Θεσμοί Και Πολιτικές Της Ευρωπαϊκής Ένωσης Καρασαββόγλου Αναστάσιος - Ζουμπουλίδης Βασίλειος ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας Και Θράκης

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
Ιστορία, Θεσμοί, Πολιτικές
3η Έκδοση
Παναγιώτης Λιαργκόβας, Χρήστος Παπαγεωργίου
Αποκλειστικότητα για την ελληνική γλώσσα: Εκδόσεις ΤΖΙΟΛΑ.

Copyright © 2021 Εκδόσεις ΤΖΙΟΛΑ. Με επιφύλαξη παντός νόμιμου
δικαιώματος.
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Α Π Ο Τ Α Ε Ρ Ε Ι Π ΙΑ Τ Ο Υ Β ’ Π Α ΓΚ ΟΣ ΜΙΟΥ
Π Ο Λ Ε ΜΟΥ Ε Ω ς Τ Η ΓΕ Ν Ε Σ Η Τ Η ς Ν Ε Α ς
Ε Υ Ρ Ω ΠΗς ( 1945- 1 9 5 0 )

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές
2. Από τα ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έως τη Γένεση της Νέας Ευρώπης (1945-1950)
Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες

Πολιτικές συνθήκες
• Επικράτησε σε κάποιο βαθμό στη Δυτική Ευρώπη η άποψη πως ο
εθνικισμός και η ταύτιση με το εθνικό κράτος συνιστούσαν τη
βαθύτερη αιτία των δεινών της Ευρώπης.
• Τα αντιστασιακά κινήματα κατά τη διάρκεια του πολέμου είχαν
καλλιεργήσει πολιτικές ιδεολογίες και αξίες που υπήρξαν συχνά.
αντίθετες προς την τότε κυρίαρχη πολιτική της ταύτισης των πολιτών
με το εθνικό κράτος.
• Διαφάνηκε η αδυναμία των εθνικών κρατών να εξασφαλίσουν τις
βασικές προϋποθέσεις προστασίας, διαβίωσης και οργάνωσης των
λαών τους.
Τα δεινά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Επικράτησε συνεπώς με τη λήξη του πολέμου μία τάση απαξίωσης του
εθνικού κράτους και μία διάθεση αναζήτησης πολιτικών λύσεων που θα
βασίζονταν σε ευρύτερες συνεργασίες μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών.


Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες (συνέχεια)

Οικονομικές συνθήκες
• Η δραματική μείωση της βιομηχανικής παραγωγής, οφειλόμενη
κυρίως στις καταστροφές κατά τη διάρκεια του πολέμου.
• Ο αποπροσανατολισμός των βιομηχανικών δραστηριοτήτων οι οποίες
είχαν προσαρμοσθεί στην εξυπηρέτηση πολεμικών αναγκών .
• Οι συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες για εισαγωγές και οι κακές σοδειές
στην κεντροδυτική Ευρώπη συνέβαλαν στην αύξηση των τιμών των
τροφίμων.
• Ο πόλεμος είχε διαμορφώσει συνθήκες πλήρους απασχόλησης, ενώ το
κράτος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας είχαν επεκταθεί σημαντικά
κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ερείπια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου Τα γεγονότα αυτά καθιστούσαν δύσκολη τη διαδικασία της μετάβασης
από την «οικονομία πολέμου» στην «οικονομία ειρήνης», ενώ το κόστος
της αδυναμίας αυτής χρεωνόταν κυρίως στις κυβερνήσεις των εθνικών
κρατών και στις πολιτικές τους.

Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες (συνέχεια)

Κοινωνικές συνθήκες
• Οι συνθήκες δυστυχίας, ανασφάλειας και αβεβαιότητας για το μέλλον
τόσο στην ηττημένη Γερμανία όσο και στην Ιταλία ενέτειναν τα
κοινωνικά προβλήματα των πληθυσμών τους.
• Στην Ιταλία και ακόμη περισσότερο στη Γερμανία είχε αναπτυχθεί,
από τις νέες κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις η διάθεση για συμφιλίωση
και συνεργασία με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη.
• Υπέρ της ευρωπαϊκής πορείας των χωρών τους συνηγορούσε βέβαια
και ο ευρωπαϊκός και δημοκρατικός προσανατολισμός πολλών μελών
των νέων πολιτικών ηγεσιών που εμφανίστηκαν στο πολιτικό
προσκήνιο σε πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
Άθλιες κοινωνικές συνθήκες Με τον τρόπο αυτό θα κατόρθωναν τόσο η Ιταλία όσο και η Γερμανία να
γίνουν και πάλι δεκτές στην κοινωνία των κυρίαρχων ευρωπαϊκών
κρατών ως ισότιμα κράτη, ξεπερνώντας το ιστορικά κακό παρελθόν.


Το Σχέδιο Marshall για την Ευρωπαϊκή Ανάκαμψη

Περιεχόμενο:
• Η δύσκολη οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη προκάλεσε την
παρέμβαση των ΗΠΑ, μέσω του Σχεδίου του Αμερικανού υπουργού
των Εξωτερικών George Marshall .
• Το Σχέδιο αποσκοπούσε στην παροχή βοήθειας στις κατεστραμμένες
χώρες της Ευρώπης για την ανόρθωσή τους.
• Περιλάμβανε αποστολές αγαθών, οικονομική βοήθεια και παροχή
δανείων της τάξης των 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων κατά την
τετραετία από το 1948 έως και το 1951.
• Το σημαντικότερο όμως αποτέλεσμα, ήταν να αποτραπεί το
Ο George Marshall ενδεχόμενο αύξησης της κομμουνιστικής επιρροής στις
Λίγο πριν την ανακοίνωση του ομώνυμου Σχεδίου, στο κατεστραμμένες από τον πόλεμο χώρες της Ευρώπης.
πανεπιστήμιο του Harvard, στις 5 Ιουνίου του 1947 • Η άρνηση της συμμετοχής των χωρών υπό την επιρροή της ΕΣΣΔ, ,
επιβεβαίωσε την πολιτική και οικονομική διαίρεση της Ευρώπης.

Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας (ΟΕΟΣ)

Ο οργανισμός:
• Σημαντική συνέπεια του Σχεδίου Marshall υπήρξε η αναγκαιότητα
δημιουργίας θεσμών συνεργασίας μεταξύ των κρατών της Δυτικής
Ευρώπης .
• Το πρώτο βήμα ήταν η ίδρυση, στις 16 Απριλίου του 1948, με
πρωτοβουλία των ΗΠΑ, του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής
Συνεργασίας για το συντονισμό της υλοποίησης του Σχεδίου Marshall.
• Το 1961 ο ΟΕΟΣ μετονομάσθηκε σε Οργανισμό Οικονομικής
Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με συνθήκη που υπογράφηκε στις
14 Σεπτεμβρίου του 1960 στο Παρίσι.
• Σήμερα ο οργανισμός αριθμεί 34 κράτη-μέλη.
Ιδρυτική Πράξη ΟΕΟΣ
Οι υπογραφές των εκπροσώπων των ιδρυτικών κρατών-
μελών στην ιδρυτική πράξη του Οργανισμού
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας της 16ης
Απριλίου του 1948


Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη

Απόσπασμα από τη Διακήρυξη προς το Κογκρέσο της 12ης Μαρτίου 1947
του Harry Truman, γνωστή ως Δόγμα Truman
«[….] Πιστεύω ότι πρέπει να αποτελεί πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών
η υποστήριξη των ελεύθερων λαών που αντιστέκονται στην επιχείρηση
υποδούλωσής τους από ένοπλες μειονότητες ή από εξωτερικές πιέσεις.
Πιστεύω ότι πρέπει να βοηθήσουμε τους ελεύθερους λαούς να βρουν το
πεπρωμένο τους με το δικό τους τρόπο. Πιστεύω ότι η βοήθειά μας θα
πρέπει να είναι κυρίως οικονομική και χρηματοδοτική που είναι
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Harry Truman
απαραίτητη για την οικονομική σταθερότητα και την ομαλή πολιτική
Εμπνευστής του ομώνυμου δόγματος με αφορμή διαδικασία.».
ορισμένα γεγονότα που διαδραματίζονταν στην • Το Δόγμα Τρούμαν, αποσκοπούσε στη βοήθεια των κυβερνήσεων
Ευρώπη, με αποκορύφωμα τον ελληνικό εμφύλιο Ελλάδας, Τουρκίας και Ιράν να αντιμετωπίσουν κάθε κομμουνιστικό
πόλεμο
κίνδυνο.
• Παράλληλα όμως το Δόγμα Τρούμαν (Truman Doctrine) σηματοδότησε
και την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου που είχε ως αποτέλεσμα τη
μεταβολή της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη (συνέχεια)

Ο αποκλεισμός του Βερολίνου
• Τα πρώτα δείγματα της καχυποψίας και της αντιπαλότητας δεν
άργησαν να φανούν όταν το 1946 κατέρρευσε η κοινή διοίκηση της
ηττημένης Γερμανίας από τους τέσσερις συμμάχους. Η αδυναμία των
ΗΠΑ, της ΕΣΣΔ, της Βρετανίας και της Γαλλίας, να επιλύσουν το
γερμανικό ζήτημα κατά τη Διάσκεψη του Λονδίνου το Δεκέμβριο του
1947, ανέδειξε το μέγεθος του αναδεικνυόμενου προβλήματος. Η
κατάσταση επιδεινώθηκε το επόμενο έτος, όταν η σοβιετική διοίκηση
προχώρησε στον αποκλεισμό του Βερολίνου, που ξεκίνησε στις 24
Ιουνίου του 1948 και έληξε στις 12 Μαΐου του 1949, εξαναγκάζοντας
τις ΗΠΑ να δημιουργήσουν αερογέφυρα για την τροφοδοσία των
κατοίκων του Δυτικού Βερολίνου.
Ο αποκλεισμός του Βερολίνου
Αερογέφυρα για την τροφοδοσία των κατοίκων του
Δυτικού Βερολίνου κατά τη διάρκεια του σοβιετικού
αποκλεισμού την περίοδο 24.06.1948 – 12.05.1949


Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη (συνέχεια)

Το πραξικόπημα της Πράγας
• Ενόψει των εκλογών του Μαΐου 1948 η κομμουνιστική ηγεσία
οργάνωσε πραξικόπημα το Φεβρουάριο του 1948, προλαβαίνοντας
την καταγραφή της μείωσης της δημοτικότητάς της.
• Για να εξασφαλιστεί η παθητικότητα των στρατιωτικών μονάδων, οι
μη κομμουνιστές διοικητές τους τέθηκαν σε περιορισμό.
• Η νόμιμη κυβέρνηση ανατράπηκε και αντικαταστάθηκε από μία
φιλικά προσκείμενη προς το καθεστώς της Μόσχας στις 25
Φεβρουαρίου του 1948.
• Στις 9 Μαΐου εγκρίθηκε το νέο σύνταγμα της χώρας που προσδιόριζε
την Τσεχοσλοβακία ως «λαϊκή δημοκρατία», ενώ οι εκλογές της 30ης
Μαΐου πραγματοποιήθηκαν με μοναδικό ψηφοδέλτιο αυτό του
Το πραξικόπημα της Πράγας
Εκδηλώσεις κατά του Πραξικοπήματος της Πράγας το
ενιαίου Εθνικού Μετώπου που απαρτιζόταν στην πλειοψηφία του
Φεβρουάριο του 1948 από πρόσωπα φιλικά προς το κομμουνιστικό κόμμα.
• Ακολούθησαν πολιτικές εκκαθαρίσεις και διωγμοί μη κομμουνιστών
πολιτικών και ανώτερων κρατικών υπαλλήλων.

Η συγκρότηση αμυντικών συνασπισμών

Η Συνθήκη των Βρυξελλών και η Δυτική Ένωση
• Η Συνθήκη της Δουνκέρκης, μεταξύ Γαλλίας και Βρετανίας, με έναρξη
ισχύος την 8η Σεπτεμβρίου του 1947, αποσκοπούσε μεταξύ άλλων στη
λύση των οποιωνδήποτε διαφορών τους μέσω διπλωματικής οδού.
• Νέα συνθήκη συνεργασίας ισχύος πενήντα ετών, υπογράφηκε στις 17
Μαρτίου 1948 στις Βρυξέλλες μεταξύ Βελγίου, Βρετανίας, Γαλλίας,
Υπογραφή της Συνθήκης της Δουνκέρκης
Λουξεμβούργου και Ολλανδίας κατόπιν πρόσκλησης των
στις 8 Σεπτεμβρίου 1947 συμβαλλομένων της Συνθήκης της Δουνκέρκης προς τις χώρες της
Benelux, γνωστή και ως «Δυτική Ένωση» .
• Η Συνθήκη των Βρυξελλών αδρανοποιήθηκε σύντομα λόγω της
υπογραφής μίας σειράς άλλων συνθηκών στον πολιτικό, οικονομικό,
κοινωνικό, πολιτισμικό και στρατιωτικό τομέα, όπως του ΟΕΟΣ τον
Απρίλιο του 1948, του Οργανισμού Συμφώνου Βορείου Ατλαντικού
τον Απρίλιο του 1949, του Συμβουλίου της Ευρώπης το Μάιο του 1949
και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα τον Απρίλιο του
Υπογραφή της Συνθήκης των Βρυξελλών
στις 17 Μαρτίου 1948 1951.


Η συγκρότηση αμυντικών συνασπισμών (συνέχεια)

Ο Οργανισμός Συμφώνου Βορείου Ατλαντικού (NATO)
• Τα πέντε συμβαλλόμενα κράτη-μέλη της Συνθήκης των Βρυξελλών
διαπίστωσαν ότι η Δυτική Ένωση μόνη της δεν θα ήταν δυνατό να
αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μία σοβιετική απειλή.
• Με αυτό το σκεπτικό ιδρύθηκε ο Οργανισμός Συμφώνου Βορείου
Ατλαντικού (ΝΑΤΟ) στις 4 Απριλίου του 1949, στην Washington, στον
οποίο, εκτός από τα πέντε κράτη-μέλη της Δυτικής Ένωσης,
συμμετείχαν η Δανία, οι ΗΠΑ, η Ισλανδία, η Ιταλία, ο Καναδάς, η
Νορβηγία και η Πορτογαλία.
Υπογραφή Συμφώνου Βορείου Ατλαντικού • Η υπογραφή της ίδρυσης του οργανισμού φαίνεται πως συνέβαλε και
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Harry Truman υπογράφει τη συνθήκη στη λήξη του αποκλεισμού του Δυτικού Βερολίνου ένα μόλις μήνα
ίδρυσης του NATO, με την παρουσία των εκπροσώπων των
ιδρυτικών κρατών-μελών της συμμαχίας, τον Απρίλιο του
μετά, αναδεικνύοντας τη σημασία των ένοπλων ισορροπιών για την
1949 εποχή αυτή.
• Η σύσταση όμως της αμερικανοευρωπαϊκής αμυντικής συμμαχίας
προκάλεσε την αρνητική αντίδραση της ΕΣΣΔ και των κρατών της
επιρροής της στην Κεντροανατολική Ευρώπη.
• Σήμερα στη βορειοατλαντική συμμαχία συμμετέχουν 30 κράτη-μέλη.
Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση

Απόσπασμα από την Ομιλία στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης της 19ης
Σεπτεμβρίου 1946 του Winston Churchill
«[…] Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να ανασυστήσουμε την
ευρωπαϊκή οικογένεια ή κατά το δυνατόν το μεγαλύτερο τμήμα της και
να της παράσχουμε μια δομή υπό το καθεστώς της οποίας θα βιώσει με
ειρήνη, ασφάλεια και ευημερία. Θα πρέπει να οικοδομήσουμε μία μορφή
Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης. Μόνο με τον τρόπο αυτό εκατοντάδες
εκατομμύρια μοχθούντων θα μπορέσουν να επανακτήσουν τις χαρές και
Winston Churchill τις ελπίδες που κάνουν τη ζωή αξιόλογη. [...] [Ως πρώτο βήμα προς αυτή
Αναφέρθηκε στην ανάγκη δημιουργίας μίας μορφής
την κατεύθυνση] πρέπει να είναι η σύναψη εταιρικής σχέσης μεταξύ της
Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, ωστόσο δεν έκανε
μνεία για τη συμμετοχή της Βρετανίας σ’ αυτές Γαλλίας και της Γερμανίας.».


Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση (συνέχεια)

Η Ένωση Ευρωπαίων Φεντεραλιστών
• Μετά από μία πρώτη συνάντηση εκπροσώπων των ομοσπονδιακών
(φεντεραλιστικών) κινημάτων από δεκατέσσερα ευρωπαϊκά κράτη, με
κεντρικό προσανατολισμό τη δημιουργία μίας ευρωπαϊκής
ομοσπονδίας κρατών, το Σεπτέμβριο του 1946, στο Hertenstein της
Ελβετίας και μία δεύτερη συνάντηση λίγο αργότερα, στο
Λουξεμβούργο, ορίστηκε ως έδρα της υπό ίδρυση Ένωσης Ευρωπαίων
Φεντεραλιστών το Παρίσι.
• Στο Παρίσι πραγματοποιήθηκε στις 15 και 16 Δεκεμβρίου του 1946 η
Hendrik Brugmans
Πρώτος πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών συνάντηση η οποία οδήγησε στην ίδρυση της Ένωσης Ευρωπαίων
Φεντεραλιστών, με σκοπό το συντονισμό των δραστηριοτήτων των
περίπου πενήντα φεντεραλιστικών κινημάτων.
• Το πρώτο της συνέδριο της Ένωσης πραγματοποιήθηκε στο Montreux
της Ελβετίας από τις 27 έως τις 31 Αυγούστου του 1947.


Το Κίνημα της Ενωμένης Ευρώπης
• Στις 14 Μαΐου του 1947, με πρωτοβουλία του Βρετανού πολιτικού
Duncan Sandys (Σάντις, 1908 – 1987) και την υποστήριξη του Winston
Churchill, δημιουργήθηκε το αγγλογαλλικό Κίνημα της Ενωμένης
Ευρώπης (United Europe Movement, UEM).
• Το κίνημα αυτό αντιτίθετο στη δημιουργία μία ευρωπαϊκής
ομοσπονδίας με υπερεθνικά θεσμικά όργανα και τασσόταν υπέρ μίας
ένωσης ευρωπαϊκών κρατών που θα λειτουργούσε στο πλαίσιο μίας
διακυβερνητικής συνεργασίας.
Duncan Sandys
Πρωτοβουλίες για τη δημιουργία Κινήματος της Ενωμένης
Ευρώπης



Το Συνέδριο για την Ευρώπη της Χάγης
• Η ύπαρξη διαφορετικών τάσεων για το μέλλον της Ευρώπης
απαιτούσε τη σύσταση μίας Επιτροπής Συντονισμού των Ευρωπαϊκών
Κινημάτων και τη διεξαγωγή πανευρωπαϊκού συνεδρίου .
• Οι συνεδριάσεις της Επιτροπής Συντονισμού των Ευρωπαϊκών
Κινημάτων οδήγησαν στη σύσταση κοινής Διεθνούς Επιτροπής των
Κινημάτων για την Ευρωπαϊκή Ενότητα, η οποία διοργάνωσε στη Χάγη
από τις 7 έως τις 11 Μαρτίου του 1948, το Συνέδριο για την Ευρώπη .
• Σ’ αυτό προέδρευσε ο Winston Churchill και συμμετείχαν δεκαέξι
πρώην πρωθυπουργοί και περίπου 800 αντιπρόσωποι από δεκαεννέα
ευρωπαϊκά κράτη.
Το Συνέδριο της Ευρώπης στη Χάγη, το Μάρτιο του 1948 • Προτάθηκε η δημιουργία μίας ευρωπαϊκής συνέλευσης διαβούλευσης,
Στο βάθος διακρίνεται το έμβλημα του συνεδρίου, ένα
κεφαλαίο κόκκινο γράμμα «Ε» σε λευκό φόντο
ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου για την προετοιμασία της πολιτικής και
οικονομικής ολοκλήρωσης, η θέσπιση ενός χάρτη ανθρωπίνων
δικαιωμάτων, η δημιουργία δικαστηρίου και η σύσταση ενός
ευρωπαϊκού πολιτισμικού κέντρου.


Το Ευρωπαϊκό Κίνημα
• Στις 25 Οκτωβρίου του 1948, ως απόρροια του Συνεδρίου για την
Ευρώπη της Χάγης, ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Κίνημα αντικαθιστώντας
τη Διεθνή Επιτροπή των Κινημάτων για την Ευρωπαϊκή Ενότητα.
• Από τις 25 έως τις 27 Φεβρουαρίου του 1949 συγκλήθηκε στις
Βρυξέλλες το πρώτο διεθνές συνέδριο του Ευρωπαϊκού Κινήματος στο
οποίο υιοθετήθηκε η ιδέα της θέσπισης χάρτη ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και της δημιουργίας δικαστηρίου που είχαν προταθεί
στο Συνέδριο για την Ευρώπη στη Χάγη.
• Βασική προτεραιότητα του Ευρωπαϊκού Κινήματος ήταν η σύσταση
του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 5 Μαΐου του 1949, ενώ από τις πιο
Διεθνές συνέδριο του Ευρωπαϊκού Κινήματος σημαντικές δραστηριότητές του ήταν η ίδρυση του Κολλεγίου της
Δημόσια ομιλία κατά το πρώτο διεθνές συνέδριο του Ευρώπης στην Bruges του Βελγίου, καθώς και του Ευρωπαϊκού
Ευρωπαϊκού Κινήματος στις Βρυξέλλες, το Φεβρουάριο
του 1949
Κέντρου Πολιτισμού.



Το Συμβούλιο της Ευρώπης
• Με αφετηρία το Συνέδριο για την Ευρώπη της Χάγης του 1948 και με
βάση την πρόταση για σύσταση ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου, στις 5
Μαΐου του 1949, υπογράφηκε στο Λονδίνο από δέκα ευρωπαϊκά
κράτη, το Βέλγιο, τη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Δανία, την Ιρλανδία, την
Ιταλία, το Λουξεμβούργο, τη Νορβηγία, την Ολλανδία, και τη Σουηδία,
η ίδρυση του Συμβουλίου της Ευρώπης με έδρα το Στρασβούργο .
• Σκοπός του ήταν η «επίτευξη στενότερης ενότητας μεταξύ των μελών
του, ώστε να διαφυλαχθούν και να προωθηθούν τα κοινά ιδεώδη και
οι αρχές και να ευνοηθεί η οικονομική πρόοδός τους».
• Στις 9 Αυγούστου του ιδίου έτους συνυπέγραψαν ως συνιδρυτικά
Η ίδρυση του Συμβουλίου της Ευρώπης μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης η Ελλάδα και η Τουρκία
Το συνέδριο των εκπροσώπων των δέκα ευρωπαϊκών • Στις 4 Νοεμβρίου του 1950, από εκπρόσωπους των κρατών-μελών του
κρατών για την υπογραφή της ίδρυσης του Συμβουλίου Συμβουλίου της Ευρώπης υπογράφηκε στη Ρώμη η Σύμβαση για την
της Ευρώπης το Μάιο του 1949 στο Λονδίνο
Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών
Ελευθεριών.

Οι πρώτες μεταπολεμικές οικονομικές συμφωνίες

Η Τελωνειακή Συμφωνία της Benelux
• Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1944 υπογράφηκε από τις εξόριστες στο
Λονδίνο κυβερνήσεις του Βελγίου, της Ολλανδίας και του
Λουξεμβούργου μία Τελωνειακή Συμφωνία των χωρών της Benelux,
που ακολούθησε τη νομισματική συμφωνία της 21ης Οκτωβρίου του
προηγουμένου έτους μεταξύ των ιδίων κρατών.
• Η Τελωνειακή Συμφωνία των χωρών της Benelux αντικαταστάθηκε
από τη Συνθήκη για την Οικονομική Ένωση της Benelux, που
υπογράφηκε το 1958, τέθηκε σε ισχύ το 1960 και είχε πεντηκονταετή
διάρκεια, με σκοπό να προωθήσει την ελεύθερη κυκλοφορία
εργαζομένων, κεφαλαίων, υπηρεσιών, και εμπορευμάτων.
• Ως έδρα της γενικής της γραμματείας ορίστηκαν οι Βρυξέλλες, όπου
Η Τελωνειακή Συμφωνία της Benelux εδρεύει και το δικαστήριο της Benelux από το 1975.
Σκίτσο του Simon στην ημερήσια εφημερίδα Tageblat του • Στις 17 Ιουνίου του 2008 υπογράφηκε νέα συνθήκη με απεριόριστη
Λουξεμβούργου της 23ης Μαρτίου του 1948, για την διάρκεια που μετονόμασε την Οικονομική Ένωση της Benelux σε
ενεργοποίηση της Τελωνειακής Συμφωνίας της Benelux
Ένωση της Benelux .


Οι πρώτες μεταπολεμικές οικονομικές συμφωνίες (συνέχεια)

Το Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας (Comecon)
• Ιδρύθηκε μετά από το οικονομικό συνέδριο των χωρών της
Κεντροανατολικής Ευρώπης στη Μόσχα, τον Ιανουάριο του 1949 και
ανακοινώθηκε επίσημα στις 25 Ιανουαρίου του ιδίου έτους.
• Ιδρυτικά μέλη της Comecon υπήρξαν η Σοβιετική Ένωση, η Βουλγαρία,
η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Τσεχοσλοβακία. Η Αλβανία
αποτέλεσε το έβδομο μέλος ένα μήνα μετά, ενώ η Λαϊκή Δημοκρατία
της Γερμανίας έγινε μέλος το επόμενο έτος.
• Η ίδρυση της Comecon απέκοψε τα κράτη-μέλη της από κάθε
Το Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας εμπορική και οικονομική συνεργασία με κράτη της Δυτικής Ευρώπης,
Συνεδρίαση της εκτελεστικής επιτροπής της Comecon σε μία εποχή υλοποίησης του Σχεδίου Marshall και έναρξης
διεργασιών για σύναψη οικονομικών συμφωνιών στη Δυτική Ευρώπη.
• Η Comecon ωφέλησε τη Σοβιετική Ένωση, αφού είχε ως αποτέλεσμα,
με βάση τη Συμφωνία της Σόφιας του Αυγούστου του 1949, τη σύναψη
προτιμησιακών συμβάσεων μεταξύ των κρατών-μελών της και της
Σοβιετικής Ένωσης.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Α Π Ο Τ Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ SCHUMAN Ε Ω ς Τ Η Ν
Ι Δ Ρ ΥΣ Η Τ Ω Ν Ε Υ Ρ Ω ΠΑΪΚΩ Ν Κ Ο Ι Ν ΟΤΗΤ ΩΝ
( 1950- 1 9 5 8 )


3. Από τη Διακήρυξη Schuman έως την ίδρυση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (1950-1958)
H ειρήνη επιβάλλει την ίδρυση της πρώτης Κοινότητας

Η Διακήρυξη Schuman
• Πέντε χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, τόσο ο ΟΕΟΣ όσο και το
Συμβούλιο της Ευρώπης δεν ήταν δυνατόν να ενεργοποιήσουν
μηχανισμούς επίλυσης του γαλλογερμανικού προβλήματος μέσω
διαδικασιών για τον έλεγχο της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα.
• Η Διακήρυξη Schuman, που διαμόρφωσε ο Jean Monnet, προέβλεπε
να τεθεί η γαλλική και γερμανική παραγωγή άνθρακα και χάλυβα υπό
Robert Schuman Jean Monnet μια κοινή αρχή και είχε ως στόχο την απομάκρυνση του κινδύνου ενός
Ο πρωτεργάτης Ο εμπνευστής, νέου πολέμου, την ενίσχυση της γαλλογερμανικής αλληλεγγύης, και τη
Υπουργός Εξωτερικών Σύμβουλος της δημιουργία προϋποθέσεων ευρωπαϊκής ενοποίησης.
της Γαλλίας Γαλλικής Κυβέρνησης
«[…] Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί δια μιας, ούτε σε ένα συνολικό
οικοδόμημα: θα διαμορφωθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που
θα δημιουργήσουν πρώτα μια πραγματική αλληλεγγύη. Η συγκέντρωση
των ευρωπαϊκών εθνών απαιτεί να εξαλειφθεί η μακραίωνη αντίθεση της
Γαλλίας και της Γερμανίας: η δράση που θα αναλάβουμε πρέπει να
αφορά κατά πρώτο λόγο τη Γαλλία και τη Γερμανία.».

Η ίδρυση της ΕΚΑΧ

Η Συνθήκη Ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα
• Η Συνθήκη Ίδρυσης ΕΚΑΧ τέθηκε σε εφαρμογή στις 24 Ιουλίου 1952,
για διάρκεια 50 ετών.
• Η κοινή αγορά που προέβλεπε η συνθήκη τέθηκε σε λειτουργία
σταδιακά μέσα στο 1953.
• Η Ύπατη Αρχή, αποτελούμενη από εννέα μέλη, που διορίζονταν για έξι
έτη, λειτουργούσε ως εκτελεστικό όργανο ανεξάρτητα από τις
Υπογραφή της Συνθήκης ίδρυσης της ΕΚΑΧ στο Παρίσι, κυβερνήσεις των κρατών μελών.
στις 18 Απριλίου του 1951, από τους εκπροσώπους της • Το Ειδικό Συμβούλιο των Υπουργών, ως παράλληλο εκτελεστικό
Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, του Βελγίου, της
όργανο, με λιγότερες όμως αρμοδιότητες από αυτές της Ύπατης Αρχής,
Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου
απαρτιζόταν από έξι υπουργούς, αντιπροσώπους των κρατών-μελών.
• Η Κοινή Συνέλευση, ως νομοθετικό όργανο, αποτελείτο από 78 μέλη,
διορισμένα από τα κοινοβούλια των κρατών-μελών.
• Τέλος το Δικαστήριο, με επτά δικαστές και δύο εισαγγελείς είχε ως
αποστολή την τήρηση του δικαίου της Κοινότητας, οι αποφάσεις του
οποίου ήταν υποχρεωτικά εκτελεστές.


Η λειτουργία της ΕΚΑΧ

Στοιχεία λειτουργίας της ΕΚΑΧ
• Η Ύπατη Αρχή θα συγκέντρωνε πληροφορίες με τοις οποίες θα
πραγματοποιούντο προβλέψεις για τον προσανατολισμό δράσεων.
• Η χρηματοδότηση της ΕΚΑΧ θα προερχόταν από εισφορές επί της
παραγωγής άνθρακα και χάλυβα και από τη σύναψη δανείων.
• Η ΕΚΑΧ θα μπορούσε να χορηγεί δάνεια αλλά και εγγυήσεις για τα
Το έμβλημα της ΕΚΑΧ
Τα έξι άστρα αντιστοιχούν στα έξι κράτη-μέλη. Τα δύο δάνεια που συνάπτουν οι επιχειρήσεις με τρίτους.
χρώματα, αντιστοιχούν, το μαύρο για τον άνθρακα και • Στον τομέα της παραγωγής η ΕΚΑΧ θα διαδραμάτιζε κυρίως
το γαλάζιο για το χάλυβα επικουρικό ρόλο.
• Σε ό, τι αφορά τον καθορισμό των τιμών, η συνθήκη απαγόρευε κάθε
πρακτική διακρίσεων και αθέμιτου ανταγωνισμού.
• Οι μισθοί και η διακίνηση εργατικού δυναμικού αποτελούσαν επίσης
ζητήματα ενασχόλησης της Ύπατης Αρχής.
• Τέλος, η συνθήκη περιλάμβανε διατάξεις εμπορικής πολιτικής έναντι
τρίτων χωρών όπως, τη δυνατότητα καθορισμού μέγιστων και
ελάχιστων δασμολογικών συντελεστών κλπ.

Αποτελέσματα λειτουργίας της ΕΚΑΧ

Οι συνέπειες
• Η μορφή του ομοσπονδισμού που επικράτησε με την ΕΚΑΧ, τιθάσευε
τη γαλλογερμανική αντιπαλότητα, επιβεβαιώνονταν τα σύνορα
Γαλλίας και Γερμανίας πριν από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χωρίς να
δημιουργείται πολιτικό πρόβλημα.
• Κατά τη δεκαετία του 1960, εξ αιτίας της αποδυνάμωσης της
κοινοτικής αλληλεγγύης, η ΕΚΑΧ περιθωριοποιήθηκε λόγω
σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των κρατών-μελών, σε μία εποχή
υπερπαραγωγής πετρελαίου, εισαγωγής φθηνού άνθρακα από τις
ΗΠΑ και εισαγωγής φθηνού χάλυβα από τρίτες χώρες.
• Γενικά όμως, η ΕΚΑΧ κατόρθωσε να διασφαλίσει ισόρροπη ανάπτυξη
παραγωγής και κατανομής των πόρων και να συμβάλει στην
πραγματοποίηση των αναγκαίων τεχνολογικών αναδιαρθρώσεων. Η
παραγωγή του χάλυβα αυξήθηκε σε σχέση με τη δεκαετία του 1950, με
Τα κράτη-μέλη της ΕΚΑΧ, το 1951
προϊόν φθηνότερο και καλύτερης ποιότητας.


Η απόπειρα ίδρυσης Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ)

Η αποτυχημένη απόπειρα ίδρυσης τρης ΕΑΚ
• Η ίδρυση της ΕΑΚ προτάθηκε από το Γάλλο πρωθυπουργό René
Pleven, ως στρατιωτικό σκέλος των έξι κρατών-μελών της ΕΚΑΧ.
• Θεσμικά θα λειτουργούσε το ενδεκαμελές όργανο διοίκησης των 40
μεραρχιών της ΕΑΚ, ανάλογο της Ύπατης Αρχής της ΕΚΑΧ, θα
ελεγχόταν από το Συμβούλιο των Υπουργών, το οποίο θα λάμβανε
αποφάσεις του με ομοφωνία, ενώ οι θεσμοί θα συμπληρώνονταν με
René Pleven Alcide de Gasperi την Κοινή Συνέλευση και το Δικαστήριο της ΕΚΑΧ.
Πρωθυπουργός της Πρωθυπουργός της • Προδιαγραφόταν για την ΕΑΚ, μία διακυβερνητική λειτουργία σε
Γαλλίας. Με πρότασή Ιταλίας. Πρότεινε
φεντεραλιστική
συνδυασμό με κάποια ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά λειτουργίας.
του, στις 24
Οκτωβρίου του 1950, λειτουργία της ΕΑΚ • Ωστόσο, ο νέος Γάλλος πρωθυπουργός Pierre France με πρωτόκολλο
προωθήθηκε η ιδέα (κυρίως το άρθρο 38) καταργούσε κάθε υπερεθνικό ομοσπονδιακό χαρακτηριστικό της νέας
ίδρυσης της ΕΑΚ συνθήκης, που περιλαμβανόταν κυρίως στο άρθρο 38, δημιούργημα
του φεντεραλιστή πρωθυπουργού της Ιταλίας Alcide de Gasperi.
• Αυτό δεν έγινε αποδεκτό από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη και η απόπειρα
ίδρυσης της ΕΑΚ ναυάγησε.

Η αποτυχία ίδρυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ) – Η επανίδρυση της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης
Η αποτυχημένη απόπειρα ίδρυσης της ΕΑΚ
• Ο υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, Paul-Henri Spaak, ως πρόεδρος
μίας ad hoc συνέλευσης που δημιουργήθηκε από τους υπουργούς
Εξωτερικών των Έξι εταίρων παρέδωσε σχέδιο συνθήκης για τη
δημιουργία μίας ΕΠΚ, με σκοπό την προάσπιση των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, την κατοχύρωση της
ασφάλειας των κρατών-μελών, το συντονισμό της εξωτερικής
Paul–Henri Spaak πολιτικής τους και τη σταδιακή δημιουργία μίας κοινής αγοράς.
Υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, που προώθησε • Θεσμικά, προέβλεπε ένα εκτελεστικό συμβούλιο, ένα κοινοβούλιο δύο
σχέδιο συνθήκης για τη δημιουργία μίας ΕΠΚ παρέδωσε
τμημάτων, ένα συμβούλιο υπουργών των κρατών-μελών, ένα
στις 9 Μαρτίου του 1953 με φεντεραλιστικά
χαρακτηριστικά (σύμφωνα με το άρθρο 38 της ΕΑΚ) δικαστήριο και μια κοινωνική και οικονομική επιτροπή.
• Ωστόσο, η αποτυχία του εγχειρήματος της ΕΑΚ συνέβαλε στην
εγκατάλειψη επί του παρόντος της ιδέας ίδρυσης ΕΠΚ.
• Το ατελέσφορο εγχείρημα της ίδρυσης της ΕΑΚ, λύθηκε με την ίδρυση
της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), στις 23 Οκτωβρίου του 1954 στο
Παρίσι, επανενεργοποιώντας την αδρανοποιημένη Δυτική Ένωση.


Σχέδια για τομεακή ολοκλήρωση και η ίδρυση νέων Κοινοτήτων

Οι βασικές ιδέες ολοκλήρωσης
• Ο πρόεδρος της Ύπατης Αρχής της ΕΚΑΧ Jean Monnet πρότεινε στον
υπουργό των Εξωτερικών του Βελγίου Paul-Henri Spaak, θιασώτη της
τομεακής ολοκλήρωσης, στις αρχές του 1955 την ίδρυση μίας
ευρωπαϊκής κοινότητας ατομικής ενέργειας η οποία, εκτός των άλλων,
θα διασφάλιζε και τον έλεγχο μίας αναπτυσσόμενης στο μέλλον
γερμανικής πυρηνικής βιομηχανίας.
Joseph Bech Johan Willem Beyen Paul–Henri Spaak • Την ίδια περίοδο ο υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας Johan Willem
Υπουργός Υπουργός Υπουργός Beyen υποστήριζε τη δημιουργία μίας ελεύθερης αγοράς που θα
Εξωτερικών Εξωτερικών Εξωτερικών
του Λουξεμβούργου της Ολλανδίας του Βελγίου κατέληγε στην ευρωπαϊκή οικονομική ολοκλήρωση, χωρίς να
εγκαταλειφθεί η ιδέα μιας πολιτικής κοινότητας. Το «σχέδιο Beyen»
κοινοποιήθηκε στους ομολόγους του υπουργούς του Βελγίου Paul-
Henri Spaak και του Λουξεμβούργο Joseph Bech.
• Οι τρεις υπουργοί συμφώνησαν σε μία κοινή θέση στις 18 Μαΐου του
1955, με κοινό υπόμνημα, που έγινε γνωστό ως «Μνημόνιο της
Benelux», για τη δημιουργία μιας οικονομικής κοινότητας.

Σχέδια για τομεακή ολοκλήρωση και η ίδρυση νέων Κοινοτήτων (συνέχεια)

Οι ζυμώσεις
• Παρά τις αρχικές αντιθέσεις της Γαλλικής κυβέρνησης και μετά από
κάποιους δισταγμούς, ο καγκελάριος της Γερμανίας Konrad Adenauer
και ο υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Gaetano Martino,
αποδέχθηκαν την πρόταση.
• Σημαντική προσπάθεια αναζωογόνησης των ενοποιητικών
Η Διάσκεψη της Μεσσίνας, στις 1 και 2 Ιουνίου 1955 διαδικασιών υπήρξε από τους έξι εταίρους στη Διάσκεψη της
Μεσσίνας, στις 1 και 2 Ιουνίου του 1955.
• Η επιτυχημένη πορεία της ΕΚΑΧ υπήρξε το πρότυπο για την ίδρυση της
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και της Ευρωπαϊκής
Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ,) γνωστής και ως EURATOM. Η
διακυβερνητική επιτροπή υπό τον υπουργό Εξωτερικών του Βελγίου,
Paul – Henri Spaak, υπέβαλε σχετική έκθεση στο Συμβούλιο των
Η Επιτροπή των «τριών σοφών» Louis Armand, Franz Υπουργών των έξι κρατών-μελών της ΕΚΑΧ στις 21 Απριλίου του 1956.
Etzel και Francesco Giordani για την EURATOM, • Η πρόταση της επιτροπής Spaak υιοθετήθηκε από τους έξι εταίρους
για τη διερεύνηση δυνατότητας παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας από πυρηνική ενέργεια στη Διάσκεψη της Βενετίας, στις 29 και 30 Μαΐου του 1956.


Η ίδρυση της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ

Η Συνθήκη Ίδρυσης της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ
• Η Συνθήκη Ίδρυσης της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ υπογράφηκαν στη Ρώμη, στις
25 Μαρτίου του 1957 με εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 1958.
• Η ΕΟΚ αποσκοπούσε στη δημιουργία κοινής αγοράς, με την λειτουργία
μίας τελωνειακής ένωσης, και θα υλοποιούταν σε δώδεκα έτη.
• Η ΕΚΑΕ, αφορούσε στον τομέα, της ατομικής ενέργειας, με στόχους τη
μείωση της εξάρτησης από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες και την
ανάπτυξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Η υπογραφή της Συνθήκης Ίδρυσης της ΕΟΚ και της • Η ΕΟΚ είχε ως εκτελεστικό όργανο μία εννεαμελή Επιτροπή, ενώ η
Συνθήκης Ίδρυσης της ΕΚΑΕ ΕΚΑΕ είχε ως εκτελεστικό όργανο μία πενταμελή Επιτροπή.
στη Ρώμη, στις 25 Μαρτίου του 1957
• Οι Επιτροπές λειτουργούσαν εκτελεστικά παράλληλα με το Συμβούλιο
των Υπουργών των έξι κρατών-μελών .
• Η θεσμική οργάνωση της ΕΚΑΧ, της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ, συμπληρωνόταν
από τη Συνέλευση, ως νομοθετικό όργανο με 142 μέλη.
• Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, που ήταν κοινό, αποτελείτο από επτά
δικαστές και δύο γενικούς εισαγγελείς.

Η λειτουργία της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ

Θεσμοί και έδρες
• Η Κοινή Συνέλευση μετονομάσθηκε, από το 1962, σε Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
• Ακόμη, συστήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή
(ΕΟΚΕ), ως χώρος συζήτησης που παρείχε βήμα για ομάδες
συμφερόντων όπως, συνδικαλιστές, εργοδότες, αγρότες κ.λπ. για να
διατυπώνουν τις απόψεις τους σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις.
Οι έδρες των θεσμικών οργάνων
Η Ευρώπη μεταφερόμενη από τον ταύρο, αναρωτιέται για
• Το 1965 υπογράφηκε στις Βρυξέλλες η Συνθήκη Συγχώνευσης των
την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει για τη νέα της εκτελεστικών οργάνων των τριών Κοινοτήτων, η οποία θα ίσχυε από
έδρα. Ως έδρα των Επιτροπών, της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ την 1η Ιουλίου του 1967, οπότε οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες απέκτησαν
ορίστηκαν οι Βρυξέλλες, παρά τις διαφωνίες του ενιαία Επιτροπή και ενιαίο Συμβούλιο Υπουργών. Ωστόσο, θα
Λουξεμβούργου που αποτελούσε την έδρα της Ύπατης Αρχής
της ΕΚΑΧ. Οι Βρυξέλλες αποτέλεσαν και την έδρα του εξακολουθούσαν να λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες που
Συμβουλίου των Υπουργών. Το Δικαστήριο παρέμεινε στο ίσχυαν για την κάθε μία από αυτές ξεχωριστά.
Λουξεμβούργο, ενώ η ολομέλεια της Κοινής Συνέλευσης, • Έδρα των δύο νέων Επιτροπών, καθώς και του Συμβουλίου των
συνέχισε να συνεδριάζει στο Στρασβούργο, μετά από
επιμονή της Γαλλίας, με εξαίρεση τις συνεδριάσεις των
Υπουργών ήταν οι Βρυξέλλες, της Κοινής Συνέλευσης παρέμεινε το
κοινοβουλευτικών επιτροπών που πραγματοποιούνταν στις Στρασβούργο και του Δικαστηρίου το Λουξεμβούργο.
Βρυξέλλες

Η λειτουργία της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ (συνέχεια)

Η λειτουργία της ΕΟΚ
• Η κοινή αγορά που προέβλεπε η ΕΟΚ και θα υλοποιούταν σε σε τρία
στάδια, διάρκειας τεσσάρων ετών το καθένα, βασιζόταν στις γνωστές
«τέσσερις ελευθερίες», δηλαδή στην ελεύθερη κυκλοφορία
προσώπων, υπηρεσιών, εμπορευμάτων και κεφαλαίων και θα
διεπόταν από την αρχή του ελεύθερου ανταγωνισμού.
• Προβλεπόταν η δημιουργία τελωνειακής ένωσης, με την κατάργηση
Walter Halstein των τελωνειακών δασμών μεταξύ των κρατών-μελών και των
Πρώτος πρόεδρος της ποσοστώσεων στις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές, καθώς και τη
Επιτροπής της ΕΟΚ θέσπιση Κοινού Εξωτερικού Δασμολογίου (ΚΕΔ) έναντι των προϊόντων
των τρίτων χωρών. Ακόμη καθιερωνόταν κοινή εξωτερική εμπορική
πολιτική, καθώς και η χάραξη άλλων κοινών πολιτικών.
• Ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚοινΤ), το οποίο ξεκίνησε
τη δραστηριότητά του στις 11 Μαΐου του 1960 και προβλέφθηκε η
ίδρυση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ), για τη
χρηματοδότηση των αναγκαίων έργων.

Η λειτουργία της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ (συνέχεια)

Η λειτουργία της ΕΚΑΕ
• Θα προσκαλούσε τους ενδιαφερόμενους να αναπτύσσουν την έρευνα
και να εξασφαλίζουν τη διάδοση των τεχνικών γνώσεων και να
ανακοινώνουν τα προγράμματα τους στον τομέα της έρευνας.
• Θα διευκόλυνε τις επενδύσεις για τη δημιουργία βασικών
εγκαταστάσεων ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας εντός της
Κοινότητας και θα μεριμνούσε για τον τακτικό και δίκαιο εφοδιασμό
Louis Armand με πυρηνικά καύσιμα όλων των χρηστών της Κοινότητας.
Πρώτος πρόεδρος της • Θα διασφάλιζε την εφαρμογή ομοιόμορφων κανόνων ασφάλειας για
Επιτροπής της ΕΚΑΕ
την προστασία της υγείας του πληθυσμού και των εργαζομένων, ενώ
θα εγγυάτο ότι τα πυρηνικά υλικά δεν χρησιμοποιούνταν για
στρατιωτικούς σκοπούς.
• Θα προωθούσε την ειρηνική χρησιμοποίηση της πυρηνικής ενέργειας,
μέσω συνεργασίας με τρίτες χώρες και με διεθνείς οργανισμούς, ενώ
τα κράτη-μέλη όφειλαν να ανακοινώνουν σχέδια συμφωνιών με τρίτες
χώρες, διεθνείς οργανισμούς ή φυσικά πρόσωπα.


Αποτελέσματα λειτουργίας της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ

Η πορεία της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ
• Κατά τη δεκαετία του 1960, η ΕΚΑΕ αντιμετώπισε δυσκολίες στην
εκπλήρωση του έργου της, με δεδομένο ότι μεσούντος του «πολέμου
των αντιδραστήρων», η Γαλλία προτίμησε αντιδραστήρες φυσικού
ουρανίου που διέθετε, αποκλείοντας υπερατλαντικές συνεργασίες,
ενώ η Γερμανία προτίμησε τη συνεργασία με αμερικανικές εταιρείες
που χρησιμοποιούσαν οικονομικότερο εμπλουτισμένο ουράνιο.
• Η δεκαετία του 1960 υπήρξε μία περίοδος σχετικής αδράνειας και για
την ΕΟΚ, κυρίως λόγω της στάσης της Γαλλίας του Charles de Gaulle
(ντε Γκωλ, 1890 – 1970) και των τριβών της με τις Επιτροπές.
• Η ΕΟΚ ολοκλήρωσε την τελωνειακή ένωση των «Έξι» μέχρι την 1η
Ιουλίου του 1968 και ακολούθησε στη συνέχεια μία περισσότερο
επιτυχημένη πορεία που χαλύβδωσε τη βούληση των ευρωπαϊστών
για την πραγματοποίηση περαιτέρω βημάτων προς την ολοκλήρωση.
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1958 Σ’ αυτό συνέβαλαν κυρίως το καθεστώς της κοινής αγοράς, η
τελωνειακή ένωση και η κοινή εξωτερική εμπορική πολιτική.

Η εξέλιξη και οι επιπτώσεις του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη

Το Ζήτημα του Βερολίνου και οι απεργίες των εργαζομένων
• . Το 1953 η κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας επέβαλε
δυσμενέστερες συνθήκες εργασίας χωρίς καμία προοπτική βελτίωσης
στο επίπεδο της ζωής του εργατικού δυναμικού της χώρας.
• Οι εργαζόμενοι του Ανατολικού Βερολίνου αντιδρώντας στα μέτρα
αυτά οργάνωσαν απεργίες στις 16 και 17 Ιουνίου του 1953, που πολύ
σύντομα εξαπλώθηκαν σε όλη τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας.
• Οι εξεγέρσεις αυτές καταστάληκαν βίαια από σοβιετικά στρατεύματα
και άρματα μάχης, που άφησαν πολλούς νεκρούς και τραυματίες, ενώ
Ανατολικό Βερολίνο ακολούθησαν και θανατικές καταδίκες των πρωτεργατών.
Σοβιετικό άρμα μάχης για την καταστολή των εξεγέρσεων
• Η βίαιη καταστολή των απεργιών του Ιουνίου του 1953 είχε ως
στο Ανατολικό Βερολίνο, στις 17 Ιουνίου του 1953
αποτέλεσμα αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες Ανατολικογερμανοί να
καταφύγουν άμεσα στη Δυτική Γερμανία, και περισσότεροι από δύο
εκατομμύρια να περάσουν από την Ανατολή στη Δύση, σε λιγότερο
από δέκα χρόνια.


Η εξέλιξη και οι επιπτώσεις του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη (συνέχεια)

Η σύσταση του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
• Όταν η Γερμανία εντάχθηκε στο NATO, στις 9 Μαΐου του 1955, η ΕΣΣΔ
αντέδρασε αμέσως με την υπογραφή της Συνθήκης Φιλίας,
Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας, γνωστής ως Σύμφωνο της
Βαρσοβίας, με την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Λαϊκή Δημοκρατία της
Γερμανίας, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και την
Τσεχοσλοβακία.
• Το Σύμφωνο της Βαρσοβίας που αποτελούσε μια στρατιωτική
συμμαχία αμυντικού χαρακτήρα των κομμουνιστικών κρατών της
Συνάντηση των μελών Συμφώνου της Βαρσοβίας
Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ιδρύθηκε στις 14 Μαΐου του 1955,
Συνάντηση στη Βαρσοβία των εκπροσώπων των οκτώ υπογράφηκε στη Βαρσοβία και είχε εικοσαετή ισχύ με αυτόματη
κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης και τω Βαλκανίων ανανέωση για άλλα δέκα χρόνια.
στις 11 Μαΐου του 1955 για την υπογραφή του ομώνυμου • Στο Σύμφωνο δεν συμμετείχε από την αρχή η Γιουγκοσλαβία, ενώ η
συμφώνου τρεις μέρες μετά
Αλβανία διέκοψε τη συνεργασία της το 1961 και αποσύρθηκε επίσημα
το 1968.


Προσπάθειες συνεννόησης και συναντήσεις για εδραίωση της ειρήνης.
• Στις 15 Μαΐου του 1955 η Αυστρία και οι τέσσερις δυνάμεις κατοχής
της, υπέγραψαν τη Συνθήκη του Αυστριακού Κράτους, με την οποία
έληξε η κατοχή της χώρας και αποκαταστάθηκε η Αυστρία ως
ουδέτερο και ανεξάρτητο κράτος, με τα σύνορα του 1938.
• Η πρώτη διάσκεψη κορυφής της Γενεύης, γνωστή ως η συνάντηση των
«Τεσσάρων Μεγάλων», πραγματοποιήθηκε από τις 18 έως τις 23
Επίσκεψη του καγκελάριου της Γερμανίας Konrad Ιουλίου 1955. Παρόντες ήταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Dwight Eisenhower,
Adenauer στη Μόσχα, το Σεπτέμβριο του 1955
Στην άκρη δεξιά διακρίνεται ο Nikita Krushchev, γενικός
ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Anthony Eden), ο πρόεδρος του
γραμματέας του σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος υπουργικού συμβουλίου της ΕΣΣΔ Nikolai Bulganin και ο
πρωθυπουργός της Γαλλίας Edgar Faure.
• Το Σεπτέμβριο του 1955, ο καγκελάριος της Γερμανίας Konrad
Adenauer επισκέφθηκε τη Μόσχα για πρώτη φορά και κατά τη
συνάντησή του με το γενικό γραμματέα του σοβιετικού
Κομμουνιστικού Κόμματος Nikita Krushchev επετεύχθη η σύναψη
διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Γερμανίας και ΕΣΣΔ.



Ταραχές στην Πολωνία.
• Οι εργαζόμενοι ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 1956 στο Poznań
διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τις ελλείψεις τροφίμων και
καταναλωτικών αγαθών, τις κακές συνθήκες στέγασης, τη μείωση του
πραγματικού εισοδήματος και την κακή οικονομική διαχείριση.
• Αρχικά η πολωνική κυβέρνηση με τη συνδρομή των σοβιετικών
αντιμετώπισε βίαια τους διαδηλωτές. Αργότερα όμως, τον Οκτώβριο
του 1956 ο Władysław Gomułka, αντιλαμβανόμενος την ανάγκη
μεταρρυθμίσεων δικαιολόγησε στην κυβέρνηση της ΕΣΣΔ την
προώθησή τους θεωρώντας τις ως τον «πολωνικό δρόμο προς το
Władysław Gomułka, σοσιαλισμό» .
Πρώτος γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του • Με τη στάση του αυτή κατάφερε να αποσοβήσει μία πιθανή σοβιετική
Πολωνικού Ενωμένου Κόμματος Εργαζομένων εισβολή στη χώρα του για την καταστολή των κινητοποιήσεων.
απευθυνόμενος στο λαό της Πολωνίας, τον Οκτώβριο του
1956
• Παρόλα αυτά η μετέπειτα πολιτική του Gomułka δεν παρέκκλινε
ιδιαίτερα από την παραδοσιακή συντηρητική πολιτική της σοβιετικής
κομμουνιστικής ηγεσίας.


Εξέγερση στην Ουγγαρία.
• Τον Οκτώβριο του 1956, διανοούμενοι διαμαρτυρόμενοι για την
πτώση του βιοτικού επιπέδου απαιτούσαν την αποχώρηση των
σοβιετικών στρατευμάτων και την επάνοδο του μεταρρυθμιστή πρώην
προέδρου του υπουργικού συμβουλίου Imre Nagy.
• Το αίτημά τους έγινε δεκτό και η νέα κυβέρνηση από τις 24 Οκτωβρίου
του 1956, με επικεφαλής τον Nagy, ζήτησε την απόσυρση των
σοβιετικών στρατευμάτων και την κατάργηση του μονοκομματικού
συστήματος. Στις 31 Οκτωβρίου του 1956 ανήγγειλε την απόσυρση της
Ουγγαρίας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.
Εξέγερση στην Ουγγαρία
Εξεγερμένοι Ούγγροι μπροστά στο γκρεμισμένο άγαλμα
• Στις 4 Νοεμβρίου του 1956 σοβιετικά άρματα μπαίνουν ξανά στη
του Stalin, στις 24 Οκτωβρίου του 1956 Βουδαπέστη και καταστέλλουν βίαια την εξέγερση με πάνω από 2.500
νεκρούς. Περισσότεροι από 200.000 Ούγγροι αναζήτησαν καταφύγιο
στη Δύση. Ο Negy καταδικάζεται σε θάνατο, ενώ η Ουγγαρία με τον
János Kádár νέο γενικό γραμματέα του Σοσιαλιστικού Κόμματος των
Ούγγρων Εργαζομένων, ανανεώνει τις σχέσεις με την ΕΣΣΔ.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
Α Π Ο Τ Η Ν Κ Ρ Ι Σ Η Ε Ω ς Τ Ο Σ Υ Μ ΒΙΒΑΣΜΟ Τ Ο Υ
Λ Ο Υ ΞΕ ΜΒΟΥΡΓΟΥ Κ Α Ι Τ Η Σ Τ Α Σ Ι ΜΟΤΗΤ Α
( 1958- 1 9 6 9 )

4. Από την κρίση έως το Συμβιβασμό του Λουξεμβούργου και τη στασιμότητα (1958-1969)
Τα πρώτα βήματα της ΕΟΚ και η καθιέρωση κοινών πολιτικών

Η Ευρωπαϊκή Τελωνειακή Ένωση
Η Τελωνειακή Ένωση:
Λειτουργεί για την ασφάλεια και την προστασία των • Την πρώτη φάση της απελευθέρωσης του εμπορίου, τον Ιανουάριο
πολιτών των κρατών-μελών της και εισπράττει του 1959, ακολούθησε η επιτάχυνση του ρυθμού μείωσης των δασμών
τελωνειακούς δασμούς που αποτελούν σημαντική πηγή και των ποσοτικών περιορισμών μεταξύ των κρατών-μελών.
εσόδων, μετατρέποντας τα τελωνεία σε έναν ευέλικτο
εταίρο για το εμπόριο.
• Τα μέτρα συνοδεύτηκαν από την καθιέρωση ενός Κοινού Εξωτερικού
Δασμολογίου (ΚΕΔ), που από το 1960, το Συμβούλιο των Υπουργών
αποφάσισε να το μειώσει κατά 20%.
• Συνέπεια όλων αυτών ήταν η ολοκλήρωση της τελωνειακής ένωσης
την 1η Ιουλίου του 1968, δεκαοκτώ μήνες πριν από την προβλεπόμενη
από τη Συνθήκη της Ρώμης ημερομηνία.
• Η ΕΟΚ συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις για τη Γενική Συμφωνία
Δασμών και Εμπορίου (ΓΣΔΕ) του Γύρου του Dillon (1960 – 1962), που
επέφερε μείωση κατά 6,5% στο ΚΕΔ.
• Επίσης συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις του Γύρου του Kennedy
(1964 – 1970), για δασμολογικές παραχωρήσεις και αντιμετώπιση της
επιθετικής εμπορικής πολιτικής τιμών στο διεθνές εμπόριο.


Τα πρώτα βήματα της ΕΟΚ και η καθιέρωση κοινών πολιτικών (συνέχεια)

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ)
• Η Συνθήκη της Ρώμης παρείχε τη δυνατότητα κατάρτισης της ΚΑΠ, με
στόχους την αύξηση της αγροτικής παραγωγικότητας, τη βελτίωση του
βιοτικού επιπέδου των αγροτών και την εξασφάλιση μίας
ενοποιημένης σταθερής αγορά για τη διαθεσιμότητα των αγροτικών
προϊόντων, σε προσιτές τιμές για τους καταναλωτές.
• Στις 14 Ιανουαρίου 1962, το Συμβούλιο των Υπουργών ενέκρινε την
Sicco Mansholt οργάνωση των πρώτων έξι κατηγοριών αγορών αγροτικών προϊόντων
Αντιπρόεδρος της Επιτροπής και αρμόδιος για θέματα (σιτηρά, χοιρινό, αυγά, πουλερικά, φρούτα-λαχανικά, κρασί).
Γεωργίας, προτάσεις του οποίου υπέβαλε η Επιτροπή στο
Συμβούλιο των Υπουργών, που προέβλεπαν την ελεύθερη • Η εξασφάλιση της κοινοτικής προτίμησης στο πλαίσιο της κοινής
κυκλοφορία των αγροτικών προϊόντων, την εξασφάλιση της αγοράς, θα προστάτευε τους παραγωγούς της έναντι των φθηνότερων
κοινοτικής προτίμησης, την οικονομική αλληλεγγύη, τη εισαγωγών από τρίτες χώρες, με την επιβολή δασμών, που θα
δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου
χρησιμοποιούνταν για τη χρηματοδότηση των εξαγωγών, μειώνοντας
Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ), που θα ήταν και
ο αρμόδιος κοινοτικός οργανισμός για τη διαχείριση του τις τιμές των εξαγόμενων κοινοτικών αγροτικών προϊόντων.
προϋπολογισμού της ΚΑΠ, οι δαπάνες του οποίου θα • Τα κράτη-μέλη θα χρηματοδοτούνταν από την Κοινότητα,
αντιπροσώπευαν σχεδόν το 60% του κοινοτικού εξασφαλίζοντας εγγυημένες τιμές για τους αγρότες.
προϋπολογισμού
Τα πρώτα βήματα της ΕΟΚ και η καθιέρωση κοινών πολιτικών (συνέχεια)

Η Κοινή Αγορά Μεταφορών
Μεγάλες προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές μεταφορές:
• Με σκοπό την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των
- κυκλοφοριακή συμφόρηση
- εξάρτηση από το πετρέλαιο υπηρεσιών και των προσώπων, έγιναν κάποιες προσπάθειες
- εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατάρτισης μίας κοινής πολιτικής στον τομέα των μεταφορών.
- υποδομές • Ωστόσο, δεν προβλεπόταν από τη Συνθήκη Ίδρυσης της ΕΟΚ κάποιο
- ανταγωνισμός
λεπτομερές χρονοδιάγραμμα.
• Παράλληλα, υπήρχαν σημαντικές διαφορές στις πολιτικές μεταφορών
μεταξύ των Έξι, που δεν ήταν πρόθυμοι να τις τροποποιήσουν, κυρίως
λόγω των διαφορετικών γεωγραφικών χαρακτηριστικών τους και των
ιδιαίτερων δομών τους, όπως στην περίπτωση των σιδηροδρόμων.
• Για το λόγο αυτό, η θέσπιση ορισμένων μόνο κανόνων για τον
ανταγωνισμό στον τομέα των μεταφορών, φαίνεται πως ήταν αρκετή
και ικανοποιητική στην τρέχουσα χρονική περίοδο.


Διαφορετικές απόψεις και διαφορετικές πορείες

Οι θέσεις του Charles de Gaulle
• Η ανάληψη της προεδρίας της Γαλλίας από το Charles de Gaulle, στις 9
Ιανουαρίου του 1959, σηματοδότησε την έναρξη μίας κρίσιμης
δεκαετίας για τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.
• Υποστηρικτής του δόγματος της «Ευρώπης των Πατρίδων», θεωρούσε
• ότι οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες αποτελούσαν οικονομικούς
μηχανισμούς χωρίς πολιτική και αποτελεσματικότητα, ενώ ήταν και
Charles de Gaulle αντίθετος σε κάθε υπερεθνική προοπτική στην πορεία τους.
Εκφραστής του δόγματος της «Ευρώπης των Πατρίδων»
• Ειδικότερα, μετά την πρώτη επιτυχημένη γαλλική πυρηνική δοκιμή
και της χαλαρής διακυβερνητικής συνεργασίας στα
πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, που θα στις 13 Φεβρουαρίου του 1960, σε συνδυασμό με την ύπαρξη στο
διασφάλιζε μία ανεξάρτητη από τις ΗΠΑ και το NATO υπέδαφος της Γαλλίας κοιτασμάτων φυσικού ουρανίου, υπήρχαν τα
πολιτική πορεία των ευρωπαϊκών κρατών «από τον εχέγγυα να αναδειχθεί σε μία πυρηνική υπερδύναμη.
Ατλαντικό ως τα Ουράλια»
• Η στάση αυτή της Γαλλίας κατά τη δεκαετία του 1960, προκάλεσε
τριβές μεταξύ της γαλλικής κυβέρνησης και των Επιτροπών.

Διαφορετικές απόψεις και διαφορετικές πορείες (συνέχεια)

Η Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ)
• Ύστερα από πρωτοβουλία της Βρετανίας, που ξεκίνησε το 1959, η
Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ)
υπογράφηκε στο Golden Hall της Στοκχόλμης στις 4 Ιανουαρίου του
1960 και τέθηκε σε εφαρμογή στις 3 Μαΐου του 1960.
• Ιδρυτικά κράτη-μέλη της ΕΖΕΣ υπήρξαν η Αυστρία, η Βρετανία, η
Δανία, η Ελβετία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία και η Σουηδία. Η
Φινλανδία αποτέλεσε συνδεδεμένο κράτος με την ΕΖΕΣ από το 1961,
ενώ η Ισλανδία προσχώρησε ως κράτος-μέλος το 1970.
Συνεδρίαση της ΕΖΕΣ • Ως έδρα της Γραμματείας της ΕΖΕΣ ορίστηκε η Γενεύη με πρώτο Γενικό
Πρώτη επίσημη συνεδρίαση των εκπροσώπων των Γραμματέα, από το 1960, το Βρετανό Frank Edward Figgures.
κρατών-μελών της ΕΖΕΣ, στις 3 Μαΐου του 1960
• Η ΕΖΕΣ υποστήριζε χαλαρούς διακυβερνητικούς δεσμούς ανάμεσα στα
κράτη-μέλη αντί των ισχυρών υπερεθνικών δεσμών, εμπορικές
συναλλαγές μόνο βιομηχανικών προϊόντων, ενώ κάθε κράτος-μέλος
ακολουθούσε τη δική του πολιτική ως προς τους εξωτερικούς
δασμούς, με ικανοποιητικά αποτελέσματα κατά τη δεκαετία του 1960.



Τα δύο Σχέδια Fouchet και η απόρριψή τους
• Η συσταθείσα επιτροπή υπό τον Γάλλο διπλωμάτη Christian Fouchet,
με πρόταση της Συνόδου Κορυφής των Παρισίων, του Φεβρουαρίου
του 1961, υπέβαλε σχέδιο για το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης, στις 2
Νοεμβρίου του 1961, που προέβλεπε την παράλληλη λειτουργία με τις
Ευρωπαϊκές Κοινότητες μίας διακυβερνητικής Πολιτικής Ένωσης.
• Θεσμικά προέβλεπε ένα Πολιτικό Συμβούλιο αρχηγών κυβερνήσεων
που θα αποφάσιζε με ομοφωνία, μία Κοινοβουλευτική Συνέλευση από
Christian Fouchet
Γάλλος διπλωμάτης, επικεφαλής επιτροπής που υπέβαλε μέλη των εθνικών κοινοβουλίων και μία χωρίς εξουσίες Πολιτική
δύο σχέδια για το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης και τη Επιτροπή υπαλλήλων Υπ. Εξωετερικών για προετοιμασία εργασιών.
χάραξη κοινής εξωτερικής πολιτικής, με προφανή σκοπό • Το Σχέδιο Fouchet προκάλεσε τις αρνητικές αντιδράσεις κυρίως των
την υποβάθμιση της υπερεθνικής λειτουργίας των
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, τα οποία δεν έγιναν δεκτά
κρατών της Benelux, λόγω διαφαινόμενης υποβάθμισης της Επιτροπής
των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και απομάκρυνσης από το ΝΑΤΟ.
• Ένα δεύτερο σχέδιο που υπέβαλε ο Fouchet στις 18 Ιανουαρίου του
1962, που προέβλεπε επέκταση αρμοδιοτήτων της Πολιτικής Ένωσης
στον οικονομικό τομέα, είχε επίσης την ίδια τύχη.


Προσπάθειες ένταξης Βρετανίας, Δανίας, Ιρλανδίας και Νορβηγίας
• Η βρετανική κυβέρνηση του Harold Macmillan λόγω της οικονομικής
επιτυχίας των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και της εξασθένησης των
οικονομικών δεσμών της Βρετανίας με τα κράτη-μέλη της Βρετανικής
Κοινοπολιτείας, υπέβαλε αίτηση ένταξης της χώρας στις Ευρωπαϊκές
Κοινότητες, στις 9 Αυγούστου 1961, ακολουθώντας την αίτηση της
Ιρλανδίας από τις 31 Ιουλίου 1961. Ακολούθησε αυτή της Δανίας, στις
Harold Macmillan 10 Αυγούστου 1961, και της Νορβηγίας, στις 30 Απριλίου 1962.
Πρωθυπουργός της Βρετανίας που υπέβαλε την πρώτη • Ωστόσο, η θετική ανταπόκριση του Βρετανού πρωθυπουργού προς τις
αίτηση ένταξης στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες
Η.Π.Α. για τον εφοδιασμό της Βρετανίας με πυρηνικούς πυραύλους
Polaris, υπό τον έλεγχο του ΝΑΤΟ, ενέτεινε του φόβους του de Gaulle
ότι η Βρετανία θα λειτουργούσε ως «Δούρειος Ίππος» των ΗΠΑ στις
Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Έτσι, στις 14 Ιανουαρίου του 1963 ο de Gaulle
προέβαλε μέσω συνέντευξης τύπου το δικαίωμα αρνησικυρίας για την
ένταξη της Βρετανίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, χωρίς
προσυνεννόηση με τους υπόλοιπους εταίρους του.



Η σύναψη γαλλογερμανικού συμφώνου φιλίας
• Μετά την άρνηση του de Gaulle να δεχθεί τη Βρετανία ως εταίρο στις
Ευρωπαϊκές Κοινότητες, ο ίδιος στράφηκε στην εδραίωση της
γαλλογερμανικής φιλίας.
• Η υπογραφή της γαλλογερμανικής Συνθήκης Φιλίας και
Επανασυμφιλίωσης από τον de Gaulle και τον Adenauer στο Παρίσι,
στις 22 Ιανουαρίου του 1963, γνωστής ως Συνθήκης των Ηλυσίων,
εξασφάλιζε τη συνεργασία των δύο κρατών στους τομείς της
Υπογραφή της Συνθήκης των Ηλυσίων
από τους de Gaulle και Adenauer, τον Ιανουάριο του 1963
εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας, της εκπαίδευσης και της νεολαίας.
• Κυρίως όμως επιβεβαίωνε την παγίωση της γαλλογερμανικής ειρήνης
και δημιουργούσε τις κατάλληλες συνθήκες για τον de Gaulle να
ασχοληθεί με την ανάπτυξη της γαλλικής οικονομίας, την ανύψωση
του γοήτρου της Γαλλίας ως σημαντικής πυρηνικής δύναμης και την
καθιέρωσή της ως ηγέτιδας δύναμης.

Ο συμβιβασμός και οι νέες δυσκολίες

Η κρίση της «κενής έδρας» - Ο Συμβιβασμός του Λουξεμβούργου
• Η κρίση είχε ως αιτία τις προτάσεις που κατέθεσε ο πρόεδρος της
Επιτροπής Walter Hallstein, στις 23 Μαρτίου 1965, για τη
χρηματοδότηση της ΚΑΠ, την εκχώρηση μεγαλύτερων εξουσιών στο
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για θέματα προϋπολογισμού, την εισαγωγή
πλειοψηφικού συστήματος στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων, εν
όψει της έναρξης του τρίτου σταδίου της κοινής αγοράς.
Γελοιογραφία της εποχής σχετική με την ηγεμονική στάση • Ο de Gaulle από την 1η Ιουλίου 1965, αντιτιθέμενος στις προτάσεις της
του de Gaulle στην Ευρώπη «Η ευρωπαϊκή οπτική του de
Gaulle: όχι ενότητα, αλλά δίπλα–δίπλα» Επιτροπής απαγόρευσε στους υπουργούς του να συμμετέχουν στο
Με το Συμβιβασμό περιορίστηκε η δυναμική της Συμβούλιο των Υπουργών και στους ευρωβουλευτές του κόμματός του
ενοποιητικής διαδικασίας, ενισχύθηκε η ΚΑΠ, αναβλήθηκαν να λαμβάνουν μέρος σε ψηφοφορίες για θέματα σχετικά με τις
οι συζητήσεις για τους ιδίους πόρος και την εκχώρηση
εξουσιών στο Κοινοβούλιο και τέλος παρέμεινε σε ισχύ – κατά
Κοινότητες, εφαρμόζοντας την πολιτική της «κενής έδρας».
την άποψη των Γάλλων – η αρχή της ομοφωνίας στη λήψη • Ο προεδρεύων του Συμβουλίου των Υπουργών, πρωθυπουργός του
των αποφάσεων, παρότι ο συμβιβασμός ανέφερε ότι στις Λουξεμβούργου Pierre Werner, πρότεινε συμβιβαστική λύση γνωστή
περιπτώσεις σημαντικών διαφορών, τα μέλη του Συμβουλίου ως Συμβιβασμός του Λουξεμβούργου, η οποία έγινε δεκτή στις 30
θα προσπαθούν να επιτύχουν λύσεις κοινά αποδεκτές, με
σεβασμό των αμοιβαίων συμφερόντων Ιανουαρίου 1966. με την οποία πολλές γαλλικές θέσεις έγιναν δεκτές.


Ο συμβιβασμός και οι νέες δυσκολίες

Η Δεύτερη άρνηση της Γαλλίας για την ένταξη της Βρετανίας
• Στις 10 Μαΐου 1967 η Βρετανία με πρωθυπουργό τον Harold Wilson
υπέβαλε νέα αίτηση ένταξης της χώρας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες,
ακολουθούμενη από την Ιρλανδία και τη Δανία στις 11 Μαΐου 1967,
ενώ η Νορβηγία υπέβαλε σχετική αίτηση στις 25 Ιουλίου 1967.
• Στις 27 Νοεμβρίου του ιδίου έτους η Γαλλία του de Gaulle προέβαλε εκ
νέου το δικαίωμα αρνησικυρίας για την ένταξη της Βρετανίας στις
Harold Wilson Ευρωπαϊκές Κοινότητες, με το επιχείρημα ότι η Βρετανία θα πρέπει να
Πρωθυπουργός της Βρετανίας που υπέβαλε τη δεύτερη αναμορφωθεί πλήρως προτού ενταχθεί σ’ αυτές με δεδομένη τη
αίτηση ένταξης στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες
διαφοροποίησή της σε πολλούς τομείς της οικονομίας και της
αγροτικής της πολιτικής.
• Οι τελευταίες αυτές εξελίξεις προκάλεσαν τη δυσφορία των
υπολοίπων κρατών-μελών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που έβλεπαν
την ενοποιητική πορεία να διακόπτεται και τη Γαλλία – η οποία στο
μεταξύ είχε αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ – να
προσπαθεί να παίξει ηγεμονικό ρόλο στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες.

Θεσμικές αλλαγές και συγχώνευση των θεσμικών οργάνων

Θεσμικές αλλαγές - Η Συνθήκης Συγχώνευσης των εκτελεστικών οργάνων
• Στις 17 Μαΐου 1960 η Συνέλευση ενέκρινε ψήφισμα για την άμεση
εκλογή των μελών της με καθολική ψηφοφορία, ενώ στις 24
Νοεμβρίου 1960 υιοθέτησε έκθεση του Γάλλου πολιτικού Maurice
Faure, για τη συγχώνευση των εκτελεστικών οργάνων των
Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Στις 30 Μαρτίου 1962 η Συνέλευση ενέκρινε
ψήφισμα αλλαγής του ονόματός της σε Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Jean Rey • Ωστόσο η Γαλλία προτιμούσε την ενίσχυση του Συμβουλίου των
Ο πρώτος πρόεδρος της ενιαίας Επιτροπής των ΕΚ Υπουργών, και όχι τη δημιουργία μίας ισχυρής υπερεθνικής Επιτροπής
ως εκτελεστικού οργάνου των τριών Κοινοτήτων. Υπό την πίεση των
υπολοίπων κρατών-μελών τελικά στο Συμβούλιο των Υπουργών της
23ης Σεπτεμβρίου 1963, αποδέχθηκε τη συγχώνευση των τριών
εκτελεστικών οργάνων και τη δημιουργία μίας ενιαίας Επιτροπής.
• Έτσι, στις 8 Απριλίου 1965 υπογράφηκε η Συνθήκη Συγχώνευσης των
εκτελεστικών οργάνων των τριών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚ), με
ισχύ από την 1η Ιουλίου του 1967, με έδρα τις Βρυξέλλες.


Η κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου και οι κρίσεις στην Ευρώπη

Η ανέγερση του τείχους του Βερολίνου
• Μετά τις απεργίες της 16ης και 17ης Ιουνίου 1953 και την επέμβαση των
σοβιετικών στρατευμάτων που ακολούθησε, περισσότεροι από δύο
εκατομμύρια άνθρωποι είχαν περάσει από την Ανατολική στη Δυτική
Γερμανία, σε λιγότερο από δέκα χρόνια.
• Για να σταματήσουν αυτή τη μαζική έξοδο, η οποία έπληξε ιδιαίτερα
την οικονομία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, οι αρχές
αποφάσισαν την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου τη νύχτα της
Το «Τείχος του αίσχους» 12ης προς τη 13η Αυγούστου 1961, που περιέβαλε ολόκληρο το Δυτικό
Η ανέγερση του τείχους του Βερολίνου στις 13
Βερολίνο.
Αυγούστου του 1963
• Η αντίδραση των δυτικοευρωπαϊκών κρατών περιορίστηκε μόνο σε
λεκτικές διαμαρτυρίες. Ωστόσο, κατά την επίσκεψη του προέδρου των
ΗΠΑ Kennedy στο Δυτικό Βερολίνο στις 26 Ιουνίου 1963, ο ίδιος σε
δημόσια ομιλία του μπροστά στο τείχος εξέφρασε τη συμπάθειά του
σε όλους ανεξαιρέτως τους κατοίκους της πόλης δηλώνοντας «Είμαι
ένας Βερολινέζος» («Ich bin ein Berliner»).

Η κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου και οι κρίσεις στην Ευρώπη (συνέχεια)

Η Άνοιξη της Πράγας και η εισβολή στην Τσεχοσλοβακία
• Με αφορμή τη βαθειά οικονομική κρίση στη χώρα, εμφανίστηκε μία
αντιπολιτευτική τάση φιλελευθεροποίησης και αναδιάρθρωσης της
οικονομίας της χώρας, γνωστές ως Τρίτος Δρόμος. Οι τάσεις αυτές
κορυφώθηκαν με διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις στα τέλη του 1967.
• Ο νέος γενικός γραμματέας, ο Alexander Dubček, από τον Ιανουάριο
του 1968 προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις που συνέβαλαν στην
εμφάνιση του φαινομένου της «Άνοιξης της Πράγας». Ωστόσο, με την
άρση της λογοκρισίας εμφανίστηκαν ενοχλητικές αντισοβιετικές
Εισβολή στην Τσεχοσλοβακία
Εισβολή των αρμάτων μάχης του Συμφώνου της
τάσεις.
Βαρσοβίας στη Τσεχοσλοβακία, στις 21 Αυγούστου 1968 • Στις 21 Αυγούστου 1968, στρατεύματα από πέντε χώρες του
Συμφώνου της Βαρσοβίας, με εξαίρεση τη Ρουμανία, εισέβαλαν στην
Τσεχοσλοβακία. Το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Dubček
διακόπηκε και ο ίδιος απομακρύνθηκε τον Απρίλιο του 1969.
• Ωστόσο, τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη αντέδρασαν μόνο λεκτικά
καταδικάζοντας την εισβολή στην Τσεχοσλοβακία.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Α Π Ο Τ Η Δ Ι Α ΣΚΕ ΨΗ Τ Η ς Χ Α ΓΗ ς Ε Ω ς Τ Ι ς
Κ Ρ Ι Σ Ε Ις Τ Η ς Δ Ε Κ ΑΕ ΤΙΑς Τ Ο Υ ‘70 ( 1969- 1979)

5. Από τη Διάσκεψη της Χάγης έως τις κρίσεις της δεκαετίας του ‘70 (1969-1979)
Η αλλαγή της γαλλικής ευρωπαϊκής πολιτικής

Η Διάσκεψη της Χάγης
• Η εκλογή του Georges Pompidou στην προεδρία της Γαλλικής
Δημοκρατίας, στις 20 Ιουνίου του 1969, σηματοδότησε την αλλαγή της
γαλλικής ευρωπαϊκής πολιτικής.
• Ο Pompidou πρότεινε την αποτελμάτωση της ενοποιητικής
διαδικασίας, με βάση το τρίπτυχο ολοκλήρωση, εμβάθυνση,
διεύρυνση και κάλεσε τους εταίρους του σε διάσκεψη που θα
δρομολογούσε αυτές τις διαδικασίας.
• Σημαντική συμβολή στην επανέναρξη του ενοποιητικού εγχειρήματος
είχε και ο νέος, από τις 21 Οκτωβρίου του 1969, καγκελάριος της
Γερμανίας Willy Brandt.
• Στη Διάσκεψη της Χάγης, που πραγματοποιήθηκε με την πρωτοβουλία
Georges Pompidou και Willy Brandt
Σε συνάντησή τους το 1972 του Pompidou, την 1η και 2α Δεκεμβρίου του 1969, συμφωνήθηκαν τα
επόμενα βήματα για την υλοποίηση του τρίπτυχου.


Η αλλαγή της γαλλικής ευρωπαϊκής πολιτικής (συνέχεια)

Αποτελέσματα της Διάσκεψης της Χάγης
• Με δεδομένη την ολοκλήρωση της τελωνειακής ένωσης από την 1η
Ιουλίου του 1968, δρομολογήθηκαν οι διαδικασίες για την
ολοκλήρωση της Κοινής Αγοράς από την 1η Ιανουαρίου του 1970, όπως
είχε προβλεφθεί από την προ δωδεκαετίας ίδρυση τα ΕΟΚ.
• Αποφασίστηκε και η θέσπιση των Ιδίων Πόρων για τη χρηματοδότηση
της Κοινότητας, που θα εξασφάλιζε την ανεξαρτησία της και την
Η Διάσκεψη της Χάγης κοινοτική αλληλεγγύη μεταξύ των εταίρων.
της 1ης Δεκεμβρίου του 1969 • Οι εταίροι αναφέρθηκαν στην ανάγκη συνεργασίας στους τομείς
έρευνας και τεχνολογίας, στην επιδίωξη μίας Οικονομικής και
Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ), καθώς και στη θεμελίωση μίας
Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας (ΕΠΣ), προσδιορίζοντας έτσι και το
βαθμό της επιθυμητής εμβάθυνσης των Κοινοτήτων.
• Τέλος, ανοιγόταν ο δρόμος για τη διεύρυνση με την ένταξη νέων
κρατών-μελών, αρχής γενομένης από την άρση των επιφυλάξεων της
Γαλλίας για τη είσοδο της Βρετανίας.

Η αλλαγή της γαλλικής ευρωπαϊκής πολιτικής (συνέχεια)

Ίδιοι Πόροι της Κοινότητας
Σύμφωνα με τον κανονισμό θα υπήρχαν τρεις κατηγορίες Η θέσπιση των Κοινοτικών Ιδίων Πόρων
ιδίων πόρων: • Ιδιαίτερα σημαντικό υπήρξε το πρόβλημα για τη χρηματοδότηση της
- Οι δύο «παραδοσιακοί» πόροι, συνίσταντο από γεωργικές ΚΑΠ, που αντιπροσώπευε το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού
εισφορές προερχόμενες από εισαγωγές αγροτικών
προϊόντων από τρίτες χώρες που είχαν καθιερωθεί από το
της ΕΟΚ. Για το θέμα αυτό, συμφωνήθηκε στη Χάγη η αντικατάσταση,
1962 και από τελωνειακούς δασμούς για εισαγωγές που με την πάροδο του χρόνου, των μέχρι τότε εθνικών οικονομικών
επιβάλλονταν στα εξωτερικά σύνορα μέσω του κοινού εισφορών των κρατών-μελών για τη χρηματοδότηση των ΕΚ από τους
δασμολογίου που είχε καθιερωθεί από το 1968στο πλαίσιο Ιδίους Πόρους της Κοινότητας.
της ολοκληρωμένης τελωνειακής ένωσης
-Ο τρίτος πόρος προερχόταν από τα έσοδα του κάθε • Με τη Συνθήκη του Λουξεμβούργου στις 22 Απριλίου του 1970 το
κράτους-μέλους από το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), Συμβούλιο των Υπουργών αποδέχθηκε ένα νέο κανονισμό
με ανώτατο ποσοστό εισφοράς το 1%, με έναρξη ισχύος την χρηματοδότησης με έναρξη ισχύος την 1η Ιανουαρίου του 1971.
1η Ιανουαρίου του 1979. Μεταγενέστερη απόφαση του
Συμβουλίου των Υπουργών της7ης Μαΐου του 1985, ανέβασε
• Προκειμένου η μετάβαση στο νέο σύστημα χρηματοδότησης να γίνει
αυτό το ανώτατο όριο της εισφοράς στο 1,4%, ενώ νεότερη σταδιακά, για την πρώτη μεταβατική τριετία προβλέφθηκε μικτή
απόφαση του 2000 το περιόρισε στο 0,5%. χρηματοδότηση τόσο από τις εθνικές εισφορές, όσο και από τους
- Με απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών της 24ης ιδίους πόρους, ενώ από την 1η Ιανουαρίου του 1975 η χρηματοδότηση
Ιουνίου του 1988 καθιερώθηκε και ο τέταρτος πόρος
προερχόμενος από ποσοστό επί του Ακαθάριστου Εθνικού θα γινόταν αποκλειστικά από τους ιδίους πόρους.
Προϊόντος (ΑΕΠ) των κρατών-μελών.


Οικονομικές συγκυρίες, εμπορικές σχέσεις και αγροτική πολιτική

Οι δύο πετρελαϊκές κρίσεις
• Κατά την περίοδο του αραβοϊσραηλινού πολέμου του Οκτωβρίου του
1973, οι αραβικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες διέκοψαν τις εξαγωγές
πετρελαίου προς την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, με συνέπεια τον
πενταπλασιασμό της τιμής του αργού πετρελαίου μέχρι το Δεκέμβριο
του 1973, που προκάλεσαν ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού και της
ανεργίας και τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και πτωχεύσεις.
• Τα προβλήματα του στασιμοπληθωρισμού και των δημοσιονομικών
ελλειμμάτων συνεχίστηκαν και μετά τη δεύτερη πετρελαϊκή κρίση του
1979. Και παρά το γεγονός ότι οι τιμές του αργού πετρελαίου
κινήθηκαν πτωτικά στις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι δύο
Εξέλιξη τιμής πετρελαίου
Κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα πετρελαϊκές κρίσεις στάθηκαν αφορμή για τη διατήρηση της τιμής του
πετρελαίου σε υψηλά επίπεδα μέχρι τις αρχές του 1986, όταν η
Σαουδική Αραβία εγκατέλειψε την πολιτική περιορισμού της
παραγωγής της σε αργό πετρέλαιο, επιφέροντας έτσι ομαλοποίηση
στην αγορά του αργού πετρελαίου.


Η σύναψη διεθνών εμπορικών συμφωνιών
• Οι ΕΚ συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις του Γύρου του Τόκιο, των
ετών 1973 – 1979, για τη ΓΣΔΕ (GATT), σχετικές με τη διαφάνεια των
δημοσίων συμβάσεων και τους κώδικες δεοντολογίας για τις
επιδοτήσεις και τις αντεπιδοτήσεις και την αντιμετώπιση της
επιθετικής εμπορικής πολιτικής τιμών στο διεθνές εμπόριο.
• Με βάση τη 2η Συνθήκη Yaoundé, που είχε υπογραφεί στις 29 Ιουλίου
Μία Δεύτερη Συνθήκη Lomé υπογράφηκε στις 31 του 1969, μεταξύ των ΕΚ και αναπτυσσόμενων Αφρικανικών κρατών
Οκτωβρίου του 1979 με 59 χώρες της ΑΚΕ, η οποία επέτρεπε και στο πλαίσιο και της απαιτούμενης προσαρμογής των ΕΚ στη
στις ΕΚ την παροχή επείγουσας οικονομικής βοήθειας στα Συνθήκη Ένταξης της Βρετανίας, υπογράφηκε στην πρωτεύουσα του
κράτη της ΑΚΕ που θα αντιμετώπιζαν προβλήματα στη
Τόγκο Lomé η ομώνυμη Συνθήκη Lomé, μεταξύ των ΕΚ και 46 κρατών
μεταλλουργική τους βιομηχανία. Ακολούθησε στις 23
Ιουνίου του 2000, η Συνθήκη Cotonou, που διέπει τις της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ, African,
σχέσεις της ΕΕ με 79 χώρες, εκ των οποίων 48 χώρες της Caribbean and Pacific, ACP), στις 28 Φεβρουαρίου του 1975, που
υποσαχάριας Αφρικής, 16 της Καραϊβικής και 15 του πρόβλεπε την ελεύθερη πρόσβαση στην αγορά της Κοινότητας για όλα
Ειρηνικού.
σχεδόν τα προϊόντα των κρατών της ΑΚΕ ατελώς και σε απεριόριστες
ποσότητες, με ίση μεταχείριση για τα προϊόντα των ΕΚ.



Η αναδιαμόρφωση της ΚΑΠ και το σχέδιο Manshold
Ο Sicco Mansholt σε άγαλμα στο
Blauwestad, στο δήμο του Oldambt της
• Το Δεκέμβριο του 1968, ο Επίτροπος Γεωργίας Mansholt υπέβαλε στο
Ολλανδίας, με ιδιαίτερο συμβολισμό. Ο Συμβούλιο των Υπουργών σχετική πρόταση-σχέδιο, για την
ίδιος, παρότι φορά το σακάκι και την αναδιαμόρφωση της ΚΑΠ (γνωστό και ως «Αγροτικό Πρόγραμμα
γραβάτα του πολιτικού και κατόχου 1980» ή «Σχέδιο Mansholt»), με διαρθρωτικό χαρακτήρα.
πολλών ακαδημαϊκών τίτλων, κατά
βάθος παρέμενε λάτρης της αγροτικής • Στόχος ήταν αρχικά να γίνουν οι αγρότες των ΕΚ περισσότερο
ζωής. ανταγωνιστικοί έναντι των τρίτων χωρών και στη συνέχεια να
περιοριστεί η προστασία και να απελευθερωθεί το διεθνές εμπόριο.
Οι προτάσεις του Sicco Mansholt ήταν:
• Αυτό θα γινόταν εφικτό με τη δημιουργία μεγαλύτερων και
α) Στην αύξηση του μεγέθους της αγροτικής εκμετάλλευσης (το
σύγχρονων αγροτικών εκμεταλλεύσεων, τη μείωση του αγροτικού
66% των αγροτικών εκμεταλλεύσεων ήταν μικρότερες από 10
εκτάρια, ενώ λιγότερες από τις μισές εκμεταλλεύσεις πληθυσμού στις ΕΚ, την προώθηση ομαδικών μορφών αγροτικής
αντιστοιχούσαν στο 80% των απασχολούμενων). παραγωγής και την εκπαίδευση των αγροτών.
β) Στη μείωση της συνολικής καλλιεργούμενης γης, ενώ η γη • Η μεταρρύθμιση τελικά έγινε δεκτή από το Συμβούλιο των Υπουργών
που θα αποσυρόταν θα ήταν προτιμότερο να χρησιμοποιηθεί
για αναδάσωση ή κατασκευή χώρων παροχής υπηρεσιών.
τον Απρίλιο του 1972. Ωστόσο, λόγω των έντονων αντιδράσεων για το
γ) Στη μείωση των απασχολούμενων στον αγροτικό τομέα, με ριζοσπαστικό χαρακτήρα των προτάσεων του σχεδίου Mansholt,
οικονομικά κίνητρα για αποχώρηση. προέκυψαν πενιχρά αποτελέσματα.
δ) Στην επιμόρφωση των απασχολούμενων.
Σχέδια για μία Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ)

Το σχέδιο του Barre – Η έκθεση Werner
• Οι νομισματικές κρίσεις που προηγήθηκαν της Διάσκεψης της Χάγης
του Δεκεμβρίου του 1969, με την υποτίμηση του Γαλλικού φράγκου
κατά 11,2% στις 19 Αυγούστου του 1969 και την ανατίμηση του
γερμανικού μάρκου κατά 9,3% στις 24 Οκτωβρίου του ιδίου έτους.
• Στις 12 Φεβρουαρίου 1969 ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Raymond
Barre, υπέβαλε σχέδιο αντιμετώπισης της συναλλαγματικής
Ο Raymond Barre αστάθειας, ενώ 4 Μαρτίου 1970, υπέβαλε και ένα δεύτερο σχέδιο.
Εισηγητής των δύο «Σχεδίων Barre» για την • Ύστερα από ανάθεση του Συμβουλίου των Υπουργών υποβλήθηκε
αντιμετώπιση της συναλλαγματικής αστάθειας.
έκθεση της επιτροπής υπό τον Pierre Werner, στις 8 Οκτωβρίου 1970
για τη δημιουργία της ΟΝΕ, γνωστή ως «Έκθεση Werner», που
συντάχθηκε σε συνεργασία με την Επιτροπή των Διοικητών των
Κεντρικών Τραπεζών της ΕΟΚ. Αρχική επιδίωξη θα ήταν ο συντονισμός
των δημοσιονομικών πολιτικών των έξι κρατών-μελών καθώς και η
εναρμόνιση του ΦΠΑ και των ειδικών φόρων κατανάλωσης.


Σχέδια για μία Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) (συνέχεια)

Στοιχεία της έκθεσης Werner
• Θα ανατίθονταν στην Επιτροπή Διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών,
που είχε θεσμοποιηθεί το 1964, να καθορίζει γενικές κατευθυντήριες
για τα επιτόκια, τους δείκτες ρευστότητας των τραπεζών και τη
χορήγηση δανείων, ενώ η Επιτροπή θα πρότεινε την απαιτούμενη
νομοθεσία για την εφαρμογή του πρώτου σταδίου της ΟΝΕ.
• Κατά το δεύτερο στάδιο θα ήταν δυνατή η δημιουργία ενός
Ο Pierre Werner Ευρωπαϊκού Ταμείου Νομισματικής Συνεργασίας (ΕΤΝΣ), διαχείρισης
Εισηγητής της «Έκθεσης Werner» για τη δημιουργία των συναλλαγματικών αποθεμάτων, θα είχε δυνατότητα χορήγησης
της ΟΝΕ σε τρία στάδια. Ωστόσο, στη συνεδρίαση
του Συμβουλίου των Υπουργών, το Δεκέμβριο του δανείων στα οικονομικά ασθενέστερα κράτη-μέλη και θα προετοίμαζε
1970, η Γαλλία απέρριψε τις προτάσεις της το έδαφος για τη λειτουργία κεντρικής τράπεζας κατά το τρίτο στάδιο.
Επιτροπής για την ΟΝΕ, δηλώνοντας ότι ήταν • Παρά τις αρχικές αρνητικές αντιδράσεις, το Συμβούλιο των Υπουργών,
αποφασισμένη να διατηρήσει τον έλεγχο του
εθνικού της νομίσματος και επιπλέον η Γερμανία
εν μέσω της παγκόσμιας νομισματικής κρίσης, αναζητώντας διέξοδο
δεν επιθυμούσε να διακινδυνεύσει την αξιοπιστία στις 22 Μαρτίου 1971, ενέκρινε τις βασισμένες στην Έκθεση Werner
του νομίσματός της. προτάσεις της Επιτροπής για τη σταδιακή νομισματική ολοκλήρωση σε
. μία δεκαετία, με έναρξη, αναδρομικά, από την 1η Ιανουαρίου 1971.


Το ευρωπαϊκό νομισματικό φίδι
• Η κορύφωση της νομισματικής κρίσης επήλθε με την έναρξη της
κατάρρευσης του συστήματος Bretton Woods, που προκάλεσε ο
πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon, όταν ανέστειλε τη μετατρεψιμότητα
του δολαρίου σε χρυσό στις 15 Αυγούστου 1971.
• Με τη συμφωνία του Smithsonian Institute, που υπογράφηκε στην
Φίδι στη σήραγγα Ουάσιγκτον, το Δεκέμβριο του 1971, μεταξύ Βρετανίας, ΗΠΑ, Καναδά,
Επιτρεπόμενες διακυμάνσεις συναλλαγματικών Ιαπωνίας και κρατών-μελών της ΕΟΚ, τα ευρωπαϊκά νομίσματα
ισοτιμιών του συστήματος «Φίδι στη σήραγγα», σε
υπερτιμήθηκαν έναντι του δολαρίου, το οποίο υποτιμήθηκε κατά
σύγκριση με τις αντίστοιχες της συμφωνίας
«Smithsonian Institute». 7,89%, ως προς το χρυσό. Η συμφωνία επέτρεπε διακύμανση
ισοτιμιών ±4,5% των ευρωπαϊκών νομισμάτων έναντι του δολαρίου.
• Τα κράτη-μέλη της ΕΟΚ επιδίωξαν τον περαιτέρω περιορισμό των
περιθωρίων διακύμανσης των ισοτιμιών, υπογράφοντας στις 10
Απριλίου 1972 στη Βασιλεία συμφωνία που εισήγαγε ένα νομισματικό
σύστημα γνωστό ως «φίδι στη σήραγγα», με περιθώρια διακύμανσης
συναλλαγματικών ισοτιμιών (σήραγγα) των νομισμάτων μέχρι ±2,25%.



Το ευρωπαϊκό νομισματικό φίδι (συνέχεια)
• Το νομισματικό σύστημα του φιδιού τέθηκε σε ισχύ στις 24 Απριλίου
1972, εκτός των επίσημων δομών της ΕΟΚ, με πολλά προβλήματα, με
αποχωρήσεις και επανεισόδους ευρωπαϊκών νομισμάτων σ’ αυτό.
• Η τελική κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods, το Φεβρουάριο
του 1973 και η εκ νέου υποτίμηση του δολαρίου κατά 10% σε σχέση με
το χρυσό, προκάλεσαν νέες αναταράξεις, ενώ η Βρετανία, η Ιρλανδία
και η Ιταλία απέσυραν τα νομίσματά τους από το νομισματικό φίδι.
• Τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΟΚ, αναγκάστηκαν να επιτρέψουν την
Το νομισματικό φίδι στηριζόμενο στο Γερμανικό μάρκο
Γελοιογραφία που δείχνει τα προβληματικό νομισματικό ελεύθερη διακύμανση των νομισμάτων σε σχέση με το δολάριο,
φίδι. Όταν τα οικονομικά προβλήματα εντάθηκαν λόγω διασώζοντας προς το παρόν το νομισματικό φίδι, το οποίο από το
της πετρελαϊκής κρίσης, ακολούθησαν συνεχείς Μάρτιο του 1973 θα μπορούσε να κινείται έξω από τη σήραγγα χωρίς
αποχωρήσεις νομισμάτων από το σύστημα, μέχρι το
1978, αφήνοντας τελικά το νομισματικό φίδι να
ασφάλεια, καθιστάμενο πλέον «φίδι χωρίς σήραγγα».
στηρίζεται αποκλειστικά στα νομίσματα της ζώνης του • Ωστόσο, το Συμβούλιο των Υπουργών αντέδρασε αρνητικά, τον
μάρκου, δηλαδή της Γερμανίας, της Δανίας και των Απρίλιο του 1973, στην πρόταση της Επιτροπής να ξεκινήσει η δεύτερη
τριών χωρών της Benelux φάση της ΟΝΕ, επιτρέποντας επί του παρόντος την ίδρυση του ΕΤΝΣ.


Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ)
• Σε μία δύσκολη οικονομικά χρονική περίοδο, η πρόταση του προέδρου
της Επιτροπής Roy Jenkins για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού
Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ), αποτέλεσε νέα πορεία προς την ΟΝΕ,
που υποστηρίχθηκε από τον πρόεδρο της Γαλλίας Valéry Giscard d’
Estaing και τον καγκελάριο της Γερμανίας Helmut Schmidt.
• Το Δεκέμβριο του 1978, στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των
Roy Jenkins Βρυξελλών, προσδιορίστηκαν τα χαρακτηριστικά του ΕΝΣ, που τέθηκε
Πρόεδρος της Επιτροπής και εισηγητής του Ευρωπαϊκού σε ισχύ στις 13 Μαρτίου 1979 εκτός των δομών της ΕΟΚ.
Νομισματικού Συστήματος
• Το ΕΝΣ καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU), το
Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ), καθώς και τους
μηχανισμούς νομισματικής αλληλεγγύης και χρηματοδοτικής στήριξης.
• Το ECU ως σταθμισμένος μέσος όρος των νομισμάτων των κρατών-
μελών της ΕΟΚ, με βάση κυρίως τη συμμετοχή τους στο κοινοτικό ΑΕΠ
αντικατέστησε την Ευρωπαϊκή Λογιστική Μονάδα (ΕΛΜ), που είχε
εισάγει το ΕΤΝΣ από τις 21 Απριλίου 1975.



Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) (συνέχεια)
• Για κάθε νόμισμα υπήρχε μια κεντρική ισοτιμία με το ECU, ενώ
καθορίζονταν και διμερείς ισοτιμίες για κάθε ζεύγος νομισμάτων με
όρια διακύμανσης ±2,25%, με εξαίρεση τα ασθενή νομίσματα. Όποιο
νόμισμα έφθανε στο 75% της μέγιστης απόκλισης, τότε το κράτος-
μέλος στο οποίο ανήκε, όφειλε να λάβει δημοσιονομικά και
Valéry Giscard d’ Estaing και Helmut Schmidt νομισματικά μέτρα, ενώ υπήρξαν περιπτώσεις εισόδου, εξόδου και
Πρόεδρος της Γαλλίας και καγκελάριος της Γερμανίας επανεισόδου στο ΜΣΙ.
αντίστοιχα, σε συνάντησή τους το 1978.
-Μέσω του ΕΤΝΣ, οι κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών • Λόγω των κερδοσκοπικών πιέσεων στην αγορά συναλλάγματος, μετά
πιστώνονταν με ένα αντίστοιχο ποσό εκφρασμένο σε ECU, το 1992, αποφασίστηκε από το ΕΤΝΣ, τον Αύγουστο του 1993, η
το οποίο μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν για τις διεύρυνση στα περιθώρια διακύμανσης των ισοτιμιών στο ±15%.
παρεμβάσεις τους στις αγορές συναλλάγματος.
-Μέσω των μηχανισμών χρηματοδοτικής στήριξης
• Στον πιστωτικό μηχανισμό νομισματικής αλληλεγγύης κάθε κράτος-
διατίθεντο πόροι ως βραχυπρόθεσμη πιστωτική μέλος του ΕΝΣ συμμετείχε με ποσοστό 20% των αποθεμάτων του σε
διευκόλυνση μεταξύ των κεντρικών τραπεζών των κρατών- χρυσό και με ποσοστό 20% των συναλλαγματικών του διαθεσίμων.
μελών και ένα ποσό 25 δισ. ECU για την αντιμετώπιση
προβλημάτων των κρατών-μελών με σημαντικά
ελλείμματα στο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών.

