Φυσική (Ηλεκτρομαγνητισμός - Μηχανική) Παπαζάχος Κωνσταντίνος, Τσόκας Γρηγόριος ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΦΥΣΙΚΗ
(Ηλεκτρομαγνητισμός -
Μηχανική)
Παπαζάχος Κωνσταντίνος
Καθηγητής Γεωφυσικής, Τομέας Γεωφυσικής
Τσόκας Γρηγόρης
Καθηγητής Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής, Τομέας Γεωφυσικής
Τμήμα Γεωλογίας
Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Φυσική-Ακρίβεια & Σημαντικά Ψηφία-

Βαθμωτά Μεγέθη-Διανυσματικά Μεγέθη
Ενημέρωση
• Πολλά από τα σχήματα και
όλες οι ασκήσεις στην
παρουσίαση αυτή
προέρχονται από το βιβλίο
«Πανεπιστημιακή Φυσική»
του Hugh Young των
Εκδόσεων Παπαζήση (Α’
Έκδοση), οι οποίες μας
επέτρεψαν τη χρήση των
σχετικών σχημάτων και
ασκήσεων.
Φυσική
Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης Τμήμα Γεωλογίας
ΦΥΣΙΚΗ-1
• Γιατί μαθαίνουμε Φυσική;
• Οι βασικές επιστήμες (όπως και η Φυσική)

αποτελούν τα θεμέλια των τεχνολογικών
επιστημών.
• Είναι ενδιαφέρον (!) και η γνώση που

προσφέρει επηρεάζει όχι μόνο το πώς ζούμε
αλλά και το πώς σκεφτόμαστε.
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-2
Γιατί μαθαίνουμε Φυσική;

 Γιατί ο Ουρανός είναι γαλανός;
 Πώς ταξιδεύουν τα κύματα στο κενό;
 Γιατί οι δορυφόροι δεν πέφτουν;
Νεύτων
(Newton)
Principia
(1687)
ΦΥΣΙΚΗ-3
Η Φυσική είναι πειραματική επιστήμη
 Μέσα από το πείραμα ψάχνουμε

κανονικότητες και αρχές (θεωρίες, νόμοι)
 ΕρώτημαΠείραμαΑποτέλεσμαΘεωρία
Νόμος.
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-4
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-5
Η Φυσική χρησιμοποιεί μοντέλα

 Απλοποιημένη εκδοχή φυσικού συστήματος.
 Αδυναμία ανάλυσης χωρίς απλοποίηση.
 Προσοχή: Όχι υπερβολική απλοποίηση!
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-6
ΑΕΡΑΣ
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-7
Υλικό Σημείο
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-8
Η Φυσική χρησιμοποιεί αριθμούς
 Ποσοτικός προσδιορισμός φυσικού φαινομένου:

Φυσική ποσότητα
 Πρότυπο αναφοράς φυσικής ποσότητας: Μονάδα
 1m, 1sec, 1kg (S.I. - 1960)
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ & ΜΟΝΑΔΕΣ-1
Μονάδες στη Φυσική
 1m: 10-7 Β.Πόλου-Ισημερινού

 1sec: Ημιπερίοδος εκκρεμούς 1μέτρου
 1kg: Διεθνές Γραφείο Μέτρων &
Σταθμών (Μουσείο Σεβρών)
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ & ΜΟΝΑΔΕΣ-2
Μονάδες στη Φυσική
 Κ: 103  c: 10-2
 Μ: 106  m: 10-3
 G: 109  μ: 10-6
 T: 1012  n: 10-9
 p: 10-12
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ-9
Ακρίβεια & σημαντικά ψηφεία

 8.1 + 0.1
 8.1 + 10%  8.1 + 0.81
 8.12432 + 0.1  8. 02432 – 8. 22432
 8.12432 + 2.1 = 10.22432
 8.12432 + 2.1 = 10.2
 Άστρονομική Μονάδα:
Απόσταση Γής-Ήλιου  149000000000m  1,49 *

1011m
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ & ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
Η Φυσική χρησιμοποιεί Μαθηματικά
 Τα Μαθηματικά είναι ο μόνος τρόπος για να κάνουμε

ποσοτικούς υπολογισμούς και ποσοτικές περιγραφές
για τη Φύση
 Στη Μηχανική (αλλά και γενικά στους περισσότερους
κλάδους της Φυσικής) χρειαζόμαστε δύο τύπους
μαθηματικών μεγεθών για να περιγράψουμε φυσικές
ποσότητες
Φυσική
ΒΑΘΜΩΤΑ ΜΕΓΕΘΗ
Ένας αριθμός αρκεί (μονόμετρα)!

 Μάζα
 Θερμοκρασία
 Πυκνότητα
 Χρόνος
Αντίστοιχες συναρτήσεις: Βαθμωτές συναρτήσεις π.χ. y=f(x)
Φυσική
ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ-1
Ένας αριθμός δεν αρκεί! (εμπεριέχεται η έννοια της

κατεύθυνσης)
 Ταχύτητα
 Δύναμη
 Θέση στο χώρο
 Μετατόπιση
Αντίστοιχες συναρτήσεις:
Διανυσματικές συναρτήσεις π.χ. y=f(x)
Φυσική
Μετατόπιση από το Α στο Β (πάντα

ευθύγραμμο τμήμα)
Φυσική
Μέγεθος μετατόπισης από το Α

στο Β (μήκος)
Μέτρο διανύσματος
(πάντοτε θετικό)
Διάνυσμα με μέτρο 1
Μοναδιαίο διανύσμα
Φυσική
Συμβολισμός
Διάνυσμα Μέτρο
Βιβλία α  | |
 
Εσείς!!!
Φυσική
Διανύσματα με ίδιο μέτρο και

κατεύθυνση
Ίσα!!!
Φυσική
Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη
Πρόσθεση
Γεωμετρική Διαδικασία!!!
Φυσική

Πρόσθεση
Γεωμετρική Διαδικασία!!!
Φυσική

Πολλαπλασιασμός (& διαίρεση!) με αριθμό
Φυσική

Πώς να ξεφύγουμε από τη Γεωμετρική Διαδικασία;
Συνιστώσες
Φυσική
Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη - Συνιστώσες

z
AZ
A
φZ
AY y
Ax
Φυσική
P2 (x2, y2, z2)
P1 (x1, y1, z1)
Φυσική
Πράξεις με συνιστώσες διανυσμάτων
Cx = Ax + Bx Cy = Ay + By
Φυσική
Πράξεις με συνιστώσες διανυσμάτων
C
Cx = Ax - Bx Cy = Ay - By
C
Φυσική
Διάνυσμα Μέτρο
Φυσική
Διάνυσμα με μέτρο 1
Μοναδιαίο διανύσμα
Φυσική
AZ
k
j AY y
i
Ax
Φυσική
A X i  AY j  A Z k
( A X , AY , A Z )
A X
 A Y
 A Z
Φυσική
Π.χ.
K: (0, 1, 1.2)
Λ: (3, 3.2, 0) A  ( 3  0 ) i  ( 3 . 2  1) j  ( 0  1 . 2 ) k
3 i  2 .2 j  1 .2 k
Μ: (2, 8.1, 0.2)
(3, 2 .2 ,  1 .2 ) Ν: (5, 10.3, -1)
2
3
2
 2 .2
2
   1 .2   15 . 28  3 . 91
Φυσική
Π.χ.
3 i  2 .2 j  1 .2 k
K: (0, 1, 1.2)
Λ: (3, 3.2, 0) (3, 2 .2 ,  1 .2 )
 2 i  2 j  1k
Γ: (2, -1.7, 0.2)
Δ: (0, 0.3, -0.8) (  2 ,  2 ,  1)
uur uur
K L + GD = [ 3 + ( - 2 )] i + [ 2 .2 + ( - 2 )] j + [( - 1 .2 ) + ( - 1 )] k =
= 1 i + 0 .2 j - 2 .2 k (1, 0 .2 , - 2 .2 )
Φυσική
A  3 i  2 .2 j  1 .2 k A  3 . 91
AZ
A
1  1 .2
φZ o
 Z  cos ( )  108
AY y 3 . 91
Ax
x Φυσική
A  3 i  2 .2 j  1 .2 k A  3 . 91
z
A 1
Aˆ   A 
A A A
ˆ
A
3 2 .2 1 .2
y i  j k 
3 . 91 3 . 91 3 . 91
Aˆ  0 . 767 i  0 . 563 j  0 . 307 k

x
Φυσική
Ένας περιστέρι πετάει 53.1ο ΒΑ για 2.5km και μετά πετάει ανατολικά για
2.0km. Σε πόση απόσταση βρίσκεται από το σημείο εκκίνησης και σε ποια
γωνία είναι τώρα σε σχέση με το Βορρά από το σημείο εκκίνησης;
90-29.7=60.3ο
Φυσική

Πολλαπλασιασμός διανυσμάτων;
Υπάρχει!!!
Δύο βασικά γινόμενα
Εσωτερικό (ή βαθμωτό) Γινόμενο A B

Εξωτερικό (ή διανυσματικό) Γινόμενο
AB
Φυσική
Εσωτερικό Γινόμενο
Βαθμωτό μέγεθος  ΌΧΙ διάνυσμα!!!
A  B  A B cos  AB
φAB Β A B  BA
Φυσική
Εσωτερικό Γινόμενο A  B  A B cos  AB
A
A
φAB
φAB Β Β
Β
Φυσική
φAB Β
A’
A  B  A B cos  AB  ( A cos  AB ) B  A ' B
Φυσική
A A
A
φAB<90o φAB=90o
φAB>90o Β
Β Β
A B  0 A B  0 A B  0
Φυσική
z
ii 
k
i i cos  ii  1  1  cos 0 1
o
j y
i
i j ? ik  ?
x i j ik  0
Φυσική
A  B  ( A X i  AY j  A Z k )  ( B X i  B Y j  B Z k )
A  B  A X B X  AY B Y  A Z B Z
ii 1
i j 0
ik  0
Φυσική
A  3 i  2 .2 j  1 .2 k B   2 i  2 j  1k
(3, 2 .2 ,  1 .2 ) (  2 ,  2 ,  1)
 3  (  2 )  2 . 2  (  2 )  (  1 . 2 )  (  1)   9 . 2
A  3 . 91 B  3
A B  9 .2
cos       142
o
AB AB
A B 3  3 . 91
Φυσική
A  3 i  2 j  1k B  2i  2 j  2k
( 3 , 2 ,  1) (2, 2,  2)
 3  (2)  2  2  1  (2)  0
A B
cos    0    90  A  B
o
AB AB
A B
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ 1ου Μαθήματος-1
1m, 1sec, 1kg (S.I. - 1960)
Ακρίβεια & σημαντικά ψηφία

