» σε Ευρώπη και ΗΠΑ και

• Ανάπτυξη «διαδραστικών» και «διαλογικών» προσεγγίσεων. Αντίληψη της

Ποικιλία θεωριών και προσεγγίσεων στη μελέτη της πολιτκής

• Φιλελεύθερη-πλουραλιστική θεώρηση: Τα ΜΜΕ ως «ουδέτερα» εργαλεία έκφρασης

• Μαρξιστικές προσεγγίσεις: Τα ΜΜΕ ως μηχανισμοί ιδεολογικής και πολιτικής ηγεμονίας

• «Τεχνολογικός ντετερμινισιμός»: Η τεχνολογία των ΜΜΕ ανάγεται σε βασική εξηγητική

• Θεωρίες «εκσυγχρονισμού»: Τα ΜΜΕ ως μηχανισμοί οικονομικής και κοινωνικής

Ενότητα 3: ΜΜΕ και Επικοινωνία

Διαπροσωπική (πχ. καθημερινές

1) Κοινότητα χώρου και χρόνου (φυσική συμπαρουσία)

Είδη επικοινωνίας/αλληλόδρασης (J. B. Thompson)

Διαμεσολαβημένη (πχ. συνομιλίες στο

1) Διαχωρισμός χώρου και χρόνου (απουσία φυσικής συμπαρουσίας)

1) Διαχωρισμός χώρου και χρόνου (απουσία φυσικής συμπαρουσίας)

Πολιτιστικά προϊόντα και ΜΜΕ

 Τα ΜΜΕ εγκαθιδρύουν συνθήκες χωρο-χρονικής αποστασιοποίησης (αποσυνδέουν

 Τα ΜΜΕ μεσολαβούν τις συμβολικές μορφές σε μεγάλο αριθμό δυνητικών

Τα ΜΜΕ και η κατασκευή της κοινωνικής πραγματικότητας

Δευτερογενής διαμεσολάβηση των ΜΜΕ