Το αίτημα για μία Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ)

Η έκθεση Davignon για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ)
• Τα έξι κράτη-μέλη συμφώνησαν στη Διάσκεψη της Χάγης του
Δεκεμβρίου του 1969, στην προώθηση της πολιτικής συνεργασίας, ενώ
το Συμβούλιο των Υπουργών στις 6 Μαρτίου 1970 ανέθεσε σε
επιτροπή υπό το Βέλγο υπουργό Εξωτερικών Etienne Davignon την
εκπόνηση σχετικής έκθεσης, που έγινε αποδεκτή τον Ιούλιο του 1970.
• Το Συμβούλιο των Υπουργών στο Λουξεμβούργο, στις 27 Οκτωβρίου
Etienne Davignon 1970 υιοθέτησε την «Έκθεση Davignon» ή «Έκθεση Λουξεμβούργου».
εισηγητής της «Έκθεση Davignon». Παρότι η πρόταση
έγινε αποδεκτή από τα έξι κράτη-μέλη, ο Georges
• Η λειτουργία της προταθείσας ΕΠΣ ήταν διακυβερνητική και αρχικά
Pompidou δεν αποδέχθηκε πρόταση του Willy Brandt για εκτός θεσμικού πλαισίου των Κοινοτήτων, που θα θεσμοποιούταν
θεσμοποίηση μίας μόνιμης πολιτικής γραμματείας με σταδιακά μέσω τακτικών ανά εξάμηνο συνόδων των υπουργών
έδρα τις Βρυξέλλες που θα συντόνιζε τη δραστηριότητά Εξωτερικών και ανά τρίμηνο συνόδων της Πολιτικής Επιτροπής των
της. Όμως, παρά το μη θεσμικό χαρακτήρα της, η ΕΠΣ
ξεκίνησε τη δραστηριότητά της με την πρώτη συνάντηση διευθυντών πολιτικών υποθέσεων των υπουργείων των Εξωτερικών.
των υπουργών των Εξωτερικών των κρατών-μελών στο • Η Επιτροπή των ΕΚ θα παρείχε γνωμοδοτήσεις ενώ η Επιτροπή
Μόναχο, στις 19 Νοεμβρίου του 1970 Πολιτικών Υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα
ενημερωνόταν για τα αποτελέσματα των συναντήσεων.


Το αίτημα για μία Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ) (συνέχεια)

Η έκθεση της Κοπεγχάγης για την ΕΠΣ και η ευρωπαϊκή ταυτότητα
• Κατά τη σύνοδο κορυφής του Παρισιού, του Οκτωβρίου του 1972, τα
έξι κράτη-μέλη των Κοινοτήτων και τα τρία μελλοντικά επιβεβαίωσαν
την επιθυμία τους να εντείνουν την πολιτική συνεργασία τους.
• Στις 23 Ιουλίου 1973, εκδόθηκε από τους υπουργούς των Εξωτερικών
των εννέα κρατών-μελών η «Έκθεση της Κοπεγχάγης», η οποία
προωθούσε την ενίσχυση την ΕΠΣ με την αύξηση του αριθμού των
Η σύνοδος κορυφής της Κοπεγχάγης, συνόδων των υπουργών των Εξωτερικών και της Πολιτικής Επιτροπής.
της 14ης και 15ης Δεκεμβρίου του 1973, όπου εισήχθη η
έννοια της ευρωπαϊκής ταυτότητας που περιλάμβανε
• Ακόμη πρότεινε την ένταξη στο μηχανισμό της ΕΠΣ των διπλωματικών
α) την σύνοψη της κοινής κληρονομιάς, των κοινών αντιπροσωπειών των εννέα κρατών-μελών των ΕΚ, τόσο στα κράτη-
ενδιαφερόντων και υποχρεώσεων των εννέα κρατών- μέλη, όσο και στις τρίτες χώρες και στους διεθνείς οργανισμούς.
μελών, καθώς και το βαθμό της ενότητάς τους η οποία • Επίσης, καθιέρωνε ένα δίκτυο Ευρωπαίων Ανταποκριτών (COREU).
έχει επιτευχθεί μέσω των Κοινοτήτων,
β) την αποτίμηση του βαθμού στον οποίο τα εννέα κράτη- • Κατά τη σύνοδο κορυφής της Κοπεγχάγης, του Δεκεμβρίου του 1973,
μέλη δρουν από κοινού στις σχέσεις τους με τον υπόλοιπο τα εννέα κράτη-μέλη με σχετικό έγγραφο εισήγαγαν την έννοια της
κόσμο και τις υπευθυνότητες που απορρέουν από αυτές ευρωπαϊκής ταυτότητας στην εξωτερική πολιτική.
γ) τον υπολογισμό της δυναμικής φύσης της ευρωπαϊκής
ενοποίησης

Η καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ως συντονιστή της ΕΠΣ
• Μετά από πρόταση του προέδρου της Γαλλίας Valéry Giscard d'Estaing,
στη σύνοδο κορυφής του Παρισιού της 9ης και 10ης Δεκεμβρίου 1974,
το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιερώθηκε ως άτυπος θεσμός, που
απαρτιζόταν από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-
μελών. Θα λειτουργούσε ως διακυβερνητικό συντονιστικό όργανο
προώθησης των πολιτικών των ΕΚ.
• Η καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα συνέβαλε έτσι στον
καλύτερο συντονισμό της ΕΠΣ, λόγω του ρόλου που θα διαδραμάτιζαν
οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στη χάραξη του γενικού
πολιτικού προσανατολισμού των Κοινοτήτων
Η σύνοδος κορυφής του Παρισιού, • Κατά τη σύνοδο κορυφής του Παρισιού, του Δεκεμβρίου του 1974, τα
της 9ης και 10ης Δεκεμβρίου του 1974, όπου καθιερώθηκε μέλη της συνόδου αναγνωρίζοντας τη σημασία διεθνώς μίας ενωμένης
το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως άτυπος θεσμός, που
απαρτιζόταν από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων Ευρώπης ανέθεσαν στο Leonard «Leo» Clemence Tindemans
των κρατών-μελών πρωθυπουργό του Βελγίου, το έργο της υποβολής λεπτομερούς
έκθεσης σχετικής με τη μετατροπή των ΕΚ σε Ευρωπαϊκή Ένωση



Η έκθεση Tindemans για την ευρωπαϊκή ενοποίηση
• Η «Έκθεση Tindemans», παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
του Λουξεμβούργου στις 2 Απριλίου του 1976.
• Υποστήριξε την άσκηση κοινής πολιτικής σε κρίσιμους τομείς των
διεθνών σχέσεων τους και την εφαρμογή κοινής πολιτικής άμυνας με
ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα των εξοπλισμών.
• Στον οικονομικό τομέα πρότεινε την άσκηση αποδοτικού κοινοτικού
Ο Leonard «Leo» Clemence Tindemans, ελέγχου για εξασφάλιση μεγαλύτερης νομισματικής σταθερότητας.
εισηγητής της «Έκθεσης Tindemans», η οποία, παρά το
ρεαλιστικό ύφος της, η έκθεση Tindemans δεν κατόρθωσε
• Πρότεινε ακόμη την άσκηση ενιαίας κοινωνικής και διαρθρωτικής
να πείσει πολλές πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών πολιτικής, ενώ συνέστησε την εισαγωγή ενιαίας πολιτικής για την
που δεν ήταν διατεθειμένοι να συζητήσουν οποιαδήποτε εκπαίδευση, το περιβάλλον και τα δικαιώματα των καταναλωτών.
περαιτέρω απώλεια της εθνικής κυριαρχίας τους, ούτε • Πρότεινε την επέκταση των εξουσιών της Επιτροπής, το διορισμό του
και τους φεντεραλιστές, οι οποίοι την θεωρούσαν αρκετά
συντηρητική. Η «Έκθεση Tindemans», παρότι εξετάστηκε, Πρόεδρου της από το Συμβούλιο των Υπουργών και την έγκριση του
κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Χάγης διορισμού του από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ενίσχυε τις εξουσίες
στις 30 Σεπτεμβρίου του 1976, δεν προωθήθηκε, με του τελευταίου, τα μέλη του οποίου πρότεινε να εκλέγονται με
συνέπεια η πολιτική διάσταση της ευρωπαϊκής
ολοκλήρωσης να περιοριστεί στη μη θεσμοθετημένη ΕΠΣ
καθολική ψηφοφορία, ενώ του ανέθετε νομοθετικές αρμοδιότητες.

Η πρώτη διεύρυνση των ΕΚ

Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βρετανία
• Η ανάδειξη του Edward Heath ως πρωθυπουργού της Βρετανίας τον
Ιούνιο του 1970, διευκόλυνε τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, λόγω
θετικής στάσης της κυβέρνησής του στην προοπτική ένταξης στις ΕΚ.
• Η συνάντηση του προέδρου της Γαλλίας Pompidou και του
πρωθυπουργού της Βρετανίας Heath στο Παρίσι, το Μάιο του 1971,
επέτρεψε τη βελτίωση του κλίματος των διαπραγματεύσεων.
• Η Βρετανία αποδέχθηκε το σύστημα των κοινοτικών προτιμήσεων και
συμφώνησε στη χρηματοδότηση του κοινοτικού προϋπολογισμού με
ποσοστό που θα αυξανόταν σταδιακά από το 8,6% του συνολικού
Γελοιογραφία
του Peter Leger στη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche
προϋπολογισμού της Κοινότητας το 1973, έως το 18,9% το 1977.
Zeitung, για τη συνάντηση Pompidou – Heath, το Μάιο • Χορηγήθηκε στη Βρετανία ειδικό καθεστώς εισαγωγών βουτύρου από
του 1971 στο Παρίσι. Ο Pompidou απευθύνεται στο Heath τη Νέα Ζηλανδία και μια μεταβατική περίοδος προσαρμογής.
λέγοντας: «Καλημέρα κύριε Heath, επιτέλους • Η Βρετανία αποδέχθηκε ηθική δέσμευση, που θα λάμβανε τη μορφή
συναντιόμαστε!»
ειδικής συμφωνίας μεταξύ των ΕΚ και χωρών της Κοινοπολιτείας για
ορισμένα προϊόντα όπως η εισαγωγή ζάχαρης από την Καραϊβική.


Η πρώτη διεύρυνση των ΕΚ (συνέχεια)

Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με Ιρλανδία, Δανία και Νορβηγία
• Η Ιρλανδία, ως αγροτική σε μεγάλο βαθμό τότε χώρα, ευελπιστούσε
να επωφεληθεί από την ΚΑΠ. Κατά τις διαπραγματεύσεις, η
κυβέρνηση της Ιρλανδίας κατάφερε να κερδίσει ορισμένες
παραχωρήσεις για τα δικαιώματα αλιείας, καθώς και οφέλη από τις
κοινοτικές διαρθρωτικές περιφερειακές ενισχύσεις.
• Η Δανία, ως σημαντικός εξαγωγέας βουτύρου, αποσκοπούσε στην
ενίσχυση των εξαγωγών της, ειδικότερα λόγω του ανταγωνισμού με τη
Γερμανία και τη Βρετανία, που θα ήταν κοινοτικοί της εταίροι. Εκ
μέρους των έξι κρατών-μελών των ΕΚ υπήρχε η πρόθεση να δοθεί
αρχικά στη Δανία μία μεταβατική περίοδος προσαρμογής.
• Η Νορβηγία θα μπορούσε κατ’ εξαίρεση να αποκλείει ξένο στόλο να
Γελοιογραφία εκμεταλλεύεται το θαλάσσιο πλούτο της στην παράκτια ζώνη των 6
του Γάλλου γελοιογράφου Plantu, που παρουσιάζει την μιλίων, που μπορούσε να επεκτείνει μέχρι και τα 12 μίλια. Ακόμη, της
υπαναχώρηση της Νορβηγίας στην ένταξή της στις ΕΚ δόθηκε μεγάλη μεταβατική περίοδος προσαρμογής της αγροτικής της
παραγωγής με τους κοινοτικούς κανόνες.


Η υλοποίηση της πρώτης διεύρυνσης
• Στις 22 Ιανουαρίου του 1972 υπογράφηκε στις Βρυξέλλες η Συνθήκη
Ένταξης της Βρετανίας, της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας.
• Η συνθήκη επικυρώθηκε από τη Βουλή των Κοινοτήτων και τη Βουλή
των λόρδων στη Βρετανία, καθώς και με δημοψηφίσματα στη Δανία
και την Ιρλανδία. Ωστόσο απορρίφθηκε με δημοψήφισμα στη
Νορβηγία, με αποτέλεσμα η τελευταία να μην προσχωρήσει τελικά
Η υπογραφή της Συνθήκης Ένταξης της Βρετανίας, της στις ΕΚ.
Δανίας, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας, • Η περιοχή του Γιβραλτάρ, ως βρετανική κτήση, δεν προσχώρησε στις
στις 22 Ιανουαρίου του 1972, στις Βρυξέλλες. Για τη ΕΚ, με προοπτική το θέμα αυτό να αποτελέσει μελλοντικά αντικείμενο
Βρετανία υπογράφει ο πρωθυπουργός της Edward Heath
διαπραγματεύσεων με την Ισπανία.



Η υλοποίηση της πρώτης διεύρυνσης και οι επιπτώσεις
• Η επιστροφή των εργατικών του Harold Wilson στην πρωθυπουργία
της Βρετανίας, το Μάρτιο του 1974, σηματοδότησε την έναρξη
επαναδιαπραγμάτευσης για την παράταση της μεταβατικής περιόδου
προσαρμογής για τις εισαγωγές βουτύρου και ζάχαρης, τη μείωση της
συνεισφοράς της στον κοινοτικό προϋπολογισμό, καθώς και την
αύξηση των κοινοτικών εισφορών που θα λάμβανε από το ΕΓΤΠΕ.
• Μετά από πρόταση της Βρετανίας και της Ιρλανδίας, αποφασίστηκε η
δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης
(ΕΤΠΑ), από την 1η Ιανουαρίου 1975, με σκοπό την ενίσχυση των
προβληματικών περιφερειών των ΕΚ.
• Εγκρίθηκε η δημιουργία ενός «διορθωτικού μηχανισμού», που θα
πρόβαινε σε διορθωτικές ενέργειες για τις συνεισφορές στον κοινοτικό
προϋπολογισμό και θα ξεκινούσε η λειτουργία του τον Μάιο του 1976.
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1973
• Με νέο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 1975, ο
βρετανικός λαός τάχθηκε υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στις ΕΚ.

Θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως άτυπος θεσμός
• Η αποδοχή της πρότασης του προέδρου της Γαλλίας Giscard d'Estaing,
στη σύνοδο κορυφής του Παρισιού το Δεκέμβριο του 1974, οδήγησε
στην καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ως άτυπου
διακυβερνητικού θεσμού.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεδρίαζε τρεις φορές το χρόνο και θα
λειτουργούσε ως διακυβερνητικό συντονιστικό όργανο, που θα
προωθούσε τις πολιτικές των ΕΚ. Η εναρκτήρια συνεδρίαση έγινε στο
Δουβλίνο στις 10 και 11 Μαρτίου του 1975 κατά τη διάρκεια της
πρώτης ιρλανδικής προεδρίας.
Η 1η συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στο Δουβλίνο,
της 10ης και 11ης Μαρτίου του 1975, κατά τη διάρκεια της
πρώτης ιρλανδικής προεδρίας. Με την Ενιαία Ευρωπαϊκή
Πράξη του 1986, το άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
καθιερώθηκε ως κανονικός θεσμός των ΕΚ, Ωστόσο, το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έλαβε την σημερινή επίσημη μορφή
λειτουργίας του με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992


Θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (συνέχεια)

Προτάσεις θεσμικών μεταρρυθμίσεων
• Η έκθεση με τίτλο Προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της Επιτροπής των
Dirk Spierenburg, Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των υπηρεσιών της, γνωστή ως Έκθεση
Ολλανδός πολιτικός επικεφαλής
της «Ομάδας των Πέντε» Spierenburg, της «Ομάδας των Πέντε», που συστάθηκε τον Ιανουάριο
του 1979, και υποβλήθηκε το Σεπτέμβριο του 1979, πρότεινε το
διορισμό ενός αντιπρόεδρου, τη μείωση του αριθμό των Επιτρόπων σε
έναν ανά κράτος-μέλος και των Γενικών Διευθύνσεων σε δέκα.
• Η Έκθεση για τα Ευρωπαϊκά Θεσμικά Όργανα, της επιτροπής των
«Τριών Σοφών», που συστάθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
Βρυξελλών, του Δεκεμβρίου 1978, και υποβλήθηκε το Νοέμβριο του
1979, πρότεινε η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία να αποτελέσει τη
συνήθη πρακτική λήψης αποφάσεων, τόνισε την ανάγκη Επιτροπή να
προωθεί τη νομοθεσία, πρότεινε τον περιορισμό του αριθμού των
επιτρόπων σε έναν ανά κράτος-μέλος, καθώς και του αριθμού των
Barend Biesheuvel, Edmund Dell, Robert Marjolin, Γενικών Διευθύνσεων, ενώ υποστήριξε την ενίσχυση της συνεργασίας
μέλη της επιτροπής των «Τριών Σοφών» μεταξύ Επιτροπής και (εκλεγμένου πλέον) Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (συνέχεια)

Εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
• Στις 25 Μαρτίου του 1972, η ad hoc επιτροπή υπό τον πανεπιστημιακό
Georges Vedel, που συγκρότησε η Επιτροπή τον Μάρτιο του 1971,
δημοσίευσε την «Έκθεση Vedel» για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την
οποία συνιστούσε την αύξηση των νομοθετικών εξουσιών του, την
εξασφάλιση πραγματικής αρμοδιότητας συναπόφασης με το
Συμβούλιο των Υπουργών, την επικύρωση του διορισμού του
Georges Vedel, Προέδρου της Επιτροπής, πριν από το διορισμό των Επιτρόπων και την
Πανεπιστημιακός, πρόεδρος ad εκλογή των μελών του με άμεση καθολική ψηφοφορία.
hoc επιτροπής για την εκπόνηση
έκθεσης σχετικής με την ενίσχυση
• Το Δεκέμβριο του 1974, πρωτοστατούντος του προέδρου της Γαλλίας
των θεσμικών και Giscard d'Estaing τέθηκε το θέμα εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού
δημοσιονομικών εξουσιών του Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία. Στο Ευρωπαϊκό
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβούλιο των Βρυξελλών του Ιουλίου του 1976, ελήφθησαν σχετικές
των συνεπειών τους
αποφάσεις, ενώ στις 20 Σεπτεμβρίου του 1976, υπογράφηκε από το
Συμβούλιο των Υπουργών η Πράξη για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου, που κυρώθηκε από όλα τα κράτη-μέλη των ΕΚ.


Θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο(συνέχεια)

Εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (συνέχεια)
• Σύμφωνα με την υπογραφείσα Πράξη, ο αριθμός των μελών του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αυξήθηκε από 198 σε 410.
• Οι πρώτες εκλογές με καθολική ψηφοφορία πραγματοποιήθηκαν στις
7 και 10 Ιουνίου του 1979, με ποσοστό συμμετοχής των ευρωπαίων
πολιτών πολύ κοντά στο 62%.
• Σε σύνολο 410 εδρών, η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία
Η Simone Veil, είχαν από 81 έδρες, η Ολλανδία 25 έδρες, το Βέλγιο 24 έδρες, η Δανία
πρώτη πρόεδρος του εκλεγμένου 16 έδρες, η Ιρλανδία 15 έδρες και το Λουξεμβούργο 6 έδρες.
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
• Οι εκλεγμένοι Ευρωβουλευτές οργανώθηκαν σε ευρωπαϊκές πολιτικές
ομάδες, όπως, το Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Ευρωπαϊκό
Λαϊκό Κόμμα, οι Ευρωπαίοι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι
Κομμουνιστές κ.ά., ενώ αρκετοί Ευρωβουλευτές, όπως οι Βρετανοί
συντηρητικοί και οι Γάλλοι γκωλικοί παρέμειναν ανένταχτοι.
• Πρώτη πρόεδρος του εκλεγμένου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εξελέγη
στις 17 Ιουλίου του 1979, η Γαλλίδα Simone Veil.

Ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων και ευρωπαϊκές αντιδράσεις

Η «προς ανατολάς» πολιτική της Γερμανίας
• Η κυβέρνηση του Willy Brandt εφάρμοσε πολιτική ανοίγματος προς
την Ανατολή, συνάπτοντας στη Μόσχα, στις 12 Αυγούστου του 1970,
συνθήκη με την ΕΣΣΔ, περί σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας και
των υφιστάμενων συνόρων, που επέτρεπε τη σύναψη διπλωματικών
Υπογραφή της συνθήκης της Μόσχας, σχέσεων με άλλα κράτη υπό σοβιετική επιρροή.
στις 12 Αυγούστου του 1971. Εκ μέρους της Γερμανίας • Μετά την αναγνώριση της συνοριακής γραμμής Oder – Neisse μεταξύ
υπογράφει ο Willy Brandt και της ΕΣΣΔ o Alexej Kossygin Γερμανίας και Πολωνίας, ο Brandt υπόγραψε στη Βαρσοβία στις 10
Δεκεμβρίου του 1970, συνθήκη αλληλοαναγνώρισης μεταξύ Γερμανίας
και Πολωνίας, που παράλληλα επέτρεπε σε γερμανικής καταγωγής
Πολωνούς υπηκόους να εγκαθίστανται στη Γερμανία.
• Ανάλογη συνθήκη αλληλοαναγνώρισης και με την Τσεχοσλοβακία
υπογράφηκε στην Πράγα, στις 11 Δεκεμβρίου του 1973.
• Την υπογραφή 4μερούς συμφωνίας μεταξύ Βρετανίας, Γαλλίας, ΕΣΣΔ
Ο Willy Brandt αποτίει φόρο τιμής στους νεκρούς της και ΗΠΑ, στις 3 Σεπτεμβρίου του 1971, ακολούθησε η συνθήκη
εξέγερσης του Ghetto των Εβραίων της Βαρσοβίας, αλληλοαναγνώρισης των δύο Γερμανιών, στις 21 Δεκεμβρίου 1972.
στις 7 Δεκεμβρίου του 1970

Ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων και ευρωπαϊκές αντιδράσεις

Η υπογραφή της Τελικής Πράξης του Helsinki
• Με τη συμμετοχή 35 κρατών (κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, του Συμφώνου
της Βαρσοβίας και αδέσμευτων), ολοκληρώθηκε στο Helsinki την 1η
Αυγούστου 1975, η Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία
στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ), όπου υπογράφηκε η Τελική Πράξη του Helsinki.
• Περιείχε τρία κύρια τμήματα:
- Α) τη διακήρυξη αρχών όπως, του απαραβίαστου των συνόρων και
Ο Helmut Schmidt και ο Erich Honecker του σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας, της αποχής από απειλή ή
υπογράφουν εκ μέρους των δύο Γερμανιών την Τελική χρήση βίας, της επίλυσης διαφορών ειρηνικά, του δικαιώματος
Πράξη του Helsinki, την 1η Αυγούστου του 1975.
Διακρίνονται και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Gerald Ford και ο αυτοδιάθεσης των λαών, της μη παρέμβασης στις εσωτερικές
καγκελάριος της Αυστρίας Bruno Kreisky. υποθέσεις κρατών, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και
Η μη θεσμοθετημένη πρώτη ΔΑΣΕ είχε ξεκινήσει σε των θεμελιωδών ελευθεριών και το σεβασμό στο διεθνές δίκαιο.
διαρκή βάση τις εργασίες της από τις 3 Ιουλίου του 1973,
με σκοπό να ξεπεραστούν τα προβλήματα της διαίρεσης
- Β) την οικονομική, τεχνική και επιστημονική συνεργασία μεταξύ των
της Ευρώπης και για το λόγο αυτό συμμετείχαν όλα τα συμμετεχόντων κρατών, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος.
ευρωπαϊκά κράτη, εκτός της Αλβανίας, καθώς και οι ΗΠΑ - Γ) θέματα συνεργασίας σε επίπεδο πολιτιστικό, ανθρωπιστικό,
και ο Καναδάς. Όμως τα αποτελέσματα μακροπρόθεσμα εκπαιδευτικό και σε θέματα ανταλλαγής πληροφοριών.
διέψευσαν την αρχική αισιοδοξία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
Α Π Ο Τ Η Δ Ι Ε ΥΡΥΝ ΣΗ Π Ρ Ο ς Ν Ο Τ Ο Ε Ω ς Τ Η Ν
Ε Ν Ι Α ΙΑ Ε Υ Ρ Ω ΠΑΪΚΗ Π Ρ Α Ξ Η ( 1979- 1986)


6. Από τη διεύρυνση προς Νότο έως την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1979-1986)
Η δεύτερη και η τρίτη διεύρυνση των ΕΚ προς Νότο

Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα
• Από το Νοέμβριο του 1962 η Ελλάδα έγινε το πρώτο συνδεδεμένο
κράτος με τος ΕΚ. Ωστόσο, το πραξικόπημα των συνταγματαρχών της
21ης Απριλίου 1967, ανέστειλε τη Συμφωνία Σύνδεσης.
• Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, στις 12 Ιουνίου 1975 η
Ελλάδα υπέβαλε επίσημα και αίτηση ένταξης στις ΕΚ.
• Η Επιτροπή στις 29 Ιανουαρίου του 1976, εξέφρασε επιφυλάξεις για τη
Γελοιογραφία δυνατότητα ένταξης της Ελλάδας, τονίζοντας την απόκλιση της στους
του Γερμανού γελοιογράφου Horst Haitzinger, που σατιρίζει τομείς της οικονομίας και της γεωργίας από τα λοιπά κράτη-μέλη.
την αδυναμία των εννέα κρατών-μελών να δεχθούν νέα • Ωστόσο, η ένταξη υποστηρίχθηκε από τον πρόεδρο της Γαλλίας, Valéry
κράτη-μέλη. Η Ελλάδα έλπιζε να επωφεληθεί από τις
εγγυημένες τιμές των αγροτικών προϊόντων, από τις παροχές Giscard d’ Estaing, για την ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος
από ορισμένα κοινοτικά διαρθρωτικά ταμεία και από την στην Ελλάδα, και του καγκελάριου της Γερμανίας Helmut Schmidt, με
ανάπτυξη του τουρισμού. Ωστόσο, η Ελλάδα είχε περίπου το σκοπό στην ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων με την Ελλάδα.
μισό κατά κεφαλή ΑΕΠ από το αντίστοιχο των ΕΚ και μεγάλες
διαφορές μεταξύ των οικονομικών δομών, αφού περισσότερο
• Στις 9 Φεβρουαρίου του 1976, το Συμβούλιο των Υπουργών ενέκρινε
από το 26% του ενεργού πληθυσμού της απασχολείτο στη την αίτηση ένταξης, ενώ οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις άρχισαν στις
γεωργία, ενώ ο πρωτογενής τομέας στις ΕΚ αντιπροσώπευε 27 Ιουλίου του 1976 και ολοκληρώθηκαν στις 23 Μαΐου του 1979.
μόλις το 8%

Η υλοποίηση της δεύτερης διεύρυνσης
• H Συνθήκη Ένταξης της Ελλάδας υπογράφηκε στην Αθήνα, στις 28
Μαΐου του 1979, ενώ επικυρώθηκε από το ελληνικό κοινοβούλιο στις
28 Ιουνίου του 1979.
• Η Ελλάδα έγινε το δέκατο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας
την 1η Ιανουαρίου του 1981.
Υπογραφή της Συνθήκης Ένταξης της Ελλάδας στην

Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1981 Αθήνα από τον πρωθυπουργό της χώρας
Κωνσταντίνο Καραμανλή, στις 28 Μαΐου του 1979.



Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ισπανία και την Πορτογαλία
• Η Πορτογαλία υπέβαλε αίτηση ένταξης στις ΕΚ, στις 28 Μαρτίου του
1977 και η Ισπανία στις 28 Ιουλίου του 1977.
• Η Γαλλία και η Ιταλία εξέφραζαν φόβους ότι τα αγροτικά προϊόντα των
κρατών αυτών θα κατέκλυζαν την ευρωπαϊκή αγορά.
• Η Επιτροπή εξέφρασε θετική γνώμη, για την Πορτογαλία στις 19
Μαΐου 1978 και για την Ισπανία στις 29 Νοεμβρίου 1978.
• Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Πορτογαλία άρχισαν στις 17
του Walter Hanel, του 1985, για το καλωσόρισμα της Ισπανίας Οκτωβρίου 1978. και με την Ισπανία στις 5 Φεβρουαρίου 1979.
και της Πορτογαλίας στις ΕΚ από τα εννέα διαπληκτιζόμενα • Απαιτήθηκε οργάνωση των κοινοτικών αγορών για φρούτα, λαχανικά
κράτη-μέλη. Το 1977, σχεδόν το 50% των ισπανικών εξαγωγών και ελαιόλαδο, από τον Οκτώβριο 1983 και συμφωνία ελέγχου
κατευθυνόταν προς τα κράτη-μέλη των ΕΚ, ενώ η Ισπανία και
η Πορτογαλία είχαν μικρό πλεόνασμα στο εμπορικό τους παραγωγής κρασιού, το Φεβρουάριο 1985.
ισοζύγιο με τα κράτη-μέλη των ΕΚ. Υπήρχε ακόμη φόβος ότι η • Προβλέφθηκε μεταβατική περίοδος προσαρμογής διάρκειας 7 και 10
ένταξη των δύο κρατών θα αύξανε τις περιφερειακές ετών για την Ισπανία και για την Πορτογαλία αντίστοιχα.
ανισότητες, ενώ η ισχύουσα ελεύθερη κυκλοφορία των
εργαζομένων θα κατεύθυνε μεγάλο αριθμό ανέργων της
• Η τελική έγκριση προσχώρησης, δόθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Ισπανίας και της Πορτογαλίας σε γειτονικά κράτη-μέλη των των Βρυξελλών στις 29 και 30 Μαρτίου 1985.
ΕΚ.

Η υλοποίηση της τρίτης διεύρυνσης
• Η ένταξη των δύο νέων κρατών-μελών υλοποιήθηκε με στην
υπογραφή της Συνθήκης Ένταξης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας
στις ΕΚ, για την Πορτογαλία στη Λισσαβόνα και για την Ισπανία στη
Μαδρίτη, στις 12 Ιουνίου του 1985.
• Ο αριθμός των κρατών-μελών των ΕΚ ανήλθε σε δώδεκα.
Υπογραφή της Συνθήκης Ένταξης της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, στη
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1986 Λισσαβόνα από τον πρωθυπουργό της χώρας Mario Soares, και στη Μαδρίτη
από τον πρωθυπουργό της χώρας Felipe González, στις 12 Ιουνίου του 1985.



Οι επιπτώσεις της δεύτερης και της τρίτης διεύρυνσης
• Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία στήριζαν τις οικονομίες τους
κυρίως σε δραστηριότητες του πρωτογενούς τομέα, δηλαδή στη
γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία, αλλά και στον τουρισμό, σε
αντίθεση προς τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, με εξαίρεση την Ιρλανδία
• Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, στις 29 και 30 Μαρτίου του
1985, υιοθετήθηκαν τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα
του Γερμανού Host Haitzinger που απεικονίζει τις όπου εγκρίθηκε παράλληλα και η προσχώρηση στις ΕΚ της Ισπανίας
επιπτώσεις της διεύρυνσης στον αγροτικό τομέα. και της Πορτογαλίας. Η διάρκεια εφαρμογής των ΜΟΠ ορίσθηκε
Κράτος-μέλος
1983 1987 Πηγή: CVCE αρχικά για τα έτη 1986 – 1989 και επεκτάθηκε χρονικά μέχρι το 1993,
Αγρότες Αγρότες ανά Αγρότες Αγρότες ανά
(χιλιάδες) 100ha (χιλιάδες) 100ha ενώ η κοινοτική συμμετοχή θα έφθανε τα 6,6 δισεκατομμύρια ECU, και
Βέλγιο 165 11,8 147 10,7
Βρετανία 703 4,3 715 4,3 θα κάλυπτε το 70% της δαπάνης των έργων που θα εντάσσονταν στα
Γαλλία
Γερμανία
2406
1784
8,4
15,0
2034
1624
7,2
13,7 ΜΟΠ. Ωστόσο, τα έργα δεν προχώρησαν ικανοποιητικά λόγω
Δανία
Ελλάδα
186
2079
6,5
54,5
148
2082
5,3
54,2
ανεπαρκούς προετοιμασίας και έλλειψης εμπειρίας.
Ιρλανδία 419 8,3 400 8,1 • Η ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας στις ΕΚ βοήθησε στο
Ισπανία
εκσυγχρονισμό των οικονομιών τους και στην προσαρμογή τους στο
3180 13,5 3436 13,9
Ιταλία 5301 34,0 5155 33,2
Λουξεμβούργο
Ολλανδία
11
305
8,2
15,2
10
293
7,7
14,5
περιβάλλον των ευρωπαϊκών αγορών και του ανταγωνισμού.
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, 3η έκδοση
Πορτογαλία *1950 *58,8 1666 50,0
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 7
(*) Τιμές 1980
Η πορεία προς την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ)

Το σχέδιο Genscher – Colombo και η προώθηση της ΕΠΣ
• Στο πολιτικό πεδίο, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών αποφάσισαν
αντί του εγκλωβισμού σε εθνικές στρατηγικές και συμφέροντα της
δεκαετίας του 1970, να συνεχίσουν την ολοκλήρωση, τη διεύρυνση και
την εμβάθυνση των ΕΚ, με σκοπό την ολοκλήρωση της ενιαίας
εσωτερικής αγοράς και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.
• Οι παρεμβάσεις των υπουργών Εξωτερικών Γερμανίας Hans-Dietrich
Hans-Dietrich Genscher
Υπ. Εξωτερικών Γερμανίας
Emilio Colombo
Genscher και Ιταλίας Emilio Colombo, κατέληξαν σε σχέδιο
Υπ. Εξωτερικών Γερμανίας
«Ευρωπαϊκής Πράξης» (Genscher-Colombo) στις 6 Νοεμβρίου 1981.
Ωστόσο, η Πανηγυρική Διακήρυξη για την Ευρωπαϊκή • Η πρωτοβουλία οδήγησε στην υπογραφή Πανηγυρικής Διακήρυξης για
Ένωση της Στουτγάρδης αμφισβητήθηκε από ορισμένα την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Στουτγάρδη, στις 19 Ιουνίου 1983, για μία
κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Δανίας και της
ευρωπαϊκή πράξη που θα συμπλήρωνε τη Συνθήκη της Ρώμης.
Ελλάδας, το σχέδιο παρέμεινε απλώς δήλωση χωρίς να
αναδειχθεί σε νομοθετικό δεσμευτικό κείμενο, ενώ και ο • Αναγνωριζόταν ο πολιτικός ρόλος ενός θεσμοποιημένου Ευρωπαϊκού
τρόπος υλοποίησής του παρέμεινε ασαφής Συμβουλίου στη χάραξη της ΕΠΣ, και η απόδοση λόγου στην Επιτροπή,
το Συμβούλιο των Υπουργών και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο
σχεδιασμό της ΕΠΣ και τη μελλοντική ανάπτυξη Ευρωπαϊκής Ένωσης.



Η πρωτοβουλία Spinelli για μία συνθήκη ίδρυσης Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Σημαντική υπήρξε η πρωτοβουλία του Ιταλού ευρωβουλευτή Altiero
Spinelli, για σύσταση, το 1981, κοινοβουλευτικής επιτροπής θεσμικών
υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με σκοπό τη σύνταξη
συνθήκης αντικατάστασης των ΕΚ από μία Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 14 Φεβρουαρίου 1984 ενέκρινε το
Σχέδιο Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που
Altiero Spinelli εκπόνησε η επιτροπή, το οποίο, με σαφή ομοσπονδιακή οπτική, εκτός
Ιταλός Ευρωβουλευτής από τα σύνδεση των ΕΚ με τους θεσμούς τους στο πλαίσιο μίας
Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνέδεε και τις κοινές πολιτικές αυτής της
Ένωσης με την ΕΠΣ, παρέχοντας στην Ένωση νέες εξουσίες στους
τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας.
• Επίσης, προέβλεπε την άσκηση της νομοθετικής πρωτοβουλίας
αποκλειστικά από την Επιτροπή, την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας
από το Συμβούλιο των Υπουργών και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το
πρώτο να λαμβάνει τις αποφάσεις του με απλή ή ειδική πλειοψηφία.


Η πρωτοβουλία Mitterand – Kohl και η έκθεση της επιτροπής Dooge
• Οι προθέσεις για ενεργοποίηση της ενοποιητικής διαδικασίας τέθηκαν
και πάλι στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Fontainebleau, του Ιουνίου
1984, με πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου François Mitterrand και
τη συνδρομή του Γερμανού καγκελάριου Helmut Kohl.
• Η συγκροτηθείσα ad hoc επιτροπής υπό τον πρ. υπουργό Εξωτερικών
Ο πρόεδρος της Γαλλίας François Mitterrand και ο
καγκελάριος της Γερμανίας Helmut Kohl της Ιρλανδίας James Dooge, υπέβαλε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
Βρυξελλών του Μαρτίου 1985 έκθεση, για τη μετατροπή των ΕΚ σε
Ευρωπαϊκή Ένωση, την προώθηση ευρωπαϊκής εξωτερικής
ταυτότητας, την ενίσχυση του ΕΝΣ και την ανάπτυξη κοινών πολιτικών.
• Αναφορικά με την ΕΠΣ, τονίσθηκε η ανάγκη δημιουργίας μόνιμης
γραμματείας και κοινής εκπροσώπησης στους διεθνείς οργανισμούς.
• Προτάθηκε η αύξηση των περιπτώσεων αποφάσεων με πλειοψηφία
στο Συμβούλιο των Υπουργών, η παροχή ψήφου εμπιστοσύνης από το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς την Επιτροπή, η χορήγηση πραγματικού
James Dooge
πρ. υπουργός Εξωτερικών της Ιρλανδίας
δικαιώματος συναπόφασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κ.λπ.



Η «Λευκή Βίβλος» του Jacques Delors για την ενιαία εσωτερική αγορά
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών του Μαρτίου 1985, ανάθεσε
στην Επιτροπή τη σύνταξη έκθεσης για ενιαία εσωτερική αγορά μέχρι
του 1992, και την κατάρτιση χρονοδιαγράμματος υλοποίησής της
• Ο Jacques Delors, ως πρόεδρος της Επιτροπής, υπέβαλε στο Συμβούλιο
των Υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μιλάνου τον Ιούνιο
του 1985, σχέδιο συμφωνίας για την ολοκλήρωση της ενιαίας
Jacques Delors Francis Arthur Cockfield εσωτερικής αγοράς - έργο του Βρετανού αντιπροέδρου της Επιτροπής
πρόεδρος της Επιτροπής αντιπρόεδρος της Επιτροπής Francis Arthur Cockfield – που πήρε τη μορφή «Λευκής Βίβλου»
• Προέβλεπε την ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών,
υπηρεσιών και κεφαλαίων και τη συγχώνευση των εθνικών αγορών σε
μια ενιαία αγορά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1992 το αργότερο
• Πρότεινε την άρση όλων των φραγμών στη διεξαγωγή του
ενδοκοινοτικού εμπορίου, φυσικών, συνοριακών ελέγχων, τεχνικών
προδιαγραφών και δασμολογικών (φόρων κατανάλωσης και
προστιθέμενης αξίας) κ.λπ.


Η Διακυβερνητική Διάσκεψη προώθησης αναθεωρητικών ρυθμίσεων
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μιλάνου του Ιουνίου 1985, ενέκρινε την
έκθεση Dooge και το σχέδιο της «Λευκής Βίβλου» της Επιτροπής για
την ενιαία εσωτερική αγορά, με την υποστήριξη του Γάλλου προέδρου
Με την πολιτική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Mitterand και του Γερμανού καγκελάριου Kohl, και προώθησε τη
Λουξεμβούργου, του Δεκεμβρίου 1985, προβλεπόταν η σύγκληση Διακυβερνητικής Διάσκεψης, παρά τις διαφωνίες και τις
ολοκλήρωση, πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 1992, της ενιαίας
εσωτερικής αγοράς, η επέκταση της μεθόδου της ειδικής
επιφυλάξεις που εξέφραζαν η Βρετανία, η Δανία και η Ελλάδα
πλειοψηφίας στη λήψη των αποφάσεων, η περαιτέρω • Η Διακυβερνητική Διάσκεψη εξέτασε και ένα γαλλικό Σχέδιο
ανάπτυξη της ΟΝΕ, η αναδιοργάνωση των εξουσιών και των Ευρωπαϊκής Πράξης, για την τροποποίηση της Συνθήκης Ίδρυσης της
αρμοδιοτήτων της Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ΕΟΚ και μία νέα συνθήκη πολιτικής συνεργασίας, ως «Ενιαία Πράξη»
και του Δικαστηρίου των ΕΚ, η τεχνολογική συνεργασία
μεταξύ των κρατών-μελών και η προώθηση της ΕΠΣ • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, του Δεκεμβρίου 1985
ξεπερνώντας εμπόδια εξέδωσε κοινή δήλωση, ως πολιτική συμφωνία
• Το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, το Δεκέμβριο 1985 στο
Λουξεμβούργο, μετάτρεψε την πολιτική συμφωνία σε συνθήκη, την
Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη με τροποποιήσεις των Συνθηκών των ΕΚ και
μέτρα συνεργασίας των κρατών-μελών στον τομέα της ΕΠΣ



Η υπογραφή της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης
• Η εγκεκριμένη Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ), από το Συμβούλιο των
Υπουργών Εξωτερικών των «Δέκα», δεν μπορούσε να υπογραφεί με
δεδομένη την άρνηση του κοινοβουλίου της Δανίας να την εγκρίνει,
καθώς και την εμμονή της Ιταλίας να εξαρτά την έγκρισή της από την
Η υπογραφή της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης από τα εννέα προέγκριση της και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
κράτη-μέλη, στις 17 Φεβρουαρίου 1986, στο Λουξεμβούργο. • Στις 17 Φεβρουαρίου 1986 υπογράφηκε η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη
Από τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕΠ: στο Λουξεμβούργο από τα εννέα κράτη-μέλη, ενώ μετά την επιτυχή
- το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθίστατο σημαντικός θεσμός για
την υλοποίηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
έκβαση του δημοψηφίσματος της 27ης Φεβρουαρίου 1986 στη Δανία,
- αυξήθηκαν οι περιπτώσεις για τις οποίες το Συμβούλιο των υπογράφηκε από τα υπόλοιπα τρία (Δανία, Ιταλία, Ελλάδα)
Υπουργών θα αποφάσιζε με ειδική πλειοψηφία • Ωστόσο, λόγω της απόφασης του ιρλανδικού ανώτατου δικαστηρίου
- ενίσχυε τις εξουσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αφού της περί της αναγκαιότητας σχετικής τροποποίησης του ιρλανδικού
απαιτείτο η διαδικασία συναίνεσης για σύναψη συμφωνίας
διεύρυνσης ή σύνδεσης, ενώ θέσπιζε τη διαδικασία συντάγματος που θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη διενέργεια
συνεργασίας, που παρείχε τη δυνατότητα, να μην αποδέχεται σχετικού δημοψηφίσματος στη χώρα, καθυστέρησε η θέση της σε
μία απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών, επιτρέποντας ισχύ, μέχρι την επιτυχή έκβαση και του ιρλανδικού δημοψηφίσματος
έτσι τη διπλή ανάγνωση της προτεινόμενης νομοθεσίας
- προέβλεπε τη δημιουργία Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών
της 26ης Μαΐου 1987 και η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 1987


Ειδικότερα για την ΕΠΣ: Η δρομολόγηση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς μέσω ΕΕΠ
- Η μη θεσμοθετημένη ΕΠΣ άρχισε να μετατρέπεται σε
κανονικό κοινοτικό θεσμό, που θα απαιτούσε συντονισμό
• Μετεξέλιξη της κοινής αγοράς σε ενιαία εσωτερική αγορά μέχρι τις 31
- Το θεσμοποιημένο πλέον Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέστη το Δεκεμβρίου 1992, ως χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα με ελεύθερη
σώμα που θα καθορίζει τις κατευθυντήριες γραμμές με τις κυκλοφορία προϊόντων, προσώπων, υπηρεσιών και κεφαλαίων.
τουλάχιστον δύο ετήσιες συνόδους του. Απαιτείτο η προώθηση της ΟΝΕ και η καθιέρωση κοινών πολιτικών
- Το Συμβούλιο των Υπουργών των Εξωτερικών θα
συγκαλείτο τουλάχιστον μία φορά το μήνα για να εξετάσει τη Η προώθηση μίας κοινωνικής πολιτικής μέσω ΕΕΠ
διεθνή κατάσταση και να εξάγει τα πορίσματά του. • Θα τίθετο σε εφαρμογή μια κοινωνική πολιτική βασισμένη στην
- Η τρέχουσα Προεδρία των ΕΚ, συνεπικουρούμενη από την οικονομική και κοινωνική συνοχή, μέσω του ΕΓΤΠΕ και του ΕΤΠΑ
προκάτοχο και τη διάδοχό της, ως τριμερούς (troika), θα ήταν
η αρμόδια για ανάληψη πρωτοβουλίας, συντονισμό και
Η επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη μέσω ΕΕΠ
εκπροσώπηση των κρατών-μελών στον τομέα αυτό. • Προβλεπόταν η ενίσχυση επιστημονικών και τεχνολογικών βάσεων της
- Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ενημερωνόταν για τις ευρωπαϊκής βιομηχανίας για βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς και με
αποφάσεις που θα λαμβάνονταν στο πλαίσιο της ΕΠΣ, σκοπό την προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος
κυρίως μέσω της Επιτροπής Πολιτικών Υποθέσεων του και θα
μπορούσε να υιοθετεί ψηφίσματα και της υγείας των ατόμων και την ορθολογική χρήση φυσικών πόρων
- Τέλος, η Επιτροπή παρακολουθεί τις διαδικασίες μέσω της Η λειτουργία και η θεσμοποίηση της ΕΠΣ μέσω ΕΕΠ
Πολιτικής Επιτροπής που αποτελείτο από ανώτερους • Πρόβλεπε ότι τα κράτη-μέλη θα καταβάλλουν προσπάθειες για να
υπαλλήλους των Υπουργείων Εξωτερικών των κρατών-
μελών, και της μόνιμης Πολιτικής Γραμματείας, δημιούργημα
χαράξουν και να θέσουν σε εφαρμογή μια κοινή εξωτερική πολιτική
της ΕΕΠ

Για μία «Ευρώπη των Λαών» χωρίς σύνορα και με κοινό πρόσωπο
Η καθιέρωση των επίσημων συμβόλων των ΕΚ
• Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Fontainebleau, του Ιουνίου 1984,
εκδηλώθηκε η πρόθεσή ενίσχυσης της ευρωπαϊκής ταυτότητας και της
εικόνα της Ευρώπης διεθνώς, και συνστήθηκε ad hoc ομάδα εργασίας
για την Ευρώπης των Λαών υπό την προεδρία του πρώην Ιταλού
Η σημαία των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων
- Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από την επιτροπή Adonnino στη ευρωβουλευτή, Pietro Adonnino
χρήση κοινών ευρωπαϊκών συμβόλων • Η Επιτροπή Adonnino υπέβαλε την πρώτη έκθεσή της προς το
- Η ευρωπαϊκή γαλάζια σημαία με τα δώδεκα χρυσά αστέρια, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών τον Μάρτιο του 1985, με μέτρα
που είχε καθιερωθεί ως σύμβολο του Συμβουλίου της
για τη βελτίωση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, την
Ευρώπης από το 1955, υιοθετήθηκε επίσημα από το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών στις 29 Μαΐου του αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κ.λπ.
1986 Τον ίδιο μήνα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε την αρχή της
- Ως ύμνος των ΕΚ καθιερώθηκε η «Ωδή της Χαράς», της αμοιβαίας αναγνώρισης των διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
Ένατης συμφωνίας του Ludwig van Bethoven, που είχε ήδη
εγκριθεί από τις 12 Ιανουαρίου του 1972 ως ύμνος της • Μία δεύτερη έκθεση υποβλήθηκε από την επιτροπή στο Ευρωπαϊκό
Ευρώπης από την Επιτροπή των Υπουργών του Συμβουλίου Συμβούλιο του Μιλάνου, τον Ιούνιο 1985. Συνέπεια των προτάσεων
της Ευρώπης. της επιτροπής ήταν η έκδοση από την 1η Ιανουαρίου 1986, των
πρώτων ευρωπαϊκών αδειών οδήγησης από τα κράτη-μέλη.

Η καθιέρωση του ευρωπαϊκού διαβατηρίου
• Στο τέλος της Συνόδου Κορυφής του Παρισιού, του Δεκεμβρίου 1974,
οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των «Εννέα» αναφέρθηκαν στη
σύσταση μίας επιτροπής εμπειρογνωμόνων που θα εργαζόταν για την
τυποποίηση των διαβατηρίων των κρατών-μελών, την κατάργηση των
Τα πρώτα τυποποιημένα ευρωπαϊκά διαβατήρια που
ελέγχων των διαβατηρίων εντός των ΕΚ και την εναρμόνιση των
εκδόθηκαν από τα δώδεκα κράτη-μέλη των ΕΚ.
προϋποθέσεων εισόδου και διαμονής στα κράτη-μέλη
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ρώμης του Δεκεμβρίου 1975, ενέκρινε
την έκδοση τυποποιημένων διαβατηρίων που θα εκδίδονταν το 1978
• Οι αντιπρόσωποι των κυβερνήσεων των Δέκα αποδέχθηκαν την πρώτη
τυποποιημένη μορφή διαβατήριο στις 23 Ιουνίου 1981
• Τα πρώτα τυποποιημένα ευρωπαϊκά διαβατήρια, με κόκκινο χρώμα,
που έφεραν τόσο τα κοινοτικά σύμβολα, όσο και τα εθνικά των
Το υπόδειγμα του ευρωπαϊκού διαβατηρίου παρουσιάστηκε
κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του κρατών-μελών, εκδόθηκαν από την 1η Ιανουαρίου του 1985
Fontainebleau, του Ιουνίου του 1984, από τον προεδρεύοντα
του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Γάλλο πρόεδρο François
Mitterrand

Η υπογραφή της Συμφωνίας του Schengen
Η υπογραφή της
Συμφωνίας του Schengen, • Στις 14 Ιουνίου 1985, υπογράφηκε από το Βέλγιο, τη Γαλλία, τη
στις 14 Ιουνίου 1985 Γερμανία, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία, στην κωμόπολη
Schengen του Λουξεμβούργου, η πρώτη Συμφωνία του Schengen, για
Η Ιταλία υπέγραψε τις συμφωνίες στις 27 Νοεμβρίου 1990,
με εφαρμογή από τις 26 Οκτωβρίου 1997, η Ισπανία και η προοδευτική κατάργηση ελέγχων στα κοινά σύνορα, ελεύθερη
Πορτογαλία υπέγραψαν στις 25 Ιουνίου 1991, με εφαρμογή κυκλοφορία προσώπων-υπηκόων, αστυνομική - δικαστική συνεργασία
από τις 26 Μαρτίου 1995, η Ελλάδα υπέγραψε στις 6 • Στις 19 Ιουνίου του 1990 υπογράφηκε και πάλι στο Schengen η
Νοεμβρίου 1992, με εφαρμογή από τις 26 Μαρτίου 2000, η
Αυστρία υπέγραψε στις 28 Απριλίου 1995, με εφαρμογή από
συμπληρωματική Σύμβαση Εφαρμογής της Συμφωνίας του Schengen.
την 1η Δεκεμβρίου 1997, η Δανία, η Φινλανδία και η Σουηδία • Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ, την 1η Μαΐου του
υπέγραψαν στις 19 Δεκεμβρίου 1996, με εφαρμογή από τις 1999, η Συμφωνία του Schengen, που ενσωματώθηκε στο πλαίσιο της
25 Μαρτίου 2001, η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η
Ευρωπαϊκής Ένωσης, ίσχυσε για όλα τα κράτη-μέλη της, με εξαίρεση
Λιθουανία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η
Σλοβενία και η Τσεχία προσχώρησαν με την υπογραφή την Ιρλανδία και τη Βρετανία, και τέθηκε σε ισχύ στις 26 Μαρτίου
ένταξής τους στις 16 Απριλίου 2003 και με ημερομηνία 1995, δημιουργώντας τη Ζώνη Schengen.
εφαρμογής την 21η Δεκεμβρίου 2007, με εξαίρεση την Κύπρο,
όπου θα εφαρμοσθεί όποτε το επιτρέψουν οι συνθήκες όμως της εφαρμογής της συμφωνίας. Η Κροατία προσχώρησε στο κεκτημένο του
ασφαλείας. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία επίσης Schengen με την υπογραφή ένταξής της στις 9 Δεκεμβρίου 2011, επίσης με
Συνέχεια αναστολή της εφαρμογής της συμφωνίας. Τέλος, η Βρετανία και η Ιρλανδία,
προσχώρησαν στο κεκτημένο του Schengen με την
υπογραφήένταξής τους στις 25 Απριλίου 2005, με αναστολή αποτελούν κράτη-μέλη της ΕΕ, που δεν έχουν προσχωρήσει στη συμφωνία.
Ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός και οι αλλαγές στην Ευρώπη

Ο εξοπλιστικός ανταγωνισμός των Υπερδυνάμεων
• Τον Οκτώβριο του 1977, ο καγκελάριος της Γερμανίας Helmut Schmidt
κατήγγειλε την πρόθεση της ΕΣΣΔ να εγκαταστήσει πυραύλους SS-20
στην Ανατολική Ευρώπη, ως ένδειξη στρατιωτικής υπεροχής
Αφίσα για τον ψυχρό πόλεμο • Ακολουθεί η απόφαση του ΝΑΤΟ, το Δεκέμβριο του 1979 για την
εγκατάσταση πυραύλων Pershing και Cruise των ΗΠΑ στην Ευρώπη, η
εγκατάσταση των οποίων στο Βέλγιο, τη Βρετανία, τη Γερμανία, την
Ιταλία και την Ολλανδία, από το 1983 και μετά οδήγησε στην αποτυχία
των διαπραγματεύσεων, για τον αφοπλισμό στη Γενεύη, και ενέτεινε
τον εξοπλιστικό ανταγωνισμό
• Το Μάρτιου του 1983, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ronald Reagan
ανακοίνωσε την έναρξη του προγράμματος Πρωτοβουλία για τη
Στρατηγική Άμυνα – γνωστού ως «Πόλεμος των Άστρων», για τη
δημιουργία διαστημικής ασπίδας προστασίας από βαλλιστικούς
πυραύλους. Η ανάγκη αντιμετώπισής του από την ΕΣΣΔ, θα οδηγούσε
Πύραυλοι SS-20 (αριστερά)
την τελευταία στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης
και Pershing (δεξιά)


Το κίνημα του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» στην Πολωνία
• Η όξυνση της οικονομικής κρίσης στην Πολωνία, από τα μέσα του
1979, εκδηλώθηκε με απεργίες και αναταραχή από τον Αύγουστο 1980
• Στις εξεγέρσεις με επίκεντρο τα ναυπηγεία Gdańsk., πρωτοστατούσε οι
η Συντονιστική Απεργιακή Επιτροπή, με επικεφαλής το Lech Wałęsa.
• Το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, η πολωνική κυβέρνηση, παρά την
αρχική αρνητική της στάση, υπέγραψε συμφωνία με την Επιτροπή,
Ο Lech Wałęsa, υποβασταζόμενος από μέλη του συνδικάτου που άνοιγε το δρόμο για τη δημιουργία του εργατικού συνδικάτου
«Αλληλεγγύη», το Νοέμβριο του 1980 «Αλληλεγγύη», με πρόεδρο το Lech Wałęsa
• Τον Οκτώβριο του 1981, με παρέμβαση της ΕΣΣΔ, απομακρύνθηκε από
την ηγεσία της Πολωνίας ο μετριοπαθής Stanisław Kania και τη θέση
του κατέλαβε ο στρατηγός Wojciech Jaruzelsk, ο οποίος έθεσε αμέσως
εκτός νόμου την «Αλληλεγγύη» και επέβαλε στρατιωτικό νόμο,
• Στις 11 Δεκεμβρίου του 1981, ο Wałęsa συνελήφθη και παρέμεινε
κρατούμενος μέχρι τις 14 Νοεμβρίου του 1982, ενώ το 1983 ήρθη ο
στρατιωτικός νόμος, χωρίς ωστόσο να νομιμοποιηθεί η «Αλληλεγγύη»


Ο Mikhail Gorbachev αναλαμβάνει τα ηνία της ΕΣΣΔ
• Στις 11 Μαρτίου 1985, ο Mikhail Gorbachev διορίστηκε Γενικός
Γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του Κ.Κ. της ΕΣΣΔ, ο οποίος
επιδόθηκε σε εκτεταμένη μεταρρύθμιση του σοβιετικού συστήματος
διακυβέρνησης, αποβλέποντας στην οικονομική «ανασυγκρότηση»
και στην εισαγωγή της «διαφάνειας» στη λειτουργία του κράτους
• Προς το σκοπό αυτό, ο Gorbachev περιόρισε τις διεθνείς δεσμεύσεις
Ο Γενικός Γραμματέας της κεντρικής επιτροπής του
της ΕΣΣΔ προς φίλες χώρες της μείωσε τις στρατιωτικές της δαπάνες
κομμουνιστικού κόμματος της ΕΣΣΔ, Mikhail Gorbachev
• Οι ενέργειες του συνέβαλαν στην επανάληψη του διαλόγου μεταξύ
ΗΠΑ και ΕΣΣΔ για τον έλεγχο των εξοπλισμών, και στη σύναψη
στενότερων σχέσεων με τις ΕΚ. Δρομολόγησε την απόσυρση των
σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, άσκησε πίεση στο
Βιετνάμ να αποχωρήσει από την Καμπότζη, κατέβαλε προσπάθειες
αποκατάστασης της σινοσοβιετικών σχέσεων, διέκοψε την οικονομική
βοήθεια προς την, αποκατέστησε τις διπλωματικές σχέσεις με το
Ισραήλ, καταδίκασε την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ κ.λπ.



Η αυτοδιοικούμενη Γροιλανδία εγκαταλείπει τις ΕΚ
• Η Γροιλανδία που αποτελούσε τμήμα του κράτους της Δανίας και ως
εκ τούτου έδαφος των ΕΚ από την ένταξη της Δανίας σ’ αυτές, από την
1η Ιανουαρίου του 1973, απέκτησε καθεστώς αυτονομίας από τη
Δανία το 1979.
• Ωστόσο, οι δεσμευτικοί κανονισμοί της ΕΟΚ για την αλιεία και οι
απαγορεύσεις σχετικές με την αλιεία της φώκιας, δημιούργησαν
φόβους στους κατοίκους της ότι θα απέβαιναν σε βάρος της
οικονομίας της περιοχής τους
• Με δημοψήφισμα που διεξήχθη στις 23 Φεβρουαρίου 1982,
αποφασίστηκε με ποσοστό 52% η αποχώρησή της από τις ΕΚ, μία
απόφαση που τέθηκε σε εφαρμογή από την 1η Φεβρουαρίου 1985.
Οι δεσμευτικοί κανονισμοί της ΕΟΚ για την αλιεία και οι • Προς το σκοπό αυτό υπογράφηκε η Συνθήκη περί της Γροιλανδίας, στις
απαγορεύσεις σχετικές με την αλιεία της φώκιας, υπήρξαν οι 13 Μαρτίου του 1984, που προέβλεπε την αποχώρηση της Γροιλανδίας
βασικές αιτίες αποχώρησης της Γροιλανδίας από τις ΕΚ
από τις ΕΚ και με ειδικό πρωτόκολλο γινόταν μνεία στο ειδικό
καθεστώς που θα διέπει τις σχέσεις των ΕΚ και της Γροιλανδίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
Α Π Ο Τ Ο Σ Τ Ο Χ Ο Τ Η ς Ε Ν Ι ΑΙΑς Α ΓΟ Ρ Ας Ε Ω ς Τ Η
Σ Υ Ν Θ ΗΚΗ Τ Η ς Ε Υ Ρ Ω ΠΑΪΚ Ης Ε Ν Ω Σ Ης ( 1986-
1993)


7. Από το στόχο της ενιαίας αγοράς έως τη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (1986-1993)
Ο κοινοτικός προϋπολογισμός και η ενιαία εσωτερική αγορά

Η επιβάρυνση του προϋπολογισμού από τη χρηματοδότηση της ΚΑΠ
• Η ΚΑΠ, όπως άρχισε να ισχύει από τον Ιανουάριο του 1962
προσέφερε στον αγροτικό πληθυσμό εγγυημένες τιμές για τα
προϊόντα τους, καθώς και προστασία από τον ανταγωνισμό των
εισαγόμενων προϊόντων και των επιδοτούμενων εξαγωγών, ενώ
παράλληλα καθιστούσε τα κράτη-μέλη των ΕΚ επισιτιστικά αυτάρκη.
• Οι εγγυημένες τιμές οδήγησαν σε υπερπαραγωγή και συσσώρευση
αποθεμάτων, χρηματοδοτούμενων από τον κοινοτικό προϋπολογισμό,
φθάνοντας να απορροφά περίπου το 75% του προϋπολογισμού.
του Horst Haitzinger της 6ης Δεκεμβρίου του 1983, μετά το • Παράλληλα, η διεύρυνση των ΕΚ με την Ελλάδα, την Πορτογαλία και
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Αθήνας και των δυσκολιών για τη την Ισπανία εκτός από την αύξηση των απαιτούμενων αγροτικών
μεταρρύθμιση της ΚΑΠ. Η Ευρώπη απευθύνεται στον επιδοτήσεων, απαιτούσε μεγαλύτερες οικονομικές ενισχύσεις για την
παχύσαρκο οκνηρό χοίρο της ΚΑΠ που καταναλώνει τα
χρήματα του κοινοτικού προϋπολογισμού, λέγοντας: «Ω Δία κάλυψη της περιφερειακής πολιτικής των ΕΚ.
που είναι οι ημέρες που ήσουν ταύρος.». • Ο κοινοτικός προϋπολογισμός σύντομα διπλασιάστηκε με
αποτέλεσμα, από το ύψος των 18,4 δισ. ECU το 1980, να φθάσει τα
36,2 δισ. ECU το 1987, με προϋπολογιζόμενο έλλειμμα 6 δισ. ECU.


Ο τέταρτος Κοινοτικός Ίδιος Πόρος Tα πακέτα Delors I και II
−Με δεδομένο ότι, οι δύο παραδοσιακοί Κοινοτικοί Ίδιοι • Με σκοπό την αναμόρφωση του κοινοτικού προϋπολογισμού,
Πόροι μειώνονταν, γινόταν φανερό ότι οι συνεισφορές που
θα βασίζονταν στο ΑΕΠ των κρατών-μελών, σταδιακά θα
υποβλήθηκε από την Επιτροπή, στις 15 Φεβρουαρίου του 1987, το
αυξάνονταν. σχέδιο Για την Επιτυχία της Ενιαίας Πράξης: ένα νέο όριο για την
−Με σκοπό μάλιστα τη διασφάλιση του κοινοτικού Ευρώπη, γνωστό ως «Πακέτο Delors I»
προϋπολογισμού, αποφασίστηκε ένα ανώτατο όριο στο • Οι δύο βασικοί του άξονες αφορούσαν στον περιορισμό των δαπανών
συνολικό ύψος των πόρων της Κοινότητας ως ποσοστό επί
του Ακαθάριστου Κοινοτικού Προϊόντος, που θα αυξανόταν της ΚΑΠ με τη σταθεροποίηση της αγροτικής παραγωγής, αλλά και στη
από 1,15% το 1988, σε 1,20% το 1992. χρηματοδότηση της οικονομικής συνοχής με την αύξηση των
−Ακόμη, για τη βελτίωση της ετήσιας διαδικασίας κατάρτισης διαρθρωτικών πόρων του ΕΤΠΑ και των άλλων κοινωνικών ταμείων.
του προϋπολογισμού υπήρξε συμφωνία μεταξύ Συμβουλίου
των Υπουργών, Επιτροπής και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
• Μετά από ι δύσκολες διαπραγματεύσεις το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
τον Ιούνιο 1988, που θέσπισε κανόνες για μία ενισχυμένη Βρυξελλών, του Φεβρουαρίου 1988, αποδέχθηκε το σχέδιο.
κοινοτική δημοσιονομική πειθαρχία για μία περίοδο πέντε • Για την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του κοινοτικού
ετών, από το 1988 έως και το 1992, θέτοντας προτεραιότητες προϋπολογισμού καθιερώθηκε, ένας τέταρτος Κοινοτικός Ίδιος Πόρος,
σε συγκεκριμένες κοινοτικές πολιτικές που θα προσδιόριζαν
και τις απαιτούμενες δαπάνες και θα καθόριζαν τα όρια για ως συνεισφορά με βάση το ΑΕΠ των κρατών-μελών, που υπολογιζόταν
την αύξηση τους, σύμφωνα με τα προσδιορισμένα ανώτατα σε σχέση με τη διαφορά μεταξύ των δαπανών και της απόδοσης των
όρια των Κοινοτικών Ιδίων Πόρων. άλλων Ιδίων Πόρων για το κάθε κράτος-μέλος.



Ο τέταρτος Κοινοτικός Ίδιος Πόρος με το νέο σχέδιο
Tα πακέτα Delors I και II
−Το ανώτατο όριο για το συνολικό ύψος των πόρων της
Κοινότητας ως ποσοστό επί του Ακαθάριστου Κοινοτικού • Το σύστημα λειτούργησε ικανοποιητικά για πέντε χρόνια, με συνέπεια
Προϊόντος, θα αυξανόταν από 1,20% το 1993, σε 1,27% το η Επιτροπή να εκδώσει τον Φεβρουάριο 1992, το νέο σχέδιο Από την
1999, ενώ προβλεπόταν μείωση του συντελεστή εισφορών Ενιαία Πράξη στο Maastricht και πιο πέρα: τα μέσα για να πετύχουν οι
από τον επιβαλλόμενο από τα κράτη-μέλη ΦΠΑ, ως τρίτο
πόρο, από 1,4% σε 1% μεταξύ 1995 και 1999, γεγονός που φιλοδοξίες μας, γνωστό ως «Πακέτο Delors ΙΙ», αποβλέποντας στην
αύξανε περισσότερο το ποσό του τέταρτου πόρου. εφαρμογή του μετά τη λήξη της εφαρμογής του πρώτου.
−Προτεινόταν επίσης η ανανέωση της συμφωνίας μεταξύ • Το νέο αυτό σχέδιο της Επιτροπής έγινε αποδεκτό από το Ευρωπαϊκό
Συμβουλίου των Υπουργών, Επιτροπής και Ευρωπαϊκού
Συμβούλιο του Εδιμβούργου, του Δεκεμβρίου 1992, με προοπτική
Κοινοβουλίου, η οποία επετεύχθη τον Οκτώβριο 1993 και
πρόβλεπε παρόμοιες διαδικασίες με την προηγούμενη, για εφαρμογής του τα αμέσως επόμενα επτά χρόνια.
περίοδο επτά ετών, από 1993 έως 1999.
−Ωστόσο, από το 1995, με την επέκταση της εφαρμογής του
Ευρωπαϊκού Συστήματος Εθνικών Λογαριασμών στον
προϋπολογισμό, η έννοια του Ακαθαρίστου Κοινοτικού
Προϊόντος αντικαταστάθηκε από εκείνη του Ακαθαρίστου
Εθνικού Εισοδήματος. Προκειμένου να μην αλλαχθεί το
ποσό των δημοσιονομικών πόρων που τίθενται στη διάθεση
των Κοινοτήτων, προσαρμόσθηκε το ανώτατο όριο των ιδίων
πόρων στο 1,24% του Ακαθαρίστου Εθνικού Εισοδήματος
της ΕΕ.

Η μεταρρύθμιση MacSharry Η ανάγκη μεταρρύθμισης της ΚΑΠ
−Η μεταρρύθμιση προέβλεπε μείωση παραγωγής για • Η επανεξέταση της ΚΑΠ ξεκίνησε τον Ιούλιο 1985 με την Πράσινη Βίβλο
πλεονασματικά αγροτικά προϊόντα μέσω μείωσης των
εγγυημένων τιμών τους, όπως σιτηρών (-29%), βόειου – Προοπτικές για την Κοινή Αγροτική Πολιτική της Επιτροπής.
κρέατος (-15%), κ.λπ., διατήρησε το σύστημα ποσοστώσεων • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών του Φεβρουαρίου 1988, με
για αγελαδινό γάλα, βόειο κρέας, καπνό, ζάχαρη κλπ. βάση το «Πακέτο Delors I», περιόρισε την αύξηση αγροτικών δαπανών
−Η μεταρρύθμιση αρχίζει να ισχύει σταδιακά από το 1993,
σημειώνοντας επιτυχία, αφού μειώθηκαν τα αποθέματα σε
στο 74% του ρυθμού αύξησης του Ακαθάριστου Κοινοτικού Προϊόντος.
ορισμένα πλεονασματικά αγροτικά προϊόντα. Η χορήγηση • Ορισμένα μέτρα είχαν ήδη ληφθεί από το 1984, ωστόσο το 1991 τα
εισοδηματικών ενισχύσεων, σε αντιστάθμισμα των αποθέματα βουτύρου ανήλθαν σε 500.000 τόνους, ενώ τα αποθέματα
μειώσεων των τιμών, δεν θα υπολογίζονταν ανάλογα με την δημητριακών ξεπέρασαν τα 15.000.000 τόνους.
ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος, αλλά ανά
καλλιεργούμενο εκτάριο και ανά εκτρεφόμενο ζώο. • Από τον Φεβρουάριο 1991, η Επιτροπή, με τον Ιρλανδό Επίτροπο
Γεωργίας Raymon “Ray” MacSharry, πρότεινε τη λήψη δραστικών
μέτρων για περαιτέρω μείωση της αγροτικής παραγωγής, παρά την
αντίδραση των αγροτών.
Ο Ray MacSharry, • Οι προτάσεις της Επιτροπής εγκρίθηκαν τελικά από το Συμβούλιο των
Επίτροπος Γεωργίας
Υπουργών του Μαΐου 1992



Ο Γύρος της Ουρουγουάης Οι σχέσεις με εμπορικούς εταίρους και οι διαπραγματεύσεις της ΓΣΔΕ
−Η συμφωνία του Γύρου της Ουρουγουάης, που υπογράφηκε • Ένας από τους παράγοντες που επέβαλαν τις μεταρρυθμίσεις της ΚΑΠ
τον Απρίλιο 1994 από 111 κράτη, ενίσχυσε τους κανόνες
διεθνούς εμπορίου, κυρίως χάρη στη μεταρρύθμιση των του 1992 ήταν και η ανάγκη κατάληξης σε συμφωνία με τους
διατάξεων για διασφάλιση, επιδοτήσεις και αντιντάμπινγκ. εμπορικούς εταίρους της ΕΟΚ στις συνομιλίες του Γύρου της
−Με τη συμφωνία του Μαρόκου, του Απριλίου 1994, Ουρουγουάης, της ΓΣΔΕ (GATT), που είχε ξεκινήσει από το 1986 με τη
αντικαταστάθηκε, από την 1η Ιανουαρίου του 1995, η ΓΣΔΕ
(GATT) από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ).
συμμετοχή 123 κρατών.
−H πρόσβαση στην αγορά προϊόντων βελτιώθηκε σημαντικά • Περιλάμβανε θέματα σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής
με ουσιαστική μείωση κατά τουλάχιστον 33% των δασμών ιδιοκτησίας κατά τις εμπορικές συναλλαγές, τις διεθνείς συναλλαγές
που επιβάλλονταν από τις βιομηχανικές χώρες, αλλά και υπηρεσιών, καθώς και θέματα γεωργίας και κλωστοϋφαντουργίας, οι
από πολλές αναπτυσσόμενες χώρες σε διάφορους τομείς.
−Η συμφωνία του Γύρου της Ουρουγουάης ενσωματώθηκε εμπορικές συναλλαγές των οποίων αποτελούσαν μέχρι τότε το
στο δίκαιο των κρατών-μελών της ΕΟΚ. αντικείμενο ειδικών κανόνων. Ειδικότερα, όσον αφορά στις αγροτικές
−Ωστόσο έγινε εφικτό, η χορήγηση εισοδηματικών επιδοτήσεις, οι διαπραγματεύσεις σχετίζονταν άμεσα με τις
ενισχύσεων ανά εκτάριο και ανά εκτρεφόμενο ζώο να μην
θεωρούνται μέχρι το έτος 2000, από τους εμπορικούς
αποφάσεις που επρόκειτο να λάβει η ΕΟΚ για τη μεταρρύθμιση της
εταίρους της ΕΟΚ, ως στρέβλωση της διεθνούς εμπορικής ΚΑΠ, με δεδομένο ότι οι ΗΠΑ επιθυμούσαν την κατάργησή τους από
ανταγωνιστικότητας. την κοινότητα πριν από το έτος 2000.


− Οι πέντε στόχοι της διαρθρωτικής πολιτική (Α’ ΚΠΣ), όπως
Η διαμόρφωση της Περιφερειακής Πολιτικής (Α’ ΚΠΣ 1988 – 1993)
εκφράζονται από την πρώτη αρχή της με βάση την ΕΕΠ και
με συνολικό ποσό χρηματοδότησης τα 68,2 δισ. ECU ήταν: • Βασική πρόβλεψη του «Πακέτου Delors I» υπήρξε η ενίσχυση της
1) Η ανάπτυξη και διαρθρωτική προσαρμογή των λιγότερο διαρθρωτικής πολιτικής των ΕΚ, και ο διπλασιασμός των πόρων των
αναπτυγμένων περιφερειών, με κατά κεφαλή ΑΕΠ διαρθρωτικών ταμείων έως το έτος 1993, σε σχέση με το 1987.
μικρότερο του 75% του μέσου όρου των κρατών-μελών
(χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ). • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Φεβρουαρίου 1988,
2) Η αναδιάρθρωση των περιοχών που πλήττονται από την ενέκρινε τις αυξήσεις υπέρ των διαρθρωτικών ταμείων, και καθόρισε
παρακμή της βιομηχανίας (χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ). τον προσανατολισμό της διαρθρωτικής πολιτικής με πέντε αρχές.
3) Η καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας
I. Η συγκέντρωση και ο προσανατολισμός της διαρθρωτικής πολιτικής
(χρηματοδότης ΕΚοινΤ).
4) Η προώθηση της επαγγελματικής αποκατάστασης νέων, σε πέντε συγκεκριμένους στόχους,
με χρηματοδότη το ΕΚοινΤ. II. Η εταιρική σχέση,
5) Η αγροτική αναδιάρθρωση και ανάπτυξη με δύο III. Η συνοχή,
υποστόχους:
α) ενίσχυση της προσαρμογής των αγροτικών περιοχών IV. Η καλύτερη διαχείριση των Ταμείων,
(χρηματοδότης ΕΓΤΠΕ) και V. Η απλοποίηση, η παρακολούθηση και η ευελιξία.
β) ανάπτυξη του αγροτικού χώρου (χρηματοδότες ΕΤΠΑ, Η χρηματοδότηση θα υλοποιούνταν κυρίως μέσω πολυετών δεσμών
ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ).
‒ Σημειωτέον ότι οι στόχοι 1, 2 και 5β είχαν ως αποδέκτες
δράσεων σε περιφέρειες, των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης (ΚΠΣ),
συγκεκριμένες περιφέρειες των ΕΚ, ενώ οι υπόλοιποι που θα χρηματοδοτούνταν μερικώς και από εθνικούς πόρους των
στόχοι είχαν ως αποδέκτες ολόκληρη την έκταση των ΕΚ. κρατών-μελών που θα αφορούσε η υλοποίηση της δέσμης δράσεων.


− Οι πέντε στόχοι της διαρθρωτικής πολιτική (Β’ ΚΠΣ), με
Η αναθεώρηση της Περιφερειακής Πολιτικής (Β’ ΚΠΣ 1994 – 1999)
συνολικό ποσό χρηματοδότησης τα 160,8 δισ. ECU, εκ των
οποίων τα 14,45 δισ. ECU από το ΤΣ, ήταν: • Από το Νοέμβριο 1991 ο πρόεδρος της Επιτροπής Delors πρότεινε τη
1) Η ανάπτυξη και διαρθρωτική προσαρμογή των λιγότερο δημιουργία Ταμείου Συνοχής (ΤΣ), που εγκρίθηκε το Φεβρουάριο
αναπτυγμένων περιφερειών, με κατά κεφαλή ΑΕΠ 1992, με διάταξη στο Σχέδιο Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
μικρότερο του 75% του μέσου όρου των κρατών-μελών
(χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ και ΤΣ). • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου, του Δεκεμβρίου 1992,
2) Η αναδιάρθρωση των περιοχών που πλήττονται από την αύξησε τους πόρους διαρθρωτικών ταμείων με βάση το «Πακέτο
παρακμή της βιομηχανίας (χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ). Delors II».
3) Η καταπολέμηση της μακροχρόνιας ανεργίας, η
• Το Ταμείο Συνοχής θα λειτουργούσε πριν το τέλος του 1993, για κράτη-
επαγγελματική αποκατάσταση νέων και η προώθηση
ίσων ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες (χρηματοδότης μέλη με κατά κεφαλήν εισόδημα χαμηλότερο του 90% του μέσου όρου
ΕΚοινΤ). των κρατών-μελών των ΕΚ και θα αφορούσε σε έργα διευρωπαϊκών
4) Η επαγγελματική προσαρμογή των εργαζομένων στις δικτύων και περιβάλλοντος.
βιομηχανικές μεταβολές (χρηματοδότης ΕΚοινΤ).
5) Η αγροτική αναδιάρθρωση και ανάπτυξη, με δύο • Προστέθηκε ο τομέας της αλιείας, και συστάθηκε το Χρηματοδοτικό
υποστόχους: Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ), που ιδρύθηκε ως ταμείο
α) ενίσχυση της προσαρμογής των αγροτικών περιοχών για τη χρηματοδότησή του.
και εκσυγχρονισμός της αλιείας (χρηματοδότες ΕΤΠΑ,
ΕΓΤΠΕ, ΧΜΠΑ) και
• Τέλος, εξασφαλίζεται στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης, ο συντονισμός
β) ανάπτυξη ευαίσθητων αγροτικών περιοχών μεταξύ των διαφόρων ταμείων.
(χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ).

Οι εξελίξεις στη διαρθρωτική/περιφερειακή πολιτική
Η πρόοδος της ενιαίας εσωτερικής αγοράς
−Οι τελωνειακές διατυπώσεις για τα εμπορεύματα,
περιορίστηκαν από την 1η Ιανουαρίου 1988 και • Η επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που επέβαλε η ΕΕΠ,
καταργήθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 1993. είχε ως αιχμή του δόρατος την υλοποίηση της ενιαίας εσωτερικής
−Η ελευθερία κυκλοφορίας και εγκατάστασης προσώπων, αγοράς ως χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα, που θα εξασφάλιζε την
που είχε ήδη καθιερωθεί για μισθωτούς και επιχειρηματίες,
επεκτάθηκε σε πρόσωπα που δεν απασχολούνται σε ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, προσώπων, υπηρεσιών και
αμειβόμενη εργασία. Πρόοδος σημειώθηκε στην αμοιβαία κεφαλαίων.
αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων, καθώς και στην • Ως χρονικό όριο υλοποίησης της ενιαίας εσωτερικής αγοράς είχε
κατάργηση συνοριακών ελέγχων επί προσώπων, που
ορισθεί από την ΕΕΠ, η 31η Δεκεμβρίου του 1992.
δρομολογήθηκε με τη Συμφωνία Schengen του 1985, και τη
Σύμβασης Εφαρμογής της Συμφωνίας Schengen του 1990.
−Η ελευθερία παροχής και λήψης υπηρεσιών, καθυστέρησε,
ειδικά στον τομέα σιδηροδρόμων, λόγω διαφορών μεταξύ
των εθνικών δικτύων και παρά το άνοιγμα της αγοράς αυτής
σε ιδιώτες. Το Δεκέμβριο 1992 η Επιτροπή ενέκρινε τη
«Λευκή Βίβλο» για ανάπτυξη κοινής πολιτικής μεταφορών.
−Στην κυκλοφορία κεφαλαίων, οι διατάξεις της ιδρυτικής
Συνθήκης της Ρώμης του 1957, δεν υπήρξαν δεσμευτικές,
αφού επέβαλλαν την υποχρέωση στα κράτη-μέλη, να
καταργήσουν σταδιακά τους περιορισμούς στην κίνηση
κεφαλαίων.


Η θεσμική λειτουργία του ΕΟΧ Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ)
−Ως θεσμικό εκτελεστικό όργανο ορίστηκε η Κοινή Επιτροπή • Το Μάιο 1990, το Συμβούλιο Υπουργών, ύστερα από πρόταση του
του ΕΟΧ, η οπαία αποτελείται από υπαλλήλους των κρατών-
μελών των ΕΚ (αργότερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και της προέδρου της Επιτροπής Delors, έδωσε εντολή στην Επιτροπή για
ΕΖΕΣ. διαπραγματεύσεις για συμμετοχή των κρατών-μελών της ΕΖΕΣ στην
−Η κεντρική ευθύνη αναλαμβάνεται από το Συμβούλιο του ενιαία εσωτερική αγορά.
ΕΟΧ, το οποίο αποτελείται από υπουργούς από κάθε ένα
από τα κράτη-μέλη.
• Η σύσταση ενός Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), που θα
−Οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση ενώ οι ΕΚ κάλυπτε τις τέσσερις βασικές ελευθερίες της ενιαίας εσωτερικής
(μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση) και η ΕΖΕΣ θα είναι χωριστά αγοράς, θα αποτελείτο από μία περιοχή με σχεδόν 380.000.000
υπεύθυνες για την εφαρμογή τους. Έτσι, η εποπτεία της κατοίκους, με συμμόρφωση της ΕΖΕΣ με τους κοινοτικούς κανόνες σε
εφαρμογής θα πραγματοποιείτο αφενός από την Επιτροπή
των ΕΚ αφετέρου από την Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ. θέματα όπως ο ανταγωνισμός, οι κρατικές ενισχύσεις, οι διαδικασίες
−Τέλος, η νομική εποπτεία θα αποτελεί αρμοδιότητα του σύναψης δημοσίων συμβάσεων, η προστασία των καταναλωτών κ.λπ..
Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και του Δικαστηρίου της ΕΖΕΣ. • Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΟΚ και ΕΖΕΣ οδήγησαν στη Συνθήκη
−Στην περίπτωση νομικών συγκρούσεων μεταξύ των
αποφάσεων του Δικαστηρίου των ΕΚ και εκείνων του
Ίδρυσης του ΕΟΧ που υπογράφηκε στις 2 Μαΐου 1992. Η συμφωνία
Δικαστηρίου της ΕΖΕΣ, θα πραγματοποιούνται διμερείς που επιτεύχθηκε περιλάμβανε ορισμένες σημαντικές παρεκκλίσεις.
διαπραγματεύσεις μεταξύ εκπροσώπων των ΕΚ και της ΕΖΕΣ • Ως αποτέλεσμα, o ΕΟΧ δεν θα αποτελούσε πρακτικά και επί του
στην Κοινή Επιτροπή του ΕΟΧ. παρόντος, ενιαία εσωτερική αγορά ή πραγματική τελωνειακή ένωση.


Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ)
• Η επικύρωση της Συνθήκης Ίδρυσης του ΕΟΧ πραγματοποιήθηκε από
όλα τα κράτη-μέλη των ΕΚ και της ΕΖΕΣ, με εξαίρεση την Ελβετία, η που
απέρριψε τη συνθήκη με δημοψήφισμα, στις 6 Δεκεμβρίου 1992.
• Η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1994, ενώ το Λιχτενστάιν,
Η υπογραφή της Συνθήκης ίδρυσης του ΕΟΧ από τους ενέκρινε την ένταξή του με δημοψήφισμα στις 9 Απριλίου 1995.
εκπροσώπους των ΕΚ και της ΕΖΕΣ, στο Πόρτο, στις 2 Μαΐου• Η συνθήκη προέβλεπε ότι τα κράτη που θα προσχωρήσουν στις ΕΚ
του 1992 (αργότερα Ευρωπαϊκή Ένωση) ή την ΕΖΕΣ, μετά την ίδρυση του ΕΟΧ,
αυτόματα θα αποτελούν τμήμα του ΕΟΧ.
• Η Αυστρία, η Σουηδία και η Φινλανδία προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή
Ένωση την 1η Ιανουαρίου του 1995, και αποχώρησαν από την ΕΖΕΣ, η
οποία καλύπτει επί του παρόντος την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη
Γελοιογραφία του Hans Geisen, το Δεκέμβριο του 1991,
Νορβηγία και την Ελβετία.
σχετική με τη διαφαινόμενη δυσπιστία της Ελβετίας για την• Η τελευταία, μετά την απόρριψη της προσχώρησής της στον ΕΟΧ,
ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, σε αντίθεση προς τα κράτη των ΕΚ, υπέγραψε μία σειρά ιδιαίτερων συμφωνιών σύνδεσης με τις ΕΚ
της ΕΖΕΣ και της Ανατολικής Ευρώπης, που ετοιμάζονται να (αργότερα Ευρωπαϊκή Ένωση).
επιβιβαστούν στο πλοίο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Τα σχέδια για την ΟΝΕ και το πρώτο στάδιο υλοποίησής της

Τα διαφαινόμενα προβλήματα για την ίδρυση της ΟΝΕ Το αίτημα συγκρότησης επιτροπής για τη μελέτη της ΟΝΕ
−Η δομή και ο τρόπος λειτουργίας της ΟΝΕ μέσα στα θεσμικά
κοινοτικά πλαίσια ήταν ανοικτά θέματα, ενώ στην
• Η υπογραφή της ΕΕΠ, το Φεβρουάριο του 1986, που είχε ως στόχο τη
προοπτική κυκλοφορίας ενός κοινού νομίσματος, δημιουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, έθετε ως προϋπόθεση την
διατυπώνονταν προβληματισμοί από κράτη-μέλη με ασθενή καθιέρωση μίας πραγματικής οικονομικής και νομισματικής ένωσης.
νομίσματα. • Παρόλα τα διαφαινόμενα προβλήματα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
−Επίσης, η Γερμανία, στην προοπτική εγκατάλειψης του
νομίσματός της, εξέφραζε τους φόβους της για την απώλεια Ανόβερο, του Ιουνίου του 1988, ύστερα από συμφωνία του προέδρου
της οικονομικής της σταθερότητας και την εμφάνιση της Γαλλίας François Mitterrand και του καγκελάριου της Γερμανίας
πληθωριστικών φαινομένων. Helmut Kohl, επιβεβαίωσε το στόχο της ΟΝΕ που είχε προτείνει η
−Ακόμη, η Βρετανία εξέφραζε από την αρχή τις αντιρρήσεις
της για την εκχώρηση εξουσιών στις ΕΚ, που θα απαιτούσε η
Επιτροπή και ζήτησε τη συγκρότηση Επιτροπής για τη μελέτη της
υλοποίηση της ΟΝΕ, στο θέμα της έκδοσης και κυκλοφορίας Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης υπό την προεδρία του Jacques
του εθνικού της νομίσματος. Delors.


Στάδια υλοποίησης ΟΝΕ
Η έκθεση Delors για την ΟΝΕ
− Το 1ο στάδιο, δεν απαιτούσε αναθεώρηση των Συνθηκών
των ΕΚ. Αφορούσε στην ολοκλήρωση της ενιαίας • Ο Jacques Delors πρότεινε τη σύσταση ειδικής επιτροπής εκπόνησης
εσωτερικής αγοράς, στο συντονισμό της οικονομικής σχεδίου για την ΟΝΕ υπό την προεδρία του, αποτελούμενη από τους
πολιτικής σε νομισματικά θέματα και στη συμμετοχή όλων διοικητές των κεντρικών τραπεζών και όχι από τους υπουργούς
των νομισμάτων στο ΜΣΙ του ΕΝΣ. Απαιτούνταν όμως
διαπραγματεύσεις επικύρωσης της συνθήκης για την ΟΝΕ. οικονομικών των κρατών-μελών, ώστε να λειτουργεί πιο ανεξάρτητα.
− Το 2ο στάδιο, ως μεταβατική φάση, θα περιλάμβανε την • Η Έκθεση Delors υποβλήθηκε στις 12 Απριλίου 1989. Το κείμενό της
ολοκλήρωση της εναρμόνισης των νομισματικών υιοθετούσε βασικά σημεία της Έκθεσης Werner του 1970 και είχε ως
πολιτικών. Θα λειτουργούσε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό
προαπαιτούμενα ολοκλήρωσης της ΟΝΕ τον αμετάκλητο καθορισμό
Ίδρυμα (ΕΝΙ), θα προετοιμαζόταν η λειτουργία του
Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), ενώ των συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ των ευρωπαϊκών νομισμάτων
θα συλλειτουργούσαν και ο εθνικές νομισματικές αρχές, και την πλήρη μετατρεψιμότητά τους, την καθιέρωση της ελεύθερης
για την από κοινού λήψη αποφάσεων. κυκλοφορίας των κεφαλαίων, και τέλος, την υιοθέτηση του ενιαίου
− Το 3ο στάδιο, ως τελική φάση, περιλάμβανε τη μεταβίβαση
όλων των νομισματικών αρμοδιοτήτων των κρατών-μελών νομίσματος.
στα θεσμικά κοινοτικά όργανα, με τη μετεξέλιξη του ΕΝΙ σε • Η Έκθεση Delors προσδιόριζε την ολοκλήρωση της ΟΝΕ σε τρία στάδια,
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), τις πρωτοβουλίες όμως δεν προσδιόριζε χρονοδιάγραμμα, πραγματοποίησης των τριών
άσκησης ενιαίας νομισματικής και συναλλαγματικής
πολιτικής από το ΕΣΚΤ και τον οριστικό προσδιορισμό
σταδίων που απαιτούνταν για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ.
συναλλαγματικών ισοτιμιών έναντι του νέου ενιαίου • Η ίδρυση όμως ΕΚΤ προϋπέθετε αναθεώρηση της Συνθήκης της Ρώμης.
νομίσματος.


Η υλοποίηση του πρώτου σταδίου της ΟΝΕ
• Η Έκθεση Delors έτυχε ευνοϊκής υποδοχής, αφού η ενίσχυση της
ενιαίας εσωτερικής αγοράς μέσω της ΟΝΕ, ενέπνεε αισιοδοξία.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης, του Ιουνίου 1989, παρά την
αντίθεση της Βρετανίας και τους δισταγμούς ορισμένων κρατών-
μελών, επιβεβαίωσε την επιθυμία των κρατών-μελών να επιτευχθεί
σταδιακά η ΟΝΕ και αποφάσισε να ξεκινήσει το πρώτο στάδιο την 1η
Ιουλίου του 1990, με πλήρη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων.
• Ακόμη, το ΕΝΣ ενισχύθηκε με την προσχώρηση της Ισπανίας της
Γελοιογραφία της Daily Express, της 28ης Ιουνίου 1989, που
δείχνει από βρετανικής πλευράς τη δυσπιστία της Βρετανίας και της Πορτογαλίας. Από τα κράτη-μέλη των ΕΚ, εκτός ΜΣΙ
πρωθυπουργού της Βρετανίας Margaret Thatcher στο έμενε επί του παρόντος μόνο η ελληνική δραχμή.
κάλεσμα του προέδρου της Γαλλίας François Mitterrand και • Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, το ΕΝΣ κινδύνευσε με κατάρρευση
του καγκελάριου της Γερμανίας Helmut Kohl, να υποστηρίξει
το σχέδιο Delors για την ΟΝΕ. κατά την περίοδο 1991 – 1993, με αποχώρηση μάλιστα της Βρετανίας
και της Ιταλίας από αυτό. Η διάσωσή του επετεύχθη τον Αύγουστο του
1993, όταν αποφασίστηκε από το ΕΤΝΣ, η διεύρυνση στα περιθώρια
διακύμανσης των ισοτιμιών στο ±15%.


• Για τα άλλα δύο στάδια της ΟΝΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
Στρασβούργου, του Δεκεμβρίου του 1989, κατά την κοινή γραμμή του
προέδρου της Γαλλίας Mitterrand και του καγκελάριου της Γερμανίας
Kohl, αποφάσισε, παρά την άρνηση της Βρετανίας, να ξεκινήσουν οι
προετοιμασίες για Διακυβερνητική Διάσκεψη προσδιορισμού των
απαιτούμενων τροποποιήσεων στη Συνθήκη της Ρώμης.
• Σύντομα όμως διαφάνηκαν διαφορές απόψεων και συγκεκριμένα, της
Βρετανίας για μία νέα συνθήκη, του προέδρου της Επιτροπής Delors
και του προέδρου της Γαλλίας Mitterrand για την υιοθέτηση κοινού
νομίσματος που θα περιόριζε την επιρροή του γερμανικού μάρκου και
του καγκελάριου της Γερμανίας Kohl που εξέφραζε ανησυχίες για την
Γελοιογραφία του γερμανού γελοιογράφου Hanitzsch του πιθανότητα εγκατάλειψης του ισχυρού γερμανικού μάρκου.
1991, που απεικονίζει τη «θυσία» του ομοσπονδιακού • Ωστόσο, η προοπτική επανένωσης της Γερμανίας επιτάχυνε τις
καγκελαρίου Helmut Koh υπέρ του ενιαίου ευρωπαϊκού
νομίσματος και το πραγματικό κίνητρό του πίσω από την διαδικασίες, με τον Kohl να αποδέχεται το κοινό νόμισμα, με
εγκατάλειψη του μάρκου. αντάλλαγμα την αποδοχή της επανένωσης από τον Mitterrand.


Σχέδια για μία Πολιτική Ένωση

Οι δύο κοινές επιστολές Mitterand - Kohl Η Σχέδια για Πολιτική Ένωση – Κοινές επιστολές Mitterand και Kohl
−Με την πρώτη επιστολή τους οι Mitterand και Koh • H κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η διάλυση της Σοβιετικής
ανέφεραν ότι εκτιμούσαν πως ήταν η κατάλληλη στιγμή για
το μετασχηματισμό των ΕΚ σε Ευρωπαϊκή Ένωση. Ανάμεσα
Ένωσης, το άνοιγμα των συνόρων της Κεντροανατολικής Ευρώπης και
τους τέσσερις βασικούς σκοπούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης η διάθεση για ενίσχυση της διεθνούς θέσης των ΕΚ, δρομολόγησαν
πρότειναν και τον καθορισμό και τη δημιουργία μίας κοινής νέες συζητήσεις για την ανάγκη ενίσχυσης της πολιτικής συνεργασίας.
εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας. Τη θέση αυτή ενίσχυσε η προβλεπόμενη επανένωση της Γερμανίας.
−Με τη δεύτερη επιστολή τους επέμειναν στην ενίσχυση της
θέσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, λόγω και του ρόλου • Απήχηση είχε η κοινή επιστολή του προέδρου της Γαλλίας François
που καλείται να διαδραματίσει στην κοινή εξωτερική Mitterrand και του καγκελάριου της Γερμανίας Helmut Kohl, του
πολιτική και πολιτική ασφάλειας, η οποία τελικά οδηγεί και Απριλίου 1990, προς τον προεδρεύοντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,
σε κοινή άμυνα, μέσω μίας οργανικής σχέσης με τη ΔΕΕ.
−Ωστόσο δεν παρέλειψαν να δηλώσουν την ανάγκη
για την επίσπευση των διαδικασιών για Πολιτική Ένωση, με συνέπεια,
ενίσχυσης του NATO, μέσω όμως της ενίσχυσης του ρόλου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δουβλίνου, του Ιουνίου 1990, να
και των ευθυνών των ευρωπαϊκών κρατών-μελών της και τη αποφασιστεί η σύγκληση σχετικής Διακυβερνητικής Διάσκεψης.
δημιουργία ενός ευρωπαϊκού αμυντικού πυλώνα. • Τον Δεκέμβριο 1990, οι Mitterrand και Kohl, με δεύτερη κοινή επιστολή
πρότειναν την επέκταση των αρμοδιοτήτων της Κοινότητας,
εμμένοντας όμως στην ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, λόγω
του ρόλου του στην κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας.

Προς τη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ)

Η διακυβερνητική διάσκεψη για την ΟΝΕ
• Με δεδομένες τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του
Στρασβούργου, του Δεκεμβρίου του 1989, για προετοιμασία
Διακυβερνητικής Διάσκεψης για την ΟΝΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
της Ρώμης του Οκτωβρίου 1990, καθόρισε ένα γενικό πλαίσιο
εργασιών για τις παράλληλες Διακυβερνητικές Διασκέψεις για την
ΟΝΕ και για την Πολιτική Ένωση, ενώ καθόρισε ως ημερομηνία
Ο Jean-Claude Juncker, Ο Wim Kok, έναρξης του δεύτερου σταδίου της ΟΝΕ την 1η Ιανουαρίου 1994, με
προεδρεύων της προεδρεύων της προϋποθέσεις την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς και την
Διακυβερνητικής για Διακυβερνητικής για
την ΟΝΕ κατά το Α΄ την ΟΝΕ κατά το Β΄ επικύρωση νέας συνθήκης για τροποποίηση της Συνθήκης της Ρώμης.
εξάμηνο του 1991. εξάμηνο του 1991. • Αργότερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ρώμης του Δεκεμβρίου 1990
συγκάλεσε τις Διακυβερνητικές Διασκέψεις.



Τα επόμενα δύο στάδια της ΟΝΕ Η διακυβερνητική διάσκεψη για την ΟΝΕ
− Για το 2ο στάδιο, προβλεπόταν η λειτουργία του ΕΝΙ και η • Διαφωνίες ωστόσο εκδηλώθηκαν, τόσο ως προς την έναρξη και τη
προετοιμασία της λειτουργίας του ΕΣΚΤ. Οι οικονομικές και χρονική διάρκεια των δύο τελικών σταδίων της ΟΝΕ, όσο και ως προς
νομισματικές πολιτικές των κρατών-μελών θα ελέγχονταν
από το Συμβούλιο των Υπουργών, μετά από την υιοθέτηση τα κριτήρια και τις προϋποθέσεις ένταξης ενός κράτους-μέλους στην
«γενικών προσανατολισμών», για την εναρμόνισή τους ΟΝΕ.
− Για το 3ο στάδιο, προβλεπόταν μεταβίβαση όλων των • Ακόμη, η Βρετανία εξέφραζε έντονες επιφυλάξεις για την επιτυχία του
νομισματικών αρμοδιοτήτων στην ΕΚΤ, ως μετεξέλιξη του
ΕΝΙ, με την ανάληψη πρωτοβουλιών άσκησης ενιαίας
εγχειρήματος, ενώ τόσο αυτή όσο και η Δανία επιθυμούσαν να μην
νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής από το ΕΣΚΤ, συμμετέχουν επί του παρόντος στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ.
ενώ θα γινόταν και ο οριστικός και αμετάκλητος
προσδιορισμός των συναλλαγματικών ισοτιμιών των
νομισμάτων των κρατών-μελών έναντι του νέου ενιαίου
ευρωπαϊκού νομίσματος


Η διακυβερνητική διάσκεψη για την Πολιτική Συνεργασία
• H Διακυβερνητική Διάσκεψη για την Πολιτική Ένωση που
αποφασίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δουβλίνου, του Ιουνίου
1990 και πραγματοποιήθηκε παράλληλα με αυτή για την ΟΝΕ, το
1991, αποδείχθηκε περισσότερο δύσκολη από αυτή για την ΟΝΕ.
• Λόγω πολιτικών αλλαγών στην Ανατολική Ευρώπη, διάλυσης της
Γιουγκοσλαβίας, πολέμου του Κόλπου κ.λπ. κατατέθηκε αριθμός
Ο Jacques Poos, Ο Hans van den Broek, προτάσεων και γνωμοδοτήσεων από τα κοινοτικά θεσμικά όργανα.
προεδρεύων της προεδρεύων της • Ωστόσο, η Γαλλία, παρότι επιθυμούσε μία στενότερη διακυβερνητική
την Πολιτική την Πολιτική συνεργασία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και εσωτερικών
Συνεργασία κατά το Συνεργασία κατά το υποθέσεων, δεν επιθυμούσε προς το παρόν την επέκταση της
Α΄εξάμηνο του 1991. Β΄εξάμηνο του 1991. κοινοτικής αρμοδιότητας σ’ αυτούς τους τομείς, ενώ η Βρετανία ήταν
εξ αρχής αντίθετη στην ιδέα της ανάληψης τέτοιων αρμοδιοτήτων σε
κοινοτικό πλαίσιο, θεωρώντας ότι περιορίζονται τα κυριαρχικά της
δικαιώματα. Παρόμοιες θέσεις είχαν η Δανία και η Πορτογαλία



Το προτεινόμενο σχέδιο της προεδρίας του Λουξεμβούργου Η διακυβερνητική διάσκεψη για την Πολιτική Συνεργασία
− Τον Απρίλιο 1991, η προεδρία του Λουξεμβούργου • Σημαντικό υπήρξε το σχέδιο της προεδρίας του Λουξεμβούργου.
παρουσίασε σχέδιο Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με
το οποίο εισήγαγε μια δομή για την Ένωση που αποτελείτο • Η προσπάθεια δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας ασφάλειας
από τρεις τομείς δραστηριότητας, γνωστούς ως πυλώνες και άμυνας αποτέλεσε σημείο τριβής.
(pillars), κάτω από ένα ενιαίο επιστέγασμα με τη μορφή • Η Βρετανία, η Ολλανδία, η Δανία και η Πορτογαλία επιθυμούσαν να
πυλώνων αρχαιοελληνικού ναού οι οποίοι στηρίζουν το
ενιαίο και μοναδικό αέτωμα.
μην αποσυνδεθούν από το άρμα του NATO.
−Ο πρώτος πυλώνας αφορούσε στη δραστηριότητα των • Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Ιταλία και άλλα κράτη-μέλη
τριών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, στον οποίο θα επιθυμούσαν τη δημιουργία μίας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής
περιλαμβανόταν και η ΟΝΕ. ταυτότητας ασφάλειας και άμυνας.
−Ο δεύτερος πυλώνας αφορούσε στην Κοινή Εξωτερική
Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας. • Τον Οκτώβριο του 1991, η Βρετανία και η Ιταλία, παρά τις μεταξύ τους
−Ο τρίτος πυλώνας κάλυπτε τη συνεργασία στους τομείς της διαφορετικές αντιλήψεις στο ζήτημα αυτό, κατέθεσαν σχέδιο με το
Δικαιοσύνης και των Εσωτερικών Υποθέσεων. οποίο πρότειναν τη δημιουργία μίας ευρωπαϊκής αμυντικής δομής
−Οι δύο τελευταίοι θα λειτουργούσαν με διακυβερνητική
συνεργασία, καλύπτοντας έτσι και τις επιφυλάξεις όσων
που θα ήταν συμβατή με το ΝΑΤΟ, ενώ η Γαλλία και τη Γερμανία,
κρατών-μελών δεν επιθυμούσαν να απωλέσουν κυριαρχικά συνέχιζαν να προωθούν την ιδέα για την αναγκαιότητα ενός
τους δικαιώματα στους τομείς αυτούς. Το Συμβούλιο των ορισμένου βαθμού αυτονομίας σε θέματα άμυνας και ασφάλειας.
Υπουργών θα ήταν το μόνο θεσμικό όργανο με
αρμοδιότητες σε όλους τους τομείς δραστηριότητας

Η τρίτη επιστολή Mitterand – Koh Η διακυβερνητική διάσκεψη για την Πολιτική Συνεργασία
−Με την τρίτη επιστολή τους οι Mitterrand και Kohl • Τον Οκτώβριο 1991, υπήρξε τρίτη κοινή επιστολή Mitterrand και Kohl,
υποστήριξαν ότι η ΔΕΕ θα έπρεπε να μετασχηματιστεί σε
«μαχητική δύναμη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα είχε τη προς τους ομολόγους τους.
δυνατότητα να συνεργάζεται με το NATO. • Με αυτήν υποστήριξαν ότι η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική
Ασφάλειας θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα θέματα που αφορούν
στην ασφάλεια και την άμυνα και ότι οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής
Ένωσης στο θέμα αυτό θα πρέπει να εφαρμόζονται από τη ΔΕΕ, τη
μόνη κοινοτική στρατιωτική οργάνωση, χωρίς να επηρεάζονται οι
συμβατικές υποχρεώσεις των κρατών-μελών με το ΝΑΤΟ.
• Με δεδομένο ότι οι ΗΠΑ, στο Συμβούλιο του Βορείου Ατλαντικού που
πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη, το Νοέμβριο 1991, αποδέχθηκαν
καταρχήν τη δημιουργία μίας δομής για την άμυνα με ευρωπαϊκή
ταυτότητα, οι κοινοτικοί εταίροι της Γαλλίας και της Γερμανίας
δέχθηκαν με τη σειρά τους τις γαλλογερμανικές προτάσεις.