8.1 + 0.1
8.1 + 10%  8.1 + 0.81
8.12432 + 0.1  8. 02432 – 8. 2243
ΒΑΘΜΩΤΑ ΜΕΓΕΘΗ:
Αριθμητικές πράξεις
ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ:
Γεωμετρικές πράξεις
Φυσική
Απλοποίηση πράξεων με τις συνιστώσες!
AZ
A C
φZ
AY y
Ax
Cx = Ax + Bx Cy = Ay + By
x
50
Φυσική
Τα μοναδιαία διανύσματα ι, j, k, περιγράφουν το χώρο

z

k A  A X i  AY j  A Z k
j y
i
x
Φυσική
Εσωτερικό γινόμενο
A Β A
φAB=90o
φAB
Β
A  B  A B cos  AB A B  0
Φυσική

Εξωτερικό γινόμενο
A  B  A B sin  AB
AXΒ
φAB Α
BA   AB
Φυσική
Εξωτερικό γινόμενο
AB 
[ ( A Y B Z  A Z B Y ), ( A Z B X  A X B Z ), ( A X B Y  A Y B X )]
A B 
AXΒ
Β
i j k
AX AY AZ
φAB Α
BX BY BZ
Φυσική
Ενότητα 2: Ταχύτητα - Επιτάχυνση

1m, 1sec, 1kg (S.I. - 1960)
Ακρίβεια & σημαντικά ψηφεία

8.1 + 0.1
8.1 + 10%  8.1 + 0.81
8.12432 + 0.1  8. 02432 – 8. 2243
ΒΑΘΜΩΤΑ ΜΕΓΕΘΗ:
Αριθμητικές πράξεις
ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ:
Γεωμετρικές πράξεις
Φυσική

Απλοποίηση πράξεων με τις συνιστώσες!
AZ
A C
φZ
AY y
Ax
x Cx = Ax + Bx Cy = Ay + By
Φυσική
Τα μοναδιαία διανύσματα ι, j, k, περιγράφουν το χώρο

z

k A  A X i  AY j  A Z k
j y
i
Φυσική Φυσική

Εσωτερικό γινόμενο
A Β A
φAB=90o
φAB
Β
A  B  A B cos  AB A B  0
Φυσική
Εξωτερικό Γινόμενο
Διανυσματικό μέγεθος  Είναι διάνυσμα!!!

AXΒ
Β
φAB Α
Φυσική
Εξωτερικό Γινόμενο Κανόνας δεξιού χεριού
AB  BA
Φυσική
Εξωτερικό Γινόμενο A  B  A B sin  AB
Β’
φAB Α
A  B  A B sin  A B  A ( B sin  A B )  A B '
Φυσική
A φAB=180o φAB=0o
A Β
Β
AB  0
Φυσική
A  B  A B sin 
z
AB
ii 
i i sin  ii  1  1  sin 0  0
k o
j y
i
ii  0
x j j  0 kk  0
Φυσική
z A  B  A B sin  AB
i j 
i j sin  ij  1  1  sin 90 1
o
k
j y
i
i j  k j i  k
j k  i ki  j
x
Δεξιόστροφο σύστημα συντεταγμένων i  j k
Φυσική
A  B  ( A X i  AY j  A Z k )  ( B X i  B Y j  B Z k )
i  i  j j  k  k  0 i j  k j k  i ki  j
AB 
( AY B Z  A Z B Y ) i  ( A Z B X  A X B Z ) j  ( A X B Y  AY B X ) k
Φυσική
A B 
[ ( A Y B Z  A Z B Y ), ( A Z B X  A X B Z ), ( A X B Y  A Y B X )]
Φυσική
A B 
i j k
AX AY AZ
BX BY BZ
Φυσική
i j k
A  B  AX AY AZ
BX BY BZ
AY AZ AX AZ AX AY
i  j k
BY BZ BX BZ BX BY
Φυσική
A  3 i  2 j  1k B  2i  2 j  2k
( 3 , 2 ,  1) (2, 2,  2)
A B  0 A  B
AB 
[( A Y B Z  A Z B Y ), ( A Z B X  A X B Z ), ( A X B Y  A Y B X )]
[( 2 (  2 )  (  1 ) 2 ), ((  1 )(  2 )  3 (  2 )), ( 3  2  2 (  2 ))]
[  2 , 8 , 10 ] AB  A AB  B
Φυσική
A  3 i  2 j  1k B  2i  2 j  2k
( 3 , 2 ,  1) (2, 2,  2)
A  B  [  2 , 8 , 10 ]
AXΒ
Β
Φυσική
ΤΑΧΥΤΗΤΑ – ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ-1
Ευθύγραμμη κίνηση – Μέση Ταχύτητα
0sec 1sec 2sec 3sec
2m 4m 3m
Μέση Ταχύτητα
Φυσική
ΤΑΧΥΤΗΤΑ-ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ-2
x
x(t)
x2
x1
t
t1 t2
Φυσική
ΤΑΧΥΤΗΤΑ – ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ-3
0sec 1sec 2sec 3sec
2m 4m 3m
0sec 1sec 2sec 3sec
5m 2m 2m
Η Μέση Ταχύτητα εξαρτάται μόνο από το αρχικό & τελικό σημείο και το
χρόνο διαδρομής!
Φυσική
x
xA(t)
xB(t)
x2
Ίδια Μέση Ταχύτητα για τις
δύο καμπύλες για τα σημεία
(t1 , x1) και (t2 , x2)
x1
t
t1 t2
Φυσική
Μέση Ταχύτητα – Στιγμιαία Ταχύτητα
x xA(t)
Δx
Δx
Δx
dx
dt Δt
t
Φυσική
Ευθύγραμμη κίνηση – Στιγμιαία Ταχύτητα
x
x(t)
Φυσική
Στιγμιαία Ταχύτητα - Παράδειγμα
Φυσική
Στιγμιαία Ταχύτητα – Παράδειγμα 2-1
Εξίσωση κίνησης
λεοπάρδαλης
x(t)=20m+(5m/s2)*t2
Μέση ταχύτητα λεοπάρδαλης μεταξύ 1 και 2 sec;

x2=20m+(5m/s2)*(2s)2=40m x1=20m+(5m/s2)*(1s)2=25m
V1-2sec=(40m-25m)/(2s-1s)=15m/s
Στιγμιαία ταχύτητα λεοπάρδαλης στα 1 και 2 sec;
V1s=10 m/s V2s=20 m/s
Φυσική
Ευθύγραμμη κίνηση – Μέση Επιτάχυνση
t1 t2
t1 t2
v
v(t)
v2
v1
t
t1 t2
Φυσική
Επιτάχυνση
Λειτουργώντας ένα προωθητικό πύραυλο

για διάστημα Δt, ο αστροναύτης προκαλεί
μεταβολή στην ταχύτητα ίση με Δv=a*Δt,
όπου a η σταθερή επιτάχυνση του πυραύλου.
Πατώντας σταθερά το γκάζι για διάστημα

Δt, ο πιλότος της F1 προκαλεί μεταβολή
στην ταχύτητα ίση με Δv=a*Δt, όπου a η
σταθερή επιτάχυνση του αυτοκινήτου.
Φυσική
Ευθύγραμμη κίνηση – Στιγμιαία Επιτάχυνση
v
v(t)
Φυσική
Στιγμιαία Επιτάχυνση - Παράδειγμα
Φυσική
Στιγμιαία Ταχύτητα και Επιτάχυνση - Παράδειγμα
x = 50m + (10m/s)t + (1m/s2)t2 - (1/60 m/s3)t3

v = dx/dt =10m/s + (2m/s2)t - (1/20 m/s3)t2
a = d2x/dt2 = 2m/s2 - (1/10 m/s3)t
Φυσική
Κίνηση με σταθερή Επιτάχυνση – Τι μορφή έχει;
Πατώντας σταθερά το γκάζι για
διάστημα Δt, ο πιλότος της F1 προκαλεί
μεταβολή στην ταχύτητα ίση με
Δv=a*Δt, όπου a η σταθερή επιτάχυνση
του αυτοκινήτου.
Φυσική
v(t)
at
v
v0
v0
t
Φυσική
1 2
x (t )  x0  v0t  at
2
Φυσική
Απαλείφοντας το t:
Εξίσωση παραβολής
Απαλείφοντας το a:
t
Φυσική
Κίνηση με σταθερή Επιτάχυνση – Παράδειγμα: Ελεύθερη πτώση
Όλα τα σώματα έχουν την ίδια επιτάχυνση κατά την

ελεύθερή τους πτώση (Γαλιλαίος)
… για πτώση μικρή σε σχέση με την ακτίνα της Γης
… θεωρώντας μηδενική αντίσταση του αέρα
Φυσική
Κίνηση με σταθερή Επιτάχυνση –
Παράδειγμα: Κίνηση μέσα στο βαρυτικό πεδίο
Φυσική
Κίνηση μέσα στο βαρυτικό πεδίο
+
Παράδειγμα 2-7
Πετάμε μία μπάλα προς τα πάνω με

v0=15m/s. H μπάλα ξαναπέφτει
παράλληλα με το κτίριο. Α) Πού είναι η
μπάλα 1s και 4s μετά τη ρίψη; Β) Τι
ταχύτητα έχει η μπάλα 5m πάνω από το
κτίριο; Γ) Πόσο ψηλά έφτασε η μπάλα;
- Προσοχή στον καθορισμό της + και

– διεύθυνσης του άξονα
(αυθαίρετη επιλογή)
Φυσική
Ο καθορισμός της + και – διεύθυνσης του

άξονα επηρεάζει το πρόσημο όλων των
- ποσοτήτων (x, v, a) σε όλες τις σχέσεις.
Φυσική
=0m
y0=? =15m/s
V0=? a=g=-9.8m/s2
a=?
Φυσική
Πού είναι η μπάλα 1s και 4s μετά τη ρίψη;

+
Φυσική
Τι ταχύτητα έχει η μπάλα 5m πάνω από το κτίριο;

+
Φυσική
Πόσο ψηλά έφτασε η μπάλα;