Η δομή της EE με τη μορφή των 3 πυλώνων περιλάμβανε: Η υπογραφή και επικύρωση της ΣΕΕ
−Την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ), που περιλάμβανε τις • Το αναθεωρητικό εγχείρημα ολοκληρώθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
ευρωπαϊκές κοινοτικές δομές και θα λειτουργούσε με τις
κοινοτικές μεθόδους. του Maastricht, του Δεκεμβρίου 1991, με τη συνένωση όλων των νέων
−Την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας μεταρρυθμίσεων και διατάξεων σε μία ενιαία Συνθήκη της
(ΚΕΠΠΑ), δείγμα πλουραλιστικής διακυβερνητικής Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ), γνωστή και ως Συνθήκη του Maastricht .
συνεργασίας και από «κοινού κυριαρχίας», χωρίς
αποψίλωση κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-μελών,
• Η μορφή της ΕΕ που δρομολογήθηκε, ακολουθούσε το υπόδειγμα των
στηριγμένη σε μεγάλο βαθμό στην ομοφωνία. τριών λειτουργικών κιόνων (πυλώνων).
−Τη συνεργασία σε τομείς Δικαιοσύνης και Εσωτερικών • Το σχήμα αυτό δεν ανταποκρινόταν στο ενοποιητικό σχήμα που
Υποθέσεων (ΔΕΥ) και στους τομείς μετανάστευσης, οραματίστηκαν οι πρωτεργάτες μίας ευρωπαϊκής ενοποίησης, θα
πολιτικού ασύλου και διέλευσης συνόρων στηριγμένη στη
διακυβερνητική συνεργασία. μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την
κατεύθυνση.


Η υπογραφή και επικύρωση της ΣΕΕ
• Η ΣΕΕ υπογράφηκε στο Maastricht στις 7 Φεβρουαρίου 1992 από τους
υπουργούς των Εξωτερικών και των Οικονομικών των «Δώδεκα»,
αφού προηγουμένως, στις 3 Φεβρουαρίου του 1992, τροποποιήθηκαν
οι Συνθήκες ίδρυσης της ΕΚΑΧ και της ΕΚΑΕ, ώστε να είναι συμβατές
με τη νέα συνθήκη.
• Την ίδια ημέρα της υπογραφής της ΣΕΕ, υπογράφηκε και η Συνθήκη
Η τελετή υπογραφής της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή
για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ), η οποία ουσιαστικά
Ένωση, στο Maastricht, στις 7 Φεβρουαρίου 1992 υποκαθιστούσε την ΕΟΚ και καθόριζε τις νέες κοινοτικές δομές και
λειτουργίες.
• Η ΣΕΕ θα τίθετο σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του 1993, εφόσον θα
είχε επικυρωθεί από όλα τα κράτη-μέλη.
• Ωστόσο, οι προσπάθειες των κυβερνήσεων των κρατών-μελών να
προβούν στην επικύρωση της ΣΕΕ πριν από το τέλος του 1992, δεν
απέδωσαν.



Τα αίτια των αρνητικών αντιδράσεων
Η υπογραφή και επικύρωση της ΣΕΕ
− H επιβράδυνση της ανάπτυξης και οι συναλλαγματικές
κρίσεις της διετίας 1992 – 1993, η άνοδος των ποσοστών • Η αρνητική αντίδραση ξεκίνησε από τη Δανία, με την αποτυχία
ανεργίας και οι διαφωνίες που προέκυψαν κατά τις επικύρωσης της ΣΕΕ από τη Βουλή και την προσφυγή σε δημοψήφισμα
διαπραγματεύσεις του Γύρου της Ουρουγουάης της ΓΣΔΕ που διεξήχθη στις 2 Ιουνίου 1992. Το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό, με
(GATT), αποτέλεσαν αρνητικούς εξωγενείς παράγοντες.
− Ορισμένοι ενδογενείς παράγοντες, ήταν, η αδυναμία ποσοστό θετικών ψήφων 49,3% και υψηλό ποσοστό συμμετοχής.
ουσιαστικής παρέμβασης στον πόλεμο της πρώην • Ο πρόεδρος της Γαλλίας François Mitterrand, έχοντας κατά νου μία
Γιουγκοσλαβίας, η πολυπλοκότητα της υπό επικύρωση άνετη υπερψήφιση της επικύρωσης της ΣΕΕ, αποφάσισε παρότι δεν
συνθήκης, οι κίνδυνοι απώλειας κρατικής κυριαρχίας λόγω
υποχρεωνόταν από το σύνταγμα, τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για
καθιέρωσης κοινού νομίσματος, ενιαίας εξωτερικής
πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ενιαίας ιθαγένειας, και την επικύρωση της συνθήκης. Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1992, έπειτα
τέλος, η γραφειοκρατία της κεντρικής εξουσίας των από μία εκστρατεία του κομμουνιστικού κόμματος και του ακροδεξιού
Βρυξελλών που έδειχνε να αγνοεί τον ευρωπαίο πολίτη και κόμματος και εκπροσώπων της γκωλικής αντιπολίτευσης, με
επαύξανε την αίσθηση ενός δημοκρατικού ελλείμματος.
− Όλα αυτά ενδυνάμωναν έναν ευρωσκεπτικισμό και μία κυριότερους λόγους την απώλεια κυριαρχικών δικαιωμάτων και τα
αρνητική στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. οικονομικά προβλήματα, ο γαλλικός λαός με υψηλό σχετικά ποσοστό
− Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με ψήφισμά στις 7 Απριλίου συμμετοχής, υπερψήφισε με ένα χλιαρό ποσοστό 51,0% τη ΣΕΕ.
1992, παρότι προέτρεπε τα κράτη-μέλη να υπερψηφίσουν
τη ΣΕΕ, τόνιζε τον περιορισμένο ρόλο του Ευρωπαϊκού
• Ωστόσο, παρά την ισχνή πλειοψηφία για την επικύρωση της συνθήκης
Κοινοβουλίου και της Επιτροπής στο δεύτερο και τρίτο στη Γαλλία, αποφεύχθηκε μία δεύτερη πολύ σημαντική άρνηση.
πυλώνα.

Οι εξαιρέσεις (opt outs) Η υπογραφή και επικύρωση της ΣΕΕ
− Για να ξεπεραστεί το πρόβλημα που προκάλεσε το δανικό • Ύστερα από την αποδοχή από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
δημοψήφισμα, η Δανία ζήτησε να υπαχθεί σε ειδικές
ρήτρες εξαίρεσης (opt outs) από το ενιαίο νόμισμα, την
Εδιμβούργου, του Δεκεμβρίου 1992, των αιτημάτων εξαίρεσης της
κοινή άμυνα, την ιθαγένεια και τις αρμοδιότητες της ΕΕ Δανίας, από το ενιαίο νόμισμα, την κοινή άμυνα, την ιθαγένεια και τις
στους τομείς της δικαιοσύνης και της αστυνόμευσης. Το αρμοδιότητες της ΕΕ στους τομείς δικαιοσύνης και αστυνόμευσης, με
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου του Δεκεμβρίου δεύτερο δημοψήφισμα στις 18 Μαΐου 1993, ο λαός της Δανίας με
1992, αποδέχθηκε τα αιτήματα εξαίρεσης με ειδικά
πρωτόκολλα επισυναπτόμενα στη ΣΕΕ. μεγάλη συμμετοχή, επικύρωσε την ΣΕΕ με ποσοστό 56,7%.
− H Βρετανία είχε εξασφαλίσει από την αρχή ρήτρες • Στη Γερμανία, η Ομοσπονδιακή Βουλή ψήφισε υπέρ της επικύρωσης
εξαίρεσης (opt outs) από το ενιαίο νόμισμα και την της ΣΕΕ με συντριπτική πλειοψηφία στις 2 Δεκεμβρίου 1992, παρά την
κοινωνική πολιτική.
ανησυχία για την απώλεια του γερμανικού μάρκου. Παρόλα αυτά,
χρειάστηκε μία δικαστική απόφαση στις 12 Οκτωβρίου 1993, για την
απόρριψη είκοσι προσφυγών κατά της συνταγματικότητας της ΣΕΕ.
• Στην Βρετανία, παρότι επικρατούσε έντονο αντιευρωπαϊκό πνεύμα,
λόγω κρίσης της βρετανικής λίρας και αποχώρησής της από το ΕΝΣ, το
κοινοβούλιο επικύρωσε τη ΣΕΕ, λόγω εξασφάλισης από την αρχή
ρητρών εξαίρεσης από το ενιαίο νόμισμα και την κοινωνική πολιτική.



Επέκταση της διαδικασίας συναίνεσης
Οι μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό πλαίσιο – το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
− Η επέκταση της ισχύουσας διαδικασίας συναίνεσης για το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περιλάμβανε, εκτός από την • Θεσμικά, με τη ΣΕΕ αναβαθμίσθηκε ο ρόλος του Ευρωπαϊκού
ένταξη των νέων κρατών-μελών ή τη σύνδεση των τρίτων Κοινοβουλίου για τον πρώτο πυλώνα, με την επέκταση της ισχύουσας
χωρών, που ίσχυε μέχρι τώρα, και νέους τομείς που ήταν οι διαδικασίας συναίνεσης σε ορισμένους σημαντικούς τομείς,
διατάξεις σχετικές με το δικαίωμα των ευρωπαίων πολιτών
να κυκλοφορούν και να διαμένουν σε άλλο κράτος-μέλος, • Η αναβάθμιση περιλάμβανε και την επέκταση της διαδικασίας
η δημιουργία του Ταμείου Συνοχής (ΤΣ), η λειτουργία των συνεργασίας σε νέους τομείς, ενώ δημιουργείτο και η νέα διαδικασία
υπολοίπων διαρθρωτικών ταμείων, η τροποποίηση συναπόφασης, που επέτρεπε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να θεσπίζει
ορισμένων διατάξεων του καταστατικού του ΕΣΚΤ και η
πράξεις από κοινού με το Συμβούλιο των Υπουργών, οι οποίες θα
καθιέρωση ενιαίας διαδικασίας από όλα τα κράτη-μέλη για
την εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. έπρεπε να εγκριθούν με ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο των
Η διαδικασία συναπόφασης Υπουργών και απόλυτη πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
− Η διαδικασία συνεπάγονταν την ανάγκη ενίσχυσης μίας • Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επίσης θα συμμετείχε ενεργά στη
διαβούλευσης μεταξύ Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
Συμβουλίου των Υπουργών με σκοπό την κατάληξη σε διαδικασία διορισμού των μελών της Επιτροπής από τις κυβερνήσεις
συμφωνία. Ωστόσο, η εφαρμογή της περιοριζόταν σε των κρατών-μελών, τα οποία θα εμφανίζονται ενώπιόν του και θα
ορισμένα μέτρα για την ενιαία εσωτερική αγορά, που ήδη υποβάλλουν το πρόγραμμά τους προς έγκριση. Παρόλα αυτά, ο ρόλος
καλυπτόταν από τη διαδικασία συνεργασίας, και σε μέτρα
για την ελευθερία διακίνησης και εγκατάστασης, την υγεία,
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο δεύτερο και τρίτο πυλώνα θα ήταν
την έρευνα, το περιβάλλον, την εκπαίδευση και τον συμβουλευτικός
πολιτισμό.

Η επέκταση της χρήσης ψήφου με ειδική πλειοψηφία Οι μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό πλαίσιο – τα άλλα θεσμικά όργανα
− Η επέκταση αφορούσε στους τομείς της εκπαίδευσης, της
• Η ΣΕΕ διεύρυνε την χρήση της ψήφου με ειδική πλειοψηφία στο
υγείας, της επαγγελματικής κατάρτισης, της προστασίας
των καταναλωτών, της κοινωνικής πολιτικής, κλπ.. Συμβούλιο των Υπουργών για τις περισσότερες αποφάσεις που θα
Η ομοφωνία στο Συμβούλιο των Υπουργών λαμβάνονταν με τη διαδικασία συναπόφασης και για όλες τις
− Διατηρήθηκε σε κρίσιμους τομείς όπως, στην αναθεώρηση αποφάσεις που θα λαμβάνονταν με τη διαδικασία συνεργασίας,
των συνθηκών, στην είσοδο νέων κρατών-μελών στην ΕΕ,
στην έγκριση των ιδίων πόρων του προϋπολογισμού,
• Η ομοφωνία διατηρήθηκε σε κρίσιμους τομείς.
καθώς και σε αποφάσεις που αφορούν στην οικονομική • Αξιοσημείωτο θεωρείται το γεγονός ότι το Συμβούλιο των Υπουργών
και κοινωνική συνοχή, στη φορολογία, στο πρόγραμμα θα είχε αρμοδιότητες που θα κάλυπταν και τους τρεις πυλώνες της ΕΕ.
πλαίσιο για την έρευνα, τη βιομηχανία, τον πολιτισμό, το
• Η Επιτροπή θα είχε το αποκλειστικό δικαίωμα να προτείνει νομοθεσία
περιβάλλον κλπ..
Η Επιτροπή των Περιφερειών και η ΕΟΚΕ μόνο όσον αφορά στις υποθέσεις της Κοινότητας. Η θητεία της
− Με έδρα τις Βρυξέλλες θα αποτελείτο από εκπροσώπους αυξάνεται σε 5 έτη, όμοια με αυτήν του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
τοπικών και περιφερειακών αρχών, για να προβάλλει την • Το Δικαστήριο θα διατηρούσε τις αρμοδιότητες του για τον πρώτο
τοπική και την περιφερειακή άποψη αναφορικά με την
ευρωπαϊκή νομοθεσία μέσω της έκδοσης γνωμοδοτήσεων.
πυλώνα, όμως δεν θα είχε καμία αρμοδιότητα για τους άλλους δύο.
− Η ΕΟΚΕ είχε συσταθεί με τη Συνθήκη της Ρώμης, το 1957 με • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα καθορίζει τη γενική πολιτική, και θα
εκπροσώπους από τον οικονομικό και κοινωνικό τομέα. ασκεί την απαιτούμενη ώθηση για θέματα και των τριών πυλώνων.
− Και οι δύο επιτροπές θα καλούνταν από το Συμβούλιο των
• Στο θεσμικό πλαίσιο προστέθηκε η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ).
Υπουργών, για να εκδώσουν σχετικές γνωμοδοτήσεις.


Για την ενιαία εσωτερική αγορά Ο πρώτος πυλώνας και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα
− Η ΣΕΕ έδωσε μέσω του πρώτου πυλώνα, νέες προοπτικές
• Περιλαμβάνει δομές και λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας
σχετικές με την είσοδο και την κυκλοφορία των
εργαζομένων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας συγκεντρώνοντας τροποποιημένα άρθρα Συνθηκών για την ίδρυση της
στους χώρους της βιομηχανίας, της ενέργειας, και του ΕΟΚ, της ΕΚΑΧ και της ΕΚΑΕ.
τουρισμού. Ωστόσο, η ολοκλήρωση της ΟΝΕ, που • Επιδιώκεται η προώθηση φιλικής προς το περιβάλλον οικονομικής
δρομολογήθηκε από τη ΣΕΕ, αποτέλεσε σημαντικό γεγονός
για την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς.
ανάπτυξης, αλλά και αρμοδιότητες και πολιτικές σε νέους τομείς,
όπως, εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, πολιτισμού,
νεολαίας, προστασίας καταναλωτών, βιομηχανικής πολιτικής και
διευρωπαϊκών δικτύων, με προτεραιότητες σε θέματα απασχόλησης,
κοινωνικής πρόνοιας, δημόσιας υγείας, ποιότητας ζωής, οικονομικής
και κοινωνικής συνοχής κ.ά..
• Καταγράφονται ως Κοινωνικό Πρωτόκολλο, τα θεμελιώδη κοινωνικά
δικαιώματα του Ευρωπαϊκού Χάρτη που υιοθετήθηκε τον Οκτώβριο
1961, και του Κοινοτικού Χάρτη των Θεμελιωδών Κοινωνικών
Δικαιωμάτων των Εργαζομένων που εγκρίθηκε στο Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο του Maastricht, του Δεκεμβρίου 1989, εκτός της Βρετανίας.


Για την αρχή της επικουρικότητας Ο πρώτος πυλώνας και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα
− Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου, στις 11 και 12
• Η καθιέρωση της ιθαγένειας της ΕΕ από τη ΣΕΕ, συμπληρώνει χωρίς να
Δεκεμβρίου του 1992, εξέδωσε δήλωση για την αρχή της
επικουρικότητας, η οποία θέσπιζε τους κανόνες για την αντικαθιστά την εθνική ιθαγένεια. Παρείχε τα δικαιώματα ελεύθερης
εφαρμογή της, ώστε να εξασφαλίζεται ότι η ΕΕ δεν κυκλοφορίας και διαμονής, εκλέγειν και εκλέγεσθαι για τις
αναλαμβάνει δράση – εκτός από τους τομείς που ευρωπαϊκές και δημοτικές εκλογές, διπλωματικής και προξενικής
εμπίπτουν στην αποκλειστική της αρμοδιότητα – παρά
μόνο εφόσον η δράση αυτή είναι πιο αποτελεσματική από
προστασίας ενός κράτους-μέλους άλλου από το κράτος-μέλος
την αντίστοιχη δράση σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό καταγωγής στο έδαφος τρίτης χώρας όπου δεν αντιπροσωπεύεται το
επίπεδο. κράτος-μέλος καταγωγής του, αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
και υποβολής καταγγελίας στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή, που
καθιερώθηκε ως θεσμικό όργανο της ΕΕ με έδρα το Στρασβούργο.
• Η ΣΕΕ διατυπώνει την αρχή της επικουρικότητας για την άσκηση
αρμοδιοτήτων, σύμφωνα με την οποία, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα
μπορεί να παρεμβαίνει και να δρα σε τομείς που δεν αποτελούν
αποκλειστική αρμοδιότητά της, μόνο όταν οι δράσεις σε κοινοτικό
επίπεδο της εξασφαλίζουν καλύτερο αποτέλεσμα από αυτό που
μπορούν να πετύχουν τα κράτη-μέλη.



Προϋποθέσεις ένταξης στην ΟΝΕ Ο προγραμματισμός για την υλοποίηση των τελικών σταδίων της ΟΝΕ
− Ο μέσος πληθωρισμός τους δεν θα έπρεπε να υπερβαίνει
το 1,5% πάνω από τον μέσο όρο των τριών κρατών-μελών
• Οριστικοποιήθηκε ως ημερομηνία έναρξης του δεύτερου σταδίου της
με τα χαμηλότερα ποσοστά πληθωρισμού ενώ τα ΟΝΕ η 1η Ιανουαρίου 1994.
μακροπρόθεσμα επιτόκια τους δεν θα έπρεπε να • Παρά τις επιφυλάξεις της Γερμανίας για την οριστικοποίηση της
υπερβαίνουν σε ποσοστό μεγαλύτερο από 2% από το μέσο ημερομηνίας έναρξης του τρίτου σταδίου της ΟΝΕ, ύστερα από
όρο των τριών καλύτερων επιδόσεων των κρατών-μελών.
− Ακόμη, ένα νόμισμα θα έπρεπε να έχει συμμετάσχει στο επιμονή του προέδρου της Γαλλίας François Mitterrand, που
ΜΣΙ του ΕΝΣ για τουλάχιστον δύο χρόνια, χωρίς να έχει υποστηρίχθηκε από τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Giulio Andreotti,
υπερβεί τα προβλεπόμενα από αυτό ποσοστιαία αποφασίστηκε ότι το τελικό στάδιο της ΟΝΕ θα τεθεί σε ισχύ την 1η
περιθώρια διακύμανσης.
− Τέλος, στα δημόσια οικονομικά των κρατών-μελών, το
Ιανουαρίου 1997, εφόσον η πλειοψηφία των κρατών-μελών θα
έλλειμμα δεν θα έπρεπε να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ για πληρούσε τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις.
τις δημόσιες δαπάνες (κεντρικές, περιφερειακές και • Σε αντίθετη περίπτωση, το ενιαίο νόμισμα θα υιοθετούνταν από την 1η
τοπικές κυβερνήσεις, καθώς και ταμεία κοινωνικής Ιανουαρίου 1999 το αργότερο, μόνο από τα κράτη-μέλη που θα ήταν
ασφάλισης), ενώ το δημόσιο χρέος θα έπρεπε να
παραμένει μικρότερο ή ίσο προς το 60% του ΑΕΠ. σε θέση να το πράξουν. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε
− Τα ποσοτικά στοιχεία των κριτηρίων θα ορίζονταν από δύο ότι η προσχώρηση στην ΟΝΕ θα μπορούσε να εξαρτηθεί και από
ερμηνευτικά πρωτόκολλα τα οποία όμως θα μπορούσαν πολιτικά κριτήρια, ενώ η τελικές αποφάσεις προσχώρησης ενός
να τροποποιηθούν από το Συμβούλιο των Υπουργών,
ύστερα από ομόφωνη απόφαση.
κράτους-μέλους θα λαμβάνονταν με ειδική πλειοψηφία.


Συγκερασμός διιστάμενων απόψεων Ο δεύτερος πυλώνας και η ΚΕΠΠΑ
− Για το συγκερασμό των διιστάμενων απόψεων περί μίας
κοινής αμυντικής πολιτικής που ζητούσαν η Βρετανία, η
• Η ΚΕΠΠΑ, ουσιαστικά αποτελούσε θεσμοθετημένη μετεξέλιξη της ΕΠΣ,
Δανία, η Ολλανδία και η Πορτογαλία, και περί μίας που είχε ήδη δρομολογηθεί με την ΕΕΠ, το 1986, που λειτουργεί με
πρακτικά ουσιαστικής κοινής άμυνας που επιθυμούσαν η διακυβερνητική συνεργασία. Στόχοι της ΚΕΠΠΑ είναι:
Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ελλάδα α) Η διαφύλαξη κοινών των αξιών και των θεμελιωδών συμφερόντων
και άλλα κράτη-μέλη, αναζητήθηκε συμβιβαστική λύση
μέσω της διατύπωσης ότι: «Η αρμοδιότητα της Ένωσης στο της Ένωσης.
πεδίο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής β) Η ενίσχυση της ασφάλειας της Ένωσης.
ασφαλείας καλύπτει όλους τους τομείς της εξωτερικής γ) Η διατήρηση της ειρήνης και η ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας.
πολιτικής και το σύνολο των ζητημάτων που αφορούν στην
ασφάλεια της Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του
δ) Η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας.
προοδευτικού καθορισμού κοινής αμυντικής πολιτικής, η ε) Η ενίσχυση της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου
οποία μπορεί να οδηγήσει σε κοινή άμυνα». περιλαμβανομένων και των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
− Προφανώς η διατύπωση αυτή δεν ξεκαθάριζε τους
τρόπους άσκησης μίας κοινής αμυντικής πολιτικής της
ΚΕΠΠΑ, αλλά αποτέλεσε μία διφορούμενη διατύπωση
στόχων που θα αποσοβούσε το αδιέξοδο.



Η υλοποίηση της ΚΕΠΠΑ Ο δεύτερος πυλώνας και η ΚΕΠΠΑ – ο ρόλος των θεσμικών οργάνων
−Για την υλοποίηση της ΚΕΠΠΑ, η ΕΕ, η οποία δεν έχει δική Για τη λειτουργία της ΚΕΠΠΑ προβλέπεται ότι:
της διπλωματική εκπροσώπηση, πρέπει να συντονίζει τις
διπλωματικές και προξενικές αντιπροσωπείες των κρατών-
• Το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών μπορεί να καθορίζει
μελών της σε τρίτες χώρες και σε διάφορους διεθνείς ομόφωνα την «κοινή θέση» των κρατών-μελών σε γενικούς τομείς.
οργανισμούς και ιδιαίτερα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του • Τα κράτη-μέλη οφείλουν να διασφαλίζουν ότι οι πολιτικές τους θα
ΟΗΕ και στις διάφορες οργανώσεις του. συνάδουν με τις θέσεις του Συμβουλίου των Υπουργών.
−Το κράτος-μέλος που ασκεί την εξαμηνιαία προεδρία του
Συμβουλίου των Υπουργών, εκπροσωπεί την ΕΕ για θέματα • Με βάση τις οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το Συμβούλιο των
που αφορούν την ΚΕΠΠΑ και είναι υπεύθυνο για την Υπουργών μπορεί να αποφασίσει ομόφωνα για «κοινή δράση».
υλοποίηση κοινών δράσεων, συνεπικουρούμενο από το • Τα απαιτούμενα μέτρα εφαρμογής μπορούν να εγκριθούν με ειδική
κράτος-μέλος που ασκούσε την προηγούμενη προεδρία και
από αυτό που θα ασκήσει την επόμενη, με τη μορφή τρόικα,
πλειοψηφία, ύστερα από ομόφωνη απόφαση για κοινή δράση.
ώστε να εξασφαλίζεται κάποια συνέχεια στην άσκηση της • Ωστόσο, για τις αποφάσεις που απαιτούν ομοφωνία, τα κράτη-μέλη
ΚΕΠΠΑ. προτρέπονται να μην εμποδίζουν τη λήψη ομόφωνης απόφασης όταν
− Παράλληλα, η ΚΕΠΠΑ ενέτασσε σε κάποιο βαθμό και τη ΔΕΕ διαφαίνεται η ύπαρξη ειδικής πλειοψηφίας υπέρ της απόφασης.
ως παράλληλο θεσμό και αμυντική συνιστώσα, η οποία
όμως διατήρησε ουσιαστική αυτονομία, με δεδομένο ότι η • Η Επιτροπή δεν έχει δικαίωμα υποβολής προτάσεων αλλά μόνο
δραστηριοποίησή της απαιτούσε τη συμφωνία τόσο της ΕΕ παραπομπής θεμάτων στο Συμβούλιο των Υπουργών.
όσο και του NATO, στο οποίο εξακολουθούσε να βασίζεται • Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διατηρεί συμβουλευτικό μόνο ρόλο,
αμυντικά η ΕΕ.

Οι δράσεις της ΚΕΠΠΑ Η δραστηριότητα της ΕΕ στον τομέα της ΚΕΠΠΑ
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Οκτωβρίου • Η δραστηριότητα στον τομέα της ΚΕΠΠΑ τα αμέσως επόμενα χρόνια
1993, όρισε πέντε κοινές δράσεις προς ανάληψη στον τομέα
της ΚΕΠΠΑ:
υπήρξε περιορισμένη. Κυριότερος λόγος υπήρξε η ασάφεια των
− την επίλυση της πολεμικής σύγκρουσης στη Βοσνία- στόχων της, λόγω διαφορετικών απόψεων των κρατών-μελών της ΕΕ.
Ερζεγοβίνη, • Απογοητευτική στάση στον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία λόγω άρνησης
− τη δημιουργία συμφώνου σταθερότητας μεταξύ Ανατολικής κρατών-μελών της ΕΕ σε κάθε παρέμβαση, παρά την τελική συμμετοχή
και Δυτικής Ευρώπης,
− η βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία, στις ειρηνευτικές διαδικασίες του Dayton, το Νοέμβριο του 1995.
− την υποστήριξη της ειρηνευτικής διαδικασίας στη Μέση • Με τα υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ κράτη της Κεντροανατολικής
Ανατολή και Ευρώπης υπογράφηκε Σύμφωνο Σταθερότητας το Μαρτίου 1995.
− την υποστήριξη της δημοκρατικής μετάβασης στη Νότια
Αφρική.
• Υπογράφηκαν συμφωνίες εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία τον Ιούνιο
1994, καθώς και με άλλες πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες.
• Υποστηρίχθηκε η ειρηνευτική διαδικασία των ΗΠΑ, στην
αραβοϊσραηλινή διένεξη, χωρίς τη συμμετοχή της.
• Συνεχίστηκε η υποστήριξή μετάβασης στη δημοκρατία στη Ν. Αφρική.
• Με τις ΗΠΑ, επιχειρήθηκε ισόρροπη εταιρική σχέση με Κοινό Σχέδιο
Δράσης που υπογράφηκε στη Μαδρίτη, το Δεκέμβριο 1995.



Ο ρόλος της ΔΕΕ Αναβάθμιση της ΔΕΕ μέσω της ΚΕΠΠΑ
Με την υπογραφή της ΣΕΕ, η ΔΕΕ θα διατηρούσε την • Οι προσπάθειες για ουσιαστική αναβάθμιση δεν είχαν τα
ουσιαστική αυτονομία της, ενώ η δραστηριοποίησή της θα
απαιτούσε τη συμφωνία τόσο της ΕΕ όσο και του NATO. Το αναμενόμενα αποτελέσματα, κυρίως λόγω της ανησυχίας των ΗΠΑ για
Συμβούλιο της ΔΕΕ κατά τη συνεδρίασή του στο χώρο τον ανταγωνιστικό ρόλο που θα καλείτο να παίξει η ΔΕΕ έναντι του
φιλοξενίας Petersberg, κοντά στη Βόννη, στις 19 Ιουνίου του ΝΑΤΟ, αλλά και της επιφυλακτικής στάσης Βρετανίας και Ολλανδίας.
1992, εξέδωσε τη Δήλωση του Petersberg, με την οποία
καθόρισε το ρόλο της ΔΕΕ ως αμυντικής συνιστώσας της ΕΕ.
• Μετά την υπογραφή της ΕΕΠ, το Φεβρουάριο του 1986, με την οποία
Με τη δήλωση αυτή, εκτός από τις στρατιωτικές αποστολές ξεκίνησε η θεσμοποίηση της ΕΠΣ, τα επτά κράτη-μέλη της ΔΕΕ
της ΔΕΕ στα πλαίσια του NATO, προσδιορίστηκαν και οι εξέδωσαν την Πλατφόρμα για τα Ευρωπαϊκά Συμφέροντα Ασφαλείας,
«Αποστολές Petersberg» της ΔΕΕ, που περιλαμβάνουν στη Χάγη, τον Οκτώβριο 1987, με την οποία εξέφρασαν την
αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας, ειρηνευτικές αποστολές
και αποστολές διαχείρισης κρίσεων και αποκατάστασης της αποφασιστικότητά τους να ενισχύσουν τον ευρωπαϊκό πυλώνα της
ειρήνης. Βόρειο-Ατλαντικής Συμμαχίας, μέσω της ΔΕΕ.
• Με την υπογραφή της ΣΕΕ, το Φεβρουαρίου του 1992, προωθήθηκε η
ΚΕΠΠΑ, και μέσω αυτής αναβαθμίστηκε η ΔΕΕ, τόσο ως αμυντική
συνιστώσα της ΕΕ, όσο και ως ευρωπαϊκό σκέλος της
Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.


Η διεύρυνση της ΔΕΕ
Αναβάθμιση της ΔΕΕ μέσω της ΚΕΠΠΑ
Εν όψει του νέου ρόλου της ΔΕΕ, εκτός από την Ισπανία και τη
Πορτογαλία που εντάχθηκαν σ’ αυτήν από το 1990, • Η έδρα του Συμβουλίου και της Γραμματείας της ΔΕΕ μεταφέρθηκαν
προσχώρησε και η Ελλάδα, το 1995, ως τακτικό κράτος- από το Παρίσι στις Βρυξέλλες για να υπάρχει καλύτερη επικοινωνία
μέλος, ανεβάζοντας τον αριθμό των τακτικών κρατών-μελών, τόσο με το ΝΑΤΟ όσο και με την ΕΕ.
που ήταν παράλληλα κράτη-μέλη της ΕΕ και του NATO, στα
δέκα. Η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Τουρκία ως κράτη-μέλη • Οι συμβατικές ένοπλες πολυεθνικές ευρωπαϊκές δυνάμεις που θα
μόνο του NATO, αποτέλεσαν συνδεδεμένα κράτη με τη ΔΕΕ, τίθεντο στη διάθεση της ΔΕΕ από κράτη-μέλη της ΕΕ ήταν το Eurocorps
από το 1992, ενώ η Ιρλανδία ως κράτος-μέλος μόνο της ΕΕ, που δημιουργήθηκε το 1992, ως Ευρωπαϊκό Στρατιωτικό Σώμα, η
αποτέλεσε κράτος-παρατηρητής από το 1992, καθώς και η
Eurofor και η Euromarfor που δημιουργήθηκαν το 1995 ως Ευρωπαϊκή
Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία, ως επόμενα κράτη-μέλη
μόνο της ΕΕ, από το 1995. Κράτος-παρατηρητής υπήρξε και η Δύναμη Ταχείας Επέμβασης και ως Ευρωπαϊκή Δύναμη Ταχείας
Δανία, η οποία, παρότι ως κράτος-μέλος της ΕΕ και του NATO Θαλάσσιας Επέμβασης και η European Air Group που δημιουργήθηκε
δικαιούτο να είναι και τακτικό κράτος-μέλος της ΔΕΕ, δεν το 1995, ως Ευρωπαϊκή Ομάδα Αεροπορίας.
έλαβε την ιδιότητα αυτή λόγω της εξαίρεσής της με ειδικό
πρωτόκολλο από το σκέλος της κοινής άμυνας που πρόβλεπε
η ΣΕΕ. Συνδεδεμένα κράτη με τη ΔΕΕ έγιναν από το 1999 και η
Ουγγαρία, η Πολωνία και η Τσεχία, ως κράτη-μέλη μόνο του
NATO, από το ίδιο έτος. Ακόμη, από το 1994, προστέθηκαν
και συνεργαζόμενα με τη ΔΕΕ κράτη της Κεντροανατολικής
Ευρώπης, τα οποία δεν ήταν κράτη-μέλη ούτε της ΕΕ, ούτε
του NATO.


Η Σύμβαση του Δουβλίνου Ο τρίτος πυλώνας και η συνεργασία σε τομείς ΔΕΥ
Για ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης είχε υπογραφεί από • Η δημιουργία τρίτου πυλώνα, σχετικού με τη συνεργασία σε τομείς
τις 15 Ιουνίου του 1990 η Σύμβαση του Δουβλίνου, η οποία
τέθηκε σε ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου του 1997, αρχικά για
ΔΕΥ, κάλυπτε την ομαλή λειτουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς.
τα τότε δώδεκα υπογράφοντα κράτη-μέλη, και στη συνέχεια, • Η ΣΕΕ αναφέρεται σε πολιτικές για άσυλο, διέλευση εξωτερικών
από την 1η Οκτωβρίου του 1997 για την Αυστρία και τη συνόρων ΕΕ, μεταναστευτική πολιτική, πολιτική για υπηκόους τρίτων
Σουηδία, και από την 1η Ιανουαρίου του 1998 για τη
χωρών, καταπολέμηση τοξικομανίας &απάτης, δικαστική συνεργασία
Φινλανδία. Η Σύμβαση του Δουβλίνου εφαρμόσθηκε
πρακτικά και από τη Νορβηγία και την Ισλανδία, από την 1η σε αστικές και ποινικές υποθέσεις και αστυνομική συνεργασία.
Απριλίου του 2001, ύστερα από σχετική συμφωνία που • Δημιουργούνται δεσμοί μεταξύ του τρίτου και του πρώτου πυλώνα,
υπογράφηκε μεταξύ της ΕΕ και των κρατών αυτών στις δεδομένης της εμπλοκής των αρμοδιοτήτων τους.
Βρυξέλλες, στις 19 Ιανουαρίου του 2001. Η σύμβαση όριζε τα
κριτήρια για τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους για
• Ωστόσο, τα κράτη-μέλη διατηρούν τις ευθύνες τους στο εσωτερικό της
την εξέταση αιτήσεων ασύλου. επικράτειάς τους, ενώ εφαρμόζεται η διακυβερνητική συνεργασία.
• Η Επιτροπή δεν έχει δικαίωμα να προτείνει νομοθεσία για θέματα
αποκλειστικής αρμοδιότητας του τρίτου πυλώνα. Προτάσεις μπορούν
να υποβάλουν τα κράτη-μέλη. Το Συμβούλιο των Υπουργών,
αποφασίζει με ομοφωνία για κοινές δράσεις, ενώ αποφάσεις για
μέτρα εφαρμογής μπορούν να λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία.


Αρμοδιότητες της EUROPOL Η ίδρυση της EUROPOL στο πλαίσιο συνεργασίας στους τομείς ΔΕΥ
− Η Μονάδα Ναρκωτικών της EUROPOL άρχισε να λειτουργεί • Στο πλαίσιο μίας πρώιμης συνεργασίας στους τομείς της δικαιοσύνης
από τις 3 Ιανουαρίου του 1994. Η Συνθήκη για την Ίδρυση
της EUROPOL υπογράφηκε τελικά από το Συμβούλιο των
και των εσωτερικών υποθέσεων θεωρείται η ίδρυση του δικτύου
Υπουργών, στις 26 Ιουλίου του 1995, αλλά τέθηκε σε ισχύ TREVI, ως σύστημα διακυβερνητικής συνεργασίας μεταξύ υπαλλήλων
τον Ιούλιο του 1999. των υπουργείων δικαιοσύνης και εσωτερικών, που είχε αποφασιστεί
− Οι αρμοδιότητες της EUROPOL περιορίζονται στην
στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ρώμης, τον Δεκέμβριο 1975.
αντιμετώπιση αδικημάτων που διαπράττονται σε διεθνή
κλίμακα, συμπεριλαμβανομένης της διακίνησης • Αργότερα, η Συμφωνία του Schengen πρόβλεπε την ενίσχυση της
ναρκωτικών, της παράνομης μετανάστευσης, της εμπορίας αστυνομικής συνεργασίας σε αυτούς τους τομείς, με την λειτουργία
ανθρώπων, του ξεπλύματος χρήματος, της παραχάραξης ηλεκτρονικού συστήματος πληροφοριών, που επέτρεπε στις
και της τρομοκρατίας.
− Με ομόφωνη απόφαση, το Συμβούλιο των Υπουργών
αστυνομικές δυνάμεις να παρακολουθούν καταζητούμενους.
μπορεί να επεκτείνει τη δικαιοδοσία της και για άλλα • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, του Ιουνίου 1991,
αδικήματα. δέχθηκε πρόταση του καγκελάριου της Γερμανίας Kohl για σύσταση
ευρωπαϊκής αστυνομικής υπηρεσίας κατά οργανωμένου εγκλήματος.
• Αργότερα, η ΣΕΕ πρόβλεψε την ίδρυση Ευρωπαϊκής Αστυνομικής
Υπηρεσίας (EUROPOL). Με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των
Βρυξελλών του Οκτωβρίου 1993, θα είχε ως έδρα τη Χάγη.


Το τέλος του ανατολικού συνασπισμού και του Ψυχρού Πολέμου

Οι συμφωνίες αφοπλισμού Οι συμφωνίες αφοπλισμού και οι μεταρρυθμίσεις του Gorbachev
− Η πρώτη συμφωνία INF (Intermediate-range Nuclear • Οι μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο Gorbachev στην ΕΣΣΔ, ενθάρρυναν
Forces, Πυρηνικά Όπλα Μέσου Βεληνεκούς) του
Δεκεμβρίου 1987, που υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον,
τα αντιπολιτευτικά κινήματα στα κράτη του «υπαρκτού σοσιαλισμού»
προέβλεπε την καταστροφή εντός τριών ετών όλων των και επιτάχυναν την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων.
Σοβιετικών και Αμερικανών πυραύλων μέσου βεληνεκούς, • Σκοπός του Gorbachev υπήρξε η εκτεταμένη μεταρρύθμιση του
μεταξύ 500 και 5.500 χλμ, που βρίσκονταν στην Ευρώπη,
σοβιετικού κράτους, με σκοπό την οικονομική ανασυγκρότηση
συμπεριλαμβανομένων των SS-20 της ΕΣΣΔ και των
Pershing II των ΗΠΑ. («Perestroika»), καθώς την καθιέρωση της διαφάνειας («Glasnost»).
− Η δεύτερη συμφωνία CFE (Conventional Forces in Europe, • Για την υλοποίηση αυτής της πολιτικής έπρεπε να περιορισθούν οι
Συμβατικά Όπλα στην Ευρώπη), του Νοεμβρίου 1990, που διεθνείς δεσμεύσεις της ΕΣΣΔ και να μειωθούν οι στρατιωτικές
υπογράφηκε κατά τη 2η ΔΑΣΕ στο Παρίσι, από τα δεκαέξι
κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ και τα έξι του Συμφώνου της
δαπάνες της, για να περιορισθεί η ηθική και οικονομική κατάρευση.
Βαρσοβίας, αφορούσε στη μείωση των συμβατικών όπλων • Το γεγονός αυτό οδήγησε στην επανάληψη του διαλόγου μεταξύ ΗΠΑ
στην Ευρώπη. Ωστόσο, η συνθήκη αυτή θα έχανε τη και ΕΣΣΔ για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων. Οι συνομιλίες
σημασία της με τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας,
κατέληξαν στην υπογραφή τριών συμφωνιών, μέχρι το 1991.
την 1η Ιουλίου του 1991.
− Η τρίτη συμφωνία (START I) του Ιουλίου του 1991, που • Εκτός των αλλαγών στην εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ, αποσύρθηκαν
υπογράφηκε στη Μόσχα, αφορούσε στην μείωση των τα στρατεύματα από το Αφγανιστάν, διακόπηκε η οικονομική βοήθεια
στρατηγικών πυρηνικών όπλων. προς την Κούβα και αποσύρθηκαν τα σοβιετικά στρατεύματα από εκεί.


Νέο καθεστώς στην Πολωνία και ο ρόλος της «Αλληλεγγύης»
• Για την εκτόνωση της κοινωνικής αναταραχής, ενθαρρύνθηκαν οι
μυστικές συνομιλίες του υπουργού Εξωτερικών Czesław Kiszczak με τον
πρόεδρο του εκτός νόμου κινήματος της Αλληλεγγύης, Lech Wałęsa.
• Οι ανεπίσημες αυτές συνομιλίες κατέληξαν στις επίσημες Συνομιλίες
Στρογγυλής Τραπέζης του 1989., με τις οποίες νομιμοποιήθηκε το
κίνημα της Αλληλεγγύης, συμφωνήθηκε η δημιουργία
Οι Συνομιλίες της Στρογγυλής Τραπέζης στην Πολωνία, από τις εθνοσυνέλευσης δύο νομοθετικών σωμάτων, καθιερώθηκε το αξίωμα
6 Φεβρουαρίου έως τις 5 Απριλίου του 1989
του Προέδρου και καθορίστηκε ο χρόνος διεξαγωγής εκλογών.
• Μετά τις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο 1989, ο
στρατηγός Wojciech Jaruzelski εξελέγη πρόεδρος της Πολωνίας στις 29
Ιουλίου του 1989, με διαφορά μίας ψήφου και ο Tadeusz Mazowiecki,
εκπρόσωπος της Αλληλεγγύης, έγινε ο πρώτος μη-κομμουνιστής
πρωθυπουργός στις 24 Αυγούστου 1989. Στις 9 Δεκεμβρίου του 1990 ο
Lech Wałęsa, μετά την παραίτηση του Jaruzelski, κέρδισε της εκλογές
για την προεδρία της Πολωνίας.



Η αλλαγή καθεστώτος στην Ουγγαρία
• Οι μαζικές διαδηλώσεις της 15ης Μαρτίου, εθνική ημέρας, έπεισε το
καθεστώς να αρχίσει διαπραγματεύσεις με τις αναδυόμενες μη-
κομμουνιστική πολιτικές δυνάμεις.
• Οι συνομιλίες που ξεκίνησαν ανεπίσημα το Μάρτιο του 1989,
συνεχίστηκαν επίσημα ως Συνομιλίες της Στρογγυλής Τραπέζης, που
ξεκίνησαν στις 22 Απριλίου και συνεχίστηκαν μέχρι την υπογραφή
Ο υπουργός των Εξωτερικών της Ουγγαρίας Gyula Horn και ο συμφωνίας στις 18 Σεπτεμβρίου του 1989.
ομόλογός του της Αυστρίας Alois Mock, κόβουν συμβολικά το • Στο μεταξύ, από τις 2 Μαΐου του 1989, άρχισε η αποσυναρμολόγηση
συρματόπλεγμα που είχε τοποθετηθεί από του Ούγγρους στα του φράχτη μήκους 240 χιλιομέτρων στα σύνορα με την Αυστρία.
σύνορα με την Αυστρία, στις 27 Ιουνίου 1989, μετά την
απόφαση της ουγγρικής κυβέρνησης της 2ας Μαΐου του 1989,
• Οι βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο
για την αποσυναρμολόγηση του φράχτη. 1990,
κατέληξαν στο σχηματισμό κυβέρνησης από το Δημοκρατικό Φόρουμ,
με πρώτο εκλεγμένο πρωθυπουργό τον József Antall .
• Ακόμη, τον Αύγουστο του ιδίου έτους η Εθνική Συνέλευση εξέλεξε τον
Árpád Göncz ως πρώτο Πρόεδρο της Δημοκρατίας.


Η πτώση του τείχους του Βερολίνου και το ζήτημα της επανένωσης
• Σε μία περίοδο που η χώρα βίωνε έντονη οικονομική κρίση, ο
Καγκελάριος της Αν. Γερμανίας Erich Honecker αντικαταστάθηκε από
τον Egon Krenz τον Οκτώβριο 1989.
• Στις 9 Νοεμβρίου, το καθεστώς, προσπαθώντας να κατευνάσει τον
οργισμένο λαό, αποφάσισε να επιτρέψει τα ταξίδια των πολιτών στο
εξωτερικό. Ωστόσο, η βεβιασμένη και απρόσεκτα διατυπωμένη
Διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος της Ανατολικής Γερμανίας
στην Alexanderplatz του Ανατολικού Βερολίνου, της 4ης ανακοίνωση της απόφασης είχε ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση
Νοεμβρίου 1989. πολλών χιλιάδων πολιτών που απαιτούσαν να περάσουν μέσω των
μεθοριακών σταθμών στο Δυτικό Βερολίνο, οπότε οι μεθοριοφύλακες
αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να ανοίξουν τις εξόδους.
• Τις επόμενες μέρες το πλήθος άρχισε να γκρεμίζει το τείχος, ενώ στις
10 Νοεμβρίου, η ηγεσία της Ανατολικής Γερμανίας υποσχέθηκε τη
διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών το Μάιο 1990.



Η πτώση του τείχους του Βερολίνου και το ζήτημα της επανένωσης
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Στρασβούργου, του Δεκεμβρίου 1989,
επικρότησε την επανένωση, εφόσον το νέο κράτος θα λειτουργούσε
δημοκρατικά, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
• Ωστόσο, η επανένωση δεν αποτελούσε απλώς μια ενδογερμανική
υπόθεση. Η πρωθυπουργός της Βρετανίας Thatcher, προτιμούσε μία
Διαδηλωτές από το Ανατολικό Βερολίνο έχουν ανέβει στο διαιρεμένη Γερμανία. Δισταγμούς είχε και ο πρόεδρος της Γαλλίας
τείχος, στις 10 Νοεμβρίου του 1989, και βλέπουν ανενόχλητοι
το Δυτικό Βερολίνο, ακυρώνοντας την ύπαρξη του.
Mitterrand, έχοντας υπόψη την κακή εμπειρία μίας ισχυρής
Κατά τη συνάντηση του προέδρου των ΗΠΑ George Bush και Γερμανίας.
του Gorbachev στη Μάλτα, το Δεκέμβριο 1989, ο πρώτος • Ο καγκελάριος της Γερμανίας Kohl προσπαθούσε να πείσει τους
υποσχέθηκε σημαντική οικονομική ενίσχυση προς την ΕΣΣΔ, εταίρους του ότι η επανένωση θα γινόταν στο πλαίσιο των ΕΚ και του
εάν ο δεύτερος δεχόταν την ένταξη μίας ενωμένης Γερμανίας
στο ΝΑΤΟ, ενώ ο Kohl δεσμεύθηκε να συμβάλει στα έξοδα NATO. Διαβεβαίωνε επίσης το Mitterrand ότι η επανένωση θα ενίσχυε
των σοβιετικών στρατευμάτων που στάθμευαν στην τις ΕΚ. Παράλληλα, τόνισε στον Gorbachev, το δυτικοευρωπαϊκό
Ανατολική Γερμανία. Παράλληλα, ο Gorbachev δήλωνε τον προσανατολισμό του νέου ενιαίου γερμανικού κράτους.
Ιανουάριο 1990, ότι θα αποδεχόταν την επανένωση της
Γερμανίας, εφόσον αυτή θα παρέμενε ουδέτερη σε σχέση με
τα υφιστάμενα στρατιωτικά σύμφωνα NATO και Συμφώνου
της Βαρσοβίας.

Συνέδριο των δύο συν τέσσερις Η διευθέτηση του γερμανικού ζητήματος και η Συνθήκη Ενοποίησης
−Ωστόσο, για τη σύναψη συνθήκης ενοποίησης των δύο • Υπό την πίεση των συνεχιζόμενων μαζικών διαδηλώσεων οι εκλογές
γερμανικών κρατών, απαιτείτο η οριστική διευθέτηση του
γερμανικού ζητήματος, που ήταν αρμοδιότητα των
στην Ανατολική Γερμανία διεξάχθηκαν στις 18 Μαρτίου του 1990
τεσσάρων εγγυητριών (πρώην κατοχικών) δυνάμεων της • Επικεφαλής της νέας κυβέρνησης της Ανατολικής Γερμανίας ανέλαβε ο
Γερμανίας, δηλαδή, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Βρετανίας και Γαλλίας. χριστιανοδημοκράτης Lothar de Maizière ο οποίος, τον Απρίλιο του
−Το συνέδριο των τεσσάρων, με εκπροσώπους και των δύο 1990, τάχθηκε υπέρ μιας ενιαίας Γερμανίας στο πλαίσιο ΝΑΤΟ και ΕΚ.
γερμανικών κρατών, (Συνέδριο των δύο συν τέσσερις),
ξεκίνησε τις εργασίες του στη Βόνη, στις 5 Μαΐου 1990 και • Η πίεση των ΗΠΑ για την προώθηση της επανένωσης της Γερμανίας και
έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης για την οριστική η τελική αποδοχή της επανένωσης από τον πρόεδρο της Γαλλίας
τακτοποίηση των σχέσεων με τη Γερμανία στη Μόσχα, στις Mitterrand, με ταυτόχρονη αποδοχή εκ μέρους του καγκελάριου της
12 Σεπτεμβρίου 1990. Η συνθήκη αυτή επικυρώθηκε από τη
δεύτερη ΔΑΣΕ στο Παρίσι, τον Νοέμβριο 1990.
Γερμανίας Kohl του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος στο πλαίσιο της
−Ακόμη, τέθηκε το ζήτημα των συνόρων της Γερμανίας με την ΟΝΕ, όπως διαφάνηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Στρασβούργου,
Πολωνία. Ύστερα από απαίτηση της τελευταίας και τη του Δεκεμβρίου 1989, επιτάχυναν τις διαδικασίες επανένωσης.
σύμφωνη γνώμη της Γαλλίας, αυτά να οριοθετηθούν • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δουβλίνου, του Απριλίου 1990,
οριστικά σύμφωνα με τη γραμμή Oder-Neisse. Έτσι, στις 17
Ιουλίου το Συνέδριο των δύο συν τέσσερις ενέκρινε Δήλωση αποφάσισε ότι η ένταξη της Αν. Γερμανίας στον εδαφικό χώρο των ΕΚ,
σχετικά με την οριστική φύση των συνόρων της Γερμανίας. Η μέσω της επανένωσής της με τη Δυτική Γερμανία, θα μπορούσε να
Γερμανία και η Πολωνία υπέγραψαν στις 14 Νοεμβρίου 1990 πραγματοποιηθεί ομαλά, χωρίς αναθεώρηση των συνθηκών των ΕΚ.
συνθήκη αναγνώρισης των κοινών συνόρων τους.


Η διευθέτηση του γερμανικού ζητήματος και η Συνθήκη Ενοποίησης
• Εν όψει ευνοϊκών για την επανένωση της Γερμανίας εξελίξεων, οι Kohl
και de Maizière υπέγραψαν συνθήκη δημιουργίας οικονομικής και
νομισματικής ένωσης στις 18 Μαΐου 1990. Το ισχυρό γερμανικό μάρκο
αντικατέστησε το ασθενές της Αν. Γερμανίας με ανταλλακτική αξία 1:1.
• Διαφαινόμενης της προοπτικής τακτοποίησης του γερμανικού
ζητήματος κατά το Συνέδριο των δύο συν τέσσερις, υπογράφηκε η
Συνθήκη Ενοποίησης των δύο γερμανικών κρατών, από τους δύο
καγκελάριους, Kohl και de Maizière, στις 31 Αυγούστου 1990, στο Αν.
Βερολίνο, τέθηκε σε ισχύ στις 3 Οκτωβρίου 1990 και επικυρώθηκε από
το ενιαίο γερμανικό κοινοβούλιο που προέκυψε από τις γενικές
γερμανικές εκλογές της 2ας Δεκεμβρίου του 1990.
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1990 Οι Helmut Kohl και Lothar de Maizière, στις εκδηλώσεις για
την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης ενοποίησης, στο
Βερολίνο, στις 3 Οκτωβρίου του 1990.


Η Βελούδινη Επανάσταση στην Τσεχοσλοβακία
• Μία σειρά από διαδηλώσεις και απεργίες μέσα στο 1989, η
κατάρρευση των κομμουνιστικών κυβερνήσεων Πολωνίας και
Ουγγαρίας, η πτώση του τείχους του Βερολίνου και οι αυξανόμενες
διαμαρτυρίες των πολιτών, εξανάγκασαν το κομμουνιστικό κόμμα της
Τσεχοσλοβακίας να ανακοινώσει στις 28 Νοεμβρίου 1989 ότι θα
εγκαταλείψει την εξουσία και θα διαλύσει το μονοκομματικό κράτος.
Ο Václav Havel στο χώρο των διαδηλώσεων στην πλατεία • Η ενέργεια αυτή υπήρξε η τελευταία πράξη της Βελούδινης
Wenceslas της Πράγας, το Νοέμβριο του 1989.
Επανάστασης που προκάλεσε την πτώση του κομμουνιστικού
καθεστώτος της Τσεχοσλοβακίας.
• Από τις 5 Δεκεμβρίου του 1989 άρχισαν να απομακρύνονται οι
φράκτες και τα συρματοπλέγματα από τα σύνορα της χώρας με τη
Δυτική Γερμανία και την Αυστρία,
• Στις 8 Ιουνίου 1990 το Φόρουμ των Πολιτών κέρδισε τις εκλογές και
διόρισε τον Václav Havel ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Ιούλιο του
ιδίου έτους.



Το βελούδινο διαζύγιο της Τσεχοσλοβακίας
• Μετά την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων, στις 27 Ιουνίου
1991, το κυριότερο πρόβλημα ήταν οι τάσεις διαίρεσης της χώρας στα
δύο συνιστώντα κράτη της Τσεχίας και της Σλοβακίας.
• Οι εκλογές του Ιουνίου του 1992, ανέδειξαν πρωθυπουργούς τον
Václav Klaus στην Τσεχία και τον Vladimír Mečiar στην Σλοβακία.
• Στις 17 Ιουλίου, το κοινοβούλιο της Σλοβακίας ενέκρινε τη διακήρυξη
της ανεξαρτησίας της Σλοβακίας, ενώ έξι ημέρες αργότερα, οι Klaus
Το βελούδινο διαζύγιο Τσεχίας - Σλοβακίας. και Mečiar κατά τη συνάντησή τους στην Μπρατισλάβα συμφώνησαν
στο «βελούδινο διαζύγιο», δηλαδή στη διάλυση της Τσεχοσλοβακίας.
• Ο Václav Havel παραιτήθηκε στις 20 Ιουλίου 1992, αντιτιθέμενος στη
διάλυση της Τσεχοσλοβακίας, που υλοποιήθηκε την 1η Ιανουαρίου του
1993, με ταυτόχρονη ίδρυση της Τσεχίας και της Σλοβακίας.
• Ωστόσο, ο Václav Havel υπήρξε υποψήφιος κατά τις προεδρικές
εκλογές της Τσεχίας, στις 26 Ιανουαρίου 1993, τις οποίες κέρδισε και
αναδείχθηκε έτσι πρώτος πρόεδρος της χώρας.


Αλλαγή καθεστώτων στη Βουλγαρία τη Ρουμανία και την Αλβανία
• Στη Βουλγαρία, εν μέσω διαδηλώσεων, πραγματοποιήθηκαν
συνομιλίες στρογγυλής τραπέζης κατά το πρότυπο της Πολωνίας,
μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, από τον Ιανουάριο
έως τον Μάιο 1990, κατά τις οποίες αποφασίστηκε η μετάβαση στην
κοινοβουλευτική δημοκρατία και η διεξαγωγή εκλογών.
• Τον Ιούνιο 1990 διεξήχθησαν οι πρώτες ελεύθερες εκλογές τις οποίες
Διαδηλώσεις στη Σόφια, κατά του καθεστώτος, στις 10
κέρδισε το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που διατήρησε στη θέση
Νοεμβρίου του 1989. του τον ήδη πρωθυπουργό Andrey Lukanov.
• Την 1η Αυγούστου 1990 ως πρόεδρος ανέλαβε ο εκλεγμένος από την
Εθνοσυνέλευση Zhelyu Zhelev της Ένωσης Δημοκρατικών Δυνάμεων.
• Στις 7 Δεκεμβρίου 1990, σχηματίστηκε κυβέρνηση συνασπισμού υπό
τον Dimitar Iliev Popov, ενώ τον Ιούλιο 1991 εγκρίθηκε νέο Σύνταγμα.
• Οι εκλογές της 13ης Οκτωβρίου 1991 ανέδειξαν πρώτο κόμμα την
Ένωση Δημοκρατικών Δυνάμεων και πρωθυπουργό τον Philip Dimitrov
και άνοιξαν το δρόμο προς την κοινοβουλευτική δημοκρατία.



• Στη Ρουμανία, τις μαζικές απεργίες της πόλης Braşov του Νοεμβρίου
1987 διαδέχθηκαν αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις το Νοέμβριο 1989.
• Η αντιλαϊκή συμπεριφορά των μυστικών υπηρεσιών του Γενικού
Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρουμανίας Νicolae
Ceauşescu προκάλεσε διαδηλώσεις στην Timişoara, με μαζική
συμμετοχή φοιτητών και πολιτών. Δυνάμεις της αστυνομίας και του
στρατού άνοιξαν πυρ εναντίον των διαδηλωτών το Δεκέμβριο 1989.
• Το πρωί της 22 Δεκεμβρίου, όταν ανακοινώθηκε ότι υπουργός Άμυνας
Vasile Milea είχε αυτοκτονήσει, ο στρατός πέρασε στην επανάσταση.
Σκηνές από την εξέγερση στο Βουκουρέστι, το Δεκέμβριο του • Το ζεύγος Ceauşescu κατάφερε αρχικά να διαφύγει με ελικόπτερο
1989. ωστόσο συνελήφθη λίγο αργότερα, και την ημέρα των Χριστουγέννων,
μετά από σύντομη εκτελέσθηκε με συνοπτικές διαδικασίες.
• Το Μέτωπο Εθνικής Σωτηρίας οργάνωσε τις πρώτες ελεύθερες εκλογές
που διεξήχθηκαν στις 20 Μαΐου 1990. Ο προσωρινός πρόεδρος Ion
Iliescu κέρδισε τις εκλογές και διατήρησε το αξίωμα του.


• Στην Αλβανία, οι πρώτες εξεγέρσεις που άρχισαν στη Σκόδρα από το
1989, συνεχίστηκαν με αμείωτο βαθμό, παρά τις θετικές ενδείξεις περί
των προθέσεων του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος
της Αλβανίας να προβεί σε μεταρρυθμίσεις και εκδημοκρατισμό.
• Τελικά, ο Alia ανακοίνωσε μέτρα για εκδημοκρατισμό, επέτρεψε τα
ταξίδια των Αλβανών το εξωτερικό και προκήρυξε ελεύθερες εκλογές
Η αποκαθήλωση του αγάλματος το Enver Hoxha, από την για την 31η Μαρτίου 1991.
κεντρική πλατεία των Τιρράνων, στις 7 Ιανουαρίου του 1991. • Το κόμμα του Alia κέρδισε τις πρώτες αυτές εκλογές, και ο ίδιος
εξελέγη πρώτος πρόεδρος της μετακομμουνιστικής δημοκρατίας.
• Ωστόσο μία γενική απεργία, δύο μήνες μετά τις εκλογές, εξανάγκασε
τον Alia να σχηματίσει κυβέρνηση «εθνικής σωτηρίας», η οποία
κατέρρευσε έξι μήνες μετά, λόγω οικονομικών και κοινωνικών
προβλημάτων.
• Οι νέες εκλογές της 22ας Μαρτίου 1992 ανέδειξαν νικητή το
Δημοκρατικό Κόμμα του Sali Berisha που αναδείχθηκε πρόεδρος.



Διάλυση της ΕΣΣΔ και ίδρυση Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών
• Διαδηλώσεις για την ανεξαρτησία τους πραγματοποιήθηκαν
ταυτόχρονα και στις τρεις σοβιετικές χώρες της Βαλτικής, την Εσθονία,
τη Λετονία και τη Λιθουανία, κατά το 1988 και το 1989.
• Σημαντικότερη κοινή διαδήλωση στις τρεις Βαλτικές χώρες
Ανθρώπινη αλυσίδα της 23ης Αυγούστου του 1989 στις χώρες πραγματοποιήθηκε στις 23 Αυγούστου 1989, με το σχηματισμό της
της Βαλτικής. Το στιγμιότυπο είναι από τμήμα της ανθρώπινης Βαλτικής Οδού, με τη μορφή ανθρώπινης αλυσίδας μήκους 600
αλυσίδας στη Λιθουανία. χιλιομέτρων, με τη συμμετοχή περισσότερων από ενάμισι
Νέα Βουλή αντιπροσώπων της ΕΣΣΔ εκατομμυρίου ανθρώπων, που συνέδεε τις τρεις πρωτεύουσες ν.
Η συντριπτική πλειοψηφία των εκλεγέντων αποτελούνταν • Απαιτήσεις προέβαλαν και οι σοβιετικές χώρες της Υπερκαυκασίας,
από αντιπολιτευόμενους προς την πολιτική Gorbachev, και Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, καθώς και η Μολδαβία.
ακραίους εθνικιστές που απέβλεπαν στην ανεξαρτητοποίηση
των σοβιετικών χωρών που εκπροσωπούσαν.
• Η συνταγματική μεταρρύθμιση του Gorbachev, της 1ης Δεκεμβρίου
Όμως, η δυνατότητα των εθνικών κινημάτων να απαιτούν τον 1988, είχε ως αποτέλεσμα, να συσταθεί μία νέα Βουλή αντιπροσώπων,
εκδημοκρατισμό και την ανεξαρτητοποίηση των χωρών τους, μετά τις εκλογές της 26ης Μαρτίου του 1989, τα δύο τρίτα της οποίας
προκαλούσαν και εντάσεις μεταξύ των ιδίων των χωρών, σε είχαν εκλεγεί με μυστική καθολική ψηφοφορία.
περιπτώσεις βαθιάς ριζωμένης εχθρότητας των λαών τους,
όπως συνέβαινε μεταξύ των Αρμενίων και των Αζέρων.


Το πραξικόπημα Διάλυση της ΕΣΣΔ και ίδρυση Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών
Στις 19 Αυγούστου 1991, παραμονή της υπογραφής της • Αποσκοπώντας στην επιβίωση της ΕΣΣΔ και την αποτροπή εσωτερικών
Συνθήκης για τη Νέα Ένωση από τις τρεις πρώτες σοβιετικές
δημοκρατίες, τη Ρωσία, το Ουζμπεκιστάν και το Καζακστάν, πολέμων μεταξύ σοβιετικών δημοκρατιών, ο Gorbachev προσπάθησε
εκδηλώθηκε πραξικόπημα στη Μόσχα, από μέλη του να τις συσπειρώσει γύρω από μία Ένωση Κυρίαρχων Κρατών.
Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, του στρατού και της KGB, • Τον Μάρτιο 1991 ο Gorbachev ζήτησε διεξαγωγή δημοψηφίσματος για
που δεν μπορούσε να αποδεχτεί τον κίνδυνο διάλυσης της
ΕΣΣΔ. Οι πραξικοπηματίες αντικατέστησαν τον Gorbachev με
έγκριση Συνθήκης για την Νέα Ένωση και την εκλογή προέδρου της. Το
τον αντιπρόεδρο Gennady Yanayev, που κήρυξε τη χώρα σε δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 17 Μαρτίου, σε εννέα
κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επανέφερε τη λογοκρισία. σοβιετικές δημοκρατίες, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία, το
Όμως, ο εκλεγμένος Πρόεδρος του Ανωτάτου Σοβιέτ της Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν, το
Ρωσίας, Boris Yeltsin, καλώντας σε γενική απεργία και
διαδηλώσεις, ανέτρεψε το πραξικόπημα στις 21 Αυγούστου Καζακστάν και το Κιργιστάν, όπου το εκλογικό σώμα ψήφισε υπέρ της
και συνέλαβε τους πρωτεργάτες. συνθήκης για τη Νέα Ένωση.
Ο Boris Yeltsin με • Η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Αρμενία, η Γεωργία και η
διαδηλωτές πάνω Μολδαβία, δεν έλαβαν μέρος στο δημοψήφισμα.
σε άρμα μάχης, • Κατά τη σύνοδο κορυφής της Novo-Ogaryovo, στις 23 Απριλίου 1991, ο
κατά την εκδήλωση
του πραξικοπήματος
Gorbachev και οι ηγέτες των εννέα σοβιετικών δημοκρατιών
του Αυγούστου του κατέληξαν στη συμφωνία των «9+1», για δημιουργία Νέας Ένωσης.
1991 στη Μόσχα


Κήρυξη ανεξαρτησίας των Σοβιετικών Δημοκρατιών Διάλυση της ΕΣΣΔ και ίδρυση Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών
Οι σοβιετικές δημοκρατίες γίνονταν όλο και πιο απρόθυμες
να παραμείνουν στο άρμα της ΕΣΣΔ. Αρχικά η Λιθουανία
• Μετά την εκδήλωσαη και καταστολή πραξικοπήματος κατά του
κήρυξε την ανεξαρτησία της στις 11 Μαρτίου 1991. Η Γεωργία Gorbachev, ο Yeltsin πρόβαλε την κυριαρχία της Ρωσίας, με συνέπεια
στις 9 Απριλίου. Η Εσθονία και η Λετονία ακολούθησαν, στις την αποδυνάμωση της ΕΣΣΔ και την αποδυνάμωση του Gorbachev.
20 και 21 Αυγούστου αντίστοιχα. Ακολούθησαν η Ουκρανία • Στις 8 Δεκεμβρίου 1991, οι Πρόεδροι Ρωσίας, Λευκορωσίας και
στις 24 Αυγούστου, η Λευκορωσία στις 25 Αυγούστου, η
Μολδαβία στις 27 Αυγούστου, το Αζερμπαϊτζάν στις 30 Ουκρανίας, υπόγραψαν στο πάρκο Belavezha της Λευκορωσίας,
Αυγούστου, το Ουζμπεκιστάν και το Κιργιστάν στις 31 Συνθήκη ίδρυσης Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ).
Αυγούστου, το Τατζικιστάν στις 9 Σεπτεμβρίου, η Αρμενία στις • Στις 21 Δεκεμβρίου 1991, στην Alma-Ata του Καζακστάν, εντάχθηκαν
23 Σεπτεμβρίου, το Τουρκμενιστάν στις 27 Σεπτεμβρίου και
τέλος, το Καζακστάν στις 16 Δεκεμβρίου.
στην ΚΑΚ τα πρ. Σοβιετικά κράτη Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν,
Κιργιστάν, Μολδαβία, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν και Τουρκμενιστάν.
Η υπογραφή • Αντίθετα, η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Γεωργία αρνήθηκαν
Συνθήκης ίδρυσης της να υπογράψουν τη Διακήρυξη της Alma-Ata.
Κοινοπολιτείας • Ωστόσο η Γεωργία προσχώρησε στην ΚΑΚ στις 3 Δεκεμβρίου 1993, ενώ
Ανεξαρτήτων Κρατών,
από τους προέδρους η Ουκρανία και το Τουρκμενιστάν δεν επικύρωσαν ποτέ τον
Ρωσίας, Λευκορωσίας Καταστατικό Χάρτη της ΚΑΚ, που καταρτίστηκε το 1993.
και Ουκρανίας, στις 8 • Η Γεωργία αποχώρησε τελικά από την ΚΑΚ στις 18 Αυγούστου 2009.
Δεκεμβρίου 1991.

Εστίες διενέξεων και συγκρούσεων στο εσωτερικό της ΚΑΚ
• Πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν μετά από
δημοψήφισμα της 10ης Δεκεμβρίου 1991 για την αυτονομία του
Nagorno-Karabakh, που κατοικείται κυρίως από Αρμένιους αλλά
ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν, και έληξε στις 16 Μαΐου 1994.
• Το καθεστώς της Αμπχαζίας, στο βορειανατολικό τμήμα της Γεωργίας,
που κατοικείται κυρίως από Αμπχάζιους, αποτελεί θέμα διαμάχης
λόγω απαιτήσεων των Αμπχαζίων για ανεξαρτησία, γεγονός που
οδήγησε και σε πολεμικές συγκρούσεις από τις 14 Αυγούστου 1992
έως τις 27 Σεπτεμβρίου 1993, και επαναλήφθηκαν τον Αύγουστο 2008.
Περιοχές διενέξεων στην περιοχή του Καυκάσου
• Το τμήμα της Νότιας Οσσετίας διεκδικεί την αυτονομία του από τη
Γεωργία με συνέπεια πολεμικές συγκρούσεις από τις 5 Ιανουαρίου
1991 έως τις 24 Ιουνίου 1992, και από τις 8 Αυγούστου 2008 έως τις 16
Αυγούστου 2008, προκαλώντας την επέμβαση του ρωσικού στρατού.
• Τριβές υφίστανται μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας σχετικές με την
ημιαυτόνομη περιοχή της χερσονήσου της Κριμαίας.



Εστίες διενέξεων και συγκρούσεων στο εσωτερικό της ΚΑΚ
• Αιτία διένεξης είναι και η απαίτηση της Τσετσενίας για ανεξαρτησία
από τη Ρωσία, στην οποία ανήκει εδαφικά, γεγονός που προκάλεσε
δύο πολεμικές συγκρούσεις των Τσετσένων αυτονομιστών με το
στρατό της Ρωσίας, από τις 11 Δεκεμβρίου 1994 έως τις 31 Αυγούστου
1996 και από τις 26 Αυγούστου 1999 έως το Μάιο 2000, καθώς και
σειρά τρομοκρατικών ενεργειών από Τσετσένους αυτονομιστές.
• Ακόμη, τάσεις αυτονομίας προβάλλονται και από τους κατοίκους του
Kabardino-Balkars που βρίσκεται στην περιοχή του Βορείου Καυκάσου
και ανήκει εδαφικά στη Ρωσία.
Περιοχές διενέξεων στην Μολδαβία και τη χερσόνησο της
• Τέλος, οι απαιτήσεις για αυτονομία από τους κατοίκους της
Κριμαίας Υπερδνειστερίας που ανήκει στη Μολδαβία, κατέληξαν σε πολεμικές
συγκρούσεις μεταξύ αυτονομιστών της Υπερδνειστερίας και του
στρατού της Μολδαβίας, από τις 2 Μαρτίου 1992 έως τις 21 Ιουλίου
1992. Οι αυτονομιστές της Υπερδνειστερίας υποστηρίχθηκαν από
Ρώσους, Κοζάκους και Ουκρανούς εθελοντές και από ρωσικό στρατό.


Η βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - Σλοβενία
• Η όξυνση ξεκίνησε, όταν ο Slobodan Milošević, πρόεδρος της
Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας από τις 5 Μαΐου του 1989,
επιβεβαίωσε την στήριξή του στις εκτός Σερβίας σερβικές μειονότητες.
• Στις 7 Μαρτίου του 1990, η σλοβενική συνέλευση άλλαξε το επίσημο
όνομα του κράτους σε Δημοκρατία της Σλοβενίας, ενώ στις 8 Απριλίου
Συλλήψεις αιχμαλώτων στρατιωτών του ομοσπονδιακού του ιδίου έτους πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκλογική αναμέτρηση
στρατού της Γιουγκοσλαβίας, από πολίτες της Σλοβενίας, κατά που ανέδειξε νικητή τον Jože Pucnik, επικεφαλής της ενωμένης
τον Πόλεμο των Δέκα Ημερών.
Δημοκρατικής Αντιπολίτευσης της Σλοβενίας.
Στις 2 Ιουνίου του 1991, η Σλοβενία κήρυξε την ανεξαρτησία • Σε δημοψήφισμα της 23 Δεκεμβρίου 1990, περισσότερο από το 88%
ης
της. Όμως, δύο μέρες μετά, ο ομοσπονδιακός στρατός της των συμμετεχόντων ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας της Σλοβενίας και
Γιουγκοσλαβίας επενέβη για να αποτρέψει την απόσχιση της έτσι, στις 25 Ιουνίου 1991, η Σλοβενία κήρυξε την ανεξαρτησία της. Ο
Σλοβενίας, γεγονός που οδήγησε στον Πόλεμο των Δέκα
Ημερών, χωρίς επιτυχία. Ωστόσο, η απουσία σερβικής ομοσπονδιακός στρατός της Γιουγκοσλαβίας επενέβη, χωρίς επιτυχία.
μειονότητας στη Σλοβενία συνέβαλε στη σύντομη λήξη των • Στις 7 Ιουλίου 1991 υπογράφηκε η Συμφωνία Brijuni για εκεχειρία.
εχθροπραξιών • Στις 23 Δεκεμβρίου 1991, υιοθετήθηκε ένα νέο σύνταγμα, ενώ στις 15
Ιανουαρίου 1992, τα κράτη-μέλη των ΕΚ αναγνώρισαν τη Σλοβενία.



Η βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - Κροατία
• Στην Κροατία, από τις 15 Φεβρουαρίου 1990, η συνέλευση ψήφισε
εκλογικούς νόμους για τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών., που
• πραγματοποιήθηκαν στις 22 Απριλίου και στις 7 Μαΐου 1990 με νικητή
την Κροατική Δημοκρατική Ένωσης και πρόεδρο τον Franjo Tuđman.
• Ωστόσο, από τις 17 Αυγούστου 1990, η σερβική μειονότητα της
Η κατεστραμμένη πόλη Vukovar της Κροατίας από τον
ομοσπονδιακό στρατό της Γιουγκοσλαβίας και τις σερβικές
Κροατίας ξεκίνησε αυτονομιστική δράση, ενώ στις 21 Δεκεμβρίου 1990
παραστρατιωτικές ομάδες, το Νοέμβριο 1991. ανακήρυξε την αυτόνομη Σερβική Δημοκρατία της Κράινα.
• Στις 22 Δεκεμβρίου 1990 η κροατική συνέλευση ψήφισε νέο σύνταγμα
Αποκορύφωμα των συγκρούσεων ήταν η ισοπέδωση της και άλλαξε το όνομα του κράτους σε Δημοκρατία της Κροατίας.
κροατικής πόλης Vukovar από τον ομοσπονδιακό στρατό και
τις σερβικές παραστρατιωτικές ομάδες, μετά από σχεδόν • Οι πρώτες ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ κροατικών δυνάμεων και
τρίμηνη πολιορκία, το Νοέμβριο 1991. Οι ίδιες δυνάμεις σέρβων αυτονομιστών της Κροατίας ξεκίνησαν τέλη Μαρτίου 1991.
προέβησαν σε εγκληματικές πράξεις εθνοκάθαρσης σε βάρος • Σε δημοψήφισμα της 19ης Μαΐου 1991, το 93% ψήφισε υπέρ της
του άμαχου κροατικού πληθυσμού στις σερβικές περιοχές της
Κροατίας. Από το Σεπτέμβριο 1991, οι κροατικές δυνάμεις
ανεξαρτησίας και στις 25 Ιουνίου η Κροατία, κηρύχθηκε ανεξάρτητη.
άρχισαν να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τους εισβολείς, χωρίς • Στις 2 Ιανουαρίου 1992 επιτεύχθηκε εκεχειρία, ενώ στις 15 Ιανουαρίου
να αποφύγουν και αυτοί εγκληματικές ενέργειες σε βάρος 1992, η Κροατία αναγνωρίστηκε από τα κράτη-μέλη των ΕΚ.
του άμαχου σερβικού πληθυσμού της Κροατίας.

Η βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - Βοσνία-Ερζεγοβίνη
• Ελεύθερες εκλογές στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη πραγματοποιήθηκαν στις
18 και 25 Νοεμβρίου 1990, από τις οποίες προέκυψε τριεθνής
συνέλευση, μουσουλμανική, κροατική και σερβική, ενώ πρόεδρος της
χώρας ανέλαβε ο Βοσνιομουσουλμάνος Alija Izetbegovic.
• Ωστόσο, οι Σερβοβόσνιοι, εγκατέλειψαν τη βοσνιακή συνέλευση και
δημιούργησαν στις 24 Οκτωβρίου 1991 τη Συνέλευση του Λαού των
Σέρβων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Η τελευταία, στις 9 Ιανουαρίου
1992, ανακήρυξε τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης,
που μετονομάστηκε σε Σερβική Δημοκρατία τον Αύγουστο 1992.
• Στις 18 Νοεμβρίου του 1991, οι Κροατοβόσνιοι και η κυβέρνηση της
Καταστροφή κυβερνητικού κτιρίου στο Σαράγεβο, από Κροατίας διακήρυξαν την ύπαρξη κροατικής οντότητας στο έδαφος της
σερβοβοσνιακές δυνάμεις, το Μάιο 1992. Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που δεν αναγνώρισε η βοσνιακή κυβέρνηση.
• Σε δημοψήφισμα στις 29 Φεβρουαρίου και 1 Μαρτίου 1992, χωρίς τη
συμμετοχή των Σερβοβόσνιων, το 99,7% ψήφισε για την ανεξαρτησία
της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που υλοποιήθηκε στις 3 Μαρτίου 1992.



• Από τις 7 Μαρτίου 1992, σερβικές παραστρατιωτικές δυνάμεις
επιτέθηκαν σε βοσνιομουσουλμανικές και κροατοβοσνιακές περιοχές,
σηματοδοτώντας την έναρξη του πολέμου.
Η κρατική διοίκηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης έχασε τον έλεγχο
της χώρας. Και παρότι η διεθνής αναγνώριση της Βοσνίας- • Η κατοχή μεγάλων τμημάτων της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης φαίνεται πως
Ερζεγοβίνης και η διπλωματική πίεση εξανάγκασαν τον αποτελούσε προτεραιότητα του Σέρβου προέδρου Milošević ενώ και η
ομοσπονδιακό στρατό της Γιουγκοσλαβίας να αποσυρθεί από πολιτική της κροατικής κυβέρνησης του Tuđman δεν ήταν ξεκάθαρη,
την Βοσνία-Ερζεγοβίνης, οι παραστρατιωτικές δυνάμεις των
υποκρύπτοντας τάσεις επέκτασης των συνόρων της Κροατίας.
Σέρβων, ενισχυμένες από τη Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία,
έθεσαν ένα μεγάλο μέρος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης υπό τον • Ύστερα από τη συμφωνία του Graz, της 6ης Μαΐου 1992, μεταξύ
έλεγχό τους, απειλώντας το Μάιο 1992 την πρωτεύουσα Σερβοβόσνιων και Κροατοβόσνιων, οι τελευταίοι, παρότι η συμφωνία
Σαράγεβο και συλλαμβάνοντας τον ηγέτη των μουσουλμάνων αυτή τους είχε διχάσει, τον Ιούνιο και τον Οκτώβριο του ιδίου έτους,
της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης Izetbegovic, που απελευθέρωσαν
ύστερα από παρέμβαση του ΟΗΕ. προσπάθησαν να ελέγξουν περιοχές στην κεντρική και νότια Βοσνία-
Ερζεγοβίνη, επιτιθέμενοι σε Βοσνιομουσουλμάνους.
• Λεηλασίες, εθνοκαθάρσεις, εκτελέσεις αμάχων, βιασμοί και μεγάλος
αριθμός προσφύγων υπήρξαν συχνά φαινόμενα του πολέμου στη
Βοσνία-Ερζεγοβίνη.


• Οι νέες σφαγές των Σερβοβόσνιων την άνοιξη του 1993, σε βάρος
Βοσνιομουσουλμάνων στην πόλη Srebrenica, προκάλεσαν
καθυστερημένη αντίδραση του ΟΗΕ.
• Δράση ενάντια στους Βοσνιομουσουλμάνους ανέλαβαν και πάλι οι
Κροάτες, που εποφθαλμιούσαν και τον Αύγουστο του ιδίου έτους
βομβάρδισαν τη βοσνιομουσουλμανική πόλη του Mostar. Μπροστά
στην νέα απειλή για τους Βοσνιομουσουλμάνους, οι ΗΠΑ ανάλαβαν
Καταστροφή της ιστορικής γέφυρας του Mostar, από δράση και απείλησαν με αεροπορικούς βομβαρδισμούς
κροατοβοσνιακές δυνάμεις, τον Αύγουστο του 1993. Σερβοβόσνιους και Κροατοβόσνιους.
• Οι τελευταίοι συνθηκολόγησαν το Φεβρουάριο του 1994 και το
Μάρτιο του ιδίου έτους υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον συμφωνία
μεταξύ της μουσουλμανικής και της κροατικής κοινότητας της Βοσνίας-
Ερζεγοβίνης για την ίδρυση της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-
Ερζεγοβίνης. Τέλος, τον ίδιο μήνα, με παρέμβαση των Ρώσων λύθηκε
και η πολιορκία του Σαράγιεβο από τους Σερβοβόσνιους.



• Το NATO, μετά από νέες σφαγές στην Srebrenica, τον Ιούλιο 1995,
ξεκίνησε αεροπορικές επιδρομές ενάντια στους Σερβοβόσνιους.
• Υπό την κάλυψη του ΝΑΤΟ οι Κροατοβόσνιοι αντεπιτέθηκαν,
προβαίνοντας όμως σε εθνοκάθαρση σε βάρος των Σερβοβόσνιων.
• Επίθεση από δυνάμεις Κροατοβόσνιων και Βοσνιομουσουλμάνων,
απώθησε τους Σερβοβόσνιους μακριά από τα εδάφη που κατείχαν στη
Δυτική Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ανοίγοντας δρόμο για διαπραγματεύσεις.
Η υπογραφή της Συμφωνίας του Dayton, στις 14 Δεκεμβρίου • Στις 14 Δεκεμβρίου 1995, υπογράφηκε στο Παρίσι η Συμφωνία του
του 1995, από τους προέδρους της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης
Izetbegovic, της Κροατίας Tuđman και της Σερβίας Milošević. Dayton, που είχε επιτευχθεί τον προηγούμενο μήνα στο Ohio των ΗΠΑ,
από τους προέδρους της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης Izetbegovic, της
Κροατίας Tuđman και της Σερβίας Milošević, για διακοπή των
εχθροπραξιών, και ίδρυση της Ομοσπονδίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης
με ομόσπονδα κρατίδια στη βάση ποσοστών, 51% για
Κροατοβόσνιους. και Βοσνιομουσουλμάνους και 49% για τους
Σερβοβόσνιους.


Η βίαιη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - ΠΓΔ της Μακεδονίας
• Στην ΠΓΔ της Μακεδονίας, ο Kiro Gligorov υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος
πρόεδρος της χώρας από τις 27 Ιανουαρίου του 1991. Στις 6 Απριλίου
του 1991, το κοινοβούλιο της χώρας καθιέρωσε το όνομα «Δημοκρατία
της Μακεδονίας» .
• Έπειτα από δημοψήφισμα που διεξήχθη στις 8 Σεπτεμβρίου του 1991,
κατά το οποίο ποσοστό μεγαλύτερο του 96% των ψηφοφόρων ψήφισε
υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας, η χώρα κήρυξε την ανεξαρτησία της
Η πόλη των Σκοπίων και αναγνωρίστηκε από τις ΕΚ στις 15 Ιανουαρίου του 1992.
• Η απόσχιση της χώρας από την Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία έγινε
αναίμακτα και χωρίς προβλήματα. Ωστόσο, το νέο κράτος
εξακολουθούσε να έχει προβλήματα στις σχέσεις του με την Ελλάδα
μέχρι το 2018, λόγω της χρήσης του ονόματος «Μακεδονία», που
αποτελεί ιστορική περιοχή της ελληνικής επικράτειας. Στις 12 Ιουνίου
του 2018 υπογράφηκε στις Πρέσπες η Συμφωνία των Πρεσπών, μεταξύ
Ελλάδας και ΠΓΔ της Μακεδονίας, με την οποία η τελευταία θα
αναγνωρίζεται καθολικά ως Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.


Η στάση της ΕΕ στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας
• Οι αντιθέσεις των μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ
δεν επέτρεψαν να αντιδράσει έγκαιρα και συντονισμένα.
• Ομοίως, οι ΕΚ δεν ανέπτυξαν ενιαία εξωτερική πολιτική και πολιτική
Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία ήταν μια δοκιμή της ΚΕΠΠΑ ασφαλείας για την περιοχή, αφού αρχικά είχαν θέσει ως όρο εισδοχής
που προβλεπόταν από τη Συνθήκη για την ΕΕ, που όμως της Γιουγκοσλαβίας στους κόλπους των ΕΚ την ενότητα της χώρας.
τόνισε τις ανεπάρκειες της, κυρίως λόγω απουσίας • Μετά την πρώιμη αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Σλοβενίας και της
στρατιωτικής υποστήριξης, παρότι η ΕΕ παρείχε το
μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τα νέα
Κροατίας από τη Γερμανία, το φθινόπωρο του 1991, οι ΕΚ άλλαξαν
ανεξάρτητα κράτη της πρώην Γιουγκοσλαβίας. στάση, με την υποβολή σχεδίου από το Βρετανό πρώην υπουργό των
Εξωτερικών Carrington που επέτρεπε την ειρηνική ανεξαρτητοποίηση
των κρατών της Γιουγκοσλαβίας, γεγονός που οδήγησε τελικά στην
αναγνώριση από τις ΕΚ της ανεξαρτησίας των κρατών αυτών.
• Ωστόσο, η ΕΕ έδειξε κάποια μορφή ενιαίας εξωτερικής πολιτικής, με
την υιοθέτηση σχεδίου δράσης για τη Γιουγκοσλαβία, που ξεκίνησε
από τη Γαλλία και τη Γερμανία τον Νοέμβριο του 1993, ενώ η ΕΕ
παρείχε το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπιστικής βοήθειας.

Ευρωατλαντικές σχέσεις Κεντροανατολικής Ευρώπης και ΚΑΚ

Η δεύτερη και η τρίτη ΔΑΣΕ και η συμβολή τους στην ύφεση
• Στη δεύτερη ΔΑΣΕ στο Παρίσι, το Νοέμβριο 1990 εγκρίθηκε ο Χάρτης
των Παρισίων για μία νέα Ευρώπη, με αναφορές στην Τελική Πράξη
του Helsinki του 1975, που σηματοδότησε το τέλος της αντιπαράθεσης
και την καθολική επιθυμία οικοδόμησης της δημοκρατίας, ενώ
δρομολόγησε τη δημιουργία των θεσμών της ΔΑΣΕ: του Συμβουλίου
των Υπουργών των Εξωτερικών, της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, της
Γραμματείας, του Κέντρου Πρόληψης Συγκρούσεων στη Βιέννη και του
Η δεύτερη ΔΑΣΕ του Νοεμβρίου 1990 στο Παρίσι, όπου Γραφείου Ελεύθερων Εκλογών (μετέπειτα Γραφείου Δημοκρατικών
εγκρίθηκε ο Χάρτης των Παρισίων για μία νέα Ευρώπη.
Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) στη Βαρσοβία.
Κατά την τρίτη ΔΑΣΕ στο Helsinki τον Ιούλιο 1992, εν μέσω των • Ακόμη, υπογράφηκε και η Συνθήκη CFE (Conventional Forces in
εξελίξεων στη Γιουγκοσλαβία, ανατέθηκε σε Ύπατο Αρμοστή Europe), από τα 22 κράτη-μέλη του NATO και του Συμφώνου της
για τις Εθνικές Μειονότητες η αρμοδιότητα της πρόληψης των
συγκρούσεων και της διαχείρισης των κρίσεων από Βαρσοβίας η οποία τέθηκε σε ισχύ από τις 17 Ιουλίου 1992.
μειονοτικά ζητήματα, δημιουργήθηκε ένα Forum για την
Ασφάλεια και την Συνεργασία, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη σημασία
στην οικονομική ανάπτυξη και συνεργασία μεταξύ των
ευρωπαϊκών κρατών.



Προγράμματα PHARE και TACIS και συμφωνίες σύνδεσης με τις ΕΚ
• Στις 18 Δεκεμβρίου του 1989, οι ΕΚ θέσπισαν το πρόγραμμα PHARE για
την Πολωνία και την Ουγγαρία (Poland and Hungary: Assistance for
Σταδιακά υπογράφηκαν και συμφωνίες σύνδεσης μεταξύ ΕΚ
και κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης, γνωστές ως Restructuring their Economies, PHARE), με σκοπό την παροχή βοήθειας
Συμφωνίες «Ευρώπη». Τέτοιες συμφωνίες υπογράφηκαν με για την αναδιάρθρωση της οικονομίας των κρατών αυτών. Το 1990, το
την Πολωνία και την Ουγγαρία στις 16 Δεκεμβρίου του 1991, πρόγραμμα επεκτάθηκε σε όλες τις χώρες της Κεντροανατολικής
με τη Ρουμανία την 1η Φεβρουαρίου του 1993, με τη
Βουλγαρία στις 8 Μαρτίου του 1993, με την Τσεχία και τη
Ευρώπης και για την υλοποίηση του ιδρύθηκε στις 15 Απριλίου του
Σλοβακία στις 4 Οκτωβρίου του 1993, με την Εσθονία, τη 1991, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
Λετονία και τη Λιθουανία στις 12 Ιουνίου του 1995 και με τη • Ένα πρόγραμμα των ΕΚ για παροχή τεχνικής υποστήριξης προς τα
Σλοβενία στα τέλη του 1995. Οι διμερείς Συμφωνίες κράτη της ΚΑΚ και τη Μογγολία, υπήρξε το TACIS (Technical Assistance
«Ευρώπη» αποσκοπούσαν στην παροχή βοήθειας προς τις
συνδεδεμένες χώρες, ώστε να ενταχθούν στην ΕΕ. to the Commonwealth of Independent States, TACIS), που
Περιλάμβαναν την δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερων αποσκοπούσε κυρίως στη μετάβαση των κρατών αυτών στην
συναλλαγών, την προσέγγιση της νομοθεσίας τους με την πολυκομματική δημοκρατία, την ελεύθερη οικονομία της αγοράς και
κοινοτική νομοθεσία, καθώς και την οικονομική, πολιτιστική
και οικονομική συνεργασία.
την προώθηση της ιδιωτικής και επιχειρηματικής πρωτοβουλίας, δεν
συμπεριλάμβανε όμως οποιαδήποτε προενταξιακή προετοιμασία τους
για ένταξη στις ΕΚ. Ξεκίνησε το 1991.


Ο Όμιλος Visegrad
• Ο Όμιλος Visegrad ιδρύθηκε στις 15 Φεβρουαρίου του 1991, σε
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των ενταξιακών
συνάντηση στην οποία συμμετείχαν ο József Antall, πρωθυπουργός
διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, τα κράτη-μέλη του Ομίλου
Visegrad βρέθηκαν σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, με της Ουγγαρίας, ο Lech Wałęsa, Πρόεδρος της Πολωνίας, και Václav
προοπτική μια ενδεχόμενη ταχεία ένταξη. Παρόλα αυτά, στις Havel, Πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας, στην ουγγρική πόλη Visegrád.
21 Οκτωβρίου του 1998, υπογράφηκε ένα νέο κείμενο Στόχος ήταν η εφαρμογή των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων για την
συμφωνίας με το οποίο έγινε προσπάθεια αναθέρμανσης της
μεταξύ τους συνεργασίας. Η Ουγγαρία, η Πολωνία και η πλήρη ένταξη των τριών κρατών στις ΕΚ και στο NATO.
Τσεχία εντάχθηκαν στο NATO το 1999, ενώ η Σλοβακία • Μετά τη διαίρεση της Τσεχοσλοβακίας σε δύο χωριστά κράτη, την 1
η
ακολούθησε το 2004. Μετά την προσχώρησή τους στην ΕΕ, το Ιανουαρίου 1993, ο Όμιλος Visegrad των τριών (V3), μετατράπηκε σε
2004, τα κράτη-μέλη του Ομίλου Visegrad συνέχισαν τις
Όμιλο Visegrad των τεσσάρων (V4), αφού η Τσεχία και η Σλοβακία
προσπάθειές τους για συνεργασία μέσα στο πλαίσιο της ΕΕ.
Οι προτεραιότητες του Ομίλου Visegrad περιλαμβάνουν τη έγιναν το τρίτο και τέταρτο μέλος του ομίλου..
δημιουργία δεσμών με άλλους περιφερειακούς οργανισμούς, • Επιπλέον, στις 21 Δεκεμβρίου του 1991, στην Κρακοβία, τα κράτη-μέλη
όπως η Benelux, την αντιμετώπιση ζητημάτων μετανάστευσης του Ομίλου Visegrad υπέγραψαν την Κεντρική Ευρωπαϊκή Συμφωνία
τη συνεργασία στους τομείς της ενέργειας, του τουρισμού και
της δικαιοσύνης, ενώ ο όμιλος αποτελεί πρότυπο για Ελευθέρων Συναλλαγών (ΚΕΣΕΣ, Central European Free Trade
ανάλογες συνεργασίες μεταξύ των βαλκανικών κρατών. Agreement, CEFTA), η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαρτίου 1993.



Ένταξη νέων κρατών στο Συμβούλιο της Ευρώπης
• Η φιλελεύθερη πολιτική του Gorbachev επέτρεψε στη Φινλανδία να
ενταχθεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης το 1989, με δεδομένο ότι είχε
Το Συμβούλιο της Ευρώπης από την πλευρά του έθεσε σε
εφαρμογή διάφορα προγράμματα βοήθειας για την
συνάψει μια συνθήκη φιλίας και συνεργασίας με την ΕΣΣΔ και την
ανάπτυξη θεσμών και δομών στα κράτη της οποία δεν ήθελε κατά το παρελθόν να διαταράξει.
Κεντροανατολικής Ευρώπης και της ΚΑΚ, που θα • Με δεδομένες τις προσπάθειές τους για καθιέρωση των δημοκρατικών
λειτουργούσαν σύμφωνα με τα δυτικοευρωπαϊκά θεσμών, έγιναν δεκτά το σύνολο σχεδόν των κρατών της
δημοκρατικά πρότυπα και θα συνέβαλαν στη συμμόρφωση
των κρατών αυτών με τις αρχές της Σύμβασης για την Κεντροανατολικής Ευρώπης και της ΚΑΚ (Ουγγαρία το 1990, Πολωνία
Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των το 1991, Βουλγαρία το 1992, Εσθονία, Λιθουανία, Σλοβενία, Τσεχία,
Θεμελιωδών Ελευθεριών, (βλ. §2.4.5), που υπογράφηκε στη Σλοβακία και Ρουμανία το 1993).
Ρώμη το 1950, καθώς και της Τελικής Πράξης του Helsinki του
1975 της πρώτης ΔΑΣΕ και του Χάρτη των Παρισίων για μια
• Από το 1995 και μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί στο Συμβούλιο της
νέα Ευρώπη του 1990 της δεύτερης ΔΑΣΕ. Ευρώπης το σύνολο των κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης και
. των ευρωπαϊκών κρατών της ΚΑΚ – ορισμένα ύστερα από εφαρμογή
μέτρων εκδημοκρατισμού – με εξαίρεση τη Λευκορωσία. Ειδικότερα η
Ρωσία εντάχθηκε το 1996, παρά τη σκληρή στάση της κατά τη
σύγκρουση της με την Τσετσενία.


Η Σύμπραξη για την Ειρήνη
Διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και συνεργασία με το NATO
−Η συνεργασία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της Σύμπραξης για
την Ειρήνη (Partnership for Peace, PfP), που συστάθηκε στο • Παρά τη λήξη της ισχύος της τριακονταετούς διάρκειας συνθήκης του
Travemünde της Γερμανίας, στις 20 και 21 Οκτωβρίου του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το Μάιο 1985, στη διάσκεψη των κρατών-
1993, και ενεργοποιήθηκε από τις 11 Ιανουαρίου του 1994. μελών, τον Απρίλιο 1985, ανανεώθηκε η ισχύς της συνθήκης.
−Η Σύμπραξη για την Ειρήνη αποσκοπούσε στη στρατιωτική
συνεργασία των χωρών αυτών με το ΝΑΤΟ, και τη συμμετοχή • Ωστόσο, με δεδομένη τη ροή των γεγονότων, την 1η Ιουλίου 1991, στην
τους σε κοινές ειρηνευτικές αποστολές σε διεθνές επίπεδο. τελευταία σύνοδο των κρατών-μελών του συμφώνου στην Πράγα,
−Η σύμπραξη των κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης και ανακοινώθηκε ότι το Σύμφωνο της Βαρσοβίας έπαψε να υφίσταται.
της ΚΑΚ με τα κράτη-μέλη του NATO, δημιούργησε τις
• Στις 6 Ιουλίου 1990, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ εξέδωσαν τη Διακήρυξη
προϋποθέσεις για τη διεύρυνση της Βορειο-Ατλαντικής
Συμμαχίας, αρχής γενομένης από τα τρία κράτη-μέλη του του Λονδίνου για μία ανανεωμένη Βορειο-Ατλαντική Συμμαχία, για
Ομίλου Visegrad, την Ουγγαρία, την Πολωνία και την Τσεχία, ανάπτυξη συνεργασίας με χώρες της Κεντροανατολικής Ευρώπης.
από τις 12 Μαρτίου του 1999, για να ακολουθήσουν • Στις 6 Δεκεμβρίου 1991 συστάθηκε στη Ρώμη το Συμβούλιο Βόρειο-
αργότερα και άλλα κράτη της Κεντροανατολικής Ευρώπης.
−Σήμερα η Σύμπραξη για την Ειρήνη περιλαμβάνει 28 κράτη- Ατλαντικής Συνεργασίας, (North Atlantic Cooperation Council), για
μέλη του NATO και 22 συμπράττοντα κράτη της Δυτικής διαβουλεύσεις με χώρες της Κεντροανατολικής Ευρώπης και με τα
Ευρώπης, της Κεντροανατολικής Ευρώπης και της ΚΑΚ. κράτη της ΚΑΚ, καθώς και τη Γεωργία και την Αλβανία. Σύντομα
−Ακόμη, τo Συμβούλιο Βόρειο-Ατλαντικής Συνεργασίας
αντικαταστάθηκε από την 1η Ιανουαρίου 1997 από το Ευρω-
περιέλαβε την πλειοψηφία των κρατών της Κεντροανατολικής
Ατλαντικό Συμβούλιο Σύμπραξης (Euro-Atlantic Partnership Ευρώπης και της ΚΑΚ, συμπεριλαμβανόμενης και της Ρωσίας.
Council).


Η Εφαρμογή των κριτηρίων της Κοπεγχάγης Τα κριτήρια της Κοπεγχάγης για την ένταξη νέων κρατών στην ΕΕ
−Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Essen, στις 9 και 10
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης του Ιουνίου 1993,
Δεκεμβρίου του 1994, ενέκρινε μια προενταξιακή
στρατηγική, προκειμένου να προετοιμαστούν τα κράτη της επιβεβαίωσε ότι οι χώρες που είχαν συνάψει συμφωνίες σύνδεσης με
Κεντροανατολικής Ευρώπης για τη σταδιακή υιοθέτηση του την ΕΕ, θα μπορούσαν να γίνουν πλήρη κράτη-μέλη, με προϋπόθεση
κοινοτικού κεκτημένου. Η προενταξιακή αυτή στρατηγική ότι θα πληρούσαν ορισμένα οικονομικά και πολιτικά κριτήρια:
στηρίχθηκε σε Λευκή Βίβλο της Επιτροπής σχετική με την
ένταξη στην ΕΕ των κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης, α) σταθερούς θεσμούς εγγύησης δημοκρατία, κράτους δικαίου,
η οποία εγκρίθηκε και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των δικαιωμάτων του ανθρώπου και προστασίας των μειονοτήτων,
Καννών του Ιουνίου 1995, ως οδηγός εφαρμογής του τρίτου β) βιώσιμη οικονομία της αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης της
κριτηρίου της Κοπεγχάγης.
ανταγωνιστικής πίεσης και των δυνάμεων της αγοράς μέσα στην ΕΕ
−Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης, του Δεκεμβρίου
1995, αποσαφήνισε περαιτέρω τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, γ) ικανότητα να αναλάβουν τις υποχρεώσεις πλήρους συμμετοχής,
αναφέροντας ότι ένα υποψήφιο προς ένταξη κράτος πρέπει συμπεριλαμβανομένων των στόχων της πολιτικής, οικονομικής και
να μπορεί και πρακτικά να εφαρμόζει τους κανόνες και τις νομισματικής ένωσης.
διαδικασίες της ΕΕ, και να έχει προσαρμόσει κατάλληλα τις
διοικητικές του δομές. Επιπλέον, η ΕΕ πρέπει να εξασφαλίζει • Ακόμη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατάρτισε κατάσταση με κράτη της
ότι τα θεσμικά της όργανα θα εξακολουθούν να παραμένουν Κεντροανατολικής Ευρώπης που μελλοντικά θα είχαν τη δυνατότητα
αποτελεσματικά μετά από την είσοδο νέων κρατών-μελών ένταξης στην ΕΕ. Αυτή ήταν: Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία,
και ότι θα συνεχίσει να αναπτύσσει και να εφαρμόζει κοινές
Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχία.
πολιτικές, που θα μπορεί να χρηματοδοτεί.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8
Α Π Ο Τ Η Ν Ι Δ Ρ ΥΣ Η Τ Η ς Ε Ε Ε Ω ς Τ Η Σ Υ Ν Θ ΗΚΗ
Τ Ο Υ Α Μ Σ Τ Ε ΡΝΤ ΑΜ ( 1993- 1999)


8. Από την ίδρυση της ΕΕ έως τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1993-1999)
Η τέταρτη διεύρυνση της ΕΕ

Λόγοι που συνέβαλαν στην υποβολή αιτήσεων ένταξης Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις
Δύο σημαντικοί λόγοι συνέβαλαν στην απόφαση της • Υπέβαλαν αιτήσεις ένταξης: η Αυστρία στις 14 Ιουλίου 1989, η Σουηδία
Αυστρίας, της Ελβετίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της
Φινλανδίας να υποβάλουν αιτήσεις ένταξης στις ΕΚ:
την 1η Ιουλίου 1991, η Φινλανδία στις 18 Μαρτίου 1992, η Ελβετία στις
−Ο πρώτος σχετίζεται με τον τερματισμό του Ψυχρού 20 Μαΐου 1992 και η Νορβηγία στις 24 Νοεμβρίου 1992.
Πολέμου, γεγονός που επέτρεψε στην Αυστρία, την Ελβετία, • Το δημοψήφισμα στην Ελβετία της 6ης Δεκεμβρίου 1992, που ακύρωσε
τη Σουηδία και τη Φινλανδία, κράτη που διατηρούσαν μία την ένταξή της στον ΕΟΧ, πάγωσε και την αίτησή ένταξης στις ΕΚ.
ισόρροπη εξωτερική πολιτική προς τα δύο αντίπαλα
στρατόπεδα, να αποφασίσουν να ενταχθούν στις ΕΚ. • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Maastricht, του Δεκεμβρίου 1991
−Ο δεύτερος σχετίζεται με την προβλεπόμενη τότε ένταξη αποφάσισε ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να
στον ΕΟΧ της Αυστρίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της ξεκινήσουν μόλις ολοκληρώνονταν οι εσωτερικές διαπραγματεύσεις
Φινλανδίας, τεσσάρων κρατών-μελών της ΕΖΕΣ, γεγονός που
δημιουργούσε στα κράτη αυτά την υποχρέωση να
για τους Ίδιους Πόρους των ΕΚ.
εφαρμόζουν τους κοινούς κανόνες της ενιαίας εσωτερικής • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας, του Ιουνίου 1992,
αγοράς χωρίς εξαιρέσεις, και δεν τα διαφοροποιούσε προσδιόρισε τους όρους ένταξης των νέων κρατών-μελών και τόνισε
σημαντικά από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη των ΕΚ. την υποχρέωσή τους να αποδεχθούν το ευρωπαϊκό κεκτημένο, ενώ το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου του Δεκεμβρίου 1992,
αποφάσισε ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν στις
αρχές του 1993, πριν από την επικύρωση της ΣΕΕ από τα κράτη-μέλη.