+
Στο ψηλότερο σημείο v=0m/s !
Φυσική
Φυσική
Μετάθεση και ταχύτητα από ολοκλήρωση
Δx
Φυσική
a = d2x/dt2 = 2m/s2 - (1/10 m/s3)t

v0=10m/sec x0=50m (t=0s)
Φυσική
v = dx/dt = (2m/s2)t - (1/20 m/s3)t2

x0=50m
Φυσική
Σχετική Ταχύτητα
xP/A = xP/B + xB/A
Τα διαφορικά δίνουν:
dxP/A = dxP/B + dxB/A
Η διαίρεση με Δt δίνει:
Ανάγκη εισαγωγής του
συστήματος αναφοράς! vP/A = vP/B + vB/A
Φυσική
Άσκηση 2-22
Σεληνάκατος κατεβαίνει ελεγχόμενα λόγω της
προωθητικής μηχανής. Σε ύψος 5m έχει ταχύτητα 2m/s
προς τα κάτω και ο πιλότος σβήνει τη μηχανή. Με τι
ταχύτητα ακουμπάει στο έδαφος; (gΣΕΛΗΝΗΣ=1.6m/s2)
Η πιο εύκολη λύση είναι με τη σχέση:
Φυσική
Άσκηση 2-28
Αερόστατο θερμού αέρα ανεβαίνει με σταθερή
ταχύτητα 5m/s. Στα 40m ο χειριστής πετάει ένα σακί
άμμο. Α) Τι θέση και ταχύτητα θα έχει το σακί 0.5 και 2s +
μετά; Β) Πότε θα χτυπήσει το σακί το έδαφος και με
ποια ταχύτητα;
Πρώτο βήμα ο καθορισμός (αυθαίρετα) της

θετικής διεύθυνσης π.χ.
Απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε από πού μετράμε

αποστάσεις, π.χ. από το έδαφος
Με βάση τα παραπάνω, το σακί έχει αρχική ταχύτητα και -

θέση:
v0 = 5m/s x0 =40m
Φυσική
v0 = 5m/s x0 =40m
+
Το –g επιβάλλεται γιατί η βαρύτητα είναι αντίθετη με
τη θετική διεύθυνση που επιλέξαμε
- g
Φυσική
v0 = 5m/s x0 =40m
+
Στο έδαφος x=0m, οπότε:
- g
Φυσική
Μετάθεση-Ταχύτητα στις 3 διαστάσεις
Που είμαστε στο χώρο;
Στο σημείο (x, y, z) !!!
Διάνυσμα θέσης
Φυσική
Μέση Ταχύτητα
Φυσική
Δr
Δr
Δr v
Δr
dr
x
Φυσική
Φυσική
π.χ. σε 2 διαστάσεις
Φυσική
x=x(t)=3+2t2 y=y(t)=10t+0.25t3
x
Που είναι το αυτοκίνητο για t=2s;
x=3+2*22=11m
r y=10*2+0.25*23=22m
y
Ποια η μετατόπιση του αυτοκίνητου και η μέση ταχύτητα από t=0s ως t=2s;
Φυσική
v
x
r Ποια η στιγμιαία ταχύτητα του

y αυτοκίνητου και πόση είναι στα t=2s;
Φυσική
v
x
r
v
y r
v
r
v
r
Φυσική
Επιτάχυνση στις 3 διαστάσεις
Φυσική
a
y
a v2
v2
v2
Δv dv
v1
v1
x
Φυσική
Φυσική
x=3+2t2 y=10t+0.25t3
x
r
y
Ποια η στιγμιαία επιτάχυνση για

t=2s;
Φυσική
v
x v a
r
y v
a
v
a
Φυσική
Φυσική
Σχέση Ταχύτητας-Επιτάχυνσης
a ||
a
Η παράλληλη επιτάχυνση αλλάζει ΜΟΝΟ
Η επιτάχυνση (κάθε χρονική το μέτρο της ταχύτητας
στιγμή) αναλύεται σε δύο Η κάθετη επιτάχυνση αλλάζει ΜΟΝΟ τη
συνιστώσες, μία παράλληλη και διεύθυνση της ταχύτητας, δηλαδή:
μία κάθετη.
ενώ
Φυσική
Ομαλή κυκλική κίνηση
Ομαλή Κυκλική κίνηση
Η κίνηση γίνεται πάνω σε ένα κύκλο…

Η ταχύτητα έχει σταθερό μέτρο…
Τρίγωνα Op1p2 και OP1P2 όμοια, άρα:
Φυσική
a
Δ rva d
Κεντρομόλος Δv
Επιτάχυνση
Φυσική
2
v
a rad 
R
Φυσική
Σε ένα λούνα-παρκ, οι αναβάτες σε
οριζόντιο τροχό ακτίνας 5m, κάνουν
ένα γύρο σε 4s. Τι ταχύτητα και
επιτάχυνση έχουν;
Φυσική
Σχέση Ταχύτητας-Επιτάχυνσης
a ||
a
Η παράλληλη (εφαπτομενική) επιτάχυνση

Η κάθετη (ακτινική) επιτάχυνση αλλάζει
αλλάζει ΜΟΝΟ το μέτρο της ταχύτητας
ΜΟΝΟ τη διεύθυνση της ταχύτητας
Φυσική
Μέση – Στιγμιαία Ταχύτητα-Επιτάχυνση σε 1 διάσταση
Κίνηση σε 1 διάσταση με σταθερή Επιτάχυνση – Τι μορφή έχει;
Φυσική

Δx = vavΔt
Μετάθεση και Ταχύτητα από ολοκλήρωση
Φυσική
Σχετική Ταχύτητα – Σύστημα αναφοράς

xP/A = xP/B + xB/A
vP/A = vP/B + vB/A
Φυσική

Μετάθεση – Ταχύτητα - Επιτάχυνση στις 3 διαστάσεις
y
Δr
Δr
Δr v
Δr
dr
x
Φυσική

a
y
a
v2
v2
v2
Δv dv
v1
v1
x
Φυσική
v v
a
r
v v
a
r
v v
r a
Φυσική
Φυσική

Οι δύο συνιστώσες της επιτάχυνσης – Ακτινική & Εφαπτομενική
Η παράλληλη (εφαπτομενική)
Η κάθετη (ακτινική) επιτάχυνση
επιτάχυνση αλλάζει ΜΟΝΟ το μέτρο
αλλάζει ΜΟΝΟ τη διεύθυνση της
της ταχύτητας
ταχύτητας
Φυσική
Προτεινόμενες Ασκήσεις 2ου
Μαθήματος-1
Η Γή έχει μέση ακτίνα περιστροφής 1.49*1011m. Αν θεωρήσουμε
ότι η τροχιά είναι κυκλική, πόση είναι η ταχύτητα περιστροφής και
πόση είναι η ακτινική επιτάχυνση σε σχέση με τον Ήλιο.
Φυσική
Προτεινόμενες Ασκήσεις 2ου

Μαθήματος-2
Ένα πουλί πετάει στο επίπεδο xy με διάνυσμα ταχύτητας:
v = (a-bt2) i + ct j
όπου a=2.1m/s, b=3.6m/s3 και c=5m/s2 και η θετική

κατεύθυνση του άξονα y είναι κατακόρυφα προς τα πάνω.
Αν το πουλί είναι στην αρχή των αξόνων για t=0 να βρεθούν
τα διανύσματα θέσης και επιτάχυνσης σαν συνάρτηση του
χρόνου.
Φυσική
Ενότητα 3: Οι νόμοι του Νεύτωνα
Μέση – Στιγμιαία Ταχύτητα-Επιτάχυνση σε 1 διάσταση
Κίνηση σε 1 διάσταση με σταθερή Επιτάχυνση – Τι μορφή έχει;
Φυσική

Δx = vavΔt
Μετάθεση και Ταχύτητα από ολοκλήρωση
Φυσική
Σχετική Ταχύτητα – Σύστημα αναφοράς

xP/A = xP/B + xB/A
vP/A = vP/B + vB/A
Φυσική
y
Δr
Δr
Δr v
Δr
dr
x
Φυσική
y
a
v2
dv
v1
x
Φυσική
v v
a
r
v v
a
r
v v
r a
Φυσική
Φυσική
Οι δύο συνιστώσες της επιτάχυνσης – Ακτινική & Εφαπτομενική
a ||
a
Η παράλληλη (εφαπτομενική)
επιτάχυνση αλλάζει ΜΟΝΟ το μέτρο
Η κάθετη (ακτινική) επιτάχυνση αλλάζει
της ταχύτητας
ΜΟΝΟ τη διεύθυνση της ταχύτητας
Φυσική
ΝΟΜΟΙ ΝΕΥΤΩΝΑ-1
Από την ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ στη ΔΥΝΑΜΙΚΗ.
Τι είναι δύναμη;
Ποσοτική αλληλεπίδραση δύο σωμάτων ή μεταξύ ενός
σώματος και του περιβάλλοντος του.
Διανυσματική ποσότητα!
F
Κατεύθυνση & μέτρο
Σημείο εφαρμογής
Μονάδα: 1Ν
Φυσική
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
Επαλληλία δυνάμεων;
Όπως όλα τα διανύσματα!
Το άθροισμα δυνάμεων ονομάζεται
συνισταμένη δύναμη
Προσοχή!!! Δυνάμεις αθροίζονται όταν ασκούνται στο ίδιο
σημείο.
Φυσική
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
Ανάλυση δυνάμεων;
Προσοχή!!! Δυνάμεις αναλύονται στο ίδιο σημείο
Οι δυνάμεις μπορούν να αντικατασταθούν από τις

συνιστώσες τους.
Φυσική
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
συνιστώσες τους.
Φυσική
1ος Νόμος του Νεύτωνα
Κάθε σώμα πάνω στο οποίο η συνολική δύναμη είναι μηδενική κινείται με
σταθερή διανυσματική ταχύτητα (η οποία μπορεί να είναι και μηδενική)
και με μηδενική επιτάχυνση.
επιτάχυνση
y
v2
v2
dv
v
v1
x
Φυσική
Κάθε σώμα πάνω στο οποίο η συνολική δύναμη είναι μηδενική
κινείται με σταθερή διανυσματική ταχύτητα (η οποία μπορεί να
είναι και μηδενική) και με μηδενική επιτάχυνση.
Σώμα σε ισορροπία!!!
Αντίθετος με τη «συνηθισμένη» εμπειρία.
Αδράνεια
Τάση των σωμάτων να
διατηρήσουν την υφιστάμενη
Τ κινητική τους κατάσταση!
Φυσική
Αν η συνολική δύναμη δεν είναι μηδενική, το σώμα επιταγχύνεται
με επιτάχυνση ανάλογη με τη δύναμη και η αναλογία αυτή είναι
σταθερή για κάθε σώμα.
Η σταθερή αναλογία ονομάζεται μάζα αδράνειας, m
Φυσική
Σχέση 1ου & 2ου Νόμου του Νεύτωνα
Η παραπάνω σχέση σημαίνει ότι ο 1ος Νόμος του Νεύτωνα

είναι υποπερίπτωση του 2ου;
ΟΧΙ !!!
Φυσική
Σχέση 1ου & 2ου Νόμου του Νεύτωνα
Στα συστήματα αναφοράς που ισχύει η σχέση…

…ισχύει και η σχέση:
Τα συστήματα που ισχύει ο 1ος Νόμος του Νεύτωνα λέγονται

αδρανειακά συστήματα αναφοράς.
Φυσική
Αδρανειακά συστήματα αναφοράς
v B/A=σταθ.
A B
Υποθετικές δυνάμεις
Φυσική
Παράδειγμα μη αδρανειακού συστήματος αναφοράς
Για τον άνθρωπο Α (που δεν περιστρέφεται -
αδρανειακό σύστημα), η σφαίρα δέχεται κεντρομόλο
δύναμη και έχει ακτινική επιτάχυνση
ω
Α Για τον άνθρωπο Β (που περιστρέφεται - μη

F αδρανειακό σύστημα), η σφαίρα δεν θα έπρεπε να
Β R k
δέχεται δύναμη (ακίνητη σφαίρα-σταθερή
ταχύτητα ίση με μηδέν). Όμως βλέπει το σχοινί να
δέχεται τάση και «εισάγει» μία υποθετική δύναμη
που τη λέει φυγόκεντρο!!!
Φυσική
Φυσική
Ένα μπουκάλι ketchup μάζας 0.2kg
φεύγει από το χέρι μίας
σερβιτόρας με ταχύτητα 2.8m/s.
Σταματάει μετά από 1m. Ποιο το
μέτρο και η διεύθυνση της τριβής;
Σταθερή επιτάχυνση (γιατί;)
Φυσική
2ος Νόμος του Νεύτωνα – Μάζα αδράνειας
Ο προσδιορισμός της μάζας γίνεται έμμεσα με τη χρήση του 2ου
νόμου του Νεύτωνα! (και μάλιστα συνήθως μέσω της δύναμης του
βάρους)
Είναι ΛΑΘΟΣ να λέμε ότι το βάρος

ενός σώματος είναι 3Kgr, αφού
εννοούμε ότι η μάζα είναι 3Kgr. Το
βάρος είναι ~30Ν.
Φυσική
Αν ένα σώμα Α ασκεί σε ένα σώμα B μία δύναμη, τότε το σώμα Β
ασκεί στο σώμα Α δύναμη (ίδιου τύπου) ίση σε μέτρο και με αντίθετη
κατεύθυνση.
Ζεύγος δράσης-αντίδρασης
Αρχή διατήρησης δυνάμεων
Φυσική
Το βάρος του βιβλίου, W, και η
T δύναμη του τραπεζιού πάνω στο
βιβλίο, Τ, είναι ζευγάρι δυνάμεων
συμβατό με τον 3ο Νόμο του
Νεύτωνα;
ΟΧΙ !!!
Το «ζευγάρι» του βάρους του βιβλίου, W, είναι μία δύναμη (βαρυτική!) ίση σε
μέτρο και αντίθετης φοράς που ασκεί το βιβλίο στη Γη! Το «ζευγάρι» της
αντίδρασης του τραπεζιού πάνω στο βιβλίο, Τ, είναι η πίεση που ασκεί το
βιβλίο πάνω στο τραπέζι λόγω του βάρους του!
Φυσική
Ο μαγνήτης A είναι ισχυρότερος από τον Β (βλέπε σχήμα 1). Ποια η σχέση
των δυνάμεων που ασκούν στο σχήμα 2 ο Α στο Β και ο Β στον Α;
Είναι ίσες!!!
Αν δεν ήταν, θα μπορούσαμε να βάζαμε
το μεγαλύτερο μαγνήτη μπροστά από
το αυτοκίνητό μας και να κινούμαστε
συνέχεια!!! 1
Σχ.1
N S N
Σχ.2
Φυσική
Λιθοξόος μετακινεί μαρμάρινο κυβόλιθο
(μπλοκ) πάνω στο έδαφος τραβώντας το
με ένα σκοινί. Ο κυβόλιθος μπορεί να
είναι ή να μην είναι σε ισορροπία. Ποια
τα ζεύγη δράσης-αντίδρασης;
Σχοινί υπό Τάση!!!

Φυσική
Ασκήσεις
1. (Από το βιβλίο «Thinking Physics is Gedanken Physics»). Αν η δύναμη που
ασκεί η άμαξα πάνω στο άλογο είναι ίση με τη δύναμη που ασκεί το άλογο
στην άμαξα, τότε πώς το άλογο μπορεί και τραβά την άμαξα; Η απάντηση
είναι ότι:
Α. Το άλογο δεν μπορεί να τραβήξει την
άμαξα, αφού αυτή το τραβά με ίση
Δύναμη.
Β. Η άμαξα κινείται γιατί το άλογο την
τραβά λίγο πιο δυνατά.
Γ. Το άλογο τραβά την άμαξα πριν αυτή
προλάβει να αντιδράσει.
Δ. Το άλογο τραβά την άμαξα μόνο αν
έχει μεγαλύτερο βάρος.
Ε. Άλλη απάντηση (ποια;)
Φυσική
Παράδειγμα 4-8 & 4-9
Από ένα ταβάνι κρέμεται ανακλαστήρας ήχου μάζας 200Kgr από αλυσίδα. Ποια η
τάση αν: α) Η αλυσίδα δεν έχει μάζα, β) Η αλυσίδα έχει μάζα 10Kgr
Δυνάμεις στον ανακλαστήρα
Δυνάμεις στην αλυσίδα
Φυσική
Ένα ηλεκτρικό πριόνι με ακτινικό βραχίονα και μάζα 5Kgr σύρεται από μία δύναμη Fx
σέρνεται κατά μήκος ράβδων (χωρίς τριβή) κατά τον άξονα x. Η εξίσωση κίνησης δίνεται από
τη σχέση: x=(0.18m/s2)t2-(0.03m/s3)t3. Ποια δύναμη ασκείται στο πριόνι (ως συνάρτηση του
χρόνου); Πότε η δύναμη είναι θετική, αρνητική και μηδέν;
Φυσική
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΝΟΜΩΝ ΝΕΥΤΩΝΑ-1
Άσκηση 4-41 200Ν
Δύο σώματα είναι δεμένα μεταξύ τους με βαρύ
ομοιόμορφο σχοινί μάζας 4Kgr. Στο πάνω σώμα
ασκείται τάση 200Ν. Να βρεθούν: α) Η επιτάχυνση 6Kgr Τ=?Ν
του συστήματος, β) Η τάση στο πάνω μέρος του Τ’=?Ν
σχοινιού και, γ) Η τάση στη μέση του σχοινιού 4Kgr 2Kgr
4Kgr
Συνολική δύναμη & επιτάχυνση
5Kgr 5Kgr
Για το μισό σχοινί και το 2ο σώμα

Για το σχοινί και το 2ο σώμα
Φυσική
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΝΟΜΩΝ ΝΕΥΤΩΝΑ-2

Άσκηση 4-43
Σώμα μάζας m, ακίνητο τη χρονική στιγμή t=0 στο σημείο
(1,1) δέχεται την επίδραση δύναμης F=k1i+k2t2j. Να βρεθεί
το διάνυσμα της ταχύτητας, v(t) και το διάνυσμα θέσης, r(t),
ως συνάρτηση του χρόνου.
Άσκηση 4-31
Σύμφωνα με το βιβλίο Γκίνες, ο μπασκετμπολίστας D.Griffith
έχει το παγκόσμιο ρεκόρ στατικού άλματος (όρθια) με 1.2m.
Αν ο Griffith έχει βάρος 890Ν και ασκεί σταθερή δύναμη στο
έδαφος για 0.4sec, πόση είναι αυτή η μέση σταθερή δύναμη;
Φυσική
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
Ανάλυση και επαλληλία δυνάμεων;

συνιστώσες τους
Φυσική

σταθερή διανυσματική ταχύτητα (η οποία μπορεί να είναι και μηδενική)
και με μηδενική επιτάχυνση
y
r0
x
Φυσική
Αν η συνολική δύναμη δεν είναι μηδενική, το σώμα
επιταχύνεται με επιτάχυνση ανάλογη με τη δύναμη και η
αναλογία αυτή είναι σταθερή για κάθε σώμα
Φυσική

1ος - 2ος Νόμος του Νεύτωνα
Μόνο στα συστήματα αναφοράς που ισχύει η σχέση…


αδρανειακά συστήματα αναφοράς
Φυσική
ασκεί στο σώμα Α δύναμη (ίδιου τύπου) ίση σε μέτρο και με
αντίθετη κατεύθυνση.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!
Οι δυνάμεις ασκούνται σε
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ
Φυσική
Ενότητα 4: Κινητική ενέργεια-Έργο-Ισχύς-

Δυναμική ενέργεια
ΔΥΝΑΜΙΚΗ
Ανάλυση και επαλληλία δυνάμεων;

συνιστώσες τους
Φυσική

σταθερή διανυσματική ταχύτητα (η οποία μπορεί να είναι και μηδενική) και
με μηδενική επιτάχυνση
y
r0
x
Φυσική
Αν η συνολική δύναμη δεν είναι μηδενική, το σώμα επιταχύνεται με
επιτάχυνση ανάλογη με τη δύναμη και η αναλογία αυτή είναι
σταθερή για κάθε σώμα.
Φυσική

1ος - 2ος Νόμος του Νεύτωνα
Μόνο στα συστήματα αναφοράς που ισχύει η σχέση…


αδρανειακά συστήματα αναφοράς
Φυσική
ασκεί στο σώμα Α δύναμη (ίδιου τύπου) ίση σε μέτρο και με αντίθετη
κατεύθυνση.
ΠΡΟΣΟΧΗ!!!
Οι δυνάμεις ασκούνται σε
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ
Φυσική
ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΕΡΓΟ
Τι είναι Ενέργεια ;
 Εξαιρετικά δύσκολο να οριστεί!!!
 Βασική έννοια ενός θεμελιώδη νόμου
(Διατήρησης της Ενέργειας), που (όπως
όλοι οι νόμοι διατήρησης) βεβαιώνει
ότι το σύνολό της είναι σταθερό π.χ.
αντίστοιχος με το νόμο διατήρησης της
μάζας
Φυσική
ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Διατήρηση Ενέργειας
 Ελαστική σύγκρουση
 Διατήρηση της ποσότητας ½mu2 (Κινητική

ενέργεια)
Φυσική
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
 Μη ελαστική σύγκρουση
 Μη Διατήρηση της ποσότητας ½mu2 (Κινητική ενέργεια)-Γιατί;