Το αντικείμενο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις
− Κυρίως τα σκανδιναβικά κράτη είχαν εγγυημένες τιμές • Το Δεκέμβριο 1992, ξεκίνησαν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, που
αγροτικών προϊόντων πολύ μεγαλύτερες από αυτές της ΕΕ,
με συνέπεια η Επιτροπή να προτείνει ενισχύσεις του
ειδικότερα ξεκίνησαν την 1η Φεβρουαρίου 1993 με την Αυστρία, τη
εισοδήματος των αγροτών τους. Σουηδία και τη Φινλανδία και στις 5 Απριλίου 1993 με τη Νορβηγία.
− Κάποια υποψήφια κράτη-μέλη επιδίωκαν να λάβουν • Οι διαπραγματεύσεις, ολοκληρώθηκαν το Μάρτιο 1994.
περιφερειακές ενισχύσεις για ορισμένες περιοχές της • Στην Αυστρία δόθηκε μεταβατική περίοδος στους περιορισμούς στη
Αρκτικής και των Άλπεων, όπου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν
μεγαλύτερο του μέσου όρου της ΕΕ. διέλευση φορτηγών από τους αλπικούς δρόμους της, για λόγους
− Ακόμη, όλα τα υποψήφια προς ένταξη κράτη, με εξαίρεση ατμοσφαιρικής ρύπανσης και παρεκκλίσεις για συνέχιση επιδοτήσεων
τη Φινλανδία, που θα είχαν καθαρή συνεισφορά στον της αγροτικής παραγωγής στις αλπικές περιοχές και για περιορισμούς
κοινοτικό προϋπολογισμό, επιθυμούσαν αυτή να είναι
προοδευτική σε βάθος χρόνου.
στην αγορά οικοπέδων από αλλοδαπούς σε τουριστικές περιοχές.
− Τέλος, η Νορβηγία δεν επιθυμούσε να εφαρμόσει την κοινή • Η Σουηδία εξαιρέθηκε από τη συμμετοχή της στην ΟΝΕ, ενώ θα
αλιευτική πολιτική ή να επιτρέψει σε άλλα αλιευτικά διατηρούσε κάποιες κοινωνικές παροχές προς τους υπηκόους της.
σκάφη κρατών-μελών της ΕΕ, να έχουν πρόσβαση στα • Η Νορβηγία κατάφερε να εξασφαλίσει σημαντικά προσωρινά μέτρα
χωρικά ύδατα της με σκοπό την αλιεία, ενώ αρνείτο να
αναστείλει το κυνήγι φαλαινών, παρότι αυτό για τους αγρότες και τους αλιείς της.
απαγορευόταν με κοινοτική οδηγία. • Τέλος, η Φινλανδία πέτυχε προσωρινά μέτρα προσαρμογής της και
δυνατότητα χρηματοδότησης για τις αρκτικές περιοχές της.



Ο Συμβιβασμός των Ιωαννίνων Η υλοποίηση της τέταρτης διεύρυνσης
Ο συμβιβασμός πρόβλεπε ότι η κωλύουσα μειοψηφία • Πρόβλημα υπήρξε με το θέμα της ψηφοφορίας στο Συμβούλιο των
δεν θα άλλαζε αριθμητικά, ωστόσο, σε περίπτωση που οι Υπουργών, λόγω της ένταξης των νέων κρατών-μελών, γεγονός που θα
αρνητικές ψήφοι στο Συμβούλιο των Υπουργών θα ήταν
πολύ κοντά αριθμητικά στην τιμή της κωλύουσας αύξανε τις πιθανότητες ύπαρξης κωλύουσας μειοψηφίας, όποτε η
μειοψηφίας, χωρίς να τη φθάνουν, τότε το Συμβούλιο θα ψηφοφορία απαιτούσε την ύπαρξη ειδικής πλειοψηφίας, και θα
προσπαθούσε να καταλήξει σε μία αποδεκτή λύση με παρεμπόδιζε συχνότερα τις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων.
πλειοψηφία μεγαλύτερη και από αυτή της ειδικής
πλειοψηφίας, σε εύλογο χρονικό διάστημα.
• Η λύση δόθηκε με έμμεσο τρόπο με το Συμβιβασμό των Ιωαννίνων,
Μία μέρα μετά από το συμβιβασμό ανακοινώθηκε και κατά το άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών της 29ης Μαρτίου του 1994,
επίσημα η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τα που συγκλήθηκε στην ελληνική πόλη, και πήρε τη μορφή απόφασης,
τέσσερα υποψήφια προς ένταξη κράτη. που δεν προβλεπόταν στη ΣΕΕ, χωρίς ωστόσο να απαιτείται η
περαιτέρω κύρωσή της.


Η υλοποίηση της τέταρτης διεύρυνσης
• Οι Συνθήκες Ένταξης υπογράφηκαν στην Κέρκυρα, στις 24 Ιουνίου του
1994, κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που
πραγματοποιήθηκε εκεί.
• Και τα τέσσερα υποψήφια προς ένταξη κράτη πραγματοποίησαν
δημοψηφίσματα για την επικύρωση των συνθηκών ένταξης.
• Ωστόσο, το δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε στη Νορβηγία, στις
28 Νοεμβρίου του ιδίου έτους, έδειξε ότι το 52,2% των ψηφισάντων
απέρριπτε τη συνθήκη ένταξής της στην ΕΕ.
• Έτσι η Νορβηγία παρέμεινε κράτος-μέλος μόνο του ΕΟΧ, ενώ τα άλλα
τρία νέα κράτη-μέλη της ΕΕ έπαψαν πλέον να είναι μέλη ΕΖΕΣ
Η τελετή υπογραφής των Συνθηκών Ένταξης της

Αυστρίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της
Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 1995
Φινλανδίας, στην Κέρκυρα, στις 24 Ιουνίου του
1994.


H ενιαία εσωτερική αγορά η ΟΝΕ και το Πρόγραμμα Δράσης 2000

Τα προβλήματα της ενιαίας εσωτερικής αγοράς Η λειτουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς
−Η πολιτική ανταγωνισμού στο πλαίσιο της ενιαίας • Η ελευθερία κυκλοφορίας και εγκατάστασης προσώπων, που είχε ήδη
εσωτερικής αγοράς, απαγόρευε τις προτιμησιακές κρατικές εγκριθεί για μισθωτούς και επιχειρηματίες, επεκτάθηκε και σε άλλα
συμφωνίες και τις κρατικές ενισχύσεις. Ωστόσο, η απουσία
κοινού φορολογικού συστήματος συνέβαλε στην ύπαρξη πρόσωπα όπως φοιτητές, εισοδηματίες και συνταξιούχους.
διαφορετικών φορολογικών συντελεστών και ΦΠΑ μεταξύ • Πρόοδος σημειώθηκε στην αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων
των κρατών-μελών, γεγονός που πολλές φορές οδήγησε σε και στην κατάργηση συνοριακών ελέγχων λόγω Συμφωνίας Schengen.
«φορολογικό ντάμπινγκ», προκειμένου τα κράτη να
προσελκύουν επιχειρήσεις και επενδυτές.
• Από την 1η Ιανουαρίου 1993 καταργήθηκαν οι τελωνιακοί έλεγχοι, ενώ
−Ακόμη, ενώ οι επιπτώσεις της εφαρμογής της ενιαίας υπήρξε αμοιβαία αναγνώριση κανόνων παραγωγής και την τήρηση
εσωτερικής αγοράς έγιναν άμεσα αισθητές με την αύξηση βασικών απαιτήσεων υγείας και ασφάλειας.
του ενδοευρωπαϊκού εμπορίου, από το 1992 και μετά, το • Ως προς την ελευθερία παροχής υπηρεσιών, οι τραπεζικοί οργανισμοί
οικονομικό κλίμα επιδεινώθηκε, με επιπτώσεις την
επιβράδυνση της ανάπτυξης και την αύξηση της ανεργίας απέκτησαν ελευθερία εγκατάστασης από το 1993, ενώ οι
στην Ευρώπη. Επιπλέον, έγινε κατανοητό στους κύκλους της ασφαλιστικές επιχειρήσεις είχαν δικαίωμα ελεύθερης παροχής
ΕΕ ότι απαιτείτο η βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της, υπηρεσιών από το 1992. Ωστόσο, στον τομέα των μεταφορών, παρά
προκειμένου να ανταπεξέλθει στον αυξημένο διεθνή
ανταγωνισμό.
την απελευθέρωση των υπολοίπων μέσων μεταφοράς, η δημιουργία
μιας ευρωπαϊκής αγοράς σιδηροδρόμων ήταν δύσκολη λόγω των
διαφορών μεταξύ των εθνικών δικτύων των κρατών-μελών.


Η ΟΝΕ, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και το «ευρώ»
• Το 1994 ξεκίνησε το δεύτερο στάδιο της ΟΝΕ, όπως προέβλεπε η ΣΕΕ,
με την ίδρυση από την 1η Ιανουαρίου του ΕΝΙ στη Φρανκφούρτη, ως
πρόδρομου της ΕΚΤ, που συντόνιζε τις νομισματικές πολιτικές των
ανεξάρτητων κεντρικών τραπεζών των κρατών-μελών .
• Η Αυστρία και η Φινλανδία εισήλθαν στο ΜΣΙ μετά την ένταξή τους
στην ΕΕ, ενώ η Ιταλία επανεισήλθε στο ΜΣΙ λίγο αργότερα. Ωστόσο, η
Σουηδία παρέμεινε εκτός ΜΣΙ, ενώ η Βρετανία δεν επανήλθε.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης του Δεκεμβρίου 1995,
καθόρισε το νέο νόμισμα, το «ευρώ» (€), που θα εισαγόταν από την 1η
Ιανουαρίου 1999 και θα κυκλοφορούσε από την 1η Ιανουαρίου 2002.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, του Δεκεμβρίου 1997,
αποφάσισε τη σύσταση Ευρωομάδας (Eurogroup), αποτελούμενης από
τους υπουργούς των Οικονομικών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης,
τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής, αρμόδιο για τα οικονομικά θέματα
και το ευρώ, καθώς και τον Πρόεδρο της υπό σύσταση ΕΚΤ.



Προβλέψεις:
Ύστερα από σύσταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο των
Υπουργών έλαβε απόφαση σύμφωνα με την οποία, εάν ένα • Συμπληρωματικά προς τα κριτήρια σύγκλισης της ΣΕΕ, αποφασίστηκε
κράτος-μέλος υπερβεί σε έλλειμμα το όριο του 3% του ΑΕΠ, η κατάρτιση Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) για τη
το Συμβούλιο θα του απευθύνει αρχικά σύσταση, την οποία διασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στο πλαίσιο της ΟΝΕ. Το
σε δεύτερη φάση θα δημοσιοποιεί. Ακολούθως θα
επιβάλλονται κυρώσεις, ανάλογες προς την οικονομία του Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Άμστερνταμ, του Ιουνίου 1997, κατέληξε σε
κράτους-μέλους, ενώ θα λαμβάνεται υπόψη η περίπτωση συμφωνία για το ΣΣΑ και καθιέρωσε το νέο ΜΣΙ (το ΜΣΙ II), στον οποίο
οικονομικής ύφεσης. Εάν η ύφεση είναι πάνω από το 2% του θα εντάσσονταν τα υποψήφια κράτη-μέλη από το 1999.
ΑΕΠ του κράτους-μέλους, θα θεωρείται ως μια εξαιρετική
• Οι διατάξεις του ΣΣΑ ορίστηκαν λίγο αργότερα, τον Ιούλιο του 1997, με
περίπτωση και δεν θα επιβάλλονται κυρώσεις. Για ύφεση
μεταξύ 2% και 0,75% του ΑΕΠ, το Συμβούλιο θα προβαίνει σε δύο κανονισμούς του Συμβουλίου των Υπουργών.
εκτίμηση της σοβαρότητα της περίπτωσης, ενώ για ύφεση • Το ΣΣΑ προέβλεπε ότι τα κράτη που θα εντάσσονταν στην Ευρωζώνη
μικρότερη από 0,75%, θα επιβάλλονται κυρώσεις. Θα μπορεί θα έπρεπε να υποβάλουν ετήσιο «πρόγραμμα σταθερότητας» πριν
να ζητούνται πρόσθετα οικονομικά στοιχεία προτού το
κράτος-μέλος εκδώσει ομόλογα και χρεόγραφα, να ζητείται από την 1η Μαρτίου 1999.
από την ΕΤΕ να αναθεωρήσει την πολιτική δανεισμού της • Το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν θα μπορούσε να υπερβαίνει το 3%
έναντι του κράτους-μέλους, να απαιτήσει από το κράτος- του ΑΕΠ, ενώ τα παρεκκλίνοντα κράτη-μέλη θα έπρεπε να
μέλος να κάνει μια μη τοκοφόρο κατάθεση μέχρις ότου
διορθωθεί το έλλειμμά, και τελικά, να επιβάλει πρόστιμο
υποβάλλουν «πρόγραμμα σύγκλισης». Η ευθύνη παρακολούθησης
0,2% του ΑΕΠ, προσαυξημένο κατά το δέκατο του ποσοστού ανατέθηκε στην Επιτροπή.
υπέρβασης πάνω από το 3%, και μέχρι το 0,5% του ΑΕΠ.

• Ως προς τη μορφή του νέου νομίσματος, κατόπιν διαγωνισμού για τα
σχέδια των χαρτονομισμάτων, που προκήρυξε το ΕΝΙ από το
Φεβρουάριο του 1996, επικράτησε το σχέδιο του Robert Kalina από
την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας, το οποίο παρουσιάστηκε στο
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δουβλίνου, του Δεκεμβρίου 1996, από τον
πρόεδρο του ENI Alexandre Lamfalussy.
• Ακολούθησε η επιλογή από το κοινό της κοινής ευρωπαϊκής όψης των
κερμάτων. Επιλέχθηκε το σχέδιο του Luc Luycx, του Εθνικού
Νομισματοκοπείου του Βελγίου, το οποίο επικυρώθηκε και από το
Συμβούλιο του Άμστερνταμ, του Ιουνίου 1997, ενώ κάθε κράτος-μέλος
θα επέλεγε τα σχέδια για τη δική του εθνική όψη.



Ενέργειες μέχρι την κυκλοφορία του ευρώ
‒ Την 31η Δεκεμβρίου 1998, καθορίστηκαν αμετάκλητα οι
ισοτιμίες μεταξύ του ευρώ και των νομισμάτων των • Σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου των Υπουργών, στις 3 Μαΐου
κρατών-μελών της Ευρωζώνης. 1998, διαπιστώθηκε ότι ένδεκα από τα δεκαπέντε κράτη-μέλη της ΕΕ, η
‒ Την 1η Ιανουαρίου 1999 έγινε επίσημα η εισαγωγή του Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η
ευρώ, ενώ το ευρωσύστημα, αποτελούμενο από την ΕΚΤ
και τις κεντρικές τράπεζες των κρατών-μελών της Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία και η Φινλανδία,
Ευρωζώνης, ανέλαβε την ευθύνη της νομισματικής πληρούσαν τους περισσότερους όρους για την υιοθέτηση του ευρώ ως
πολιτικής της. νέου κοινού νομίσματος από την 1η Ιανουαρίου 1999, παρότι πολλά
‒ Ξεκίνησε μεταβατική περίοδος τριών ετών που θα
από τα ένδεκα κράτη είχαν έλλειμμα που υπερέβαινε έστω και
τελείωνε με την κυκλοφορία χαρτονομισμάτων και
κερμάτων ευρώ και απόσυρση εθνικών χαρτονομισμάτων ελάχιστα το 3% του ΑΕΠ τους, ενώ το Βέλγιο και η Ιταλία είχαν
και κερμάτων, από την 1η Ιανουαρίου 2002. δημόσιο χρέος που υπερέβαινε το 60% του ΑΕΠ τους.
‒ Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, ο • Η Βρετανία, η Δανία (εισήλθε στο ΜΣΙ II από την 1η Ιανουαρίου 1999)
χρηματοοικονομικός και επιχειρηματικός κόσμος είχε τη
δυνατότητα να χρησιμοποιεί το ευρώ στις καθημερινές και η Σουηδία, που πληρούσαν τους όρους, δεν υιοθέτησαν το ευρώ.
συναλλαγές σε λογιστική μορφή. • Για την Ελλάδα (εισήλθε στο ΜΣΙ - μετέπειτα ΜΣΙ II - από τις 16
‒ Τα εθνικά χαρτονομίσματα και κέρματα παρέμειναν το Μαρτίου 1998), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria da Feira, του
μέσο των καθημερινών συναλλαγών, καθώς τα κράτη και
οι πολίτες προσάρμοζαν σταδιακά τα λογιστικά τους
Ιουνίου 2000, ενέκρινε την είσοδο της στην Ευρωζώνη, ύστερα από
συστήματα, τιμολόγησης και τις πληρωμές τους στο ευρώ, θετική εισήγηση της Επιτροπής, από την 1η Ιανουαρίου 2001.
που κυκλοφόρησε τελικά από την 1η Ιανουαρίου 2002.

Αλλαγές στην ηγεσία και το διορισμό της Επιτροπής
• Ο απερχόμενος πρόεδρος της Επιτροπής Jacques Delors, από τον
Ιανουάριο 1985, είχε κατορθώσει κατά τη δεκαετή θητεία του, να
συμβάλει αποφασιστικά στην καθιέρωση της ενιαίας εσωτερικής
αγοράς, στην ενσωμάτωση του Κοινωνικού Πρωτοκόλλου στη ΣΕΕ, και
στην πορεία προς την υλοποίηση της ΟΝΕ.
• Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κέρκυρας, του Ιουνίου 1994, η Γαλλία
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Jacques Santer.
και η Γερμανία υποστήριξαν το διορισμό του Jean-Luc Dehaene
(Ντεχάνε, 1940 – 2014), πρωθυπουργού του Βελγίου, στη θέση του
προέδρου της Επιτροπής, αλλά ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, John
Major, αρνήθηκε, πιστεύοντας ότι ο Dehaene θα ασκούσε μία
ομοσπονδική πολιτική, παρόμοια με αυτή του Delors.
• Στο έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Ιουλίου 1994,
επιτεύχθηκε τελικά συμφωνία για το διορισμό του Jacques Santer,
πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου, στη θέση του προέδρου της
Επιτροπής, ο οποίος ήταν περισσότερο αποδεκτός από τη Βρετανία.



‒ Οι προβλεπόμενοι τρεις στόχοι διαρθρωτικής πολιτικής (Γ’ Το Πρόγραμμα Δράσης 2000. Περιφερειακή Πολιτική (Γ’ ΚΠΣ 2000 –2006)
ΚΠΣ), με συνολικό ποσό χρηματοδότησης τα 232,7 δισ. €, • Η αντιμετώπιση της επερχόμενης διεύρυνσης και των
εκ των οποίων τα 25,4 δισ. ECU από το ΤΣ είναι:
1)Ο στόχος της ανάπτυξης και της διαρθρωτικής συνεπακόλουθων προβλημάτων που θα προέκυπταν, ώθησε την
προσαρμογής των περιφερειών με αναπτυξιακή Επιτροπή να υποβάλει, τον Ιούλιο 1997, το Πρόγραμμα Δράσης
καθυστέρηση και ΑΕΠ κάτω του 75% του μέσου όρου της (Agenda) 2000: Για μία ισχυρότερη και ευρύτερη Ένωση.
ΕΕ (χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ, ΧΜΠΑ).
2)Ο στόχος της κοινωνικής και οικονομικής
• Επισημάνθηκαν: η ανάγκη να διατηρηθεί η πολιτική της οικονομικής
ανασυγκρότησης των περιφερειών που αντιμετωπίζουν και κοινωνικής συνοχής, να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση,
διαρθρωτικές δυσκολίες προερχόμενες κυρίως από να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης ώστε να καταστεί δυνατή η
ανεργία (χρηματοδότες ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΧΜΠΑ). προσχώρηση νέων μελών και να καταστεί η περιφερειακή πολιτική
3)Ο στόχος της προσαρμογής και του εκσυγχρονισμού των
πολιτικών και των συστημάτων που προωθούν την πιο αποτελεσματική.
εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση, • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου, του Μαρτίου 1999,
ιδιαίτερα για τις γυναίκες (χρηματοδότης ΕΚοινΤ). κατάρτισε τις κατευθυντήριες γραμμές. Ωστόσο δεν υποστήριξε την
‒ Ένα ποσοστό 6,5% των διαρθρωτικών πόρων θα διατίθετο
για κοινοτικές πρωτοβουλίες που θα λάμβανε η Επιτροπή.
πρόταση της Επιτροπής για διατήρηση της χρηματοδότησης της
‒ Ακόμη έγινε καταμερισμός των αρμοδιοτήτων ανάμεσα περιφερειακής πολιτικής για την περίοδο 2000 – 2006 στο ίδιο
στα διαρθρωτικά ταμεία, δηλαδή, το ΕΤΠΑ, το ΕΚοινΤ, το επίπεδο της προηγούμενης περιόδου, περιορίζοντας το συνολικό ποσό
ΕΓΤΠΕ και το ΧΜΠΑ, και προσδιορίστηκαν οι νέες βασικές σε λίγο περισσότερα από 205 δισ. € από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και
αρχές επιλεξιμότητας των περιφερειών.
25,4 δισ. από το ΤΑ.

Πρόγραμμα Δράσης 2000. Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ (Fischler Ι)
• Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Δράσης 2000 της Επιτροπής, η
μεταρρύθμιση της ΚΑΠ του 1992 ήταν ανεπαρκής, ενώ η στήριξη προς
τους αγρότες ευνοούσε τις περισσότερο ευημερούσες περιφέρειες.
• Προβλήματα υπήρχαν λόγω των εντατικών μεθόδων παραγωγής, με
σοβαρές συνέπειες στο περιβάλλον και την υγεία ζώων και ανθρώπων
με παράδειγμα τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών.
Ο Επίτροπος Γεωργίας Franz Fischler • Επιπλέον, η προβλεπόμενη διεύρυνση της ΕΕ απαιτούσε τη
μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, ώστε να μπορέσουν τα νέα κράτη-μέλη να
προσαρμοστούν ταχύτερα και καλύτερα σ’ αυτή.
• Τέλος, έπρεπε να ληφθούν υπόψη τα αποτελέσματα της συμφωνίας
του Γύρου της Ουρουγουάης, για μείωση στη χορήγηση
εισοδηματικών ενισχύσεων, παρότι η χορήγηση τους ανά εκτάριο και
ανά εκτρεφόμενο ζώο, δεν θα θεωρείτο μέχρι το 2000, ως στρέβλωση
της διεθνούς εμπορικής ανταγωνιστικότητας.



Συγκεκριμένα αποφασίστηκε: Πρόγραμμα Δράσης 2000. Μεταρρύθμιση της ΚΑΠ (Fischler Ι)
−α) μείωση των εγγυημένων τιμών του Πυλώνα Ι της ΚΑΠ • Το Μάρτιο του 1998 υποβλήθηκαν οι προτάσεις της Επιτροπής, από
για ορισμένα αγροτικά προϊόντα, όπως των σιτηρών κατά
15%, του βόειου κρέατος κατά 20%, του βουτύρου και του τον Επίτροπο Γεωργίας Franz Fischler.
γάλακτος σε σκόνη κατά 15%, ενώ διατηρήθηκε το • Στόχος ήταν η μείωση των εγγυημένων τιμών, που θα αντισταθμιζόταν
σύστημα των ποσοστώσεων για το αγελαδινό γάλα, το μερικώς από τις άμεσες εισοδηματικές ενισχύσεις, το κόστος των
βόειο κρέας, κλπ. και
−β) αυξήθηκαν σε κάποιο βαθμό οι εισοδηματικές
οποίων θα μπορούσε να μοιραστεί μεταξύ ΕΕ και κρατών-μελών.
ενισχύσεις προς τους αγρότες ανά καλλιεργούμενο • Παράλληλα, απαιτείτο μια ολοκληρωμένη πολιτική ενισχύσεων για
εκτάριο και ανά εκτρεφόμενο ζώο, μη προσμετρούμενες την αγροτική ανάπτυξη, ως Πυλώνας ΙΙ της ΚΑΠ, για την ανάπτυξη της
πλέον στον Πυλώνα Ι της ΚΑΠ, αλλά στο Πυλώνα ΙΙ, αυτόν υπαίθρου, ώστε να διατηρηθεί η ποικιλομορφία της ευρωπαϊκής
της αγροτικής ανάπτυξης, ενώ εισήχθησαν και μέτρα
δημοσιονομικής πειθαρχίας. γεωργίας, να ενισχυθεί ο κοινωνικός και οικονομικός ιστός των
−Παράλληλα, για τον Πυλώνα ΙΙ της ΚΑΠ, δόθηκε προσοχή αγροτικών περιοχών και να προστατευθεί το περιβάλλον.
στην ολοκληρωμένη προσέγγιση της αγροτικής οικονομίας • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου, το Μάρτιο του 1999, στο
μέσω της πολυτομεακής ανάπτυξής, της προσοχής στην
περιβαλλοντική της διάσταση και στα ποιοτικά
πλαίσιο του Προγράμματος Δράσης 2000, αποφασίστηκε η
χαρακτηριστικά των παραγόμενων τροφίμων, καθώς και μεταρρύθμιση της ΚΑΠ για την περίοδο 2000 – 2006 σε μία
της σημασίας της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών περιορισμένη κλίμακα.
προϊόντων.

Η Συνθήκη του Άμστερνταμ και οι επιπτώσεις της

Η Διακυβερνητική Διάσκεψη
• Η ίδια η ΣΕΕ προέβλεπε τη διαδικασία αναθεώρησής της και τη
σύγκλιση διάσκεψης προς το σκοπό αυτό μέσα στο 1996.
• Σκοπός μίας νέας συνθήκης ήταν να δημιουργηθούν οι αναγκαίες
θεσμικές και πολιτικές συνθήκες που θα επέτρεπαν στην ΕΕ να
αντιμετωπίσει μελλοντικές προκλήσεις, όπως, η προβλεπόμενη
Ο Carlos Westendorp y Cabeza, μεγάλη διεύρυνση με νέα κράτη-μέλη προερχόμενα κυρίως από την
υφυπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας. Κεντροανατολική Ευρώπη.
−Οι απαιτούμενες θεσμικές τροποποιήσεις εστιάζονταν στο • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κέρκυρας, του Ιουνίου 1994
αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για αναθεώρηση αποφασίστηκε η συγκρότηση Ομάδας Προβληματισμού, από
των διαδικασιών έγκρισης του προϋπολογισμού, σε
εκπροσώπους των υπουργών των Εξωτερικών, έναν εκπρόσωπο της
θεσμικά θέματα σχετικά με την επερχόμενη διεύρυνση και
στην επέκταση εφαρμογής της διαδικασίας συναπόφασης. Επιτροπής και δύο εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπό
−Τέθηκε το ζήτημα της αποτελεσματικότερης λειτουργίας την προεδρία του Ισπανού υφυπουργού των Εξωτερικών επί των
της ΚΕΠΠΑ, της βελτίωσης της συνεργασίας στους τομείς ευρωπαϊκών υποθέσεων Carlos Westendorp y Cabeza.
ΔΕΥ, υ, καθώς και της αντιμετώπισης θεμάτων που
αφορούσαν στην ασφάλεια και προστασία των πολιτών, • Από τον Ιούνιο του 1995 η Ομάδα Προβληματισμού αφιερώθηκε στην
την απασχόληση, το περιβάλλον και την ενέργεια. προετοιμασία Διακυβερνητικής Διάσκεψης.



• Η προετοιμασία για τη Διακυβερνητική Διάσκεψη επιβεβαιώθηκε στο
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Καννών, του Ιουνίου 1995, ενώ η έκθεση
της Ομάδας Προβληματισμού υποβλήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
της Μαδρίτης του Δεκεμβρίου 1995, όπου αποφασίστηκε η σύγκλιση
Διακυβερνητικής Διάσκεψης για την αναθεώρηση της ΣΕΕ, που άρχισε
τις εργασίες της στο Τορίνο στις 29 Μαρτίου 1996.
• Όμως, η συντηρητική κυβέρνηση της Βρετανίας του John Major, μετά
Ο καγκελάριος της Γερμανίας Helmut Kohl και ο πρόεδρος της
Γαλλίας Jacques Chirac, σε συνάντησή τους το 1995.
από τις εξαιρέσεις που έλαβε κατά την υπογραφή της ΣΕΕ για το τρίτο
στάδιο της ΟΝΕ και την κοινωνική πολιτική, απέρριπτε την επέκταση
της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο των Υπουργών,
την ενσωμάτωση κεφαλαίου για την απασχόληση και την ενίσχυση της
ΔΕΕ, με το σκεπτικό ότι θα επηρέαζε αρνητικά τις σχέσεις ΕΕ και ΗΠΑ.
• Ωστόσο, ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας Jacques Chirac, από το Μάιο
1995, προσέσγγισε τις προτάσεις σε θέματα θεσμικής μεταρρύθμισης
που προωθούσε ο καγκελάριος της Γερμανίας Helmut Kohl.


• Ακόμη, μία σειρά από κοινές προτάσεις υποβλήθηκαν, ύστερα από
συνεργασία με κράτη-μέλη που επιθυμούσαν τη βελτίωση της
Οι διαπραγματεύσεις λειτουργίας της ΚΕΠΠΑ, την ενίσχυση του ρόλου της ΔΕΕ στην ΕΕ και
− Διεξήχθησαν κυρίως εντός της ομάδας των εκπροσώπων την επέκταση της εφαρμογής της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία.
των υπουργών, με γνώμονα τις αποφάσεις του Συμβουλίου
των Υπουργών των Εξωτερικών και τις γενικές • Τα σκανδιναβικά κράτη-μέλη ενδιαφέρονταν περισσότερο για
κατευθυντήριες γραμμές των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, ενώ τα μικρότερα κράτη-
− Η Επιτροπή που έλαβε μέρος στις διαπραγματεύσεις, μέλη, επιθυμούσαν την ενίσχυση των θεσμών, για να προστατεύσουν
διαδραμάτισε δευτερεύοντα ρόλο, ενώ το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο που ενημερωνόταν περιοδικά, εξέφραζε τις
τα συμφέροντά τους από την ισχύ μεγαλύτερων κρατών-μελών.
απόψεις του μέσω του Προέδρου του, κατά τις • Η έκθεση της Ομάδας Προβληματισμού που υποβλήθηκε στο
συνεδριάσεις του Συμβουλίου των Υπουργών και του Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης του Δεκεμβρίου 1995, εντόπιζε
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. τρεις τομείς όπου απαιτείτο να γίνουν συγκεκριμένες ενέργειες: η
προσέγγιση της ΕΕ στους πολίτες της, η βελτίωση και
αποτελεσματικότερη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της εν όψει
της προβλεπόμενης διεύρυνσης, καθώς και η βελτίωση της ικανότητας
της ΕΕ για άσκηση κοινής εξωτερικής πολιτικής.



Η υπογραφή της Συνθήκης του Άμστερνταμ
• Έπειτα από δεκαπεντάμηνες διαπραγματεύσεις η συμφωνία
επιτεύχθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Άμστερνταμ, του Ιουνίου
Οι προβλέψεις της συνθήκης για ενισχυμένη συνεργασία 1997. Πολλές τελικές ρυθμίσεις προτάθηκαν από τον καγκελάριο της
− Η συνθήκη εισήγαγε την έννοια της ενισχυμένης Γερμανίας Helmut Kohl και τον πρόεδρο της Γαλλίας Jacques Chirac, με
συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών σε επιμέρους
πολιτικές, έτσι ώστε όσα κράτη-μέλη επιθυμούν και έχουν κοινή επιστολή τους την 9ηΔεκεμβρίου 1996, προς την προεδρία του
και τη δυνατότητα, να πραγματοποιούν συνεργασίες που Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δουβλίνου του Δεκεμβρίου 1996
δεν θέλουν ή δεν έχουν άμεσα τη δυνατότητα να • Έγινε σε κάποιο βαθμό δυνατή η μεταρρύθμιση των θεσμικών
πραγματοποιήσουν τα υπόλοιπα. Αυτή όμως η δυνατότητα
είχε τον κίνδυνο δημιουργίας μίας Ευρώπης πολλαπλών
οργάνων και η βελτίωση της λειτουργίας της ΕΕ, προκειμένου να
επιλογών και ταχυτήτων, δηλαδή μίας Ευρώπης «à la καταστεί πιο δημοκρατική για τους ευρωπαίους πολίτες και πιο
carte», γεγονός που προβλημάτιζε και πάλι κάποια κράτη- αποτελεσματική στο πλαίσιο της προετοιμασίας της για διεύρυνση
μέλη. Η έλλειψη κοινής προσέγγισης στο ζήτημα της προς τις χώρες της Κεντροανατολικής Ευρώπης.
ενισχυμένης συνεργασίας, δεν επέτρεψε την εφαρμογή της
κατά την έναρξη της ισχύος της συνθήκης. • Επίσης, ενισχύθηκε σε κάποιο βαθμό η ΚΕΠΠΑ, δόθηκε ιδιαίτερη
σημασία στη δημιουργία χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και
δικαιοσύνης, ενσωματώθηκαν οι διατάξεις της Συμφωνίας Schengen
και χαράχτηκε κοινή κοινωνική πολιτική χωρίς παρεκκλίσεις.


Η υπογραφή της Συνθήκης του Άμστερνταμ
• Μετά από μία τελική επεξεργασία και μικρές τροποποιήσεις, η
Συνθήκη του Άμστερνταμ υπογράφηκε από τους υπουργούς των
Εξωτερικών των κρατών-μελών στις 2 Οκτωβρίου του 1997.
• Οι επικυρώσεις εξασφαλίστηκαν χωρίς δυσκολία από τους
«Δεκαπέντε».
Η τελετή υπογραφής της Συνθήκης του Άμστερνταμ στις 2

Οκτωβρίου του 1997.



Τα προβλήματα της νέας συνθήκης Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις
− Η νέα Συνθήκη του Άμστερνταμ δεν έλυσε βασικά θεσμικά
ζητήματα της ΕΕ. Ένα πρωτόκολλο που προσαρτήθηκε στη
• Επεκτείνονταν οι διαδικασίες συναπόφασης που αντικαθιστούσαν τις
συνθήκη, προέβλεπε ότι η Επιτροπή θα περιλάμβανε έναν διαδικασίες συνεργασίας και ενίσχυαν το του Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Επίτροπο από κάθε κράτος-μέλος, υπό την προϋπόθεση ότι • Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα ενέκρινε το διορισμό του Προέδρου της
η στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο των Υπουργών θα Επιτροπής από τις κυβερνήσεις, που όφειλαν να διαβουλεύονται με το
είχε τροποποιηθεί κατά τρόπο αποδεκτό από όλα τα
κράτη-μέλη, και εν όψει μίας νέας διεύρυνσης, θα Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από το διορισμό νέων Επιτρόπων.
απαιτείτο μία πιο εκτεταμένη μεταρρύθμιση που θα • Με σκοπό την περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ, προβλέφθηκε ότι το
έπρεπε να εφαρμοστεί τουλάχιστον ένα έτος πριν από την ανώτατο όριο του αριθμού των ευρωβουλευτών θα φθάσει τους 700.
ένταξη στην ΕΕ νέων κρατών-μελών, που θα αύξανε το
συνολικό αριθμό τους σε πάνω από είκοσι.
• Ο ρόλος της Επιτροπής ενισχύθηκε λόγω του περισσότερο ενεργού
− Συνεπώς, μία ενδεχόμενη μεταρρύθμιση των θεσμικών ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο διορισμό του Προέδρου της
οργάνων θα πραγματοποιούταν μόνο κατά τη διάρκεια της και των Επιτρόπων, ενώ ενισχυόταν και ο ρόλος του Προέδρου της για
διαδικασίας διεύρυνσης της ΕΕ και όχι πριν. το διορισμό των μελών της και την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών.
− Είναι λοιπόν εύλογη η αντίδραση των κυβερνήσεων του
Βελγίου, της Γαλλίας και της Ιταλίας, κατά την υπογραφή • Στο Συμβούλιο των Υπουργών επεκτεινόταν σε κάποιο βαθμό η αρχή
της Συνθήκης στις 2 Οκτωβρίου 1997 στο Άμστερνταμ, που της ειδικής πλειοψηφίας για τον πρώτο πυλώνα της ΕΕ
δημοσιοποίησαν μια δήλωση με την οποία γινόταν • Ενισχυόταν ο ρόλος του ελεγκτικού συνεδρίου και διευκρινιζόταν ο
απαιτητή μία νέα μεταρρύθμιση ως απαραίτητη
προϋπόθεση για τις μελλοντικές διευρύνσεις
ρόλος του Δικαστηρίου σε τομείς όπως τα θεμελιώδη δικαιώματα.


Η απασχόληση και το Κοινωνικό Πρωτόκολλο Οι κοινοτικές διατάξεις της συνθήκης
− Στη συνθήκη περιλήφθηκε κεφάλαιο για την απασχόληση, • Προτάθηκαν διαδικασίες επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της κοινής
και ένα άλλο για την εισαγωγή κινήτρων απασχόλησης.
− Το Κοινωνικό Πρωτόκολλο, που εγκρίθηκε από τα κράτη- εμπορικής πολιτικής, προκειμένου να συμπεριληφθούν διεθνείς
μέλη εκτός της Βρετανίας, ενσωματώθηκε στη συνθήκη συμφωνίες για υπηρεσίες και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
μετά την αποδοχή του από την νέα κυβέρνηση των • Ενισχύθηκαν οι πολιτικές για το περιβάλλον, την υγεία και την
εργατικών του Tony Blair στη Βρετανία.
προστασία του καταναλωτή με έμφαση στην αειφόρο ανάπτυξη.
− Η συνθήκη όμως περιορίστηκε στη διατύπωση γενικών
αρχών για προώθηση της απασχόλησης, της κοινωνικής • Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στον τομέα των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και
προστασίας, την καταπολέμηση του κοινωνικού των πολιτών της, με ρητή αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα και
αποκλεισμού από την αγορά εργασίας, την ενίσχυση της στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.
ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών, τη βελτίωση των
συνθηκών διαβίωσης και εργασίας. • Εξασφάλιζε το δικαίωμα πρόσβασης από τους πολίτες στα έγγραφα
− Τα κράτη-μέλη διατηρούν τη δικαιοδοσία τους σε αυτούς των οργάνων της ΕΕ και της επικοινωνία με αυτούς στη γλώσσα τους.
τους τομείς, με δεδομένες τις υπάρχουσες ιδιαιτερότητες σ’ • Αποσαφήνισε την έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας, η οποία δεν
αυτά, παρά τον καθορισμό κοινών στρατηγικών υπέρ της
υποκαθιστά την εθνική ταυτότητα, αλλά την συμπληρώνει, ενώ
απασχόλησης και το συντονισμό των εθνικών πολιτικών.
− Με τη δυναμική της Συνθήκης συγκλήθηκε Έκτακτο επέτρεψε την προώθηση της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την Απασχόληση, το Νοέμβριο των κατόχων της στα κράτη-μέλη της ΕΕ, μέσω της ενσωμάτωσης της
1997 στο Λουξεμβούργο, όπου συμφωνήθηκε η Ευρωπαϊκή Συμφωνίας του Schengen στο ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Στρατηγική για την Απασχόληση (ΕΣΑ).


Η πρακτική της «εποικοδομητικής αποχής» Η περαιτέρω θεσμοποίηση της ΚΕΠΠΑ
− Για τη διευκόλυνση της λήψης αποφάσεων στο πλαίσιο της • Μικρή πρόοδος σημειώθηκε στο δεύτερο «πυλώνα», όπου η ΚΕΠΠΑ
ΚΕΠΠΑ, εισήχθη η πρακτική της «εποικοδομητικής
αποχής», έτσι ώστε όσα κράτη-μέλη δεν επιθυμούν να παρέμεινε διακυβερνητική. Υιοθετήθηκε και πάλι συμβιβασμός ως
υιοθετήσουν μία απόφαση, να μπορούν να απέχουν από προς τη συνεργασία ΚΕΠΠΑ και NATO, έτσι ώστε κάθε ενέργεια της ΕΕ,
την ψηφοφορία, χωρίς να εμποδίζουν τη λήψη και την να μην απειλεί τη συνοχή του ΝΑΤΟ.
υλοποίησή της.
• Δεν αναβαθμίστηκε η ΔΕΕ ως στρατιωτική συνιστώσα της ΕΕ, λόγω της
− Ωστόσο, ο κανόνας της ομοφωνίας συνεχίστηκε, και μόνο
οριακά θα επηρεαζόταν από την πρακτική της αντίδρασης Βρετανίας και Δανίας, που δεν ήθελαν την απομάκρυνση
«εποικοδομητικής αποχής». Η άσκηση του δικαιώματος από το πλαίσιο του NATO, και της στάσης άλλων κρατών-μελών, που
αρνησικυρίας παρέμεινε, ακόμη και για τα οποιαδήποτε δεν επιθυμούσαν εμπλοκή της ΕΕ σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
μέτρα εφαρμογής που θεσπίζονταν με ειδική πλειοψηφία.
• Καθιερώθηκε η θέση του Ύπατου Εκπροσώπου για την ΚΕΠΠΑ και
συστάθηκε η Μονάδα Σχεδιασμού και Έγκαιρης Προειδοποίησης.
• Διατυπώθηκε η κοινή βούληση των κρατών-μελών για την προστασία
των συνόρων της ΕΕ και την ασφάλεια των πολιτών, ενώ
προωθήθηκαν οι αποστολές Petersberg για την ανάληψη δράσεων με
αντικείμενα την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και την
αποκατάσταση της ειρήνης,


Μερική κοινοτικοποίηση του τρίτου πυλώνα Οι μεταβολές στους τομείς ΔΕΥ
− Οι συνεργασίες του τρίτου πυλώνα που εναπόμειναν δεν • Η ενσωμάτωση της Συμφωνίας του Schengen στο ευρωπαϊκό
θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται στο πλαίσιο μίας
απλής διακυβερνητικής διαχείρισης, αφού η καθιέρωση κεκτημένο μέσω της συνθήκης, επέφερε και ορισμένες αλλαγές στα
σαφών στόχων για τους τομείς αυτούς απαιτούσε μία αντικείμενα του πρώτου και του τρίτου πυλώνα της ΕΕ.
συντονισμένη δράση εκ μέρους των κρατών-μελών. • Στον πρώτο πυλώνα μεταφέρθηκαν οι αρμοδιότητες πολιτικής
− Η συνθήκη έλαβε υπόψη της τη σύμβαση ίδρυσης της
EUROPOL, που υπογράφηκε από το Συμβούλιο των
θεωρήσεων, ασύλου, μετανάστευσης και δικαστικής συνεργασίας σε
Υπουργών στις 26 Ιουλίου του 1995 και έθεσε σαφέστερα αστικές υποθέσεις, εκτός από το ποινικό δίκαιο που παρέμεινε στον
το γενικό πλαίσιο για την αστυνομική και τη δικαστική τρίτο πυλώνα. Σκοπός ήταν η υλοποίηση του πρωταρχικού στόχου της
συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις, προβλέποντας την ΕΕ, για τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και
έκδοση μίας νομοθεσίας με κοινά στοιχεία για τα κράτη-
μέλη σχετική με το οργανωμένο έγκλημα, την τρομοκρατία δικαιοσύνης στο πλαίσιο της κοινοτικής πολιτικής.
και το λαθρεμπόριο ναρκωτικών. • Ο τρίτος πυλώνας περιορίστηκες στη συνεργασία σε δικαστικές
− Κατ’ ανάγκη λοιπόν, οι διαδικασία λήψης των αποφάσεων υποθέσεις ποινικού δικαίου και στην αστυνομική συνεργασία, που δεν
για αστυνομικές και ποινικές υποθέσεις δεν θα ήταν πλέον
αυστηρά διακυβερνητική. Το Συμβούλιο των Υπουργών θα
μπορούσαν να μεταφερθούν στον πρώτο κοινοτικό πυλώνα.
εξακολουθούσε να αποφασίζει με ομοφωνία, ωστόσο η
Επιτροπή εξασφάλισε δικαίωμα πρωτοβουλίας αντίστοιχης
με εκείνη των κρατών-μελών, ενώ θα έπρεπε στο εξής να
ζητείται και η γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.


Το Πρόγραμμα του Tampere, η EUROPOL και η EUROJUST
Ο ενιαίος Χώρος Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης (ΧΕΑΔ)
− Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Tampere της Φινλανδίας, που
πραγματοποιήθηκε στις 15 και 16 Οκτωβρίου του 1999, • Η απόφαση για τη δημιουργία του ενιαίου Χώρου Ελευθερίας,
κατέστησε την εσωτερική ασφάλεια μια από τις κύριες Ασφάλειας και Δικαιοσύνης (ΧΕΑΔ). Επέβαλε να διευκρινιστούν σε
προτεραιότητες της ΕΕ, με την πλήρη και άμεση εφαρμογή πρώτη φάση οι εγγυήσεις που παρέχονταν για την προστασία των
της Συνθήκης του Άμστερνταμ, και κατάρτισε το
Πρόγραμμα του Tampere για την περίοδο από το 2000 έως θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών μέσα στην ΕΕ, σχετικές με
το 2004, με σκοπό την ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής εξάλειψη των κοινωνικών διακρίσεων, ισότητα των δύο φύλων,
πολιτικής για το άσυλο και τη μετανάστευση και τη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, θεωρήσεις, άσυλο,
δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης, με την
μετανάστευση και λοιπές πολιτικές που συνδέονται με την ελεύθερη
εξασφάλιση της αμοιβαίας αναγνώρισης των αστικών και
ποινικών νομοθεσιών και την ευκολότερη πρόσβαση των κυκλοφορία προσώπων, την αστυνομική και δικαστική συνεργασία σε
ευρωπαίων πολιτών στη δικαιοσύνη. ποινικές υποθέσεις, εντός της ενιαίας εσωτερικής αγοράς και τους
− Ακόμη, επιδιώχθηκε η ενίσχυση της ΕΕ στην καταπολέμηση όρους ενσωμάτωσης διατάξεων της Συμφωνίας Schengen.
της εγκληματικότητας μέσω της EUROPOL και της
δημιουργίας της EUROJUST, μιας οργάνωσης δικαστικών • Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή υπέβαλε προτάσεις, το Ευρωπαϊκό
για τον συντονισμό των ερευνών για το οργανωμένο Κοινοβούλιο ενέκρινε ψηφίσματα, και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της
έγκλημα και με την εναρμόνιση του ποινικού δικαίου των Βιέννης του Δεκεμβρίου 1998, κατάρτισε σχετικό σχέδιο δράσης που
κρατών-μελών.
− Τέλος, λήφθηκαν αποφάσεις για διαδικασίες κατάρτισης
απαριθμούσε τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν μέσα σε δύο έως
ενός Χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη πέντε έτη από την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ.
Δικαιώματα.

Ενσωμάτωση της Συμφωνίας του Schengen στο ευρωπαϊκό κεκτημένο
Χαρακτηριστική εικόνα • Η Συμφωνία του Schengen, στις 14 Ιουνίου 1985 δημιούργησε τη
κατάργησης των συνόρων
μεταξύ Ολλανδίας και
«Ζώνη Schengen» ελεύθερης διακίνησης προσώπων, για το Βέλγιο, τη
Βελγίου, στη συνοριακή Γαλλία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία.
γραμμή Putte. • Στις 19 Ιουνίου 1990, με τη Σύμβαση Εφαρμογής της Συμφωνίας του
Schengen, καθορίστηκε η εφαρμογή της κατάργησης των ελέγχων στα
Παρότι η Συμφωνία του Schengen ενσωματώθηκε μέσω της εσωτερικά σύνορα της ΕΕ, που τέθηκε σε ισχύ στις 26 Μαρτίου 1995.
Συνθήκης του Άμστερνταμ στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, η
Βρετανία και η Ιρλανδία, με ειδικό πρωτόκολλο που
• Η Συμφωνία του Schengen θέσπισε επίσης σειρά αναγκαίων μέτρων
προσαρτήθηκε, διατήρησαν τους συνοριακούς ελέγχους και ενίσχυσης των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, ανάληψης δράσεων
εξαιρέθηκαν από τις νέες κοινοτικές πολιτικές για θεωρήσεις, για καταπολέμηση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και δημιουργίας
άσυλο, μετανάστευση και άλλες πολιτικές που αφορούσαν «Συστήματος Πληροφοριών Schengen» (Schengen Information System,
στην ελεύθερη κυκλοφορία ατόμων. Επίσης, η ενταγμένη στη
Ζώνη Schengen Δανία, με ειδικό πρωτόκολλο εξαιρέθηκε από SIS), για ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών.
τη συμμετοχή στις κοινοτικές πολιτικές θεωρήσεων, ασύλου, • Η Ζώνη Schengen σταδιακά συμπεριέλαβε όλα τα μέχρι τότε κράτη-
μετανάστευσης και δικαστικής συνεργασίας σε αστικές μέλη της ΕΕ, μέχρι το 1996, με εξαίρεση τη Βρετανία και την Ιρλανδία.
υποθέσεις. Ωστόσο, η Συνθήκη του Άμστερνταμ ορίζει ότι η
Συμφωνία του Schengen αποτελεί κεκτημένο που πρέπει να
Επιπλέον η Ισλανδία και η Νορβηγία, υπέγραψαν ειδική συμφωνία
γίνει δεκτό στο σύνολό του από όλα τα υποψήφια προς συμμετοχής στη Συμφωνία του Schengen, με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.
ένταξη κράτη.


Ο πρόεδρος της Γαλλίας Jacques Chirac,
ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Tony Η συγκρότηση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ)
Blair και ο πρωθυπουργός της Γαλλίας • Μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στο
Lionel Jospin, στο Saint-Malo, το σκέλος της άμυνας του πεδίου της ΚΕΠΠΑ.
Δεκέμβριο του 1998.
• Το Συμβούλιο του ΝΑΤΟ, από τον Ιανουάριο 1994, αναγνώρισε τη
Με υπόμνημά του ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Tony Blair σημασία καθορισμού μιας ειδικής ευρωπαϊκής ταυτότητας στον τομέα
στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Portschach της Αυστρίας, του
της ασφάλειας και της άμυνας, ως ευρωπαϊκού πυλώνα στο πλαίσιο
Οκτωβρίου 1998, αναφέρθηκε στην ανάγκη αποτελεσματικής
αμυντικής συνεργασίας στην ΕΕ, χωρίς να αμφισβητήσει την του ΝΑΤΟ, για το ενδεχόμενο αντιμετώπισης κρίσεων στην Ευρώπη
κυρίαρχη θέση του NATO. Οι θέσεις αυτές καταγράφηκαν και κατά τις οποίες οι ΗΠΑ δεν θα επιθυμούσαν να παρέμβουν.
στην κοινή Δήλωση για την Ευρωπαϊκή Άμυνα του • Η διαδικασία αυτή άρχισε να υλοποιείται στο Συμβούλιο του ΝΑΤΟ στο
πρωθυπουργού της Βρετανίας Tony Blair και του προέδρου
της Γαλλίας Jacques Chirac, στη γαλλοβρετανική διάσκεψη
Βερολίνο, του Ιουνίου 1996, που δρομολογούσε τη διαμόρφωση της
κορυφής στο Saint-Malo, τον Δεκέμβριο 1998, με την οποία Ευρωπαϊκής Ταυτότητας Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΤΑΑ), με σύνδεσμο
τόνιζαν ότι η ΕΕ θα έπρεπε να διαθέτει δικές της στρατιωτικές μεταξύ NATO και ΕΕ την επαναδραστηριοποιηθείσα από το 1984 ΔΕΕ.
δυνάμεις για αντιμετώπιση διεθνών κρίσεων, όποτε το NATO
• Με τον τρόπο αυτό η ΔΕΕ θα αποτελούσε ουσιαστικό στρατιωτικά
δεν θα εμπλεκόταν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βιέννης του
Δεκεμβρίου 1998, επικρότησε την πρωτοβουλία για μία οργανισμό, ενώ αναγνωριζόταν παράλληλα η πρωτοκαθεδρία της
ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, στο πλαίσιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
ΔΕΕ και της ΕΕ. Ανάλογη ήταν και η στάση του NATO στην
Σύνοδο Κορυφής της Ουάσινγκτον, τον Απρίλιο 1999.

Η συγκρότηση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας
• Η αδυναμία της ΕΕ να επέμβει αποφασιστικά στα επεισόδια του
Κοσσυφοπεδίου, επέβαλε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας του
Ιουνίου 1999, να μεταφέρει λειτουργίες και αρμοδιότητες της ΔΕΕ στην
ΕΕ, αναθέτοντας την ευθύνη της συγκροτούμενης Ευρωπαϊκής
Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΕΠΑΑ) ως επιχειρησιακού βραχίονα
της ΚΕΠΠΑ, στο Συμβούλιο των Υπουργών, με σημαντικότερη
Javier Solana, Γ.Γ. Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
αρμόδιου για θέματα ΚΕΠΠΑ.
αρμοδιότητα τις αποστολές Petersberg.
• Ακόμη, όρισε ως Γενικό Γραμματέα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου –
Η πρώτη μεικτή συνεδρίαση υπουργών Εξωτερικών και θέση που θα τον αναδείκνυε και σε Ύπατο Εκπρόσωπο της ΚΕΠΠΑ –
Άμυνας σε Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων,
πραγματοποιήθηκε στις 15 Νοεμβρίου του 1999, ενώ στις 20 τον Javier Solana, τότε Γενικό Γραμματέα του NATO, από τις 18
Νοεμβρίου του 1999, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΚΕΠΠΑ Οκτωβρίου 1999 και πρότεινε τη συμμετοχή και των Υπουργών Άμυνας
ανέλαβε και καθήκοντα Γενικού Γραμματέα της ΔΕΕ. σε ορισμένες συνεδριάσεις του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων.
• Στο ίδιο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διαβιβάστηκε η γαλλογερμανική
πρόταση να τεθεί το Ευρωπαϊκό Στρατιωτικό Σώμα (Eurocorps) της ΔΕΕ
στη διάθεση της ΕΠΑΑ.



Ανησυχίες αυτονόμησης από το ΝΑΤΟ Η συγκρότηση Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας
− Οι εξελίξεις αυτές ανέδειξαν τάσεις απορρόφησης της ΔΕΕ • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Helsinki, του Δεκεμβρίου 1999, με τη
από την ΕΕ και προκάλεσαν ανησυχίες στους κόλπους του
NATO, για το ενδεχόμενο στρατιωτικής αυτονόμησης της
θέσπιση του Κατευθυντήριου Στόχου 2003 (Headline Goal 2003),
ΕΕ. Οι ανησυχίες είχαν ήδη εκφραστεί από τις ΗΠΑ, μετά το διαφάνηκαν τάσεις αυτονόμησης από το NATO, από:
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας, του Ιουνίου 1999, ως o την απόφαση για τη σύσταση Ευρωπαϊκής Δύναμης Ταχείας
φόβοι διάσπασης, διπλασιασμού και διάκρισης (γνωστοί Αντίδρασης (ΕΔΤΑ) της ΕΕ, που ανέφερε ότι «τα κράτη-μέλη,
ως 3 D’s: delinking, duplicating, discriminating).
− Έτσι, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria da Feira, συνεργαζόμενα εθελοντικά σε επιχειρήσεις υπό την ηγεσία της ΕΕ,
του Ιουνίου 2000, καθορίστηκαν σαφέστερα οι σχέσεις πρέπει να είναι σε θέση έως το 2003 να αναπτύσσουν εντός 60
μεταξύ ΕΠΑΑ της ΕΕ και του NATO στον τομέα διαχείρισης ημερών και να υποστηρίζουν για τουλάχιστον ένα έτος στρατιωτικές
κρίσεων, που θα διέπονταν από συνεργασία αλλά και
σεβασμό στην αυτονομία της ΕΕ.
δυνάμεις μέχρι και 50-60.000 ατόμων ικανών για όλο το φάσμα των
− Σημειωτέον ότι τα Eurocorps, που είχαν ξεκινήσει την αποστολών Petersberg»,
ενεργό παρουσία τους ως Ευρωπαϊκό Στρατιωτικό Σώμα το o τον καθορισμό θεσμικού πλαισίου για την ΕΠΑΑ, με τη συγκρότηση
1992, ανέλαβαν δράση στο Κοσσυφοπέδιο, με απόφαση οργάνων για τη λειτουργία της, όπως, της Επιτροπής Πολιτικής και
του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ, στις 28 Ιανουαρίου του 2000.
Από το Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 2000, περίπου 350 Ασφάλειας (ΕΠΑ), για τον πολιτικό έλεγχο, της Στρατιωτικής
στρατιώτες των Eurocorps σχημάτισαν τον πυρήνα της Επιτροπής για τη στρατιωτική διοίκηση, και του Στρατιωτικού
Δύναμης του Κοσσυφοπεδίου (KFOR) με έδρες την Πρίστινα Επιτελείου, για παροχή στρατιωτικής τεχνογνωσίας.
και τα Σκόπια.
Οι εξελίξεις μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου

Οι πρόεδροι των ΗΠΑ Bill Ο μετασχηματισμός της ΔΑΣΕ σε οργανισμό
Clinton και της Ρωσίας Boris
Yeltsin, κατά τη 4η ΔΑΣΕ στη
• Παρά το γεγονός ότι η ΔΑΣΕ συνέβαλε στην ύφεση μεταξύ των δύο
Βουδαπέστη, το Δεκέμβριο του συνασπισμών οι συναινετικές αποφάσεις της κατά τις περιοδικές
1994. διασκέψεις δεν ήταν δεσμευτικές.
• Έτσι, στην τέταρτη ΔΑΣΕ της Βουδαπέστης, του Δεκεμβρίου 1994
Η πέμπτη διάσκεψη κορυφής – και πρώτη του ΟΑΣΕ – αποφασίστηκε ο μετασχηματισμός της σε Οργανισμό για την
πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο 1996 στη Λισσαβόνα, Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), από την 1η
όπου εκδόθηκε η Διακήρυξη της Λισσαβόνας ως Κοινό και
Ολοκληρωμένο Πρότυπο για την Ασφάλεια της Ευρώπης κατά Ιανουαρίου του 1995, με θεσμικά του όργανα το Συμβούλιο Υπουργών
τον Εικοστό Πρώτο Αιώνα. των Εξωτερικών, την Κοινοβουλευτική Συνέλευση, τη Γραμματεία, το
Τον Νοέμβριο 1999, πραγματοποιήθηκε η έκτη διάσκεψη Κέντρο Πρόληψης Συγκρούσεων, καθώς και το Γραφείο Δημοκρατικών
κορυφής του ΟΑΣΕ στην Κωνσταντινούπολη, όπου εκδόθηκε η
Διακήρυξη της Κωνσταντινούπολης και υπογράφτηκε ο
Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Χάρτης για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια, ως δέσμευση των • Ο ΟΑΣΕ θα λειτουργούσε ως περιφερειακός οργανισμός διαφύλαξης
συμμετεχόντων σε μια ελεύθερη, δημοκρατική και ασφαλή της ασφάλειας, της ειρήνης, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων
συμβίωση ατόμων και κοινοτήτων των κρατών-μελών. δικαιωμάτων και της συνεργασίας στην Ευρώπη και η παρακολούθηση
Σήμερα ο ΟΑΣΕ με 57 κράτη-μέλη, χειρίζεται με την πρακτική
της προληπτικής διπλωματίας, τις κρίσεις και τις συγκρούσεις εφαρμογής του Συμφώνου για τη Σταθερότητα στην Ευρώπη, που
που διαφαίνονται στον ορίζοντα ή βρίσκονται σε εξέλιξη εγκρίθηκε στις 21 Μαρτίου 1995 στο Παρίσι ως πρωτοβουλία της ΕΕ.



Το «Μνημόνιο Primakov» Οι εξελίξεις στο ζήτημα της Υπερδνειστερίας
Τα δύο μέρη επιβεβαίωσαν την κατάπαυση του πυρός του • Από τις 21 Ιουλίου 1992, με την υπογραφή συμφωνίας κατάπαυσης
1992 και ζήτησαν από τη Ρωσία, την Ουκρανία και τον ΟΑΣΕ
του πυρός μεταξύ των αυτονομιστών της Υπερδνειστερίας και της
να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για διαμεσολάβηση.
Ωστόσο, οι διατάξεις του μνημονίου ερμηνεύθηκαν με Μολδαβίας, παγιώθηκε ένα καθεστώς της «παγωμένης διαμάχης».
διαφορετικό τρόπο από τις κυβερνήσεις της Μολδαβίας και • Ως μέρος της συμφωνίας, μια τριμερής Κοινή Επιτροπή Ελέγχου με
της Υπερδνειστερίας. εκπροσώπους από Ρωσία, Μολδαβία και Υπερδνειστερία, επέβλεπε
τις ρυθμίσεις ασφαλείας στην αποστρατικοποιημένη ζώνη, με είκοσι
τοποθεσίες στις δύο πλευρές του ποταμού Δνείστερου.
• Ο ΟΑΣΕ συνέβαλε ώστε, στις 8 Μαΐου 1997, να υπογραφεί από τον
πρόεδρο της Μολδαβίας Petru Lucinschi και τον πρόεδρο της
Υπερδνειστερία, Μνημόνιο σχετικό με τις αρχές της ομαλοποίησης των
σχέσεων μεταξύ της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και της
Υπερδνειστερίας, γνωστό και ως «Μνημόνιο Primakov», από το όνομα
του Ρώσου υπουργού των Εξωτερικών που συνέβαλε στην προσέγγιση
αυτή, Yevgeny Primakov.


Ο πόλεμος στο Κοσσυφοπέδιο
• Ήδη από τις αρχές του 1990 είχαν εκδηλωθεί ταραχές από τους
Αλβανούς στην περιοχή του Κοσσυφοπεδίου, τις οποίες κατέστειλε
βίαια η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας.
• Τον Ιούλιο 1992, διοργανώθηκε δημοψήφισμα στην περιοχή, με το
Πρόσφυγες Αλβανοί του Κοσσυφοπεδίου που οδεύουν προς
τα σύνορα με την ΠΓΔ της Μακεδονίας.
οποίο αυτοανακηρύχθηκε η Δημοκρατία του Κοσσυφοπεδίου με
πρόεδρο τον Ibrahim Rugova, χωρίς ωστόσο να αναγνωριστεί από
Μέχρι το καλοκαίρι του 1998, η ομάδα του μυστικού οποιοδήποτε άλλο κράτος.
Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου (UÇK), που • Την επόμενη τριετία, οι εντάσεις στην περιοχή συνεχίστηκαν, ενώ, το
ανέλαβε ένοπλη δράση. κατάφερε να ελέγχει
αποτελεσματικά τουλάχιστον το ένα τέταρτο της περιοχής, με
1995, κατά τη σύναψη της ειρηνευτικής Συμφωνίας του Dayton, που
συνέπεια ο στρατός της Γιουγκοσλαβίας και οι Σερβικές τερμάτισε τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το ζήτημα του
στρατιωτικές δυνάμεις να αναλάβουν δράση, εκτοπίζοντας Κοσσυφοπεδίου δεν αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης.
περισσότερο από 200.000 Αλβανούς από τις περιοχές • Το γεγονός αυτό υποβάθμισε τη αξιοπιστία του Rugova μεταξύ των
κατοικίας τους, χωρίς να παραβλέπονται και οι ακρότητες των
ανταρτών του UÇK, σε βάρος της μειονότητας των Σέρβων του Αλβανών κατοίκων του Κοσσυφοπεδίου και ευνόησε την εμφάνιση
Κοσσυφοπεδίου. του μυστικού Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου (UÇK),
που ανέλαβε ένοπλη δράση.



Οι συνέπειες και η κατάληξη Ο πόλεμος στο Κοσσυφοπέδιο
‒ Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων περίπου ένα • Μετά από ψήφισμα του ΟΗΕ για κατάπαυση του πυρός και απειλές
εκατομμύριο Αλβανοί εγκατέλειψαν τις εστίες τους, ενώ
υπήρξαν χιλιάδες νεκροί και αγνοούμενοι. του NATO για αεροπορικές επιθέσεις, ο πρόεδρος της Σερβίας
‒ Στις 10 Ιουνίου 1999, με απόφαση του Συμβουλίου Milošević δέχθηκε να αποσύρει μέρος των στρατευμάτων του.
Ασφαλείας του ΟΗΕ το Κοσσυφοπέδιο τέθηκε κάτω από • Ωστόσο, οι μάχες επαναλήφθηκαν το Δεκέμβριο 1998. Η σφαγή
μία προσωρινή διοίκηση του ΟΗΕ, την UNMIK, ενώ την
ασφάλεια της περιοχής ανέλαβε η Δύναμη του
Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου στο Racak, τον Ιανουάριο 1999,
Κοσσυφοπεδίου (KFOR), μία ειδική στρατιωτική δύναμη έστρεψε και πάλι την προσοχή της διεθνούς κοινότητας στην περιοχή.
του ΝΑΤΟ. • Τα εμπόλεμα μέρη κλήθηκαν στο Rambouillet της Γαλλίας για
‒ Από τον Μάιο 1999 ξεκίνησε και η δίωξη για εγκλήματα διαπραγματεύσεις, το Μάρτιο 1999, όμως, οι Σέρβοι απέρριψαν την
που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στο
Κοσσυφοπέδιο από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο σε προτεινόμενη συμφωνία.
βάρος Σέρβων και Γιουγκοσλάβων πολιτικών και • Από τις 24 Μαρτίου το ΝΑΤΟ ξεκίνησε αεροπορικές επιθέσεις εναντίον
στρατιωτικών, ανάμεσά τους και ο Milošević, καθώς και της Γιουγκοσλαβίας. Αυτή η στρατιωτική δράση δεν είχε εγκριθεί από
Αλβανοί αντάρτες του UÇK, πολλοί από τους οποίους
καταδικάστηκαν, ενώ ο ίδιος ο Milošević πέθανε το 2006
το Συμβούλιο Ασφαλείας. Το NATO υποστήριξε ότι αποσκοπούσε στην
πριν προλάβει να ακούσει την ετυμηγορία της δίκης. εξασφάλιση ανθρωπιστικής βοήθειας, οπότε δεν απαιτείτο έγκριση.
• Ο Milošević τελικά αναγκάσθηκε τον Ιούνιο 1999 να αποσύρει τα
στρατεύματά του από το Κοσσυφοπέδιο.


Ίδρυση οργανισμών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της ΚΑΚ
• Στις 15 Μαΐου 1992 υπογράφηκε στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν
μία Συνθήκη Συλλογικής Ασφάλειας (ΣΣΑ), με έδρα τη Μόσχα, από
Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ουζμπεκιστάν, Ρωσία και Τατζικιστάν.
Ακολούθησαν Αζερμπαϊτζάν στις 24 Σεπτεμβρίου 1993, Γεωργία στις 9
Έμβλημα του Οργανισμού Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας Δεκεμβρίου 1993 και Λευκορωσία στις 31 Δεκεμβρίου 1993.
‒ Στις 4 Φεβρουαρίου 2009, επιτεύχθηκε συμφωνία • Τέθηκε σε ισχύ στις 20 Απριλίου 1994, για χρονική περίοδο πέντε
σύστασης Συλλογικής Δύναμης Ταχείας Επέμβασης, χωρίς ετών, για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και του οργανωμένου
τη συμμετοχή Λευκορωσίας και Ουζμπεκιστάν. Ωστόσο η
εγκλήματος. Όμως το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία και το Ουζμπεκιστάν
Λευκορωσία αποδέχθηκε τη συμμετοχή της τον επόμενο
Οκτώβριο. δεν ανανέωσαν τη συμμετοχή τους μετά τη λήξη της πενταετίας.
‒ Η Συλλογική Δύναμη Ταχείας Επέμβασης προοριζόταν για • Στις 7 Οκτωβρίου 2002, οι πρόεδροι Αρμενίας, Καζακστάν, Κιργιστάν,
την απόκρουση κάθε στρατιωτικής επιθετικότητας, την Λευκορωσίας, Ρωσίας και Τατζικιστάν υπέγραψαν στην Τασκένδη το
καταπολέμηση της τρομοκρατίας, της διεθνούς
εγκληματικότητας και της διακίνησης ναρκωτικών, και την Χάρτη του Οργανισμού Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), ως
αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών. Ωστόσο, κατά τις μετεξέλιξη της ΣΣΑ. Το Ουζμπεκιστάν, ενδίδοντας σε πιέσεις της
εθνοτικές συγκρούσεις του Ιουνίου 2010 μεταξύ Ουζμπέκων Ρωσίας, επανασυνδέθηκε με τον ΟΣΣΑ στις 23 Ιουνίου 2006, με
και Κιργισίων στο νότιο Κιργιστάν ο ΟΣΣΑ δεν παρέμβηκε,
προοπτική εγκατάλειψής του το 2012, γεγονός που έπραξε.
θεωρώντας το ζήτημα «εσωτερική υπόθεση» της ΚΑΚ.


Ο ρόλος της GUAM Ίδρυση οργανισμών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της ΚΑΚ
Με δεδομένη την πρωτοκαθεδρία της Ρωσίας στην ΚΑΚ, η • Μία άτυπη πολιτική συνεργασία σε πολλούς τομείς ανάμεσα σε
Οργάνωση GUAM για τη Δημοκρατία και την Οικονομική
Ανάπτυξη μερικές φορές θεωρείται ως τρόπος αντιμετώπισης Γεωργία, Ουκρανία, Αζερμπαϊτζάν και Μολδαβία, ξεκίνησε με το
της ρωσικής επιρροής στην περιοχή, παρότι η GUAM έχει συμβουλευτικό φόρουμ GUAM, από τα λατινικά αρχικά των τεσσάρων
επανειλημμένα απορρίψει αυτούς τους ισχυρισμούς και κρατών, στις 10 Οκτωβρίου 1997, στο Στρασβούργο.
δηλώνει την θέλησή της να αναπτύξει στενές σχέσεις με τη
Ρωσία.
• Το 1999, η οργάνωση μετονομάστηκε σε GUUAM, λόγω της
συμμετοχής και του Ουζμπεκιστάν. Στη σύνοδο κορυφής των πέντε
κρατών στη Γιάλτα, στις 6 και 7 Ιουνίου 2001, υπογράφηκε το
καταστατικό της οργάνωσης.
• Ωστόσο, το 2002, το Ουζμπεκιστάν ανακοίνωσε την πρόθεσή του να
αποχωρήσει από την οργάνωση, κάτι που τελικά έπραξε στις 24 Μαΐου
2005, λίγο μετά από μία αιματηρή καταστολή διαδήλωσης από τις
δυνάμεις ασφαλείας της χώρας στην πόλη Andijan.
• Στη σύνοδο κορυφής του Κιέβου, στις 23 Μαΐου 2006, ανακοινώθηκε η
μετονομασία της οργάνωσης σε Οργάνωση GUAM για τη Δημοκρατία
και την Οικονομική Ανάπτυξη με έδρα την ουκρανική πρωτεύουσα.


Ο σκοπός της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της ΚΑΚ Ίδρυση οργανισμών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της ΚΑΚ
Η συμφωνία προέβλεπε την εξάλειψη των δασμών για • Aπό τις 15 Απριλίου 1994, τα κράτη-μέλη της ΚΑΚ εκτός του
ορισμένα εμπορεύματα, καθώς και ορισμένες εξαιρέσεις που
θα καταργούντο σταδιακά. Ωστόσο, πρόβλημα στην Τουρκμενιστάν, συμφώνησαν αρχικά στη Μόσχα να δημιουργήσουν
υλοποίηση της συμφωνίας είναι η διαφθορά και η μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών.
γραφειοκρατία που υφίστατο σε χώρες της ΚΑΚ. • Η τελική συμφωνία επετεύχθη το 2009, για τη σύναψη μίας
Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της ΚΑΚ (ΣΕΣΚΑΚ) από το 2011.
• Η συμφωνία υπογράφηκε στην Αγία Πετρούπολη, στις 18 Οκτωβρίου
2011, από επτά από τα κράτη-μέλη της ΚΑΚ, Αρμενία, Καζακστάν,
Κιργιζστάν, Λευκορωσία, Μολδαβία, Ρωσία και Τατζικιστάν, καθώς και
από Ουκρανία, που δεν έχει επικυρώσει τον Καταστατικό Χάρτη της
ΚΑΚ.
• Δεν υπογράφηκε από τα επίσημα κράτη-μέλη της ΚΑΚ, Αζερμπαϊτζάν
και Ουζμπεκιστάν, καθώς και από το Τουρκμενιστάν που δεν έχει
επικυρώσει τον Καταστατικό Χάρτη της ΚΑΚ.



Ο τερματισμός της λειτουργίας της ΣΕΣΒ Ίδρυση οργανισμών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος εκτός ΚΑΚ
Με την ένταξη των τριών βαλτικών κρατών στην ΕΕ, την 1η • Η Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών της Βαλτικής (ΣΕΣΒ) ήταν μια
Μαΐου 2004, η ΣΕΣΒ έπαψε να υφίσταται.
συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ Εσθονίας, Λετονίας και
Λιθουανίας, που δημιουργήθηκε με σκοπό να βοηθήσει στην
προετοιμασία των κρατών αυτών για τους ένταξη στην ΕΕ.
• Υπογράφηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1993 και τέθηκε σε ισχύ την 1η
Απριλίου 1994, ως μία πρώτη μορφή τελωνειακής ένωσης, η οποία
δεν επεκτεινόταν όμως στα αγροτικά προϊόντα, τα τρόφιμα και τα
προϊόντα αλιείας.
• Στην κατάρτιση της συμφωνίας συνέβαλε η ίδια η ΕΕ, έτσι ώστε τα
κράτη αυτά να αποκτήσουν πρόσβαση στις ευρωπαϊκές αγορές.
• Από την 1η Ιανουαρίου 1997 η συμφωνία επεκτάθηκε ώστε να
καλύψει και το εμπόριο των αγροτικών προϊόντων, των τροφίμων και
των προϊόντων αλιείας.


Η νέα ΚΕΣΕΣ 2006 Ίδρυση οργανισμών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος εκτός ΚΑΚ
‒ Στις 19 Δεκεμβρίου 2006, υπογράφηκε η νέα ΚΕΣΕΣ 2006 με • Στις 21 Δεκεμβρίου 1992 στην Κρακοβία, υπογράφηκε από τα κράτη
νέα κράτη-μέλη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, που τέθηκε
σε ισχύ το 2007, στις 26 Ιουλίου για την Αλβανία, το του Ομίλου Visegrad η Κεντρική Ευρωπαϊκή Συμφωνία Ελευθέρων
Κοσσυφοπέδιο, την ΠΓΔ της Μακεδονίας, τη Μολδαβία και Συναλλαγών (ΚΕΣΕΣ), η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Μαρτίου 1993.
το Μαυροβούνιο, στις 22 Αυγούστου για την Κροατία, στις • Η ΚΕΣΕΣ θα προετοίμαζε παράλληλα τα κράτη-μέλη της για την πλήρη
24 Οκτωβρίου για τη Σερβία, και στις 22 Νοεμβρίου για τη
Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
ένταξη τους στην ΕΕ, με τη σταδιακή εφαρμογή κοινοβουλευτικών
‒ Η Κροατία εγκατέλειψε την ΚΕΣΕΣ 2006 την 1 Ιουλίου του
η πολιτικών συστημάτων και κανόνων της ελεύθερης αγοράς.
2013, όταν προσχώρησε στην ΕΕ. • Αυτή η ζώνη ελευθέρων συναλλαγών σταδιακά επεκτάθηκε για να
‒ Σημειωτέον ότι, το Κοσσυφοπέδιο που εντάχθηκε στην συμπεριλάβει και χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Σλοβενία
ΚΕΣΕΣ το 2007, εκπροσωπήθηκε από την UNMIK, η οποία
συνέχισε να το εκπροσωπεί ακόμη και μετά τη δήλωση προσχώρησε το 1996, η Ρουμανία το 1997, η Βουλγαρία το 1998 και η
ανεξαρτησίας του στις 17 Φεβρουαρίου 2008. Κροατία το 2003.
• Μετά την προσχώρησή τους στην ΕΕ την 1η Μαΐου 2004, τα τέσσερα
κράτη-μέλη του Ομίλου, δηλαδή, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία
και η Τσεχία μαζί με τη Σλοβενία, αποχώρησαν από την ΚΕΣΕΣ.
• Η Βουλγαρία και η Ρουμανία εγκατέλειψαν την ΚΕΣΕΣ την 1η
Ιανουαρίου 2007, όταν προσχώρησαν και αυτές στην ΕΕ.
• .
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
Α Π Ο Τ Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗς ΝΙΚΑΙΑς Ε Ω ς Τ Η Ν
Π Ε Μ Π ΤΗ Κ Α Ι Τ Η Ν Ε Κ Τ Η Δ Ι Ε ΎΡ ΥΝΣΗ ( 1999-
2007)

9. Από τη Συνθήκη της Νίκαιας έως την πέμπτη και την έκτη διεύρυνση (1999-2007)
Η Συνθήκη της Νίκαιας

• Η ανατολή του 21ου αιώνα, έφερε στο προσκήνιο την πρόκληση της
επερχόμενης μεγάλης διεύρυνσης και την ανάγκη επίλυσης θεσμικών
ζητημάτων που δεν είχαν επιλυθεί με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας, του Ιουνίου 1999,
επιβεβαίωσε την ανάγκη σύγκλησης Διακυβερνητικής Διάσκεψης.
• Οι προπαρασκευαστικές εργασίες της Διακυβερνητικής Διάσκεψης
Ο Πρόεδρος της Ο Jean-Luc Dehaene, άρχισαν τον Οκτώβριο 1999 με τη δημοσίευση έκθεσης με τις
Επιτροπής Romano πρώην πρωθυπουργός απαιτούμενες θεσμικές αλλαγές λόγω διεύρυνσης, που είχε συντάξει,
Prodi. του Λουξεμβούργου.
κατόπιν αιτήματος του Προέδρου της Επιτροπής Romano Prodi, ομάδα
εμπειρογνωμόνων υπό την προεδρία του Jean-Luc Dehaene.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Helsinki, του Δεκεμβρίου 1999,
κατέγραψε τα θέματα που θα εξέταζε η Διακυβερνητική Διάσκεψη, τα
οποία ήταν κυρίως το μέγεθος και η σύνθεση της Επιτροπής, η
στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο, η επέκταση του συστήματος
λήψης αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία.



Η επιτευχθείσα πρόοδος κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Η Διακυβερνητική Διάσκεψη
Santa Maria da Feira
• Η Διακυβερνητική Διάσκεψη ξεκίνησε στις Βρυξέλλες στις 14
Συγκεκριμένα, κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria
da Feira, του Ιουνίου 2000: Φεβρουαρίου 2000.
− Τα μεγάλα κράτη-μέλη δέχθηκαν να συμμετέχουν στην • Κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria da Feira, του Ιουνίου
Επιτροπή με ένα μόνο Επίτροπο αντί των δύο, ώστε να 2000, προστέθηκε και το θέμα των ενισχυμένων συνεργασιών.
μπορούν να συμμετέχουν και τα μικρότερα κράτη-μέλη με
έναν Επίτροπο για λόγους γοήτρου, χωρίς να αλλοιωθεί • Στο άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Biarritz του Οκτωβρίου 2000,
σημαντικά ο απαιτούμενος ευέλικτος χαρακτήρας της σημειώθηκε σημαντική πρόοδος.
Επιτροπής. • Τελικά, οι διαπραγματεύσεις διάρκειας έντεκα μηνών για τα
− Ακόμη, καθορίστηκε ο αριθμός των κρατών-μελών που θα
«υπόλοιπα του Άμστερνταμ» ολοκληρώθηκαν με την κατάρτιση της
μπορούσαν να προβούν σε ενισχυμένες συνεργασίες, που
θεσπίστηκαν με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, χωρίς αυτά Συνθήκης της Νίκαιας, η οποία οριστικοποιήθηκε σε πολιτικό επίπεδο
να αποτελούν αριθμητικά την πλειοψηφία των κρατών- κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Νίκαιας, του
μελών, όπως προβλεπόταν αρχικά. Δεκεμβρίου 2000, μετά από μαραθώνιες συνεδριάσεις των μελών του.


Με τη Συνθήκη της Νίκαιας, ρυθμίστηκαν οι προϋποθέσεις
Η υπογραφή της Συνθήκης της Νίκαιας και η κύρωσή της
μετάβασης σε ενισχυμένες συνεργασίες, που θεσπίστηκαν με
τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Για μία ενισχυμένη συνεργασία • Η Συνθήκη της Νίκαιας άφησε ημιτελή τη θεσμική μεταρρύθμιση,
απαιτείτο πλέον η συμμετοχή τουλάχιστον οκτώ κρατών- κάνοντας το μηχανισμό λήψης αποφάσεων περισσότερο πολύπλοκο
μελών και θα ήταν ανοικτή και για όποιο άλλο κράτος-μέλος και ανατρέποντας τις ισορροπίες σε βάρος των μικρών και μεσαίων
θα επιθυμούσε να προσχωρήσει σ’ αυτήν μελλοντικά. Η
ενισχυμένη συνεργασία στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα της χωρών. Η Βρετανία κατόρθωσε να διατηρήσει το δικαίωμα
Κοινότητας θα μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο σε τομείς αρνησικυρίας για θέματα που θεωρούντο ζωτικής σημασίας και να
στους οποίους η Κοινότητα δεν έχει αποκλειστική διατηρήσει το διακυβερνητικό χαρακτήρα της ΚΕΠΠΑ. Η Γερμανία δεν
αρμοδιότητα, καθώς και σε θέματα που υπόκεινται στη
εξασφάλισε την αύξηση της βαρύτητας των ψήφων της στο Συμβούλιο
διαδικασία συναπόφασης μεταξύ του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου των Υπουργών. Επιπλέον, των Υπουργών βάσει του πληθυσμού της, αλλά υπήρξε το μόνο κράτος
το πεδίο εφαρμογής της ενισχυμένης συνεργασίας χωρίς μείωση του αριθμού των βουλευτών της στο Ευρωπαϊκό
διευρύνθηκε για να συμπεριλάβει την ΚΕΠΠΑ του δεύτερου Κοινοβούλιο μετά τη μελλοντική διεύρυνση. Η Γαλλία, αν και
πυλώνα της ΕΕ, αλλά με τους περιορισμούς που ζήτησαν η
Βρετανία, η Ιρλανδία και η Σουηδία, δηλαδή, να εφαρμόζεται διατήρησε την επίσημη ισοτιμία με τη Γερμανία στις ψηφοφορίες του
σε κοινές δράσεις που θα έχουν συμφωνηθεί ομόφωνα από Συμβουλίου των Υπουργών, άρχισε να δείχνει σημάδια
το Συμβούλιο τω Υπουργών, όχι όμως σε θέματα που αποδυνάμωσης, με δεδομένο ότι ήταν η πρώτη φορά που η
απαιτούσαν στρατιωτικές ή αμυντικές δραστηριότητες.
Ακόμη, θα μπορούσε να υπάρξει ενισχυμένη συνεργασία
γαλλογερμανική συνεργασία δεν είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην
στους τομείς δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων του προώθηση του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
τρίτου πυλώνα της ΕΕ.


Η υπογραφή της Συνθήκης της Νίκαιας και η κύρωσή της
• Παρά την εκδηλωθείσα ικανοποίηση από τη γαλλική κυβέρνηση για
την επίτευξη της συμφωνίας και τη διευκόλυνση των διαδικασιών
ένταξης των νέων κρατών-μελών, ο πρόεδρος της χώρας Jacques
Chirac, επικρίθηκε έντονα από τους εκπροσώπους των κομμάτων του
Η υπογραφή της Συνθήκης της Νίκαιας στις 26 Φεβρουαρίου
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 12 Δεκεμβρίου του 2000, κατά την
2001 στη Νίκαια. παρουσίαση της νέας συνθήκης, ενώ έκδηλη ήταν και η δυσαρέσκεια
του προέδρου της Επιτροπής Romano Prodi. Οι λόγοι της
Η διαδικασία επικύρωσης ξεκίνησε άσχημα στην Ιρλανδία,
αφού με δημοψήφισμα της 8ης Ιουνίου 2001, οι πολίτες της
δυσαρέσκειας οφείλονταν στη μη ένταξη του Χάρτη των Θεμελιωδών
Ιρλανδίας απέρριψαν τη συνθήκη με ποσοστό 53,9%. Ωστόσο, Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως αναπόσπαστου τμήματος
τα υπόλοιπα κράτη-μέλη επικύρωσαν τη συνθήκη χωρίς της συνθήκης, στους περιορισμούς που τίθεντο για την επέκταση της
προβλήματα. Η ιρλανδική κυβέρνηση ανέλαβε εκστρατεία διαδικασίας συναπόφασης μεταξύ Συμβουλίου των Υπουργών και του
ενημέρωσης των πολιτών της, ενώ η δήλωση του Ευρωπαϊκού
Συμβουλίου της Σεβίλλης του Ιουνίου 2002, με την οποία Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και στη μη τήρηση του ανώτατου
εγγυάτο την ουδετερότητα της Ιρλανδίας κατά την άσκηση της ορίου των 700 βουλευτών για τη μελλοντική διευρυμένη ΕΕ.
ΚΕΠΠΑ, συνέβαλε στην ανατροπή του αποτελέσματος στο• Η Συνθήκη της Νίκαιας υπογράφηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2001 , ενώ
δεύτερο δημοψήφισμα, της 19ης Οκτωβρίου 2002, με το οποίο
επικυρώθηκε η συνθήκη με ποσοστό 62,9%.
απαιτήθηκαν δύο δημοψηφίσματα στην Ιρλανδία για επικύρωσή της.


Ο αριθμός των βουλευτών του Ευρωκοινοβουλίου Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις
Η λύση που υιοθετήθηκε έλαβε περισσότερο υπόψη τον • Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενισχύθηκε σε κάποιο βαθμό,
πληθυσμό των κρατών-μελών, με μία αποδυνάμωση της
αναλογικότητας σε βάρος των μεγάλων κρατών-μελών και
αφού η διαδικασία συναπόφασης επεκτάθηκε για να καλύψει νέα
προς όφελος των μεσαίων και μικρών. Έτσι, στο Ευρωπαϊκό ζητήματα που έπρεπε να εγκριθούν από το Συμβούλιο των Υπουργών
Κοινοβούλιο οι «Δεκαπέντε» θα είχαν 626 εδρών, ενώ με την με ειδική πλειοψηφία και αφορούσαν σε μια σειρά από σημαντικούς
εισδοχή των νέων δώδεκα κρατών-μελών, ο αριθμός αυτός τομείς όπως η βιομηχανία, η μετανάστευση, η δικαστική συνεργασία
θα έφθανε τις 732.
σε αστικές υποθέσεις κ.ά.. Ακόμη, τροποποιήθηκε ο αριθμός των
βουλευτών που θα εκλέγονταν από τα τωρινά και μελλοντικά κράτη-
μέλη.



Η απόφαση για τον αριθμό των Επιτρόπων Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις
Η απόφαση αυτή λήφθηκε αφού τα κράτη-μέλη που είχαν • Λόγω της αναμενόμενης διεύρυνσης, από την 1η Ιανουαρίου 2005, η
δύο Επιτρόπους, δηλαδή η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία, η
Ισπανία και η Ιταλία εγκατέλειψαν αυτό το δικαίωμά τους
Επιτροπή θα απαρτιζόταν από έναν Επίτροπο από κάθε κράτος-μέλος,
προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των μελών της Επιτροπής, μέχρι την είσοδο και του 27ου μέλους, οπότε, κατά την έναρξη της
ώστε να γίνει λειτουργική, εν όψει της ένταξης νέων κρατών- θητείας της πρώτης Επιτροπής μετά την είσοδο και του τελευταίου
μελών που θα επεδίωκαν να εκπροσωπηθούν στην Επιτροπή κράτους-μέλους, ο αριθμός των Επιτρόπων θα οριζόταν ομόφωνα από
με έναν Επίτροπο για λόγους γοήτρου, παρότι ο ρόλος των
Επιτρόπων δεν ήταν να εκπροσωπούν τα κράτη-μέλη αλλά να το Συμβούλιο των Υπουργών.
ενεργούν ανεξάρτητα και προς το γενικό ευρωπαϊκό • Ο Πρόεδρος της Επιτροπής θα οριζόταν από το Συμβούλιο των
συμφέρον. Έτσι, το θέμα του υπερβολικά μεγάλου αριθμού Υπουργών με ειδική πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία, και θα επέλεγε
των μελών της Επιτροπής δεν επιλύθηκε στη Νίκαια.
τους Επιτρόπους σε συνεργασία με το Συμβούλιο των Υπουργών. Τα
μέλη της Επιτροπής, θα έπρεπε στη συνέχεια να εγκριθούν από το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η εξουσία του Προέδρου ενισχύθηκε, αφού
θα μπορούσε να κατανέμει τα χαρτοφυλάκια και τις αρμοδιότητες των
Επιτρόπων κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Με την έγκριση των
Επιτρόπων, θα μπορούσε να διορίζει τους αντιπροέδρους.


Οι ζυμώσεις για τη λήψη των αποφάσεων Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις
− Τα μεγάλα κράτη-μέλη επιθυμούσαν η νέα κατανομή των
• Στο Συμβούλιο των Υπουργών αυξήθηκαν οι περιπτώσεις εφαρμογής
ψήφων να αποκαταστήσει την σε βάρος τους ισορροπία
που θα προκαλούσε η είσοδος των νέων κρατών-μελών της ειδικής πλειοψηφίας, ακόμη και στο χώρο της ΔΕΥ, χωρίς αυτή να
στην ΕΕ, με δεδομένο ότι θα εξακολουθούσαν να εφαρμόζεται σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής και φορολογίας
αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (απαίτηση Βρετανίας), εμπορικής πολιτικής (απαίτηση Γαλλίας),
και της παραγωγής της ΕΕ. Επιπλέον, η Βρετανία, η Γαλλία,
η Γερμανία, η Ισπανία και η Ιταλία είχαν παραιτηθεί από το
μετανάστευσης, θεωρήσεων, ασύλου και περιβάλλοντος (απαίτηση
δικαίωμά για συμμετοχή με δύο Επιτρόπους στην Γερμανίας) και διαρθρωτικής πολιτικής (απαίτηση Ισπανίας).
Επιτροπή, επιζητώντας όμως αύξηση των ψήφων τους στο • Για τη διατήρηση των ισορροπιών υιοθετήθηκε η αρχή της «τριπλής
Συμβούλιο Υπουργών.
πλειοψηφίας», κρατών-μελών, ψήφων και πληθυσμών. Για να ληφθεί
− Η πρόταση της Επιτροπής για τη λήψη των αποφάσεων με
ειδική πλειοψηφία λαμβάνοντας υπόψη τόσο την μία απόφαση με ειδική πλειοψηφία, θα πρέπει να υποστηρίζεται από:
αριθμητική πλειοψηφία των ψήφων των κρατών-μελών α) την πλειοψηφία κρατών – μελών, εφόσον πρόκειται για πρόταση
όσο και την εκπροσώπηση μέσω των κρατών-μελών της της Επιτροπής, διαφορετικά τουλάχιστον από τα δύο τρίτα των
πλειοψηφίας του συνολικού πληθυσμού, λειτουργούσε
προς όφελος της Γερμανίας, αφήνοντας πίσω τη Γαλλία
κρατών-μελών, β) συγκεκριμένο αριθμό ψήφων ο οποίος θα φθάνει
που παραδοσιακά αποτελούσε ισοδύναμο εταίρο στις τις 258 ψήφους επί συνόλου 345 της τελικής διεύρυνσης και γ) «ρήτρα
διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η ισορροπία δημογραφικού ελέγχου», σύμφωνα με την οποία, τα πλειοψηφούντα
αυτή είχε διαταραχτεί μετά την επανένωση της Γερμανίας
κράτη-μέλη πρέπει να εκπροσωπούν το 62% του πληθυσμού της ΕΕ.
και την αύξηση του αριθμού των βουλευτών της στους 99.


Τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις
Ενόψει της αύξησης του αριθμού των δικαστών λόγω της • Το Δικαστήριο σύμφωνα με τη Συνθήκη της Νίκαιας, θα απαρτίζεται
διεύρυνσης, και προκειμένου να διατηρηθεί η
αποτελεσματικότητα της δικαιοδοσίας και η συνοχή της
από ισάριθμους με τα κράτη-μέλη δικαστές. Οι γενικοί εισαγγελείς θα
νομολογίας του, το Δικαστήριο θα μπορούσε να συνέρχεται παραμείνουν οκτώ αλλά το Συμβούλιο των Υπουργών μπορεί να
ως «τμήμα μείζονος συνθέσεως» με έντεκα δικαστές που θα αυξάνει τον αριθμό αυτό, αποφασίζοντας με ομοφωνία.
εκδικάζει, κατά κανόνα, υποθέσεις που έχουν ήδη εξεταστεί • Επίσης, το Πρωτοδικείο θα περιλαμβάνει έναν τουλάχιστον δικαστή
από την ολομέλεια.
ανά κράτος-μέλος.
• Το Δικαστήριο παραμένει αρμόδιο επί των λοιπών θεμάτων κοινοτικής
έννομης τάξης και ασκεί αυτό το καθήκον μέσω της διαδικασίας
προδικαστικών θεμάτων τα οποία τίθενται από τα δικαστήρια των
κρατών-μελών. Ωστόσο, θα μπορεί να αναθέτει στο Πρωτοδικείο
προδικαστική αρμοδιότητα σε συγκεκριμένους τομείς.
• Το Πρωτοδικείο θα είναι αρμόδιο για υποθέσεις του κοινού δικαίου σε
πρώτο βαθμό.
• Τέλος η συνθήκη όρισε ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο θα αποτελείται από
έναν εκπρόσωπο από κάθε κράτος-μέλος.


Προσπάθεια αυτονόμησης της εξωτερικής πολιτικής Αλλαγές στην ΚΕΠΠΑ
Ο τερματισμός των σχέσεων ΕΕ και ΔΕΕ με τη Συνθήκη της • Η Συνθήκη της Νίκαιας τερμάτισε τη σχέση με τη ΔΕΕ, που είχε
Νίκαιας, η ενσωμάτωση της ΕΠΑΑ στην ΚΕΠΠΑ και η
εξουσιοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στην ΕΠΑ,
ξεκινήσει η Συνθήκη του Άμστερνταμ.
έστω και σε προσωρινή βάση, της δυνατότητας να λαμβάνει • Η ΚΕΠΠΑ ενσωμάτωσε πλήρως την ΕΠΑΑ, καταργώντας την Πολιτική
κρίσιμες αποφάσεις για την ασφάλεια της ΕΕ, αποτελούν Επιτροπή, τις αρμοδιότητες της οποίας θα είχε πλέον η ΕΠΑ, ενώ έθεσε
ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία μίας προσπάθειας για μία σε μόνιμη βάση τα άλλα δύο όργανα που θα ήταν απαραίτητα για την
περισσότερο αυτόνομη και αποτελεσματική εξωτερική
πολιτική της ΕΕ. άσκηση μίας κοινής πολιτικής ασφάλειας, δηλαδή την Ευρωπαϊκή
Στρατιωτική Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Στρατιωτικό Επιτελείο.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε να εξουσιοδοτήσει την ΕΠΑ να
διαχειριστεί μία κρίση, για το χρονικό διάστημα που θα διαρκεί αυτή,
λαμβάνοντας τις αναγκαίες πολιτικές και στρατιωτικές αποφάσεις.
• Ακόμη, επέκτεινε τη δυνατότητα εφαρμογής της «ενισχυμένης
συνεργασίας» στο πεδίο της ΚΕΠΠΑ, με την προϋπόθεση ότι δεν θα
αφορά σε θέματα που έχουν σχέση με στρατιωτικές επιχειρήσεις και
άμυνα, αλλά μόνο στην εφαρμογή κοινής δράσης ή προβολή κοινής
θέσης.


Αναφορές και συζητήσεις για το μέλλον της Ευρώπης

Απόψεις για το μέλλον της Ευρώπης
• Η Συνθήκη της Νίκαιας δεν αντιμετώπισε ουσιαστικά ζητήματα για το
μέλλον της ΕΕ. Κατέστη ως εκ τούτου απαραίτητη η προσθήκη στην
τελική πράξη μίας «Δήλωσης για το μέλλον της Ευρώπης».
• Με ομιλία του ο Γερμανός Υπουργός των Εξωτερικών Joschka Fischer,
ως ιδιώτης, στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, στις 12 Μαΐου
Ο καγκελάριος της Γερμανίας Gerhard Schröder με τον 2000, με τίτλο Από τη Συμπολιτεία στην Ομοσπονδία – σκέψεις για την
υπουργό των Εξωτερικών της Γερμανίας Joschka Fischer. τελείωση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θεωρούσε αναγκαίο το
εγχείρημα της μετάβασης από την Ένωση κρατών σε μία Ομοσπονδία.
• Παρόμοιες απόψεις εκφράστηκαν και από τον καγκελάριο της
Γερμανίας Gerhard Schröder, στις 30 Απριλίου 2001, για τη μετατροπή
της Επιτροπής σε κεντρική ευρωπαϊκή κυβέρνηση, την ενίσχυση του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που θα λειτουργούσε ως «κάτω βουλή»
και θα ασκούσε πλήρη έλεγχο στον προϋπολογισμό της Ένωσης και το
μετασχηματισμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε «άνω βουλή» των


Απόψεις για το μέλλον της Ευρώπης
• Ιδιαίτερης σημασίας υπήρξαν οι θέσεις του πρωθυπουργού της
Γαλλίας Lionel Jospin, όπως διατυπώθηκαν σε ομιλία του στο Παρίσι,
στις 28 Μαΐου 2001, με θέμα Το Μέλλον της διευρυμένης Ευρώπης, οι
οποίες παρότι ήταν πιο συντηρητικές, περιείχαν αξιόλογα στοιχεία για
μία ομοσπονδική προοπτική.
• Ακόμη, ο πρωθυπουργός του Βελγίου Guy Verhofstadt, σε ομιλία του
Ο Lionel Jospin Ο Guy Verhofstadt,
πρωθυπουργός της Γαλλίας. πρωθυπουργός του Βελγίου. προς το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής, στις 20 Σεπτεμβρίου 2001, με
Ομιλία με θέμα: Το Μέλλον Ομιλία με θέμα: Ένα Όραμα θέμα Ένα Όραμα για την Ευρώπη, αναγνώριζε την έλλειψη επαρκούς
της διευρυμένης Ευρώπης για την Ευρώπη . δημοκρατικής νομιμότητας στην Ένωση, τάχθηκε υπέρ της
ισχυροποίησης της Επιτροπής και της μετεξέλιξής της σε ευρωπαϊκή
κυβέρνηση, το μετασχηματισμό του Συμβουλίου των Υπουργών σε μία
δεύτερη βουλή για την ισότιμη εκπροσώπηση των κρατών-μελών,
έναντι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θα εκπροσωπούσε
αναλογικά τους λαούς, καθώς και την αύξηση των αρμοδιοτήτων του
εκπροσώπου της ΚΕΠΠΑ.



Η επικρατούσα κατάσταση Απόψεις για το μέλλον της Ευρώπης
− Στο εσωτερικό της Γαλλίας, υπήρχαν διαφορετικές
• Παρά την αναγκαιότητα για θεσμικές μεταρρυθμίσεις και ίσως και τη
αξιολογήσεις για τις γαλλικές προτεραιότητες στην ΕΕ,
μεταξύ του προέδρου Chirac και του πρωθυπουργού δημιουργία ενός συντάγματος για την ΕΕ, η «Δήλωση για το Μέλλον
Jospin, που άλλωστε ανήκαν σε διαφορετικούς της Ευρώπης» που προσαρτήθηκε στη Συνθήκη της Νίκαιας, και
πολιτικούς χώρους. Ο πρώτος έριχνε το βάρος στις προέβλεπε μία νέα Διακυβερνητική Διάσκεψη για το 2004, έγινε σε
απαιτούμενες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, ενώ ο δεύτερος
στην κοινωνική πολιτική και στην αξιοποίηση του Χάρτη μία χρονική στιγμή κατά την οποία, είχαν προκύψει διαφορές μεταξύ
των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γαλλίας και Γερμανίας, αρχής γενομένης από το 1997 με τη διαφωνία
− Την ίδια χρονική περίοδο, τα υπόλοιπα μεγάλα κράτη- μεταξύ Chirac και Kohl για το ΣΣΑ και το επόμενο έτος για τον ορισμό
μέλη δεν μπορούσαν να δώσουν μεγαλύτερη ώθηση
του επικεφαλής της ΕΚΤ, καθώς και με τη διαφωνία Chirac και
στην ενοποιητική διαδικασία, με δεδομένη μάλιστα την
άρνηση της Βρετανίας για περαιτέρω εκχώρηση Schröder, το 1999, για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ και το επόμενο έτος
κυριαρχικών δικαιωμάτων σε μία ΕΕ με ομοσπονδιακή για τη στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο των Υπουργών.
προοπτική, ενώ τα μικρότερα κράτη-μέλη εξέφραζαν • Η Γερμανία μετά την επανένωσή της, αποσκοπούσε να παίξει
τους φόβους τους για την ενδεχόμενη δημιουργία μίας
«πρωτοπόρου ομάδας» κρατών-μελών με επικεφαλής τη πρωτεύοντα ρόλο, εν όψει της ένταξης νέων κρατών στην ΕΕ από την
Γαλλία και τη Γερμανία, στο πλαίσιο μίας ενισχυμένης Κεντροανατολική Ευρώπη, ενώ η Γαλλία εξακολουθούσε να πιστεύει
συνεργασίας κρατών-μελών της ΕΕ, η οποία πιθανώς να στο ρόλο της στο διεθνές προσκήνιο ως πυρηνική δύναμη, παρότι είχε
λειτουργούσε ως «Διευθυντήριο», που θα έλεγχε και θα
χάσει τη μεγάλη της σημασία με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
κατεύθυνε τα μικρότερα κράτη-μέλη.

Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Από την υπογραφή της ΕΕΠ, ο στόχος της προστασίας των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών είχε ρητώς
κατοχυρωθεί, ενώ η στροφή προς στην ανθρώπινη διάσταση της
ανάπτυξης της ΕΕ είχε εκφραστεί μερικώς με τη ΣΕΕ, καθώς και με τις
διατάξεις της Συνθήκης του Άμστερνταμ, μέσω της δημιουργίας του
ενιαίου Χώρου Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης.
Ο Roman Herzog, πρώην • Κατόπιν αιτήματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Ευρωπαϊκό
πρόεδρος της Γερμανίας
Συμβούλιο της Κολωνίας του Ιουνίου 1999, αποφάσισε να ξεκινήσει το
την κωδικοποίηση των δικαιωμάτων των πολιτών σε χάρτη.
• Προς το σκοπό αυτό ανατέθηκε σε μία συνέλευση αποτελούμενη από
εκπροσώπους των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων και του
Προέδρου της Επιτροπής, καθώς και από μέλη του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου και των κοινοβουλίων των κρατών-μελών.
• Η Συνέλευση ξεκίνησε τις εργασίες της τον Δεκεμβρίου 1999. υπό την
προεδρεία του Roman Herzog, πρώην Προέδρου της Γερμανίας.



Η τύχη του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ Ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
− Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Biarritz, του Οκτωβρίου 2000, • Το σχέδιο του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής
συμφώνησε ομόφωνα επ' αυτού του σχεδίου και το
Ένωσης παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στο Biarritz του
διαβίβασε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή,
που αποδέχθηκαν το σχέδιο και πριν από την έναρξη των Οκτωβρίου 2000, με σκοπό την τελική έγκριση ή απόρριψη του από το
εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Νίκαιας, του Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας, του Δεκεμβρίου του 2000.
Δεκεμβρίου 2000, παρουσίασαν από κοινού με το • Βασίστηκε στη Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων
Συμβούλιο των Υπουργών, τον Χάρτη των Θεμελιωδών
Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, που υπογράφηκε στη
− Ωστόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας αρκέστηκε Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950 και στην Τελική Πράξη του Helsinki, που
μόνο στην πανηγυρική αυτή παρουσίαση, ενώ αποφάσισε υπογράφηκε στο πλαίσιο της ΔΑΣΕ την 1η Αυγούστου 1975. Τα θέματα
να εξετάσει το ζήτημα του νομικού καθεστώτος του Χάρτη
με τα οποία ασχολείται, ομαδοποιούνται σε έξι μεγάλα κεφάλαια
στο πλαίσιο της συζήτησης για το μέλλον της ΕΕ που θα
ξεκινούσε από την 1η Ιανουαρίου 2001. • Αξιοπρέπειας
• Ελευθερίας
• Ισότητας
• Αλληλεγγύης
• Δικαιωμάτων των πολιτών
• Δικαιοσύνης


Η Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρώπης και το Σχέδιο Συντάγματος
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken, του Δεκεμβρίου 2001 ενέκρινε
τη «Δήλωση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης» γνωστή και ως
«Δήλωση του Laeken», η οποία έθετε 60 ερωτήματα, που εστιάζονταν
στο μέλλον της Ένωσης και χωρίζονταν σε τέσσερις ενότητες:
Ο Valéry Giscard d’ Estaing ως πρόεδρος της Συνέλευσης για o καταμερισμός και προσδιορισμός αρμοδιοτήτων μεταξύ των
το Μέλλον της Ευρώπης.
κρατών-μελών και της ΕΕ,
Η ad hoc Συνέλευση ξεκίνησε τις εργασίες της στις 28 o απλούστευση των Συνθηκών,
Φεβρουαρίου του 2002, στις Βρυξέλλες, υπό την προεδρία o θεσμική οργάνωση για περισσότερη δημοκρατία, διαφάνεια και
του πρώην προέδρου της Γαλλίας Valéry Giscard d’ Estaing
αποτελεσματικότητα στην ΕΕ και
και αντιπροέδρους τους πρώην πρωθυπουργούς της Ιταλίας
Giuliano Amato και του Βελγίου Jean-Luc Dehaene, τους o πορεία προς ένα Σύνταγμα για τους Ευρωπαίους πολίτες.
οποίους είχε ορίσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken. • Για να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, αποφασίστηκε η
σύγκλιση μίας Συνέλευσης για το Μέλλον της Ευρώπης, με αποστολή
την προετοιμασία Διακυβερνητικής Διάσκεψης για το 2004.



Οι απόψεις των κρατών-μελών Η Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρώπης και το Σχέδιο Συντάγματος
− Η Γαλλία, η Βρετανία και η Ισπανία επιθυμούσαν μόνιμη
• Μεταξύ των ρυθμίσεών του τελικού σχεδίου συνταγματικής συνθήκης:
προεδρία για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και μόνιμη
εκπροσώπηση για την εξωτερική πολιτική, ενώ η Γερμανία o να δοθεί στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ νομική ισχύς,
επιθυμούσε ενίσχυση του ρόλου του Προέδρου Επιτροπής. o να διευρυνθούν οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με
− Το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο επιδίωκαν ο την επέκταση της διαδικασίας συναπόφασης και σε άλλους τομείς,
Πρόεδρος της Επιτροπής να εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο.
o να αυξηθεί ο ρόλος των εθνικών κοινοβουλίων,
− Τα μικρότερα κράτη-μέλη καθώς και όλα τα υποψήφια o να εκλέγεται ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τα μέλη
προς ένταξη κράτη ζητούσαν τη διατήρηση της Επιτροπής του για θητεία δυόμιση ετών με δυνατότητα επανεκλογής του,
στην παρούσα μορφή της, με επιτρόπους από όλα τα
o να εκλέγεται ο Πρόεδρος της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό
κράτη-μέλη και την εκ περιτροπής προεδρία του
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Κοινοβούλιο ύστερα από πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,
− Η Ισπανία επιθυμούσε διατήρηση του συστήματος τριπλής o να μειωθεί ο αριθμός των μελών της Επιτροπής,
ψηφοφορίας που πρόβλεπε η Συνθήκη της Νίκαιας. o να αυξηθούν οι περιπτώσεις απόφασης με ειδική πλειοψηφία
− Η Βρετανία ήταν αντίθετη στη λήψη αποφάσεων με ειδική
πλειοψηφία για ζητήματα ΚΕΠΠΑ και στην κατάργηση της
o να υπολογίζεται η ειδική πλειοψηφία, ως διπλή πλειοψηφία,
ομοφωνίας στη φορολογική και δημοσιονομική πολιτική. δηλαδή, ως αριθμητική πλειοψηφία των κρατών-μελών και ως
− Τα μικρότερα κράτη εξέφραζαν τη δυσπιστία τους για τις πλειοψηφία του συνολικού πληθυσμού των κρατών-μελών,
ενισχυμένες συνεργασίες που θα μπορούσαν να
o να αποκτήσει η ΕΕ αποτελεσματικότερη εξωτερική πολιτική,
δημιουργήσουν ισχυρούς πυρήνες μέσα στην ΕΕ.

Η Διακυβερνητική Διάσκεψη για τη Συνταγματική Συνθήκη
• Η Διακυβερνητική Διάσκεψη για την κατάρτιση μίας Συνταγματικής
Συνθήκης της Ευρώπης (ΣΣΕ) ξεκίνησε τις εργασίες της στις 4
Οκτωβρίου του 2003, στη Ρώμη, σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή
κυβερνήσεων, συνεπικουρούμενων από τους υπουργούς των
Εξωτερικών, με τη συμμετοχή του προέδρου της Επιτροπής και του
O José Manuel Barroso, πρόεδρος της Επιτροπής
προέδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
• Δυσκολίες κατάληξης σε συμφωνία για τη ΣΣΕ διαπιστώθηκαν κυρίως
Από τις αιτίες της έντασης ήταν και ο διορισμός του νέου
Προέδρου της Επιτροπής, που προκαλούσε διαφωνίες μεταξύ λόγω της αρνητικής αντίδρασης της Ισπανίας και της Πολωνίας στην
του πρωθυπουργού της Βρετανίας Tony Blair, ο οποίος προβλεπόμενη διαδικασία της διπλής πλειοψηφίας για την
αντιτίθετο στην υποψηφιότητα του πρώην πρωθυπουργού ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία, ενώ προβλήματα υπήρχαν και ως
της Ολλανδίας Guy Verhofstadt, και των υποστηρικτών του
τελευταίου, δηλαδή του προέδρου της Γαλλίας Jacques Chirac
προς τη σύνθεση της Επιτροπής και τον ελάχιστο αριθμό των εδρών
και του καγκελάριου της Γερμανίας Gerhard Schröder. στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Συμφωνία επιτεύχθηκε στο Συμβούλιο των Υπουργών της• Μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου, η ΣΣΕ εγκρίθηκε από το
29ης Ιουνίου του 2004, με το διορισμό του José Manuel Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Ιουνίου 2004, μέσα σε μια
Barroso ως Προέδρου της Επιτροπής και τον επαναδιορισμό
του Javier Solana ως Ύπατου Εκπροσώπου για την ΚΕΠΠΑ τεταμένη ατμόσφαιρα μεταξύ των μελών της.



Η υπογραφή της ΣΣΕ και η αδυναμία επικύρωσής της
• Η ΣΣΕ υπογράφηκε στις 29 Οκτωβρίου του 2004, από τους
«Εικοσιπέντε», στη Ρώμη, αφού είχαν ήδη ενταχθεί στην ΕΕ τα δέκα
νέα κράτη-μέλη.
• Μετά το Προοίμιο, το Μέρος Ι περιλάμβανε γενικούς ορισμούς και
στόχους της ΕΕ, το Μέρος II περιλάμβανε το Χάρτη των Θεμελιωδών
Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Μέρος ΙΙΙ περιλάμβανε τις
πολιτικές και τη λειτουργία της ΕΕ, και το Μέρος IV περιλάμβανε
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ρώμης, κατά την υπογραφή της Γενικές και Τελικές διατάξεις, ενώ ακολουθούσαν τα Πρωτόκολλα, τα
Συνταγματικής Συνθήκης για την Ευρώπη, στις 29 Οκτωβρίου Παραρτήματα και η Τελική Πράξη.
του 2004
• Πρακτικά, η ΣΣΕ υποκαθιστούσε, ενοποιώντας σε ένα ενιαίο νομικό
κείμενο, όλες τις προηγούμενες συνθήκες, από τη Συνθήκη της Ρώμης
του 1957, την ΕΕΠ του 1986, τη ΣΕΕ του 1992, τη Συνθήκη του
Άμστερνταμ του 1997 και τη Συνθήκη της Νίκαιας του 2000.


Η ΣΣΕ σε γενικές γραμμές προέβλεπε: Η υπογραφή της ΣΣΕ και η αδυναμία επικύρωσής της
α) την ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών, με την
ενσωμάτωση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων • Με τη ΣΣΕ εξαλειφόταν η διάρθρωση της ΕΕ από τρεις πυλώνες, αφού,
β) την ενίσχυση των εξουσιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο δεύτερος πυλώνας της ΚΕΠΠΑ και ο τρίτος πυλώνας της ΔΕΥ, που
ως κύριο νομοθετικό όργανο με το Συμβούλιο Υπουργών, μέχρι τώρα διέπονταν από τη διακυβερνητική διαδικασία, εφεξής
γ) τον καθορισμό του αριθμού των ευρωβουλευτών στους 750
συνολικά από το 2009,
κοινοτικοποιούνταν.
δ) τη δημιουργία του θεσμού του Προέδρου της ΕΕ, • Παράλληλα, απλοποιούνταν οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων και
ε) την αναγνώριση του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου των μέσων δράσης με την κατοχύρωση έξι τύπων νομικών πράξεων με
στην έγκριση του συνόλου του προϋπολογισμού, απλή και σαφή ορολογία, ενώ θεσπιζόταν μία σαφής ιεραρχία
στ) την αναβάθμιση του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων
ζ) την εκλογή του Προέδρου της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό κανόνων.
Κοινοβούλιο με πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, • Επιπλέον, παρέχονταν πρωτεύουσα θέση στη συνήθη νομοθετική
η) τη μείωση του αριθμού μελών της Επιτροπής από το 2014, διαδικασία, η οποία αντιστοιχεί στη γνωστή διαδικασία
θ) την επέκταση της διαδικασίας ψηφοφορίας με ειδική
πλειοψηφία σε τριάντα νέους τομείς,
συναπόφασης.
ι) τον υπολογισμό της ειδικής πλειοψηφίας ως διπλής
πλειοψηφίας του 55% των κρατών-μελών, που εκπροσωπούν
τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ,



Η ΣΣΕ σε γενικές γραμμές προέβλεπε: Η υπογραφή της ΣΣΕ και η αδυναμία επικύρωσής της
ια) την κατάργηση της εκ περιτροπής προεδρίας του
Συμβουλίου των Υπουργών από ένα κράτος-μέλος ανά
• Αρχικός στόχος ήταν η επικύρωση της συνθήκης και από τα 25 κράτη-
εξάμηνο και την καθιέρωση της εκ περιτροπής προεδρίας που μέλη έγκαιρα, ώστε να τεθεί σε ισχύ από την 1η Νοεμβρίου του 2006.
θα ασκείται από ομάδα τριών κρατών για περίοδο 18 μηνών, • Ωστόσο, στις 29 Μαΐου του 2005 η ΣΣΕ απορρίφθηκε με δημοψήφισμα
ιβ) τη δημιουργία θέσης Υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ, η στη Γαλλία με ποσοστό 54,7%, ενώ το ίδιο συνέβη αμέσως μετά, την 1η
οποία συγχωνεύει τις θέσεις του Ύπατου Εκπροσώπου για την
ΚΕΠΠΑ και του Επιτρόπου Υπευθύνου για Εξωτερικές Σχέσεις, Ιουνίου και στην Ολλανδία, με ποσοστό 61,5%.
ιγ) την καθιέρωση της Κοινής Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας • Μετά από «περίοδο προβληματισμού», συστάθηκε Επιτροπή Δράσης
(ΚΠΑΑ), της προγενέστερης δηλαδή ΕΠΑΑ, ως αναπόσπαστου με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Giuliano Amato.
στοιχείου της ΚΕΠΠΑ
ιδ) την καθιέρωση μίας μορφής ενισχυμένης συνεργασίας στο
• Η επιτροπή με έκθεσή της πρότεινε τη σύγκλιση νέας Διακυβερνητικής
τομέα των στρατιωτικών υποθέσεων και τη δημιουργία Διάσκεψης με σκοπό την σύνταξη νέας συνθήκης για την ΕΕ, η οποία
Ευρωπαϊκού Οργανισμού Εξοπλισμού, Έρευνας και θα τροποποιεί τις υφιστάμενες συνθήκες, θα προσδώσει ένα νομικά
Στρατιωτικών Δυνατοτήτων, δεσμευτικό χαρακτήρα στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της
ιε) την έμφαση στη σημασία του δημοκρατικού βίου, της
ισότητας, της αντιπροσωπευτικής και συμμετοχικής ΕΕ και θα περιλαμβάνει το πρώτο και το τέταρτο μέρος της ΣΣΕ.
δημοκρατίας και της διαφάνειας, • Έτσι, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Ιουνίου 2007,
ιστ) η αναγνώριση της σημασίας της διαβούλευσης με τους συμφωνήθηκε η εγκατάλειψη της ΣΣΕ και η σύγκλιση νέας
κοινωνικούς εταίρους και του δικαιώματος των Ευρωπαίων
πολιτών για προσφυγή στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή.
Διακυβερνητικής Διάσκεψης για μια νέα μεταρρυθμιστική συνθήκη.

Άλλες σημαντικές εξελίξεις στις κοινοτικές πολιτικές

Η Στρατηγική της Λισσαβόνας περιλαμβάνει δέκα βασικές Η Στρατηγική της Λισσαβόνας: Μία κοινωνία καινοτομίας και γνώσης
κατευθύνσεις: • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας, του Μαρτίου 2000, τέθηκε
i) Τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου γνώσεων.
ii) Την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής περιοχής έρευνας και
ως θέμα η υιοθέτηση στρατηγικού στόχου για τη δεκαετία 2000 έως
καινοτομίας. 2010, ώστε να καταστεί η ΕΕ μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική και
iii) Τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού προς τις νέες δυναμική οικονομία της καινοτομίας και της γνώσης, με περισσότερες
και καινοτόμους επιχειρήσεις.
και καλύτερες θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή,.
iv) Τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση και
την αποτελεσματικότητα της εσωτερικής αγοράς. • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας ενέκρινε σχετικά εύκολα τη
v) Τη δημιουργία αποτελεσματικών και ολοκληρωμένων Στρατηγική της Λισσαβόνας, προωθώντας ως στόχο τη διάθεση του 3%
χρηματοοικονομικών αγορών. ΑΕΠ των κρατών-μελών για έρευνα και ανάπτυξη έως το 2010.
vi) Την εφαρμογή υγιών μακροοικονομικών πολιτικών.
vii) Την έμφαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση.
• Η στρατηγική αυτή, βασίζεται σε τρεις πυλώνες:
viii) Τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων α) Έναν οικονομικό, για την προετοιμασία της μετάβασης προς μια
εργασίας. ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης.
ix) Τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων κοινωνικής
β) Έναν κοινωνικό, για τον εκσυγχρονισμό του κοινωνικού μοντέλου
πολιτικής και προστασίας.
x) Την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και την εξάλειψη και την καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού.
του κοινωνικού αποκλεισμού. γ) Έναν περιβαλλοντικό, που προστέθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
του Göteborg, του Ιουνίου 2001, που θεωρεί ότι η οικονομική
ανάπτυξη πρέπει να διαχωρίζεται από τη χρήση φυσικών πόρων.


Η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Agenda του Ευρωπαϊκό Συμβουλίου Η Στρατηγική της Λισσαβόνας: Μία κοινωνία καινοτομίας και γνώσης
της Νίκαιας, του Δεκεμβρίου 2000, προέβλεπε ανάληψη • Η Στρατηγική της Λισσαβόνας προβλέπει την προσαρμογή και την
δράσεων κατά την προσεχή πενταετία, γύρω από έξι
στρατηγικούς προσανατολισμούς σε όλους τους τομείς της
ενίσχυση των υφιστάμενων διαδικασιών συντονισμού:
κοινωνικής πολιτικής: i) της «διαδικασίας του Λουξεμβούργου» για την απασχόληση,
− περισσότερες και καλύτερες θέσεις απασχόλησης, ii) της «διαδικασίας του Cardiff» (που απορρέει από τα συμπεράσματα
− εκμετάλλευση της μεταβολής του περιβάλλοντος εργασίας
του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Cardiff του Ιουνίου του 1998) για τη
και ανάπτυξη νέας ισορροπίας μεταξύ ευελιξίας και
ασφάλειας, λειτουργία των αγορών και
− καταπολέμηση κάθε μορφής κοινωνικού αποκλεισμού και iii) της διαδικασίας της Κολωνίας (που απορρέει από τα
διακρίσεων, για να ευνοηθεί η κοινωνική ένταξη, συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Κολωνίας του Ιουνίου
− εκσυγχρονισμός της κοινωνικής προστασίας,
− προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών,
1999) για τον μακροοικονομικό διάλογο.
− ενίσχυση της κοινωνικής πτυχής της διεύρυνσης και των • Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας, του Δεκεμβρίου 2000,
εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ. ενέκρινε την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Agenda, με βάση με τα
συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας, η οποία
έθετε προτεραιότητες για συγκεκριμένες δράσεις που θα έπρεπε να
αναληφθούν κατά την προσεχή πενταετία γύρω από έξι στρατηγικούς


Οι κύριοι στόχοι της ανανεωμένης στρατηγικής περιλάμβαναν Η Στρατηγική της Λισσαβόνας: Μία κοινωνία καινοτομίας και γνώσης
‒την εφαρμογή μακροοικονομικών πολιτικών που θα • Η πρόοδος στην εφαρμογή της Στρατηγικής της Λισσαβόνας παρέμεινε
επικεντρώνονταν στη σταθερότητα και σε βιώσιμες
δημοσιονομικές πολιτικές,
περιορισμένη, αφού, από το 2001 άρχισε να επιβραδύνεται η
‒την εξασφάλιση περισσότερων θέσεων εργασίας καλύτερης ανάπτυξη και να αυξάνεται η ανεργία. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούσαν
ποιότητας και να αναλάβουν το οικονομικό βάρος της «οικονομίας της γνώσης».
‒την επίτευξη σαφέστερου και αποτελεσματικότερου
• Πέντε χρόνια μετά τη δρομολόγηση της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, η
καταμερισμού αρμοδιοτήτων σε επίπεδο ΕΕ αλλά και των
κρατών-μελών, ώστε να επιτυγχάνεται μία καλύτερη Επιτροπή, πρότεινε προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μία περισσότερο
διακυβέρνηση. απλουστευμένη διαδικασία συντονισμού, παράλληλα με την
‒Παράλληλα, διατήρησε το στόχο της διάθεσης από τα κράτη- εκπόνηση Εθνικών Σχεδίων Δράσης (ΕΣΔ) από τα κράτη-μέλη.
μέλη του 3% του ΑΕΠ τους για την έρευνα και την ανάπτυξη
έως το 2010.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών του Μαρτίου 2005, πρότεινε
το νέο ξεκίνημα της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, για την τριετία 2005–
2008, δίνοντας βάρος στις ενέργειες που έπρεπε να αναληφθούν και
όχι σε αριθμητικούς στόχους που έπρεπε να επιτευχθούν.
• Ακόμη, η Επιτροπή προώθησε από το Φεβρουάριο του 2005 τη Νέα
Agenda για την Κοινωνική Πολιτική για τα έτη 2006 – 2010, με κύριους
άξονες την επίτευξη της πλήρους απασχόλησης και την εφαρμογή της
αρχής της ίσης μεταχείρισης.


Τελικές προτάσεις Επιτροπής: Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
- Τον Ιανουάριο του 2003, ο επίτροπος Γεωργίας Franz • Η Επιτροπή υπέβαλε έκθεση τον Ιούλιο του 2002, όπου κατέγραψε
Fischler υπέβαλε περαιτέρω προτάσεις (Fischler ΙΙ) για τη
γενική μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, που στηρίζονταν στην τους στόχους της ζητούμενης αναθεώρησης, που ήταν συμβατοί και με
πλήρη αποσύνδεση των άμεσων ενισχύσεων από το είδος αυτούς της Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη που είχαν τεθεί στο
και την ποσότητα παραγωγής των αγροτικών προϊόντων, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Göteborg, τον Ιούνιο του 2001. Αυτοί ήταν:
καθώς και τη μείωση των τιμών παρέμβασης για τα σιτηρά
και τα γαλακτοκομικά προϊόντα.
− α) η μεγαλύτερη σύνδεση του ευρωπαϊκού αγροτικού τομέα με τις
διεθνείς αγορές,
− β) η προετοιμασία για τη διεύρυνση της ΕΕ με νέα κράτη-μέλη, που
επέβαλε μία αναθεώρηση πριν από την υλοποίησή της,
− γ) η μεγαλύτερη ανταπόκριση στις απαιτήσεις προστασίας του
περιβάλλοντος και της ποιότητας των αγροτικών προϊόντων,
− δ) η συμβατότητα της ΚΑΠ με τα αιτήματα των τρίτων χωρών για
μείωση και σταδιακή κατάργηση όλων των μορφών των άμεσων
ενισχύσεων και επιδοτήσεων, που προκαλούσαν στρεβλώσεις στην
αγορά, εν όψει των διαπραγματεύσεων του Γύρου της Doha του
ΠΟΕ, που είχαν ξεκινήσει στο Κατάρ το Νοέμβριο του 2001.


Η εξεύρεση λύσης Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
−Η ανάγκη εξεύρεσης λύσης πριν από τη διεύρυνση της ΕΕ, • Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας υπήρξαν:
οδήγησε τελικά σε ένα συμβιβασμό στο Συμβούλιο των − α) Η αρχή της Αποσύνδεσης, με τις περισσότερες από τις άμεσες
Υπουργών Γεωργίας, στο Λουξεμβούργο, τον Ιούνιο του
2003.
ενισχύσεις του Πυλώνα Ι να αντικαθίστανται από μία Ενιαία και
−Ακόμη, το Συμβούλιο των Υπουργών Γεωργίας ενέκρινε στις Αποδεσμευμένη Ενίσχυση για κάθε εκμετάλλευση, ως σταθερό
20 Νοεμβρίου 2008 τη διενέργεια «ελέγχου υγείας» (health εισόδημα του παραγωγού, ανεξαρτήτως είδους και ποσότητας
check) της ΚΑΠ, ως ένα στάδιο αξιολόγησης αυτής της παραγωγής, έτσι ώστε οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις να είναι
μακράς μεταρρυθμιστικής διαδικασίας, που ενδεχομένως
θα επέβαλε την αναπροσαρμογή των μηχανισμών που περισσότερο προσανατολισμένες προς την αγορά και να μειωθούν
θεσπίστηκαν από το 2003 και μετά. οι στρεβλώσεις στην παραγωγή και στις αγορές των αγροτικών
προϊόντων. Η νέα ενιαία και αποδεσμευμένη ενίσχυση για κάθε
εκμετάλλευση αντικαθιστά έτσι τις προγενέστερες άμεσες
ενισχύσεις του Πυλώνα Ι, ανά κιλό προϊόντος, ανά καλλιεργούμενο
εκτάριο ή ανά εκτρεφόμενο ζώο, και πρακτικά θα θεωρείται από
τον ΠΟΕ, από το 2006, ως ενίσχυση αγροτικής ανάπτυξης που δεν
προκαλεί στρεβλώσεις στις αγορές, και συνεπώς, θα αποτελεί
πλέον τμήμα του Πυλώνα ΙΙ.



- Η Αξία του Ατομικού Δικαιώματος Πληρωμής προκύπτει Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
από τη διαίρεση του ποσού της ενιαίας και − β) Η καταβολή της ενιαίας και αποδεσμευμένης ενίσχυσης
αποδεσμευμένης ενίσχυσης που αναλογεί σε κάθε
δικαιούχο διά του Αριθμού των Ατομικών Δικαιωμάτων
σύμφωνα με τον Αριθμό των Ατομικών Δικαιωμάτων Πληρωμής του
Πληρωμής. κάθε δικαιούχου παραγωγού, ο οποίος είναι ίσος με τον ετήσιο
- Τα Κριτήρια Πολλαπλής Συμμόρφωσης αφορούν στους μέσο όρο του αριθμού των εκταρίων που καλλιεργήθηκαν ή
τομείς του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας, των χρησιμοποιήθηκαν για τη διατροφή ζώων, κατά την περίοδο
κατάλληλων συνθηκών διαβίωσης των ζώων, της
καταλληλόλητας των παραγόμενων τροφίμων, της αναφοράς 2000 – 2002.
προστασίας των καλλιεργήσιμων εκτάσεων και των − γ) H Πολλαπλή Συμμόρφωση, που εξαρτά τις πληρωμές όλων των
επιφανειακών και υπογείων υδάτων κ.λπ.. άμεσων ενισχύσεων από την τήρηση μίας σειράς κριτηρίων.
Το 80% των πόρων που θα εξοικονομούνται από τη
-
μείωση λόγω Διαφοροποίησης, θα επιστρέφουν στο
− δ) H Διαφοροποίηση, που προβλέπει τη μείωση όλων των άμεσων
κράτος-μέλος από το οποίο προέρχονται και θα ενισχύσεων, για εκμεταλλεύσεις με ενισχύσεις μεγαλύτερες από
χρησιμοποιούνται για τη λήψη πρόσθετων μέτρων 5.000 €, κατά 3% το 2005, κατά 4% το 2006 και κατά 5% από το 2007
αγροτικής ανάπτυξης του Πυλώνα ΙΙ της ΚΑΠ, ενώ το έως το 2013, και τη μεταφορά των ποσών αυτών στον Πυλώνα ΙΙ της
υπόλοιπο 20% θα ανακατανέμεται μεταξύ των κρατών-
μελών με βάση τις καλλιεργούμενες εκτάσεις, το ΚΑΠ.
ποσοστό απασχόλησης στον αγροτικό τομέα, και το
κατά κεφαλή ΑΕΠ.


- Κατά την εφαρμογή ενός Περιφερειακού Συστήματος Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
Αποσύνδεσης, όλοι οι παραγωγοί της περιφέρειας − ε) Η εφαρμογή ενός Περιφερειακού Συστήματος Αποσύνδεσης
αυτής θα είναι συνδικαιούχοι της ενιαίας και
αποδεσμευμένης ενίσχυσης. βάσει του οποίου τα κράτη-μέλη θα έχουν τη δυνατότητα, αντί του
- Για την τήρησή της Δημοσιονομικής Πειθαρχίας στην υπολογισμού της αξίας των δικαιωμάτων ανά δικαιούχο παραγωγό,
ΚΑΠ με όριο παρέκκλισης τα 300.000.000 €, τα να τα υπολογίζουν συνολικά ανά περιφέρεια.
ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα προβαίνουν σε
οριζόντιες μειώσεις των άμεσων ενισχύσεων.
− στ) Η καθιέρωση Δημοσιονομικής Πειθαρχίας, για την περίοδο 2007
- Το νέο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου – 2013, που θα πάγωνε τον προϋπολογισμό του Πυλώνα Ι,
θα περιλαμβάνει ηλεκτρονική βάση δεδομένων, επιβάλλοντας ετήσια υποχρεωτικά ανώτατα όρια.
γεωγραφική αναγνώριση αγροτεμαχίων, υπολογισμό − ζ) Η αναβάθμιση του υφιστάμενου Ολοκληρωμένου Συστήματος
και καταγραφή δικαιωμάτων και ετήσιων ενισχύσεων,
αναγνώριση και καταγραφή εκτρεφόμενων ζώων, κ.λπ.. Διαχείρισης και Ελέγχου (ΟΣΔΕ).
- Το Σύστημα Παροχής Συμβουλών για Αγροτικές − η) Το Σύστημα Παροχής Συμβουλών για Αγροτικές Εκμεταλλεύσεις,
Εκμεταλλεύσεις αποσκοπούσε στην προσαρμογή στους που θα λειτουργεί υποστηρικτικά παρέχοντας συμβουλές και
κανόνες πολλαπλής συμμόρφωσης και στην εφαρμογή
μεθόδων διαχείρισης αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
πληροφορίες.
- Το Εθνικό Απόθεμα Δικαιωμάτων χρειαζόταν − θ) Η σύσταση Εθνικού Αποθέματος Δικαιωμάτων από την
προκειμένου να αντιμετωπίζονται ειδικές περιπτώσεις, παρακράτηση μέχρι και του 3% του συνολικού Αριθμού των
όπως, ενίσχυση νέων στο επάγγελμα αγροτών, καθώς Ατομικών Δικαιωμάτων Πληρωμής από το κάθε κράτος-μέλος.
και κάλυψη περιπτώσεων ανωτέρας βίας.


Για την κατ’ εξαίρεση εφαρμογή μερικής αποσύνδεσης: Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
- Σιτηρά: μέχρι το 25% του συνόλου της ενίσχυσης των − ι) Η κατ’ εξαίρεση εφαρμογή μερικής αποσύνδεσης για ορισμένα
σιτηρών και εναλλακτικά μέχρι το 40% της
συμπληρωματικής ενίσχυσης του σκληρού σίτου. αγροτικά προϊόντα, ως δυνατότητα στα κράτη-μέλη να επιλέξουν,
- Αιγοπρόβατα, μέχρι το 50% της ενίσχυσης. από το πρώτο έτος εφαρμογής του συστήματος, να κρατήσουν ένα
- Βόειο κρέας, μέχρι το 100% του συνόλου της ενίσχυσης μέρος των υφιστάμενων ενισχύσεων συνδεδεμένο με το
των θηλαζουσών αγελάδων και μέχρι το 40% της
ενίσχυσης σφαγής των αρσενικών βοοειδών ή μέχρι το
συγκεκριμένο είδος παραγωγής. Οι επιλογές που υπήρξαν ήταν
100% του συνόλου της ενίσχυσης σφαγής ή μέχρι το περιορισμένες.
75% της ειδικής ενίσχυσης των αρσενικών βοοειδών.
- Ελαιόλαδο: μέχρι το 40% του συνόλου της ενίσχυσης.
- Καπνός: μόνο για τα έτη 2006 - 2009, θα μπορούσαν να - Μεταποιημένα οπωροκηπευτικά: από το 2008 και μετά,
εφαρμοστούν διαφορετικά ποσοστά ανά περιοχή, έως δόθηκε η δυνατότητα στα κράτη-μέλη να επιλέξουν
και 60% του συνόλου της ενίσχυσης, ενώ για τα έτη 2010 μερική σύνδεση των υφιστάμενων ενισχύσεων για μια
- 2012, το 50% των ενισχύσεων θα αποδεσμευθεί από μεταβατική περίοδο, και συγκεκριμένα, για τη
την παραγωγή και το υπόλοιπο 50% θα μεταφερθεί Συνέχεια βιομηχανική τομάτα, μέχρι το 50% της υφιστάμενης
στον «δεύτερο πυλώνα» της αγροτικής της ΚΑΠ. ενίσχυσης, έως το τέλος του 2011 και για τις δενδρώδεις
- Σπόροι σποράς μπανάνες, σταφίδες, μεταξοσκώληκες, καλλιέργειες και σταφίδες, μέχρι 100% των
και παραγωγικές δραστηριότητες στα μικρά νησιά του υφιστάμενων ενισχύσεων έως το τέλος του 2010 και
Αιγαίου: δυνατότητα ολικής εξαίρεσης των άμεσων μέχρι 75% έως το τέλος του 2012.
ενισχύσεων από την αποσύνδεση.

Για το ειδικό καθεστώς ενισχύσεων για ορισμένα αγροτικά Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
προϊόντα εφαρμόζονται τα εξής: − ια) Η ισχύς ειδικού καθεστώτος ενισχύσεων για ορισμένα αγροτικά
- Σκληρό σιτάρι: ειδική πριμοδότηση 4 € ανά στρέμμα για
μέγιστη έκταση 6.170.000 στρέμματα.
προϊόντα, με δεσμευμένες ενισχύσεις με την ετήσια παραγωγή.
- Ρύζι: Ειδική ενίσχυση 56,1 € ανά στρέμμα για μέγιστη
έκταση 203.000 στρέμματα.
- Βαμβάκι: ειδική ενίσχυση που αντιστοιχεί στο 35% της
παλαιάς ενίσχυσης που δεν αποδεσμεύεται, 59,4 € ανά
στρέμμα για μέγιστη έκταση 3.000.000 στρέμματα και
34,28 € ανά στρέμμα για μέγιστη έκταση 700.000
στρέμματα.
- Καρποί με κέλυφος (αμύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, - Ενεργειακές καλλιέργειες: χορηγείται ενίσχυση για την
φιστίκια Αιγίνης, χαρούπια): ειδική ενίσχυση 12,075 € παραγωγή βιοκαυσίμων ή βιομάζας, 4,5 € ανά στρέμμα.
ανά στρέμμα για μέγιστη έκταση 411.000 στρέμματα, - Αγελαδινό γάλα: νέες άμεσες ενισχύσεις ανά τόνο
ενώ υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης επιπλέον εθνικής παραγόμενου γάλακτος, ως αντιστάθμιση της μείωσης
ενίσχυσης το ύψος της οποίας δεν μπορεί να υπερβαίνει Συνέχεια των θεσμικών τιμών, οι οποίες θα εισάγονταν σταδιακά,
αυτό της κοινοτικής. 8,15 € ανά τόνο το 2004, 16,31 € ανά τόνο το 2005 και
- Αποξηραμένες ζωοτροφές: ειδική ενίσχυση 33 € ανά 24,49 € ανά τόνο το 2006. Από το 2007, αυτές θα γίνουν
τόνο που πληρώνονται στον αποξηραντή για μέγιστη ενιαίες αποδεσμευμένες ενισχύσεις.
ποσότητα 37.500 τόνους.



Ενδιάμεση επανεξέταση της ΚΑΠ και νέα μεταρρύθμιση από το 2003
• Με νέο κανονισμό του Συμβουλίου των Υπουργών, του Ιουνίου 2005,
με εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2007, τα τμήματα
προσανατολισμού και εγγυήσεων του ΕΓΤΠΕ αντικαταστάθηκαν από
δύο ξεχωριστά ταμεία χρηματοδότησης των δύο πυλώνων της ΚΑΠ, το
Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και το
Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ), τα οποία θα
Ο Επίτροπος Αγροτικής ΑνάπτυξηςFranz Fischler. ελέγχονται από την Επιτροπή.


Η πορεία της ΟΝΕ και η Ευρωομάδα. Η αναθεώρηση του ΣΣΑ
Εκτός από τα αναφερθέντα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, το • Από την 1η Ιανουαρίου του 2002 ξεκίνησε η κυκλοφορία του ευρώ, ως
ευρώ ως επίσημο νόμισμά τους άρχισαν να χρησιμοποιούν νόμισμα της Ευρωζώνης, των ένδεκα κρατών-μελών που εισήλθαν στο
και τα κρατίδια του Αγίου Μαρίνου, του Βατικανού και του
Μονακό, κατόπιν ειδικής συμφωνίας με την ΕΕ, κόβοντας τρίτο στάδιο της ΟΝΕ, από το 1999, (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία,
μάλιστα δικά τους κέρματα. Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία,
Εκτός Ευρωζώνης παρέμεναν η Βρετανία και η Δανία που Πορτογαλία και Φινλανδία, καθώς και της Ελλάδας που στο μεταξύ, το
είχαν εξασφαλίσει με πρωτόκολλα στη ΣΕΕ τη μη συμμετοχή
τους στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ, με δικαίωμα μελλοντικής
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria da Feira, του Ιουνίου 2000,
προσχώρησης τους στην Ευρωζώνη και η Σουηδία, που είχε ενέκρινε την είσοδο της ως δωδέκατο κράτος-μέλος στην Ευρωζώνη.
επιλέξει να εξετάσει αργότερα τη συμμετοχή της. • Μετά τη μεγάλη διεύρυνση του 2004, η Εσθονία, η Λιθουανία και η
Ακόμη, με δημοψήφισμα που διεξήχθη στη Δανία, την 28η Σλοβενία ενέταξαν τα νομίσματά τους στο ΜΣΙ II στις 28 Ιουνίου 2004,
Σεπτεμβρίου του 2000, το 53,1% των ψηφοφόρων
αρνήθηκε τη συμμετοχή της χώρας στην Ευρωζώνη. ενώ το ίδιο έπραξαν η Κύπρος, η Λετονία και η Μάλτα στις 2 Μαΐου
Τέλος, με δημοψήφισμα που διεξήχθη στη Σουηδία, στις 14 2005 και η Σλοβακία στις 28 Νοεμβρίου του ιδίου έτους.
Σεπτεμβρίου του 2003, οι ψηφοφόροι τάχθηκαν με • Το Συμβούλιο των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών (Ecofin),
ποσοστό 56,1% κατά της συμμετοχής της χώρας τους στην
Ευρωζώνη.
ενέκρινε την ένταξη της Σλοβενίας στην Ευρωζώνη, από την 1η
Ιανουαρίου 2007, και έπραξε το ίδιο για την ένταξη της Κύπρου και της
Μάλτας στην Ευρωζώνη, από την 1η Ιανουαρίου του 2008.



Η πορεία της ΟΝΕ και η Ευρωομάδα. Η αναθεώρηση του ΣΣΑ
• Για το συντονισμό των εργασιών λειτούργησε εξ αρχής, ως άτυπο
όργανο, η Ευρωομάδα, αποτελούμενη από τους υπουργούς των
οικονομικών της Ευρωζώνης, τον Αντιπροέδρου της Επιτροπής για τα
οικονομικά θέματα και το ευρώ, καθώς και τον Προέδρου της ΕΚΤ.
• Πραγματοποιούσε τακτικές συναντήσεις κάθε μήνα, πριν από τη
συνάντηση του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών.
Jean-Claude Juncker, • Από το 2004, συμφωνήθηκε η εκλογή προέδρου της Ευρωομάδας για
πρώτος πρόεδρος της Ευρωομάδας
ανανεώσιμη θητεία δύο ετών. Πρώτος πρόεδρος, από 1η Ιανουαρίου
2005, για τη διετία 2005 – 2006, υπήρξε ο Jean-Claude Juncker, ο
οποίος επελέγη ξανά και για τη διετία 2007 – 2008.
• Η Ευρωομάδα αναγνωρίστηκε ως όργανο με ειδικό πρωτόκολλο της
Συνθήκης της Λισσαβόνας, ορίζοντας παράλληλα και την εκλογή του
προέδρου της για δύο έτη.
• Από το 2008, πραγματοποιούνται διασκέψεις αρχηγών κρατών και
κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης (Ευρωδιασκέψεις,).


Το αναθεωρημένο ΣΣΑ Η πορεία της ΟΝΕ και η Ευρωομάδα. Η αναθεώρηση του ΣΣΑ
− Παρότι δεν άλλαξαν οι προϋποθέσεις του αναθεωρημένου • Σημαντικά προβλήματα προέκυψαν κατά την εφαρμογή του ΣΣΑ.
ΣΣΑ για τον περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος
των κρατών-μελών της Ευρωζώνης κάτω από το 3% του
• Το Συμβούλιο των Υπουργών, το 2003, ύστερα από αρχικές συστάσεις
ΑΕΠ τους και για τον περιορισμό του δανεισμού τους στο της Επιτροπής, ανακοίνωσε ότι τόσο η Γαλλία όσο και η Γερμανία
60% του ΑΕΠ, ανάμεσα στις νέες προβλέψεις ήταν και η παρουσίαζαν δημοσιονομικό έλλειμμα που ξεπερνούσε το
μακροχρόνια συνέχιση των προσπαθειών για την προβλεπόμενο ποσοστό του 3% του ΑΕΠ τους για το 2002. Το ίδιο έτος,
οικονομική αναβάθμισή τους με μία ελάχιστη βελτίωση
των επιδόσεων του ετήσιου ισοζυγίου τους κατά 0,5% του η Επιτροπή ζήτησε τη λήψη μέτρων από τα δύο κράτη-μέλη, ώστε να
ΑΕΠ τους για τρία συνεχή έτη, ακόμη και όταν το επανέλθει το έλλειμμά τους στα προβλεπόμενα όρια, χωρίς ωστόσο
δημοσιονομικό έλλειμμά τους περιοριστεί κάτω από το 3% να εγκριθούν από το Συμβούλιο των Υπουργών το Νοέμβριο του 2003.
του ΑΕΠ.
− Παρόλα αυτά, η αδυναμία επιβολής κυρώσεων στα
• Το 2004, υπό την πίεση Γαλλίας και Γερμανίας, το Συμβούλιο των
μεγάλα κράτη-μέλη που παραβίασαν το ΣΣΑ, κατά την Υπουργών και η Επιτροπή συμφώνησαν στην αναθεώρηση του ΣΣΑ.
περίοδο αυτή, προβαλλόταν από κράτη-μέλη εκτός • Η αναθεώρηση που προέκυψε κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου
Ευρωζώνης, όπως η Βρετανία και η Σουηδία, ως λόγος για των Υπουργών του Μαρτίου 2005, επέτρεπε μεγαλύτερη ελαστικότητα
τη μη είσοδό τους σ’ αυτήν, εντείνοντας και έναν ευρύτερο
ευρωσκεπτικισμό σε περιπτώσεις ελλειμμάτων που οφείλονταν σε οικονομική ύφεση
και προέβλεπε διαδικασίες για δομικές και μακρόβιες διορθώσεις των
ελλειμμάτων των κρατών-μελών που θα παρουσίαζαν παρεκκλίσεις.



Οι στόχοι που θεσπίστηκαν για την περίοδο 2007 – 2013 και Η νέα Περιφερειακή Πολιτική (ΕΣΠΑ 2007 – 2013)
θα απορροφούσαν περισσότερα από 346,4 δισ. €, ήταν: • Στον απόηχο της Στρατηγικής της Λισαβόνας ώστε να καταστεί η ΕΕ η
1. Σύγκλισης των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών των
οποίων το κ. κ. ΑΕΠ είναι μικρότερο του 75% του Μ.Ο., για
ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης στον
το ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο, την καινοτομία, την κόσμο, ικανή για βιώσιμη ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες
κοινωνία της γνώσης, το περιβάλλον και τη διοικητική θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή, η Επιτροπή
αποδοτικότητα (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ και ΤΣ για επιλέξιμα κράτη- κατέθεσε προτάσεις για την περίοδο 2007 – 2013, τον Ιούλιο 2004.
μέλη με κ. κ. ΑΕΠ μικρότερο του 90% του Μ.Ο.).
2. Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας και Απασχόλησης, για • Η τελική συμφωνία επιτεύχθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης Βρυξελλών, του Δεκεμβρίου 2005, χωρίς σημαντικές παρεκκλίσεις.
των περιφερειών που δεν καλύπτονται από το στόχο • Οι νέοι κανονισμοί δημοσιεύθηκαν τον Ιούλιο 2006, περιορίζοντας τα
Σύγκλισης, (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ).
3. Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας για την ανάπτυξη
διαρθρωτικά ταμεία σε τρία, το ΕΤΠΑ, το ΕΚοινΤ και το ΤΣ, ενώ
κοινών λύσεων για αστική, αγροτική και παράκτια εγκαθιδρυόταν ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ),
ανάπτυξη, καθώς και διαχείριση περιβάλλοντος, (ΕΤΠΑ). για διευκόλυνση της διασυνοριακής, διαπεριφερειακής συνεργασίας.
• Οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη συνοχή
επισημαίνουν την ανάγκη να ενισχυθούν οι συνέργειες με την
αναθεωρημένη τότε Στρατηγική της Λισσαβόνας. Κάθε κράτος-μέλος
υποβάλλει ένα Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ), ως μέσο
αναφοράς, που αντικατέστησε το ΚΠΣ.

Τα σχέδια για την πορεία της ΕΠΑΑ Η πορεία της ΕΠΑΑ στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και σχέσεις με το NATO
− Στο Συμβούλιο των Υπουργών Άμυνας των κρατών-μελών • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Göteborg, του Ιουνίου 2001, τα κράτη-
στη Συνδιάσκεψη για την Προώθηση Δυνατοτήτων, στις
Βρυξέλλες, το Νοέμβριο 2001, καταρτίσθηκε Σχέδιο μέλη δεσμεύτηκαν για τη περαιτέρω ανάπτυξη της ΕΠΑΑ, με ανάληψη
Δράσεως Ευρωπαϊκών Δυνατοτήτων (ΣΔΕΔ) στο οποίο καθηκόντων διαχείρισης κρίσεων και πρόληψης συγκρούσεων.
ενσωματώνονταν όλες οι προσπάθειες που σχεδιάζονταν σε • Η τρομοκρατική ενέργεια της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 ήταν αιτία
εθνικό όσο και πολυεθνικό επίπεδο βασισμένο σε 4 αρχές:
− α) την προώθηση της αποτελεσματικότητας της ευρωπαϊκής
επανεξέτασης των ευρωατλαντικών σχέσεων και της ΕΠΑΑ.
αμυντικής δυνατότητας με τη συνεργασία κρατών-μελών, • Με Κοινή Δήλωση των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων των κρατών-
− β) την ανάδυση («bottom-up») της ευρωπαϊκής αμυντικής μελών, των εκπροσώπων των θεσμών και του Ύπατου Εκπροσώπου
συνεργασίας βασισμένης σε εκούσιες κρατικές δεσμεύσεις, της ΚΕΠΠΑ, στις 14 Σεπτεμβρίου 2001, κατέστη σαφής η πρόθεση των
− γ) ο συντονισμό των ενεργειών μεταξύ των κρατών-μελών
και το NATO, και για την τήρηση ενιαίας γραμμής στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ για το ζήτημα
− δ) την υποστήριξη της κοινής γνώμης, που θα πηγάζει από της τρομοκρατίας, παρά τις εγνωσμένες αδυναμίες της ΕΠΑΑ.
τις διαφανείς και ξεκάθαρες διαδικασίες του σχεδίου. • Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Γάνδης, του Οκτωβρίου 2001, κατέγραψε
Ακόμη επιβεβαιώθηκε η δέσμευση για τη δημιουργία της
ΕΔΤΑ μέχρι το 2003, που συμφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό
την πρόοδο μετά το τρομοκρατικό κτύπημα της 1ης Σεπτεμβρίου και
Συμβούλιο του Helsinki, το Δεκέμβριο 1999. υιοθέτησε Σχέδιο Διαχείρισης Κρίσεων.



Αποφάσεις για τα έξι μέλη του ΝΑΤΟ - Νέα μέλη του ΝΑΤΟ Η πορεία της ΕΠΑΑ στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και σχέσεις με το NATO
− Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Οκτωβρίου • Το Δεκέμβριο 2001, μετά το Διακανονισμό της Άγκυρας η Τουρκία
2002, ρυθμίστηκαν και οι διαδικασίες συμμετοχής των έξι
ευρωπαϊκών κρατών-μελών του NATO που δεν ήταν μέλη έπαψε να προβάλλει το δικαίωμα αρνησικυρίας που είχε θέσει ως
της ΕΕ (γνωστών και ως «+6»), στις επιχειρήσεις της ΕΠΑΑ. κράτος-μέλος του NATO για τη μη παροχή δυνατότητας στους έξι
− Το ίδιο έτος, κατά τη Σύνοδο Κορυφής του NATO στην συμμάχους του NATO στην Ευρώπη που δεν είναι μέλη της ΕΕ (όπως η
Πράγα, στις 21 και 22 Νοεμβρίου του 2002, αποφασίστηκε η
ένταξη επτά νέων κρατών-μελών στη Βορειοατλαντική
Τουρκία) να συμμετέχουν σε σχεδιασμούς και λήψη αποφάσεων στο
Συμμαχία, (Βουλγαρίας, Εσθονίας, Λετονίας, Λιθουανίας, πλαίσιο της ΕΠΑΑ, αφού εξασφάλισε τη συμμετοχή σε επιχειρήσεις
Ρουμανίας, Σλοβακίας, Σλοβενίας), από 29 Μαρτίου 2004. στα σύνορά της, ενώ φαίνεται πως εξασφάλισε και τη δέσμευση της ΕΕ
− Ακόμη, στην Πράγα αποφασίστηκε η σύσταση Νατοϊκής για μη εμπλοκή της τελευταίας σε συγκρούσεις μεταξύ κρατών-μελών
Δύναμης Αντίδρασης (ΝΔΑ), που θα τίθετο σε πλήρη
λειτουργία το 2006, με δύναμη 21.000 στρατιωτών, του NATO, υπονοώντας προφανώς μία σύγκρουση Τουρκίας - Ελλάδας.
συγκροτούμενη σε επτά ημέρες, για σύντομες αποστολές. • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken, του Δεκεμβρίου 2001,
− Το Δεκέμβριο 2002, εκδόθηκε Κοινή Διακήρυξη ΕΕ – ΝΑΤΟ υιοθετήθηκε το ΣΔΕΔ.
(Συμφωνία Berlin Plus), για τις βασικές αρχές συνεργασίας
και συντονισμού των επιχειρησιακών δραστηριοτήτων
• Παρά την θετική θέση στην ανάπτυξη πολυεθνικής δύναμης στο
ΕΠΑΑ και NATO, στη βάση των αποφάσεων του Συμβουλίου Αφγανιστάν, υπήρξαν διαφοροποιήσεις και περιορισμοί.
του ΝΑΤΟ του Βερολίνου, του Ιουνίου 1996 και των • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σεβίλλης του Ιουνίου 2002, εντάχθηκε
συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής του NATO στην στις αρμοδιότητες της ΕΠΑΑ, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Ουάσινγκτον, του Απριλίου 1999.

Η πορεία της ΕΠΑΑ στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και σχέσεις με το NATO
• Νέα σχέδια προώθησης της ευρωπαϊκής αμυντικής ταυτότητας της ΕΕ
προτάθηκαν τον Απρίλιο 2003, από Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία και
Λουξεμβούργο, για σύσταση αυτόνομου ευρωπαϊκού στρατηγείου στο
προάστιο Tervuren των Βρυξελλών, κοντά στο νατοϊκό στρατηγείο,
προκαλώντας τις αντιδράσεις ΗΠΑ και «φιλοατλαντιστών» της ΕΕ.
• Η αντιπαράθεση έληξε με συμφωνία Βρετανίας, Γαλλίας και Γερμανίας
στη Νάπολη, λίγο πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών,
του Δεκεμβρίου 2003, για τη δημιουργία ευρωπαϊκού πυρήνα
ενθυλακωμένου στο Ανώτατο Στρατηγείο Συμμαχικών Δυνάμεων
Ευρώπης για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
• Στο ίδιο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με βάση το κείμενο του Ύπατου
Εκπροσώπου της ΚΕΠΠΑ Javier Solana, Μία Ασφαλής Ευρώπη σε έναν
Σχέση ευρωπαϊκών κρατών με το ΝΑΤΟ το 2004 Καλύτερο Κόσμο, εγκρίθηκε νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας
(ΕΣΑ), για τρομοκρατία, όπλα μαζικής καταστροφής, περιφερειακές
συγκρούσεις, αποσάθρωση του κράτους και οργανωμένο έγκλημα.



Ο Ευρωπαϊκός Αμυντικός Οργανισμός Η πορεία της ΕΠΑΑ στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και σχέσεις με το NATO
− Τον Ιούλιο 2004 ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες από το • Ακόμη, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών του Ιουνίου 2004,
Συμβούλιο των Υπουργών για να τεθεί σε λειτουργία ο
Ευρωπαϊκός Αμυντικός Οργανισμός (ΕΑΟ), από τις 14 και σύμφωνα με την ΕΣΑ, υιοθετήθηκε ο νέος Κατευθυντήριος Στόχος
Ιουλίου του ιδίου έτους, με έδρα τις Βρυξέλλες, με σκοπό 2010, εστιάζοντας στην ανάπτυξη, τη λειτουργικότητα και τη χρονική
την παροχή υποστήριξης προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ για τη βιωσιμότητα των δυνατοτήτων, ενώ επεκτάθηκε το αντικείμενο των
βελτίωση των στρατιωτικών δυνατοτήτων τους, σύμφωνα
με τους στόχους της ΕΠΑΑ, όπως ορίζονται από την ΕΣΑ.
αποστολών Petersberg για να συμπεριλάβει τις κοινές επιχειρήσεις
− Ο ΕΑΟ βασίζεται σε τέσσερις στρατηγικές: αφοπλισμού, τη στήριξη προς τρίτες χώρες για την καταπολέμηση της
1. το Σχέδιο Ανάπτυξης Δυνατοτήτων, τρομοκρατίας και την αναβάθμιση του τομέα της ασφάλειας.
2. την Ευρωπαϊκή Αμυντική Έρευνα & Τεχνολογία, • Μέχρι το 2010 θα αναπτύσσονταν νέες στρατιωτικές δυνατότητες,
3. την Ευρωπαϊκή Εξοπλιστική Συνεργασία και
4. την Ευρωπαϊκή Βάση Αμυντικής Τεχνολογίας και όπως, οι 15 Τακτικοί Σχηματισμοί Μάχης των 1.500 στρατιωτών, στο
Βιομηχανίας. πλαίσιο της ΕΔΤΑ, η Ευρωπαϊκή Δύναμη Στρατιωτικής Αστυνομίας 800
– 900 ατόμων, η Ναυτική Δύναμη, τα 5 Επιχειρησιακά Στρατηγεία στη
Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα και την Ιταλία, κ.λπ.
• Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Δεκεμβρίου 2004,
προσδιορίστηκαν και οι Μη Στρατιωτικοί Πρωταρχικοί Στόχοι για το
2008, για μη στρατιωτικές αποστολές διαχείρισης κρίσεων.


Αποστολές ΕΠΑΑ Οι αποστολές της ΕΠΑΑ
‒ EUFOR Concordia • Κατά το 2003 πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες αποστολές της ΕΠΑΑ
‒ Artemis στο Κονγκό
‒ EUPOL FYROM Proxima • Κατά τα επόμενα χρόνια και μέχρι το 2007 πραγματοποιήθηκαν
‒ EUJUST Themis αρκετές στρατιωτικές, αστυνομικές, ειδικές και μεικτές επιχειρήσεις.
‒ EUFOR Althea • Επιπλέον, τα Eurocorps, που ξεκίνησαν τη δραστηριότητά τους το
‒ EUPOL Kinshasha
‒ EUSEC RD Congo
1992, πιστοποιήθηκαν από το NATO, κατά το 2002 ως Δύναμη Υψηλής
‒ EUJUST LEX-Iraq Ετοιμότητας (HFR). Από τον Αύγουστο του 2004 έως το Φεβρουάριο
‒ EU Support to AMIS του 2005, 450 στρατιώτες των Eurocorps αποτέλεσαν το μεγαλύτερο
‒ Aceh Monitoring Mission (AMM) μέρος της Διεθνούς Δύναμης Αρωγής για την Ασφάλεια (International
‒ EUPOL COPPS
‒ EU Border Assistance Mission Rafah Security Assistance Force, ISAF) στην Καμπούλ του Αφγανιστάν, ύστερα
‒ EUBAM Moldova and Ukraine από αίτημα του ΝΑΤΟ. Ακόμη, το 2006, τα Eurocorps πιστοποιήθηκαν
‒ EUPAT FYROM ως Νατοϊκή Δύναμη Αντίδρασης (NATO Response Force, NRF) και από
‒ EUPOL FYROM
‒ EUFOR RD Congo
την 1η Ιουλίου 2006 έως τις 10 Ιανουαρίου 2007, μετά από απόφαση
‒ EUPOL Afghanistan του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, τα Eurocorps αποτέλεσαν τη
‒ EUPOL RD Congo χερσαία συνιστώσα αρ. 7 της Νατοϊκής Δύναμη Αντίδρασης.



Στόχος του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ είναι η αποφυγή της Εξελίξεις στο ΧΕΑΔ, Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ και Πρόγραμμα της Χάγης
αποστολής των αιτούντων άσυλο από το ένα κράτος-μέλος • Από τις 15 Ιανουαρίου 2003 άρχισε να λειτουργεί το σύστημα
στη άλλο, καθώς και η αποτροπή της υποβολής
περισσοτέρων από μία αιτήσεων ασύλου από ένα μόνο Ευρωπαϊκής Δακτυλοσκόπησης, για άταμα ηλικίας άνω των 14 ετών.
άτομο. Για τους λόγους αυτούς, ορίζονται αντικειμενικά και • Πρόσβαση στη βάση δεδομένων έχουν οι αρμόδιες αρχές των κρατών-
ιεραρχημένα κριτήρια, προκειμένου να προσδιορίζεται κατά μελών, ώστε να ελέγχεται εάν οι αιτούντες άσυλο έχουν ήδη υποβάλει
περίπτωση, το υπεύθυνο κράτος-μέλος για την εξέταση της
αίτησης ασύλου
αίτηση ασύλου σε άλλο κράτος-μέλος ή εάν έχουν εισέλθει παράνομα
μέσω άλλου κράτους-μέλους, προσδιορίζοντας έτσι την πρώτη είσοδό
Επιπλέον, με τη συμπλήρωση πέντε ετών από το Πρόγραμμα τους σε κράτος-μέλος της ΕΕ («αρχή της πρώτης επαφής»).
του Tampere, η Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση σχετική με • Στο πρόγραμμα συμμετέχουν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, καθώς και η
την πορεία του ΧΕΑΔ, τον Ιούνιο του 2004, στην οποία
καταγράφονταν οι θετικές εξελίξεις σχετικά με την εφαρμογή Νορβηγία, η Ισλανδία και η Ελβετία.
των προβλεπόμενων από το πρόγραμμα μέτρων, καθώς και • Το Συμβούλιο των Υπουργών, από τις 18 Φεβρουαρίου του 2003,
οι μελλοντικές κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση του υιοθέτησε κανονισμό για τα κριτήρια και τους μηχανισμούς
ΧΕΑΔ.
προσδιορισμού του κράτους-μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την
εξέταση αίτησης ασύλου που έχει υποβληθεί σε κράτος-μέλος από
υπήκοο τρίτης χώρας, γνωστό ως Κανονισμό Δουβλίνου ΙΙ,
αντικαθιστώντας τη Σύμβαση του Δουβλίνου του 1990.


Η δημιουργία της FRONTEX Εξελίξεις στο ΧΕΑΔ, Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ και Πρόγραμμα της Χάγης
−Στις 26 Οκτωβρίου του 2004, δημιουργήθηκε με απόφαση • Ο Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ θα ίσχυε για όλα τα κράτη-μέλη, από την 17η
του Συμβουλίου των Υπουργών, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία
Διαχείρισης της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Μαρτίου 2003, εκτός της Δανίας, στην οποία επεκτάθηκε η εφαρμογή
Σύνορα των Κρατών-Μελών της ΕΕ, γνωστή και ως του κανονισμού με ξεχωριστή συμφωνία με έναρξη ισχύος την 1η
Frontières extérieures, FRONTEX, αξιοποιώντας την εμπειρία Απριλίου 2006.
της Κοινής Μονάδας για τα Εξωτερικά Σύνορα, που είχε
ιδρυθεί δύο χρόνια πριν, και είχε δημιουργήσει επτά ad hoc
• Με ξεχωριστό πρωτόκολλο επεκτάθηκε η εφαρμογή του κανονισμού
κέντρα για τον έλεγχο των συνόρων: ανάλυσης κινδύνου και στη Νορβηγία και την Ισλανδία, από την 1η Μαΐου 2006.
στο Helsinki, χερσαίων σύνορα στο Βερολίνο, εναέριων • Οι διατάξεις του κανονισμού επεκτάθηκαν με ξεχωριστή συμφωνία με
συνόρων στη Ρώμη, δυτικών συνόρων στη Μαδρίτη, την Ελβετία, με εφαρμογή από την 1η Μαρτίου 2008 και με δεδομένο
εκπαίδευσης και κατάρτισης στο Traiskirchen, αριστείας στο
Dover και ανατολικών συνόρων στον Πειραιά. ότι με δημοψήφισμα που διεξήχθη στη χώρα, στις 5 Ιουνίου 2005, η
−Οι βασικές λειτουργίες της FRONTEX θα ήταν ο συντονισμός συμφωνία εγκρίθηκε με ποσοστό 54,6%.
της επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών • Το Λιχτενστάιν αποδέχθηκε την εφαρμογή του κανονισμού με
στον τομέα της αποτελεσματικής διαχείρισης των
εξωτερικών συνόρων, καθώς και η παροχή της αναγκαίας
πρωτόκολλο, με έναρξη ισχύος την 1η Απριλίου 2011.
τεχνικής συνδρομής και τεχνογνωσίας. • Ακόμη, υπογράφηκαν ανάλογα πρωτόκολλα εφαρμογής του
κανονισμού και μεταξύ των κρατών που εφάρμοσαν τον κανονισμό
μετά τη 17η Μαρτίου 2003.



Βασικά στοιχεία του Προγράμματος της Χάγης αποτελούσαν: Εξελίξεις στο ΧΕΑΔ, Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙ και Πρόγραμμα της Χάγης
−Η συνεργασία για τον αποτελεσματικότερο έλεγχο των • Με βάση τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου των
εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και την καταπολέμηση της
λαθρομετανάστευσης, μέσω της ενεργοποίησης της Βρυξελλών, του Νοεμβρίου 2004, υιοθετήθηκε το Πρόγραμμα της
FRONTEX, η οποία άρχισε να λειτουργεί από την 1η Χάγης για την περίοδο από 2005 έως 2009, με σκοπό την ενίσχυση του
Οκτωβρίου 2005 με έδρα τη Βαρσοβία. ΧΕΑΔ στην ΕΕ, στο οποίο, μετά από αναφορά για την ικανοποίηση των
−Παράλληλα, αποφασίστηκε η διαμόρφωση ενός Κοινού
Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου μέχρι το 2010, η
στόχων του Προγράμματος του Tampere, χαρασσόταν και η πολιτική
καταπολέμηση του οργανωμένου διασυνοριακού στον τομέα ΔΕΥ για τα επόμενα πέντε έτη.
εγκλήματος, η επέκταση της αμοιβαίας αναγνώρισης από • Λίγους μήνες αργότερα, το Μάιο 2005, η Επιτροπή παρουσίασε και
τα κράτη-μέλη των δικαστικών αποφάσεων σε αστικά και σχετικό Σχέδιο Δράσης για την υλοποίηση του Προγράμματος της
ποινικά θέματα καθώς και η πληρέστερη αξιοποίηση και
αναβάθμιση των EUROPOL και EUROJUST. Χάγης.
−Τέλος, υιοθετήθηκε και η νέα ευρωπαϊκή πολιτική για τα
ναρκωτικά, ενώ καθιερώθηκε και η διαδικασία της ειδικής
πλειοψηφίας/συναπόφασης σε όλα τα θέματα της ΔΕΥ,
εκτός της νόμιμης μετανάστευσης.

Η πέμπτη και η έκτη διεύρυνση της ΕΕ

Η επιθυμία των κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης να Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της πέμπτης διεύρυνσης
ενταχθούν στην ΕΕ: • Τα κράτη της Κεντροανατολικής Ευρώπης υπέβαλαν αιτήσεις ένταξης:
−Μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού
σοσιαλισμού, τα κράτη της Κεντροανατολικής Ευρώπης Το 1994, η Ουγγαρία στις 31 Μαρτίου και η Πολωνία στις 5 Απριλίου.
εξέφρασαν την επιθυμία να ενταχθούν στην ΕΕ, γεγονός Το 1995, η Ρουμανία στις 22 Ιουνίου η Σλοβακία στις 27 Ιουνίου, η
που προκάλεσε το ενδιαφέρον των κρατών-μελών της Λετονία στις 13 Οκτωβρίου, η Εσθονία στις 24 Νοεμβρίου, η Λιθουανία
τελευταίας και συνέβαλε στην κατάρτιση προγραμμάτων,
όπως το PHARE, τα οποία θα βοηθούσαν τα κράτη αυτά για
στις 8 Δεκεμβρίου και η Βουλγαρία στις 14 Δεκεμβρίου. Το 1996, η
την ταχύτερη και ομαλότερη ένταξή τους. Τσεχία στις 17 Ιανουαρίου και η Σλοβενία στις 10 Ιουνίου.
−Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης, του Ιουνίου 1993, • Οι διαπραγματεύσεις θα γίνονταν με τα κράτη της Κεντροανατολικής
καθιέρωσε ορισμένα οικονομικά και πολιτικά κριτήρια, Ευρώπης, καθώς και με την Κύπρο, η οποία είχε συνάψει συμφωνία
γνωστά ως κριτήρια της Κοπεγχάγης, που θα έπρεπε να
πληρούσαν τα υποψήφια προς ένταξη κράτη. σύνδεσης με την ΕΟΚ, από τις 19 Δεκεμβρίου 1972 και είχε υποβάλει
−Ακόμη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Essen, του Δεκεμβρίου αίτηση για ένταξη στις 3 Ιουλίου 1990, και με τη Μάλτα, η οποία είχε
1994, ενέκρινε προενταξιακή στρατηγική προετοιμασίας συνάψει συμφωνία σύνδεσης με την ΕΟΚ από τις 5 Δεκεμβρίου 1970
των κρατών της Κεντροανατολικής Ευρώπης για τη
σταδιακή υιοθέτηση του κοινοτικού κεκτημένου, ενώ
και είχε υποβάλει αίτηση για ένταξη στις 16 Ιουλίου 1990.
αργότερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης, του
Δεκεμβρίου 1995, αποσαφήνισε περαιτέρω τα κριτήρια της
Κοπεγχάγης



Η έναρξη των διαπραγματεύσεων: Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της πέμπτης διεύρυνσης
−Οι διαδικασίες για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις
ξεκίνησαν στις Βρυξέλλες, στις 30 Μαρτίου 1998, από το
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου του Δεκεμβρίου 1997,
Συμβούλιο των Υπουργών και την Επιτροπή, με την «ομάδα ενέκρινε την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τα έξι κράτη (Εσθονία,
Λουξεμβούργου», όπου το κάθε υποψήφιο κράτος έλαβε Κύπρος, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία και Σλοβενία, γνωστή ως «ομάδα
έναν κατάλογο απαιτούμενων ενεργειών για την Λουξεμβούργου»). Εξέφρασε όμως την επιθυμία να συμπεριληφθούν
ικανοποίηση των κριτηρίων ένταξης, ενώ από τις 10
Νοεμβρίου 1998 άρχισαν οι ουσιαστικές διαπραγματεύσεις στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις και τα δέκα υποψήφια κράτη της
με τη μορφή ξεχωριστών διασκέψεων με κάθε ένα από τα Κεντροανατολικής Ευρώπης, μαζί με την Κύπρο, με δεδομένο ότι η
έξι επιλεγμένα κράτη. Μάλτα είχε παγώσει την αίτηση ένταξής της στην ΕΕ τον Οκτώβριο
−Ωστόσο, μετά από την ετήσια έκθεση παρακολούθησης της
Επιτροπής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Helsinki, του
1996, μετά τη νίκη του εργατικού κόμματος στις εκλογές της χώρας.
Δεκεμβρίου 1999 αποφάσισε να ξεκινήσουν οι ενταξιακές • Προς το σκοπό αυτό αποφάσισε τη σύγκλιση Ευρωπαϊκής Διάσκεψης
διαπραγματεύσεις από το Φεβρουάριο του 2000 και με τα σε ετήσια βάση, αρχής γενομένης στο Λονδίνο, στις 12 Μάρτιο 1998.
υπόλοιπα έξι υποψήφια κράτη (την «ομάδα Helsinki», • Στη Διάσκεψη, εκτός από τα κράτη-μέλη της ΕΕ, θα συμμετείχαν όλα τα
δηλαδή, Βουλγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία και
Σλοβακία, μαζί με τη Μάλτα, η οποία ενεργοποίησε εκ νέου υποψήφια προς ένταξη κράτη, συμπεριλαμβανόμενης και της
την αίτηση ένταξής της στην ΕΕ το Σεπτέμβριο 1998. Τουρκίας, που είχε υπογράψει από τις 12 Σεπτεμβρίου 1963 συμφωνία
−Ακόμη, χορήγησε στην Τουρκία το καθεστώς της σύνδεσης με την ΕΟΚ και είχε υποβάλει αίτηση ένταξης στις ΕΚ από τις
«υποψήφιας προς ένταξη χώρας», χωρίς ωστόσο να ορίσει
ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων,
14 Απριλίου 1987.


Τα προβλήματα των διαπραγματεύσεων: Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της πέμπτης διεύρυνσης
−Όλες οι υποψήφιες χώρες δεν ήταν σε θέση να υιοθετήσουν
το κοινοτικό κεκτημένο με τον ίδιο ρυθμό πριν από την
• Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας, του Δεκεμβρίου 2000,
προσχώρηση. Είχαν προβλεφθεί ήδη από τη φάση των αποφασίστηκε η επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με
διαπραγματεύσεων, μεταβατικά μέτρα, ως ρήτρες που θα τα δώδεκα υποψήφια κράτη στη βάση ενός χρονοδιαγράμματος
ίσχυαν για περιορισμένο χρονικό διάστημα και για («Χάρτη Πορείας») για τα δύο επόμενα χρόνια.
συγκεκριμένους τομείς, και θα ενσωματώνονταν στις
ενταξιακές συνθήκες. • Επιπρόσθετα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ζητήσει τα νέα κράτη-
−Με δεδομένο ότι τα νέα κράτη μέλη δεν θα ήταν σε θέση να μέλη να λάβουν μέρος στις ευρωεκλογές του 2004, και για το σκοπό
συμμορφωθούν πλήρως με τη Συμφωνία Schengen, θα αυτό, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
μπορούσαν να ενταχθούν στη Ζώνη Schengen, σε κάποια
μεταγενέστερη χρονική στιγμή.
Göteborg, του Ιουνίου 2001, για ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων
−Υπήρξαν ακόμη σημαντικές απαιτήσεις προστασίας του με όσα υποψήφια κράτη θα ήταν έτοιμα για ένταξη, μέχρι το τέλος
περιβάλλοντος, για τις οποίες δόθηκαν περιθώρια του 2002, έτσι ώστε να μπορέσουν να λάβουν μέρος στις εκλογές.
δεκαετίας προκειμένου τα νέα κράτη-μέλη να εφαρμόσουν • Η Επιτροπή έκρινε με την ετήσια έκθεση της, του Οκτωβρίου 2001, ότι
το σύνολο των οδηγιών της ΕΕ.
−Ως προς την πυρηνική ασφάλεια, τέθηκαν σε εφαρμογή η Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η
κανόνες και μέτρα ελέγχου για τα πέντε υποψήφια κράτη Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Τσεχία, θα μπορούσαν να είναι
που κατείχαν πυρηνικούς αντιδραστήρες, δηλαδή, τη έτοιμες μέσα στην προβλεπόμενη προθεσμία, ενώ η Βουλγαρία και η
Λιθουανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και τη
Τσεχία
Ρουμανία θα χρειάζονταν περαιτέρω πρόοδο.



Οι ρυθμίσεις: Η υλοποίηση της πέμπτης διεύρυνσης
−Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ που ξεκίνησε το 2002, συνέβαλε
στην αποφυγή της επιβάρυνσης του προϋπολογισμού της
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Laeken, του Δεκεμβρίου 2001,
λόγω της ένταξης νέων κρατών-μελών. Καθοριζόταν η συμφώνησε με την έκθεση της Επιτροπής, προσθέτοντας ότι, αν τα
σταδιακή καταβολή των ενισχύσεων της ΚΑΠ για τα νέα δέκα υποψήφια κράτη («ομάδα του Laeken») συνέχιζαν τις
κράτη-μέλη, από το 25% του ισοδύναμου των ενισχύσεων προσπάθειές τους, η σύνταξη των συνθηκών προσχώρησης θα ήταν
των παλαιών κρατών-μελών το 2004, μέχρι το 100% το 2013.
Έτσι, η ΚΑΠ θα είχε σταθερό προϋπολογισμό μέχρι το 2013. εφικτό να γίνει κατά το πρώτο εξάμηνο του 2002.
Ωστόσο, μετά από την εκδηλωμένη δυσαρέσκεια των • Με την ετήσια έκθεση της η Επιτροπή στις 9ης Οκτωβρίου του 2002,
υποψηφίων κρατών-μελών, εξασφαλίστηκε αυξημένη διαπίστωνε ότι τα δέκα υποψήφια προς ένταξη κράτη, δηλαδή, η
βοήθεια και επί μέρους ρυθμίσεις για τα νέα κράτη-μέλη.
Αντικείμενα έντονων συζητήσεων υπήρξαν ακόμη οι
Εσθονία, η Κύπρος, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η
ποσοστώσεις γάλακτος, ζάχαρης, ρυζιού και μπανάνας, Πολωνία, η Σλοβακία, η Σλοβενία και η Τσεχία, πληρούσαν τα κριτήρια
καθώς αλιείας ρέγκας των κρατών της Βαλτικής. της Κοπεγχάγης για την ένταξή τους στην ΕΕ. Έτσι, οι
−Ως προς τα διαρθρωτικά ταμεία και το ΤΣ και επειδή η διαπραγματεύσεις με τα δέκα υποψήφια προς ένταξη κράτη
συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων των υποψήφιων
κρατών-μελών ζούσαν σε περιοχές με κατά κεφαλήν ΑΕΠ ολοκληρώθηκαν κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης, που
κάτω του 75% του Μ.Ο. της ΕΕ, τέθηκε ως ανώτατο όριο για πραγματοποιήθηκε στις 12 και 13 Δεκεμβρίου του 2002.
την διαρθρωτική ενίσχυσή τους, το 4% του ΑΕΠ τους.
−Στον τομέα της νομισματικής πολιτικής, τα νέα κράτη-μέλη
κλήθηκαν να συμμετάσχουν στο ΕΝΣ και στο ΜΣΙ II.


Η υλοποίηση της πέμπτης διεύρυνσης
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε με απόλυτη πλειοψηφία των
μελών του, την ένταξη των δέκα κρατών στην ΕΕ στις 9 Απριλίου 2003,
ενώ η Συνθήκη Ένταξης των δέκα υπογράφηκε επίσημα στην Αθήνα,
στις 16 Απριλίου 2003, στη Στοά του Αττάλου.
• Η ενταξιακή συνθήκη επικυρώθηκε με δημοψηφίσματα από τα εννέα
νεοενταχθέντα κράτη-μέλη, σε ορισμένα μάλιστα πριν την υπογραφή
της, ενώ στην Κύπρο επικυρώθηκε από το κοινοβούλιο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 Η τελετή υπογραφής των Συνθηκών Ένταξης της Εσθονίας, της Κύπρου, της Λετονίας, της
Λιθουανίας, της Μάλτας, της Ουγγαρίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας και
της Τσεχίας, στην Αθήνα, στις 16 Απριλίου του 2003



Τα προβλήματα των διαπραγματεύσεων: Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της έκτης διεύρυνσης
−Η συνταχθείσα ενταξιακή συνθήκη περιλάμβανε μια σειρά
από ρήτρες διασφάλισης που θα μπορούσαν να
• Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία
καθυστερήσουν για ένα έτος την ένταξη, εάν δεν τηρούντο εξελίσσονταν με αργότερους ρυθμούς από αυτές των υπολοίπων
οι απαραίτητες δεσμεύσεις για την υλοποίηση των υποψηφίων προς ένταξη κρατών γεγονός που οφειλόταν κυρίως στα
μεταρρυθμίσεων που είχαν συμφωνηθεί. προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα δύο κράτη στη δημιουργία των
−Παράλληλα υπήρχαν ρήτρες διασφάλισης για ορισμένους
τομείς, που θα εξακολουθούσαν να ισχύουν για ένα χρονικό διοικητικών και νομικών συστημάτων και δομών που απαιτούνταν για
διάστημα και μετά την επίσημη ένταξη των δύο κρατών. την υιοθέτηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου, καθώς και στην
Συνεπώς, οι εκθέσεις παρακολούθησης της Επιτροπής θα καθυστέρηση της υλοποίησης των απαραίτητων οικονομικών
αποκτούσαν ιδιαίτερη σημασία σε ορισμένους τομείς,
όπως, στην καταπολέμηση της διαφθοράς, στην
μεταρρυθμίσεων.
εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, • Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με τη Βουλγαρία ολοκληρώθηκαν τον
στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, στο Ιούνιο του 2004 και με τη Ρουμανία το Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Στις
σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην 22 Φεβρουαρίου του 2005, η Επιτροπή με έκθεσή της εξέφρασε τη
προστασία των μειονοτήτων.
θετική της άποψη για την ένταξη των δύο υποψήφιων κρατών στην ΕΕ.


Η υλοποίηση της έκτης διεύρυνσης
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 13 Απριλίου του 2005 ενέκρινε την
ένταξη των δύο κρατών και στις 25 Απριλίου του ιδίου έτους
υπογράφηκε στο Λουξεμβούργο η Συνθήκη Ένταξης της Βουλγαρίας
και της Ρουμανίας στην ΕΕ.
• Η συνθήκη ένταξης των δύο χωρών επικυρώθηκε από τα Κοινοβούλια
των δύο νέων κρατών-μελών στις 11 και στις 17 Μαΐου του 2005
αντίστοιχα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση το 2007

Η τελετή υπογραφής της Συνθήκης Ένταξης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, στο
Λουξεμβούργο, στις 25 Απριλίου του 2005.


Εξελίξεις στην Ευρώπη εκτός της ΕΕ και σε σχέση με αυτή

Προορισμός και προϋπολογισμός προγραμμάτων: Νέα προενταξιακά προγράμματα και προγράμματα γειτονίας της ΕΕ
−Με τα προγράμματα ISPA και SAPARD, τα οποία ουσιαστικά
συμπλήρωναν το πρόγραμμα PHARE, επιχορηγήθηκαν
• Το πρόγραμμα ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-
επενδύσεις σε υποδομές και στη γεωργική και αγροτική Accession) παρείχε υποστήριξη για έργα υποδομής στους τομείς
ανάπτυξη στις δέκα υποψήφιες χώρες της Κεντρονατολικής προτεραιότητας της ΕΕ για το περιβάλλον και τις μεταφορές.
Ευρώπης, και συγκεκριμένα, τη Βουλγαρία, την Εσθονία, τη • Το πρόγραμμα SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture
Λετονία, τη Λιθουανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη
Ρουμανία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και την Τσεχία. Μετά and Rural Development) παρείχε υποστήριξη στους τομείς της
τη διεύρυνση της ΕΕ το 2004, ως δικαιούχα κράτη των γεωργικής και αγροτικής ανάπτυξης περιοχών των χωρών της
προγραμμάτων ISPA και SAPARD παρέμειναν η Βουλγαρία Κεντροανατολικής Ευρώπης καθώς και στην εφαρμογή του σχετικού
και η Ρουμανία, ενώ από το 2005 προστέθηκε και η Κροατία
ως υποψήφιο προς ένταξη στην ΕΕ κράτος. Για την περίοδο
με την ΚΑΠ κοινοτικού κεκτημένου.
2000 – 2006, διατέθηκαν μέσω του προγράμματος αυτού • Το πρόγραμμα CARDS (Community Assistance for Reconstruction,
κονδύλια ύψους 1,5 δισ. € ετησίως (σε τιμές 1999). Development and Stabilisation) με αντικείμενο την στήριξη της
−Το πρόγραμμα CARDS απευθυνόταν στην Κροατία, τη συμμετοχής των χωρών της Δυτικών Βαλκανίων στη διαδικασία
Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο, την ΠΓΔ
της Μακεδονίας, την Αλβανία και το Κοσσυφοπέδιο. Ο σταθεροποίησης και σύνδεσης με την ΕΕ, την ανοικοδόμηση, την
συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος CARDS για ανάπτυξη και τη σταθεροποίηση υπήρξε και η οικοδόμηση των
την περίοδο 2000 – 2006, ανερχόταν σε 4,65 δισ. €. θεσμών, και συγκεκριμένα, η θεσμική και νομοθετική εξέλιξη και
εναρμόνιση με τους κανόνες της ΕΕ.


Προορισμός και προϋπολογισμός προγραμμάτων: Νέα προενταξιακά προγράμματα και προγράμματα γειτονίας της ΕΕ
−Η ΔΣΣ (SAP) αφορούσε στην Αλβανία, τη Βοσνία-
Ερζεγοβίνη, την Κροατία, την ΠΓΔ της Μακεδονίας, το
• Ειδικότερα για τα Δυτικά Βαλκάνια, εγκαινιάστηκε η Διαδικασία
Μαυροβούνιο και τη Σερβία, συμπεριλαμβανομένου του Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ, Stabilisation and Association
Κοσσυφοπεδίου. Process, SAP)
−Το πρόγραμμα TACIS ΙΙ είχε για την περίοδο 2000 – 2006 • Για τα γειτονικά προς την ΕΕ κράτη-μέλη της ΚΑΚ, το πρόγραμμα TACIS
προϋπολογισμό 3,138 δισ. €.
−Η ΕΠΓ (ENP), που θα περιλάμβανε στα ανατολικά το που κάλυπτε την περίοδο 1991 – 1999, μετεξελίχθηκε στο νέο TACIS II
Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία, τη Γεωργία, τη Λευκορωσία, τη για την περίοδο 2000 – 2006, με προϋπολογισμό 3,138 δισ. €.
Μολδαβία και την Ουκρανία, και. στο νότο, την Αίγυπτο, την Επιπλέον, το TACIS ΙΙ επαναπροσδιόρισε τις προτεραιότητές του
Αλγερία, την Ιορδανία, το Ισραήλ, το Λίβανο, τη Λιβύη, το
Μαρόκο, την Παλαιστινιακή Αρχή, τη Συρία και την
στοχεύοντας στην πυρηνική ασφάλεια αλλά και στη θεσμική, νομική
Τυνησία. και διοικητική μεταρρύθμιση.
−Ωστόσο, η ΕΕ δεν είχε επίσημες σχέσεις με τη Λευκορωσία • Ξεκίνησε η πρωτοβουλία με τίτλο «Ευρύτερη Ευρώπη – Γειτονικές
και τη Λιβύη και κατά συνέπεια, η ΕΠΓ σε αυτές τις χώρες σχέσεις» ώστε να μην δημιουργούνται διαχωριστικές γραμμές μεταξύ
εφαρμοζόταν περιορισμένα. Επίσης, επειδή η Ρωσία δεν
επιθυμούσε να συμμετάσχει στην αναδυόμενη ΕΠΓ, οι των κρατών-μελών της ΕΕ και των γειτονικών τους κρατών και λίγο
σχέσεις ΕΕ και Ρωσίας εστιάζονταν κυρίως στον από κοινού αργότερα, από τα τέλη του 2003, η Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας (ΕΠΓ,
σχεδιασμό και στην άσκηση ορισμένων «κοινών European Neighbourhood Policy, ENP), που θα περιλάμβανε και τις
πολιτικών».
γειτονικές χώρες της Μεσογείου.



Σχετικά με το Κοσσυφοπέδιο και την Υπερδνειστερία : Οι εξελίξεις στη Νέα Γιουγκοσλαβία και την Υπερδνειστερία
−Σημειώνεται ότι το Κοσσυφοπέδιο παρέμεινε κάτω από την
προσωρινή διοίκηση του ΟΗΕ, την UNMIK.
• Η Νέα Γιουγκοσλαβία, από τις 4 Φεβρουαρίου 2003, μετονομάστηκε
−Κατά το διεξαχθέν δημοψήφισμα στην Υπερδνειστερία, σε Ένωση Σερβίας και Μαυροβουνίου. Ωστόσο, πρακτικά η ένωση
ποσοστό 93,1% ψήφισε υπέρ της ανεξαρτητοποίησής τους ήταν ανύπαρκτη, αφού από το 1996, η Σερβία και το Μαυροβούνιο
από τη Μολδαβία και της ένωσης με τη Ρωσία, χωρίς λειτουργούσαν ως ξεχωριστά κράτη.
ωστόσο το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος να γίνεται
αποδεκτό από τη Ρωσία. • Το Νοέμβριο 2001, ο ΟΑΣΕ επέβλεψε τις πρώτες εκλογές του
Κοσσυφοπεδίου, που κατέληξαν σε κυβέρνηση συνασπισμού με
Πρόεδρο τον Ibrahim Rugova. Το 2006, άρχισαν διεθνείς
διαπραγματεύσεις για το τελικό καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου.
• Στο ζήτημα της Υπερδνειστερίας το Νοέμβριο 2003, η Ρωσία πρότεινε
την υπογραφή νέου μνημονίου, που προέβλεπε σύσταση
ομοσπονδίας για τη Μολδαβία και την Υπερδνειστερία Το σχέδιο δεν
έγινε αποδεκτό από το Vladimir Voronin, πρόεδρο της Μολδαβίας, ενώ
σε δημοψήφισμα που έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου 2006, οι ψηφοφόροι
της Υπερδνειστερίας ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτητοποίησής τους από
τη Μολδαβία.


Συμμετοχή κρατών-μελών στους οργανισμούς: Ίδρυση οργανισμών ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος εντός της ΚΑΚ
−Αρχικά, το Καζακστάν, το Κιργιζστάν, η Λευκορωσία, η
Ρωσία, και το Τατζικιστάν υπέγραψαν σχετική συνθήκη
• H Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα (ΕΑΟΚ, EAEC) προέκυψε στις 10
ίδρυσης της ΕΑΟΚ στην Astana του Καζακστάν, η οποία Οκτωβρίου 2000. Σκοπός της ΕΑΟΚ είναι η δημιουργία μιας κοινής
επικυρώθηκε από τα πέντε κράτη-μέλη το Μάιο του 2001. αγοράς εμπορευμάτων, μεταφορών, επενδύσεων και ενέργειας..
Στις 7 Οκτωβρίου 2005 το Ουζμπεκιστάν προσχώρησε στην • Η δημιουργία ενός Κοινού Οικονομικού Χώρου (ΚΟΧ, CES) μεταξύ της
ΕΑΟΚ, αλλά αποχώρησε τρία χρόνια αργότερα, στις 12
Οκτωβρίου 2008. Η Αρμενία, η Μολδαβία και η Ουκρανία Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και του Καζακστάν,
μετέχουν στην ΕΑΟΚ με την ιδιότητα του παρατηρητή. ανακοινώθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2003. Ο ΚΟΧ θα λειτουργούσε
−Η Ουκρανία, παρότι επικύρωσε αρχικά την ένταξή της στον υπό την εποπτεία μίας υπερεθνικής επιτροπής με έδρα το Κίεβο, και
ΚΟΧ, το Μάιο 2003, η νέα κυβέρνηση της χώρας που
προέκυψε το 2004 εκδήλωσε την προτίμησή της για ένταξη
δεν θα ήταν εξαρτώμενη από τις κυβερνήσεις των τεσσάρων κρατών-
στην ΕΕ. Έτσι, από την 1η Ιανουαρίου 2010 άρχισε να μελών. Ο απώτερος στόχος θα ήταν μία περιφερειακή οικονομική
λειτουργεί η Τελωνειακή Ένωση (ΤΕ, CU) του Καζακστάν, της οργάνωση που θα είναι ανοικτή και για άλλες χώρες οι οποίες θα
Λευκορωσίας και της Ρωσίας ως πρώτο βήμα προς τη μπορούσαν να ενταχθούν σ’ αυτήν και θα μπορούσε τελικά να
διαμόρφωση μιας ευρύτερης οικονομικής ένωσης. Την
πρόθεσή του να συμμετάσχει στην τελωνειακή ένωση καταλήξει ακόμη και στην καθιέρωση ενιαίου νομίσματος.
εκδήλωσε το Κιργιζστάν από τον Οκτώβριο 2011, κάτι που
φαίνεται να επιθυμεί και το Τατζικιστάν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12
Θ Ε Ω Ρ Η ΤΙΚ Ες Π Ρ Ο Σ Ε ΓΓΙ ΣΕ Ις ΓΙ Α Τ Η Ν
Ε Υ Ρ Ω ΠΑΪΚ Η Ε Ν Ο Π ΟΙΗΣ Η Κ Α Ι Η Π Ο Ρ Ε Ι Α Π Ρ Ο ς
Α Υ Τ ΗΝ

12. Θεωρητικές προσεγγίσεις για την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση και η πορεία προς αυτήν
Η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση/Ολοκλήρωση (Integration)

Ορισμοί
• Ως ενοποίηση/ολοκλήρωση εννοείται το σύνολο των διαδικασιών που
οδηγούν σε μία νέα μορφή περιφερειακής οργάνωσης, όπως αυτής
Ερωτήματα για την ενοποιητική διαδικασία: της υπερκρατικής και υπερεθνικής μορφής οργάνωσης των
- Είναι μία Πολιτική διαδικασία; Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚ) και της μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης
- Είναι μία Οικονομική διαδικασία; (ΕΕ), με ανοικτά όμως χαρακτηριστικά ως προς την τελική της μορφή
- Είναι μία Κοινωνική διαδικασία;
- Είναι μία Πολιτισμική διαδικασία;
• Διερευνάται σε ένα υπερκρατικό-υπερεθνικό ή διακρατικό επίπεδο:
Ερωτήματα για την αποτίμησή της: • Ως δημιουργία νέων ενιαίων κοινών οικονομικών λειτουργιών
- Αποτιμάται από τα λαμβανόμενα μέτρα υλοποίησής της; • Ως άσκηση νέων κοινών πολιτικών
- Αποτιμάται από μετρήσιμα τελικά αποτελέσματα; • Ως δημιουργία νέων υπερκρατικών-υπερεθνικών ή διακρατικών
θεσμών
• Ως κοινωνική διαδικασία μετατόπισης εμπιστοσύνης των πολιτών προς
το νέο ευρύτερο υπερκρατικό-υπερεθνικό ή διακρατικό περιβάλλον
περιφερειακής οργάνωσης και διακυβέρνησης


Η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση/Ολοκλήρωση
Ο Ομοσπονδισμός (Federalism)
• Ως σύστημα πολιτικής οργάνωσης, βασίζεται σε δύο επίπεδα, το
ομοσπονδιακό και το κρατικό, με εξισορροπημένες σχέσεις εξουσίας,
συνδυάζοντας και συμβιβάζοντας, κατά το δυνατό, την ενότητα με την
ετερότητα.
• Το ομοσπονδιακό επίπεδο είναι δυνατόν άλλοτε να αποκτήσει
σημαντικό ρόλο, καθορίζοντας μέσω μίας βασικής πολιτικής
Richard Nikolaus Aristide Briand Altiero Spinelli συμφωνίας (π.χ. με τη μορφή συντάγματος), τους κανόνες
Coudenhove-Kalergi Ευρωπαϊκή Manifesto di συνύπαρξης, ακόμη και την κοινή εξωτερική πολιτική των κρατών, και
Paneuropa, 1923 Ομοσπονδιαή Ventotene, 1941
Ένωση, 1929 άλλοτε να επιτρέπει τη διατήρηση των κρατικών αυτονομιών, σε ένα
καθεστώς συνομοσπονδίας, με χαλαρές σχέσεις κρατών και
ομοσποδιακού κέντρου
Ο Ομοσπονδισμός – Πρωτοβουλίες μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
• Πανευρώπη, 1923 του Richard Nikolaus Coudenhove-Kalergi
• Ευρωπαϊκή Ομοσπονδιακή Ένωση, 1929, του Aristide Briand στην ΚτΕ
• Manifesto του Ventotene, 1941, των Altiero Spinelli και Ernesto Rossi

Ο Ομοσπονδισμός – Πρωτοβουλίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
• Συναντήσεις φεντεραλιστών:
- Hertenstein Ελβετίας, Σεπ 1946 (εκπρόσωποι 14 ευρωπ. κρατών)
- Παρίσι, Δεκ 1946 (ίδρυση της Ένωσης Ευρωπαίων Φεντεραλιστών)
- Montreux, Αυγ 1947, Πρώτο Συνέδριο με παρεμβάσεις του
αποτέλεσαν τις κατευθυντήριες γραμμές των φεντεραλιστών στο
Συνέδριο για την Ευρώπη της Χάγης από 7 έως 10 Μαΐου 1947
Denis de Rougemont Maurice Allais Richard Nikolaus o Denis de Rougemont, εισήγησή: Η ομοσπονδιακή θέση
L’ attitude fédéraliste Aspects économiques Coudenhove-Kalergi o Maurice Allais, εισήγηση: Οικονομικές πτυχές ομοσπονδισμού
Montreux, 1947 du fédéralisme Ευρωπαϊκό Σύνταγμα,
Montreux, 1947 Gstaad, 1947 - Gstaad Ελβετίας, Ιουλ 1947 (Συνάντηση κοινοβουλευτικών ομάδων
ευρ. κρατών, ως «Ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Ένωση»)
o Πρωτοβουλία του Richard Nikolaus Coudenhove-Kalergi.
- Gstaad Ελβετίας, Σεπ 1947 (114 βουλευτές από 10 ευρωπ κράτη)
o Εισήγηση για εκπόνηση σχεδίου για ομοσπονδιακό ή
συνομοσπονδιακό Ευρωπαϊκό Σύνταγμα


Ο Ομοσπονδισμός – Κινήσεις μετά την ίδρυση των ΕΚ
Ο ευρωπαϊκός ομοσπονδισμός στο πλαίσιο των ΕΚ και της μετέπειτα ΕΕ
δεν εκπροσωπείτο πρακτικά από κάποια ακαδημαϊκή σχολή
• Αξιοσημείωτο είναι το άρθρο του Altiero Spinelli: «Η Ανάπτυξη του
Ευρωπαϊκού Κινήματος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο», στο
βιβλίο του Michael Hodges Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση: επιλεγμένες
Ο Spinelli στο εστιατόριο «Crocodile» στο Στρασβούργο, αναγνώσεις (1972)
χώρο συνάντησης των μελών του «Crocodile Club» • Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατατέθηκε το Σχέδιο Συνθήκης Ίδρυσης
Από το 1980, φεντεραλιστές Ευρωβουλευτές από της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σχέδιο Spinelli). Οι στόχοι της Ένωσης ήταν:
διαφορετικούς πολιτικούς χώρους, συνιστούν με - Η αρμονική κοινωνική ανάπτυξη (επίτευξη πλήρους απασχόλησης,
πρωτοβουλία του Altiero Spinelli, την πολιτική λέσχη εξάλειψη ανισορροπιών μεταξύ των περιφερειών, προστασία του
«Crocodile Club», με έδρα το εστιατόριο «Crocodile» του
περιβάλλοντος, επιστημονική πρόοδο και πολιτιστική ανάπτυξη)
Στρασβούργου. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συστάθηκε τον
Ιανουάριο του 1982, η Επιτροπή Θεσμικών Υποθέσεων, με - H οικονομική ανάπτυξη (ελεύθερη εσωτερική αγορά και σταθερό
μέλη της ομάδας και τον Spinelli ως γενικό εισηγητή, η οποία νόμισμα, ισορροπία στο εξωτερικό εμπόριο)
κατέθεσε Σχέδιο Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής - Η προαγωγή διεθνών σχέσεων, ασφάλειας, ειρήνης, συνεργασίας,
Ένωσης γνωστό και ως Σχέδιο Spinelli για μία ομοσπονδιακή
Ευρωπαϊκή Ένωση, που εγκρίθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1984 αφοπλισμού και ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και ιδεών

Ο Ομοσπονδισμός – Κινήσεις μετά την ίδρυση της ΕΕ
• Ομοσπονδιακή προοπτική ζήτησε ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών
Joschka Fischer, στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, τον Μάιο
2000, με την ομιλία του Από τη Συμπολιτεία στην Ομοσπονδία –
σκέψεις για την τελείωση της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης
• Στοιχεία με ομοσπονδιακή είχαν και οι θέσεις του πρωθυπουργού της
Γαλλίας Lionel Jospin, σε ομιλία του Το Μέλλον της διευρυμένης
Joschka Fischer Lionel Jospin Guy Verhofstadt
Από τη Συμπολιτεία στην Το Μέλλον της διευρυ- Ένα Όραμα για την
Ευρώπης, στο Παρίσι, τον Μάιο 2001, παρότι πιο συντηρητικές
Ομοσπονδία (2000) μένης Ευρώπης (2001) Ευρώπη (2001) • Ο πρωθυπουργός του Βελγίου Guy Verhofstadt, με την ομιλία του Ένα
Πρωτοβουλίες του Guy Verhofstadt Όραμα για την Ευρώπη, στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής, το
- Βιβλίο Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης (2005) Σεπτέμβριο 2001, τάχθηκε υπέρ της μετεξέλιξης της Επιτροπής σε
βασισμένο στο Ευρωβαρόμετρο σύμφωνα με το οποίο, ο
ευρωπαϊκή κυβέρνηση, το μετασχηματισμό του Συμβουλίου των
μέσος ευρωπαίος επιθυμεί περισσότερη Ευρώπη
- Ίδρυση της Ομάδας Spinelli, το 2010 για αναζωπύρωση Υπουργών σε μία δεύτερη βουλή για την ισότιμη εκπροσώπηση των
της συζήτησης για ένα ομοσπονδιακό μέλλον της ΕΕ κρατών-μελών, έναντι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που θα
- Μανιφέστο Για την Ευρώπη (2012), σε συνεργασία με το εκπροσωπούσε αναλογικά τους λαούς, καθώς και την αύξηση των
Γερμανό πολιτικό Daniel Cohn-Bendit για οικονομική και
πολιτική ενοποίηση σε μια ομοσπονδιακή Ευρώπη αρμοδιοτήτων του εκπροσώπου της ΚΕΠΠΑ


Ο Ομοσπονδισμός
• Λειτουργεί ως ένα αποδοτικό υπερεθνικό κράτος, με υπερεθνικούς θεσμούς,
ως αποτέλεσμα συμφωνίας, συνθήκης, ή συντάγματος, που συγκεντρώνει σε
κάποιο βαθμό πολιτικές αρμοδιότητες και εξουσίες, διαφοροποιούμενο από
μία συνομοσπονδία, όπου οι πολιτικές εξουσίες σχετικές κυρίως με την
κυριαρχία των ομόσπονδων κρατών παραμένει εν πολλοίς στα κράτη-μέλη
• Έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα:
α) την αποσόβηση του κινδύνου να κυριαρχηθεί ένα σύστημα από μια
ομάδα, αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία συγκεντρωτισμού και ηγεμονίας
β) την ισχυροποίηση έναντι οποιασδήποτε εξωτερικής απειλής,
καλλιεργώντας συνθήκες αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών
• Απόψεις καθιέρωσης μίας ομοσπονδίας:
α) η ομοσπονδία θα πρέπει να καθιερώνεται με μία αμεσότητα μέσω της
άμεσης εφαρμογής εγκεκριμένου συντάγματος από τα ομόσπονδα κράτη,
ως «επαναστατική διευθέτηση»
β) η ομοσπονδία πρέπει να εδραιώνεται σταδιακά, μέσα από λαϊκά
κινήματα που θα ωθούν τις πολιτικές ηγεσίες στη σύναψη ομοσπονδιακών
συμφωνιών, ως «γκραντουαλιστική διαδικασία»
Ορισμένοι θεωρούν ότι ο ομοσπονδισμός δεν αποτελεί στατική κατασκευή
αρχών, δομών και άκαμπτων κανόνων, αλλά συνεχή διαδικασία
διαμόρφωσης σχέσεων, τάσεων και λειτουργιών με στόχο την ομοσπονδία
Ο Λειτουργισμός (Functionalism)
• Αποτελεί θεωρητική προσέγγιση της ενοποίησης, σύμφωνα με την
οποία βασική προτεραιότητα στις κοινωνίες αποτελεί η εφικτή
ευημερία παρά η εμμονή σε ανέφικτα δόγματα ή ιδεολογίες. Αυτή η
εφικτή ευημερία επιτυγχάνεται όταν οι κοινωνικές ομάδες
αναγνωρίσουν τους τομείς δραστηριότητας (λειτουργίες) κοινών
συμφερόντων και αποφασίσουν να συνεργαστούν για τη βελτίωσή
David Mitrany τους με σκοπό την κοινή ευημερία τους σε παγκόσμιο επίπεδο
A Workoing Peace System, 1943 • Οι κοινωνίες έχουν και πρέπει να αναδεικνύουν τα κοινά τους
συμφέροντα, με βάση τα οποία θα συνεργάζονται. Οι πόλεμοι δεν
διευκολύνουν την ανάδειξη κοινών συμφερόντων
• Βασικός θεωρητικός του λειτουργισμού υπήρξε ο David Mitrany με
έργα του όπως το Ένα Λειτουργικό Σύστημα Ειρήνης (1943)
• Ο Mitrany αντί των ανίσχυρων και μη λειτουργικών ομοσπονδιακών
θεσμών, συνέστησε τη δημιουργία διεθνών λειτουργικών υπηρεσιών
συνεργασίας κυρίως σε τομείς τεχνικούς και οικονομικούς


Ο Λειτουργισμός
• Συνίσταται από μία λειτουργική ενοποιητική διαδικασία ανά τομέα, μέσω
τεχνοκρατικής στήριξης και διακρατικών θεσμών, οι οποίοι θα δρουν
αποτελεσματικά υπέρ της ευημερίας των κοινωνιών, χωρίς υπερεθνική-
υπερκρατική πολιτική εξουσία, επιτρέποντας τη σταδιακή ενοποίηση
δράσεων των κρατών ανά λειτουργία και τη σταδιακή απόκτηση της
εμπιστοσύνης των κοινωνιών στο εν δυνάμει διαμορφούμενο διεθνικό
πλαίσιο, περιορίζοντας και τις προϋπάρχουσες συγκρουσιακές τάσεις
• Η ίδια η λειτουργική διαδικασία μπορεί σταδιακά να καθορίσει το είδος του
διεθνικού οργάνου διακυβέρνησης, το οποίο θα λειτουργήσει αποδοτικά
για την ευημερία των κοινωνιών, έχοντας αποκτήσει την εμπιστοσύνη τους
• Ο λειτουργισμός κατά τον Mitrany, υπήρξε ο δρόμος που ακολούθησαν
πρακτικά οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες κατά την πρώτη δεκαετία τους, παρότι
ο ομοσπονδισμός υπήρξε θεωρητικά το δομικό τους στοιχείο, σύμφωνα με
τη Διακήρυξη Schuman. Δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε μία αλληλεξάρτηση
κυρίως στον οικονομικό παράγοντα και ακολούθως στον πολιτικό,
επιτυγχάνεται σταδιακά ένα σημαντικό επίπεδο ενοποίησης σε κάποιους
οικονομικούς τομείς, όπως της παραγωγής του άνθρακα και του χάλυβα
που υπήρξε η αιτία ίδρυσης της ΕΚΑΧ, το 1951, ενώ δημιουργήθηκαν και
συνθήκες για απαίτηση ενοποίησης και σε άλλους τομείς μέσω
τεχνοκρατικών συμβουλευτικών μηχανισμών

Ο Νεολειτουργισμός (Neofunctionalism)
• Ο Νεολειτουργισμός ως μετεξέλιξη του λειτουργισμού, απέρριπτε τον
ομοσπονδιακό ιδεαλισμό, και μετατόπιζε τη «λειτουργικότητα» σε
περιφερειακό επίπεδο, με τη συμβολή συνειδητοποιημένων ομάδων
πίεσης και συμφερόντων και την αποδοχή υπερεθνικών θεσμών σε
αντίθεση προς την ιδεαλιστική οικουμενικότητα του λειτουργισμού,
• Οδηγεί σε μία συνεχή ενοποιητική διαδικασία με νέους στόχους ακόμη
Ernst Haas
- The Uniting of Europe, Political, Social and Economic Forces
και μέσω αδράνειας, και σε τομείς που δεν είχαν αρχικά προβλεφθεί,
1950-1957, 1958 καθώς και τη στροφή προς ένα νέο κέντρο διακυβέρνησης ως
- Beyond the Nation-State, 1964 αποτέλεσμα της δημιουργίας μίας «νέας πολιτικής κοινότητας»
• Η πολιτική έπεται της οικονομίας αφού η οικονομική ενοποίηση
γίνεται οδηγός μίας πολιτικής ενοποίησης, ξεκινώντας συνήθως από
τομείς «χαμηλής πολιτικής» (low politics)
• Βασικός θεωρητικός του νεολειτουργισμού, είναι ο Ernst Haas με έργα
του: Ενοποιώντας την Ευρώπη, Πολιτικές, Κοινωνικές και Οικονομικές
Δυνάμεις 1950-1957, 1958 και Πέρα από το Έθνος-Κράτος, 1964


Ernst Haas: «Οι υπάρχοντες συγκλίνοντες οικονομικοί Ο Νεολειτουργισμός (συνέχεια)
στόχοι στη γραφειοκρατική, πολυφωνική και βιομηχανική • ο Haas αναφέρεται στην τεχνοκρατική σημασία του εγχειρήματος
ζωή της σύγχρονης Ευρώπης αποτέλεσαν την κρίσιμη
κινητήρια δύναμη. Ο τεχνοκράτης των οικονομικών, ο
ενοποίησης στη νεολειτουργική θεωρία, δίνοντας έμφαση στα
ειδικός στον πολιτικό σχεδιασμό, ο καινοτόμος βιομήχανος συμφέροντα των δρώντων κατά την έναρξη της ενοποιητικής
και ο συνδικαλιστής προώθησαν το κίνημα και όχι ο διαδικασίας στην Ευρώπη, με παράδειγμα την ίδρυση της ΕΚΑΧ, το
πολιτικός, ο λόγιος, ο ποιητής, ο συγγραφέας.»
1951. Θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική την τεχνοκρατική αυτοματοποίηση
Leon Lindberg: «Η διαδικασία της εξάπλωσης αναφέρεται της ενοποιητικής διαδικασίας, που συνδέεται με τις στρατηγικές των
σε μια κατάσταση κατά την οποία μια συγκεκριμένη δράση,
ιδρυτών της ΕΚΑΧ, καθώς και με την περαιτέρω πορεία προς τις ΕΚ
που σχετίζεται με έναν συγκεκριμένο στόχο, δημιουργεί μια
κατάσταση κατά την οποία ο αρχικός στόχος μπορεί να • Ο Leon Lindberg, με το έργο του Η Πολιτική Δυναμική της Ευρωπαϊκής
εξασφαλιστεί μόνο με τη ανάληψη περαιτέρω δράσεων, οι Οικονομικής Ενοποίησης (1963), όρισε την εξάπλωση (spillover), ως
οποίες με τη σειρά τους δημιουργούν μια περαιτέρω διαδικασία σταδιακών επιτευγμάτων που συντελούνται είτε
προϋπόθεση και την ανάγκη για περισσότερες δράσεις και
ούτω καθεξής.»
αυτόματα, ως διαδικασία εξάπλωσης από έναν οικονομικό τομέα σε
άλλο, είτε μέσω πιέσεων ομάδων συμφερόντων που αποβλέπουν σε
Leon Lindberg οικονομικά οφέλη. Η εξάπλωση χαρακτηρίζεται από δύο λογικές, της
The Political Dynamics of διεύρυνσης σε διαφορετικούς τομείς και της εμβάθυνσης σε ομοειδείς
European Integration, 1963 τομείς που ενισχύουν περαιτέρω την τομεακή ενοποίηση

Ο Νεολειτουργισμός
• Ο αυξημένος αριθμός συναλλαγών σε περιφερειακό επίπεδο σε έναν
οικονομικό τομέα συμβάλλει στην απαίτηση για τομεακή ενοποίηση,
γεγονός που οδηγεί στη δημιουργία νέων τομεακών υπερκρατικών θεσμών
• Αυτό υλοποιείται από τους δρώντες πολιτικούς φορείς, δηλαδή τις εθνικές
κυβερνήσεις και τους εθνικούς θεσμούς υπό την πίεση των ομάδων
συμφερόντων και με τη συνδρομή των πολιτικών ελίτ και άλλων μη
κρατικών φορέων, οι οποίοι μεταφέρουν την εμπιστοσύνη τους προς τα
υπερεθνικά θεσμικά όργανα. Τα όργανα αυτά ισχυροποιούνται και
σταδιακά λειτουργούν χωρίς αναφορά σε εθνικές κυβερνήσεις και θεσμούς
• Η ενοποίηση σε έναν οικονομικό τομέα δημιουργεί κίνητρα εξάπλωσής της
με την έναρξη της εμβάθυνσης της ενοποιητικής διαδικασίας σε άλλους
ομοειδείς τομείς, που ενισχύουν περαιτέρω την τομεακή ενοποίηση
• Απαιτείται συνεπώς μεγαλύτερη κανονιστική πολυπλοκότητα και συνήθως
απαιτούνται και νέα θεσμικά όργανα σε περιφερειακό επίπεδο. Η
διαδικασία αυτή λειτουργεί ως τεχνοκρατική αυτοματοποίηση, κατά την
οποία η τεχνοκρατική υποστήριξη θεωρείται απαραίτητη
• Ωστόσο, κατά τη διαδικασία αυτή δημιουργούνται ισχυρά κίνητρα
εξάπλωσης της ενοποίησης με την έναρξη της διεύρυνσης της ενοποιητικής
διαδικασίας και σε άλλους μη ομοειδείς τομείς (οικονομικούς, πολιτικούς
γεωγραφικούς)

Ο Διακυβερνητισμός (Intergovernmentalism)
• Ενώ ο ομοσπονδισμός, και ο νεολειτουργισμός λειτουργούν
υπερβατικά, με δεδομένο ότι τα κράτη εκχωρούν αρμοδιότητές τους
σε ένα ανώτερο επίπεδο συλλογικής διακυβέρνησης, ή υπερεθνικής
οργάνωσης, η εναλλακτική θεωρία του διακυβερνητισμού, της
δεκαετία του 1960, δίνει προτεραιότητα στη μη διακύβευση της
κυριαρχίας των κρατών, με συνέπεια και οι κυβερνήσεις τους, να
Stanley Hoffmann Neill Nugent ενεργούν με γνώμονα το συμφέρον του κράτους που εκπροσωπούν.
The European Sisyphus: The Government and
Essays on Europe, 1964- Politics of the European
• Σημαντικός επομένως παράγων του διακυβερνητισμού είναι ο
1994, 1995 Union, 2006 πολιτικός και κυρίως οι τομείς της «υψηλής πολιτικής», δηλαδή η
εξωτερική πολιτική και η πολιτική άμυνας των κρατών, που συνήθως
αποτελούν ανασταλτικά στοιχεία στη διαδικασία της ενοποίησης.
• Η θεωρία του διακυβερνητισμού περιγράφεται μέσα από τα δοκίμια
του Stanley Hoffmann, του τόμου του Ο Ευρωπαίος Σίσυφος: Δοκίμια
για την Ευρώπη, 1964-1994 (1995), καθώς και το βιβλίο του Neill
Nugent Διακυβέρνηση και Πολιτική στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2006)

Stanley Hoffmann: «Κάθε διεθνές σύστημα οφείλει την Ο Διακυβερνητισμός (συνέχεια)
εσωτερική λογική του και την εξέλιξη του στην • Βασίζεται στη δυνατότητα σταθεροποίησης και ενδυνάμωσης των
ποικιλομορφία των εγχώριων καθοριστικών παραγόντων,
των γεωιστορικών καταστάσεων και των εξωτερικών
κρατών, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα μέσα από διαδικασίες και
στόχων των μονάδων του.» στόχους που παρείχε η συνεργασία τους με σκοπό την ενοποίηση
Neill Nugent: «[Πρόκειται για] ρυθμίσεις σύμφωνα με τις
• Όταν για το κάθε κράτος διαμορφωθούν οι τοπικές προτιμήσεις,
οποίες τα κράτη μέλη, σε καταστάσεις και συνθήκες που καθώς και η απαιτούμενη πολιτική, με βάση τα κρατικά-εθνικά
μπορούν να ελέγχουν, συνεργάζονται μεταξύ τους για συμφέροντα, τότε ξεκινούν οι διακρατικές διαπραγματεύσεις, που
θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Η ύπαρξη ελέγχου, που καθορίζουν μέσω συμβιβασμών και με βάση τη διαπραγματευτική
επιτρέπει σε όλα τα συμμετέχοντα κράτη να αποφασίσουν
για την έκταση και τη φύση αυτής της συνεργασίας, δύναμη του κάθε κράτους, το κοινό πλαίσιο σύγκλισης
σημαίνει ότι δεν υπονομεύεται άμεσα η εθνική τους • Τότε αποφασίζεται η δημιουργία υπερεθνικών θεσμών συνεργασίας οι
κυριαρχία.» οποίοι διευκολύνουν τη διακυβερνητική συνεργασία. Οι θεσμοί αυτοί
δεν αποκτούν αυτονομία, αλλά έχουν συγκεκριμένο και
συμφωνημένο από τα κράτη εύρος δραστηριότητας
• Κατά την ίδια θεωρία, η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν προέκυψε από την
αποτυχία του έθνους κράτους, αλλά υπήρξε αποτέλεσμα μίας
επιτυχημένης προσπάθειας διάσωσής του.