 Ένα άλλο είδος ενέργειας (Εσωτερική ενέργεια!) συμμετέχει,
ώστε να διατηρείται η συνολική ενέργεια.
 Σε κάθε περίπτωση που θεωρήθηκε ότι η αρχή αυτή δεν ισχύει,
οδηγηθήκαμε σε ανακάλυψη μίας νέας μορφής ενέργειας.
Φυσική
ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΕΡΓΟ-1
Έργο
 Συνδεδεμένο με τη δράση δύναμης σε ένα σώμα
 Μεταβάλλει την Κινητική Ενέργεια ½mu2
Έργο στην ευθύγραμμη κίνηση με σταθερή δύναμη με την ίδια

διεύθυνση
Φυσική
ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΕΡΓΟ-2
Έργο
 Μονάδα 1Ν*m=1Joule
Έργο στην ευθύγραμμη κίνηση με σταθερή δύναμη που

σχηματίζει γωνία φ με τη μετατόπιση
Φυσική
ΕΡΓΟ-1
Ευθύγραμμη κίνηση
W  F  s  0
W  F  s  0
W  F  s  0
Όταν υπάρχουν πολλές δυνάμεις:

 Υπολογίζουμε τη συνολική δύναμη και μετά βρίσκουμε το έργο
της ή
 Υπολογίζουμε το έργο κάθε δύναμης και αθροίζουμε τα έργα.
Φυσική
ΕΡΓΟ-2
Ένα τρακτέρ σέρνει καυσόξυλα σε απόσταση 20m. Το
συνολικό βάρος του τρακτέρ και των ξύλων είναι
14700Ν και το τρακτέρ ασκεί δύναμη 5000Ν υπό γωνία
φ=36.9οστα ξύλα, στα οποία ασκείται και τριβή 3500Ν.
Τι έργο παράγει η κάθε δύναμη;
Φυσική
ΕΡΓΟ-3
Ηλεκτρόνιο κινείται με σταθερή ταχύτητα 8*107m/sec. Πάνω του
ασκούνται ηλεκτρικές, μαγνητικές και βαρυτικές δυνάμεις. Ποιο το
έργο που παράγεται όταν μετακινηθεί κατά 1m;
Φυσική
ΕΡΓΟ-4
Μεταβαλλόμενη δύναμη στην ευθύγραμμη
κίνηση
y
FF1
s
ds
x
Φυσική
ΕΡΓΟ-5
Μεταβαλλόμενη δύναμη στην ευθύγραμμη κίνηση
Αν θεωρήσουμε ότι η κίνηση γίνεται (για λόγους απλότητας) στον

άξονα x και ότι η δύναμη είναι παράλληλη με τον x τότε:
Fa F b Fc
Δ x aΔ x bΔ x c
Φυσική
ΕΡΓΟ-6
Μεταβαλλόμενη δύναμη στην ευθύγραμμη κίνηση
Δx
Φυσική
ΕΡΓΟ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ
ΣΤΗΝ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΚΙΝΗΣΗ-1
Παράδειγμα: Ελατήριο
Νόμος Hooke
Φυσική
ΕΡΓΟ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ

ΣΤΗΝ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΚΙΝΗΣΗ-2

Παράδειγμα: Ελατήριο
Φυσική
ΕΡΓΟ & ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ-1
Παράδειγμα: Κίνηση με σταθερή Επιτάχυνση
Απαλείφοντας το t:
Φυσική

Παράδειγμα: Κίνηση με σταθερή Επιτάχυνση
Κινητική Ενέργεια!!!
Το έργο που παράγεται από τη

συνισταμένη εξωτερική δύναμη επί
ενός σωματίου είναι ίσο με τη
μεταβολή της κινητικής ενέργειάς
του
Φυσική
1Ν*m = 1 Joule =
1Kgr*m2/sec2
Γενική μορφή κίνησης
Φυσική
ΕΡΓΟ-1
Σε ένα σύστημα πάκτωσης δοκών μία σφύρα 200kg
πέφτει με τη βοήθεια μεταλλικών οδηγών από ύψος
3m σε δοκό διατομής Ι, βυθίζοντάς την σε βάθος
7.4cm. Οι κατακόρυφοι οδηγοί ασκούν δύναμη
τριβής 60Ν στην σφύρα. Βρείτε: α) την ταχύτητα της
σφύρας πριν την πρόσκρουση στη δοκό και, β) τη
μέση δύναμη που ασκεί η σφύρα στη δοκό διατομής Ι
Φυσική
ΕΡΓΟ-2
Μετά την πρόσκρουση
Φυσική
ΕΡΓΟ και ΙΣΧΥΣ-1
Μέση Ισχύς
Μέση ενέργεια
ανά μονάδα χρόνου
Στιγμιαία Ισχύς
Μονάδα 1Joule/sec = 1Watt

Λάμπα 100W
Κατανάλωση 1KWh =1000W*3600s=3.6*106J=3.6MJ
Φυσική
Ενέργεια - Ισχύς
Η ενέργεια ενώ δεν μπορεί να οριστεί (όπως π.χ έστω και
προσεγγιστικά η δύναμη) είναι το βασικό εμπορεύσιμο προϊόν
Φυσική

Μία μαραθωνοδρόμος με μάζα 50Kg ανεβαίνει (με τις
σκάλες) ουρανοξύστη ύψους 443m σε 15 λεπτά. Ποια η
μέση ισχύς της αθλήτριας σε Watt
A’ Τρόπος
Β’ Τρόπος
w
Φυσική
ΕΡΓΟ-3
Άσκηση 6-10
Σε ένα μηχάνημα εκγύμνασης (ποδοπρέσα)
ένας άνθρωπος παράγει έργο 40J όταν
μετακινεί τα ελατήρια 0.2m. Πόσο
πρόσθετο έργο πρέπει να παράγει για να
πάει τα ελατήρια ακόμα 0.2m μακρύτερα;
Φυσική
ΕΡΓΟ-4
Άσκηση 6-11
Μία δύναμη παράλληλη με τον x άξονα
ασκείται σε ένα σώμα. Η δύναμη
μεταβάλλεται με το χρόνο όπως δείχνει το
διάγραμμα. Υπολογίστε το έργο που
παράγεται από τη δύναμη F όταν το σώμα
μετακινείται: α) από τη θέση x=0 στη θέση
x=12m, β) από τη θέση x=12m στη θέση
x=8m
Φυσική
ΕΡΓΟ-5
Άσκηση 6-50
Κύβος μάζας 5Kg κινείται με ταχύτητα 6m/s
κατά μήκος μίας οριζοντίου επιφάνειας χωρίς F
τριβή και προσκρούει σε ελατήριο σταθεράς
k=500N/m που είναι στερεωμένο σε τοίχο.
Ποιο το μέγιστο μήκος που θα συμπιεστεί το
ελατήριο;
Φυσική
ΕΡΓΟ-6
Άσκηση 6-52
Στο σύστημα του σχήματος ο συντ. τριβής του Τ
σώματος 8Kg με το τραπέζι είναι μκ=0.3.
Θεωρείστε ότι το σχοινί και η τροχαλία δεν έχουν
μάζα. Με ενεργειακή μέθοδο υπολογίστε την
ταχύτητα του σώματος 6Kg μετά από 1.5m, αν w
ξεκινάει από ηρεμία
Φυσική
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ-1
Φυσική
Τι είναι Δυναμική ενέργεια ;
 Ενέργεια που συνδέεται με τη θέση
και όχι με την κίνηση.
 Οι σχετικές δυνάμεις λέγονται
διατηρητικές δυνάμεις.
 Η ολική μηχανική ενέργεια είναι η
κινητική και η δυναμική.
 Όταν η ολική ενέργεια είναι
σταθερή, το σύστημα λέγεται
διατηρητικό.
Φυσική
Παράδειγμα
Βαρυτική Δυναμική ενέργεια
Άμεσα συνδεδεμένη με τη θέση ενός
σώματος σε σχέση με τη Γη
Η ποσότητα U=mgy (w * y)
ονομάζεται βαρυτική ενέργεια
Φυσική
Ολική μηχανική ενέργεια

Φυσική
Μία μπάλα μπέϊζμπολ μάζας 0.15Kg
ρίχνεται προς τα πάνω, δίνοντας μία
αρχική ταχύτητα 20m/s. Με ενεργειακά
κριτήρια βρείτε σε τι ύψος θα φτάσει η
μπάλα (θεωρείστε μηδενική αντίσταση
αέρα).
Φυσική
Το έργο που παράγεται από όλες τις

δυνάμεις (εκτός από τη βαρυτική) ισούται
με τη μεταβολή της ολικής μηχανική
ενέργειας.
Φυσική
Στρατηγική επίλυσης προβλημάτων

 Καθορισμός αρχικής (1 ) και τελικής (2 ) κατάστασης
 Καθορισμός του συστήματος συντεταγμένων (το y προς
τα πάνω για τη σχέση U=mgy )
 Καταγραφή τιμών ενέργειας (Κ1, Κ2, U1, U2)
 Υπολογισμός έργου άλλων δυνάμεων Wother
 Χρήση σχέσης:
 Προσοχή: Η βαρύτητα στο ΔU, άλλες δυνάμεις στο Wother
Φυσική
Μία μπάλα μπέϊζμπολ μάζας 0.15Kg ρίχνεται
προς τα πάνω, δίνοντας μία αρχική ταχύτητα
20m/s. Για να γίνει αυτό, ασκήθηκε στη
μπάλα σταθερή δύναμη για μήκος 0.5m. Με
ενεργειακά κριτήρια βρείτε: α) Τι δύναμη
ασκήθηκε; β) Τι ταχύτητα θα έχει 15m πάνω
από το σημείο που έφυγε από το χέρι;
Όσο ακουμπάει τη μπάλα το χέρι:
Φυσική
Μία μπάλα μπέϊζμπολ μάζας 0.15Kg ρίχνεται
προς τα πάνω, δίνοντας μία αρχική ταχύτητα
20m/s. Για να γίνει αυτό, ασκήθηκε στη
μπάλα σταθερή δύναμη για μήκος 0.5m. Με
ενεργειακά κριτήρια βρείτε: α) Τι δύναμη
ασκήθηκε; β) Τι ταχύτητα θα έχει 15m πάνω
από το σημείο που έφυγε από το χέρι;
Όταν δέν ακουμπάει τη μπάλα το χέρι:
Φυσική
Τι συμβαίνει με τη Δυναμική ενέργεια όταν το σώμα κινείται σε
καμπύλη τροχιά;
Το έργο (και η αντίστοιχη ισχύς) της
μαραθωνοδρόμου ήταν ανεξάρτητο από
το «σχήμα» που είχαν οι σκάλες!!! w
Φυσική
Ένας φίλος σας κάνει πατίνι κατά μήκος μίας
πίστας κυκλικού σχήματος (τεταρτημόριο
ακτίνας R). Αν η συνολική μάζα του φίλου σας
(με το πατίνι) είναι 25Kg και δεν υπάρχει τριβή, n
με τι ταχύτητα «βγαίνει» από την πίστα;
ds
w
Η μη ενεργειακή επίλυση είναι εξαιρετικά δύσκολη!!!
Φυσική
Αν στο παράδειγμα 7-3 υπάρχουν τριβές και
ο φίλος σας «βγαίνει» από την πίστα με
ταχύτητα 7m/s, τι έργο παρήγαγε η τριβή; Τ n
ds
w
Η μη ενεργειακή επίλυση είναι

εξαιρετικά δύσκολη!!!
Φυσική
Κιβώτιο μάζας 80Kg πρέπει να μεταφορτωθεί με
ολίσθηση κατά μήκος μίας ράμπας μήκους 2.5m και
κλίσης 30ο. Ο εργάτης εκτίμησε ότι αν το κινήσει με
ταχύτητα 5m/s από το κατώτατο σημείο θα φορτωθεί
κανονικά. Όμως λόγω τριβής το φορτίο προχώρησε
1.6m και επέστρεψε. Βρείτε: α) Ποια η τριβή; β) Με τι Τ
ταχύτητα επιστρέφει στο κάτω μέρος της ράμπας
Φυσική
Φυσική
Έργο
Μεταβαλλόμενη δύναμη στην

ευθύγραμμη κίνηση
Φυσική
Έργο
Φυσική
Μέση Ισχύς
Φυσική

του
Φυσική
Το έργο που παράγεται από όλες τις δυνάμεις (εκτός από τη

βαρυτική) ισούται με τη μεταβολή της ολικής μηχανική ενέργειας
Φυσική

Φυσική
Ενότητα 5: Ελαστική Δυναμική Ενέργεια-
Ελαστικότητα-Παραμόρφωση-Νόμος του Hooke
Τι είναι Δυναμική ενέργεια ;
 Ενέργεια που συνδέεται με τη θέση
και όχι με την κίνηση.
 Οι σχετικές δυνάμεις λέγονται
διατηρητικές δυνάμεις.
 Η ολική μηχανική ενέργεια είναι η
κινητική και η δυναμική.
 Όταν η ολική ενέργεια είναι
σταθερή, το σύστημα λέγεται
διατηρητικό.
Φυσική
Άμεσα συνδεδεμένη με τη θέση ενός
σώματος σε σχέση με τη Γη
Η ποσότητα U=mgy (w * y)
ονομάζεται βαρυτική ενέργεια
Φυσική

Φυσική
Το έργο που παράγεται από όλες τις

δυνάμεις (εκτός από τη βαρυτική) ισούται
με τη μεταβολή της ολικής μηχανική
ενέργειας.
Φυσική
Κιβώτιο μάζας 80Kg πρέπει να μεταφορτωθεί με
ολίσθηση κατά μήκος μίας ράμπας μήκους 2.5m και
κλίσης 30ο. Ο εργάτης εκτίμησε ότι αν το κινήσει με
ταχύτητα 5m/s από το κατώτατο σημείο θα φορτωθεί
κανονικά. Όμως λόγω τριβής το φορτίο προχώρησε
1.6m και επέστρεψε. Βρείτε: α) Ποια η τριβή; β) Με τι Τ
ταχύτητα επιστρέφει στο κάτω μέρος της ράμπας.
Φυσική
Φυσική
Έργο
Μεταβαλλόμενη δύναμη στην

ευθύγραμμη κίνηση
Φυσική
Έργο
Φυσική
Μέση Ισχύς
Φυσική
του
Φυσική

Το έργο που παράγεται από όλες τις δυνάμεις (εκτός από τη

βαρυτική) ισούται με τη μεταβολή της ολικής μηχανική
ενέργειας
Φυσική

Φυσική
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Δυναμική ενέργεια
Υποκαθιστά την ανάγκη υπολογισμού του έργου κάποιας δύναμης
Παράδειγμα: Βαρυτική Δυναμική ενέργεια

Χωρίς θεώρηση
Δυναμικής Ενέργειας
Με θεώρηση
Δυναμικής Ενέργειας
Έργο όλων των δυνάμεων Έργο όλων των δυνάμεων

εκτός των βαρυτικών
Φυσική
ΕΛΑΣΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ-1
Ελατήρια: Αποθήκες μηχανικής ενέργειας
Αποθήκευση ενέργειας από
το βαρυτικό πεδίο Αποθήκευση ενέργειας στο
ελατήριο
Ελαστική Δυναμική ενέργεια
Φυσική

Έργο που παράγουμε επί του ελατηρίου
x1
x2
Φυσική
Έργο που παράγεται από το ελατήριο
Η ποσότητα
ονομάζεται ελαστική δυναμική
ενέργεια
Φυσική
Διατήρηση ολικής μηχανικής ενέργεια
Φυσική
Το έργο που παράγεται από όλες τις δυνάμεις (εκτός από την
ελαστική) ισούται με τη μεταβολή της ολικής μηχανικής ενέργειας
Φυσική
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΛΑΣΤΙΚΗ & ΒΑΡΥΤΙΚΗ
Φυσική
Σε ένα «καταστροφικό» σενάριο, σε ένα
ανελκυστήρα μάζας 2000Kg κόβεται το
συρματόσχοινο και ο ανελκυστήρας με
ταχύτητα 25m/s πέφτει σε ελατήριο
απορρόφησης και το συμπιέζει 3m.
Παράλληλα, ένας σφιγκτήρας ασφαλείας
ασκεί δύναμη τριβής 17000Ν στο ασανσέρ. α)
Ποια η σταθερά του ελατηρίου; β) Τι θα γίνει
μετά τη συμπίεση του ελατηρίου;
Φυσική
Επίπεδο
Αναφοράς
Φυσική
γ) Αν η τριβή του μηχανισμού ασφαλείας

εφαρμόζεται συνέχεια με τι ταχύτητα θα
φύγει το ασανσέρ από το ελατήριο;
Επίπεδο
Αναφοράς
Φυσική
δ) Με τι ταχύτητα θα επιστρέψει το
ασανσέρ στο ελατήριο μετά την αναπήδησή
του;
ε) Ποια συνολική διαδρομή θα διανύσει το
ασανσέρ προτού σταματήσει και σε ποιο
ύψος θα σταματήσει;
Επίπεδο
Αναφοράς
Φυσική
Άσκηση 7-20
Σώμα μάζας 2Kgr συμπιέζει ελατήριο σταθεράς k=400N/m κατά 0.22m. Όταν το
αφήσουμε ελεύθερο ανέρχεται κατά μήκος επιφάνειας κλίσης 37ο χωρίς τριβή. α)
Ποια ταχύτητα έχει το σώμα μόλις φύγει από το ελατήριο; Β) Πόση διαδρομή θα
διανύσει το σώμα στην επικλινή επιφάνεια πριν σταματήσει;
Φυσική

Άσκηση 7-20 (συνέχεια)
3
s y
1 2
Μόλις φύγει από το ελατήριο
Μόλις σταματήσει πάνω στην επικλινή επιφάνεια
Φυσική
ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΕΣ
ΔΥΝΑΜΕΙΣ-1
Βαρυτικό πεδίο:
Έργο ανεξάρτητο του
δρόμου διαδρομής.
ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΗ
ΔΥΝΑΜΗ
(ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ)
 Έργο αντιστρεπτό.
 Ανεξάρτητο της τροχιάς.
 Αν το αρχικό και το τελικό σημείο συμπίπτουν, το συνολικό έργο
είναι μηδέν.
 Μπορεί να εκφραστεί ως διαφορά αρχικής-τελικής δυναμικής
ενέργειας.
Φυσική
ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΜΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΕΣ

ΔΥΝΑΜΕΙΣ-2
Τριβή
ΜΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΗ
ΔΥΝΑΜΗ
(ΜΗ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ)
 Έργο μη αντιστρεπτό.
δέν είναι μηδέν.
 Δεν μπορεί να εκφραστεί μέσω δυναμικής ενέργειας.
Φυσική
ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΗ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ-1
Σε όλες τις περιπτώσεις διατηρητικών δυνάμεων το έργο της

δύναμης συνδέεται με δυναμική ενέργεια.
Γενικά
Φυσική

ΕΝΕΡΓΕΙΑ-2
Ένα ηλεκτρικά φορτισμένο σωμάτιο κρατείται σε ηρεμία στο x=0 και ένα
δεύτερο κινείται ελεύθερα στον άξονα x. Η δυναμική ενέργεια του
συστήματος είναι U=k/x. Ποια ηλεκτρική δύναμη ασκείται στο κινούμενο
φορτίο, ως συνάρτηση της θέσης x.
Φυσική
ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ-1
Θεώρηση του στερεού σώματος όχι ως ένα
εξιδανικευμένο μοντέλο
Επιμήκυνση
Θλίψη
Στρέψη
Τάση Παραμόρφωση
Δύναμη ανά μονάδα Μεταβολή μήκους ανά μονάδα
επιφάνειας ~ Μήκους (σχετική μεταβολή)
Μέτρο ελαστικότητας
Νόμος του Hooke (για στερεά σώματα)
Φυσική
Εφελκυσμός
Ανάλογος εφελκυσμού ελατηρίου, τάσης σε σχοινί
Μονάδα: 1Ν/m2=1Pa
Τάση εφελκυσμού
1MPa = 106Pa = 10bar
Πίεση ελαστικών: 2bar=2*105Pa
Πίεση Ατμόσφαιρας: ~1bar (1.013bar)
Αντοχή ατσάλινου σχοινιού: 108Pa=1kbar
Φυσική
Συμπίεση-Θλίψη
Τάση συμπίεσης ή θλιπτική τάση
Φυσική
ΕΦΕΛΚΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΛΙΨΗ
Εφελκυσμός στα σχοινιά Θλίψη στα τόξα της γέφυρας

Αποτελεσματικός σε μεσαία φορτία - Αποτελεσματικός σε μεγάλα φορτία -
μεγάλες αποστάσεις μικρές αποστάσεις
Φυσική
Παραμόρφωση Εφελκυσμού
Ποσοστιαία (ανηγμένη) μεταβολή μήκους
Παραμόρφωση Συμπίεσης ή Θλιπτική