Ο Διακυβερνητισμός (συνέχεια)
• Νεότερη εκδοχή του διακυβερνητισμού είναι αυτή του φιλελεύθερου
διακυβερνητισμού (liberal intergovernmentalism), η οποία
ενσωματώνει το ρόλο των διαφόρων πολιτικών, οικονομικών,
κοινωνικών κ.ά. ομάδων συμφερόντων, που υπάρχουν σε κάποιο
κράτος ή πάνω από αυτό ή πάνω από μία ομάδα κρατών, οι οποίες με
μία φιλελεύθερη πολιτική διαδικασία καθορίζουν τις εθνικές
Andrew Moravcsik
«Preferences and Power in the European Community: A
προτιμήσεις, χωρίς ωστόσο να παραβλέπεται ο ρόλος του κράτους.
Liberal Intergovernmentaistl Approach», Journal of Common • Ακόμη, καθορίζεται ένα διακυβερνητικό πρότυπο διαπραγμάτευσης
Market Studies, 1993 και ένα πρότυπο θεσμικής οργάνωσης το οποίο θα παρέχει αξιόπιστες
Andrew Moravcsik: «[Οι εθνικές προτιμήσεις] προκύπτουν δεσμεύσεις προς τις κυβερνήσεις των ανεξάρτητων κρατών
μέσα από εσωτερική πολιτική σύγκρουση, με τις κοινωνικές
ομάδες να ανταγωνίζονται για να αποκτήσουν πολιτική
• Η θεωρία του φιλελεύθερου διακυβερνητισμού περιγράφεται στο
επιρροή, να σχηματίζονται συμμαχίες σε εθνικό και διεθνές άρθρο του Andrew Moravcsik «Προτεραιότητες και Ισχύς στην
επίπεδο, και παράλληλα να αναγνωρίζονται από τις Ευρωπαϊκή Κοινότητα: Μία Φιλελεύθερη Διακυβερνητική
κυβερνήσεις νέες πολιτικές. Κατά την ανάλυση της Προσέγγιση», Περιοδικό Μελετών της Κοινής Αγοράς (1993)
στρατηγικής της αλληλεπίδρασης μεταξύ των κρατών, η
κατανόηση της εσωτερικής πολιτικής τους αποτελεί
προαπαιτούμενο και όχι απλά συμπλήρωμα.»
Ο Διακυβερνητισμός
• Μέσω της φιλελεύθερης διακυβερνητικής θεωρίας του Moravcsik για την
ευρωπαϊκή ενοποίηση επιχειρείται η εξήγηση της εξέλιξης στις ΕΚ και στη
συνέχεια στην ΕΕ. Με τη θεωρία υπογραμμίζονται τα ιδιαίτερης σημασίας
εθνικά συμφέροντα των κρατών-μελών σε συγκεκριμένα θέματα
προτίμησης, τα οποία καθορίζουν τις διαδικασίες των διακυβερνητικών
διαπραγματεύσεων, οι οποίες με τη σειρά τους καταλήγουν στη
συγκρότηση διακρατικών συμφωνιών που καλύπτουν τα κοινά
συμφέροντα των κρατών-μελών. Η διαδικασία καταλήγει στη συγκρότηση
θεσμών συνεργασίας, οι οποίοι καθιστούν αξιόπιστη την εφαρμογή και
την επεξεργασία αυτών των διαπραγματεύσεων
• Αυτά τα θεσμικά όργανα ενισχύουν την ισχύ των κρατών-μελών με δύο
τρόπους, αφού αυξάνουν την αποτελεσματικότητα των διακρατικών
διαπραγματεύσεων μειώνοντας το κόστος των διακρατικών συναλλαγών
και ενισχύουν το κύρος και την αυτονομία των εθνικών κυβερνήσεων
έναντι των διαφόρων εγχώριων ομάδων προσθέτοντας νομιμότητα και
αξιοπιστία μέσω των συμφωνημένων και εφαρμοζόμενων κοινών
πολιτικών


Άλλες θεωρίες Ενοποίησης
• Η Θεωρία των Συναλλαγών (transactionalism) της δεκαετίας του 1960,
πλησιάζει την ευρωπαϊκή εμπειρία και εκφράζει την πρακτική ανάγκη
ανάπτυξης συναλλαγών και επικοινωνιών μεταξύ των κρατών και των
λαών τους, με άμεσες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές
επαφές, επιτυγχάνοντας ένα «κοινοτικό πνεύμα» μίας περιοχής, το
οποίο θα εξασφάλιζε τις προσδοκίες κρατών και λαών για ειρηνική
Karl Deutsch James March Johan Olsen συνύπαρξη με κατάληξη την ολοκλήρωση. Συνδέεται άμεσα με έργα
The Analysis of Inter- «The New Institutionalism: Organizational
national Relations, Factors in Political Life», Am. Pol. Sc. Rev., του Karl Deutsch, όπως Η Ανάλυση των Διεθνών Σχέσεων, 1968
1993 1984 • Η θεωρία του Νεοθεσμικισμού (neoinstitutionalim) της δεκαετίας του
1980, αναγνωρίζει τη σημασία των τυπικών κεντρικών θεσμών των ΕΚ,
παράλληλα με αυτή των άτυπων θεσμών που αναπτύσσουν
κινητικότητες, συνεργασίες και αλληλεξαρτήσεις μεταξύ κεντρικών και
κρατικών θεσμών. Αναπτύσσεται στο άρθρο των James March και
Johan Olsen «Ο Νεοθεσμικισμός: Οργανωτικοί Παράγοντες στην
Πολιτική Ζωή», Αμερικανική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, 1984

Η ενοποιητική διαδικασία και η προσπάθειες ερμηνείας της

Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) της
Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και της Ευρωπαϊκής
Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ)
• Η ίδρυση της ΕΚΑΧ, με τη Συνθήκη των Παρισίων, που υπογράφηκε
στις 18 Απριλίου του 1951 και αργότερα της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ, με τη
Συνθήκη των Ρώμης, που υπογράφηκε στις 25 Μαρτίου του το 1957,
είχαν ως δομικό τους στοιχείο τον ομοσπονδισμό, κυρίως λόγω της
Robert Schuman Jean Monnet ιδεολογικής τάσης των πρωτεργατών της ίδρυσής τους
Διακήρυξη Schuman • Ωστόσο, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του λειτουργισμού, η
Διακήρυξη Schuman: αλληλεξάρτηση κυρίως στον οικονομικό παράγοντα προκάλεσαν την
«[…] Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί δια μιας, ούτε σε ίδρυση της ΕΚΑΧ, και ακολούθως δημιούργησαν τις συνθήκες για
ένα συνολικό οικοδόμημα: θα διαμορφωθεί μέσα από
απαίτηση ενοποίησης και σε άλλους τομείς. Έτσι, με τη συμβολή
συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν πρώτα
μια πραγματική αλληλεγγύη. τεχνοκρατικών συμβουλευτικών μηχανισμών, η ενοποιητική
[…] αυτή η πρόταση [της ίδρυσης της ΕΚΑΧ] θα διαδικασία προχώρησε στην ίδρυση της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ. Συνεπώς,
υλοποιήσει τις πρώτες συγκεκριμένες βάσεις για μια κατά τον Mitrany, ο λειτουργισμός υπήρξε ο δρόμος που ακολούθησαν
ευρωπαϊκή ομοσπονδία, απαραίτητη για τη διατήρηση της
ειρήνης.»
πρακτικά οι ΕΚ κατά την πρώτη δεκαετία από την ίδρυσή τους



Η απόπειρα ίδρυσης Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ)
• Η πρόταση του Γάλλου πρωθυπουργού René Pleven, από το 1950, για
τη σύσταση Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ) και της
δημιουργίας κοινού ευρωπαϊκού στρατού, έγινε αποδεκτή με την
υπογραφή Συνθήκης Ίδρυσης της ΕΑΚ, που υπογράφηκε στο Παρίσι,
στις 27 Μαΐου 1952, από τα έξι κράτη-μέλη της ΕΚΑΧ
• Η ίδρυση της ΕΑΚ μπορεί να θεωρηθεί ως νεολειτουργική διαδικασία
Alcide de Gasperi εξάπλωσης με τομεακή διεύρυνση της ενοποίησης. Θα βασιζόταν
Εμπνευστής του άρθρου 38 της Συνθήκης ΕΑΚ
Οι προσπάθειες των φεντεραλιστών για επέκταση της θεσμικά στο πρότυπο της ΕΚΑΧ, με διακυβερνητική λειτουργία σε
ενοποίησης σε πολιτικό επίπεδο, με ένταξη ενός άρθρου στη συνδυασμό όμως με σημαντικά ομοσπονδικά χαρακτηριστικά ως
Συνθήκη ΕΑΚ, δημιούργημα του πρωθυπουργού της Ιταλίας λειτουργικός ομοσπονδισμός, σύμφωνα με προσέγγιση του Monnet
Alcide de Gasperi, που προέβλεπε την εγκαθίδρυση μίας
ομοσπονδιακής ή συνομοσπονδιακής δομής η οποία θα
• Ωστόσο, το ομοσπονδιακό πρότυπο ΕΚΑΧ, δεν βρήκε εφαρμογή και
συντόνιζε τη λειτουργία των υπαρχουσών και μελλοντικών στην ΕΑΚ. Οι υπέρμετρες φιλοδοξίες των φεντεραλιστών προκάλεσαν
Κοινοτήτων, προκάλεσε την αντίδραση του νέου Γάλλου φοβίες στους γκωλλικούς της Γαλλίας για απώλεια κυριαρχικών
πρωθυπουργού από τον Ιούνιο του 1954, Pierre Mendés δικαιωμάτων και στρατιωτική αναβάθμιση της Γερμανίας, ενώ η
France, που απαίτησε την κατάργηση κάθε ομοσπονδιακού
χαρακτηριστικού της νέας συνθήκης, με συνέπεια την αριστερά εξέφραζε ανησυχίες για πιθανή χειραγώγηση από τις ΗΠΑ
κατάργησή της

Η αποτυχία ίδρυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ)
• Η αποτυχία της ενοποιητικής προσπάθειας στον αμυντικό τομέα,
συνέβαλε και στην εγκατάλειψη της ιδέας για ενοποίηση και στον
πολιτικό τομέα με τη δημιουργία μίας Ευρωπαϊκής Πολιτικής
Κοινότητας (ΕΠΚ), βασισμένης σε σχέδιο συνθήκης που υπέβαλε ο
υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου, Paul-Henri Spaak, το 1953, καθώς
και στην δήλωση του Jean Monnet από το Νοέμβριο του 1954, ότι δεν
Paul-Henri Spaak επιθυμεί να είναι εκ νέου πρόεδρος της Ύπατης Αρχής της ΕΚΑΧ κατά
Δημιουργός Σχεδίου Συνθήκης για την ΕΠΚ
την επόμενη θητεία της
• Η αποτυχία ερμηνεύθηκε ως αδυναμία συμφωνίας των πολιτικών
δρώντων σε εθνικό επίπεδο για μεταφορά εμπιστοσύνης σε
υπερεθνικούς θεσμούς για μία νεολειτουργική διαδικασία εξάπλωσης
με τομεακή διεύρυνση υψηλής πολιτικής της ενοποίησης,
διατηρώντας την μόνο σε τομείς χαμηλής πολιτικής



Αποτίμηση της ίδρυσης των πρώτων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (EK)
• Η Συνθήκη της ΕΚΑΧ, που υπογράφηκε από τα έξι
ιδρυτικά μέλη το 1951, καθιέρωσε πέντε βασικούς
θεσμούς: Ένα Ειδικό Συμβούλιο Υπουργών (το μετέπειτα
Συμβούλιο των Υπουργών), μια Ύπατη Αρχή (πρώτη
μορφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), μια Κοινή Συνέλευση
(η οποία μετεξελίχθηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), μια
Συμβουλευτική Επιτροπή (η οποία αργότερα εξελίχθηκε
σε Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή) και ένα
Δικαστήριο για τη διευθέτηση των διαφορών
• Οι θεωρητικοί του νεολειτουργισμού απέδωσαν την
εξέλιξη αυτή ως μορφή περιφερειακής ενοποίησης, η
οποία μέσω μίας τεχνοκρατικής αυτοματοποίησης
συνέβαλε στην περαιτέρω πορεία προς τις ΕΚ
• Οι νέοι υπερεθνικοί θεσμοί ισχυροποιήθηκαν σταδιακά
και τεχνοκρατικά και συνέβαλαν στην εξάπλωση της
ενοποίησης σε νέους τομείς, καταλήγοντας στη Συνθήκες
ίδρυσης της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ, το 1957
• Διαδικασία εξάπλωσης της ενοποίησης με εμβάθυνση
υφίσταται στη Συνθήκη Συγχώνευσης των εκτελεστικών
οργάνων των τριών ΕΚ, η οποία υπογράφηκε το 1965

Αποτίμηση της ίδρυσης των πρώτων Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (EK) (συνέχεια)
• Η διαδικασία αυτή αποτέλεσε πρακτικά μία διαδικασία λειτουργικού
ομοσπονδισμού, μέσω της οποίας επεξηγείται ο σύνθετος χαρακτήρας
της γκραντουαλιστικής προσέγγισης του Monnet, δηλαδή μία
διαφορετική σύνθεση στοιχείων λειτουργισμού, προερχόμενων από τη
λειτουργικότητα των διακρατικών φορέων, και ομοσπονδισμού,
προερχόμενων από τη ίδρυση υπερεθνικών θεσμών μέσω συνθηκών,
χωρίς όμως πλήρη συμφωνία με καμία από τις δύο θεωρίες
• Παρόλα αυτά, με τη σύσταση της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ, η ενοποιητική
διαδικασία περνά σε μια μορφή οργάνωσης, που συνδυάζει την
υπερεθνική και ομοσπονδιακή προσέγγιση με την διακυβερνητική
προσέγγιση, κάθε μία εκ των οποίων από μόνη της αποδείχτηκε
ανεπαρκής
Τάσεις και δυναμικές Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης 1948 - 1952



Η ενοποιητική διαδικασία μετά την ίδρυση των ΕΚ
• Ανάληψη της προεδρίας της Γαλλίας από το Charles de Gaulle, το 1959:
− Αντίθεση προς κάθε υπερεθνική – ομοσπονδική προοπτική των ΕΚ
− Προώθηση χαλαρής διακυβερνητικής συνεργασίας
− Δύο σχέδια Fouchet του Νοεμβρίου 1961 και του Ιανουαρίου 1962
για σύσταση Πολιτικής Ένωσης με υποψίες υποκατάστασης των ΕΚ
Γελοιογραφία για την «κρίση της κενής έδρας» και των − Διαφωνία με Επιτροπή – εκφραστή ομοσπονδικών απόψεων (για
προβλημάτων διακυβέρνησης στις ΕΚ που προέκυψαν
ΚΑΠ και Ίδιους Πόρους) και έναρξη «κρίσης κενής έδρας» του 1965
− Συμβιβασμός Λουξεμβούργου και επίκληση του «ζωτικού εθνικού
συμφέροντος» ως αφορμή για εξεύρεση λύσεων με ομοφωνία
• Υποστηρίζεται ότι η κρίση της «κενής έδρας» υπήρξε αποτέλεσμα
πιέσεων ομάδων αγροτικών και εμπορικών συμφερόντων, που
συνέβαλαν στον περιορισμό κάθε υπερκρατικής-υπερεθνικής στροφής
• Η παρερμηνεία καθιέρωσης της ομοφωνίας λειτούργησε σε βάρος του
ομοσπονδισμού, αφού περιόριζε την προώθηση νομοθεσίας από την
Γελοιογραφία για τις προσπάθειες να επιστρέψει ο de Gaulle
Επιτροπή ιδιαίτερα μετά την αύξηση του αριθμού των κρατών-μελών


Η ενοποιητική διαδικασία μετά την ίδρυση των ΕΚ (συνέχεια)
• Σημαντικό βήμα προς την οικονομική και νομισματική ενοποίηση
(ΟΝΕ) με διακυβερνητική συνεργασία αρχικά και ομοσπονδιακές
προοπτικές τελικά, υπήρξε το «Σχέδιο Werner» (Οκτ 1970), μία έκθεση
προτάσεων για ολοκλήρωση της ΟΝΕ σε τρεις φάσεις μέσα σε 10 έτη
• Διακυβερνητικού χαρακτήρα υπήρξε η προσπάθεια σύστασης μίας
Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας (ΕΠΣ), ως απόρροια της «Έκθεσης
Pierre Werner Etienne Davignon Leonard Tindemans Davignon» (Ιουλ 1970)
Σχέδιο Werner για Έκθεση Davignon Έκθεση Tindemans
την ΟΝΕ για σύσταση ΕΠΣ για την ΕΕ • Αξιόλογη προσπάθεια με ομοσπονδιακή προοπτική υπήρξε η «Έκθεση
Tindemans» για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Δεκ 1975), υποστηρίζοντας την
άσκηση κοινής πολιτικής σε κρίσιμους τομείς εξωτερικής πολιτικής και
πολιτικής άμυνας με ενισχυμένη συνεργασία στον τομέα των
εξοπλισμών, αποδοτικού κοινοτικού ελέγχου στη νομισματική
πολιτική των κρατών-μελών, ενιαίας κοινωνικής και διαρθρωτικής
κοινοτικής πολιτικής, εισαγωγή ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής για την
εκπαίδευση, τo περιβάλλον και τα δικαιώματα των καταναλωτών κλπ


Η έναρξη της ενοποιητικής διαδικασίας και οι πρώτες δυσκολίες

• Πρωτοβουλίες με ομοσπονδιακή προοπτική υπήρξαν οι συντονισμένες
πεπίσης αρεμβάσεις του Γερμανού Υπουργού των Εξωτερικών Hans-
Dietrich Genscher, και του Ιταλού ομόλογού του, Emilio Colombo, οι
οποίες κατέληξαν σε ένα σχέδιο «Ευρωπαϊκής Πράξης» για τη
Hans-Dietrich Genscher & Emilio Colombo
Σχέδιο «Ευρωπαϊκής Πράξης» Σχέδιο Spinelli βελτίωση των μηχανισμών των θεσμικών οργάνων, το 1981. Η
πρωτοβουλία αυτή κατέληξε στην υπογραφή της Πανηγυρικής
Emilio Colombo: «[…] Η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα πολιτική
ώθηση. Χρειάζεται ένα ορατό βήμα στην κα33τεύθυνση της Διακήρυξης για την Ευρωπαϊκή Ένωση στις 19 Ιουνίου του 1983
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ρωτώ: Δεν έφθασε ο καιρός για μια • Το κείμενο αυτό παρέμεινε όμως απλά ως συμβουλευτική δήλωση
συνθήκη προς την Ευρωπαϊκή Ένωση;» λόγω της αντίδρασης ορισμένων κρατών-μελών, χωρίς να αναδειχθεί
Hans-Dietrich Genscher: «[…] Η Ευρώπη είναι τώρα σε μια
αποφασιστικά κρίσιμη καμπή, από την οποία εξαρτώνται η
σε νομοθετικό δεσμευτικό κείμενο
μελλοντική της μορφή και ο τρόπος επιβίωσής της […]. Η • Ακόμη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε με 237 ψήφους υπέρ, 31
οικονομική ολοκλήρωση είναι ζωτικής σημασίας αλλά όχι ψήφους κατά και 43 αποχές το Σχέδιο Συνθήκης για την Ίδρυση της
ικανή προϋπόθεση για την πολιτική ένωση. Πρέπει να Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σχέδιο Spinelli) για μία ομοσπονδιακή
συμβαδίσει χέρι με χέρι σύμφωνα με ένα πολιτικό και
θεσμικό σχεδιασμό που θα επιτρέψει στην Κοινότητα να Ευρωπαϊκή Ένωση
επεκτείνει τις πολιτικές της βαθμιαία, μετατοπίζοντάς τις από
εθνικά σε ευρωπαϊκά χέρια.»

• Οι προτάσεις της Επιτροπής υπό τον James Dooge, που υποβλήθηκαν
το Μάρτιο 1985, απέβλεπαν σε μία σταθερή πορεία προς την ίδρυση
μιας πολιτικής οντότητας. Οι εισηγήσεις αφορούσαν στη μετατροπή
των ΕΚ, σε Ευρωπαϊκή Ένωση, με ανάπτυξη ενιαίου οικονομικού
χώρου, προώθηση ευρωπαϊκής εξωτερικής ταυτότητας, ενίσχυση του
ΕΝΣ και ανάπτυξη κοινών πολιτικών για θέματα κοινωνικά,
James Dooge Francis Arthur Cockfield περιβαλλοντικά και πολιτισμικά. Οι προτάσεις, πολλές με
Έκθεση Dooge, 1985 Λευκή Βίβλος (Delors), 1985
ομοσπονδιακό προσανατολισμό, αλλά και πρακτικές διακυβερνητικής
συνεργασίας, αντιμετώπισαν τις αντιρρήσεις των ευρωσκεπτικιστών
• Αξιοσημείωτη ακόμη προεργασία που συνάδει με τη θεωρία της
εξάπλωσης του νεολειτουργισμού, τόσο ως εμβάθυνση όσο και ως
διεύρυνση σε ομοειδείς τομείς, υπήρξε η «Λευκή Βίβλος» που
υπέβαλε ο πρόεδρος της Επιτροπής Jacques Delors τον Ιούνιο 1985, ως
σχέδιο ολοκλήρωσης της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, έργο του
Βρετανού Francis Arthur Cockfield



Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ)
• Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων υπήρξε η υπογραφή της Ενιαίας
Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ) στις 17 και 28 Φεβρουαρίου 1986
- Η Κοινή Αγορά εξελίχθηκε σε Ενιαία Εσωτερική Αγορά (τέλος 1992)
- Η μη θεσμοθετημένη ΕΠΣ μετεξελίχθηκε σε κοινοτικό θεσμό
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνωρίστηκε επίσημα
• Η ΕΕΠ, ως προϊόν συμβιβασμού ήταν λιγότερο προοδευτική από τις
προτάσεις τόσο της Έκθεσης Dooge, όσο και του Σχεδίου Συνθήκης για
Γελοιογραφία του Fritz Behrendt για τις δυσκολίες των την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Altiero Spinelli
διαπραγματεύσεων πριν από την υπογραφή της Ενιαίας
Αποτίμηση της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ)
Ευρωπαϊκής Πράξης
• Το ομοσπονδιακό όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ως στόχος των
εμπνευστών της, αντιμετώπισε την ανησυχία των κρατών-μελών για
απώλεια της ανεξαρτησίας τους και κατέληξε σε μία διακυβερνητική
συνεργασία ως πρακτική οικονομικής διακυβέρνησης σε ορισμένους
τομείς χαμηλής πολιτικής. Έτσι, η αρμοδιότητα των υπερεθνικών
Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη,
1986 θεσμών περιορίστηκε στην οικοδόμηση της εσωτερικής αγοράς

Η ενοποιητική διαδικασία μετά την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη

Η Συνθήκες της ΕΕ (Maastricht) του Άμστερνταμ και της Νίκαιας
• Ουσιαστικό βήμα προς την οικονομική ενοποίηση υπήρξε η Έκθεση
Delors, του 1989 βασισμένη στην Έκθεση Werner του 1970 για την
ολοκλήρωση της ΟΝΕ, με τη μεταβίβαση όλων των νομισματικών
αρμοδιοτήτων των κρατών-μελών στα θεσμικά κοινοτικά όργανα
• Οι πρωτοβουλίες των François Mitterrand και Helmut Kohl
εκφράστηκαν με δύο κοινές επιστολές του Απριλίου και Δεκεμβρίου
François Mitterrand και Helmut Kohl
Jacques Delors
Έκθεση Delors, 1989
1990, ζητώντας επιτάχυνση διαδικασιών για Πολιτική Ένωση και ΟΝΕ
Δύο κοινές επιστολές, 1990
• Τον Απρίλιο 1991 παρουσιάσθηκε το σχέδιο Συνθήκης για την
Περιεχόμενο κοινών επιστολών Mitterrand - Kohl:
• Ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμότητας Ευρωπαϊκή Ένωση, με δομή τριών πυλώνων. Ο 1ος αφορούσε στη
• Επέκταση της εφαρμογής της ψηφοφορίας με ειδική δραστηριότητα των τριών Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΕΚ), στον οποίο
πλειοψηφία στο Συμβούλιο των Υπουργών, διεύρυνση θα περιλαμβανόταν και η ΟΝΕ. Ο 2ος αφορούσε στην Κοινή Εξωτερική
του ρόλου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προώθηση
διαδικασίας συναπόφασης, έγκριση από το Ευρωπαϊκό
Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), και ο 3ος κάλυπτε τη
Κοινοβούλιο του διορισμού του Προέδρου της Επιτροπής συνεργασία στους τομείς Δικαιοσύνης & Εσωτερικών Υποθέσεων (ΔΕΥ)
• Διασφάλιση ενότητας και συνοχής δραστηριοτήτων στο • Με αυτή τη βάση υπογράφηκε η Συνθήκη της ΕΕ (Maastricht) 7
οικονομικό, νομισματικό και πολιτικό πλαίσιο Φεβρουαρίου του 1992
• Καθορισμός κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής
ασφάλειας.


Η Συνθήκες της ΕΕ (Maastricht) του Άμστερνταμ και της Νίκαιας (συνέχεια)
• Σύμφωνα με την Επιτροπή, η δομή των τριών πυλώνων θα μπορούσε
να αναστείλει την ενοποίηση, αφού η ενίσχυση της διακυβερνητικής
διαδικασίας στους τομείς της ΚΕΠΠΑ και της Συνεργασίας στους τομείς
ΔΕΥ, θα περιόριζε την ομοσπονδιακή προοπτική της ΕΕ, ενώ
αντιρρήσεις για τη συνθήκη εξέφρασε και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Jacques Chirac και Helmut Kohl
Κοινή επιστολή, 1996 • Για την τροποποίηση της συνθήκης λήφθηκαν υπόψη προτάσεις των
Περιεχόμενο κοινής επιστολών Chirac - Kohl:
Helmut Kohl και Jacques Chirac, κοινής επιστολής τους του Δεκεμβρίου
• Ενσωμάτωση Συμφωνίας Schengen” μέσω πρωτοκόλλου 1996, για ισχυροποίηση των θεσμών και βελτίωση των διαδικασιών
στη Συνθήκη της ΕΕ που θα δέσμευε τα κράτη-μέλη • Η Συνθήκη του Άμστερνταμ που ακολούθησε και υπογράφηκε στις 2
• Διευκόλυνση της λήψης των αποφάσεων της ΚΕΠΠΑ και Οκτωβρίου 1997, ακολουθούσε επίσης το υπόδειγμα των τριών
άσκηση της πολιτικής αυτής με μεγαλύτερη συνοχή και
ενιαίο “πρόσωπο” και “φωνή” πυλώνων, καθιέρωσε τη θέση του Ύπατου Εκπροσώπου της ΚΕΠΠΑ,
• Χρήση όσο το δυνατόν περισσότερο της διαδικασίας ενσωμάτωσε τις διατάξεις της Συμφωνίας του Schengen στον 1ο
ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο κοινοτικό πυλώνα, όπου μεταφέρθηκαν και αρμοδιότητες της
• Ισχυροποίηση της θέσης του Προέδρου της Επιτροπής
• Εξέταση τρόπου επέκτασης διαδικασίας συναπόφασης σε
πολιτικής θεωρήσεων, ασύλου, μετανάστευσης και δικαστικής
άλλους τομείς για ισχυροποίηση του Κοινοβουλίου συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις


Η Συνθήκες της ΕΕ (Maastricht) του Άμστερνταμ και της Νίκαιας (συνέχεια)
• Με δεδομένο ότι η πρόοδος που σημειώθηκε από τη Συνθήκη του
Άμστερνταμ, σχετική με τη μεταρρύθμιση των θεσμικών οργάνων της
Συνθήκη του Maastricht, ΕΕ, ήταν μάλλον περιορισμένη, συμφωνήθηκαν οι περαιτέρω
1992 διαπραγματεύσεις για τα «υπόλοιπα του Άμστερνταμ»
• Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν στην υπογραφή της Συνθήκης της
Νίκαιας στις 26 Φεβρουαρίου 2001
• Η συνθήκη επικρίθηκε έντονα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κυρίως
λόγω της μη ένταξης του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της
Συνθήκη του Άμστερνταμ, Ευρωπαϊκής Ένωσης ως αναπόσπαστου τμήματος της συνθήκης,
1997
καθώς και στους περιορισμούς που τίθεντο για την επέκταση της
διαδικασίας συναπόφασης μεταξύ Συμβουλίου των Υπουργών και του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Έτσι εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο
κατηγόρησε τις κυβερνήσεις ότι έχουν δώσει προτεραιότητα σε
βραχυπρόθεσμα κρατικά τους συμφέροντα και όχι στα γενικότερα
Συνθήκη της Νίκαιας,
2001 συμφέροντα των πολιτών της ΕΕ



Αποτίμηση των Συνθηκών ΕΕ (Maastricht), Άμστερνταμ και Νίκαιας
• Η Συνθήκη της ΕΕ (1992) καθιέρωσε το υπόδειγμα των
τριών λειτουργικών κιόνων (πυλώνων):
α) Την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ), των γνωστών
κοινοτικών δομών, με γνωστές κοινοτικές μεθόδους
β) Την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας
(ΚΕΠΠΑ), με διακυβερνητική συνεργασία, χωρίς όμως την
αποψίλωση των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών-
μελών, ενώ θα στηριζόταν κυρίως στην ομοφωνία
γ) Τη συνεργασία σε τομείς Δικαιοσύνης και Εσωτερικών
Υποθέσεων (ΔΕΥ), με διακυβερνητική συνεργασία, για
τομείς μετανάστευσης, ασύλου και διέλευσης συνόρων
• Η Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) ενσωμάτωσε τις
διατάξεις της Συμφωνίας του Schengen στον 1ο κοινοτικό
πυλώνα, όπου μεταφέρθηκαν αρμοδιότητες πολιτικής
θεωρήσεων, ασύλου, μετανάστευσης και δικαστικής
συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις από τον 3ο πυλώνα
• Η Συνθήκη της Νίκαιας (2001) έθεσε σε εφαρμογή τις
διατάξεις της Συμφωνίας του Schengen, τερμάτισε τις
σχέσεις ΕΕ και ΔΕΕ και ενσωμάτωσε στην ΚΕΠΠΑ την
Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας


Αποτίμηση των Συνθηκών ΕΕ (Maastricht), Άμστερνταμ και Νίκαιας (συνέχεια)
• Η Ευρωπαϊκή Ένωση των τριών πυλώνων υπήρξε προϊόν
συμβιβασμού, ώστε να ξεπεραστούν οι αντιρρήσεις κυρίως της
Βρετανίας, που δεν επιθυμούσε την επέκταση της κοινοτικής μεθόδου
λειτουργίας τόσο στην ΚΕΠΠΑ, όσο και στις ΔΕΥ, που θα
Γελοιογραφία του λειτουργούσαν μέσω διακυβερνητικής συνεργασίας
Jürgen von Tomeï για • Ακόμη, οι ρήτρες αυτοεξαίρεσης για κράτη-μέλη που δεν ήθελαν να
τη Συνθήκη του Maastricht
συμμετάσχουν στο 3ο στάδιό της ΟΝΕ, αποτελούν ενδείξεις
απομάκρυνσης από μία ομοσπονδική προοπτική
• Επίσης, η εξαίρεση της Βρετανίας και της Ιρλανδίας, από τις
υποχρεώσεις της Συμφωνίας του Schengen και η μη ενσωμάτωση του
Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
αποτελούν αρνητικά στοιχεία
• Παρ’ όλα αυτά, η ίδια η δημιουργία της ΕΕ αποτελούσε μερική
Γελοιογραφία του
Luff (Rolf Henn) για τη νέα
υλοποίηση του οράματος, με δεδομένο ότι και ο χαρακτηρισμός της ως
Γαλλογερμανική συνεργασία «Ένωσης», ήταν απαγορευμένος στο παρελθόν


Η ενοποιητική διαδικασία μετά την ίδρυση της ΕΕ και τις Συνθήκες του Άμστερνταμ και της Νίκαιας
• Σύμφωνα με το σχέδιο, η ΣΣΕ υποκαθιστούσε όλες τις Απόπειρα ψήφισης Συντάγματος και η Συνθήκη της Λισσαβόνας
προηγούμενες συνθήκες και προέβλεπε:
α) ενσωμάτωση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ΕΕ
• Ένα χρόνο μετά τη Συνθήκη της Νίκαιας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
β) ενίσχυση των εξουσιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενέκρινε τη «Δήλωση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης» με μία
ως κύριο νομοθετικό όργανο με το Συμβούλιο Υπουργών σειρά από 60 ερωτήματα για την μελλοντική πορεία της ενοποίησης
γ) δημιουργία του θεσμού του Προέδρου της ΕΕ • Για να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, αποφασίστηκε η
δ) αναγνώριση του ρόλου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
στην έγκριση του συνόλου του προϋπολογισμού σύγκλιση μίας Συνέλευσης για το Μέλλον της Ευρώπη υπό την
ε) αναβάθμιση του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων με προεδρία του Valéry Giscard d' Estaing, η οποία κατέληξε σε ένα Σχέδιο
έγκαιρη ενημέρωσή του για προτεινόμενες νομοθεσίες Συνταγματικής Συνθήκης για την Ευρώπη (ΣΣΕ)
στ) εκλογή Προέδρου της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο με πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
• Ωστόσο, μετά την απόρριψη της ΣΣΕ με το γαλλικό και ολλανδικό
ζ) δημιουργία θέσης Υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ δημοψήφισμα συμφωνήθηκε η εγκατάλειψη της, και η σύγκλιση μίας
η) καθιέρωση της Κοινής Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας νέας Διακυβερνητικής Διάσκεψης για να διαπραγματευτεί μια νέα
(ΚΠΑΑ), ως αναπόσπαστου στοιχείου της ΚΕΠΠΑ μεταρρυθμιστική συνθήκη που θα περιέχει τις τροποποιήσεις των
• Με τη ΣΣΕ εξαλειφόταν η διάρθρωση της ΕΕ από τρεις
πυλώνες, αφού, ο 2ος πυλώνας της ΚΕΠΠΑ και ο 3ος υφιστάμενων συνθηκών
πυλώνας της ΔΕΥ, που μέχρι τώρα διέπονταν από τη • Έτσι, χάθηκε μία σημαντική ευκαιρία για την καθιέρωση ενός
διακυβερνητική διαδικασία, εφεξής κοινοτικοποιούνταν. συντάγματος για την ΕΕ, το οποίο θα λειτουργούσε ως εργαλείο
• Παράλληλα, απλοποιούνταν οι διαδικασίες λήψης
αποφάσεων καθιστώντας βασική τη συνήθη νομοθετική
νομιμοποίησης των θεσμών της
διαδικασία
Η ενοποιητική διαδικασία μετά την ίδρυση της ΕΕ και τις Συνθήκες του Άμστερνταμ και της Νίκαιας
Απόπειρα ψήφισης Συντάγματος και η Συνθήκη της Λισσαβόνας
• Η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη ή Συνθήκη της Λισσαβόνας που
βασίστηκε στις αλλαγές που προτάθηκαν από τη ΣΣΕ, υπογράφηκε
Συνθήκη της Λισσαβόνας, στις 13 Δεκεμβρίου 2007
2007 • Αφαιρέθηκαν αναφορές σε έννοιες όπως «Σύνταγμα» και σε σύμβολα,
Η Συνθήκη της Λισσαβόνας περιλαμβάνει τα περισσότερα
όπως σημαία, ύμνος ή έμβλημα, που θεωρείτο ότι υποκρύπτουν
στοιχεία της ΣΣΕ, όπως, η συγχώνευση των τριών πυλώνων μετατροπή της ΕΕ σε υπερκράτος και διάλυση των κρατικών οντοτήτων
της ΣΕΕ, η απόκτηση νομικής προσωπικότητας για την ΕΕ, η Αποτίμηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας
αναβάθμιση του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ
• Η συνθήκη παρόλο που έχει ενσωματώσει τις περισσότερες από τις
σε νομικά δεσμευτικό κείμενο, η ενίσχυση των νομοθετικών
και δημοσιονομικών εξουσιών του Ευρωπαϊκού ρυθμίσεις της ΣΣΕ, δεν πέτυχε τους φιλόδοξους στόχους της ΣΣΕ ενώ
Κοινοβουλίου, ο επαναπροσδιορισμός και η επέκταση της δεν κατάργησε τις μέχρι τότε ισχύουσες συνθήκες προκειμένου να τις
ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο των αντικαταστήσει από ένα ενιαίο κείμενο, αλλά τις τροποποίησε
Υπουργών, η καθιέρωση της θέσης του Προέδρου του
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η δημιουργία της θέσης του
• Ωστόσο με την αποδοχή της έγινε φανερό ότι η πλειοψηφία των
Ύπατου Εκπροσώπου της Ένωσης για Θέματα ΚΕΠΠΑ, η κρατών-μελών πιστεύει και επιδιώκει την ευρωπαϊκή ενοποίηση και
ενίσχυση του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων και της συνεπώς, η Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβόνας αποτελεί
πρωτοβουλίας των πολιτών, κ.ά.
βήμα προόδου προς αυτή τη κατεύθυνση


Αποτίμηση της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης μέχρι σήμερα

• Όπως δήλωνε ο Robert Schumann, βασικός εμπνευστής της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, στη γνωστή διακήρυξή του
της 9ης Μαΐου του 1950, «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί ως διά μαγείας ούτε με βάση ένα γενικό σχέδιο. Θα
οικοδομείται με συγκεκριμένα επιτεύγματα που πρώτα θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη.»
• Το όραμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και της άμεσης δημιουργίας μίας ομοσπονδίας ευρωπαϊκών κρατών, συνάντησε
πολλά εμπόδια. Αυτά εδράζονταν στην πολυπλοκότητα των εθνικών συμφερόντων των κρατών-μελών, καθώς και στο
ιστορικό παρελθόν τους, που είχε δημιουργήσει πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές διαφοροποιήσεις και
νοοτροπίες, που δεν ήταν εύκολο να ξεπεραστούν άμεσα
• Αυτό που χρειαζόταν σε κάθε δυσκολία ήταν η εξεύρεση των κατάλληλων ισορροπιών που θα μπορούσαν να
κατευνάσουν τις ανησυχίες, να παρακάμψουν τα εμπόδια και να διασφαλίσουν μία προοδευτική εξέλιξη της
ενοποιητικής διαδικασίας, χωρίς παρέκκλιση από τον τελικό στόχο. Συνέπειες αυτών των εξισορροπητικών λύσεων ήταν
οι αναπόφευκτες αλλαγές στο μέγεθος και την ένταση των απαιτούμενων συνεργασιών, με άμεσες επιπτώσεις στην
ταχύτητα υλοποίησης της ιδέας της ενοποίησης

Αποτίμηση της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης μέχρι σήμερα

• Τα παραπάνω συνδέονται με το λειτουργικό ομοσπονδισμό του Jean Monnet, ως τρόπο γκραντουαλιστικής προσέγγισης
του ομοσπονδισμού, με τη δημιουργία θεσμών που συνθέτουν τα διακρατικά στοιχεία του λειτουργισμού με τα
υπερεθνικά στοιχεία του ομοσπονδισμού. Στη πράξη, ακόμη και η διακυβερνητική συνεργασία που υφίσταται και
σήμερα, δεν αποκλείει τη μελλοντική ομοσπονδιακή προοπτική. Απαιτείται η σταδιακή οικοδόμηση της εμπιστοσύνης
μεταξύ των κρατών-μελών, η βελτίωση της συνεργασίας και η ανάπτυξη της μεταξύ τους αλληλεγγύης ως πρώτα βήματα
πριν από την απαίτηση για εκχώρηση μερικώς ή ολικώς της εθνικής τους κυριαρχίας σε υπερκρατικούς-υπερεθνικούς
θεσμούς
• Διαπιστώνεται ότι η Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί ορόσημο για τη μετάβαση από την οικοδόμηση της
ενιαίας εσωτερικής αγοράς στην οικοδόμηση των κοινών πολιτικών και στη στροφή προς την κοινωνία
• Η ενοποιητική διαδικασία συνέβαλε ουσιαστικά στη βελτίωση της ζωής του Ευρωπαίου πολίτη μέσα από τη συμφιλίωση
στη Ευρώπη, την οικονομική συνεργασία, την αλληλεγγύη σε ευρωπαϊκή κλίμακα, την έμπρακτη αφοσίωση στα
ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνική αλληλεγγύη, τη δίκαιη κατανομή του πλούτου, το δικαίωμα της προστασίας του
περιβάλλοντος, το σεβασμό της πολιτιστικής, γλωσσικής και θρησκευτικής πολυμορφίας, τη σύσταση περιοχής
ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης και την προσπάθεια ανάπτυξης μίας κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας


Μία σύντομη αποτίμηση της ενοποιητικής διαδικασίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13
Ο Ι Θ Ε Σ Μ Ο Ι Τ Η ς Ε Υ Ρ Ω ΠΑΪΚΗς Ε Ν Ω Σ Η ς Κ Α Ι Ο Ι
Ν Ο Μ Ο ΘΕΤ ΙΚΕ ς Δ Ι Α ΔΙΚΑΣΙ Ες


13. Οι Θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι Νομοθετικές Διαδικασίες
Οι Θεσμοί και η λειτουργία τους

Γενικά
• Τα βασικά θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η Επιτροπή,
που εκπροσωπεί τα συμφέροντα της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,
που εκπροσωπεί τους πολίτες, το Συμβούλιο των Υπουργών, που
εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών, το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο, που εκπροσωπεί τα κράτη-μέλη, το Ευρωπαϊκό
Δικαστήριο, που εξασφαλίζει την τήρηση του δικαίου της ΕΕ, το
Ελεγκτικό Συνέδριο, που ασκεί τον έλεγχο των οικονομικών της ΕΕ και
η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, που χαράζει και εφαρμόζει τη
νομισματική πολιτική.
• Η Επιτροπή, το Συμβούλιο των Υπουργών και το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο αποτελούν το λεγόμενο «θεσμικό τρίγωνο», το οποίο
διαμορφώνει τη νομοθεσία και τις πολιτικές που εφαρμόζονται στην
ΕΕ

Η Επιτροπή – Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία

Συνθήκη των Παρισίων για την ΕΚΑΧ
• Η Ύπατη Αρχή, αποτελούμενη από εννέα μέλη, εκ των οποίων έως δύο
μπορούσαν να προέρχονται από το ίδιο κράτος, λειτουργούσε ως
εκτελεστικό όργανο με αυξημένες αρμοδιότητες, ανεξάρτητα από τις
κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Ήταν υπεύθυνη για τη διασφάλιση
της επίτευξης των στόχων της Συνθήκης των Παρισίων και την εύρυθμη
λειτουργία της ΕΚΑΧ. Εφόσον διαπίστωνε παραβίαση των διατάξεων
της συνθήκης από κάποιο κράτος-μέλος, όφειλε να αναλάβει
ορισμένες πρωτοβουλίες ώστε το κράτος-μέρος αυτό να
Η πρώτη έδρα της Ύπατης Αρχής στην Place de Metz στο
συμμορφωθεί, ενώ σε αντίθετη περίπτωση η Ύπατη Αρχή, με τη
Λουξεμβούργο, μέχρι τη συγχώνευση των τριών
Κοινοτήτων, το 1967. σύμφωνη γνώμη του Ειδικού Συμβουλίου των Υπουργών, θα
μπορούσε να λάβει μέτρα σε βάρος αυτού του κράτους-μέλους.



Συνθήκη της Ρώμης για την ΕΟΚ
• Η Επιτροπή, αποτελούμενη από εννέα μέλη, εκ των οποίων έως δύο
μπορούσαν να προέρχονται από το ίδιο κράτος ως ανεξάρτητες
προσωπικότητες διορισμένες από κοινού από τις κυβερνήσεις των
κρατών-μελών, εκπλήρωνε τέσσερις βασικές λειτουργίες:
Λειτουργούσε ως θεματοφύλακας της Συνθήκης της Ρώμης, είχε το
δικαίωμα να προτείνει νομοθεσία, αποτελούσε το εκτελεστικό όργανο
της ΕΟΚ και διαπραγματευόταν με τρίτους, εκπροσωπώντας την ΕΟΚ.
Η έδρα της Επιτροπής της ΕΟΚ στην Avenue de la Joyeuse
Συνθήκη της Ρώμης για την ΕΚΑΕ
Entrée / Blijde Inkomstlaan των Βρυξελλών, από το 1958, • Η Επιτροπή, αποτελούμενη από πέντε μέλη, ως ανεξάρτητες
μέχρι τη συγχώνευση των τριών Κοινοτήτων, το 1967. Την προσωπικότητες διορισμένες από κοινού από τις κυβερνήσεις των
ίδια περίοδο η Επιτροπή της ΕΚΑΕ στεγάζεται σε κτήριο κρατών-μελών, εκπλήρωνε τέσσερις βασικές λειτουργίες:
που είχε παραχωρηθεί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς στη
Rue Belliard / Belliardstraat 51–53 των Βρυξελλών. Λειτουργούσε ως θεματοφύλακας της Συνθήκης της Ρώμης, είχε το
δικαίωμα να προτείνει νομοθεσία, αποτελούσε το εκτελεστικό όργανο
της ΕΚΑΕ και διαπραγματευόταν με τρίτους, εκπροσωπώντας την
ΕΚΑΕ.


Συνθήκη Συγχώνευσης των Κοινοτικών Οργάνων
• Η νέα Επιτροπή θα ήταν δεκατετραμελής, για μία μεταβατική περίοδο
τριών ετών, στην οποία κάθε κράτος-μέλος είχε τουλάχιστον έναν
επίτροπο, χωρίς να μπορεί ο αριθμός αυτός να ξεπεράσει τους τρεις
για κάποιο κράτος-μέλος. Από το 1970 η Επιτροπή γίνεται εννεαμελής,
με τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία να έχουν από δύο μέλη και
την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο να έχουν από ένα
μέλος. Οι αρμοδιότητες της ενιαίας Επιτροπής ήταν ανάλογες αυτών
της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ.
Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη
• Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής σε γενικές γραμμές δεν
μεταβάλλονται. Ωστόσο, το Συμβούλιο των Υπουργών θα μπορούσε να
Η έδρα της Επιτροπής στο κτήριο Berlaymont στις συνέρχεται με πρωτοβουλία όχι μόνο του προεδρεύοντός του, αλλά
Βρυξέλλες, από το 1967 έως το 1991, οπότε ξεκίνησε η
και κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής εφόσον συμφωνήσει η
αφαίρεση αμιάντου που αποτελούσε στοιχείο των
οικοδομικών του υλικών, η ανακαίνιση και η επέκτασή του. πλειοψηφία των μελών του μέσα σε χρονικό περιθώριο δύο
εβδομάδων.



Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης
μεταβάλλονται. Η Επιτροπή αν και συνδέεται με όλες τις
δραστηριότητες του Συμβουλίου των Υπουργών, θα είχε το
αποκλειστικό δικαίωμα να προτείνει νομοθεσία μόνο όσον αφορά
στις υποθέσεις της Κοινότητας (του 1ου Πυλώνα). Ωστόσο, η θητεία της
αυξάνεται από τέσσερα σε πέντε έτη ώστε να ταυτιστεί με αυτήν του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα
συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία διορισμού των μελών της
Η έδρα της Επιτροπής στο κτήριο Breydel των Βρυξελλών, Επιτροπής από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Τα υποψήφια
στον κυκλικό κόμβο του Schuman, από το 1991 έως το 2004, μέλη θα εμφανίζονται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και θα
κατά τη διάρκεια της ανακαίνισης και επέκτασης του υποβάλλουν το πρόγραμμά τους προς έγκριση.
κτηρίου Berlaymont.


Συνθήκη του Άμστερνταμ
μεταβάλλονται. Όμως, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έπρεπε πλέον να
εγκρίνει, και όχι απλά να γνωμοδοτεί, για το διορισμό του Προέδρου
της Επιτροπής από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών, οι οποίες με τη
σειρά τους όφειλαν να διαβουλεύονται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
πριν από το διορισμό νέων Επιτρόπων. Οι τελευταίοι τελικά θα
ορίζονταν κατόπιν και της συμφωνίας του Προέδρου Επιτροπής με τις
κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Έτσι, ο ρόλος της Επιτροπής
ενισχύθηκε λόγω του περισσότερο ενεργού ρόλου του Ευρωπαϊκού
Το ανακαινισμένο και με νέες πτέρυγες ιδιόκτητο κτήριο
Berlaymont της Επιτροπής στο «Ευρωπαϊκό Τετράγωνο» Κοινοβουλίου στο διορισμό του Προέδρου της και των Επιτρόπων, ενώ
στις Βρυξέλλες, στο οποίο εγκαταστάθηκε η Επιτροπή, μετά ενισχυόταν και ο ρόλος του Προέδρου της Επιτροπής, ως προς το
την ανακαίνιση και επέκτασή του από ην 1η Ιουλίου του διορισμό των μελών της και την αναδιοργάνωση των υπηρεσιών της.
2004.
Παρόλα αυτά δεν λύθηκε το ζήτημα του συνολικού αριθμού των
Επιτρόπων, εν όψει νέας αύξησης του αριθμού των κρατών-μελών της
ΕΕ έπειτα από την προβλεπόμενη μεγάλη διεύρυνσή της.



Συνθήκη της Νίκαιας
• Λόγω της αναμενόμενης τότε διεύρυνσης, από την 1η Ιανουαρίου του
2005, η Επιτροπή θα απαρτιζόταν από έναν Επίτροπο από κάθε
κράτος-μέλος, μέχρι την είσοδο και του 27ου μέλους, οπότε, κατά την
έναρξη της θητείας της πρώτης Επιτροπής μετά την είσοδο και του
τελευταίου κράτους-μέλους, ο αριθμός των Επιτρόπων θα οριζόταν
ομόφωνα από το Συμβούλιο των Υπουργών. Ο Πρόεδρος της
Επιτροπής θα οριζόταν από το Συμβούλιο των Υπουργών με ειδική
πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία, και θα επέλεγε τους Επιτρόπους σε
Πρόσοψη του κτηρίου Berlaymont της Επιτροπή στις συνεργασία με το Συμβούλιο των Υπουργών. Τα μέλη της Επιτροπής,
Βρυξέλλες.
θα εγκρίνονταν στη συνέχεια από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η
εξουσία του Προέδρου της Επιτροπής ενισχύθηκε, αφού θα μπορούσε
να κατανέμει τα χαρτοφυλάκια και να ανακατανέμει τις αρμοδιότητες
των Επιτρόπων. Με την έγκριση των Επιτρόπων, θα μπορούσε να
διορίζει τους αντιπροέδρους και θα μπορούσε, αν το κρίνει σκόπιμο,
να ζητήσει από μεμονωμένους Επιτρόπους να παραιτηθούν.


Συνθήκη της Λισσαβόνας
• Η Επιτροπή θα είχε αριθμό μελών ίσο με τα δύο τρίτα του αριθμού των
κρατών-μελών από το 2014, ενώ η επιλογή τους θα γινόταν στη βάση
της ισότιμης εναλλαγής. Το ισχύον σύστημα του ενός επιτρόπου από
κάθε κράτος-μέλος θα ίσχυε μόνο μεταβατικά για την Επιτροπή που
θα διοριζόταν το 2009. Με δεδομένα όμως: α) την απόρριψη αρχικά
της κύρωσης της συνθήκης με το πρώτο ιρλανδικό δημοψήφισμα της
17ης Ιουνίου του 2008, β) το ιρλανδικό αίτημα για τη διατήρηση ενός
επιτρόπου από κάθε κράτος-μέλος στην Επιτροπή ενόψει της
Όψη του κτηρίου Berlaymont της Επιτροπή στις Βρυξέλλες. διενέργειας ενός δευτέρου δημοψηφίσματος για την επικύρωση της
συνθήκης και γ) τη δυνατότητα που είχε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να
αποφασίσει ομόφωνα για την αλλαγή του αριθμού των μελών της
Επιτροπής βάσει του άρθρου 17 της ΣΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
Βρυξελλών της 11ης και 12ης Δεκεμβρίου του 2008 δεσμεύθηκε ότι αν η
συνθήκη τίθετο σε εφαρμογή, θα λάμβανε απόφαση για την
ικανοποίηση του ιρλανδικού αιτήματος.



Συνθήκη της Λισσαβόνας (συνέχεια)
• Έτσι, μετά την επικύρωση της συνθήκης από όλα τα κράτη-μέλη και
την εφαρμογή της, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 22 Μαΐου του 2013
εξέδωσε την απόφαση για τη διατήρηση της τρέχουσας κατάστασης
του ενός επιτρόπου από κάθε κράτος-μέλος και για την νέα Επιτροπή
που θα αναλάμβανε καθήκοντα την 1η Νοεμβρίου του 2014.
Σημαντική καινοτομία της Συνθήκης της Λισσαβόνας αποτελεί η
σύνδεση της επιλογής του υποψηφίου για τη θέση του Προέδρου της
Επιτροπής με τα αποτελέσματα των εκλογών για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο. Ακόμη, διατηρήθηκε ο τρόπος επιλογής των μελών της
Επιτροπής και οι αρμοδιότητες του Προέδρου της. Επίσης
καθιερώθηκε το αξίωμα του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα
Αίθουσα Συνεδριάσεων της Επιτροπής
ΚΕΠΠΑ, ο οποίος θα είναι και Αντιπρόεδρος της Επιτροπής, που θα
διορίζεται με ειδική πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με τη
σύμφωνη γνώμη του Προέδρου της Επιτροπής.


Η Επιτροπή σήμερα)
• Αποτελείται από εικοσιεπτά Επιτρόπους, έναν από κάθε κράτος-μέλος,
οι οποίοι αποτελούν το «Σώμα των Επιτρόπων».
• Η θητεία τους είναι πενταετής και λειτουργούν υπό τον Πρόεδρο της
Το σημερινό έμβλημα της Επιτροπής Επιτροπής, οποίος είναι ένας από τους εικοσιεπτά.
• Το Σώμα σήμερα έχει την ακόλουθη σύνθεση: Ένας Πρόεδρος, τρεις
εκτελεστικοί Αντιπρόεδροι, ένας Αντιπρόεδρος και Ύπατος
εκπρόσωπος της ΚΕΠΠΑ, τέσσερις Αντιπρόεδροι και δεκαοκτώ
Επίτροποι.
• Απαρτίζεται επίσης από θεματικές διευθύνσεις, γνωστές ως «Γενικές
Διευθύνσεις» (ΓΔ), αρμόδιες για διάφορους τομείς πολιτικής. Οι
Γενικές Διευθύνσεις καταρτίζουν, εφαρμόζουν και διαχειρίζονται
πολιτικές, νόμους και χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ.
Η σημερινή Πρόεδρος της Επιτροπής • Έχει αντιπροσωπείες σε όλα τα κράτη-μέλη της EE, καθώς και πολλές
Ursula von der Leyen αντιπροσωπείες σε τρίτα κράτη και σε διεθνείς οργανισμούς.
• Απασχολεί εμπειρογνώμονες συνήθως με σύμβαση ορισμένου
χρόνου, καθώς και δημόσιους υπαλλήλους κρατών-μελών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία

• Ο ρόλος της Κοινής Συνέλευσης των 78 μελών ήταν η παρακολούθηση
της λειτουργίας της ΕΚΑΧ και η έκφραση απόψεων. Ωστόσο, με
πλειοψηφία δύο τρίτων των μελών της, θα μπορούσε να διαφωνήσει
με την ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρχής και να υπερψηφίσει πρόταση
μομφής απαιτώντας την παραίτησή της.
Συνθήκη της Ρώμης για την ΕΟΚ και την ΕΚΑΕ
• Η Συνέλευση (Ευρωπαϊκή Κοινοβουλευτική Συνέλευση) αύξησε τον
Έδρα της Κοινής Συνέλευσης της ΕΚΑΧ από το 1952, της αριθμό των μελών της σε 142. Είχε σχεδόν τις ίδιες αρμοδιότητες με
Συνέλευσης της EKAX, της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ από το 1958 και
αυτές της Κοινής Συνέλευσης, με την εξαίρεση ότι η πρόταση μομφής
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το 1962 και μέχρι τη
συγχώνευση των τριών Κοινοτήτων, το 1967, καθώς και η θα μπορούσε να προταθεί όχι μόνο για την ετήσια έκθεση της Ύπατης
βασική έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το 1967 Αρχής και των άλλων δύο Επιτροπών, αλλά οποτεδήποτε και σε σχέση
έως το 1977, υπήρξε το Maison de l’Europe (House of με οποιαδήποτε πράξη τους. Έτσι, η Συνέλευση απέκτησε κάποια
Europe), δηλαδή η έδρα του Συμβουλίου της Ευρώπης στο
Στρασβούργο.
πολιτική ισχύ, η οποία όμως περιοριζόταν από την υψηλή πλειοψηφία
που απαιτούνταν για την υλοποίησή της. Προβλεπόταν ειδική διάταξη
για την άμεση εκλογή των μελών, η οποία εφαρμόστηκε το 1979.


Συνθήκη του Λουξεμβούργου / πρώτη Συνθήκη περί προϋπολογισμού
• Προβλεπόταν η κατανομή αρμοδιοτήτων για την έγκριση του
προϋπολογισμού έτσι ώστε το Συμβούλιο των Υπουργών να εγκρίνει
τις υποχρεωτικές δαπάνες ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τις μη
υποχρεωτικές.
Συνθήκη των Βρυξελλών / δεύτερη Συνθήκη περί προϋπολογισμού
• Οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενισχύθηκαν με το
δικαίωμα απόρριψης του κοινοτικού προϋπολογισμού και χορήγησης
απαλλαγής στην Επιτροπή ως προς την εκτέλεση του.
Έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το 1977 μέχρι το
1999, υπήρξε το Palais de l’Europe (Palace of Europe),
δηλαδή η νεόδμητη έδρα του Συμβουλίου της Ευρώπης στο
Στρασβούργο, η οποία αντικατέστησε το παρακείμενο
Maison de l’ Europe, που κατεδαφίστηκε αμέσως μετά τα
εγκαίνια του νέου κτηρίου, τον Ιανουάριο του 1977.



• Ενίσχυε τις εξουσίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με δεδομένο ότι
απαιτείτο η διαδικασία συναίνεσης για τη σύναψη συμφωνίας
διεύρυνσης ή σύνδεσης, με νέα κράτη, ενώ θέσπιζε τη διαδικασία
συνεργασίας, που του παρείχε τη δυνατότητα, μέσω απόφασης του με
πλειοψηφία, να μην αποδέχεται μία απόφαση του Συμβουλίου των
Υπουργών, επιτρέποντας έτσι τη διπλή ανάγνωση της προτεινόμενης
νομοθεσίας, ενώ θα μπορούσε να προβαίνει σε περιορισμένες
τροποποιήσεις των προτάσεων της Επιτροπής. Καθίστατο κατά κάποιο
τρόπο, ισότιμος εταίρος του Συμβουλίου των Υπουργών στο
νομοθετικό έργο. Ωστόσο, το πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας αυτής
παρέμενε περιορισμένο, ενώ, σε περίπτωση διαφωνίας, το Συμβούλιο
Γελοιογραφία του 1979 του Γερμανού γελοιογράφου Horst των Υπουργών είχε τον τελευταίο λόγο. Αξίζει ακόμη να σημειωθεί ότι
Haitzinger, με την οποία παρουσιάζει το γάμο της Ευρώπης η ονομασία «Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», που είχε υιοθετηθεί το 1962
με το εκλεγμένο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το οποίο από τη Συνέλευση, χρησιμοποιήθηκε και επίσημα για πρώτη φορά
απεικονίζεται ως ανδρείκελο χωρίς ουσιαστικές εξουσίες.
μέσω σχετικής αναφοράς στην ΕΕΠ.


• Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναβαθμίσθηκε για τον 1ο
πυλώνα, με την επέκταση της ισχύουσας διαδικασίας συναίνεσης σε
νέους σημαντικούς τομείς και την καθιέρωση ενιαίας διαδικασίας από
όλα τα κράτη-μέλη για την εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου. Η αναβάθμιση περιλάμβανε και την επέκταση της
διαδικασίας συνεργασίας σε νέους τομείς, ενώ δημιουργείτο και η νέα
διαδικασία συναπόφασης, που επέτρεπε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Το ιδιόκτητο κτήριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με έδρα
να θεσπίζει πράξεις από κοινού με το Συμβούλιο των Υπουργών. Η
το Στρασβούργο, που εγκαινιάστηκε επίσημα στις 14 διαδικασία αυτή ενίσχυε μία διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ του
Δεκεμβρίου 1999. Ο κεντρικός πύργος του που ονομάζεται Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου των Υπουργών με
κτήριο Louise Weiss, αφιερωμένο στην Γαλλίδα φεμινίστρια
σκοπό την κατάληξη σε συμφωνία, η οποία έπρεπε να εγκριθεί με
και πολιτικό Louise Weiss (1893 - 1983), φαίνεται ημιτελής;
συμβολίζοντας τον «ημιτελή χαρακτήρα της Ευρώπης». ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο των Υπουργών και με απόλυτη
πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Σε αντίθετη περίπτωση,
η πρόταση δεν θα θεωρείτο εγκεκριμένη και το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο θα είχε τον τελευταίο λόγο.



Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (συνέχεια)
• Ωστόσο, το πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας αυτής περιοριζόταν
αυστηρά σε ορισμένα μέτρα που αφορούσαν στην ενιαία εσωτερική
αγορά, η οποία ήδη καλυπτόταν από τη διαδικασία συνεργασίας,
καθώς και σε μέτρα που αφορούσαν στην ελευθερία διακίνησης και
εγκατάστασης, την υγεία, την έρευνα, το περιβάλλον, την εκπαίδευση
και τον πολιτισμό. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επίσης θα συμμετείχε
ενεργά στη διαδικασία διορισμού των μελών της Επιτροπής από τις
κυβερνήσεις των κρατών-μελών, τα οποία θα εμφανίζονται ενώπιόν
Πρόσοψη του κτήριο Louise Weiss του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, όπου πραγματοποιούνται
του και θα υποβάλλουν το πρόγραμμά τους προς έγκριση. Ακόμη, το
οι τακτικές σύνοδοι της ολομέλειας. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διορίζει τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή.
Παρόλα αυτά, ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο δεύτερο και
τρίτο πυλώνα θα ήταν απλά συμβουλευτικός.


• Απλοποιούνταν και επεκτείνονταν οι διαδικασίες συναπόφασης που
αντικαθιστούσαν τις διαδικασίες συνεργασίας και ενίσχυαν το ρόλο
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα έπρεπε
πλέον να εγκρίνει, και όχι απλά να γνωμοδοτεί, για το διορισμό του
Προέδρου της Επιτροπής από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών, οι
οποίες με τη σειρά τους όφειλαν να διαβουλεύονται με το Ευρωπαϊκό
Το κτήριο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Place de Κοινοβούλιο πριν από το διορισμό νέων Επιτρόπων. Οι τελευταίοι
Luxemburg, στις Βρυξέλλες, όπου διεξάγονται οι τελικά θα ορίζονταν κατόπιν και της συμφωνίας του Προέδρου της
συμπληρωματικές έκτακτες σύνοδοι της ολομέλειας και οι Επιτροπής με τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών. Ακόμη, με σκοπό την
συνεδριάσεις των κοινοβουλευτικών επιτροπών.
περαιτέρω διεύρυνση της ΕΕ, προβλέφθηκε ότι το ανώτατο όριο για το
συνολικό αριθμό των ευρωβουλευτών θα φθάσει τους 700, χωρίς
αριθμητικές μεταβολές στη τρέχουσα φάση.



• Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενισχύθηκε σε κάποιο βαθμό,
αφού η διαδικασία συναπόφασης επεκτάθηκε για να καλύψει νέα
ζητήματα που έπρεπε να εγκριθούν από το Συμβούλιο των Υπουργών
με ειδική πλειοψηφία και αφορούσαν σε μια σειρά από σημαντικούς
τομείς όπως η βιομηχανία, η μετανάστευση, η δικαστική συνεργασία
σε αστικές υποθέσεις κ.ά.. Ακόμη, τροποποιήθηκε ο αριθμός των
βουλευτών που θα εκλέγονταν από τα τωρινά και μελλοντικά κράτη-
μέλη. Η λύση που υιοθετήθηκε έλαβε περισσότερο υπόψη τον
Αίθουσα Συνεδριάσεων της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο. πληθυσμό των κρατών-μελών, με μία αποδυνάμωση της
αναλογικότητας σε βάρος των μεγάλων κρατών-μελών και προς
όφελος των μεσαίων και μικρών. Έτσι, με την εισδοχή των νέων
δώδεκα κρατών-μελών, ο αριθμός αυτός θα έφθανε τους 732. Δεν
έγινε όμως καμία πρόβλεψη για την περίπτωση μεγαλύτερης αύξησης
του αριθμού των κρατών-μελών από 27.


• Προβλέπονταν νέες σημαντικές εξουσίες για το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο, όσον αφορά στη νομοθεσία, στον προϋπολογισμό της
ΕΕ, αλλά και στις διεθνείς συμφωνίες, με δεδομένη την αυξημένη
χρήση της διαδικασίας συναπόφασης που μετονομάζεται σε συνήθη
νομοθετική διαδικασία. Η διαδικασία αυτή διευρύνεται σε
περισσότερους από σαράντα νέους τομείς, όπως η γεωργία, η
δικαιοσύνη, η ενέργεια, τα διαρθρωτικά ταμεία, η μετανάστευση κ.ά..
με συνέπεια, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να διασφαλίζει ισότιμη θέση
Αίθουσα Συνεδριάσεων της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες. με το Συμβούλιο των Υπουργών, το οποίο υποχρεούται πλέον να
συνεδριάζει δημόσια. Ο αριθμός των βουλευτών, σε σχέση με τη
Συνθήκη της Νίκαιας, αυξάνεται στους 751 με την έναρξη της νέας
κοινοβουλευτικής περιόδου, από τον Ιούνιο του 2014, με μεγαλύτερη
εκπροσώπηση κράτους-μέλους αυτή των 96 βουλευτών και μικρότερη
αυτή των 6 βουλευτών. Θα κατανέμονται με μία «αναλογικά
φθίνουσα τάξη» σύμφωνα με τον πληθυσμό των κρατών-μελών.



Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σήμερα
• Ως το νομοθετικό σώμα της ΕΕ, στεγάζεται στο Στρασβούργο, τις
Βρυξέλλες και το Λουξεμβούργο. Κάθε χρόνο πραγματοποιούνται
δώδεκα τακτικές τετραήμερες σύνοδοι της ολομέλειας στο
Στρασβούργο και έξι διήμερες σύνοδοι της ολομέλειας στις Βρυξέλλες,
όπου οι ευρωβουλευτές διατηρούν γραφεία, ενώ το Λουξεμβούργο
φιλοξενεί ορισμένες από τις διοικητικές υπηρεσίες του.
• Οι 705 ευρωβουλευτές εκλέγονται άμεσα από τους πολίτες της ΕΕ
κάθε 5 χρόνια. Από αυτούς, ο ένας εκλέγεται Πρόεδρος του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για δυόμιση χρόνια, με δυνατότητα
Κτήρια της Γραμματείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
στο Λουξεμβούργο.
ανανέωσης, χωρίς να έχει πλέον δικαίωμα ψήφου και 14
Αντιπρόεδροι, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να αναπληρώσουν με
σειρά τον Πρόεδρο. Οι ευρωβουλευτές οργανώνονται σε πολιτικές
ομάδες από τουλάχιστον 25 ευρωβουλευτές που πρέπει να
εκπροσωπούν τουλάχιστον το ένα τέταρτο του συνόλου των κρατών-
μελών, ενώ κάποιοι ευρωβουλευτές μένουν ανένταχτοι.


Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σήμερα (συνέχεια)
• Έχει τρεις κύριες αρμοδιότητες: α) Εγκρίνει τις νομοθετικές πράξεις της
ΕΕ, μαζί με το Συμβούλιο των Υπουργών της ΕΕ, με βάση τις προτάσεις
της Επιτροπής, αποφασίζει για διεθνείς συμφωνίες και για θέματα
Το σημερινό έμβλημα της Επιτροπής διεύρυνσης, εξετάζει το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής κ.λπ.. β)
Ασκεί δημοκρατικό έλεγχο σε όλα τα όργανα της ΕΕ, εκλέγει τον
πρόεδρο της Επιτροπής, εγκρίνει την Επιτροπή ως σώμα, έχει τη
δυνατότητα να καταθέσει «πρόταση μομφής», υποχρεώνοντας την
Επιτροπή σε παραίτηση, χορηγεί απαλλαγή, στην Επιτροπή για την
εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ, εξετάζει αναφορές πολιτών και
συγκροτεί εξεταστικές επιτροπές, υποβάλει ερωτήσεις στην Επιτροπή
και το Συμβούλιο των Υπουργών, συζητά τη νομισματική πολιτική με
την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κ.λπ.. γ) Εκτελεί δημοσιονομικές
Ο σημερινός Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πράξεις, καταρτίζοντας τον προϋπολογισμό της ΕΕ, μαζί με το
David Sassoli Συμβούλιο των Υπουργών, εγκρίνοντας τον μακροπρόθεσμο
προϋπολογισμό, δηλαδή το «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο» κ.λπ..


Το Συμβούλιο (των Υπουργών) της ΕΕ – Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία

• Την προεδρία του Ειδικού Συμβουλίου των Υπουργών ασκούσε για
κάθε τρίμηνο ο υπουργός-εκπρόσωπος ενός κράτους-μέλους κυκλικά.
Στις περιπτώσεις που για προτάσεις προς ψήφιση της Ύπατης Αρχής
απαιτείτο απλή πλειοψηφία, τότε: α) Σε περίπτωση διαπίστωσης
καταμετρημένης απόλυτης πλειοψηφίας θα πρέπει μεταξύ των
πλειοψηφούντων κρατών-μελών να συμπεριλαμβάνεται ένα κράτος-
μέλος που παράγει τουλάχιστον το 20% της ολικής αξίας της κοινοτικής
παραγωγής του άνθρακα και του χάλυβα. β) Σε περίπτωση ισοψηφίας,
και εφόσον η Ύπατη Αρχή εμμένει στην πρότασή της μετά από μία
Το κτήριο Cercle Municipal στην Place d'Armes του
δεύτερη ανάγνωση, τότε θα υπερίσχυε η άποψη των κρατών-μελών
Λουξεμβούργου, έδρα του Ειδικού Συμβουλίου των στα οποία περιλαμβάνονται δύο κράτη-μέλη που παράγουν το κάθε
Υπουργών, από το 1952 έως το 1967. ένα τουλάχιστον το 20% της ολικής αξίας της κοινοτικής παραγωγής
του άνθρακα και του χάλυβα. Υπήρχαν όμως περιπτώσεις που
προέβλεπε η συνθήκη, κατά τις οποίες η λήψη των αποφάσεων
απαιτούσε ομοφωνία ή ειδική πλειοψηφία.


Συνθήκη της Ρώμης για την ΕΟΚ και την ΕΚΑΕ
• Η προεδρία των δύο νέων Συμβουλίων εναλλασσόταν κάθε εξάμηνο
κυκλικά, ενώ οι αποφάσεις των Υπουργών λαμβάνονταν είτε με απλή
πλειοψηφία, είτε με ειδική πλειοψηφία, είτε με ομοφωνία, ανάλογα
του θέματος και των σχετικών προβλέψεων των συνθηκών. Για τις
περιπτώσεις ειδικής πλειοψηφίας, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία
είχαν από 4 ψήφους, το Βέλγιο και η Ολλανδία από 2 ψήφους και το
Λουξεμβούργο 1 ψήφο, με όριο ειδικής πλειοψηφίας τις 12 ψήφους
για προτάσεις της Επιτροπής και τις 12 ψήφους με θετικές τις ψήφους
Το Château de Val Duchesse στις Βρυξέλλες, πρώτη έδρα από τουλάχιστον τέσσερα κράτη-μέλη για άλλες περιπτώσεις
των Συμβουλίων των Υπουργών της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ, μέχρι ψηφοφορίας.
το φθινόπωρο του 1952.



Συνθήκη Συγχώνευσης των Κοινοτικών Οργάνων
• Οι αποφάσεις του νέου Συμβουλίου των ΕK λαμβάνονταν είτε με απλή
πλειοψηφία, είτε με ειδική πλειοψηφία, είτε με ομοφωνία, ανάλογα
του θέματος και των σχετικών προβλέψεων των συνθηκών. Για τις
περιπτώσεις ειδικής πλειοψηφίας, και για τις τρεις κοινότητες, η
Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία είχαν από 4 ψήφους, το Βέλγιο και η
Ολλανδία από 2 ψήφους και το Λουξεμβούργο 1 ψήφο, με όριο
Το κτήριο Ravenstein, στην οδό Ravenstein 2, στις ειδικής πλειοψηφίας τις 12 ψήφους για προτάσεις της Επιτροπής και
Βρυξέλλες, έδρα των Συμβουλίων των Υπουργών της ΕΟΚ τις 12 ψήφους με θετικές τις ψήφους από τουλάχιστον τέσσερα κράτη-
και της ΕΚΑΕ, από το φθινόπωρο του 1952 μέχρι τη
συγχώνευση των τριών Κοινοτήτων, το 1967, καθώς και μέλη για άλλες περιπτώσεις ψηφοφορίας. Ειδικότερα για θέματα της
έδρα του ενιαίου Συμβουλίου των Υπουργών των τριών ΕΚΑΧ, που απαιτούν απλή πλειοψηφία, τότε σε περίπτωση
Κοινοτήτων, μέχρι το 1971. διαπίστωσης καταμετρημένης απόλυτης πλειοψηφίας θα πρέπει
μεταξύ των πλειοψηφούντων κρατών-μελών να συμπεριλαμβάνεται
ένα κράτος-μέλος που παράγει τουλάχιστον το ένα έκτο της ολικής
αξίας της κοινοτικής παραγωγής του άνθρακα και του χάλυβα.


• Αύξησε τις περιπτώσεις για τις οποίες το Συμβούλιο των Υπουργών θα
αποφάσιζε με ειδική πλειοψηφία, ώστε να διευκολυνθεί η
ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Συγκεκριμένα προέβλεπε την
αντικατάσταση της διαδικασίας της ομοφωνίας για τις περιπτώσεις της
τροποποίησης του κοινού δασμολογίου, της ελεύθερης παροχής
υπηρεσιών, της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίου και της κοινής
πολιτικής θαλάσσιων και εναέριων μεταφορών. Έτσι, δεν θα απαιτείτο
πλέον ομοφωνία για τα μέτρα που επρόκειτο να ληφθούν για την
Το κτήριο Charlemagne στις Βρυξέλλες, έδρα του
Συμβουλίου των Υπουργών από το 1971, έως το 1995, πριν εγκαθίδρυση της εσωτερικής αγοράς εκτός από τα σχετικά με τη
από την ανακαίνισή του. φορολογία, την ελεύθερη κυκλοφορία των ατόμων και τα δικαιώματα
και συμφέροντα των μισθωτών. Επιπλέον, το Συμβούλιο των
Υπουργών θα μπορούσε να συνέρχεται με πρωτοβουλία όχι μόνο του
προεδρεύοντός του, αλλά και κατόπιν αιτήματος της Επιτροπής ή ενός
κράτους-μέλους, εφόσον συμφωνήσει η πλειοψηφία των μελών του
μέσα σε χρονικό περιθώριο δύο εβδομάδων.



• Διεύρυνε την χρήση της ψήφου με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο
των Υπουργών για τις περισσότερες αποφάσεις που θα λαμβάνονταν
με τη διαδικασία συναπόφασης και για όλες τις αποφάσεις που θα
λαμβάνονταν με τη διαδικασία συνεργασίας, όπως στους τομείς της
εκπαίδευσης, της υγείας, της επαγγελματικής κατάρτισης, της
προστασίας των καταναλωτών, της κοινωνικής πολιτικής, κ.λπ.. Η
ομοφωνία διατηρήθηκε σε κρίσιμους τομείς, όπως, στην αναθεώρηση
των συνθηκών, στην είσοδο νέων κρατών-μελών στην ΕΕ, στην έγκριση
Το κτήριο Justus Lipsius στις Βρυξέλλες, έδρα του των ιδίων πόρων του προϋπολογισμού, καθώς και σε αποφάσεις που
Συμβουλίου των Υπουργών από το 1995 έως και το 2016.
αφορούν στην οικονομική και κοινωνική συνοχή, στη φορολογία, στο
πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα, τη βιομηχανία, τον πολιτισμό, το
περιβάλλον κ.λπ.. Για τη λειτουργία της ΚΕΠΠΑ του 2ου πυλώνα,
προβλεπόταν ότι το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών μπορεί να
καθορίζει ομόφωνα την «κοινή θέση» και την «κοινή δράση» των
κρατών-μελών σε τομείς γενικού ενδιαφέροντος.


Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (συνέχεια)
• Τα απαιτούμενα μέτρα εφαρμογής μπορούν να εγκριθούν με ειδική
πλειοψηφία, με την προϋπόθεση ότι έχει προηγηθεί η ομόφωνη
απόφαση για κοινή δράση από το Συμβούλιο των Υπουργών. Ωστόσο,
Ο Συμβιβασμός των Ιωαννίνων πρόβλεπε ότι η κωλύουσα
μειοψηφία δεν θα άλλαζε αριθμητικά, ωστόσο, σε περίπτωση
για τις αποφάσεις που απαιτούν ομοφωνία, τα κράτη-μέλη
που οι αρνητικές ψήφοι στο Συμβούλιο των Υπουργών θα προτρέπονται, στο μέτρο του δυνατού, να μην εμποδίζουν τη λήψη
ήταν πολύ κοντά αριθμητικά στην τιμή της κωλύουσας ομόφωνης απόφασης όταν διαφαίνεται η ύπαρξη ειδικής
μειοψηφίας, χωρίς να τη φθάνουν, τότε το Συμβούλιο θα
πλειοψηφίας υπέρ της εν λόγω απόφασης. Για ζητήματα ΔΕΥ του 3ου
προσπαθούσε να καταλήξει σε μία αποδεκτή λύση με
πλειοψηφία μεγαλύτερη και από αυτή της ειδικής πυλώνα, το Συμβούλιο των Υπουργών, αποφασίζει με ομοφωνία για
πλειοψηφίας, σε εύλογο χρονικό διάστημα. κοινές θέσεις και για κοινές δράσεις, ενώ αποφάσεις για μέτρα
εφαρμογής είναι δυνατόν να λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία.
Ωστόσο, γενικά για το ζήτημα της ειδικής πλειοψηφίας, και εν όψει της
διεύρυνσης της ΕΕ με τέσσερα νέα κράτη-μέλη, ακολούθησε μία
απόφαση του Συμβουλίου των Υπουργών των Εξωτερικών, στις 29
Μαρτίου του 1994, γνωστή ως Συμβιβασμός των Ιωαννίνων.



• Επεκτεινόταν σε κάποιο βαθμό η αρχή της ειδικής πλειοψηφίας στο
Συμβούλιο των Υπουργών, για τον 1ο πυλώνα της ΕΕ, στον οποίο
μεταφέρθηκαν τα θέματα μετανάστευσης και οι δικαστικές υποθέσεις
του αστικού δικαίου από τον 3ο πυλώνα. Ως προς το 2ο πυλώνα της
ΚΕΠΠΑ, εισήχθη η πρακτική της «εποικοδομητικής αποχής», έτσι ώστε
όσα κράτη-μέλη δεν επιθυμούσαν να υιοθετήσουν μία απόφαση, να
μπορούν να απέχουν από την ψηφοφορία, χωρίς να εμποδίζουν τη
λήψη και την υλοποίησή της. Ωστόσο, ο κανόνας της ομοφωνίας
Όψη του κτηρίου Justus Lipsius στις Βρυξέλλες. συνεχίστηκε, και μόνο οριακά θα επηρεαζόταν από την πρακτική της
«εποικοδομητικής αποχής». Η άσκηση του δικαιώματος αρνησικυρίας
παρέμεινε, ακόμη και για τα οποιαδήποτε μέτρα εφαρμογής που
θεσπίζονταν με ειδική πλειοψηφία. Ο 3ος πυλώνας περιορίστηκε στη
συνεργασία σε δικαστικές υποθέσεις του ποινικού δικαίου και στην
αστυνομική συνεργασία, ενώ το Συμβούλιο των Υπουργών θα
εξακολουθούσε να αποφασίζει με ομοφωνία.


• Αυξήθηκαν οι περιπτώσεις στις οποίες θα εφαρμόζεται η αρχή της
ειδικής πλειοψηφίας, ακόμη και στο χώρο της ΔΕΥ, χωρίς ωστόσο αυτή
να εφαρμόζεται σε κρίσιμα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής,
φορολογίας, εμπορικής πολιτικής, μετανάστευσης, θεωρήσεων,
ασύλου, περιβάλλοντος και διαρθρωτικής πολιτικής. Για τη διατήρηση
των ισορροπιών υιοθετήθηκε η αρχή της «τριπλής πλειοψηφίας»,
κρατών-μελών, ψήφων και πληθυσμών, σύμφωνα με την οποία, για
να ληφθεί μία απόφαση με ειδική πλειοψηφία, θα πρέπει να
Είσοδος του κτηρίου Justus Lipsius στις Βρυξέλλες. υποστηρίζεται από: α) την πλειοψηφία κρατών-μελών, εφόσον
πρόκειται για πρόταση της Επιτροπής, διαφορετικά τουλάχιστον από
τα δύο τρίτα των κρατών-μελών, β) συγκεκριμένο αριθμό ψήφων ο
οποίος θα φθάνει τις 258 ψήφους επί συνόλου 345 που θα
προέκυπταν από την πέμπτη και έκτη διεύρυνση και γ) τη «ρήτρα
δημογραφικού ελέγχου», όπου τα πλειοψηφούντα κράτη-μέλη θα
εκπροσωπούν τουλάχιστον το 62% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ.



• Η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία επεκτείνεται και στην κοινή
πολιτική μεταφορών, ασύλου, μετανάστευσης, συνεργασίας σε
ποινικές υποθέσεις, αστυνομικής συνεργασίας σε μη επιχειρησιακούς
τομείς, προσέγγισης σε θέματα ποινικού δικαίου, συντονισμού
οικονομικών πολιτικών κ.ά., ενώ η διαδικασία εφαρμόζεται και σε
νέες πολιτικές ενέργειας, αθλητισμού, τουρισμού, συνεργασίας σε
δραστηριότητες διαστήματος, κ.λπ..
• Ωστόσο, στις αποφάσεις για την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων,
τη συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις και την προσέγγιση στους
Το κτήριο Europa στις Βρυξέλλες, έδρα του Συμβουλίου των
Υπουργών από το 2017. ποινικούς κανόνες εισάγεται ειδική ρήτρα διασφάλισης σύμφωνα με
την οποία, εάν ένα κράτος-μέλος θεωρεί ότι το προτεινόμενο μέτρο
θίγει θεμελιώδεις πτυχές του εθνικού του συστήματος, μπορεί να
ζητήσει την αναστολή της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας και την
παραπομπή του θέματος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο, μετά τη
συζήτηση και λήψη απόφασης, τερματίζει την αναστολή.


• Η ομοφωνία διατηρείται σε θέματα, όπως διορισμού μελών θεσμικών
οργάνων, έναρξης διαπραγματεύσεων προσχώρησης ή σύνδεσης νέων
κρατών, αναθεώρησης συνθηκών, καθώς και σε θέματα ΚΕΠΠΑ,
επιχειρησιακής αστυνομικής συνεργασίας, φορολογίας, κοινωνικής
ασφάλισης και προστασίας, δημοσιονομικής πολιτικής, πνευματικής
ιδιοκτησίας, οικογενειακού δικαίου κ.λπ..
• Για το σύστημα ειδικής πλειοψηφίας ισχύουν μεταβατικές διατάξεις
μέχρι την 31η Οκτωβρίου του 2014, με βάση το ισχύον σύστημα της
«τριπλής πλειοψηφίας» κρατών-μελών, ψήφων και πληθυσμών, της
Όψη του κτηρίου Europa στις Βρυξέλλες.
Συνθήκης της Νίκαιας.
• Από την 1η Νοεμβρίου του 2014, και μέχρι την 31η Μαρτίου του 2017 η
ειδική πλειοψηφία βασίζεται στη «διπλή πλειοψηφία», κρατών-μελών
και πληθυσμών, οπότε μία απόφαση θα έχει ειδική πλειοψηφία όταν
λαμβάνεται από το 55% των κρατών-μελών, που θα αντιπροσωπεύουν
τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ.



• Για την ίδια περίοδο, εάν η προς ψήφιση απόφαση δεν αποτελεί
πρόταση της Επιτροπής τότε απαιτούνται για την ύπαρξη ειδικής
πλειοψηφίας οι θετικές ψήφοι του 72% των κρατών-μελών και του
65% του πληθυσμού της ΕΕ.
Από την 1η Απριλίου του 2017 ισχύει μηχανισμός ανάλογος • Η κωλύουσα μειοψηφία πρέπει να περιλαμβάνει τον ελάχιστο αριθμό
με αυτόν του Συμβιβασμού των Ιωαννίνων, με μειωμένα
κατώτατα όρια ενεργοποίησης, και συγκεκριμένα, με
μελών του Συμβουλίου που αντιπροσωπεύουν ποσοστό μεγαλύτερο
τουλάχιστον το 55% του αριθμού των κρατών-μελών ή το από το 35% του πληθυσμού των κρατών-μελών, συν ένα μέλος,
55% του πληθυσμού της ΕΕ που είναι απαραίτητος για τη ειδάλλως θεωρείται ότι επιτυγχάνεται ειδική πλειοψηφία.
σύσταση μίας κωλύουσας μειοψηφίας. • Ωστόσο, για την περίοδο αυτή είναι επίσης δυνατή η εφαρμογή του
Συμβιβασμού των Ιωαννίνων, που επιτρέπει σε κράτη-μέλη που
εκπροσωπούν τουλάχιστον το 75% του πληθυσμού της ΕΕ ή το 75% του
αριθμού των κρατών-μελών, που απαιτούνται για τη σύσταση μιας
κωλύουσας μειοψηφίας, να μην αποδεχθούν μία απόφαση του
Συμβουλίου με ειδική πλειοψηφία, επιδιώκοντας την εύρεση λύσης
εντός εύλογης προθεσμίας.


Το Συμβούλιο (των Υπουργών) της ΕΕ σήμερα
• Αρχικά το Συμβούλιο των Υπουργών απαρτιζόταν από τους Υπουργούς
των Εξωτερικών των κρατών-μελών. Σταδιακά το Συμβούλιο απέκτησε
και άλλες συνθέσεις, σχετικές με τα θέματα των συνεδριάσεων.
Ωστόσο, η ένατη προταθείσα σύνθεση των «Γενικών
Υποθέσεων και Εξωτερικών Σχέσεων», γνωστή μέχρι τότε
• Ωστόσο, οι συνθέσεις του Συμβουλίου των Υπουργών άλλαζαν κατά
ως σύνθεση των «Γενικών Υποθέσεων», που κάλυπτε καιρούς, και κάποτε αυξήθηκαν υπερβολικά, με συνέπεια τον
αντιστοίχως δύο βασικούς τομείς, δεν θεωρήθηκε υπερβολικό κατακερματισμό του έργου του.
λειτουργική, αποφασίστηκε η διάσπασή της σε δύο νέες
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Helsinki, στις 10 και 11 Δεκεμβρίου του
συνθέσεις, αυτή του «Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων» και
αυτή του «Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων», που θα 1999 αποφάσισε να συστήσει τον περιορισμό του αριθμού των
αντικαθιστούσαν αυτή των «Γενικών Υποθέσεων και συνθέσεων του Συμβουλίου, με μέγιστο αριθμό τις δεκαπέντε.
Εξωτερικών Σχέσεων». • Στις 22 Ιουλίου του 2002, σε εφαρμογή των αποφάσεων του
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, του Ιουνίου 2002, που προσδιόριζαν
επακριβώς εννέα συνθέσεις του Συμβουλίου των Υπουργών, το
τελευταίο τροποποίησε τον εσωτερικό κανονισμό του προκειμένου να
οριστεί ένας συντομότερος κατάλογος των συνθέσεων του.



Το Συμβούλιο (των Υπουργών) της ΕΕ σήμερα
• Ο σημερινός τελικός κατάλογος των δέκα συνθέσεων είναι:
− Γενικών Υποθέσεων (GAC).
− Εξωτερικών Υποθέσεων (FAC).
− Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων (ECOFIN).
Το σημερινό έμβλημα του Συμβουλίου της ΕΕ
− Γεωργίας και Αλιείας (AGRIFISH).
− Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (JHA).
− Απασχόλησης, Κοινων. Πολιτικής, Υγείας και Καταναλωτών (EPSCO).
− Ανταγωνιστικότητας (COMPET).
− Μεταφορών, Τηλεπικοινωνιών και Ενέργειας (TTE).
− Περιβάλλοντος (ENVI).
− Παιδείας, Νεολαίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού (EYCS).
• Οι διάφορες συνθέσεις του Συμβουλίου των Υπουργών μπορούν να
συνυπάρξουν .
Ο χώρος συνεδριάσεων του Συμβουλίου της ΕΕ


Η Ευρωομάδα (Eurogroup)
• Ανάμεσα στα καθήκοντα της Ευρωομάδας είναι να
εξασφαλίζει το συντονισμό των οικονομικών και
• Αποτελεί άτυπο όργανο στο οποίο συμμετέχουν οι υπουργοί
δημοσιονομικών πολιτικών μεταξύ των κρατών-μελών της Οικονομικών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Το Ευρωπαϊκό
Ευρωζώνης με σκοπό την εξασφάλιση της σταθερότητας, Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, του Δεκεμβρίου του 1997, υιοθέτησε
να αποβλέπει στην προώθηση των συνθηκών για μια την πρόταση για σύσταση της Ευρωομάδας, αποτελούμενης από τους
ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη των κρατών-μελών της
ευρωζώνης και να προβαίνει στην προετοιμασία των υπουργούς των Οικονομικών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, τον
συνόδων κορυφής της ευρωζώνης. Ο πρόεδρος της την Αντιπρόεδρο της Επιτροπής, αρμόδιο για τα οικονομικά θέματα και
εκπροσωπεί στα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. τον Πρόεδρο της υπό σύσταση τότε Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
• Η Ευρωομάδα συνεδριάζει συνήθως μια φορά το μήνα,
πριν από τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Οικονομικών και
• Η πρώτη άτυπη συνάντηση της Ευρωομάδας των υποψήφιων έντεκα
Δημοσιονομικών Θεμάτων. κρατών-μελών της Ευρωζώνης, πραγματοποιήθηκε στο Chateau de
• Ο Αντιπρόεδρος της Επιτροπής αρμόδιος για τις Senningen του Λουξεμβούργου, τον Ιούνιο του 1998.
οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις και ο Πρόεδρος • Αναγνωρίστηκε ως όργανο με ειδικό πρωτόκολλο της Συνθήκης της
της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας συμμετέχουν επίσης
στις συνεδριάσεις της Ευρωομάδας. Στις συνεδριάσεις Λισσαβόνας, που όριζε τη θητεία του προέδρου της για δυόμιση έτη.
προσκαλείται επίσης να συμμετάσχει ο διευθύνων • Η Ομάδα Εργασίας της Ευρωομάδας (Eurogroup Working Group)
σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, αποτελεί προπαρασκευαστικό όργανο συγκροτούμενο από
ενώ Το ΔΝΤ καλείται να συμμετάσχει στις συζητήσεις για
τα οικονομικά προγράμματα στα οποία εμπλέκεται.
εκπροσώπους των μελών της Ευρωομάδας.


Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο – Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία

Το ξεκίνημα
• Η πρώτη άτυπη σύνοδος κορυφής αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων,
πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι, στις 10 Φεβρουαρίου του 1961.
• Μετά από πρόταση του προέδρου της Γαλλίας Valéry Giscard d'Estaing,
στη σύνοδο κορυφής του Παρισιού το Δεκέμβριο του 1974, το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθιερώθηκε ως άτυπος θεσμός, που θα
λειτουργούσε ως διακυβερνητικό συντονιστικό όργανο και forum
συζήτησης, που θα προωθούσε τις πολιτικές των ΕΚ, καθώς και την
ΕΠΣ ειδικότερα και θα συνεδρίαζε τρεις φορές το χρόνο.
Η πρώτη συνεδρίαση του άτυπου τότε Ευρωπαϊκού Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη
Συμβουλίου, στις 10 και 11 Μαρτίου του 1975, στο Δουβλίνο. • Παρείχε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο νομική βάση κατοχύρωσης της
ύπαρξης και σύνθεσής του: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτελείται
από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-μελών και τον
Πρόεδρο της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Επικουρείται
από τους υπουργούς εξωτερικών και από ένα μέλος της Επιτροπής.».
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται τουλάχιστον 2 φορές το χρόνο».


• Αποσαφήνισε το ρόλο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και καθόρισε τον
τρόπο άσκησης της προεδρίας από τον αρχηγό κράτους ή κυβέρνησης
που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου (των Υπουργών) της ΕΕ.
• Επιπλέον προέβλεπε ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο οφείλει να
υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά από κάθε
συνεδρίασή του, καθώς και ετήσια γραπτή έκθεση προόδου της ΕΕ.
Η πρώτη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στις 4 και
• Τέλος, προέβλεπε ότι: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρέχει στην Ένωση
5 Δεκεμβρίου του 1987, στην Κοπεγχάγη, μετά την Ενιαία την απαραίτητη ώθηση για την ανάπτυξή της και καθορίζει τους
Ευρωπαϊκή Πράξη. γενικούς πολιτικούς προσανατολισμούς της».
• Καθόρισε τη σχέση του με την ΚΕΠΠΑ: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
καθορίζει τις αρχές και τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές για την
εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας […]. Αποφασίζει
σχετικά με κοινές στρατηγικές που θα εφαρμοστούν από την Ένωση σε
τομείς όπου τα κράτη μέλη έχουν κοινά σημαντικά συμφέροντα.»..



• Με δήλωση που επισυνάπτεται στην τελική πράξη της συνθήκης αυτής
για τον τόπο διεξαγωγής των συνεδριάσεων, προβλέπεται ότι: «Από το
2002, μία σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ανά Προεδρία θα
πραγματοποιείται στις Βρυξέλλες. Όταν η Ένωση θα αποτελείται από
18 κράτη-μέλη, όλες οι συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα
διεξάγονται στις Βρυξέλλες.».
• Μεταξύ άλλων, παρείχε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο νομικό καθεστώς
Η ιστορική Βιβλιοθήκη Solvay στις Βρυξέλλες, όπου ανάλογο με αυτό των υπολοίπων θεσμικών οργάνων της Ένωσης, με
πραγματοποιήθηκε η πρώτη άτυπη συνεδρίαση του συνέπεια οι πράξεις του να μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου με τη νέα του μορφή, μετά την προσφυγής ενώπιον του Δικαστηρίου. Προέβλεπε επίσης μια σταθερή
εφαρμογή της Συνθήκης της Λισσαβόνας, το Φεβρουάριο
προεδρία για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με προέδρου που εκλέγεται
του 2010.
από τα μέλη του με θητεία δυόμισι ετών, ανανεώσιμη μία φορά.
Πρακτικά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποτέλεσε πλέον την πηγή όλων
των σημαντικών αποφάσεων που έλαβε η Ένωση.


Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σήμερα
• Σήμερα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως σύνοδος κορυφής των αρχηγών
κρατών ή κυβερνήσεων όλων των κρατών-μελών της ΕΕ, αποτελεί το
υψηλότερο επίπεδο διακυβερνητικής συνεργασίας.
• Στις συνεδριάσεις του συμμετέχουν ακόμη ο πρόεδρος της Επιτροπής
και ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και
Το κτήριο Europa στις Βρυξέλλες, χώρος συνεδριάσεων του πολιτικής ασφαλείας εφόσον συζητούνται τέτοια θέματα.
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από το Μάρτιο του 2017. • Στο τέλος κάθε συνεδρίασης εκδίδει Συμπεράσματα, τα οποία
αντικατοπτρίζουν τα κυριότερα πορίσματα και τις αποφάσεις που
προέκυψαν από τις συζητήσεις και προσδιορίζουν τα σημαντικότερα
θέματα που πρέπει να εξεταστούν από το Συμβούλιο της ΕΕ.
• Συχνά ζητείται από την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για κάποια
συγκεκριμένα ζητήματα.
Ο Herman Van Rompuy και η Catherine Ashton, την ημέρα • Ουσιαστικά, μέσω των Συμπερασμάτων του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
της εκλογής τους ως Μόνιμος Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού καθορίζει τις γενικές πολιτικές κατευθύνσεις και τις προτεραιότητες
Συμβουλίου ο πρώτος και ως Ύπατη Εεκπρόσωπος της ΕΕ της ΕΕ.
για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας η δεύτερη.


• Δεν είναι νομοθετικό θεσμικό όργανο της ΕΕ, επομένως δεν
διαπραγματεύεται ούτε εκδίδει νομοθετικές πράξεις της ΕΕ.
• Οι αποφάσεις λαμβάνονται τις περισσότερες φορές με συναίνεση. Σε
ορισμένες περιπτώσεις ισχύει η ομοφωνία ή η ειδική πλειοψηφία,
όπως στην εκλογή προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και στην
περίπτωση του διορισμού της Επιτροπής και του Ύπατου Εκπροσώπου
της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας.
Γελοιογραφία του Γερμανού γελοιογράφου Horst • Μόνο οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων μπορούν να ψηφίσουν.
Haitzinger, της 21ης Νοεμβρίου του 2009, με την οποία
παρουσιάζει τη Γερμανίδα καγκελάριο Angela Merkel και το • Οι συνεδριάσεις του κατά κανόνα γίνονται τουλάχιστον δύο φορές
Γάλλο πρόεδρο Nicolas Sarkozy να θαυμάζουν τα περτραίτα κάθε έξι μήνες. Μπορεί να συγκληθούν πρόσθετες (έκτακτες ή άτυπες)
τους ως Μεγάλη Γερμανία και ως Ναπολέων αντίστοιχα, συνεδριάσεις για την αντιμετώπιση επειγόντων ζητημάτων. Το
συγκρίνοντάς τα με μαριονέττες με τη μορφή του Herman
Van Rompuy και της Catherine Ashton, που θεωρούν ότι
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πραγματοποιεί επίσης άτυπες ή έκτακτες
ελέγχονται πλήρως λόγω της περιορισμένης συνεδριάσεις με εκπροσώπους τρίτων χωρών εκτός της ΕΕ. Μετά το
ανσαγνωρισιμότητάς τους. πέρας των εν λόγω συνόδων εγκρίνεται δήλωση και όχι επίσημα
συμπεράσματα.


• Οι εργασίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου συντονίζονται από τον
πρόεδρο, ο οποίος αναλαμβάνει να συγκαλεί και να προεδρεύει στις
συνεδριάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και να προωθεί τις
εργασίες του.
Το σημερινό έμβλημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου
• Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εκπροσωπεί επίσης την ΕΕ
στον υπόλοιπο κόσμο. Εκπροσωπεί από κοινού με τον Ύπατο
Εκπρόσωπο της Ένωσης για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική
ασφαλείας τα συμφέροντα της ΕΕ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και
ασφάλειας.
• Ο πρόεδρος εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για μια θητεία
δυόμισι ετών που μπορεί να ανανεωθεί μία φορά. Το Ευρωπαϊκό
Ο τρίτος (από το 2019) Η απερχόμενη (το 2019) Ύπατη Συμβούλιο επικουρείται από τη Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου.
Μόνιμος Πρόεδρος του Εκπρόσωπος για θέματα
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής και
Charles Michel με τον Άμυνας Federica Mogherini και
προκάτοχό του Donalt Tusk. ο διάδοχός της Josep Borrell.



Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης
• Αποτελεί άτυπο θεσμό που απαρτίζεται από τους αρχηγούς κρατών ή
Η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωζώνης έχει θεσπιστεί επίσημα κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Δρομολογήθηκε ως
από τη Συνθήκη για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού θεσμός το 2008, μετά από πρόταση του τότε Γάλλου προέδρου Nicolas
Μηχανισμού Σταθερότητας που τέθηκε σε ισχύ στις 27 Sarkozy, ως υποσύνολο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τα κράτη-
Σεπτεμβρίου του 2012. Στις συνεδριάσεις της Συνόδου
Κορυφής της Ευρωζώνης συζητείται η οικονομική
μέλη της Ευρωζώνης και η πρώτη συνεδρίασή του πραγματοποιήθηκε
διακυβέρνηση της Ευρωζώνης, καθώς και σημαντικές στις 12 Οκτωβρίου του 2008, στο Παρίσι.
μεταρρυθμίσεις στην οικονομική πολιτική. Ο πρόεδρος της • Με την εφαρμογή των διατάξεων της Συνθήκης της Λισσαβόνας, και με
συνόδου κορυφής για το ευρώ διορίζεται από τους δεδομένο ότι δεν έχει επιλεγεί πρόεδρος ειδικά για τη Σύνοδο
αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών-μελών της
ζώνης του ευρώ. Ο διορισμός πραγματοποιείται Κορυφής της Ευρωζώνης, στις συνεδριάσεις προεδρεύει ο πρόεδρος
ταυτόχρονα με τον διορισμό του προέδρου του Ευρωπαϊκού του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Συμβουλίου και η θητεία του έχει την ίδια διάρκεια με τον • Στις συνεδριάσεις συμμετέχει ο πρόεδρος της Επιτροπής και ο
τελευταίο. Το ίδιο πρόσωπο μπορεί να κατέχει και τις δύο
θέσεις, όπως ακριβώς συμβαίνει μέχρι σήμερα
πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Μπορεί να κληθεί
επίσης και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι διάφορες
συνθέσεις του Συμβουλίου των Υπουργών μπορούν να συνυπάρξουν.

Το Δικαστήριο της ΕΕ – Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία

Εξέλιξη του Δικαστηρίου της ΕΕ μέσω των συνθηκών
• Το Δικαστήριο ιδρύθηκε με τη Συνθήκη των Παρισίων, στο πλαίσιο της
ίδρυσης της ΕΚΑΧ, με έδρα το Λουξεμβούργο. Αποτελείτο από επτά
δικαστές, έναν δικαστή από κάθε ένα από τα έξι κράτη-μέλη, ενώ ο
περιττός αριθμός δικαστών χρησίμευε για την αποφυγή ισοψηφίας. Ο
έβδομος δικαστής προερχόταν από ένα από τα τρία μεγαλύτερα
κράτη-μέλη, δηλαδή τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία, εκ
περιτροπής. Το Δικαστήριο έγινε θεσμός και των δύο νέων Κοινοτήτων
της Συνθήκης της Ρώμης, δηλαδή της ΕΟΚ και της ΕΚΑΕ, ως Δικαστήριο
Η Villa Vauban, έδρα του Δικαστηρίου στο Λουξεμβούργο, των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
από το 1952 έως το 1959. • Με τη Συνθήκη Συγχώνευσης των Κοινοτικών Οργάνων, που
υπογράφηκε στις 8 Απριλίου του 1965, καθιερώθηκε τελικά το
Λουξεμβούργο ως η έδρα του Δικαστηρίου των ΕΚ, γεγονός που
επιβεβαιώθηκε και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου στις
11 και 12 Δεκεμβρίου του 1992.



• H Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη προέβλεπε τη δημιουργία ενός
Πρωτοδικείου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, με σκοπό να ανακουφίσει
το επιβαρυμένο Δικαστήριο και να δημιουργήσει ένα ακόμη θεσμικό
όργανο απονομής δικαιοσύνης, για υποθέσεις σε πρώτο βαθμό.
• Με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Δικαστήριο αποκτά
πλέον την εξουσία επιβολής προστίμων στα κράτη-μέλη που δεν
τηρούν ή παραβαίνουν τις αποφάσεις του και τις οδηγίες της ΕΕ.
• Με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, διευκρινιζόταν ο ρόλος του
Δικαστηρίου σε τομείς όπως τα θεμελιώδη δικαιώματα και ορισμένες
πτυχές που αφορούσαν την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ.
• Με τη Συνθήκη της Νίκαιας, το Δικαστήριο θα απαρτιζόταν από
ισάριθμους με τα κράτη-μέλη δικαστές. Οι γενικοί εισαγγελείς θα
Το κτήριο Côte d'Eich στο Λουξεμβούργο, έδρα του παρέμεναν οκτώ, αλλά το Συμβούλιο των Υπουργών θα μπορούσε
Δικαστηρίου από το 1959 έως το 1972. αποφασίζοντας με ομοφωνία, να αυξάνει τον αριθμό αυτό.


• Ενόψει της αύξησης του αριθμού των δικαστών λόγω της διεύρυνσης,
το Δικαστήριο θα μπορούσε να συνέρχεται ως «τμήμα μείζονος
συνθέσεως» με έντεκα δικαστές που θα εκδίκαζε, κατά κανόνα,
υποθέσεις που έχουν ήδη εξεταστεί από την ολομέλεια. Επίσης, το
Πρωτοδικείο θα είχε έναν τουλάχιστον δικαστή ανά κράτος-μέλος.
• Ακόμη, έγινε νέα κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ του
Το Palais Building στο Λουξεμβούργο, έδρα του Δικαστηρίου Δικαστηρίου και του Πρωτοδικείου.
από το 1973 έως το 1999. − Το Δικαστήριο, παρέμενε αρμόδιο επί διαφορών σχετικών με
βασικά θέματα κοινοτικής έννομης τάξης και ασκεί αυτό το καθήκον
μέσω της διαδικασίας προδικαστικών θεμάτων τα οποία τίθεντο
από τα δικαστήρια των κρατών-μελών. Ωστόσο, θα μπορούσε να
αναθέτει στο Πρωτοδικείο προδικαστική αρμοδιότητα.
− Το Πρωτοδικείο θα ήταν αρμόδιο για υποθέσεις κοινού δικαίου σε
πρώτο βαθμό, ιδιαίτερα για προσφυγές ακύρωσης, παράλειψης και
ευθύνης, με εξαίρεση αυτών που αφορούν στο Δικαστήριο.



• Με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας, ο όρος Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής
Ένωσης ορίζονται επισήμως ως:
− α) το καθαυτό Δικαστήριο που ασχολείται με υποθέσεις που
υποβάλλουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη-μέλη. Εκδικάζει
αιτήσεις αναίρεσης κατά αποφάσεων του Γενικού Δικαστηρίου και
επανεξετάζει, αποφάσεις του Γενικού Δικαστηρίου επί αναιρέσεων
κατά αποφάσεων του Δικαστηρίου Δημόσιας Διοίκησης.
− β) το Πρωτοδικείο που μετονομάστηκε σε Γενικό Δικαστήριο, που
ασχολείται με τις υποθέσεις που υποβάλλουν ιδιώτες, εταιρείες και
Η σημερινή έδρα του Δικαστηρίου, σε συγκρότημα κτηρίων ορισμένοι οργανισμοί.
στην περιοχή Kirchberg του Λουξεμβούργου. − γ) το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης, που εκδίδει αποφάσεις για
διαφορές μεταξύ της ΕΕ και μελών του προσωπικού της.
• Το Δικαστήριο της ΕΕ επεκτείνει την αρμοδιότητά του σε όλους τους
τομείς δραστηριότητας της ΕΕ, με αρμοδιότητες στην αστυνομική
συνεργασία και στη δικαστική συνεργασία στις ποινικές υποθέσεις.


Το Δικαστήριο της ΕΕ σήμερα
• Οι συνηθέστεροι τύποι υποθέσεων που τίθενται ενώπιον του
Δικαστηρίου της ΕΕ για την έκδοση αποφάσεων είναι: α) Αιτήσεις
έκδοσης προδικαστικών αποφάσεων, όταν τα εθνικά δικαστήρια
ζητούν από το Δικαστήριο να ερμηνεύσει ένα σημείο του δικαίου της
ΕΕ. β) Προσφυγές κατά κυβερνήσεων κρατών-μελών της ΕΕ, λόγω μη
Το σημερινό έμβλημα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής
Ένωσης. εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ. γ) Προσφυγές ακύρωσης κατά νόμων
της ΕΕ, που θεωρείται ότι παραβιάζουν τις Συνθήκες της ΕΕ. ή
θεμελιώδη δικαιώματα. δ) Προσφυγές λόγω παραλείψεων κατά
θεσμικών οργάνων της ΕΕ, που δεν λαμβάνουν τις απαιτούμενες
αποφάσεις αν και έχουν κληθεί να το πράξουν. ε) Αιτήσεις αναίρεσης,
περιοριζόμενες μόνο σε νομικά ζητήματα, κατά των αποφάσεων και
διατάξεων που εκδίδει το Γενικό Δικαστήριο.
Koen Lenaerts Marc van der Woude

Πρόεδρος Δικαστηρίου Πρόεδρος Γενικού Δικαστηρίου


Το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ – Ιστορική εξέλιξη και λειτουργία

Εξέλιξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου μέσω των συνθηκών
• Ιδρύθηκε με τη Δεύτερη Συνθήκη Προϋπολογισμού των Βρυξελλών,
στις 22 Ιουλίου του 1975, με έδρα το Λουξεμβούργο, με αποστολή τον
έλεγχο της διαχείρισης των πόρων των ΕΚ και ξεκίνησε τη λειτουργία
του στις 18 Οκτωβρίου του 1977, ενώ πραγματοποίησε την πρώτη
συνεδρίασή του στις 25 Οκτωβρίου του ιδίου έτους.
• Με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ελεγκτικό Συνέδριο
κατέστη επίσημα θεσμικό όργανο της ΕΕ για τον έλεγχο της
διαχείρισης των πόρων των ΕΚ του πρώτου πυλώνα της ΕΕ.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου, του Δεκεμβρίου του 1992,
Το κτήριο της οδού Aldringen 29, στο Λουξεμβούργο, έδρα λαμβάνοντας αποφάσεις για τις έδρες των θεσμικών οργάνων της ΕΕ,
του Ελεγκτικού Συνεδρίου αρχικά.
καθόρισε το Λουξεμβούργο ως έδρα του Ελεγκτικού Συνεδρίου.


Εξέλιξη του Ελεγκτικού Συνεδρίου μέσω των συνθηκών
• Η Συνθήκη του Άμστερνταμ, ενίσχυσε τον θεσμικό ρόλο του,
παρέχοντάς του τη δυνατότητα να ασκεί προσφυγές ακυρώσεως
ενώπιον του Δικαστηρίου υπό τους ίδιους όρους με το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
• Ως εκ τούτου, εκτός από τον έλεγχο των οικονομικών των ΕΚ (του 1ου
πυλώνα), το Ελεγκτικό Συνέδριο θα ήταν επίσης αρμόδιο για τον
έλεγχο των δαπανών που συνδέονται με την κοινή εξωτερική πολιτική
και πολιτική ασφάλειας και την αστυνομική και δικαστική συνεργασία
σε ποινικές υποθέσεις (του δεύτερου και τρίτου πυλώνα της ΕΕ) .
Το νέο κτιριακό συγκρότημα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, • Με τη Συνθήκη της Νίκαιας, το Ελεγκτικό Συνέδριο θα αποτελείτο από
στην οδό Alcide de Gasperi 12, στο Kirchberg Plateau στο
Λουξεμβούργο, που εγκαινιάστηκε στις 7 Ιουνίου του 1988. έναν εκπρόσωπο από κάθε κράτος-μέλος, αντικαθιστώντας
προγενέστερη μέθοδο που καθόριζε συγκεκριμένο αριθμός μελών, ο
οποίος όμως πρακτικά αντιστοιχούσε και πάλι στον αριθμό των



Το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ σήμερα
• Αποστολή του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι να συμβάλλει στη βελτίωση
της δημοσιονομικής διαχείρισης της ΕΕ, να προάγει τη λογοδοσία και
τη διαφάνεια και να ενεργεί ως ο ανεξάρτητος θεματοφύλακας των
οικονομικών συμφερόντων των πολιτών της ΕΕ. Ειδικότερα, το
Ελεγκτικό Συνέδριο πραγματοποιεί τριών ειδών ελέγχους σε φορείς
και πρόσωπα που διαχειρίζεται ευρωπαϊκά κονδύλια:
− α) Δημοσιονομικό έλεγχο, με τον οποίο ελέγχει κατά πόσον οι
λογαριασμοί δείχνουν επακριβώς τη χρηματοοικονομική κατάσταση,
τα αποτελέσματα και την ταμειακή ροή του οικονομικού έτους.
Όψη του κτιριακού συγκροτήματος του Ελεγκτικού
Συνεδρίου στο Λουξεμβούργο, − β) Έλεγχο συμμόρφωσης, με τον οποίο ελέγχει κατά πόσον οι
οικονομικές συναλλαγές γίνονται σύμφωνα με τους ισχύοντες
κανόνες.
− γ) Έλεγχο απόδοσης, με τον οποίο ελέγχει κατά πόσον τα ευρωπαϊκά
ταμεία επιτυγχάνουν τους στόχους τους με τους λιγότερους
δυνατούς πόρους και τον πιο οικονομικό τρόπο.


Το Ελεγκτικό Συνέδριο της ΕΕ σήμερα
• Τα μέλη του Ελεγκτικού Συνεδρίου – ένα από κάθε κράτος-μέλος –
διορίζονται από το Συμβούλιο των Υπουργών, μετά από διαβούλευση
με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για εξαετή ανανεώσιμη θητεία.
• Από τα μέλη αυτά επιλέγεται πρόεδρος για τριετή ανανεώσιμη θητεία,
Το σημερινό έμβλημα του Ελεγκτικού Συνεδρίου της με πλειοψηφία των δύο τρίτων των μελών.
Ευρωπαϊκής Ένωσης. • Ο Πρόεδρος συγκαλεί τις συνεδριάσεις στις οποίες προεδρεύει,
διορίζει τους εκπροσώπους του Ελεγκτικού Συνεδρίου και εκπροσωπεί
το Ελεγκτικό Συνέδριο στις εξωτερικές σχέσεις.
• Το Ελεγκτικό Συνέδριο εκλέγει επίσης το Γενικό Γραμματέα, ο οποίος
προετοιμάζει τις συνεδριάσεις, καταρτίζει σχέδια πρακτικών,
διασφαλίζει την τήρηση των διαδικασιών και διατηρεί αρχεία όλων
των αποφάσεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου και των ελεγκτικών
ομάδων, καθώς και των πρακτικών των συνεδριάσεων.
Klaus-Heiner Lehne
• Ακόμη, το Ελεγκτικό Συνέδριο περιλαμβάνει ομάδες ελέγχου, τα
Πρόεδρος Ελεγκτικού Συνεδρίου «τμήματα» που προετοιμάζουν εκθέσεις και γνωμοδοτήσεις.


Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Η Ίδρυση και η Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας
• Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ιδρύθηκε μαζί με το Ευρωπαϊκό
Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), την 1η Ιουνίου 1998, με έδρα τη
Φρανκφούρτη, αντικαθιστώντας το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ίδρυμα
(ΕΝΙ). Την 31η Δεκεμβρίου 1998, καθορίστηκαν αμετάκλητα οι
ισοτιμίες μεταξύ του ευρώ και των νομισμάτων των κρατών-μελών της
Ευρωζώνης, ενώ την 1η Ιανουαρίου 1999, ημέρα έναρξης του 3ου
σταδίου της ΟΝΕ, έγινε επίσημα η εισαγωγή του ευρώ.
• Το ΕΣΚΤ περιλάμβανε την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες όλων
των κρατών-μελών της ΕΕ, με πρωταρχικό στόχο τη διατήρηση της
σταθερότητας των τιμών. Παρέχει στήριξή στις γενικές οικονομικές
πολιτικές της ΕΕ με σκοπό να συμβάλει στη σταθερότητα της ΟΝΕ.
• Το Ευρωσύστημα αποτελείτο από την ΕΚΤ και τις κεντρικές τράπεζες
Τα κτήριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην οδό
Kaiserstraße 29, στη Φρανκφούρτη, από την ίδρυσή της των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, με ευθύνη του τη νομισματική
μέχρι το 2018. πολιτική στην Ευρωζώνη. Το Ευρωσύστημα και το ΕΣΚΤ συνυπάρχουν
όσο υφίστανται κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν ανήκουν στη Ευρωζώνη.


Η Ίδρυση και η Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας
• Ειδικότερα, η ΕΚΤ:
− α) καθορίζει τα επιτόκια με τα οποία δανείζει τις εμπορικές τράπεζες
στην Ευρωζώνη, ελέγχοντας την προσφορά χρήματος και τον
πληθωρισμό,
− β) διαχειρίζεται τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ευρωζώνης και
την αγορά ή πώληση νομισμάτων, ώστε να διατηρείται η ισοτιμία
των συναλλαγματικών ισοτιμιών,
− γ) διασφαλίζει την κατάλληλη εποπτεία των χρηματοπιστωτικών
αγορών και ιδρυμάτων από τις εθνικές αρχές, καθώς και την ομαλή
λειτουργία των συστημάτων πληρωμών,
− δ) μεριμνά για την ασφάλεια και την ευρωστία του ευρωπαϊκού
τραπεζικού συστήματος,
− ε) εξουσιοδοτεί τις χώρες της Ευρωζώνης να εκδίδουν
Το νέο κτήριο της Ευρωπαϊκης Κεντρικής Τράπεζας, από το χαρτονομίσματα ευρώ και
2014, στο Ostend Frankfurt am Main.
− στ) παρακολουθεί τις τάσεις των τιμών και αξιολογεί τους κινδύνους.



Εισφορές εθνικών κεντρικών τραπεζών στο κεφάλαιο της
ΕΚΤ από 01.01.2015. Η Ίδρυση και η Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας
Εθνική Κεντρική Τράπεζα
Κλείδα
κατανομής (%)
Καταβληθέν
Κεφάλαιο (€)
• Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες διατηρούν νομική προσωπικότητα,
Κράτη-μέλη της ΕΕ που ανήκουν στην Ευρωζώνη παρότι αποτελούν μέρος του ΕΣΚΤ. Πρακτικά, οι εθνικές κεντρικές
Εθνική Τράπεζα του Βελγίου
Εθνική Τράπεζα της Γερμανίας
2,4778
17,9973
268.222.025,17
1.948.208.997,34 τράπεζες συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, η οποία
Τράπεζα της Εσθονίας
Κεντρική Τράπεζα της Ιρλανδίας
0,1928
1,1607
20.870.613,63
125.645.857,06 λαμβάνει χώρα σε «κεντρικό» επίπεδο εντός της ΕΚΤ, ενώ εφαρμόζουν
Τράπεζα της Ελλάδος
τις αποφάσεις αυτές «αποκεντρωμένα» στα κράτη-μέλη.
2,0332 220.094.043,74
Τράπεζα της Ισπανίας 8,8409 957.028.050,02
Τράπεζα της Γαλλίας 14,1792 1.534.899.402,41
Τράπεζα της Ιταλίας
Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου
12,3108
0,1513
1.332.644.970,33
16.378.235,70
• Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες είναι οι μοναδικοί μέτοχοι και κάτοχοι
Τράπεζα της Λετονίας
Τράπεζα της Λιθουανίας
0,2821
0,4132
30.537.344,94
44.728.929,21 κεφαλαίων της ΕΚΤ και η εγγραφή κεφαλαίου τους πραγματοποιείται
Κεντρική Τράπεζα του Λουξεμβούργου
Κεντρική Τράπεζα της Μάλτας
0,2030
0,0648
21.974.764,35
7.014.604,58 σύμφωνα με ένα κλειδί για την εγγραφή κεφαλαίων το οποίο
Τράπεζα της Ολλανδίας
λαμβάνει υπόψη το μερίδιο κάθε κράτους μέλους στον πληθυσμό και
4,0035 433.379.158,03
Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας 1,9631 212.505.713,78
Τράπεζα της Πορτογαλίας 1,7434 188.723.173,25
Τράπεζα της Σλοβενίας
Εθνική Τράπεζα της Σλοβακίας
0,3455
0,7725
37.400.399,43
83.623.179,61
το ΑΕΠ της ΕΕ.
Τράπεζα της Φιλανδίας
Σύνολο
1,2564
70,3915
136.005.388,82
7.619.884.851,40 • Η συνεισφορά κάθε εθνικής κεντρικής τράπεζας στα συναλλαγματικά
Κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη
Εθνική Τράπεζα της Βουλγαρίας 0,8590 3.487.005,40
διαθέσιμα της ΕΚΤ καθορίζεται κατ' αναλογία του μεριδίου της στο
Εθνική Τράπεζα της Τσεχίας
Εθνική Τράπεζα της Δανίας
1,6075
1,4873
6.525.449,57
6.037.512,38
εγγεγραμμένο κεφάλαιο της ΕΚΤ. Η ΕΚΤ αναπροσαρμόζει τα μερίδια
Εθνική Τράπεζα της Κροατίας
Εθνική Τράπεζα της Ουγγαρίας
0,6023
1,3798
2.444.963,16
5.601.129,28 συμμετοχής κάθε πέντε χρόνια, καθώς και κάθε φορά που μια νέα
χώρα εντάσσεται στην EE.
Εθνική Τράπεζα της Πολωνίας 5,1230 20.796.191,71
Εθνική Τράπεζα της Ρουμανίας 2,6024 10.564.124,40
Κεντρική Τράπεζα της Σουηδίας 2,2729 9.226.559,46
Τράπεζα της Αγγλίας 13,6743 55.509.147,81
Σύνολο 29,6085 120.192.083,17

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σήμερα
• Με το υφιστάμενο καταστατικό θεσπίζεται η αρχή της ανεξαρτησίας
τόσο του ΕΣΚΤ, όσο και της ΕΚΤ. Η θεσμική ανεξαρτησία της ΕΚΤ
ενισχύεται και από την οικονομική της ανεξαρτησία, αφού διαθέτει
δικό της προϋπολογισμό. Όργανα λήψης αποφάσεων της ΕΚΤ είναι:
− Το Διοικητικό Συμβούλιο, που είναι υπεύθυνο για την έγκριση
κατευθυντήριων γραμμών και τη λήψη αποφάσεων. Απαρτίζεται
από τα έξι μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής, δηλαδή τον πρόεδρο,
τον αντιπρόεδρο και τέσσερα μέλη, καθώς και τους διοικητές των
εθνικών κεντρικών τραπεζών των 19 χωρών της Ευρωζώνης.
Όψη του νέου κτηρίου της Ευρωπαϊκης Κεντρικής Τράπεζας,
στο Ostend Frankfurt am Main. − Η Εκτελεστική Επιτροπή, που είναι το αρμόδιο όργανο εφαρμογής
της νομισματικής πολιτικής σύμφωνα με τις κατευθυντήριες
γραμμές και τις αποφάσεις που εκδίδει το Διοικητικό Συμβούλιο.
− Το Γενικό Συμβούλιο, που διεκπεραιώνει μεταβατικά καθήκοντα της
ΕΚΤ, (καθήκοντα πρώην ΕΝΙ), κατευθύνοντας προς την τρίτη φάση
της ΟΝΕ τα κράτη-μέλη που δεν συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα.



• Τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής για οκταετή μη ανανεώσιμη
θητεία επιλέγονται «από πρόσωπα αναγνωρισμένου κύρους και
επαγγελματικής εμπειρίας […]».
• Το Διοικητικό Συμβούλιο συνεδριάζει δύο φορές το μήνα και στις
συνεδριάσεις εκτός από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου,
μπορούν να παρίστανται ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ και ένα
μέλος της Επιτροπής. Για τη διατήρηση της αποτελεσματικότητας της
λήψης των αποφάσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο, το καταστατικό
προβλέπει ότι, από τη στιγμή που η Ευρωζώνη θα έχει περισσότερα
Χώρος συνεδριάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
από 18 μέλη, τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής θα έχουν μόνιμα
δικαιώματα ψήφου, ενώ ο αριθμός των διοικητών των εθνικών
κεντρικών τραπεζών με δικαίωμα ψήφου θα περιοριστεί σε 15. Οι
διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών θα ασκούν αυτό το
δικαίωμα εκ περιτροπής, κατανεμημένοι σε διαφορετικές ομάδες,
ανάλογα με τη συχνότητα με την οποία μπορούν να ψηφίσουν


• Σήμερα, οι διοικητές των εθνικών κεντρικών τραπεζών που
καταλαμβάνουν τις πέντε πρώτες θέσεις στην κατάταξη είναι η
Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Ολλανδία, οι οποίοι
μοιράζονται τέσσερις ψήφους. Οι υπόλοιποι 14 διοικητές των εθνικών
Το σημερινό έμβλημα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. κεντρικών τραπεζών μοιράζονται 11 ψήφους. Οι διοικητές των
εθνικών κεντρικών τραπεζών ασκούν τα δικαιώματα ψήφου τους εκ
περιτροπής σε μηνιαία βάση.
Christine Madeleine Odette Lagarde

Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας


Λοιποί Οργανισμοί της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (EΟΚΕ)
• Ιδρύθηκε το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης, και αποτελεί
συμβουλευτικό όργανο της ΕΕ, το οποίο απαρτίζεται από
εκπροσώπους οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων καθώς και
Το έμβλημα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής άλλων ομάδων συμφερόντων, με έδρα τις Βρυξέλλες.
Επιτροπής. • Πρακτικά
− α) μεριμνά ώστε οι πολιτικές και η νομοθεσία της ΕΕ να συνάδουν
με τις εκάστοτε οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες,
− β) ενθαρρύνει τις συμμετοχικές διαδικασίες ΕΕ μέσω των
οργανώσεων εργαζομένων, εργοδοτών και ομάδων συμφερόντων,
− γ) προωθεί την ευρωπαϊκή ενοποίηση, τη συμμετοχική δημοκρατία
και το ρόλο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
• Τα μέλη της ΕΟΚΕ εκλέγουν πρόεδρο και δύο αντιπροέδρους για μια
θητεία δυόμιση ετών.
• Συνεδριάζουν 9 φορές τον χρόνο, παρέχοντας γνωμοδοτήσεις που
εγκρίνονται με απλή πλειοψηφία.


Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ)
• Ιδρύθηκε το 1994, μέσω της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση με
δεδομένα ότι η πλειοψηφία του ευρωπαϊκού δικαίου εφαρμόζονται
στο τοπικό ή το περιφερειακό επίπεδο
• Είναι συμβουλευτικό όργανο της ΕΕ αποτελούμενο από εκλεγμένους
Το έμβλημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών. τοπικούς και περιφερειακούς εκπροσώπους των 28 κρατών-μελών, με
έδρα τις Βρυξέλλες.
• Όποτε καταρτίζεται νομοθεσία για θέματα τοπικής και περιφερειακής
αυτοδιοίκησης, η Επιτροπή, το Συμβούλιο (των Υπουργών) της ΕΕ και
το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλουν να ζητούν τη γνώμη της ΕτΠ.
Διαφορετικά, η ΕτΠ μπορεί να προσφύγει στο Δικαστήριο της ΕΕ.
• Τα μέλη της ΕτΠ επιλέγουν έναν πρόεδρο από τα μέλη της για θητεία
δυόμισι ετών. Επίσης, διορίζει έναν εισηγητή (μεταξύ των μελών της) ο
οποίος διαβουλεύεται με τους ενδιαφερομένους και προετοιμάζει τη
γνωμοδότηση. Κάθε χρόνο διεξάγονται έως και 6 συνεδριάσεις
ολομέλειας.



Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής
• Καθιερώθηκε το 1992 με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με
έδρα το Στρασβούργο και διερευνά καταγγελίες για κακοδιοίκηση από
πλευράς οργάνων ή άλλων υπηρεσιών της ΕΕ.
• Τις καταγγελίες υποβάλλουν πολίτες ή μόνιμοι κάτοικοι χωρών της ΕΕ,
Το έμβλημα του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή. ή ακόμα ενώσεις ή επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στην ΕΕ.
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκλέγει τον ανεξάρτητο από όλους τους
θεσμούς Διαμεσολαβητή για μια πενταετή θητεία ανανεώσιμη.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο Διαμεσολαβητής μπορεί να λύσει το
πρόβλημά απλά ενημερώνοντας το αρμόδιο όργανο.
• Στη συνέχεια, αν χρειαστεί, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια
για εξεύρεση συναινετικής λύσης.
• Αν αυτό αποτύχει, ο Διαμεσολαβητής μπορεί να κάνει συστάσεις προς
το συγκεκριμένο όργανο της ΕΕ.
• Αν και αυτό αποτύχει, τότε μπορεί να συντάξει ειδική αναφορά προς
το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο προβαίνει στη λήψη μέτρων.


Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ)
• Ιδρύθηκε το 1957 με τη Συνθήκη της Ρώμης, με έδρα το Λουξεμβούργο
και τους ακόλουθους στόχους:
− α) τόνωση του δυναμικού της ΕΕ σε θέσεις εργασίας και ανάπτυξη,
− β) στήριξη δράσεων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής,
− γ) προώθηση των ευρωπαϊκών πολιτικών και εκτός συνόρων της ΕΕ.
Το έμβλημα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. • Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τα εξής όργανα:
• α) Το Συμβούλιο Διοικητών, το οποίο αποτελείται συνήθως από τους
υπουργούς των Οικονομικών όλων των κρατών-μελών.
• β) Το Διοικητικό Συμβούλιο, με επικεφαλής τον πρόεδρο της ΕΤΕ, 28
εκπροσώπους κρατών-μελών και έναν εκπρόσωπο της Επιτροπής.
• γ) Η Διευθύνουσα Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της τράπεζας, η
οποία διαχειρίζεται τις καθημερινές υποθέσεις.
• δ) Η Επιτροπή Ελέγχου που εξετάζει κατά πόσο οι εργασίες της ΕΤΕ
διεξάγονται κατά τον ενδεδειγμένο τρόπο.
• ε) Τα Τμήματα της τράπεζας που εφαρμόζουν διοικητικές αποφάσεις.


Οι νομοθετικές διαδικασίες
Οι Διαδικασίες Λήψης των Αποφάσεων
• Οι βασικές μορφές του κοινοτικού δικαίου είναι οι Κανονισμοί, οι
Οδηγίες, οι Συστάσεις και οι Γνωμοδοτήσεις.
Οι Κανονισμοί, αποτελούν γενικό μέτρο δεσμευτικό για όλα
τα κράτη-μέλη και την ίδια την ΕΕ, και ισχύουν άμεσα για
• Διαχρονικά, οι βασικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων ήταν η
όλους, χωρίς περαιτέρω ενέργειες εκ μέρους των κρατών- Διαβούλευση, η Σύμφωνη Γνώμη, η Συνεργασία και η Συναπόφαση.
μελών. • Η τελευταία διαδικασία, γνωστή και ως Συνήθης Νομοθετική
Οι Οδηγίες, είναι δεσμευτικές για τα κράτη-μέλη, στα οποία Διαδικασία, όπως περιγράφεται στη Συνθήκη της Λισσαβόνας,
όμως παρέχεται η δυνατότητα επιλογής της μορφής και της
μεθόδου που θα υιοθετήσουν ώστε να ενταχθούν στην χρησιμοποιείται για την έγκριση του μεγαλύτερου μέρους της
εσωτερική έννομη τάξης τους. νομοθεσίας της ΕΕ, που ξεπερνά σε ποσοστό το 85% του συνόλου.
Οι Συστάσεις και οι Γνωμοδοτήσεις, που είναι μη • Κατά τη διαδικασία αυτή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μοιράζεται τη
δεσμευτικές πράξεις.
νομοθετική εξουσία εξίσου με το Συμβούλιο της ΕΕ.
• Η διαδικασία της Συνεργασίας καταργήθηκε με την έναρξη της ισχύος
της Συνθήκης της Λισσαβόνας.
• Ωστόσο υπάρχουν και άλλες ειδικές νομοθετικές διαδικασίες που
εφαρμόζονται για ειδικές περιπτώσεις, όπως έγκρισης ισολογισμού,
τροποποίησης συνθηκών, ειδικών πολιτικών κ.λπ..

Η Διαδικασία Διαβούλευσης (Consultation)
• Επιτρέπει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να γνωμοδοτεί σχετικά με
προτάσεις της Επιτροπής.
• Το Συμβούλιο της ΕΕ ζητά τη γνώμη και τις θέσεις του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου, χωρίς ωστόσο να δεσμεύεται από αυτές, αλλά
σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, δεν έχει τη δυνατότητα
να αποφασίσει εάν δεν τις έχει λάβει.
• Η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται σε περιορισμένο αριθμό νομοθετικών
προτάσεων, όπως για πράξεις στον τομέα του δικαιώματος εκλέγειν
και εκλέγεσθαι των ευρωπαίων πολιτών, για εκτελεστικούς
Η Διαδικασία Διαβούλευσης κανονισμούς για θέματα κρατικών ενισχύσεων, εναρμόνισης των
νομοθεσιών που αφορούν ορισμένους φόρους ή για την έγκριση
προγραμμάτων-πλαισίων στον τομέα της έρευνας και της
τεχνολογικής ανάπτυξης, καθώς και για την έκδοση μη δεσμευτικών
πράξεων, όπως είναι οι συστάσεις και οι γνωμοδοτήσεις του
Συμβουλίου της ΕΕ και της Επιτροπής.
• .

Η Διαδικασία Σύμφωνης Γνώμης (Συναίνεσης) (Assent)
• Καθιερώθηκε με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη και στηρίζεται σε μία
και μόνη ανάγνωση.
• Το Συμβούλιο της ΕΕ πρέπει να έχει τη συγκατάθεση του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου για να λάβει ορισμένες αποφάσεις μείζονος σημασίας.
• Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να αποδεχθεί
ή να απορρίψει μια πρόταση, χωρίς όμως να την τροποποιήσει.
• Η απουσία της σύμφωνης γνώμης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
αποκλείει την έκδοση της νομοθετικής πράξης.
• Εφαρμόζεται για την κύρωση ορισμένων συμφωνιών τις οποίες
Η Διαδικασία Σύμφωνης Γνώμης διαπραγματεύεται η ΕΕ, ζητήματα ιθαγένειας της ΕΕ, ειδικά καθήκοντα
της ΕΚΤ και τροποποιήσεις των καταστατικών του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, τα
Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής, τη διαδικασία διεξαγωγής
εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθώς και την περίπτωση
σοβαρών παραβιάσεων θεμελιωδών δικαιωμάτων την προσχώρηση
νέων κρατών-μελών ή τις διαπραγματεύσεις αποχώρησης από την ΕΕ.

Η Διαδικασία Συνεργασίας (Co-operation)
• Καθιερώθηκε με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη με σκοπό την αύξηση
των νομοθετικών αρμοδιοτήτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
εφαρμόστηκε κυρίως σε θέματα της Ενιαίας Εσωτερικής Αγοράς.
• Το Συμβούλιο της ΕΕ με τη έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
μπορούσε να εγκρίνει μια νομοθετική πρόταση με ειδική πλειοψηφία.
• Ωστόσο το Συμβούλιο της ΕΕ μπορούσε να εγκρίνει μια νομοθετική
πρόταση ακόμη και στην περίπτωση απόρριψής της από το Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο αλλά μόνο με ομοφωνία.
• Αν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε τροπολογίες, η Επιτροπή
επανεξέταζε την πρότασή της. Τότε, το Συμβούλιο της ΕΕ μπορούσε:
− α) να εγκρίνει τις τροπολογίες (ομόφωνα) χωρίς επανεξέταση,
Η Διαδικασία Συνεργασίας
− β) να εγκρίνει την επανεξετασθείσα πρόταση (με ειδική πλειοψηφία),
− γ) να τροποποιήσει την επανεξετασθείσα πρόταση (ομόφωνα).
− Αν το Συμβούλιο δεν αποφάσιζε εντός τριών μηνών, θεωρείτο ότι η
πρόταση της Επιτροπής δεν εγκρίθηκε.


Η Συνήθης Νομοθετική Διαδικασία
Η Συνήθης Νομοθετική Διαδικασία (Διαδικασία Συναπόφασης) (Co-decision)
• Καθιερώθηκε με τη Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, διευρύνθηκε με
τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, ενώ με τη Συνθήκη της Λισσαβόνας,
μετονομάστηκε σε Συνήθη Νομοθετική Διαδικασία.
• Χρησιμοποιείται για την έγκριση του μεγαλύτερου μέρους της
νομοθεσίας της ΕΕ, που ξεπερνά σε ποσοστό το 85% του συνόλου.
• Η Επιτροπή εκπονεί νομοθετικές προτάσεις με δική της πρωτοβουλία ή
κατόπιν αιτήσεως άλλων θεσμικών οργάνων ή κρατών-μελών ή ύστερα
από πρωτοβουλία πολιτών, συχνά μετά από δημόσιες διαβουλεύσεις.
• Η τελική πρόταση διαβιβάζεται ταυτόχρονα στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο της ΕΕ.
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά την πρώτη ανάγνωση μπορεί να
αποδεχτεί την πρόταση χωρίς αλλαγές ή να προβεί σε τροποποιήσεις
που διαβιβάζει στο Συμβούλιο της ΕΕ μέσω της Επιτροπής.
• Ακολούθως, το Συμβούλιο της ΕΕ προβαίνει στην πρώτη ανάγνωση της
πρότασης και έχει τις ακόλουθες επιλογές:

Η Συνήθης Νομοθετική Διαδικασία (συνέχεια)
− α) μπορεί να αποδεχθεί τη θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (με ή
χωρίς τροποποιήσεις), οπότε η νομοθετική πράξη εκδίδεται,
− β) μπορεί να εγκρίνει αλλαγές στη θέση του Κοινοβουλίου, που
αποστέλλονται σ’ αυτό μέσω της Επιτροπής για δεύτερη ανάγνωση.
• Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαθέτει 3 μήνες (μέχρι 4 κατά μέγιστο) για
να εξετάσει τη θέση του Συμβουλίου της ΕΕ. Η δεύτερη ανάγνωση έχει
τέσσερις δυνατές εκβάσεις:
− α) Εγκρίνει τη θέση του Συμβουλίου της ΕΕ και η πράξη εκδίδεται,
− β) Δεν λαμβάνει απόφαση εντός του χρονικού ορίου, οπότε η πράξη
εκδίδεται όπως είχε τροποποιηθεί από το Συμβούλιο της ΕΕ,
− γ) Απορρίπτει τη θέση πρώτης ανάγνωσης του Συμβουλίου της ΕΕ,
οπότε η πράξη δεν εκδίδεται,
− δ) Προτείνει τροπολογίες στη θέση πρώτης ανάγνωσης του
Συμβουλίου της ΕΕ που τις διαβιβάζει σ’ αυτό μέσω της Επιτροπής για
δεύτερη ανάγνωση.


Η Συνήθης Νομοθετική Διαδικασία (συνέχεια).
• Το Συμβούλιο της ΕΕ διαθέτει προθεσμία 3 μηνών (μέχρι 4 κατά μέγιστο)
για να εξετάσει τη θέση δεύτερης ανάγνωσης του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου. Το Συμβούλιο της ΕΕ έχει δύο επιλογές:
− α) εγκρίνει όλες τις τροπολογίες, οπότε η πράξη εκδίδεται,
− β) δεν εγκρίνει όλες τις τροπολογίες, οπότε συγκαλείται μέσα σε 6
εβδομάδες (μέχρι 8 κατά μέγιστο) η Επιτροπή Συνδιαλλαγής.
• Εάν η Επιτροπή Συνδιαλλαγής δεν εγκρίνει κοινό κείμενο, η
προτεινόμενη πράξη καταπίπτει. Εάν η Επιτροπή Συνδιαλλαγής εγκρίνει
κοινό κείμενο, το κείμενο διαβιβάζεται για τρίτη ανάγνωση στο
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της ΕΕ.
• Τα δύο όργανα διαθέτουν 6 εβδομάδες (ή 8 κατόπιν κοινής συμφωνίας)
και δεν μπορούν να τροποποιήσουν το κείμενο. Εάν τα δύο όργανα
εγκρίνουν το κοινό κείμενο, η νομοθετική πρόταση εκδίδεται. Εάν το
ένα ή και τα δύο όργανα την απορρίψουν ή δεν ανταποκριθούν
εγκαίρως, η νομοθετική πράξη καταπίπτει.

Ειδικές Νομοθετικές Διαδικασίες
• Η ΕΕ χρησιμοποιεί μια ευρεία ποικιλία ειδικών νομοθετικών
διαδικασιών. Οι διαδικασίες αυτές χρησιμοποιούνται μόνο όταν οι
Συνθήκες αναφέρουν ρητώς ότι η διαδικασία αυτή πρέπει να
χρησιμοποιείται για έναν συγκεκριμένο τομέα πολιτικής. Τέτοια
παραδείγματα ειδικών νομοθετικών διαδικασίες είναι:
− Η Διαδικασία Απαλλαγής, που χρησιμοποιείται για την έγκριση της
απαλλαγής του προϋπολογισμού.
− Οι Διαδικασίες Τροποποίησης των Συνθηκών, που χρησιμοποιούνται
σπάνια για να τροποποιηθούν οι συνθήκες και είναι:
α) η συνήθης διαδικασία αναθεώρησης,
β) η απλουστευμένη διαδικασία αναθεώρησης και
Κατανομή των νομοθετικών προτάσεων σε διαδικασίες
συνεργασίας, διαβούλευσης και συνήθη νομοθετική γ) το απλό πέρασμα (passarelle).
διαδικασία ανά κοινοβουλευτική περίοδο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16
Η Π Ε Ρ Ι ΦΕ ΡΕ ΙΑΚΗ Π Ο Λ Ι ΤΙ ΚΗ

16. Η Περιφερειακή Πολιτική
Η Άσκηση Περιφερειακής Πολιτικής στην ΕΕ

Βασικά επιχειρήματα ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής:
Η ύπαρξη περιφερειακών ανισοτήτων στις ΕΚ και στην ΕΕ
- Του έννομου συμφέροντος: Οι κάτοικοι μιας περιφέρειας • Στο επίπεδο των ΕΚ και της μετέπειτα ΕΕ έχει διαμορφωθεί ιστορικά
έχουν έννομο συμφέρον να επιζητούν μείωση μία μορφή περιφερειακών ανισοτήτων ως ανισότητα «Βορρά-Νότου»
περιφερειακών προβλημάτων προς όφελος όλων. ή ακόμη ως «κέντρου-περιφέρειας» που εξακολουθεί να υφίσταται,
- Της οικονομικής στόχευσης: Επιβάλλεται η μεταφορά
πόρων από τις πλουσιότερες περιφέρειες στις φτωχότερες παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα.
για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. • Η τελευταία διεύρυνση με χώρες της Κεντροανατολικής Ευρώπης,
- Των συνεπειών της ολοκλήρωσης: Η πολιτική συνοχής έφερε στο προσκήνιο μία νέα μορφή περιφερειακών ανισοτήτων,
είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των δυσμενών
συνεπειών της συνεχιζόμενης διαδικασίας ολοκλήρωσης.
λόγω οικονομικών διαφορών και νοοτροπιών μεταξύ παλαιών
- Του συντονισμού: Ο συντονιστικός ρόλος των ευρωπαϊκών κρατών-μελών και των χωρών αυτών.
οργάνων επιτρέπει την αποτελεσματική επέμβαση για την • Την τελευταία περίοδο υπάρχουν δύο αντίρροπες δυναμικές στο
ενίσχυση προβληματικών περιφερειών. χωρικό επίπεδο της ΕΕ, που οφείλεται κυρίως σε συγκλίσεις από
- Των συνεπειών άλλων πολιτικών: Μετριασμός συνεπειών
άλλων πολιτικών με περιφερειακή διάσταση (Κοινή πολιτικές συνοχής που ενίσχυσαν παραπέρα τα μητροπολιτικά
Αγροτική Πολιτική, Εμπορική Πολιτική κ.λπ.). κέντρων και άλλες περιοχές που διέθεταν δυναμική. Οι
- Της περαιτέρω ολοκλήρωσης: Δίκαιη διανομή ωφελειών προκαλούμενες από αυτό το γεγονός ανισότητες:
ολοκλήρωσης μέσω πολιτικής συνοχής οδηγεί τα κράτη-
μέλη σε περαιτέρω ενέργειες για πλήρη ολοκλήρωση.
• αυξάνονται στο εσωτερικό των κρατών-μελών και
• μειώνονται μεταξύ των κρατών-μελών.


Προγράμματα Περιφερειακής Πολιτικής στην ΕΕ

Εξέλιξη των διατεθέντων ποσών από το ΕΤΠΑ, σε ποσά και
Η Περιφερειακή Πολιτική των ΕΚ μέχρι το 1986
ως ποσοστά (%) επί του Κοινοτικού Προϋπολογισμού για • Ενώ επίσημα δεν υπήρχε θεσμοθετημένη περιφερειακή πολιτική,
χρηματοδοτήσεις έργων περιφερειακής ανάπτυξης σε κράτη- μέχρι το 1975 λειτουργούσαν με περιορισμένη διοχέτευση πόρων:
μέλη της ΕΟΚ, για το χρονικό διάστημα από 1975 έως 1986. o α) Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚοινT), που ιδρύθηκε με τη
Πηγή: Πετράκος, Ψυχάρης (2004).
Συνθήκη της Ρώμης για βελτίωση κινητικότητας αγοράς εργασίας,
Ποσοστό (%) επί του
Έτος
Ποσό σε εκατομμύρια
Κοινοτικού o β) Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ), που ιδρύθηκε μαζί με
ECU
Προϋπολογισμού το ΕΚοινΤ και παρείχε δάνεια με προνομιακό επιτόκιο σε φορείς
1975 257,6 4,8
1976 394,3 5,6 που στόχευαν στην ανάπτυξη λιγότερο ευνοημένων περιοχών
1977 378,5 4,9 o γ) Το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων
1978 581,0 4,6
1979 945,0 6,1 (ΕΓΤΠΕ), που ιδρύθηκε το 1962 για την εξυπηρέτηση της ΚΑΠ.
1980 1.165,0 6,7 • Στη σύνοδο κορυφής του Παρισιού, του Δεκεμβρίου 1974, μετά από
1981 1.540,0 7,3
1982 1.759,5 7,6 πρόταση Βρετανίας και Ιρλανδίας, αποφασίστηκε η δημιουργία του
1983 2.010,0 7,6 Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), από την 1η
1984 2.140,0 7,3
1985 2.289,0 7,5 Ιανουαρίου 1975, για την ενίσχυση προβληματικών περιφερειών,
1986 3.176,5 9,1 χρηματοδοτώντας κυρίως έργα υποδομής και έργα παραγωγικών
επενδύσεων.


Περιοχές επωφελούμενες από τα Μεσογειακά Τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) 1986 – 1989/93
Ολοκληρωμένα Προγράμματα • Η πρόταση της Ελλάδας για λήψη μέτρων γεφύρωσης των
περιφερειακών ανισοτήτων πήρε μορφή μνημονίου το Μάρτιο 1982.
• Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Μαρτίου 1985,
υιοθετήθηκαν τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ).
• Τα μέτρα των στόχων των ΜΟΠ εντάσσονται σε πέντε κατηγορίες:
o μέτρα για τη γεωργία,
o μέτρα για την αλιεία,
o μέτρα για τη βιομηχανία και τη βιοτεχνία,
o μέτρα για τις υπηρεσίες και
o μέτρα για την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού
• Η διάρκεια των ΜΟΠ ορίσθηκε αρχικά για τα έτη 1986 – 1989 και
επεκτάθηκε μέχρι το 1993, ενώ η κοινοτική συμμετοχή θα έφθανε τα
6,6 δισ. ECU, καλύπτοντας το 70% της δαπάνης των έργων των ΜΟΠ.
• Τα έργα δεν προχώρησαν ικανοποιητικά και οι κοινοτικές ενισχύσεις
θα μεταφέρονταν στο Α’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (1989 – 1993).



Η διαρθρωτική πολιτική μετά το 1988 και το Α’ ΚΠΣ (1989 – 1993)
• Η Περιφερειακή Πολιτική και Πολιτική Συνοχής, έλαβε τη σημερινή της
μορφή το 1988, όταν στα πλαίσια έναρξης της ισχύος από 1η
Ιανουαρίου 1987 της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ), υποβλήθηκε
από τον Πρόεδρο της Επιτροπής Jacques Delors σχέδιο Για την Επιτυχία
της Ενιαίας Πράξης: ένα νέο όριο για την Ευρώπη, γνωστό ως «Πακέτο
Delors I», με βασική πρόβλεψη το διπλασιασμό των πόρων των
διαρθρωτικών ταμείων έως το έτος 1993, σε σχέση με το 1987.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, του Φεβρουαρίου 1988,
Κατάταξη των περιφερειών του ευρωπαϊκού χώρου (NUTS) ενέκρινε τις αυξήσεις υπέρ των διαρθρωτικών ταμείων.
Πληθυσμιακά: • Παράλληλα η μεταρρύθμιση (Κανονισμός Πλαίσιο) του 1988 καθόρισε
NUTS-1: από 3.000.000 έως 7.000.000 με σαφήνεια τα ενιαία κριτήρια κατάταξης των τριών κατηγοριών
NUTS-2: από 800.000 έως 3.000.000
NUTS-3: από 150.000 έως 800.000
περιφερειών του ευρωπαϊκού χώρου (Nomenclature d'Unités
Η Επιτροπή ενημερώνει τα επεξηγηματικά σημειώματα Territoriales Statistiques, NUTS), καθώς και ορισμένες αρχές και
σχετικά με τις NUTS και έχει τη δυνατότητα να τα τροποποιεί στόχους για την Πολιτική Συνοχής που αφορούσαν στο σύνολο του
κάθε 3 έτη.
πληθυσμού, των περιοχών και των κρατών-μελών των τότε ΕΚ.


Οι πέντε βασικές αρχές στις οποίες βασίζεται η περιφερειακή -
διαρθρωτική πολιτική που θεωρούνται ως ένα ενιαίο σύνολο, είναι:
I. Η συγκέντρωση σε 5 στόχους προτεραιότητας, τρεις εκ των οποίων
περιορίζονταν χωρικά βάσει κριτηρίων επιλεξιμότητας.
II. Η εταιρική σχέση απορρέει από την αρχή της επικουρικότητας, έχει
χαρακτήρα συμπληρωματικότητας, στηρίζεται στη στενή συνεργασία
των εμπλεκομένων φορέων, έχει τριεπίπεδη οργάνωση με επίπεδα
την Επιτροπή, το ενδιαφερόμενο κράτος-μέλος, και τις αρμόδιες
αρχές σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό ή άλλο επίπεδο.
III. Η συνοχή, που πρέπει να εξασφαλίζεται στις δράσεις της ΕΕ και τις
τοπικές, περιφερειακές και εθνικές στρατηγικές των κρατών-μελών.
IV. Η καλύτερη διαχείριση των Ταμείων χρονικά, οικονομικά,
κανονιστικά, δημοσιονομικά και αξιολογικά.
V. Η απλοποίηση, η παρακολούθηση και η ευελιξία.
Η χρηματοδότηση θα υλοποιούνταν κυρίως μέσω πολυετών δεσμών
δράσεων των των περιφερειών, των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης (ΚΠΣ).


Διατιθέμενα ποσά σε δισ. ECU (τιμές 1988) και ποσοστά επί του συνόλου για
το Α’ ΚΠΣ 1989 – 1993. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ποσό σε δισ. Ποσοστό επί
Οι πέντε στόχοι που αναφέρονται στη πρώτη βασική αρχή της
Στόχος
ECU του συνόλου συγκέντρωσης που προαναφέρθηκε για την περίοδο 1989 – 1993 του Α’
Στόχος 1. 43,8 64,0% ΚΠΣ, περιλάμβαναν:
Στόχος 2
Στόχοι 3 & 4
6,1
6,7
9,0%
10,0%
1. Ανάπτυξη/διαρθρωτική προσαρμογή των λιγότερο αναπτυγμένων
Στόχος 5 6,3 9,2% περιφερειών με κ. κ. ΑΕΠ κάτω του 75% του Μ.Ο. (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ,
16 λοιπές κοινοτικές πρωτοβουλίες (*)
ΣΥΝΟΛΟ
5,3
68,2
7,8%
100,0%
ΕΓΤΠΕ).
(*) Πρόκειται για τα: Interreg, Euroform, Now, Horizon, Leader, Resider,
Rechar, Retex, Renaval, Konver, Regis, Envireg, Regen, Prisma, Telematique,
2. Αναδιάρθρωση των περιοχών που πλήττονται από την παρακμή
Stride. της βιομηχανίας (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ).
Χρηματοδοτικά κονδύλια ανά κράτος-μέλος σε δισ. ECU (τιμές 1988) από το
3. Καταπολέμηση μακροχρόνιας ανεργίας (ΕΚοινΤ).
Α’ ΚΠΣ 1989 – 1993. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 4. Προώθηση της επαγγελματικής αποκατάστασης νέων (ΕΚοινΤ).
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
Κράτη-μέλη
Ποσό σε 5. Αγροτική αναδιάρθρωση και ανάπτυξη, με δύο υποστόχους,
δισ. € δισ. € δισ. €
α) Ενίσχυση της προσαρμογής των αγροτικών περιοχών (ΕΓΤΠΕ).
Βέλγιο Δανία Ιταλία
β) Ανάπτυξη αγροτικού χώρου (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ).
0,8 0,4 11,4
Βρετανία 5,2 Ελλάδα 8,2 Λουξεμβούργο 0,1
Γαλλία 6,4 Ιρλανδία 4,8 Ολλανδία 0,8
Γερμανία 6,5 Ισπανία 14,2 Πορτογαλία 9,2


Αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου και το Β’ ΚΠΣ (1994 – 1999)
• Η εκφρασμένη από το Νοέμβριο του 1991 άποψη του προέδρου της
Επιτροπής Jacques Delors για τη δημιουργία ταμείου συνοχής,
συμπεριλήφθηκε σε σχετική διάταξη στην υπογραφείσα νέα Συνθήκη
για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) το Φεβρουάριο 1992.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Εδιμβούργου, του Δεκεμβρίου 1992,
αποδέχθηκε νέο πακέτο προτάσεων του προέδρου της Επιτροπής
Delors, για την περίοδο 1994 – 1999, γνωστό ως «πακέτο Delors II».
• Το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ) θα λειτουργούσε πριν από το τέλος του 1993,
θα απευθυνόταν σε κράτη-μέλη και όχι σε κοινοτικές περιφέρειες και
θα αφορούσε σε έργα διευρωπαϊκών δικτύων και περιβάλλοντος.
• Ακόμη, διπλασιάστηκαν οι διαρθρωτικές δαπάνες για τα τέσσερα
λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη-μέλη, δηλαδή, την Ελλάδα, την Ιρλανδία,
την Ισπανία και την Πορτογαλία, για την επταετία 1993 – 1999.
• Η αναθεώρηση των κανονισμών των διαρθρωτικών ταμείων τον Ιούλιο
1993, διαμόρφωσε το Β’ ΚΠΣ, για την περίοδο 1994 – 1999.



Διατιθέμενα ποσά σε δισ. ECU (τιμές 1994) και ποσοστά επί του συνόλου για
το Β’ ΚΠΣ 1994 – 1999. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου και το Β’ ΚΠΣ (1994 – 1999)
Ποσό σε Ποσοστό επί • Προστέθηκε στον 5ο στόχο ο τομέας της αλιείας, και συστάθηκε το
Στόχος
δισ. ECU του συνόλου Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ).
Στόχος 1(1)
• Οι νέοι στόχοι της περιόδου 1994 – 1999 περιλαμβάνουν:
108,5 67,5%
Στόχος 2 9,4 5,9%
Στόχοι 3 & 4 15,2 9,5% 1. Ανάπτυξη/διαρθρωτική προσαρμογή των λιγότερο αναπτυγμένων
Στόχος 5
περιφερειών (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ).
13,0 8,1%
Νεοενταγμένα κράτη-μέλη (Στόχος 6) (2) 0,7 0,4%
13 λοιπές κοινοτικές πρωτοβουλίες (3) 14,0 8,7% 2. Αναδιάρθρωση περιοχών που πλήττονται από την παρακμή της
ΣΥΝΟΛΟ 160,8 100,0%
1. Συμμετέχει και το ΤΣ με 14,45 δισ. ECU για κράτη της αρμοδιότητάς του βιομηχανίας (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ).
2. Φινλανδία και Σουηδία.
3. Πρόκειται για τα: Interreg, Euroform, Now, Horizon, Leader ΙΙ, Resider, 3. Καταπολέμηση μακροχρόνιας ανεργίας, αποκατάσταση των νέων
Rechar, Retex, Renaval, Konver, Regis, Envireg, Regen, Prisma, Telematique, και προώθηση ίσων ευκαιριών για τα δύο φύλα (ΕΚοινΤ).
Stride.
Χρηματοδοτικά κονδύλια ανά κράτος-μέλος σε δισ. ECU (τιμές 1994) από το
4. Επαγγελματική προσαρμογή εργαζομένων στις βιομηχανικές
Β’ ΚΠΣ 1994 – 1999. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. μεταβολές (ΕΚοινΤ).
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
δισ. €
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
δισ. €
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
δισ. €
5. Αγροτική αναδιάρθρωση και ανάπτυξη με δύο υποστόχους:
Αυστρία 1,4 Δανία 0,7 Λουξεμβούργο 0,1 α) Ενίσχυση της προσαρμογής των αγροτικών περιοχών και
Βέλγιο
Βρετανία
1,7
10,9
Ελλάδα
Ιρλανδία
17,7
6,7
Ολλανδία
Πορτογαλία
2,1
18,2
εκσυγχρονισμό της αλιείας (ΕΓΤΠΕ, ΧΜΠΑ).
Γαλλία 14,9 Ισπανία 42,4 Σουηδία 1,1 β) Ανάπτυξη ευαίσθητων αγροτικών περιοχών (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ).
Γερμανία 21,8 Ιταλία 21.7 Φινλανδία 1,4

Νέα αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου. Το Γ’ ΚΠΣ (2000 – 2006)
• Με το Πρόγραμμα Δράσης 2000 που υπέβαλε η Επιτροπή τον Ιούλιο
1997, περιέγραφε τις συνολικές προοπτικές για την ανάπτυξη της ΕΕ
και των πολιτικών της, και ειδικότερα, την ανάγκη να διατηρηθεί η
πολιτική της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, να ενισχυθεί η
ανάπτυξη και η απασχόληση, να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης
και να καταστεί η περιφερειακή πολιτική πιο αποτελεσματική.
• Το Μάρτιο του 1998, η Επιτροπή υπέβαλε νομοθετικές προτάσεις
σχετικές με τα διάφορα θέματα που καθορίζονταν στην πρότασή της
που υπέβαλε με το Πρόγραμμα Δράσης 2000.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου, του Μαρτίου 1999,
κατάρτισε τις κατευθυντήριες γραμμές. Ωστόσο δεν υποστήριξε την
πρόταση της Επιτροπής για διατήρηση της χρηματοδότησης της
περιφερειακής πολιτικής για την περίοδο 2000 – 2006 στο ίδιο
επίπεδο της προηγούμενης περιόδου, περιορίζοντας το συνολικό ποσό
στα 195 δισ. € από τα διαρθρωτικά ταμεία και 18 δισ. από το ΤΣ.



Διατιθέμενα ποσά σε δισ. € (τιμές 1999) και ποσοστά επί του συνόλου για το
Γ’ ΚΠΣ 2000 – 2006. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Νέα αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου. Το Γ’ ΚΠΣ (2000 – 2006)
• Η αναθεώρηση των κανονισμών των διαρθρωτικών ταμείων που
Στόχος
Ποσό σε Ποσοστό επί πραγματοποιήθηκε το ίδιο έτος, διαμόρφωσε το Γ’ ΚΠΣ για την
δισ. € του συνόλου
περίοδο 2000 – 2006 και προέβλεπε τρεις στόχους:
Στόχος 1 (1)
1. Ανάπτυξης και διαρθρωτικής προσαρμογής των περιφερειών με
174,6 75,0%
Στόχος 2 22,5 9,7%
Στόχος 3 24,1 10,4% αναπτυξιακή καθυστέρηση και κ. κ. ΑΕΠ κάτω του 75% του Μ.Ο.
4 λοιπές κοινοτικές πρωτοβουλίες (2)
(ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΕΓΤΠΕ, ΧΜΠΑ).
11,5 4,9%
ΣΥΝΟΛΟ 232,7 100,0%
1. Συμμετέχει και το ΤΣ με 25,4 δισ. € για κράτη της αρμοδιότητάς του
2. Πρόκειται για τα: Interreg III, Urban II, Equal, Leader+
2. Κοινωνικής και οικονομικής ανασυγκρότησης των περιφερειών που
Τα κυριότερα δικαιούχα κράτη-μέλη και τα διατιθέμενα ποσά από το Γ’ ΚΠΣ
αντιμετωπίζουν διαρθρωτικές δυσκολίες προερχόμενες κυρίως από
2000 – 2006. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. ανεργία (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΧΜΠΑ).
Κράτη-μέλη Ποσό σε δισ. €
3. Προσαρμογής και εκσυγχρονισμού πολιτικών και συστημάτων που
προωθούν την εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση,
Ισπανία
Γερμανία
56,3
29,8
ιδιαίτερα για τις γυναίκες (ΕΚοινΤ).
Ιταλία 29,6 • Ένα ποσοστό 6,5% των διαρθρωτικών πόρων θα διατίθετο για
Ελλάδα
κοινοτικές πρωτοβουλίες που θα λάμβανε η Επιτροπή.
24,9
Πορτογαλία 22,8
Βρετανία 16,6 • Ακόμη έγινε καταμερισμός αρμοδιοτήτων των διαρθρωτικών ταμείων,
Γαλλία
και προσδιορίστηκαν οι νέες αρχές επιλεξιμότητας των περιφερειών.
15,7
Νεοενταχθέντα το 2004 21,7

Τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια Αναφοράς. Το ΕΣΠΑ 2007 – 2013
• Στον απόηχο της Στρατηγικής της Λισαβόνας ώστε να καταστεί η ΕΕ η
ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία της γνώσης στον
κόσμο, ικανή για βιώσιμη ανάπτυξη με περισσότερες και καλύτερες
θέσεις εργασίας και με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή, η Επιτροπή
κατέθεσε προτάσεις για την περίοδο 2007 – 2013, τον Ιούλιο 2004.
• Η τελική συμφωνία επιτεύχθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των
Βρυξελλών, του Δεκεμβρίου 2005, χωρίς σημαντικές παρεκκλίσεις.
• Οι νέοι κανονισμοί δημοσιεύθηκαν τον Ιούλιο 2006, περιορίζοντας τα
διαρθρωτικά ταμεία σε τρία, το ΕΤΠΑ, το ΕΚοινΤ και το ΤΣ, ενώ
εγκαθιδρυόταν ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ),
για διευκόλυνση της διασυνοριακής, διαπεριφερειακής και
διακρατικής συνεργασίας σε επίπεδο περιφερειών.
• Η χρηματοδότηση από το ΤΣ αφορά σε κράτη-μέλη με κ. κ. ΑΕΠ
κατώτερο του 90% του Μ.Ο., που κάλυπτε νέα κράτη-μέλη, Ελλάδα,
Πορτογαλία και Ισπανία ως δικαιούχα σε μεταβατική βάση.



Διατιθέμενα ποσά σε δισ. € (τιμές 2004) και ποσοστά επί του συνόλου για το
ΕΣΠΑ 2007 – 2013. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια Αναφοράς. Το ΕΣΠΑ 2007 – 2013
Ποσό σε δισ. Ποσοστό επί
• Οι στόχοι που θεσπίστηκαν για την περίοδο 2007 – 2013 ήταν:
Στόχος
€ του συνόλου 1. Σύγκλισης των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών των οποίων
Στόχος 1. (1) 282,8 81,6% το κ.κ. ΑΕΠ είναι μικρότερο του 75% του Μ.Ο., για το ανθρώπινο
Στόχος 2
Στόχος 3
54,9
8,7
15,9%
2,5%
και φυσικό κεφάλαιο, την καινοτομία, την κοινωνία της γνώσης, το
ΣΥΝΟΛΟ 346,4 100,0% περιβάλλον και τη διοικητική αποδοτικότητα (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ και ΤΣ
1. Συμμετέχει και το ΤΣ με 69,6 δισ. € για κράτη της αρμοδιότητάς του
Λειτουργούν οι Κοινοτικές Πρωτοβουλίες: Jeremie, Jessica, Jaspers, Jasmine. για κράτη-μέλη με κ.κ. ΑΕΠ μικρότερο του 90% του Μ.Ο.).
2. Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας και Απασχόλησης, για
Χρηματοδοτικά κονδύλια ανά κράτος-μέλος σε δισ. € (τιμές 2004) από το ενίσχυση ανταγωνιστικότητας και απασχόλησης των περιφερειών
που δεν καλύπτονται από το στόχο Σύγκλισης, (ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ).
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
δισ. €
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
δισ. €
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
δισ. € 3. Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας για την ανάπτυξη κοινών
Αυστρία 1,5 Ιρλανδία 0,9 Ουγγαρία 25,3 λύσεων για αστική, αγροτική και παράκτια ανάπτυξη, καθώς και
Βέλγιο 2,3 Ισπανία 35,2 Πολωνία 67,3 διαχείριση περιβάλλοντος, (ΕΤΠΑ).
Βουλγαρία Ιταλία Πορτογαλία
• Κάθε κράτος-μέλος υποβάλλει Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς
6,9 28,8 21,5
Βρετανία 10,6 Κύπρος 0,6 Ρουμανία 19,7
Γαλλία 14,3 Λετονία 4,6 Σλοβακία 11,6 (ΕΣΠΑ) για την κατάρτιση του προγραμματισμού των Διαρθρωτικών
Γερμανία Λιθουανία Σλοβενία
Ταμείων, το οποίο διαβιβάζεται στην Επιτροπή.
26,3 6,9 4,2
Δανία 0,6 Λουξεμβούργο 0,1 Σουηδία 1,9
Ελλάδα 20,4 Μάλτα 0,9 Τσεχία 26,7 • Το ΕΣΠΑ ως μέσο αναφοράς αντικατέστησε το προγενέστερο ΚΠΣ.
Εσθονία 3,5 Ολλανδία 1,9 Φινλανδία 1,7 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, 3η έκδοση

Αναθεώρηση της Περιφερειακής Πολιτικής. Το ΕΣΠΑ 2014 - 2020
• Η Συνθήκη της Λισσαβόνας έθεσε το ζήτημα μίας πιο ισορροπημένης
και βιώσιμης «χωρικής ανάπτυξης» που συνιστά μια έννοια ευρύτερη
από αυτήν της περιφερειακής πολιτικής.
• Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής, του Μαρτίου 2010, με
τίτλο «Ευρώπη 2020: Στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς
αποκλεισμούς ανάπτυξη» που προωθήθηκε από το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο του Μαρτίου 2010 και εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο του Ιουνίου 2010, αυτή θα έδινε στην ΕΕ τη δυνατότητα να
αποκτήσει ανάπτυξη, η οποία θα έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
α) έξυπνη: μέσω της προώθησης της γνώσης και της καινοτομίας,
β) διατηρήσιμη (βιώσιμη): βασισμένη στην προώθηση μιας οικονομίας
πιο πράσινης, πιο ανταγωνιστικής και στην οποία οι πόροι
χρησιμοποιούνται πιο αποδοτικά,
γ) χωρίς αποκλεισμούς: με στόχο την αύξηση της απασχόλησης και την
ενίσχυση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.
• Επιπλέον, η Επιτροπή θέτει σειρά στόχων για υλοποίηση έως το 2020.


Οι πρώτοι τέσσερις Θεματικοί Στόχοι καλύπτουν το πρώτο
Αναθεώρηση της Περιφερειακής Πολιτικής. Το ΕΣΠΑ 2014 - 2020
χαρακτηριστικό της έξυπνης ανάπτυξης της Στρατηγικής
«Ευρώπη 2020». Ύστερα από πρόταση της Επιτροπής, για την προγραμματική περίοδο
Οι επόμενοι τρεις Θεματικοί Στόχοι καλύπτουν το δεύτερο 2014 – 2020, ο Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του
χαρακτηριστικό της διατηρήσιμης ανάπτυξης της Στρατηγικής Συμβουλίου των Υπουργών, του Δεκεμβρίου 2013, για τις κοινές διατάξεις
«Ευρώπη 2020».
Τέλος οι τελευταίοι τέσσερις Θεματικοί Στόχοι καλύπτουν το των ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΤΣ, ΕΓΤΑΑ και Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας
τρίτο χαρακτηριστικό της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης της (ΕΤΘΑ) και τις γενικές διατάξεις των ΕΤΠΑ, ΕΚοινΤ, ΤΣ και ΕΤΘΑ, καθόρισε
Στρατηγικής «Ευρώπη 2020». 11 Θεματικούς Στόχους οι οποίοι υποστηρίζονται από τα Ευρωπαϊκά
Οι προτεραιότητες των ταμείων για τους παραπάνω 11
Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ):
στόχων είναι:
α) Το ΕΤΠΑ στηρίξει και τους 11 στόχους, αλλά βασικές i) Ενίσχυση της Έρευνας, της Τεχνολογικής Ανάπτυξης και της
προτεραιότητες του για επένδυση αποτελούν οι πρώτοι Καινοτομίας.
τέσσερις στόχοι (i - iv). ii) Βελτίωση της πρόσβασης, της χρήσης και της ποιότητας των
β) Το ΕΚοινΤ στηρίζει τους τέσσερις πρώτους στόχους (i - iv)
αλλά και τους τέσσερις τελευταίους (viii - xi), όμως κύριες Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών.
προτεραιότητες για το ταμείο είναι οι τέσσερις τελευταίοι iii) Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων
στόχοι (viii - xi). και του γεωργικού τομέα (για το ΕΓΤΑΑ) και του τομέα της αλιείας και της
γ) Το ΤΣ στηρίζει μόνο πέντε στόχους, πιο συγκεκριμένα τους
τέσσερις ενδιάμεσους (iv - vii) και τον τελευταίο στόχο (xi).
υδατοκαλλιέργειας (για το ΕΤΘΑ).
δ) Τέλος, το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΘΑ εξυπηρετούν τον τρίτο στόχο iv) Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών
(iii). διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς.

Διατιθέμενα ποσά σε δισ. € (τιμές 2012) και ποσοστά επί του συνόλου για
την περίοδο 2014 – 2020. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αναθεώρηση της Περιφερειακής Πολιτικής. Το ΕΣΠΑ 2014 - 2020
Ποσό σε
Προορισμός
δισ. €
%
v) Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης
Λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες, με κατά κεφαλή ΑΕΠ
μικρότερο του 75% του μέσου ΑΕΠ της ΕΕ
182,2 51,8% και της διαχείρισης κινδύνων.
Περιφέρειες μετάβασης, με κατά κεφαλή ΑΕΠ μεταξύ του
75% και του 90% του μέσου κατά κεφαλή ΑΕΠ της ΕΕ
35,4 10,1% vi) Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της
Περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες, με κατά κεφαλή
ΑΕΠ μεγαλύτερο του 90% του μέσου ΑΕΠ της ΕΕ
54,3 15,4% αποδοτικότητας των πόρων.
Πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων (πρόσθετη) 3,2 0,9% vii) Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και άρση των εμποδίων σε
Αστικές καινοτόμες δράσεις
βασικές υποδομές δικτύων.
0,4 0,1%
Απομακρυσμένες και αραιοκατηκημένες περιοχές 1,6 0,5%
Τεχνική βοήθεια 1,2 0,3% viii) Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη
Κράτη-μέλη Ταμείου Συνοχής
της κινητικότητας των εργαζομένων.
63,3 18,0%
Εδαφική συνεργασία 10,2 2,9%
ΣΥΝΟΛΟ 351,8 100,0%
Χρηματοδοτικά κονδύλια ανά κράτος-μέλος σε δισ. € (τιμές 2012) από το
ix) Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της καταπολέμησης της
ΕΣΠΑ 2014 – 2020. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. φτώχειας και των διακρίσεων.
Ποσό σε Ποσό σε Ποσό σε
Κράτη-μέλη
δισ. €
Κράτη-μέλη
δισ. €
Κράτη-μέλη
δισ. € x) Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική
Αυστρία 1,2 Ισπανία 28,6 Ουγγαρία 21,9 κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη δια βίου μάθηση.
Βέλγιο 2,3 Ιταλία 32,8 Πολωνία 77,6
Βουλγαρία 7,6 Κροατία 8,6 Πορτογαλία 21,5 xi) Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δημόσιων αρχών και των
Βρετανία
Γαλλία
11,8
15,9
Κύπρος
Λετονία
0,7
4,5
Ρουμανία
Σλοβακία
23,0
14,0
ενδιαφερόμενων φορέων και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης
Γερμανία 19,2 Λιθουανία 6,8 Σλοβενία 3,1
Δανία 0,6 Λουξεμβούργο 0,1 Σουηδία 2,1
Ελλάδα 15,5 Μάλτα 0,7 Τσεχία 22,0
Εσθονία 3,6 Ολλανδία 1,4 Φινλανδία 1,5 ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ 17
Ιρλανδία 1,2


Στόχοι της νέας Περιφερειακής Πολιτικής για την περίοδο 2014 - 2020
• Για να μεγιστοποιηθεί η συμβολή των ΕΔΕΤ θεσπίστηκε ένα Κοινό
Βάσει του ΚΣΠ, κάθε κράτος μέλος πρέπει να καταρτίσει, σε
συνεργασία με τους εταίρους του, και σε συνεννόηση με την Στρατηγικό Πλαίσιο (ΚΣΠ), καθώς και στρατηγικές κατευθυντήριες
Επιτροπή, ένα Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ), με το οποίο αρχές, ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία προγραμματισμού στο
πρέπει να μεταφερθούν στο εθνικό πλαίσιο τα ορισθέντα επίπεδο των κρατών-μελών και των περιφερειών.
στο ΚΣΠ και να αναληφθούν σοβαρές δεσμεύσεις για την
επίτευξη των στόχων της ΕΕ μέσω του προγραμματισμού
• Το ΚΣΠ καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο τα ΕΔΕΤ συμβάλουν στην
των ΕΔΕΤ. Το ΣΕΣ πρέπει να περιλαμβάνει: επίτευξη της στρατηγικής της ΕΕ για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς
α) ρυθμίσεις που να εξασφαλίζουν την ευθυγράμμιση με αποκλεισμούς ανάπτυξη, στις ρυθμίσεις για προώθηση της
τη στρατηγική της ΕΕ για μια έξυπνη, διατηρήσιμη και ολοκληρωμένης χρήσης των ΕΔΕΤ, στις ρυθμίσεις για το συντονισμό
χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη καθώς και τις ειδικές για
κάθε ταμείο αποστολές σύμφωνα με τους στόχους τους των ΕΔΕΤ με άλλες σχετικές πολιτικές και μέσα της Ένωσης.
που βασίζονται στη Συνθήκη, • Η εφαρμογή των ΕΔΕΤ θα πραγματοποιείται μέσω προγραμμάτων
β) ρυθμίσεις που να εξασφαλίζουν την πραγματική και που καλύπτουν την περίοδο προγραμματισμού σύμφωνα με το
αποτελεσματική υλοποίηση των ΕΔΕΤ και
γ) ρυθμίσεις για την αρχή της εταιρικής σχέσης και μια
σύμφωνο εταιρικής σχέσης. Τα προγράμματα καταρτίζονται από τα
ολοκληρωμένη προσέγγιση στην χωρική ανάπτυξη. κράτη-μέλη με βάση διαδικασίες που είναι διαφανείς και σύμφωνες
με το θεσμικό και νομικό πλαίσιό τους. Τα κράτη-μέλη και η Επιτροπή
πρέπει να συνεργάζονται για να διασφαλίζεται ο συντονισμός και η
συνοχή των ρυθμίσεων προγραμματισμού για τα ΕΔΕΤ.

Η νέα Περιφερειακή Πολιτική της περιόδου 2021 – 2027
Η νέα πρόταση της Επιτροπής του Μαΐου 2018, για τον Κανονισμό Κοινών
Διατάξεων (ΚΚΔ) των Διαρθρωτικών Ταμείων έδινε έμφαση σε πέντε
βασικούς στόχους αντί των 11 Θεματικών Στόχων του ΕΣΠΑ 2014 - 2020:
1. Μια εξυπνότερη Ευρώπη, μέσω καινοτομίας, ψηφιοποίησης,
οικονομικού μετασχηματισμού και στήριξης των ΜΜΕ.
2. Μια πιο πράσινη Ευρώπη (Συμφωνία του Παρισιού) με ενεργειακή
μετάβαση, ανανεώσιμες πηγές και καταπολέμηση κλιματικής αλλαγής.
3. Μια πιο συνδεδεμένη Ευρώπη, με στρατηγικά δίκτυα μεταφορών
και ψηφιακά δίκτυα.
4. Μια πιο κοινωνική Ευρώπη (Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών
Δικαιωμάτων) μέσω ποιοτικής απασχόλησης, εκπαίδευσης, κοινωνικής
ένταξης και ίσης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη.
5. Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες, με τη στήριξη των.
Απαιτούνται επτά ταμεία: ΕΤΠΑ, ΤΣ, ΕΚΤ+, ΕΤΘΑ, Ταμείο Ασύλου (ΤΑ),
Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας (ΤΕΑ)
και Μηχανισμός Διαχείρισης Συνόρων και Θεωρήσεων Εισόδου (ΜΔΣΘΕ).


Κονδύλια για το ΕΤΠΑ, το ΤΣ και το ΕΚΤ+ σε εκατ. € (τιμές 2018) κατά την
περίοδο 2021 – 2027. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στόχοι της νέας Περιφερειακής Πολιτικής για την περίοδο 2014 - 2020
Σύνολο πολιτικής για τη συνοχή 330.624
• Η πολιτική συνοχής εξακολουθεί να επενδύει σε όλες τις περιφέρειες,
Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) 200.629
λαμβάνοντας πάντα ως βάση τρεις κατηγορίες: τις λιγότερο
• Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη
ανεπτυγμένες περιφέρειες, τις περιφέρειες σε μετάβαση και τις
190.752
• Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία 8.430
• Εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και αραιοκατοικημένες
περιοχές
1.447 περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, με ποσοστό 81% των πόρων.
Ταμείο Συνοχής (ΤΣ) 41.349 Πέρα όμως από την κατανομή πόρων με βάση το κατά κεφαλή ΑΕΠ,
• εκ των οποίων συνεισφορά στον μηχανισμό «Συνδέοντας
την Ευρώπη» Μεταφορές
10.000 προστίθενται νέα κριτήρια όπως, η ανεργία των νέων (15%), η
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (1) 88.646 κλιματική αλλαγή (1%) και υποδοχή και ένταξη των μεταναστών (3%).
Σημ.: Η πρόταση της Επιτροπής για τη χρηματοδότηση του ΕΤΘΑ, του TAME, του
ΜΔΣΘ και του TEA θα περιληφθεί στον ειδικό για κάθε Ταμείο κανονισμό. • Στηρίζονται περαιτέρω οι αναπτυξιακές στρατηγικές
1. Δεν περιλαμβάνονται 1.042 εκ. € για υγεία, απασχόληση και κοινωνική καινοτομία.
• Αναπτύσσονται, λιγότεροι απλούστεροι και σαφέστεροι κανόνες.
Χρηματοδοτικά κονδύλια ανά κράτος-μέλος σε δισ. € (τιμές 2018) από το • Προβλέπεται ενισχυμένη σύνδεση με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και την
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
Κράτη-μέλη
Ποσό σε
Κράτη-μέλη
Ποσό σε οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ.
δισ. € δισ. € δισ. €
Αυστρία 1,3 Ισπανία 34,0 Ουγγαρία 17,9
• Παρέχονται περισσότερες ευκαιρίες για συνέργειες στο πλαίσιο της
Βέλγιο 2,4 Ιταλία 38,6 Πολωνία 64,4 δημοσιονομικής εργαλειοθήκης της EE.
Βουλγαρία 8,9 Κροατία 8,8 Πορτογαλία
27,2 • Διευκολύνεται η διαπεριφερειακή και διασυνοριακή συνεργασία.
21,2
Γαλλία 16,0 Κύπρος 0,9 Ρουμανία
Γερμανία 15,7 Λετονία 4,3 Σλοβακία 11,8 • Καθιερώνεται μία ετήσια επανεξέταση των επιδόσεων.
Δανία 0,6 Λιθουανία 5,6 Σλοβενία 3,1
Ελλάδα 19,2 Λουξεμβούργο 0,1 Σουηδία 2,1
Εσθονία 2,9 Μάλτα 0,6 Τσεχία 17,8 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, 3η έκδοση
Ιρλανδία 1,1 Ολλανδία 1,4 Φινλανδία 1,6
Δαπάνες της Πολιτικής Συνοχής, από το 1989 έως το 2020



Αποτίμηση της εξέλιξης της ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής
Σύνθεση επενδύσεων Πολιτικής Συνοχής στις λιγότερο
ανεπτυγμένες Περιφέρειας ανά πρόγραμμα
100
Τεχνική Βοήθεια
80
Περιβάλλον
60
Απασχόληση, Παιδεία,
Κοινωνική Ένταξη
40
Υποδομές (μεταφορές, ενέργεια,
τηλεπικοινωνίες)
20
Επιχειρηματική Υποστήριξη,
Έρευνα & Ανάπτυξη,
0 Καινοτομία
1989-1993 1994-1999 2000-2006 2007-2013
Σύνθεση επενδύσεων Πολιτικής Συνοχής στις λιγότερο ανεπτυγμένες Ο συντελεστής διαφοροποίησης του κατά κεφαλή ΑΕγχΠ, του
Περιφέρειας ανά πρόγραμμα. ποσοστού απασχόλησης (20–64) και του ποσοστού ανεργίας, στις
Πηγή: Έκτη έκθεση για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή περιφέρειες NUTS 2 της EE-28, το χρονικό διάστημα 2000–2016,
(2014). Πηγή: Έβδομη έκθεση για την οικονομική, την κοινωνική και την
εδαφική συνοχή (2017).

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17
Η Ο Ι Κ Ο ΝΟΜΙ ΚΗ Κ Α Ι Ν Ο Μ Ι ΣΜΑΤΙ ΚΗ
Π Ο Λ ΙΤ ΙΚΗ


17. Η Οικονομική και Νομισματική Πολιτική
Η αναγκαιότητα και οι απαρχές μίας οικονομικής πολιτικής

Η Τελωνειακή Ένωση: Οι απαρχές μία ενιαίας οικονομικής πολιτικής Η Τελωνειακή Ένωση
- Ολοκληρώθηκε την 1η Ιουλίου του 1968, δεκαοκτώ μήνες • Η Συνθήκη της Ρώμης του Μαρτίου του 1957 θέσπιζε έναν ενιαίο
πριν από την προβλεπόμενη από τη Συνθήκη της Ρώμης οικονομικό χώρο και προέβλεπε τη δημιουργία κοινής αγοράς, η οποία
ημερομηνία.
θα προήγε την αρμονική ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων,
- Εξασφάλισε ίσους όρους για όσους πραγματοποιούν
εισαγωγές από τον υπόλοιπο κόσμο, με συνέπεια, οι τη σταθερότητα, την ταχεία άνοδο του βιοτικού επιπέδου και τη
δασμοί που καταβάλλονταν για τις εισαγωγές να είναι οι σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των κρατών-μελών.
ίδιοι σε οποιοδήποτε λιμάνι, αεροδρόμιο, οδικό ή • Η κοινή αγορά θα βασιζόταν στις γνωστές «τέσσερις ελευθερίες»,
σιδηροδρομικό σημείο εισόδου.
- Λίγα χρόνια μετά την ίδρυση της ΕΟΚ οι συναλλαγές δηλαδή στην ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, υπηρεσιών,
μεταξύ κρατών-µελών είχαν πολλαπλασιαστεί, ενώ οι εμπορευμάτων και κεφαλαίων και θα ακολουθούσε την αρχή του
εμπορικές συναλλαγές τους µε τον υπόλοιπο κόσμο είχαν ελεύθερου ανταγωνισμού.
επίσης αυξηθεί σημαντικά.
• Η υλοποίηση της κοινής αγοράς θα πραγματοποιούταν σε τρία στάδια,
- Ωστόσο, οι οικονομικές και οι πολιτικές συγκυρίες της
δεκαετίας του 1970, η κατάρρευση του συστήματος διάρκειας τεσσάρων ετών το καθένα.
Bretton Woods, ο οικονομικός ανταγωνισμός που • Προβλεπόταν η δημιουργία τελωνειακής ένωσης, ως πρώτο βήμα, με
αντιμετώπιζαν τα ευρωπαϊκά προϊόντα, τόσο από τις κατάργηση των τελωνειακών δασμών και των ποσοστώσεων στις
ΗΠΑ, όσο και από τις αναδυόμενες οικονομίες των
χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, έφεραν στο μεταξύ των κρατών-μελών εμπορικών συναλλαγών, καθώς και
προσκήνιο έντονους οικονομικούς προβληματισμούς θέσπιση Κοινού Εξωτερικού Δασμολογίου (ΚΕΔ) έναντι των προϊόντων
των τρίτων χωρών.

Σχέδια για Οικονομική και Νομισματική Ένωση – Η έκθεση Werner
• Οι διαφοροποιήσεις στην οικονομική και νομισματική πολιτική των
κρατών-μελών της ΕΟΚ και οι νομισματικές κρίσεις του τέλους της
δεκαετίας του 1960, καθώς και η μείωση της αξιοπιστίας του
Τα σχέδια του Raymond Barre για αντιμετώπιση της κρίσης: δολαρίου, ως συνέπεια του αυξημένου χρέους των ΗΠΑ, έφεραν στο
- Το Φεβρουάριο του 1969 ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής προσκήνιο την ανάγκη κατάρτισης ενός σχεδίου για τη σταδιακή
και μετέπειτα πρωθυπουργός της Γαλλίας Raymond Barre δημιουργία μίας οικονομικής και νομισματικής ένωσης.
υπέβαλε σχέδιο για την αντιμετώπιση της
συναλλαγματικής αστάθειας. • Στη Διάσκεψη της Χάγης του Δεκεμβρίου του 1969, τα έξι κράτη-μέλη
- Ύστερα από ένα δεύτερο σχέδιο του Barre που συμφώνησαν στη δημιουργία σταδιακά μίας Οικονομικής και
υποβλήθηκε το Μάρτιο του 1970, Το Συμβούλιο των Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ).
Υπουργών ανέθεσε στην επιτροπή υπό τον Pierre Werner
• Το Συμβούλιο των Υπουργών το Μάρτιο του 1970, ανέθεσε σε μία
την εκπόνηση σχετικής μελέτης.
επιτροπή εμπειρογνωμόνων με επικεφαλής τον πρωθυπουργό και
υπουργό Οικονομικών του Λουξεμβούργου, Pierre Werner, να
εκπονήσει μελέτη για τις απαιτούμενες ενέργειες με σκοπό τη
σύσταση αυτής της ένωσης.



Σχέδια για Οικονομική και Νομισματική Ένωση – Η έκθεση Werner
• Η τελική έκθεση, γνωστή ως «Έκθεση Werner», που συντάχθηκε σε
συνεργασία με την Επιτροπή των Διοικητών των Κεντρικών Τραπεζών
της ΕΟΚ, κατατέθηκε τον 8 Οκτώβριο του 1970.
• Παρείχε προτάσεις για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ σε τρεις φάσεις μέσα
σε δέκα έτη, με βασική προϋπόθεση την εξασφάλιση σταθερών
συναλλαγματικών ισοτιμιών.
• Αρχική επιδίωξη θα ήταν ο συντονισμός των δημοσιονομικών
πολιτικών των έξι κρατών-μελών καθώς και η εναρμόνιση του ΦΠΑ και
των ειδικών φόρων κατανάλωσης.
• Θα ανατίθονταν στην Επιτροπή των Διοικητών των Κεντρικών
Τραπεζών, που είχε θεσμοποιηθεί από τις 8 Μαΐου του 1964, το
Pierre Werner, επικεφαλής επιτροπής εκπόνησης σχεδίου καθήκον να καθορίζει γενικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικές με τα
σύστασης οικονομικής και νομισματικής ένωσης
επιτόκια, τους δείκτες ρευστότητας των τραπεζών και τη χορήγηση
δανείων, ενώ η Επιτροπή θα πρότεινε την απαιτούμενη νομοθεσία για
την εφαρμογή του πρώτου σταδίου της ΟΝΕ.


Η τύχη της Έκθεσης Werner: Σχέδια για Οικονομική και Νομισματική Ένωση – Η έκθεση Werner
- Η Επιτροπή ενέκρινε την έκθεση Werner τον Οκτώβριο • Κατά το δεύτερο στάδιο θα ήταν δυνατή η δημιουργία ενός
του 1970, ωστόσο για να αποφύγει τις αντιδράσεις των Ευρωπαϊκού Ταμείου Νομισματικής Συνεργασίας (ΕΤΝΣ), το οποίο θα
κρατών-μελών που δεν επιθυμούσαν την εκχώρηση
κυριαρχικών τους δικαιωμάτων σε κοινοτικά όργανα, διαχειριζόταν τα προοδευτικά αυξανόμενα συναλλαγματικά
όπως πρότεινε η έκθεση, διευκρίνισε ότι αυτό θα αποθέματα των κρατών-μελών, θα είχε δυνατότητα χορήγησης
μπορούσε να γίνει μόνο στον απαιτούμενο βαθμό για τις δανείων στα οικονομικά ασθενέστερα κράτη-μέλη και θα προετοίμαζε
ανάγκες υλοποίησης των αρχικών στόχων της ΟΝΕ.
- Όμως, στη συνεδρίαση του Συμβουλίου των Υπουργών,
το έδαφος για τη λειτουργία μίας κεντρικής τράπεζας κατά το τρίτο
το Δεκέμβριο του 1970, η Γαλλία απέρριψε τις στάδιο.
βασισμένες στην έκθεση Werner δύο προτάσεις της • Τέλος, η έκθεση Werner πρότεινε τη δημιουργία δύο νέων οργάνων, το
Επιτροπής για την ΟΝΕ, δηλώνοντας ότι ήταν πρώτο ως ανεξάρτητο κέντρο λήψης οικονομικών αποφάσεων που θα
αποφασισμένη να διατηρήσει τον έλεγχο του εθνικού της
νομίσματος και αντιπροτείνοντας μία χαλαρότερη λογοδοτούσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, και το δεύτερο ως όργανο
οικονομική συνεργασία. των κεντρικών τραπεζών με αντικείμενο τα νομισματικά ζητήματα.
- Επιπλέον η Γερμανία δεν επιθυμούσε να διακινδυνεύσει
την αξιοπιστία του νομίσματός της στο πλαίσιο μίας
υπερβολικά χαλαρής οικονομικής πολιτικής εν όψει
μάλιστα μίας επερχόμενης περιόδου υψηλού
πληθωρισμού



Κατάρρευση συστήματος Bretton Woods-Το ευρωπαϊκό νομισματικό φίδι
• Εν μέσω της παγκόσμιας νομισματικής κρίσης, το Συμβούλιο των
Υπουργών, το Μάρτιο του 1971, ενέκρινε τις βασισμένες στην έκθεση
Werner προτάσεις για σταδιακή νομισματική ολοκλήρωση σε μία
Συνέπειες της συμφωνίας του Smithsonian Institute :
δεκαετία, με έναρξη, αναδρομικά, από την 1η Ιανουαρίου του 1971.
- Τα ευρωπαϊκά νομίσματα υπερτιμήθηκαν έναντι του • Προσδιορίστηκαν τα απαιτούμενα μέτρα για την πρώτη τριετία, με
δολαρίου, το οποίο υποτιμήθηκε κατά 7,89%, σε σχέση βασική προϋπόθεση τη διασφάλιση ότι η διακύμανση των ισοτιμιών
με το χρυσό. των νομισμάτων των κρατών-μελών θα παρέμενε μικρότερη από αυτή
- Η συμφωνία επέτρεπε τη διακύμανση των ισοτιμιών των
ευρωπαϊκών νομισμάτων έναντι του δολαρίου μέχρι του ΔΝΤ έναντι του δολαρίου, που περιοριζόταν σε μία ζώνη του ±1%.
4,5%. • Η κορύφωση της νομισματικής κρίσης επήλθε με την έναρξη της
κατάρρευσης του συστήματος Bretton Woods, όταν έγινε αναστολή
της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό τον Αύγουστο του 1971.
• Νέες ισοτιμίες μεταξύ των ευρωπαϊκών νομισμάτων και του δολαρίου
καθιερώθηκαν με τη συμφωνία του Smithsonian Institute, που
υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον από δέκα κράτη, το Δεκέμβριο 1971 (6
κρατών-μελών της ΕΟΚ, Βρετανίας, ΗΠΑ, Καναδά και Ιαπωνίας).