παραμόρφωση
Νόμος του Hooke

Y: Μέτρο του Young
(Μονάδες πίεσης)
Φυσική
Νόμος Hooke
Y: Δυσκολία επιμήκυνσης
Μόλυβδος: 0.16*1011Pa = 0.16Mbar
Ατσάλι: 2.0*1011Pa = 2.0Mbar
Βολφράμιο: 3.6*1011Pa = 3.6Mbar
Δw/2
w0
Δw/2
Δl/2 l0 Δl/2
Λόγος Poisson
σ: Αναλογία παραμόρφωσης σε
διαφορετικές διαστάσεις
Τιμές: 0.1-0.4 (0.5 υγρά)
Φυσική
Ανελκυστήρας μάζας 554 Kg κρέμεται από ατσαλένιο συρματόσχοινο μήκους 3m
και διατομής 0.2cm2. Λόγω φορτίου το συρματόσχοινο επιμηκύνεται κατά 0.4cm.
Προσδιορίστε: α) Την τάση του σχοινιού, β) Την παραμόρφωση (κατά μήκος), γ) Το
μέτρο του Young. Θεωρώντας ότι το σχοινί συμπεριφέρεται ως συμπαγής χάλυβας
(σ=0.19), βρείτε τη σχετική και απόλυτη λέπτυνση του σχοινιού.
0.133%
0.025%
Χάλυβας!!!
Φυσική
ΙΣΟΤΡΟΠΗ ΤΑΣΗ ΚΑΙ ΙΣΟΤΡΟΠΗ

ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ-1
Υδροστατική πίεση
Ίδια σε όλα τα σημεία μίας επιφάνειας σε σταθερό
A
βάθος, ανεξάρτητα προσανατολισμού
Πίεση πάντα κάθετη στην επιφάνεια
ρ h
Φυσική
ΥΔΡΟΣΤΑΤΙΚΗ ΠΙΕΣΗ
Ποία η πίεση που ασκεί ένας σωλήνας διατομής 1cm2 και ύψους 10m
γεμάτος με νερό στη βάση του;
10m
ρ
Αν θεωρήσουμε ότι η Γη βρίσκεται (κατά προσέγγιση) σε υδροστατική ισορροπία

και ο φλοιός της έχει πάχος ~45km και πυκνοτητα ~2.7gr/cm3, ποια η μέση πίεση
στη βάση του φλοιού;
45km
ρ p
Φυσική

Υδροστατική πίεση Αρχή Pascal
Η πίεση μεταφέρεται μέσω των ρευστών και
ασκείται στην επιφάνεια κάθε σώματος που είναι
βυθισμένο σε αυτό (Pascal) – Ισοτροπική τάση
Η ισοτροπική τάση προκαλεί μεταβολή όγκου
Ανηγμένη μεταβολή
όγκου
Φυσική
Μέτρο ελαστικότητας όγκου
Β: Αντίδραση σε μεταβολή όγκου
λόγω ισότροπης πίεσης
Ποσοστιαία ελάττωση για

μοναδιαία αύξηση πίεσης
π.χ. k=46.4*10-8atm-1 (νερό)
Συμπιεστότητα
Φυσική
ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΗ ΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΗ

Διατμητική Τάση
Μόνο σε στερεά!!! p ||
Διατμητική Παραμόρφωση
Φυσική
ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΗ ΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΗ
Διατμητική Διατμητική p ||
Τάση Παραμόρφωση
~
Νέο Μέτρο ελαστικότητας
Νόμος του Hooke
S: Μέτρο διάτμησης
(Μονάδες πίεσης)
Μέτρο δυσκαμψίας ή
Μέτρο στρέψης
Φυσική
ΜΕΤΡΑ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Πολλά για ένα στερεό σώμα!!!
Νόμος
του
Hooke
Ένα μέτρο ελαστικότητας για

το ελατήριο (Ποιο από όλα;)
Φυσική
ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ
ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ-1
Νόμος του Hooke: Περιορισμένη ισχύ!!! (Μικρές παραμορφώσεις)
Φυσική
ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ
ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ-2
Ελαστική παραμόρφωση μέχρι το

όριο ελαστικότητας
(γραμμική σχέση μέχρι το όριο
Ψαθυρό Όλκιμο αναλογίας)
X X ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ
Πλαστική παραμόρφωση μετά το όριο

ελαστικότητας
(Θραύση στο όριο θραύσης)
ΜΗ ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ
Φυσική
ΙΣΟΤΡΟΠΗ ΤΑΣΗ & ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ
Ένας υδατόπυργος, όπως παρουσιάζεται στο διπλανό σχήμα, αποτελείται

από μία κυλινδρική δεξαμενή νερού και ύψους h1=20m, η οποία βασίζεται σε
τσιμεντένια βάση με το μισό ύψος και ίδιο εμβαδόν. Το όλο σύστημα στηρίζεται
σε ακλόνητη και άκαμπτη ατσαλένια βάση. Αν η πυκνότητα του τσιμέντου από το
οποίο είναι φτιαγμένος ο υδατόπυργος είναι ρΤΣΙΜΕΝΤΟ=3.5gr/cm3, να βρεθούν:
Α) Η πίεση p1 σε Pa και bar που ασκεί το νερό στη βάση της δεξαμενής
νερού.
Β) Αν θεωρηθεί ότι το τσιμέντο συμπεριφέρεται όπως το νερό
(υδροστατικά), η πίεση p2 που ασκείται στην ατσαλένια βάση του υδατόπυργου,
αν αγνοήσουμε το βάρος των τοιχωμάτων της δεξαμενής του νερού.
Γ) Λόγω της πίεσης στη βάση της δεξαμενής νερού, η τσιμεντένια βάση
παραμορφώνεται κατά ύψος κατά δh2. Αν το μέτρο του Young για το τσιμέντο
είναι Υ=109Pa, βρείτε: 1) Πώς παραμορφώνεται η δεξαμενή κατά τη διεύθυνση
του ύψους και του πλάτους; 2) Πόση είναι η σχετική και η απόλυτη
παραμόρφωση της τσιμεντένιας δεξαμενής κατά τη διεύθυνση του ύψους, λόγω
της πίεσης της δεξαμενής νερού; 3) Αν η διάμετρος της τσιμεντένιας βάσης είναι
20m και ο λόγος Poisson του τσιμέντου είναι σ=0.22, πόση είναι η σχετική και η
απόλυτη παραμόρφωση της τσιμεντένιας δεξαμενής κατά τη διεύθυνση του
πλάτους, λόγω της πίεσης της δεξαμενής νερού;
Φυσική
Έργο που παράγεται από το ελατήριο
Η ποσότητα
ονομάζεται ελαστική δυναμική
ενέργεια
Φυσική
Φυσική
ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΗ
ΔΥΝΑΜΗ
(ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ)
 Έργο αντιστρεπτό
 Ανεξάρτητο της τροχιάς
είναι μηδέν
 Μπορεί να εκφραστεί ως διαφορά αρχικής-τελικής δυναμικής
ενέργειας
Φυσική
Ελαστικότητα: Θεώρηση του στερεού σώματος όχι ως ένα

εξιδανικευμένο μοντέλο
Επιμήκυνση
Θλίψη
Στρέψη
Εφελκυσμός
Θλίψη (συμπίεση)
Φυσική
Υδροστατική πίεση
A
Ίδια σε όλα τα σημεία μίας επιφάνειας σε σταθερό
βάθος, ανεξάρτητα προσανατολισμού
Πίεση πάντα κάθετη στην επιφάνεια
Η πίεση μεταφέρεται μέσω των ρευστών και ασκείται ρ h
στην επιφάνεια κάθε σώματος που είναι βυθισμένο σε
αυτό (Pascal) – Ισοτροπική τάση
Φυσική
Πολλά μέτρα ελαστικότητας στο στερεό σώμα
Νόμος
του
Hooke
Φυσική
Ισχύ του Νόμου

του Hooke
για μικρές
παραμορφώσεις
Ελαστικότητα 
Πλαστικότητα
Φυσική
ΕΝΕΡΓΕΙΑ-1
Γενικεύοντας στις 3 διαστάσεις
Φυσική

ΕΝΕΡΓΕΙΑ-2
Άσκηση 11-57
Φυσική
Ενότητα 6: Ηλεκτρικό Φορτίο-Νόμος Coulomb-
Ηλεκτρικό πεδίο-Ηλεκτρικά Δίπολα
Ενημέρωση
Η διδασκαλία του μαθήματος,
πολλά από τα σχήματα και όλες οι
ασκήσεις προέρχονται από το
βιβλίο:
«Πανεπιστημιακή Φυσική» του
Hugh Young των Εκδόσεων
Παπαζήση, οι οποίες μας επέτρεψαν
τη χρήση των σχετικών σχημάτων
και ασκήσεων.
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ-1
• Οι αρχαίοι Έλληνες ανακάλυψαν το 600 π.Χ. Ότι όταν έτριβαν το
κεχριμπάρι (=ήλεκτρον) με μαλλί τότε το κεχριμπάρι μπορούσε να έλξει
μικρά αντικείμενα. Η παράδοση μας μετέφερε ότι αυτή την παρατήρηση
έκανε ο Θαλής ο Μιλήσιος (640-546 π.Χ.).
Φυσική
Φυσική
Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτό συμβαίνει γιατί μεταφέρονται
ηλεκτρόνια από το ένα υλικό στο άλλο. Στο υλικό που θα χάσει
ηλεκτρόνια θα υπάρχει περίσσεια θετικού φορτίου.
Φυσική
Τα πειράματα έδειξαν ότι

υπάρχουν μόνο δύο είδη
ηλεκτρικού φορτίου τα οποία ο
Benjamin Franklin (1706-1790)
ονόμασε θετικό και αρνητικό.
Φυσική
Μερικά υλικά επιτρέπουν στα ηλεκτρικά φορτία να μετακινούνται
από μια περιοχή τους σε μια άλλη, αυτά λέγονται αγωγοί.
• Αγωγοί – Μονωτές - Ημιαγωγοί Φόρτιση με επαγωγή
Φόρτιση με επαφή Δεν μεταφέρονται φορτία
Φυσική
Αν τρίψουμε το μπαλόνι, αυτό

κολλάει στον τοίχο γιατί επάγει
φορτία σε αυτόν και έτσι
δημιουργείται ένα στρώμα
αντιθέτων φορτίων στη φλούδα
πού είναι κοντά.
Φυσική
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΚΒΑΝΤΩΣΗ
ΦΟΡΤΙΟΥ-1
ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ
Πυρήνας: Διαστάσεις της
Πρωτόνια τάξης 10-15 m
Νετρόνια
Περιφέρονται σε
Ηλεκτρόνια απόσταση 10-10 m
από τον πυρήνα
Μάζα ηλεκτρονίου= me=9,1093897(54) Χ 10-31 Kgr