• Τα κράτη-μέλη της ΕΟΚ επιδιώκοντας τον περιορισμό των περιθωρίων
διακύμανσης των ισοτιμιών μεταξύ των ευρωπαϊκών νομισμάτων,
προκειμένου να επιτύχουν μία νομισματική σταθερότητα τον Απρίλιο
του 1972 υπόγραψαν στη Βασιλεία συμφωνία που εισήγαγε ένα
νομισματικό σύστημα γνωστό ως «φίδι στη σήραγγα».
• Με τη συμφωνία αυτή η Επιτροπή των Διοικητών των Κεντρικών
Τραπεζών της ΕΟΚ προσδιόρισε τα περιθώρια διακύμανσης των
συναλλαγματικών ισοτιμιών των ευρωπαϊκών νομισμάτων μέχρι
2,25%, ως φίδι που κινείται γύρω από την κεντρική ισοτιμία με το
δολάριο, μέσα στη σήραγγα που προσδιόριζε η συμφωνία του
Σχηματική παρουσίαση νομισματικού φιδιού. Φίδι στη Smithsonian Institute για διακύμανση μέχρι 4,5%.
σήραγγα. • Το νομισματικό σύστημα του φιδιού τέθηκε σε ισχύ στις 24 Απριλίου
του 1972 και λειτούργησε εκτός των επίσημων δομών της ΕΟΚ.
• Από την 1η Μαΐου του 1972 εντάχθηκαν σ’ αυτό και τα νομίσματα της
Βρετανίας, της Δανίας της Ιρλανδίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας.



• Ωστόσο η Βρετανία, εγκατέλειψε τη σταθερότητα του νομισματικού
συστήματος αμέσως μετά, στις 23 Ιουνίου του 1972, μη αντέχοντας τις
κερδοσκοπικές επιθέσεις σε βάρος του νομίσματός της.
• Το παράδειγμά της ακολούθησαν η Ιρλανδία και η Δανία.
• Ωστόσο, η Σύνοδος Κορυφής του Παρισιού, του Οκτωβρίου του 1972,
επιβεβαίωσε την επιθυμία των κρατών-μελών για υλοποίηση της ΟΝΕ
μέχρι το 1980, διατηρώντας και το νομισματικό σύστημα του φιδιού.
• Όμως, η τελική κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods, το
Φεβρουάριο του 1973, προκάλεσε νέες αναταράξεις στις νομισματικές
ισοτιμίες, με συνέπεια, η Βρετανία, η Ιρλανδία και η Ιταλία να
Σχηματική παρουσίαση νομισματικού φιδιού. Φίδι χωρίς αποσύρουν οριστικά τα νομίσματά τους από το νομισματικό φίδι.
σήραγγα. • Τα υπόλοιπα κράτη-μέλη αποφάσισαν να επιτρέψουν την ελεύθερη
διακύμανση των νομισμάτων τους, διασώζοντας προσωρινά το
νομισματικό φίδι, το οποίο από το Μάρτιο του 1973 θα κινείτο και έξω
από τη σήραγγα, χωρίς ασφάλεια, ως «φίδι χωρίς σήραγγα».


• Το Συμβούλιο των Υπουργών απέρριψε, τον Απρίλιο του 1973, την
πρόταση της Επιτροπής να ξεκινήσει η δεύτερη φάση της ΟΝΕ.
• Ωστόσο ενέκρινε επί του παρόντος την ίδρυση του ΕΤΝΣ, προκειμένου
να ελέγχει τη σταθερότητα των νομισματικών ισοτιμιών.
• Τα οικονομικά προβλήματα της περιόδου αυτής εντάθηκαν λόγω και
της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης του Οκτωβρίου του 1973.
• Τον Ιανουάριο του 1974 η Γαλλία αποσύρθηκε από το νομισματικό
φίδι και παρότι επανήλθε τον Ιούλιο του 1975, αποχώρησε οριστικά το
Μάρτιο του 1976.
• Το επόμενο έτος αποχώρησε και η Σουηδία, ενώ το 1978 ακολούθησε
Γελοιογραφία του Ολλανδού Opland, του 1975, που
παρουσιάζει την κρίση πληθωρισμού που επηρέαζε τα
και η Νορβηγία.
ευρωπαϊκά κράτη. • Ιδιαίτερη σταθερότητα στο νομισματικό σύστημα του φιδιού έδειξαν
τα κράτη της «ζώνης του μάρκου», δηλαδή η Γερμανία, η Δανία και οι
τρεις χώρες της Benelux, χωρίς όμως να κατορθώσουν να
δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις διατήρησης του συστήματος.



• Ο υψηλός πληθωρισμός προκαλούσε έντονα οικονομικά προβλήματα
στη Γαλλία.
• Ωστόσο, η Γερμανία αντιτίθετο σε μία ευρεία νομισματική συνεργασία
φοβούμενη την αποσταθεροποίηση της οικονομίας της.
• Η πρόταση του Βρετανού προέδρου της Επιτροπής Roy Jenkins, τον
Οκτώβριο του 1977, για δημιουργία ενός ευρωπαϊκού νομισματικού
συστήματος, αποτέλεσε το έναυσμα για μία νέα πορεία προς την ΟΝΕ.
• Η πρόταση υποστηρίχθηκε από τον πρόεδρο της Γαλλίας Valéry
Giscard d’ Estaing και τον καγκελάριο της Γερμανίας Helmut Schmidt οι
οποίοι, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βρέμης, τον Ιούλιο του 1978
στήριξαν τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος (ΕΝΣ).
Roy Jenkins, Πρόεδρος της Επιτροπής • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών, το Δεκέμβριο του 1978,
προσδιορίστηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά του ΕΝΣ, που τέθηκε σε
ισχύ στις 13 Μαρτίου του 1979 και λειτούργησε ουσιαστικά εκτός των
θεσμοθετημένων δομών της ΕΟΚ, όπως και το νομισματικό φίδι.


• Το ΕΝΣ καθιέρωνε την Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ΕΝΜ, ECU),
Συμμετοχή των νομισμάτων των κρατών μελών των ΕK και όχι ως αυτόνομο νόμισμα αλλά ως σταθμισμένο μέσο όρο των
της ΕΕ στον καθορισμό του ECU, από το 1979 έως το 1998 νομισμάτων των κρατών-μελών με βάση κυρίως τη συμμετοχή τους
στο κοινοτικό ΑΕΠ, το Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ΜΣΙ)
και τους μηχανισμούς νομισματικής αλληλεγγύης και χρηματοδοτικής
στήριξης. Στο ΜΣΙ δεν συμμετείχαν υποχρεωτικά όλα τα κράτη-μέλη.
• Σύμφωνα με το ΜΣΙ, για κάθε νόμισμα υπήρχε μια κεντρική ισοτιμία
με το ECU, ενώ καθοριζόταν και μία σειρά διμερών ισοτιμιών για κάθε
ζεύγος νομισμάτων με όρια διακύμανσης ±2,25%. Για ορισμένα
ασθενή νομίσματα, όπως για την ιταλική λιρέτα, επετράπη προσωρινά
ένα όριο διακύμανσης ±6%.
• Εάν κάποιο νόμισμα έφθανε στα πρόθυρα απόκλισης, δηλ. στο 75%
της μέγιστης δυνατής απόκλισης, τότε το κράτος-μέλος στο οποίο
ανήκε, όφειλε να παρέμβει στις αγορές συναλλάγματος και να λάβει
νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα για τη στήριξη του νομίσματος.



• Ο ΜΣΙ λειτούργησε αποδοτικά, με αναγκαίες αναπροσαρμογές, μέχρι
το 1998. Τα κράτη που συμμετείχαν παρουσίασαν σύγκλιση στα
οικονομικά τους μεγέθη και μικρούς ρυθμούς πληθωρισμού.
• Ωστόσο, λόγω κερδοσκοπικών πιέσεων στην αγορά συναλλάγματος,
μετά το 1992, αποφασίστηκε από το ΕΤΝΣ, τον Αύγουστο του 1993, η
διεύρυνση στα περιθώρια διακύμανσης των ισοτιμιών στο ±15%.
• Στον πιστωτικό μηχανισμό νομισματικής αλληλεγγύης κάθε κράτος-
μέλος συμμετείχε με το 20% των αποθεμάτων του σε χρυσό και το 20%
Η διακύμανση ισοτιμιών προς το δολάριο των ΗΠΑ για το των συναλλαγματικών του διαθεσίμων. Οι κεντρικές τράπεζες των
Μάρκο Γερμανίας, το Φιορίνι Ολλανδίας και τη Λίρα κρατών-μελών πιστώνονταν με αντίστοιχο ποσό σε ECU, για
Βρετανίας, από την έναρξη ισχύος του Συστήματος Bretton συναλλαγματικές παρεμβάσεις.
Woods, έως την έναρξη του 3ου Σταδίου της ΟΝΕ.
Πηγή: Schnabl (2003)
• Μέσω των μηχανισμών χρηματοδοτικής στήριξης διατίθεντο πόροι ως
βραχυπρόθεσμη πιστωτική διευκόλυνση και ποσό 25 δισ. ECU για
μεσοπρόθεσμη συνδρομή στην αντιμετώπιση προβλημάτων των
κρατών-μελών με ελλείμματα στο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών.


Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη και η Ενιαία Εσωτερική Αγορά
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Βρυξελλών του Μαρτίου του 1985, με
βάση την έκθεση του Ιρλανδού James Dooge, που προέβλεπε μεταξύ
άλλων τη μετατροπή των ΕΚ, σε Ευρωπαϊκή Ένωση, την ανάπτυξη ενός
ενιαίου οικονομικού χώρου και την ενίσχυση του ΕΝΣ, ανάθεσε στην
Επιτροπή τη σύνταξη έκθεσης για μία ενιαία εσωτερική αγορά μέχρι
του 1992, και την κατάρτιση χρονοδιαγράμματος υλοποίησή της.
• Τον Ιούνιο του 1985, ο πρόεδρος της Επιτροπής Jacques Delors,
υπέβαλε στο Συμβούλιο των Υπουργών σχέδιο με τη μορφή «Λευκής
Βίβλου», για την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, έργο
του Βρετανού Francis Arthur Cockfield, αντιπροέδρου της Επιτροπής.
• Το σχέδιο υποβλήθηκε και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μιλάνου του
James Dooge, επικεφαλής επιτροπής υποβολής προτάσεων Ιουνίου του 1985 και προέβλεπε την ελεύθερη κυκλοφορία
για τη βελτίωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στο κοινοτικό
και το πολιτικό επίπεδο προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, καθώς και τη
συγχώνευση των εθνικών αγορών σε μια ενιαία αγορά μέχρι τις 31
Δεκεμβρίου 1992 το αργότερο.



• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μιλάνου του Ιουνίου 1985, ενέκρινε
τόσο την έκθεση Dooge για την ανάπτυξη ενός ενιαίου οικονομικού
χώρου και την ενίσχυση του ΕΝΣ, όσο και το σχέδιο της «Λευκής
Βίβλου» της Επιτροπής για την ενιαία εσωτερική αγορά και προώθησε
την πρόταση σύγκλισης Διακυβερνητικής Διάσκεψης.
• Η Διακυβερνητική Διάσκεψη εξέτασε παράλληλα και ένα γαλλικό
Σχέδιο Ευρωπαϊκής Πράξης, με το οποίο προτεινόταν τροποποίηση της
Συνθήκης Ίδρυσης της ΕΟΚ και ταυτόχρονα μία νέα συνθήκη πολιτικής
συνεργασίας, ως «Ενιαία Πράξη».
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, του Δεκεμβρίου του
1985 κατάφερε να ξεπεράσει τα εμπόδια και να εκδώσει τελικά μία
Francis Arthur Cockfield, αντιπρόεδρος της Επιτροπής και κοινή δήλωση, ως πολιτική συμφωνία για την ολοκλήρωση, πριν από
εμπνευστής του σχεδίου Cockfield, βάσει του οποίου
καταρτίσθηκε η Λευκή Βίβλος για την ολοκλήρωση της τις 31 Δεκεμβρίου 1992, της ενιαίας εσωτερικής αγοράς και την
ενιαίας εσωτερικής αγοράς περαιτέρω ανάπτυξη της ΟΝΕ.


• Το Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών, που συνεδρίασε το
Δεκέμβριο του 1985 στο Λουξεμβούργο, ανέλαβε τη μετατροπή της
πολιτικής συμφωνίας σε κείμενο συνθήκης, με τον τίτλο Ενιαία
Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ), που υπογράφηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1986.
• Η ΕΕΠ θα ολοκλήρωνε τη σταδιακή μετεξέλιξη της κοινής αγοράς σε
ενιαία εσωτερική αγορά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 1992, ως «χώρο
χωρίς εσωτερικά σύνορα στον οποίο διασφαλίζεται η ελεύθερη
κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και
των κεφαλαίων».
• Η λειτουργία μίας μεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς για τα προϊόντα των
κρατών-μελών, καλύπτοντας τότε περισσότερους από τριακόσια
Jacques Delors, Πρόεδρος της Επιτροπής και εισηγητής της εκατομμύρια καταναλωτές, με παράλληλη ανάπτυξη του ελεύθερου
«Λευκής Βίβλου», για την ολοκλήρωση της ενιαίας
εσωτερικής αγοράς
ανταγωνισμού, θεωρήθηκε ως απαραίτητη προϋπόθεση για την
οικονομική τους ανάπτυξη.



• Οι τελωνειακές διατυπώσεις για τα εμπορεύματα, περιορίστηκαν από
την 1η Ιανουαρίου 1988 και καταργήθηκαν από την 1η Ιανουαρίου
1993. Οι συναλλαγές διευκολύνθηκαν με την καθιέρωση κοινών
κανόνων κατασκευής προϊόντων, καθώς και την υιοθέτηση κριτηρίων
και προδιαγραφών κατασκευής προϊόντων, υποχρεωτικών για όλα τα
κράτη-μέλη, για την ασφάλεια και την υγεία των καταναλωτών.
• Η ελευθερία κυκλοφορίας και εγκατάστασης προσώπων, που είχε ήδη
καθιερωθεί για τους μισθωτούς και τους επιχειρηματίες, επεκτάθηκε
σε πρόσωπα που δεν απασχολούνται σε αμειβόμενη απασχόληση.
• Πρόοδος σημειώθηκε επίσης στην αμοιβαία αναγνώριση των
Η ενιαία εσωτερική αγορά επαγγελματικών προσόντων, ώστε οι κάτοχοί τους να μπορούν να
εγκατασταθούν και να εργάζονται σε όλα τα κράτη-μέλη, καθώς και
στην κατάργηση των συνοριακών ελέγχων επί των προσώπων, στο
πλαίσιο της Συμφωνίας του Schengen του 1985, καθώς και της
Σύμβασης Εφαρμογής της Συμφωνίας του Schengen του 1990.


• Η ελευθερία παροχής και λήψης υπηρεσιών καθυστέρησε σημαντικά.
Συγκεκριμένα, από το 1992 για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, από το
1993 για τις τράπεζες, από το 1986 για τις θαλάσσιες μεταφορές, από
το 1987 για τις αεροπορικές και από το 1992 για τις οδικές. Στον τομέα
σιδηροδρόμων υπήρξαν δυσκολίες, λόγω διαφορών μεταξύ εθνικών
δικτύων. Το Δεκέμβριο του 1992 η Επιτροπή ενέκρινε «Λευκή Βίβλο»
για την ανάπτυξη κοινής πολιτικής μεταφορών που κάλυπτε όλους
τους τρόπους μεταφοράς βασισμένης στην αειφόρο κινητικότητα.
• Στην κυκλοφορία κεφαλαίων, οι σχετικές διατάξεις της ιδρυτικής
Συνθήκης της Ρώμης του 1957 δεν υπήρξαν ιδιαίτερα δεσμευτικές. Το
Η ενιαία εσωτερική αγορά
Συμβούλιο των Υπουργών, με σειρά από οδηγίες, και ειδικά με σχετική
οδηγία του το 1990, καθιέρωσε την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων,
ενόψει μάλιστα των σχεδίων υλοποίησης του πρώτου σταδίου της
ΟΝΕ. Ωστόσο, οι οδηγίες αυτές αναθεωρήθηκαν με τη Συνθήκη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης του Maastricht, το Φεβρουάριο του 1992.


Η υλοποίηση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης

Τα σχέδια για την ΟΝΕ και η Έκθεση Delors
• Παρά τα ανοικτά θέματα μίας «υπό εκκόλαψη» ΟΝΕ και τους
προβληματισμούς των κρατών-μελών, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
Ανόβερο, του Ιουνίου του 1988, ύστερα από συμφωνία του προέδρου
της Γαλλίας François Mitterrand και του καγκελάριου της Γερμανίας
Helmut Kohl, επιβεβαίωσε το στόχο της ΟΝΕ που είχε προτείνει η
Επιτροπή και ζήτησε τη συγκρότηση Επιτροπής για τη υποβολής
σχετικής μελέτης υπό την προεδρία του Jacques Delors.
• Η Έκθεση Delors υποβλήθηκε τον Απιίλιο του 1989, υιοθετούσε βασικά
Στο τέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ανόβερο του
σημεία της Έκθεσης Werner του 1970 και είχε ως προαπαιτούμενα
Ιουνίου 1988, ο Jacques Delors, Πρόεδρος της Επιτροπής, και
ο Helmut Kohl, καγκελάριος της Γερμανίας και Προεδρεύων ολοκλήρωσης της ΟΝΕ τον αμετάκλητο καθορισμό συναλλαγματικών
του Συμβουλίου, περιγράφουν τα πλεονεκτήματα της ΟΝΕ ισοτιμιών μεταξύ των ευρωπαϊκών νομισμάτων, την πλήρη
και τη μέθοδο εργασίας που απαιτείται για την επίτευξη μετατρεψιμότητά τους, την καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας
αυτού του στόχου.
των κεφαλαίων, και τέλος, την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος.


Στάδια υλοποίησης ΟΝΕ Τα σχέδια για την ΟΝΕ και η Έκθεση Delors
− Το 1ο στάδιο, δεν απαιτούσε αναθεώρηση των Συνθηκών
των ΕΚ. Αφορούσε στην ολοκλήρωση της ενιαίας
• Τα μέτρα θα διευκόλυναν την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων,
εσωτερικής αγοράς, στο συντονισμό της οικονομικής με άρση του κόστους ανταλλαγής νομισμάτων και εξάλειψη των
πολιτικής σε νομισματικά θέματα και στη συμμετοχή όλων συναλλαγματικών κινδύνων λόγω μεταβολής των μεταξύ τους
των νομισμάτων στο ΜΣΙ του ΕΝΣ. Απαιτούνταν όμως ισοτιμιών, ευνοώντας έτσι επενδύσεις και οικονομική ανάπτυξη.
διαπραγματεύσεις επικύρωσης της συνθήκης για την ΟΝΕ.
− Το 2ο στάδιο, ως μεταβατική φάση, θα περιλάμβανε την • Για την επίτευξη νομισματικής ένωσης, θα ήταν απαραίτητη η
ολοκλήρωση της εναρμόνισης των νομισματικών καθιέρωση μίας κοινής οικονομικής πολιτικής σε κάποιο βαθμό, καθώς
πολιτικών. Θα λειτουργούσε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό και η αντιμετώπιση του προβλήματος της εναρμόνισης των
Ίδρυμα (ΕΝΙ), θα προετοιμαζόταν η λειτουργία του
Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), ενώ
φορολογικών και δημοσιονομικών πολιτικών των κρατών-μελών, για
θα συλλειτουργούσαν και ο εθνικές νομισματικές αρχές, τις οποίες θα έπρεπε να καθοριστούν δεσμευτικά πρότυπα.
για την από κοινού λήψη αποφάσεων. • Η υλοποίηση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς θα απαιτούσε και την
− Το 3ο στάδιο, ως τελική φάση, περιλάμβανε τη μεταβίβαση ενοποίηση των διαρθρωτικών και περιφερειακών πολιτικών.
όλων των νομισματικών αρμοδιοτήτων των κρατών-μελών
στα θεσμικά κοινοτικά όργανα, με τη μετεξέλιξη του ΕΝΙ σε • Η Έκθεση Delors προσδιόριζε την ολοκλήρωση της ΟΝΕ σε τρία στάδια,
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), τις πρωτοβουλίες όμως δεν προσδιόριζε χρονοδιάγραμμα, πραγματοποίησης των τριών
άσκησης ενιαίας νομισματικής και συναλλαγματικής σταδίων που απαιτούνταν για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ.
πολιτικής από το ΕΣΚΤ και τον οριστικό προσδιορισμό
συναλλαγματικών ισοτιμιών έναντι του νέου ενιαίου
• Η ίδρυση όμως ΕΚΤ προϋπέθετε αναθεώρηση της Συνθήκης της Ρώμης.
νομίσματος.


• Η Έκθεση Delors έτυχε ευνοϊκής υποδοχής, αφού η ενίσχυση της
ενιαίας εσωτερικής αγοράς μέσω της ΟΝΕ, ενέπνεε αισιοδοξία.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης, του Ιουνίου 1989, παρά την
αντίθεση της Βρετανίας και τους δισταγμούς ορισμένων κρατών-
μελών, επιβεβαίωσε την επιθυμία των κρατών-μελών να επιτευχθεί
σταδιακά η ΟΝΕ και αποφάσισε να ξεκινήσει το πρώτο στάδιο την 1η
Ιουλίου του 1990, με πλήρη απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων.
• Ακόμη, το ΕΝΣ ενισχύθηκε με την προσχώρηση της Ισπανίας της
Γελοιογραφία του Ισπανού Alfredo του 1990. Κατά το Βρετανίας και της Πορτογαλίας. Από τα κράτη-μέλη των ΕΚ, εκτός ΜΣΙ
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ρώμης στις 27 και 28 Οκτωβρίου έμενε επί του παρόντος μόνο η ελληνική δραχμή.
του 1990, προσδιορίσθηκε η έναρξη του δεύτερου σταδίου
της ΟΝΕ, παρά τις αντιρρήσεις της Βρετανίας, η οποία
• Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, το ΕΝΣ κινδύνευσε με κατάρρευση
απέρριψε και την ισπανική πρόταση για αναβολή των κατά την περίοδο 1991 – 1993, με αποχώρηση μάλιστα της Βρετανίας
προθεσμιών έναρξης των δύο τελευταίων σταδίων της ΟΝΕ. και της Ιταλίας από αυτό. Η διάσωσή του επετεύχθη τον Αύγουστο του
Στη γελοιογραφία, ο Felipe González, ως καλός 1993, όταν αποφασίστηκε από το ΕΤΝΣ, η διεύρυνση στα περιθώρια
Ανδαλουσιανός, ξεκινά την επίθεση γοητείας του προς τη
Margaret Thatcher, η οποία όμως παραμένει αδιάφορη. διακύμανσης των ισοτιμιών στο ±15%.


• Για τα άλλα δύο στάδια της ΟΝΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του
Στρασβούργου, του Δεκεμβρίου του 1989, κατά την κοινή γραμμή του
προέδρου της Γαλλίας Mitterrand και του καγκελάριου της Γερμανίας
Kohl, αποφάσισε, παρά την άρνηση της Βρετανίας, να ξεκινήσουν οι
προετοιμασίες για Διακυβερνητική Διάσκεψη προσδιορισμού των
απαιτούμενων τροποποιήσεων στη Συνθήκη της Ρώμης.
• Σύντομα όμως διαφάνηκαν διαφορές απόψεων και συγκεκριμένα, της
Βρετανίας για μία νέα συνθήκη, του προέδρου της Επιτροπής Delors
και του προέδρου της Γαλλίας Mitterrand για την υιοθέτηση κοινού
Γελοιογραφία του Γερμανού Horst Haitzinger, του 1991, νομίσματος που θα περιόριζε την επιρροή του γερμανικού μάρκου και
που σατιρίζει τις ανησυχίες των Γερμανών για την του καγκελάριου της Γερμανίας Kohl που εξέφραζε ανησυχίες για την
πιθανότητα εγκατάλειψης του Γερμανικού Μάρκου το
1998 με την υλοποίησης της ΟΝΕ και την κυκλοφορία του πιθανότητα εγκατάλειψης του ισχυρού γερμανικού μάρκου.
ενιαίου νομίσματος. Ο Γερμανός πολίτης κλαίγοντας λέει • Ωστόσο, η προοπτική επανένωσης της Γερμανίας επιτάχυνε τις
στο Μάρκο: «… μόνο μερικές χιλιάδες μέρες μένουν!» διαδικασίες, με τον Kohl να αποδέχεται το κοινό νόμισμα, με
αντάλλαγμα την αποδοχή της επανένωσης από τον Mitterrand.



Προώθηση της ΟΝΕ μέσα από τη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης
• Με δεδομένες τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του
Στρασβούργου, του Δεκεμβρίου του 1989, για προετοιμασία
Διακυβερνητικής Διάσκεψης για την ΟΝΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
της Ρώμης του Οκτωβρίου 1990, καθόρισε ένα γενικό πλαίσιο
εργασιών για τις παράλληλες Διακυβερνητικές Διασκέψεις για την
ΟΝΕ και για την Πολιτική Ένωση, ενώ καθόρισε ως ημερομηνία
έναρξης του δεύτερου σταδίου της ΟΝΕ την 1η Ιανουαρίου 1994, με
προϋποθέσεις την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς και την
επικύρωση νέας συνθήκης για τροποποίηση της Συνθήκης της Ρώμης.
Jean-Claude Juncker Wim Kok • Αργότερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Ρώμης του Δεκεμβρίου 1990
υπουργός Οικονομικών υπουργός Οικονομικών συγκάλεσε τις Διακυβερνητικές Διασκέψεις.
του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας,
προεδρεύων της προεδρεύων της
την ΟΝΕ κατά το Α΄ την ΟΝΕ κατά το Β΄
εξάμηνο του 1991. εξάμηνο του 1991.


• Παρά τις διαφωνίες, η αναθεώρηση ολοκληρώθηκε στο Ευρωπαϊκό
− Για το 2ο στάδιο, προβλεπόταν η λειτουργία του ΕΝΙ και η
προετοιμασία της λειτουργίας του ΕΣΚΤ. Οι οικονομικές και Συμβούλιο του Maastricht, του Δεκεμβρίου 1991, με τη συνένωση των
νομισματικές πολιτικές των κρατών-μελών θα ελέγχονταν μεταρρυθμίσεων στη νέα Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ).
από το Συμβούλιο των Υπουργών, μετά από την υιοθέτηση • Για την ενιαία εσωτερική αγορά, η ΣΕΕ έδωσε μέσω του πρώτου
«γενικών προσανατολισμών», για την εναρμόνισή τους
− Για το 3ο στάδιο, προβλεπόταν μεταβίβαση όλων των
πυλώνα, νέες προοπτικές σχετικές με την είσοδο και την κυκλοφορία
νομισματικών αρμοδιοτήτων στην ΕΚΤ, ως μετεξέλιξη του των εργαζομένων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στους
ΕΝΙ, με την ανάληψη πρωτοβουλιών άσκησης ενιαίας χώρους της βιομηχανίας, της ενέργειας, και του τουρισμού.
νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής από το ΕΣΚΤ, • Ωστόσο, η ολοκλήρωση της ΟΝΕ, που δρομολογήθηκε από τη ΣΕΕ,
ενώ θα γινόταν και ο οριστικός και αμετάκλητος
προσδιορισμός των συναλλαγματικών ισοτιμιών των αποτέλεσε βάση για την ολοκλήρωση της ενιαίας εσωτερικής αγοράς
νομισμάτων των κρατών-μελών έναντι του νέου ενιαίου • Μέσω της ΣΕΕ οριστικοποιήθηκε ως ημερομηνία έναρξης του δεύτερου
ευρωπαϊκού νομίσματος σταδίου της ΟΝΕ η 1η Ιανουαρίου 1994.



Κριτήρια Σύγκλισης για την ένταξη κράτους-μέλους στην • Παρά τις επιφυλάξεις της Γερμανίας για την οριστικοποίηση της
Ευρωζώνη, ημερομηνίας έναρξης του τρίτου σταδίου της ΟΝΕ, ύστερα από
Τι μετριέται Πώς μετράται
Πληθωρισμός με
Κριτήρια σύγκλισης
Όχι περισσότερο από 1,5
επιμονή του προέδρου της Γαλλίας François Mitterrand, που
Σταθερότητα βάση εναρμονισμένο ποσοστιαίες μονάδες πάνω από υποστηρίχθηκε από τον πρωθυπουργό της Ιταλίας Giulio Andreotti,
τιμών δείκτη τιμών τον μέσο όρο των τριών κρατών
καταναλωτή μελών με την καλύτερη επίδοση αποφασίστηκε ότι το τελικό στάδιο της ΟΝΕ θα τεθεί σε ισχύ την 1η
Υγιή δημόσια
Δημοσιονομικό
έλλειμμα ως % του
Τιμή αναφοράς: όχι Ιανουαρίου 1997, εφόσον η πλειοψηφία των κρατών-μελών θα
οικονομικά περισσότερο από 3%
ΑΕΠ πληρούσε τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις. Διαφορετικά, το ενιαίο
Διατηρήσιμα
δημόσια
Δημόσιο χρέος ως
ποσοστό του ΑΕΠ
Τιμή αναφοράς: όχι
περισσότερο από 60%
νόμισμα θα υιοθετούνταν από την 1η Ιανουαρίου 1999 το αργότερο,
οικονομικά
Όχι περισσότερο από 2 % πάνω
μόνο από τα κράτη-μέλη που θα τηρούσαν συγκεκριμένα κριτήρια.
Διάρκεια Μακροπρόθεσμο
από τον μέσο όρο των τριών • Ωστόσο, η προσχώρηση στην ΟΝΕ θα μπορούσε να εξαρτηθεί και από
κρατών μελών με την καλύτερη
σύγκλισης επιτόκιο
επίδοση αναφορικά με τη πολιτικά κριτήρια που θα λαμβάνονταν υπόψη, ενώ οι τελικές
σταθερότητα τιμών
Σταθερότητα
αποφάσεις προσχώρησης θα λαμβάνονταν με ειδική πλειοψηφία.
Απόκλιση από Συμμετοχή στον ΜΣΙ για δύο
συναλλαγματικής κεντρική ισοτιμία χρόνια χωρίς σοβαρές εντάσεις • Όσον αφορά στη Βρετανία και τη Δανία, που δεν επιθυμούσαν επί του
ισοτιμίας
παρόντος να ενταχθούν στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ, συντάχθηκαν δύο
ξεχωριστά πρωτόκολλα εξαίρεσης.


Η λειτουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς μετά τη ΣΕΕ
• Η ελευθερία κυκλοφορίας και εγκατάστασης για μισθωτούς και
επιχειρηματίες, επεκτάθηκε σε φοιτητές, εισοδηματίες συνταξιούχους
κ.λπ., ενώ επεκτάθηκε η αμοιβαία αναγνώριση επαγγελματικών
Αξίζει να αναφερθεί ότι, από το 1997, η Επιτροπή καθιέρωσε
προσόντων και η κατάργηση των συνοριακών ελέγχων επί προσώπων,
την έννοια της «καθολικής υπηρεσίας», γεγονός που στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Schengen.
επέτρεψε και στις κρατικές επιχειρήσεις να συνεχίσουν να • Από την 1η Ιανουαρίου 1993 καταργήθηκαν οι τελωνιακοί έλεγχοι, ενώ
υφίστανται και να λειτουργούν στο πλαίσιο του ελεύθερου επήλθε διευκόλυνση στην ελεύθερη διακίνηση εμπορευμάτων με
ανταγωνισμού της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, με την
προϋπόθεση ότι θα άνοιγαν τμήμα της επιχείρησης ή του αμοιβαία αναγνώριση κανόνων παραγωγής προϊόντων με
κεφαλαίου τους στον ανταγωνισμό. προϋπόθεση τήρησης βασικών απαιτήσεων υγείας και ασφάλειας.
• Ως προς τις υπηρεσίες, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις τις παρείχαν
ελεύθερα στις ΕΚ από το 1992, οι τραπεζικοί οργανισμοί απέκτησαν
ελευθερία εγκατάστασης από το 1993, ενώ από την 1η Ιανουαρίου
1998, οι τηλεπικοινωνίες απελευθερώθηκαν πλήρως. Στις μεταφορές,
παρά την απελευθέρωση των υπολοίπων μέσων μεταφοράς, η
δημιουργία μιας ευρωπαϊκής αγοράς σιδηροδρόμων υπήρξε δύσκολη.



Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και το «ευρώ»
• Το 1994 ξεκίνησε το δεύτερο στάδιο της ΟΝΕ, όπως προέβλεπε η ΣΕΕ,
με την ίδρυση από την 1η Ιανουαρίου του ΕΝΙ στη Φρανκφούρτη, ως
πρόδρομου της ΕΚΤ, που συντόνιζε τις νομισματικές πολιτικές των
ανεξάρτητων κεντρικών τραπεζών των κρατών-μελών .
• Η Αυστρία και η Φινλανδία εισήλθαν στο ΜΣΙ μετά την ένταξή τους
στην ΕΕ, ενώ η Ιταλία επανεισήλθε στο ΜΣΙ λίγο αργότερα. Ωστόσο, η
Σουηδία παρέμεινε εκτός ΜΣΙ, ενώ η Βρετανία δεν επανήλθε.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Μαδρίτης του Δεκεμβρίου 1995,
καθόρισε το νέο νόμισμα, το «ευρώ» (€), που θα εισαγόταν από την 1η
Ιανουαρίου 1999 και θα κυκλοφορούσε από την 1η Ιανουαρίου 2002.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, του Δεκεμβρίου 1997,
αποφάσισε τη σύσταση Ευρωομάδας (Eurogroup), αποτελούμενης από
τους υπουργούς των Οικονομικών των κρατών-μελών της Ευρωζώνης,
τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής, αρμόδιο για τα οικονομικά θέματα
και το ευρώ, καθώς και τον Πρόεδρο της υπό σύσταση ΕΚΤ.


Ύστερα από σύσταση της Επιτροπής, το Συμβούλιο των Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης και το «ευρώ»
Υπουργών έλαβε απόφαση σύμφωνα με την οποία, εάν ένα • Συμπληρωματικά προς τα κριτήρια σύγκλισης της ΣΕΕ, αποφασίστηκε
κράτος-μέλος υπερβεί σε έλλειμμα το όριο του 3% του ΑΕΠ,
το Συμβούλιο θα του απευθύνει αρχικά σύσταση, την οποία η κατάρτιση Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) για τη
σε δεύτερη φάση θα δημοσιοποιεί. Ακολούθως θα διασφάλιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας στο πλαίσιο της ΟΝΕ. Το
επιβάλλονται κυρώσεις, ανάλογες προς την οικονομία του Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Άμστερνταμ, του Ιουνίου 1997, κατέληξε σε
κράτους-μέλους, ενώ θα λαμβάνεται υπόψη η περίπτωση
οικονομικής ύφεσης. Εάν η ύφεση είναι πάνω από το 2% του
συμφωνία για το ΣΣΑ και καθιέρωσε το νέο ΜΣΙ (το ΜΣΙ II), στον οποίο
ΑΕΠ του κράτους-μέλους, θα θεωρείται ως μια εξαιρετική θα εντάσσονταν τα υποψήφια κράτη-μέλη από το 1999.
περίπτωση και δεν θα επιβάλλονται κυρώσεις. Για ύφεση • Οι διατάξεις του ΣΣΑ ορίστηκαν λίγο αργότερα, τον Ιούλιο του 1997, με
μεταξύ 2% και 0,75% του ΑΕΠ, το Συμβούλιο θα προβαίνει σε δύο κανονισμούς του Συμβουλίου των Υπουργών.
εκτίμηση της σοβαρότητα της περίπτωσης, ενώ για ύφεση
μικρότερη από 0,75%, θα επιβάλλονται κυρώσεις. Θα μπορεί • Το ΣΣΑ προέβλεπε ότι τα κράτη που θα εντάσσονταν στην Ευρωζώνη
να ζητούνται πρόσθετα οικονομικά στοιχεία προτού το θα έπρεπε να υποβάλουν ετήσιο «πρόγραμμα σταθερότητας» πριν
κράτος-μέλος εκδώσει ομόλογα και χρεόγραφα, να ζητείται από την 1η Μαρτίου 1999.
από την ΕΤΕ να αναθεωρήσει την πολιτική δανεισμού της
έναντι του κράτους-μέλους, να απαιτήσει από το κράτος-
• Το δημοσιονομικό έλλειμμα δεν θα μπορούσε να υπερβαίνει το 3%
μέλος να κάνει μια μη τοκοφόρο κατάθεση μέχρις ότου του ΑΕΠ, ενώ τα παρεκκλίνοντα κράτη-μέλη θα έπρεπε να
διορθωθεί το έλλειμμά, και τελικά, να επιβάλει πρόστιμο υποβάλλουν «πρόγραμμα σύγκλισης». Η ευθύνη παρακολούθησης
0,2% του ΑΕΠ, προσαυξημένο κατά το δέκατο του ποσοστού ανατέθηκε στην Επιτροπή.
υπέρβασης πάνω από το 3%, και μέχρι το 0,5% του ΑΕΠ.


• Ως προς τη μορφή του νέου νομίσματος, κατόπιν διαγωνισμού για τα
σχέδια των χαρτονομισμάτων, που προκήρυξε το ΕΝΙ από το
Φεβρουάριο του 1996, επικράτησε το σχέδιο του Robert Kalina από
την Εθνική Τράπεζα της Αυστρίας, το οποίο παρουσιάστηκε στο
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δουβλίνου, του Δεκεμβρίου 1996, από τον
πρόεδρο του ENI Alexandre Lamfalussy.
• Ακολούθησε η επιλογή από το κοινό της κοινής ευρωπαϊκής όψης των
κερμάτων. Επιλέχθηκε το σχέδιο του Luc Luycx, του Εθνικού
Νομισματοκοπείου του Βελγίου, το οποίο επικυρώθηκε και από το
Συμβούλιο του Άμστερνταμ, του Ιουνίου 1997, ενώ κάθε κράτος-μέλος
θα επέλεγε τα σχέδια για τη δική του εθνική όψη.


Την 31η Δεκεμβρίου 1998, καθορίστηκαν αμετάκλητα οι
ισοτιμίες μεταξύ του ευρώ και των νομισμάτων των κρατών- • Σε έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου των Υπουργών, στις 3 Μαΐου
μελών της Ευρωζώνης. Στον πίνακα φαίνονται και οι 1998, διαπιστώθηκε ότι ένδεκα από τα δεκαπέντε κράτη-μέλη της ΕΕ, η
ισοτιμίες των νομισμάτων των μετέπειτα κρατών-μελών Αυστρία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η
Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Πορτογαλία και η Φινλανδία,
πληρούσαν τους περισσότερους όρους για την υιοθέτηση του ευρώ ως
νέου κοινού νομίσματος από την 1η Ιανουαρίου 1999, παρότι πολλά
από τα ένδεκα κράτη είχαν έλλειμμα που υπερέβαινε έστω και
ελάχιστα το 3% του ΑΕΠ τους, ενώ το Βέλγιο και η Ιταλία είχαν
δημόσιο χρέος που υπερέβαινε το 60% του ΑΕΠ τους.
• Η Βρετανία, η Δανία (εισήλθε στο ΜΣΙ II από την 1η Ιανουαρίου 1999)
και η Σουηδία, που πληρούσαν τους όρους, δεν υιοθέτησαν το ευρώ.
• Για την Ελλάδα (εισήλθε στο ΜΣΙ - μετέπειτα ΜΣΙ II - από τις 16
Μαρτίου 1998), το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Santa Maria da Feira, του
Ιουνίου 2000, ενέκρινε την είσοδο της στην Ευρωζώνη, ύστερα από
θετική εισήγηση της Επιτροπής, από την 1η Ιανουαρίου 2001.



• Το ΕΝΙ αντικαταστάθηκε από την ΕΚΤ, που ιδρύθηκε μαζί με το ΕΣΚΤ
την 1η Ιουνίου 1998, με έδρα τη Φρανκφούρτη.
• Ξεκίνησε μία μεταβατική περίοδος τριών ετών που θα τελείωνε με την
κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων και των κερμάτων του ευρώ και
την απόσυρση των εθνικών χαρτονομισμάτων και κερμάτων, από την
1η Ιανουαρίου 2002.
• Επιπλέον, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας, του Μαρτίου
2000, τέθηκαν στόχοι στο πλαίσιο της Στρατηγικής της Λισσαβόνας,
ανάμεσα στους οποίους ήταν και η βελτίωση των χρηματοοικονομικών
αγορών και ο συντονισμός των μακροοικονομικών πολιτικών, που
απαιτούσαν την εφαρμογή έως το 2005 σχετικού σχεδίου δράσης, ενώ
Συνολική αξία χαρτονομισμάτων σε κυκλοφορία από το 2000 αναφορικά με τις οικονομικές πολιτικές, η προτεραιότητα
μέχρι τον Ιούνιο 2005 (δισ. ευρώ).
εξακολουθούσε να είναι η μακροοικονομική σταθερότητα, όπως
ορίστηκε από το ΣΣΑ, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη στόχους
ανάπτυξης και απασχόλησης.

Η ΕΕ μετά την κυκλοφορία του ευρώ – Η οικονομική κρίση

Η πορεία της ΟΝΕ και η Ευρωομάδα
• Για το συντονισμό των εργασιών λειτούργησε εξ αρχής, ως άτυπο
όργανο, η Ευρωομάδα, αποτελούμενη από τους υπουργούς των
οικονομικών της Ευρωζώνης, τον Αντιπροέδρου της Επιτροπής για τα
οικονομικά θέματα και το ευρώ, καθώς και τον Προέδρου της ΕΚΤ.
• Πραγματοποιούσε τακτικές συναντήσεις κάθε μήνα, πριν από τη
συνάντηση του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών.
Το έμβλημα της Ευρωομάδας
• Από το 2004, συμφωνήθηκε η εκλογή προέδρου της Ευρωομάδας για
ανανεώσιμη θητεία δύο ετών. Πρώτος πρόεδρος, από 1η Ιανουαρίου
2005, για τη διετία 2005 – 2006, υπήρξε ο Jean-Claude Juncker, ο
οποίος επελέγη ξανά και για τη διετία 2007 – 2008.
• Η Ευρωομάδα αναγνωρίστηκε ως όργανο με ειδικό πρωτόκολλο της
Συνθήκης της Λισσαβόνας, ορίζοντας παράλληλα και την εκλογή του
προέδρου της για δύο έτη.
• Από το 2008, πραγματοποιούνται διασκέψεις αρχηγών κρατών και
κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης (Ευρωδιασκέψεις,).



Η πορεία της ΟΝΕ και η αναθεώρηση του ΣΣΑ
• Σημαντικά προβλήματα προέκυψαν κατά την εφαρμογή του ΣΣΑ.
− Παρότι δεν άλλαξαν οι προϋποθέσεις του αναθεωρημένου
ΣΣΑ για τον περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος • Το Συμβούλιο των Υπουργών, το 2003, ύστερα από αρχικές συστάσεις
των κρατών-μελών της Ευρωζώνης κάτω από το 3% του της Επιτροπής, ανακοίνωσε ότι τόσο η Γαλλία όσο και η Γερμανία
ΑΕΠ τους και για τον περιορισμό του δανεισμού τους στο παρουσίαζαν δημοσιονομικό έλλειμμα που ξεπερνούσε το
60% του ΑΕΠ, ανάμεσα στις νέες προβλέψεις ήταν και η
μακροχρόνια συνέχιση των προσπαθειών για την
προβλεπόμενο ποσοστό του 3% του ΑΕΠ τους για το 2002. Το ίδιο έτος,
οικονομική αναβάθμισή τους με μία ελάχιστη βελτίωση η Επιτροπή ζήτησε τη λήψη μέτρων από τα δύο κράτη-μέλη, ώστε να
των επιδόσεων του ετήσιου ισοζυγίου τους κατά 0,5% του επανέλθει το έλλειμμά τους στα προβλεπόμενα όρια, χωρίς ωστόσο
ΑΕΠ τους για τρία συνεχή έτη, ακόμη και όταν το να εγκριθούν από το Συμβούλιο των Υπουργών το Νοέμβριο του 2003.
δημοσιονομικό έλλειμμά τους περιοριστεί κάτω από το 3%
του ΑΕΠ. • Το 2004, υπό την πίεση Γαλλίας και Γερμανίας, το Συμβούλιο των
− Παρόλα αυτά, η αδυναμία επιβολής κυρώσεων στα Υπουργών και η Επιτροπή συμφώνησαν στην αναθεώρηση του ΣΣΑ.
μεγάλα κράτη-μέλη που παραβίασαν το ΣΣΑ, κατά την • Η αναθεώρηση που προέκυψε κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου
περίοδο αυτή, προβαλλόταν από κράτη-μέλη εκτός
Ευρωζώνης, όπως η Βρετανία και η Σουηδία, ως λόγος για
των Υπουργών του Μαρτίου 2005, επέτρεπε μεγαλύτερη ελαστικότητα
τη μη είσοδό τους σ’ αυτήν, εντείνοντας και έναν ευρύτερο σε περιπτώσεις ελλειμμάτων που οφείλονταν σε οικονομική ύφεση
ευρωσκεπτικισμό και προέβλεπε διαδικασίες για δομικές και μακρόβιες διορθώσεις των
ελλειμμάτων των κρατών-μελών που θα παρουσίαζαν παρεκκλίσεις.


− Για το στόχο της απασχόλησης προβλέπεται η αύξηση της
Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020»
απασχόλησης της ηλικιακής κατηγορίας 20 – 64 ετών από
69% σε τουλάχιστον 75%. • Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» που προτάθηκε από την Επιτροπή και
− Για το στόχο της έρευνας και ανάπτυξης προβλέπεται ότι εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2010, καθόριζε
το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ πρέπει να επενδύεται στην Έρευνα τρεις προτεραιότητες ανάπτυξης:
και την Ανάπτυξη.
− Για το στόχο της κλιματικής αλλαγής και ενεργειακής α) έξυπνης, με αποτελεσματικότερες επενδύσεις στην εκπαίδευση, την
βιωσιμότητας προβλέπεται η μείωση των εκπομπών έρευνα και την καινοτομία,
αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% (ή και 30%) εφόσον οι β) βιώσιμης, με την αποφασιστική μετάβαση σε μια οικονομία
συνθήκες το επιτρέπουν) σε σχέση με το 1990, η
χαμηλών εκπομπών άνθρακα και
εξασφάλιση του 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες
πηγές και η αύξηση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης. γ) χωρίς αποκλεισμούς, με έμφαση στη δημιουργία νέων θέσεων
− Για το στόχο της εκπαίδευσης προβλέπεται η μείωση των εργασίας και στη μείωση της φτώχειας.
ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου από 15% • Για την αξιολόγηση της προόδου υλοποίησης της Στρατηγικής
σε κάτω από 10% και η ολοκλήρωση τριτοβάθμιων
σπουδών της ηλικιακής κατηγορίας 30-34 ετών από 31% «Ευρώπη 2020» συμφωνήθηκαν πέντε πρωταρχικοί στόχοι:
τουλάχιστον σε 40%. • α) απασχόληση,
− Τέλος, για το στόχο της καταπολέμησης της φτώχειας και • β) έρευνα και ανάπτυξη,
του κοινωνικού αποκλεισμού προβλέπεται μείωση κατά
τουλάχιστον 20% δηλαδή κατά 20 εκατομμύρια των
• γ) κλιματική αλλαγή και ενεργειακή βιωσιμότητα,
ατόμων που βρίσκονται ή μπορεί να βρεθούν σε • δ) εκπαίδευση και
κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού • ε) καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
• ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ έκδοση
η
ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ


− Η Επιτροπή έχει προτείνει επτά εμβληματικές Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020»
πρωτοβουλίες που θα ενεργήσουν ως καταλύτες για την • Αυτοί οι στόχοι σε επίπεδο ΕΕ μετατρέπονται στη συνέχεια σε
επίτευξη προόδου σε κάθε βασική προτεραιότητα:
i) Η «Ένωση καινοτομίας», εθνικούς στόχους για κάθε κράτος-μέλος, αντικατοπτρίζοντας τις
ii) Η «Νεολαία σε κίνηση», διαφορετικές καταστάσεις και συνθήκες στο κάθε κράτος-μέλος.
iii) Το «Ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη», • Τα κράτη-μέλη έχουν δεσμευτεί να επιτύχουν τους στόχους της
iv) «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποδοτικά τους
πόρους»,
Στρατηγικής «Ευρώπη 2020», τους οποίους έχουν μετατρέψει σε
v) «Μια βιομηχανική πολιτική για την εποχή της εθνικούς στόχους.
παγκοσμιοποίησης», • Οι προσπάθειες των κρατών-μελών για την επίτευξη των στόχων της
vi) Η «Agenda για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας», Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» συντονίζονται στο πλαίσιο του
vii) Η «Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της
φτώχειας». Ευρωπαϊκού Εξαμήνου


Το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο»
• Η Επιτροπή παρουσίασε το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο», το οποίο ενέκρινε
το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2010.
• Το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» είναι κωδικοποιημένο στη «δέσμη έξι
μέτρων» που συναπαρτίζουν το «Eξάπτυχο» («Six Pack») και καλύπτει
τρεις τομείς συντονισμού της οικονομικής πολιτικής:
α) τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, που εστιάζουν στην προώθηση
της ανάπτυξης και της απασχόλησης σύμφωνα με τη Στρατηγική
«Ευρώπη 2020»,
β) τις δημοσιονομικές πολιτικές, ώστε να διασφαλισθεί η βιωσιμότητα
των δημοσίων οικονομικών σύμφωνα με το ΣΣΑ και
γ) την πρόληψη υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών



• Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ξεκινά με την προκαρασκευαστική φάση και
την έκδοση της Ετήσιας Επισκόπησης για την Ανάπτυξη (ΕΕΑ) από την
Επιτροπή, συνήθως τον Νοέμβριο κάθε έτους, όπου καθορίζονται οι
προτεραιότητες της ΕΕ με στόχο την ανάπτυξη και την απασχόληση.
• Ταυτόχρονα, η Επιτροπή δημοσιεύει Έκθεση του Μηχανισμού
Επαγρύπνησης (ΕΜΕ) στο πλαίσιο της Διαδικασίας Μακροοικονομικών
Ανισορροπιών. Με βάση ορισμένους δείκτες, η έκθεση εντοπίζει τα
κράτη-μέλη που χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης, προκειμένου να
καταλήξει σε συμπεράσματα για την πιθανή ύπαρξη ανισορροπιών.
• Επιπλέον, κατά την Προπαρασκευαστική Φάση, η Επιτροπή με το
Σχέδιο Σύστασης σχετικά με την Οικονομική Πολιτική της Ευρωζώνης
καλεί τα κράτη-μέλη της να εφαρμόσουν συγκεκριμένες προς αυτά
πολιτικές ως μέλη της ζώνης του ευρώ.
• Στόχος είναι να επιτευχθεί σύγκλιση της διάστασης της Ευρωζώνης και
των εθνικών διαστάσεων της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ.


• Κατά τον Φεβρουάριο ξεκινά η Φάση 1 των κατευθύνσεων πολιτικής
σε επίπεδο ΕΕ. Το Συμβούλιο της ΕΕ σε διάφορες συνθέσεις του,
εξετάζει την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης, διατυπώνει γενικές
κατευθύνσεις πολιτικής και εξετάζει, τροποποιεί εφόσον απαιτείται,
και εγκρίνει την οικονομική πολιτική της Ευρωζώνης.
• Η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης συζητείται επίσης στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο, το οποίο εκδίδει γνώμη σχετικά με τις κατευθυντήριες
γραμμές για την απασχόληση, ενώ συμμετέχει επίσης στο Εξάμηνο
μέσω του οικονομικού διαλόγου.
• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο διατυπώνει πολιτικούς προσανατολισμούς,
που βασίζονται στην ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης και στην
ανάλυση και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της ΕΕ.
• Τα κράτη-μέλη καλούνται να λάβουν υπόψη αυτούς τους
προσανατολισμούς και τα πορίσματα των εκθέσεων ανά χώρα κατά
την κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων σταθερότητας ή σύγκλισης.



• Κατά τον Απρίλιο ξεκινά η Φάση 2 της διατύπωσης των στόχων, των
πολιτικών και των σχεδίων των κρατών-μελών. Τα κράτη μέλη
υποβάλλουν τα σχέδια πολιτικής τους:
• α) προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, όπου περιγράφεται η
μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική των κρατών-μελών, και
• β) εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων, στα οποία περιγράφονται
τα σχέδια διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων των κρατών-μελών.
• Τα κράτη-μέλη πρέπει να υποβάλλουν αυτά τα προγράμματα μέχρι τις
15 Απριλίου ή το αργότερο μέχρι τα τέλη Απριλίου.
• Η Επιτροπή τον εππόμενο μήνα αξιολογεί τα εθνικά σχέδια πολιτικής
και υποβάλλει σχέδια συστάσεων ανά χώρα.
• Κατά τον Ιούνιο, το Συμβούλιο της ΕΕ εξετάζει τις προτεινόμενες
συστάσεις ανά χώρα και καταλήγει στην τελική τους μορφή. Ενώ το
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσυπογράφει τις τελικές συστάσεις.
• Τέλος, τον Ιούλιο, το Συμβούλιο της ΕΕ εγκρίνει τις συστάσεις ανά
χώρα και τα κράτη-μέλη καλούνται να τις εφαρμόσουν.

• Περί τα τέλη Ιουλίου ξεκινά η Φάση 3 της εφαρμογής. Έτσι, κατά τους
υπόλοιπους έξι μήνες του χρόνου, που αποκαλούνται μερικές φορές
«εθνικό εξάμηνο», τα κράτη-μέλη λαμβάνουν υπόψη τις συστάσεις
κατά την κατάρτιση του εθνικού τους προϋπολογισμού για το επόμενο
έτος. Επίσης, τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης οφείλουν να υποβάλουν
τα σχέδια προϋπολογισμών τους στην Επιτροπή και στην Ευρωομάδα
το αργότερο στα μέσα Οκτωβρίου. Τέλος, τα κράτη μέλη εγκρίνουν
τους εθνικούς προϋπολογισμούς τους στο τέλος του έτους.
• Ο κύκλος ξεκινάει πάλι προς τα τέλη του έτους με την ανασκόπηση της
οικονομικής κατάστασης από την Επιτροπή στο πλαίσιο της ετήσιας
επισκόπησης της ανάπτυξης για το επόμενο έτος.



Η παγκόσμια οικονομική κρίση και η μεταφορά της στην ΕΕ
• Από τις αρχές του καλοκαιριού του 2007 έκανε την εμφάνισή της στις
− Η κρίση μεταφέρθηκε πολύ γρήγορα και εκτός ΗΠΑ, σε
ευρωπαϊκά κράτη των οποίων οι τράπεζες κατείχαν ΗΠΑ η χρηματοπιστωτική κρίση των στεγαστικών δανείων υψηλού
«τοξικά» ομόλογα των προβληματικών αμερικανικών κινδύνου, που χορηγήθηκαν στα αμερικανικά νοικοκυριά, χωρίς οι
τραπεζών, όπως η Ισλανδία, η Βρετανία, η Γαλλία και σε τράπεζες να ελέγξουν τη δυνατότητα αποπληρωμής τους.
μικρότερο βαθμό το Βέλγιο, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και
η Ολλανδία.
• Αυτά, σε συνδυασμό με την κρίση της αγοράς ακινήτων και την πτώση
− Το ιδιωτικό χρέος που προέκυψε εξαιτίας της φούσκας των των τιμών επέφερε μία γενικευμένη κρίση.
ακινήτων μεταφέρθηκε στο δημόσιο χρέος ως αποτέλεσμα • Η αρχική αντίδραση της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) ήταν να
της διάσωσης των τραπεζικών συστημάτων, καθώς και των μειωθεί το Σεπτέμβριο του 2007 το βασικό επιτόκιο με την ελπίδα ότι
κυβερνητικών πολιτικών ενίσχυσης των κλάδων των
οικονομιών που επιβραδύνθηκαν. εμπορικές τράπεζες θα μπορούσαν να παρέχουν κεφάλαια κίνησης σε
− Σταδιακά, η οικονομική κρίση έπληξε και άλλα κράτη-μέλη επιχειρήσεις που αποκόπηκαν από την αγορά.
της Ευρωζώνης, με διαφορετικά ή παρόμοια οικονομικά • Ωστόσο, η κατάρρευση της Lehman Brothers, της τέταρτης
προβλήματα, κυρίως δημοσιονομικά ή αναπτυξιακά, όπως
ήταν η Ιρλανδία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η
μεγαλύτερης επενδυτικής τράπεζας των ΗΠΑ, στις 15 Σεπτεμβρίου του
Κύπρος. 2008, σηματοδότησε τη μεγαλύτερη μεταπολεμική παγκόσμια
οικονομική κρίση.


Οι λόγοι μεταφοράς της οικονομικής κρίσης στην ΕΕ
• Ορισμένα κράτη-μέλη αντιμετώπισαν συσσωρευμένα προβλήματα
Η οικονομική κρίση αποκάλυψε διάφορες ανεπάρκειες του
όταν αναγκάσθηκαν με υψηλό κόστος να διασώσουν προβληματικές
συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ: τράπεζες και να ενισχύσουν προβληματικούς κλάδους οικονομιών,
− ελλιπής εποπτεία της ανταγωνιστικότητας και των προκαλώντας ανησυχίες στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων των κρατών-μελών, • Ακόμη, ήλθε στο προσκήνιο ο επί αρκετά έτη υπέρμετρος δανεισμός
− ανεπαρκείς μηχανισμοί επιβολής κυρώσεων έγκαιρα στις
περιπτώσεις μη τήρησης κανόνων οικονομικής των κρατών για να χρηματοδοτούν τους προϋπολογισμούς τους,
σταθερότητας, κυρίως για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, συσσωρεύοντας χρέη, ως αποτέλεσμα μειωμένης ανταγωνιστικότητας
− καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων για τις περιπτώσεις των οικονομιών, λόγω μη εφαρμογής αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.
ανησυχητικών μακροοικονομικών εξελίξεων και
− έλλειψη μηχανισμού χρηματοοικονομικής στήριξης κατά
• Τέλος, σε ορισμένα κράτη της Ευρωζώνης, οι κυβερνήσεις δεν είχαν
την έναρξη της κρίσης για τα κράτη-μέλη που βρέθηκαν λάβει υπόψη τους κανόνες λειτουργίας της ΟΝΕ και δεν είχαν
αντιμέτωπα με χρηματοπιστωτικές δυσκολίες. φροντίσει να συντονίσουν τις οικονομικές τους πολιτικές.
• Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, προκλήθηκε χρηματοπιστωτική
αστάθεια, η οποία παρεμπόδιζε την οικονομική ανάπτυξη, που με τη
σειρά της μείωνε τα φορολογικά έσοδα και οδηγούσε σε αύξηση του
δημόσιου χρέους.



− Ο ΕΜΧΣ χορήγησε 22,5 δισ. € στην Ιρλανδία και 24,3 δισ. € Οι πρώτοι μηχανισμοί αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης στην ΕΕ
στην Πορτογαλία. Τον Ιούλιο του 2015 ο ΕΜΧΣ • Για να μην καταρρεύσει το τραπεζικό σύστημα, τα κράτη δέσμευσαν
χρησιμοποίησε 7,16 δισ. € από τα 13,2 δισ. € που
απέμειναν, για τη χρηματοδότηση του προγράμματος – για τράπεζες, μεταξύ των ετών 2008 και 2011, ποσά μέχρι 1,6 τρισ. € .
γέφυρας της Ελλάδας, προκαλώντας αντιρρήσεις κρατών- • Παράλληλα, ιδρύθηκαν σε προσωρινή βάση τα ακόλουθα όργανα:
μελών, που δεν μετέχουν στην Ευρωζώνη. Ο ΕΜΧΣ είχε τη α) Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης
μέγιστη πιστοληπτική διαβάθμιση (AAA από τις Fitch
(ΕΜΧΣ, EFSM), που ιδρύθηκε στις 11 Μαΐου του 2010 ως πρόγραμμα
Ratings και Standard & Poor’s και Αaa από την Moody’s).
− Το ΕΤΧΣ χορήγησε 18,4 δισ. € στην Ιρλανδία, 26,0 δισ. € χρηματοδότησης έκτακτης ανάγκης, με κεφάλαια μέχρι 60 δισ. € που
στην Πορτογαλία και 130,9 δισ. € στην Ελλάδα. Η συνέχιση αντλήθηκαν από τις χρηματοπιστωτικές αγορές και κατοχυρώθηκαν
της οικονομικής κρίσης στις χώρες της Νότιας Ευρώπης και από την Επιτροπή, με εγγύηση από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, στον
την Ιρλανδία, επέβαλαν στα κράτη-μέλη να αποφασίσουν
την αναβάθμιση του ρόλου του ταμείου, έτσι ώστε η οποίο μετέχει το σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ.
παρεχόμενη διευκόλυνση να μπορεί να συνδυαστεί με β) Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ,
πρόσθετα δάνεια έως και 60 δισ. € από τον ΕΜΧΣ και έως EFSF), που ιδρύθηκε στις 9 Μαΐου του 2010, για την παροχή
250 δισ. € από το ΔΝΤ για την δημιουργία ενός
οικονομικής βοήθειας προς τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, με
οικονομικού πλαισίου ασφαλείας μέχρι και 750 δισ. €. Το
ΕΤΧΣ είχε αρχικά την μέγιστη πιστοληπτική ικανότητα (AAA συνολική δανειοδοτική ικανότητα τα 440 δισ. €, χρηματοδοτούμενα
από τις Fitch Ratings και Standard & Poor’s και Αaa από την από ομόλογο του ΕΤΧΣ και άλλα χρεωστικά μέσα στις κεφαλαιαγορές,
Moody’s). Στις αρχές του 2012 η Standard & Poor’s και εγγυημένα από τους μετόχους (τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης).
υποβάθμισε την πιστοληπτική του ικανότητα σε AA+.

Ποσοστά συμμετοχής των κρατών-μελών της Ευρωζώνης στο Ο μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ)
ΕΜΣ • Ο ΕΜΧΣ και το ΕΤΧΣ προορίζονταν μόνο ως προσωρινά μέτρα εν μέρει
λόγω έλλειψης νομικής βάσης ύπαρξής τους στις συνθήκες της ΕΕ και
συνεπώς θα έπρεπε να αντικατασταθούν από έναν μόνιμο μηχανισμό
σταθερότητας με νομική βάση.
• Ωστόσο, η αρχική σκέψη για την ίδρυση του μηχανισμού με την
τροποποίηση των υφισταμένων συνθηκών δεν θεωρήθηκε ως η
καλύτερη λύση λόγω της δυσκολίας επικύρωσής τους.
• Με πρωτοβουλίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και μετά από
αναγκαία αναθεώρηση του άρθρου 136 της Συνθήκης για τη
Λειτουργία της ΕΕ, υπογράφηκε η Συνθήκη για τη θέσπιση του
Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, στις 2 Φεβρουαρίου 2012
από τους εκπροσώπους των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, ένα
μόνιμο πρόγραμμα χρηματοδότησης της ΕΕ για τα 19 κράτη-μέλη της.



Ο μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ)
• Η δανειοδοτική ικανότητα του μηχανισμού ανέρχεται σε 500 δισ. € τα
οποία έχει σχεδιαστεί να ανέλθουν στα 700 δισ. €. Τα 80 δισ. € θα
Το πρώτο πρόγραμμα που εκτελέστηκε από τον ΕΜΣ ήταν έχουν τη μορφή καταβληθέντος κεφαλαίου από τα κράτη-µέλη της
ένα δάνειο προς την Ισπανία ύψους 41,3 δισ. €, το Δεκέμβριο Ευρωζώνης, ενώ τα 620 δισ. € θα έχουν τη μορφή δεσμευμένου
του 2012 και το Φεβρουάριο του 2013, για την ενίσχυση των
τραπεζών της χώρας. Το μόνο άλλο πρόγραμμα που κεφαλαίου από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Τα δάνεια θα
εκτελέστηκε ήταν για την Κύπρο, με πρόβλεψη διάθεσης έως προέρχονται από δανεισμό του ΕΜΣ από διεθνείς χρηματοπιστωτικές
9 δισ. €, για τις χρηματοοικονομικές της ανάγκες και την αγορές και θα είναι εγγυημένα από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης.
ανακεφαλαιοποίηση του χρηματοοικονομικού τομέα της
χώρας.
• Διευθύνων Σύμβουλος του ΕΜΣ ορίστηκε ο μέχρι τότε Διευθύνων
Σύμβουλος του ΕΤΧΣ Klaus Regling και πρόεδρος του Διοικητικού
Συμβουλίου ο εκάστοτε πρόεδρος του Eurogroup.
• Η λήψη αποφάσεων στον ΕΜΣ γίνεται ομόφωνα από τους μετόχους,
κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, εκτός από τις περιπτώσεις έκτακτης
ανάγκης, που επιτρέπεται να ληφθεί απόφαση με το 85% της
πλειοψηφίας των μεριδιούχων.


Λοιπά μέτρα Ευρωπαϊκής Οικονομικής Διακυβέρνησης λόγω κρίσης
• Οι προτάσεις του «Six Pack» που παρουσιάστηκαν από την Επιτροπή
το Σεπτέμβριο του 2010, με 6 νομοθετικά μέτρα (5 Κανονισμούς και 1
− Επιπρόσθετα, η ΕΚΤ, ως ανεξάρτητη αρχή μπορεί να
δανείσει στις τράπεζες με χαμηλά επιτόκια και περιθώριο Οδηγία), που τέθηκαν σε ισχύ στις 13 Δεκεμβρίου του 2011. Στα
αποπληρωμής μέχρι και τρία έτη, συμβάλλοντας στη κυριότερα σημεία τους περιλαμβάνονται η καθιέρωση του
σταθεροποίηση των αγορών, αφού οι τράπεζες «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου», η ίδρυση Μηχανισμού Επαγρύπνησης κ.λπ.
κατόρθωσαν να καλύψουν τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες
τους. Ακόμη, η ΕΚΤ δημιούργησε το πρόγραμμα των
• Το νέο «Σύμφωνο Euro Plus» ή Διευρυμένο Σύμφωνο για το Ευρώ, που
Οριστικών Νομισματικών Συναλλαγών (ΟΝΣ) με το οποίο έχει σχεδιαστεί ως αυστηρότερος διάδοχος του ΣΣΑ. Στοιχεία των
θα είχε τη δυνατότητα να αγοράσει ομόλογα των κρατών- μέτρων του Συμφώνου πήραν τη μορφή συνθήκης μεταξύ των τότε 17
μελών που αντιμετώπιζαν δυσκολίες, υπό τον όρο ότι κρατών-μελών της Ευρωζώνης και 6 κρατών-μελών εκτός Ευρωζώνης
αυτά θα δεσμεύονταν να υλοποιήσουν πρόγραμμα
οικονομικών μεταρρυθμίσεων με στήριξη του ΕΜΣ. τότε (Βουλγαρία, Ρουμανία, Λετονία, Λιθουανία, Δανία και Πολωνία),
− Η ΕΕ μπορεί ακόμη να παρέχει σε κράτη-μέλη εκτός της ως Συνθήκη για την Σταθερότητα, τον Συντονισμό και την
Ευρωζώνης, στήριξη του Ισοζυγίου Πληρωμών με τη Διακυβέρνηση στην ΟΝΕ, που τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2013.
μορφή μίας μεσοπρόθεσμης χρηματοδοτικής συνδρομής,
σε περίπτωση που αυτά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην
• Από το Μάιο του 2013 άρχισαν να ισχύουν δύο νέοι κανονισμοί του
κάλυψη του ισοζυγίου πληρωμών. «Δίπτυχου» (Two Pack), οι οποίοι ενισχύουν τις διαδικασίες εποπτείας
κρατών-μελών που αντιμετωπίζουν χρηματοπιστωτικές δυσκολίες.



Στην Ελλάδα χορηγήθηκαν:
− Ως 1ο πρόγραμμα, χορηγήθηκαν 73,0 δισ. € (τα 20,1 δισ. € Παροχή στήριξης στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και της ΕΕ
από το ΔΝΤ και τα 52,9 δισ. € από το ειδικό πρόγραμμα Εντός Ευρωζώνης στηρίχθηκαν:
Διευκόλυνσης Ελληνικού Δανεισμού). • Η Ελλάδα
− Ως 2ο πρόγραμμα χορηγήθηκαν: 142,9 δισ. € (τα 130,9 δισ.
€ από το ΕΤΧΣ και τα 12,0 δισ. € από το ΔΝΤ).
• Η Ιρλανδία
− Υποβλήθηκαν στις 8 Ιουλίου και στις 23 Ιουλίου 2015 νέες • Η Πορτογαλία
αιτήσεις συνδρομής (στον ΕΜΣ και το ΔΝΤ αντίστοιχα), • Η Ισπανία
ενώ εγκρίθηκε στήριξη ύψους έως 86 δισ. € από τον ΕΜΣ • Η Κύπρος
Στην Ιρλανδία χορηγήθηκαν:
− Χορηγήθηκαν 68,2 € (τα 22,5 δισ. € από το ΔΝΤ, τα 22,5 Εκτός Ευρωζώνης στηρίχθηκαν:
δισ. € από τον ΕΜΧΣ, τα 18,4 δισ. € από το ΕΤΧΣ και τα 4,8 • Η Ουγγαρία,
δισ. € από κράτη-μέλη της ΕΕ). • Η Λετονία
− Ένα πρόσθετο ποσό 17,5 δισ. € έλαβε η Ιρλανδία (από την
Εθνική Υπηρεσία Διαχείρισης Διαθεσίμων).
• Η Ρουμανία
Στην Πορτογαλία χορηγήθηκαν:
− 76,8 δισ. €, (τα 26,5 δισ. € από το ΔΝΤ, τα 24,3 δισ. € από
τον ΕΜΧΣ και τα 26,0 δισ. € από το ΕΤΧΣ).
Στην Ισπανία χορηγήθηκαν:
− 41,3 δισ. € (από τον ΕΜΣ).
Στην Κύπρο χορηγήθηκαν:
− 10 δισ. € (τα 9 δισ. € από τον ΕΜΣ και το 1 δισ. € από ΔΝΤ).
Προς μία Τραπεζική Ένωση

Η ανάγκη μίας Τραπεζικής Ένωσης – Πρόταση δημιουργίας του ΕΣΧΕ
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας • Το Φεβρουάριο 2009, με την έκθεση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων
− Το τελικό αποτέλεσμα του ΕΣΧΕ θα ήταν ένα σύστημα Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας Υψηλού Επιπέδου της ΕΕ, υπό τον
μικροπροληπτικής και μακροπροληπτικής εποπτείας με Jacques de Larosière, πρώην Διευθύνοντα Σύμβουλο του ΔΝΤ και
εποπτικές αρχές της ΕΕ και των κρατών-μελών.
− Η μικροπροληπτική εποπτεία σε επίπεδο ΕΕ θα ασκείτο
πρόεδρο της ΕΤΑΑ, προτάθηκε η δημιουργία του Ευρωπαϊκού
από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ), την Συστήματος Χρηματοπιστωτικής Εποπτείας (ΕΣΧΕ), με στόχο τη
Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) και διαμόρφωση κοινής εποπτικής νοοτροπίας και τη συμβολή στη
την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών
δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ), οι οποίες θα συνεργάζονταν στο
πλαίσιο της Μικτής Επιτροπής των Ευρωπαϊκών • ο ΕΣΧΕ συστάθηκε με Κανονισμούς του Νοεμβρίου 2010 και
Εποπτικών Αρχών (ΕΕΑ). λειτούργησε από την 1η Ιανουαρίου του 2011.
− Η μακροπροληπτική εποπτεία θα ασκείτο από το • Ακόμη, η ΕΚΤ κορύφωσε τη μαζική και διάρκειας 36 μηνών
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ). Οι
αντίστοιχες αρμόδιες αρχές εποπτείας των κρατών-
αναχρηματοδότηση του τραπεζικού τομέα (Long Term Refinancing
μελών θα αποτελούσαν επίσης τμήμα του ΕΣΧΕ. Operation, LTRO).
• Επίσης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον Οκτώβρο 2011, υιοθέτησε ένα
πακέτο μέτρων με σκοπό την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη
δυνατότητα επιβίωσης των τραπεζικών ιδρυμάτων.



Η ανάγκη μίας Τραπεζικής Ένωσης – Η επανακεφαλαιοποίηση
• Τα μέτρα περιλάμβαναν την άμεση επανακεφαλαιοποίηση του
Η διαδικασία επανακεφαλαιοποίησης:
− Η διαδικασία αφορούσε 27 μεγάλες τράπεζες, ενώ ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα, έτσι ώστε όλες οι μεγάλες τράπεζες να
εξαιρούντο οι ελληνικές τράπεζες, η ανακεφαλαιοποίηση διαθέτουν βασικά εποπτικά κεφάλαια άνω του 9% των σταθμισμένων
των οποίων θα αποτελούσε τμήμα του δεύτερου στοιχείων ενεργητικού, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη και τις ζημίες
προγράμματος χρηματοδότησης της χώρας, και τέσσερις
ακόμη τράπεζες, οι οποίες είχαν τεθεί σε διαδικασία
από τα κρατικά ομόλογα που κατέχουν.
ανασυγκρότησης (η αυστριακή Öesterreichische • Η επανακεφαλαιοποίηση πραγματοποιήθηκε σε πανευρωπαϊκό
Volksbank AG, η βελγική Dexia, η γερμανική WestLB AG επίπεδο ΕΕ, υπό την ευθύνη των εποπτικών αρχών των κρατών-μελών,
και η ισπανική Bankia). σε συνεργασία με την ιδρυθείσα από την 1η Ιανουαρίου 2011, ΕΑΤ, που
− Οι συνολικές ανάγκες των τραπεζών σε κεφάλαια
ανέρχονταν σε 76 δισ. €. Στην πράξη όμως διατέθηκαν υπολόγισε το σύνολο των ελλειπόντων κεφαλαίων σε 115 δισ. €.
περισσότερα από 94 δισ. €, ενώ οι περισσότερες • Ωστόσο, με αφορμή τη διαπιστωμένη έκθεση πολλών ευρωπαϊκών
τράπεζες κάλυψαν έγκαιρα και πλήρως τους στόχους τραπεζών στα κρατικά ομόλογα της Ελλάδας, και άλλων κρατών με
τους.
οικονομικά προβλήματα, εκφράστηκαν γενικότερες αμφιβολίες ως
προς τη φερεγγυότητά του τραπεζικού συστήματος της ΕΕ.
• Έτσι, η ιδέα εισαγωγής της Τραπεζικής Ένωσης, ως συμπληρώματος
της ΟΝΕ, άλλαξε τη μορφή του ευρωπαϊκού πλαισίου εποπτείας.


Η ευρωπαϊκή Ένωση Τραπεζών ως συμπλήρωμα της ΟΝΕ
• Η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΔΝΤ Christine Lagarde, τον Απρίλιο
Για τον χάρτη πορείας για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ 2012, διατύπωσε την ανάγκη να σταματήσει η νοσηρή αμοιβαία
απαιτείτο: ανατροφοδότηση δημοσιονομικών και τραπεζικών προβλημάτων.
− Η σύσταση ενός Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ)
και η θέσπιση νέων κανόνων για την ανάκαμψη και την • Το ζήτημα μίας τραπεζικής ένωσης τέθηκε από τον José Manuel
εξυγίανση, καθώς και για τις εγγυήσεις των καταθέσεων. Barroso, το Μάιο 2012.
− Ο ΕΕΜ, θα είναι αρμόδιος για την άμεση εποπτεία των • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2012 εγκρίθηκε έκθεση με τίτλο
μεγαλύτερων τραπεζικών οργανισμών, ενώ οι κρατικές
Προς μία Γνήσια Οικονομική και Νομισματική Ένωση, από τους
εποπτικές αρχές θα συνεχίζουν να είναι αρμόδιες για
την εποπτεία των υπόλοιπων τραπεζών, με την ΕΚΤ να Προέδρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Επιτροπής, της
έχει την τελική ευθύνη. Ευρωομάδας και της ΕΚΤ («Έκθεση των Τεσσάρων Προέδρων»)
− Η διαδικασία θα ολοκληρωνόταν με τη θέσπιση ενός • Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου 2012 συμφωνήθηκε χάρτης
Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης (ΕΜΕ), ο οποίος θα
εξασφαλίζει την αποτελεσματική διαχείριση τυχόν πορείας για την ολοκλήρωση της ΟΝΕ, που θα βασίζεται
μελλοντικών πτωχεύσεων τραπεζών στο πλαίσιο της α) σε ενοποιημένο χρηματοοικονομικό πλαίσιο (τραπεζική ένωση),
Τραπεζικής Ένωσης, με το ελάχιστο δυνατό κόστος. β) σε ενοποιημένο δημοσιονομικό πλαίσιο,
γ) σε ενοποιημένο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής και
δ) σε βελτιωμένη δημοκρατική νομιμοποίηση στο πλαίσιο της ΟΝΕ.



• Το Οκτώβριο του 2013, συμφωνήθηκε με Κανονισμό η θέσπιση του
ΕΕΜ ως 1ου πυλώνα της Τραπεζικής Ένωσης, που θα κάλυπτε όλες τις
Mε την Οδηγία για την Ανάκαμψη και την Εξυγίανση
Τραπεζών (ΟΑΕΤ), η οποία εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό τράπεζες στη Ευρωζώνης, Ο ΕΕΜ, άρχισε να λειτουργεί στις 4
Κοινοβούλιο τον Μάιο του 2014, με έναρξη ισχύος την 1η Νοεμβρίου 2014.
Ιανουαρίου 2015, προβλέπονται μέτρα για την εξυγίανση • Επιπλέον, τον Ιούνιο του 2013 εκδόθηκε η Οδηγία για τις Κεφαλαιακές
των προβληματικών τραπεζών χωρίς να απαιτείται η
Απαιτήσεις (ΟΚΑ) και ο Κανονισμός για τις Κεφαλαιακές Απαιτήσεις
διάσωσή τους από τους φορολογούμενους, μέσω της
εφαρμογής της αρχής ότι οι ζημίες πρέπει να καλύπτονται (ΚΚΑ), με ισχύ από 1η Ιανουαρίου 2014, σύμφωνα με τη Βασιλεία ΙΙΙ,
πρώτα από τους μετόχους και τους πιστωτές, και όχι με • Το Δεκέμβριο 2013 το Συμβούλιο των Υπουργών συμφώνησε για την
δημόσιους πόρους. τραπεζική ένωση. Η ΕΚΤ θα έχει υπό την εποπτεία της περίπου 130
σημαντικές τράπεζες της Ευρωζώνης.
• Παράλληλα, συμφωνήθηκε ότι από το 2016 θα λειτουργούσε ένα
Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (ΕΤΕ), το οποίο θα διαθέτει κονδύλια ύψους
55 δισ. €, που αντιστοιχούν στο 1% περίπου των καλυπτόμενων
καταθέσεων στις τράπεζες της Ευρωζώνης, το οποίο θα
συγκεντρωνόταν από εισφορές των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων
κατά τα επόμενα 10 χρόνια.

• Με τον Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
Υπουργών της 15ης Ιουλίου 2014, θεσπίστηκε ο ΕΜΕ ως 2ος Πυλώνας
της Τραπεζικής Ένωσης, καθώς και ένα Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (ΕΤΕ)
που θα εξασφάλιζαν την αποτελεσματική διαχείριση τυχόν
μελλοντικών πτωχεύσεων τραπεζών στο πλαίσιο της Τραπεζικής
Δέσμη μέτρων για την πρόληψη των κρίσεων και τη βοήθεια
Ένωσης, με το ελάχιστο δυνατό κόστος.
τραπεζών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες • Μια κεντρική αρχή, το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης (ΕΣΕ) θα έχει την
Στο ζήτημα της Τραπεζικής Ένωσης υπάρχουν τεχνικές
τελική ευθύνη για την κίνηση διαδικασίας εξυγίανσης μιας τράπεζας,
λεπτομέρειες που δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί. Για το ενώ σε επιχειρησιακό επίπεδο η απόφαση εφαρμόζεται σε
λόγο αυτόν, η Επιτροπή εξουσιοδοτήθηκε να συντάξει συνεργασία με τις κρατικές αρχές εξυγίανσης. Το ΕΣΕ άρχισε το έργο
συμπληρωματικές νομοθετικές πράξεις β' επιπέδου, με τις του ως ανεξάρτητος οργανισμός της ΕΕ την 1η Ιανουαρίου του 2015.
οποίες θα οριστικοποιούνται αυτές οι λεπτομέρειες. Επί του
παρόντος, η ΕΕ διαθέτει μια δέσμη μέτρων που επιτρέπουν
τη συνολική προσέγγιση του τραπεζικού τομέα:
α) πρόληψη των κρίσεων
β) έγκαιρη παρέμβαση
γ) διαχείριση των κρίσεων / εξυγίανση των τραπεζών



• Η «Έκθεση των πέντε Προέδρων», στις 22ας Ιουνίου 2015, καθόρισε
ένα σαφές σχέδιο για την εμβάθυνση της ΟΝΕ, καθώς και μέτρα για
τον περαιτέρω περιορισμό των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική
σταθερότητα, ενώ πρότεινε τη δημιουργία, μακροπρόθεσμα, ενός
Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης των Καταθέσεων ως 3ου πυλώνα
της Τραπεζικής Ένωσης από κοινού με την τραπεζική εποπτεία, που
έχει ανατεθεί στον ΕΕΜ, ως 1ο Πυλώνα και την εξυγίανση των
Η δομή της Τραπεζικής Ένωσης με τη μελλοντική προσθήκη
του Τρίτου Πυλώνα. τραπεζών, η οποία έχει ανατεθεί στον ΕΜΕ ως 2ο Πυλώνα.
Το ΕΣΑΚ αρχικά, θα αποτελεί ένα καθεστώς αντασφάλισης
• Το Νοέμβριο του 2015, η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία
των εθνικών ΣΕΚ, το οποίο έπειτα από τρία χρόνια θα Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης Καταθέσεων (ΕΣΑΚ) στην
μετατραπεί σε σύστημα συνασφάλισης. Στην τελική φάση, Ευρωζώνη, ως ο 3ος Πυλώνας της τραπεζικής ένωσης.
το 2024, θα αποτελεί ένα πλήρες σύστημα εγγύησης των • Η πρόταση δημιουργίας ενός ΕΣΑΚ βασίζεται στο σύστημα εθνικών
καταθέσεων έως και 100.000 € ανά άτομο και τράπεζα,
πλήρως χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΑΚ και Συστημάτων Εγγύησης Καταθέσεων (ΣΕΚ) που ρυθμίζεται από Οδηγία
υποστηριζόμενο από στενή συνεργασία με τα εθνικά ΣΕΚ. του Απριλίου 2014 και αποτελεί μέρος ευρύτερου πακέτου μέτρων για
Με το ΕΣΑΚ θα παρέχεται ομοιόμορφος και ισχυρότερος την εμβάθυνση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και την
βαθμός ασφαλιστικής κάλυψης στην Ευρωζώνη.
ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης.
Προϋπολογισμός της ΕΕ - Πορεία της ΟΝΕ

Εξέλιξη των Οικονομικών και του Προϋπολογισμού της ΕΕ
Οι δύο «παραδοσιακοί» πόροι, συνίσταντο:
α) από γεωργικές εισφορές προερχόμενες από εισαγωγές• Αρχικά, τα έσοδα του προϋπολογισμού προέρχονταν από τις
αγροτικών προϊόντων από τρίτες χώρες (από το 1962) και χρηματοδοτικές συνεισφορές των κρατών-μελών.
β) από τελωνειακούς δασμούς για εισαγωγές που• Με τη Συνθήκη του Λουξεμβούργου στις 22 Απριλίου 1970 (Πρώτη
επιβάλλονταν στα εξωτερικά σύνορα μέσω του κοινού
δασμολογίου (από το 1968) λόγω της τελωνειακής ένωσης.
Συνθήκη Προϋπολογισμού), με έναρξη ισχύος την 1η Ιανουαρίου 1971,
γ) Ένας τρίτος πόρος προερχόταν από τα έσοδα του κάθε συμφωνήθηκε η σταδιακή αντικατάσταση των εισφορών από τους
κράτους-μέλους από το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), Ιδίους Πόρους της Κοινότητας.
με ανώτατο ποσοστό εισφοράς το 1%, με έναρξη ισχύος• Από την 1η Ιανουαρίου του 1975 η χρηματοδότηση θα άρχιζε να
την 1η Ιανουαρίου 1975. Ωστόσο, η εφαρμογή του δεν
κατέστη δυνατή πριν από την εναρμόνιση των γίνεται αποκλειστικά από ιδίους πόρους. Για την πρώτη μεταβατική
συστημάτων ΦΠΑ των κρατών-μελών το 1979. Νεότερη τριετία (1975 έως και 1977) προβλέφθηκε μεικτή χρηματοδότηση τόσο
Απόφαση του Μαΐου 1985, ανέβασε το ανώτατο ποσοστό από τις εισφορές των κρατών-μελών, όσο και από τους ιδίους πόρους.
εισφοράς στο 1,4%, από 1η Ιανουαρίου 1986.
Θα υπήρχαν τρεις κατηγορίες ιδίων πόρων.



• Με το «Πακέτο Delors I» λήφθηκε η Απόφαση του Συμβουλίου των
Υπουργών του Ιουνίου 1988, για την καθιέρωση τέταρτου Κοινοτικού
Ίδιου Πόρου προερχόμενου από ποσοστό του ΑΕΠ των κρατών-μελών,
Σημειώνεται ότι:
έτσι ώστε να ισοσκελίζεται ο προϋπολογισμός της Κοινότητας.
‒ Με την Πρώτη Συνθήκη Προϋπολογισμού του Απριλίου
1970, προβλεπόταν ότι το Συμβούλιο των Υπουργών θα• Με δεδομένο όμως ότι, οι δύο παραδοσιακοί Κοινοτικοί Ίδιοι Πόροι
εγκρίνει τις υποχρεωτικές δαπάνες ενώ το Ευρωπαϊκό μειώνονταν, οι συνεισφορές που θα βασίζονταν στο ΑΕΠ των κρατών-
Κοινοβούλιο τις μη υποχρεωτικές. μελών, σταδιακά θα αυξάνονταν. Έτσι, τέθηκε ανώτατο όριο στο ύψος
‒ Με τη Δεύτερη Συνθήκη Προϋπολογισμού των Βρυξελλών,
του Ιουλίου 1975, οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού
των πόρων της Κοινότητας ως ποσοστό του Ακαθάριστου Κοινοτικού
Κοινοβουλίου ενισχύθηκαν με δικαίωμα απόρριψης του Προϊόντος, που θα αυξανόταν από 1,15% το 1988, σε 1,20% το 1992.
κοινοτικού προϋπολογισμού και χορήγησης απαλλαγής• Ακόμη, για τη βελτίωση της ετήσιας διαδικασίας κατάρτισης του
στην Επιτροπή ως προς την εκτέλεση.
προϋπολογισμού υπήρξε συμφωνία (πρώτη διοργανική συμφωνία)
μεταξύ του Συμβουλίου των Υπουργών, της Επιτροπής και του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ιουνίου 1988, που θέσπισε κανόνες
για ενισχυμένη κοινοτική δημοσιονομική πειθαρχία για περίοδο πέντε
ετών (1988-1992), με τη μορφή Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου
(ΠΔΠ), και προτεραιότητες σε συγκεκριμένες κοινοτικές πολιτικές.

• Το σύστημα λειτούργησε ικανοποιητικά, με συνέπεια το νέο σχέδιο της
Επιτροπής «Πακέτο Delors ΙΙ», να αποτελέσει τη βάση Απόφασης του
Με την Απόφαση του Οκτωβρίου 1994, προβλεπόταν και η Συμβουλίου των Υπουργών, του Οκτωβρίου 1994, σύμφωνα με την
σταδιακή μείωση του συντελεστή καταβολής εισφορών από οποία, το ανώτατο όριο για το συνολικό ύψος των πόρων της
τον επιβαλλόμενο από τα κράτη-μέλη ΦΠΑ, ως τρίτο πόρο του Κοινότητας ως ποσοστό επί του Ακαθάριστου Κοινοτικού Προϊόντος,
προϋπολογισμού, από 1,4% σε 1% μεταξύ των ετών 1995 και
1999, γεγονός όμως που αύξανε υποχρεωτικά ακόμη
θα αυξανόταν από 1,20% το 1993, σε 1,27% το 1999.
περισσότερο το ποσό του τέταρτου πόρου που βασιζόταν στο• Επίσης, νέα συμφωνία (δεύτερη διοργανική συμφωνία) επετεύχθη
ΑΕΠ των κρατών-μελών. στις 29 Οκτωβρίου 1993, μεταξύ του Συμβουλίου των Υπουργών, της
Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τις διαδικασίες
κατάρτισης και τήρησης του κοινοτικού προϋπολογισμού ως ΠΔΠ, και
πρόβλεπε παρόμοιες διαδικασίες με την προηγούμενη, για μία
περίοδο επτά ετών (1993-1999).



• Ωστόσο, από το 1995, με την επέκταση της εφαρμογής του
Ευρωπαϊκού Συστήματος Εθνικών Λογαριασμών (ΕΣΟΛ 1995) στον
Εκδόθηκαν ακόμη: προϋπολογισμό με Κανονισμό του Ιουνίου 1996, η έννοια του
‒ Οι Αποφάσεις του Συμβουλίου, του Σεπτεμβρίου 2000, Ακαθαρίστου Κοινοτικού Προϊόντος αντικαταστάθηκε από εκείνη του
του Ιουνίου 2007 και του Μαΐου 2014, για το σύστημα Ακαθαρίστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ), ενώ προσαρμόσθηκε το
των ιδίων πόρων της EE.
‒ Οι Κανονισμοί α) του Συμβουλίου του Μαΐου 2014
ανώτατο όριο των ιδίων πόρων ως ποσοστό, στο 1,24% του ΑΕΕ της ΕΕ.
σχετικά με τη θέσπιση εκτελεστικών μέτρων για το • Αργότερα, υπήρξαν η (τρίτη διοργανική) συμφωνία για το ΠΔΠ για την
σύστημα των ιδίων πόρων της ΕΕ και β) του Συμβουλίου περίοδο 2000-2006, γνωστή και ως Πρόγραμμα Δράσης (Agenda) 2000,
του Μαΐου 2014 για τις μεθόδους και τη διαδικασία του Μαΐου 1999, η (τέταρτη διοργανική) συμφωνία, για την περίοδο
απόδοσης των παραδοσιακών ιδίων πόρων και των ιδίων
πόρων που βασίζονται στον ΦΠΑ και το ΑΕΕ, καθώς και 2007-2013, του Μαΐου 2006 και η (πέμπτη διοργανική) συμφωνία, για
για τα μέτρα αντιμετώπισης των ταμειακών αναγκών. την περίοδο 2014-2020, του Δεκεμβρίου 2013.
• Το τελευταίο ΠΔΠ ήταν το πρώτο που εγκρίθηκε με βάση τις νέες
διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας, σύμφωνα με τις οποίες το
Συμβούλιο των Υπουργών, ακολουθώντας την ειδική νομοθετική
διαδικασία, πρέπει να εγκρίνει ομόφωνα το ΠΔΠ, αφού λάβει τη
συναίνεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Ο προϋπολογισμός της ΕΕ ως ποσοστό του συνολικού
ΑΕΕ των κρατών-μελών της ΕΕ
1,2%
1,18%
• Ο προϋπολογισμός της ΕΕ σήμερα βασίζεται σε χρηματοδότηση μέσω
1,06% 1,07%
0,98%
0,7%
«ιδίων πόρων». Επί του παρόντος υπάρχουν τρία βασικά είδη ιδίων
πόρων: οι συνεισφορές των κρατών μελών με βάση το ΑΕΕ, οι
0,2%
-0,3%
Μέση τιμή 1993- Μέση τιμή 2000- Μέση τιμή 2007- Μέση τιμή 2014-
1999 2006 2013 2020 συνεισφορές που βασίζονται στον ΦΠΑ που εισπράττουν τα κράτη-
Ο προϋπολογισμός της ΕΕ ως ποσοστό (ανώτατα όρια) του συνολικού ΑΕΕ των κρατών-
μελών της ΕΕ. Πηγή: Επιτροπή (2017)
μέλη και οι δασμοί που εισπράττονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
• Σήμερα, περισσότερο από το 80% του προϋπολογισμού της ΕΕ
χρηματοδοτείται από συνεισφορές των κρατών-μελών με βάση το ΑΕΕ
(περισσότερο από 72%) και τον ΦΠΑ. Ειδικά οι συνεισφορές βάσει του
ΑΕΕ αντικατοπτρίζουν τη σχετική «ικανότητα πληρωμής» των κρατών-
μελών.
Πηγές χρηματοδότησης του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Πηγή: Επιτροπή (2017).



• Οι δαπάνες του προϋπολογισμού αφορούν στην Κοινή Αγροτική
Πολιτική και την Πολιτική Αλιείας, την Οικονομική, Κοινωνική και
Εδαφική Συνοχή - Διαρθρωτικά Ταμεία, Λοιπά προγράμματα (Έρευνα
και καινοτομία, διευρωπαϊκές πολιτικές, εξωτερικές δράσεις,
διάστημα, εκπαίδευση και νέοι, δικαιοσύνη και εσωτερικές υποθέσεις,
ανταγωνιστικότητα, άλλα) και έξοδα Διοίκησης.
• Με την πάροδο του χρόνου, το μερίδιο των δαπανών για τον αγροτικό
τομέα έχει μειωθεί, ωστόσο, ο συνδυασμός του αγροτικού τομέα και
αυτού της πολιτικής συνοχής υπερβαίνει το 70 % του συνόλου.
• Οι δαπάνες των τελευταίων περιόδων επικεντρώνονται συνεχώς σε
τομείς όπως η έρευνα, τα διευρωπαϊκά δίκτυα και η εξωτερική δράση.
Εξέλιξη ποσοστών του προϋπολογισμού για δαπάνες των

βασικών πολιτικών της ΕΕ. Πηγή: Επιτροπή (2017)


Επιπλέον, η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Ανασκόπηση της πορείας της ΟΝΕ από τα αρμόδια θεσμικό όργανα
το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο των Υπουργών, την Σύμφωνα με την Επιτροπή:
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και όλα τα ενδιαφερόμενα
μέρη: • i) Ένα από τα πρώτα σημαντικά βήματα στον απόηχο της
α) Να εμμείνουν σταθερά στην πορεία προς την χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης του χρέους ήταν ο
ολοκλήρωση της ΟΝΕ. εξοπλισμός της Ευρωζώνης με μηχανισμούς διαχείρισης κρίσεων. Ο
β) Να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τα κύρια
χαρακτηριστικά του δημοσιονομικού μέσου για τη σύγκλιση
ΕΜΣ έχει συνολική ικανότητα παρέμβασης 500 δισ. €.
και την ανταγωνιστικότητα και να συμφωνήσουν ως προς • ii) Έχουν τεθεί σε εφαρμογή βασικά στοιχεία της Τραπεζικής Ένωσης
το μέγεθος του εν λόγω μέσου στο πλαίσιο του πολυετούς προκειμένου να ενισχυθεί ο χρηματοπιστωτικός τομέας, να
δημοσιονομικού πλαισίου. εξασθενίσει ο δεσμός μεταξύ τραπεζών και οικείων κρατών και να
γ) Να οριστικοποιήσουν τις αλλαγές στη Συνθήκη για την
μεταρρύθμιση του ΕΜΣ με σκοπό την ταχεία επικύρωσή της περιοριστεί η δημόσια διάσωση τραπεζών.
από τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. • iii) Η πρόοδος στην Ένωση Κεφαλαιαγορών συμβάλλει στην
δ) Να καταβάλουν νέες προσπάθειες για την ανθεκτικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και στη μείωση
ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, με πολιτικές
διαπραγματεύσεις για το ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλισης
κινδύνων μέσω κοινής ανάληψης κινδύνων από τον ιδιωτικό τομέα.
των καταθέσεων. • iv) H μακροοικονομική και δημοσιονομική εποπτεία των κρατών
ε) Να επιταχύνουν την πρόοδο προς την Ένωση μελών από την ΕΕ ενισχύθηκε σημαντικά με την καθιέρωση της
Κεφαλαιαγορών και να εντείνουν τις εργασίες ενίσχυσης διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών, τη βελτίωση των
του διεθνούς ρόλου του ευρώ.
εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων και τη μεταρρύθμιση του ΣΣΑ.
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ
ΕΕ
ΒΙΩΣΙΜΗ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ
 Αλλαγή συμπεριφοράς επιχειρήσεων και
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ιδιωτών σε θέματα προστασίας
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ περιβάλλοντος
ΤΗΣ ΕΕ
 Υποστήριξη της οικονομικής απόδοσης των
επιχειρήσεων
 Ανάπτυξη της απασχόλησης και…

Οι δυνατότητες
 Χρήση μεθόδων και τεχνολογιών φιλικών
που παρέχει η προς το περιβάλλον
βιώσιμη
ανάπτυξη σε μια  Πλεονέκτημα για την ΕΕ σε αυτή την
οικονομία προσπάθεια:
 ► Η ύπαρξη ενός πλούσιου επιστημονικού

δυναμικού ως προς την ανάπτυξη και
εφαρμογή αποδοτικών και φιλικών προς το
περιβάλλον τεχνολογιών
 Συνειδητοποίηση της αρμονικής συνύπαρξης της

ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ οικονομικής ανάπτυξης και της προστασίας του
περιβάλλοντος.
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
ΤΗΣ ΕΕ  Αύξηση του κόστους του προϊόντος σε σύγκριση με
τα μακροχρόνια γενικότερα οφέλη της οικονομίας
 ► Ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας που αφορά

στις «καθαρές τεχνολογίες»
 Ενδυνάμωση της έρευνας για τις «καθαρές

τεχνολογίες» και
Επιχειρηματικότητα
και βιώσιμη
 Επιτάχυνση της καινοτομίας των τεχνολογιών
ανάπτυξη
 ► Μείωση του κόστους των οικολογικών

τεχνολογιών
 ► Μείωση του κόστους των προϊόντων
3
 Οικονομική και κοινωνική συνοχή
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ  Αύξηση του κόστους του προϊόντος σε
ΤΗΣ ΕΕ σύγκριση με τα μακροχρόνια γενικότερα
οφέλη της οικονομίας
 Ενδυνάμωση των μειονεκτικών περιοχών

της ΕΕ
Άμεσα θετικά
αποτελέσματα από  Αξιοποίηση του ανθρώπινου παραγωγικού
τις δράσεις για δυναμικού αυτών των περιοχών
βιώσιμη Ανάπτυξη:
 ► Μείωση της φτώχειας, του κοινωνικού

αποκλεισμού και της ανεργίας
 ► Μείωση του κόστους κοινωνικής

υποστήριξης για όλα τα κράτη της ΕΕ
 Οικονομική και κοινωνική συνοχή

ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
ΤΗΣ ΕΕ  σταδιακή μείωση και τελικά κατάργηση
των επιζήμιων επιδοτήσεων
 ► Ανακούφιση των φορολογουμένων
Η βιώσιμη ανάπτυξη
 ► βελτίωση της αποδοτικότητας της
θα επιφέρει… :
οικονομίας
 ► Τελική διόρθωση τιμών
 ► Ευκαιρίες ανάπτυξης υπηρεσιών και

καθαρών προϊόντων ως προς το
περιβάλλον
5
Τα κύρια αρνητικά χαρακτηριστικά της
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
ΤΗΣ ΕΕ  Υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και
του εργατικού δυναμικού μιας οικονομίας
 Ανεπάρκεια των συστημάτων φορολογίας
Επιδράσεις –
διορθώσεις της
βιώσιμης ανάπτυξης Με τη βιώσιμη ανάπτυξη επιδιώκεται…
σε μια οικονομία
 προστασία των φυσικών πόρων
 μείωση της ρύπανσης
 Αρμονική συνύπαρξη εργασίας και

ποιότητας ζωής
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ Συμπερασματικά με τη βιώσιμη ανάπτυξη η

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΕ επιδιώκει δράσεις και αλλαγές στους
ΤΗΣ ΕΕ παρακάτω τομείς:
 Οικονομία
► Οικονομικές μεταρρυθμίσεις –
βιώσιμη ανάπτυξη της Οικονομίας
Επιδράσεις –
διορθώσεις της
 Κοινωνία
βιώσιμης ανάπτυξης
σε μια οικονομία ► Κοινωνική πολιτική, απασχόληση,
κοινωνική συνοχή, κοινωνική ένταξη,
εκσυγχρονισμός της κοινωνικής
πρόνοιας
 Περιβάλλον
► Περιβαλλοντική πολιτική με στόχο την
αειφορία
7
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Η Ανάγκη άσκησης της Περιφερειακής
ΤΗΣ ΕΕ Πολιτικής
 Η άσκηση της Περιφερειακής

Πολιτικής προϋπόθεση για τη βιώσιμη
ανάπτυξη μιας περιφέρειας
Περιφερειακή
Πολιτική της ΕΕ
 Κατηγοριοποίηση των Περιφερειών
σύμφωνα με την ανάπτυξή τους
ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ Διερεύνηση και καταγραφή των αιτιών ανισορροπίας

ανάμεσα στις περιφέρειες σε επιμέρους ομάδες, όπως
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ π.χ.
ΤΗΣ ΕΕ
 γεωγραφική κατανομή της περιφέρειας
 ύπαρξη ή όχι φυσικών (αξιοποιήσιμων) πόρων
 ύπαρξη δρόμων επικοινωνίας με τα μεγάλα

εμπορικά κέντρα κλπ.
Περιφερειακή
Πολιτική της ΕΕ  μελέτη της δομής της οικονομίας
 πολιτιστικοί παράγοντες (παραδοσιακός

χαρακτήρας, συντηρητισμός ορισμένων
κοινωνιών)
 δυσκολίες στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών
 παγκοσμιοποίηση, ανταγωνισμός κλπ.

Θεσμοί Και Πολιτικές Της Ευρωπαϊκής Ένωσης Καρασαββόγλου Αναστάσιος - Ζουμπουλίδης Βασίλειος ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας Και Θράκης

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Θεσμοί Και Πολιτικές Της Ευρωπαϊκής Ένωσης Καρασαββόγλου Αναστάσιος - Ζουμπουλίδης Βασίλειος ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας Και Θράκης

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ

Παναγιώτης Λιαργκόβας, Χρήστος Παπαγεωργίου

Αποκλειστικότητα για την ελληνική γλώσσα: Εκδόσεις ΤΖΙΟΛΑ.

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Το Σχέδιο Marshall για την Ευρωπαϊκή Ανάκαμψη

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας (ΟΕΟΣ)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Η συγκρότηση αμυντικών συνασπισμών

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Η συγκρότηση αμυντικών συνασπισμών (συνέχεια)

Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Οι μεταπολεμικές πολιτικές κινήσεις με στόχο την ενοποίηση (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Οι πρώτες μεταπολεμικές οικονομικές συμφωνίες

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Οι πρώτες μεταπολεμικές οικονομικές συμφωνίες (συνέχεια)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

H ειρήνη επιβάλλει την ίδρυση της πρώτης Κοινότητας

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Η ίδρυση της ΕΚΑΧ

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Η λειτουργία της ΕΚΑΧ

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Αποτελέσματα λειτουργίας της ΕΚΑΧ

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο: Ιστορία, Θεσμοί Πολιτικές

Η απόπειρα ίδρυσης Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ)

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση

ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ η έκδοση