Μάζα πρωτονίου = mp=1,6726231(10) Χ 10-27 Kgr
Μάζα νετρονίου = mn=1,6749286(10) Χ 10-27 Kgr
ΔΗΛΑΔΗ Η ΜΑΖΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΝΙΟΥ ΕΙΝΑΙ 2000 ΦΟΡΕΣ
ΠΕΡΙΠΟΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΥΤΗΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΟΥ
Φυσική

ΦΟΡΤΙΟΥ-2
Αν όλο το άτομο είχε διαστάσεις μερικών χιλιομέτρων
o Πυρήνας θα ήταν σαν μια μπάλα του τένις.
Το αρνητικό φορτίο του ηλεκτρονίου είναι ακριβώς ίσο

με το θετικό φορτίο ενός πρωτονίου.
1) Το άτομο έχει συνολικό φορτίο 0

2) Η βασική μονάδα φορτίου (κβάντο) είναι το φορτίο του
πρωτονίου ή του ηλεκτρονίου.
Φυσική
ΦΟΡΤΙΟΥ-3
Ατομικός αριθμός = ο αριθμός των πρωτονίων ή των
ηλεκτρονίων.
Αν προστεθεί ένα ηλεκτρόνιο Αρνητικό ιόν
Αν αφαιρεθεί ένα ηλεκτρόνιο Θετικό ιόν
ΑΡΧΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΦΟΡΤΙΟΥ

Το αλγεβρικό άθροισμα όλων των ηλεκτρικών
φορτίων οποιουδήποτε κλειστού συστήματος
είναι σταθερό.
Φυσική

ΦΟΡΤΙΟΥ-4
Άτομο Χαλκού
(Ατομικός αριθμός 29)
Φυσική
ΦΟΡΤΙΟΥ-5
Όταν αναφερόμαστε στο φορτίο σώματος
εννοούμε πάντοτε το αλγεβρικό άθροισμα των
φορτίων του.
Αυτό είναι σχετικά πολύ μικρό ως προς το συνολικό

φορτίο θετικό η αρνητικό ενός σώματος.
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ COULOMB-1

Ο Coulomb χρησιμοποίησε ζυγό στρέψης και βρήκε
ότι για σημειακά φορτία ισχύει: q1 q2
(ΟΤΑΝ ΜΕΜΕ ΣΗΜΕΙΑΚΑ ΦΟΡΤΙΑ ΕΝΝΟΥΜΕ ΟΤΙ ΑΥΤΑ F k
ΕΙΝΑΙ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΑ ΜΕ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΟΛΥ r2
ΜΙΚΡΟΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗΣ)
Αν διπλασιάσουμε την μεταξύ των

φορτίων απόσταση τότε η δύναμη
μειώνεται στο ¼ της αρχικής .
Αν διπλασιάσουμε τα φορτία τότε

η δύναμη τετραπλασιάζεται
Φυσική
Charles Augustin de Coulomb
(1736-1806)
q1 q2
F k
r2
Φυσική

Όπως ορίστηκε ισχύει για το κενό και μπορούμε να θεωρήσουμε ότι
ισχύει και όταν μεταξύ των φορτίων παρεμβάλλεται αέρας
(μεταβολή της ηλεκτρικής δύναμης μόνο 1/2000 αυτής που θα είχε
στο κενό ).
9 2 2 2 2
k  8 , 987551787  10 N  m / C  8 , 988  N  m / C
1
k 
4  0
 12
 0  8 , 854  10 / N m
2 2
C
Φυσική
Κβάντο ηλεκτρικού φορτίου= φορτίο ηλεκτρονίου ή πρωτονίου
e=1,60217733x10-19 C
ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΑΛΛΗΛΙΑΣ

Ισχύει για κάθε αριθμό φορτίων
Όταν ένας αριθμός φορτίων ασκεί συγχρόνως
δυνάμεις σε κάποιο άλλο φορτίο, τότε η συνολική
δύναμη που εξασκούν στο φορτίο αυτό είναι το
διανυσματικό άθροισμα των δυνάμεων που εξασκεί
κάθε μονάδα του συνόλου χωριστά.
Φυσική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ-1
Υποθέτουμε ότι το ρεύμα στο πίσω φως του
αυτοκινήτου μας είναι 2,8 Α=2,8 C/s . Πόσο φορτίο
διαρρέει το νήμα της λάμπας ανά ώρα; Σε πόσα
ηλεκτρόνια αντιστοιχεί αυτό ;
q=(2,8x3600) (C/sxs)=1x104 C
4  C 
n  1 10
   6 , 3  10  ό 
22
 19
1 , 6  10
 C /  ό  
Φυσική
Δύο σημειακά φορτία βρίσκονται πάνω στον θετικό άξονα x ενός συστήματος
συντεταγμένων. Το φορτίο q1=2 nC απέχει 2 cm από την αρχή του άξονα και
το φορτίο q2= -3 nC απέχει 4 cm προς την ίδια διεύθυνση. Πόση δύναμη
ασκείται σε φορτίο q3= 5 nC, το οποίο είναι στην αρχή των αξόνων.
F1 F2
1 q1q3 (2 109 )( 2 109 ) Nm2 CC

F1   9 109
( 2  2 )  2,25 104 N
40 r 2 0.02 2
C m
1 q2 q3 (3 109 )(5 109 ) Nm2 CC
F2   9 10 9
( 2  2 )  0,84 104 N
40 r 2 0.04 2
C m
Φυσική
Οι δυνάμεις έχουν μόνο χ συνιστώσα αλλά η μια είναι
απωστική και η άλλη ελκτική, επομένως
Fx
Fx=(-2,25x10-4)N+(0,84x10-4)N=-1,41N
Φυσική
Το σωματίδιο α έχει μάζα 6,64x10-27Kg και φορτίο +2e ή 3,2x10-19C. Να
συγκριθούν τα μέτρα της βαρυτικής έλξης και της ηλεκτροστατικής Άπωσης
μεταξύ δύο σωματιδίων α.
1 q2
Fe 
40 r 2
m2
Fg  G 2
r
 Nm 2 2 

Fe

1 q2

9 109  3,2 10 19  
2
C2
C
  3,11035
Fg 40G m 2 6,67 10 11  6,64 10  27   Nm 2 
 kg 
2
2
 kg 
Φυσική
Έστω ότι βάζουμε σημειακά φορτία q1=6 nC στις τρεις κορυφές τετραγώνου πλευράς
0,2m. Ποιά είναι η δύναμη σε σημειακό φορτίο q2=-2 nC τοποθετημένο στο κέντρο
του τετραγώνου και ποια θα είναι αν το βάλουμε στην τέταρτη κορυφή;
6 nC
FA   F Γ
FΓ
1 q1q 2 1 2q1q 2
FB  Ftotal   -2 nC
40 (a 2 / 2) 2
40 a 2
FA
FΒ
6 nC 6 nC
A B
N  m2 2
C
2  8,99 109  6 10 9  2 10 9 C2
FB  Ftotal   5,39 10 6 N
(0,2) 2 m 2
Φυσική
1 q1q 2 FA F 1 q1q 2
FA  F  FA 
cos 
 A  2FA 
40 a 2
2
40 a 2 a
a 2
-2 nC FΓ
6 nC
1 q1q 2 1 q1q 2 Γ
FB   FA FΒ FΑΓ
40 (a 2 ) 2 40 2a 2 Ftotal
6 nC
6 nC
A B
1 q1q 2 1 q1q 2 1 q1q 2 1
Ftotal  FB  FA   2  (  2)
40 2a 2
40 a 2
40 a 2
2
Φυσική
N  m2 2
C
8,99 109  6 10 9  2 10 9 C 2
6
Ftotal  2
 (1,91) 2
 5,15  10 N
(0,2) m
-2 nC 6 nC
Γ
Ftotal
6 nC
6 nC
A B
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ-1
E και F’ ομόρροπα ή αντίρροπα F'
E 
ανάλογα του προσήμου του q’ q'
Μονάδα 1N/C
Μικρό πρόβλημα:
Η δύναμη που εξασκεί το δοκιμαστικό φορτίο q’ στην
κατανομή Α που θεωρούμε γενεσιουργό αιτία του πεδίου
μπορεί να αλλοιώσει την κατανομή ιδιαίτερα αν το Α είναι
αγωγός.
F'
E  lim
q'  0 q'
Φυσική
Αν στο εσωτερικό ενός αγωγού υπάρχει ηλεκτρικό
πεδίο τότε αυτό εξασκεί δύναμη σε κάθε φορτίο του
αγωγού και αναγκαστικά προκαλεί κίνηση των
ελεύθερων φορτίων.
Μελετάμε όμως περιπτώσεις όπου τα φορτία δεν
κινούνται = ηλεκτροστατική.
Το ηλεκτρικό πεδίο στο εσωτερικό αγωγού πρέπει να

είναι πάντα 0.
ΠΡΟΣΟΧΗ! δεν λέμε ότι είναι αναγκαστικά 0 μέσα σε κοιλότητα

στον αγωγό
Φυσική
Φυσική
Όταν το ηλεκτρικό πεδίο είναι ΟΜΟΓΕΝΕΣ ΠΕΔΙΟ

σταθερό σε μέτρο και κατεύθυνση
Το Ε λέγεται και «ένταση του ηλεκτρικού πεδίου».

Εμείς όμως θα το λέμε απλά «ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ».
Φυσική
Καλούμε σημείο πηγής S (=source/πηγή)

τη θέση του φορτίου και σημείο P
(=point/σημείο) εκεί όπου θα
προσδιορίσουμε το ηλεκτρικό πεδίο.
ΘΕΤΟΥΜΕ ΥΠΟΘΕΤΙΚΑ ΕΝΑ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟ

ΦΟΡΤΙΟ q  (απειροελάχιστο) στο σημείο Ρ ,
δηλαδή σε απόσταση r από την πηγή.
Φυσική
' 1 qq'
F 
4  0 r
2
1 q
E 
F' 4  r
2
E  0
q' q
1
E  rˆ
4  0 r 2
Όπου r̂ είναι το μοναδιαίο διάνυσμα από την πηγή του πεδίου

προς το σημείο του πεδίου.
Φυσική
Έχουμε μια μπαταρία 100 V και τη συνδέουμε με δύο μεγάλες οριζόντιες
πλάκες που απέχουν 1 cm μεταξύ τους. Προκαλείται έτσι ένα ομογενές
πεδίο Ε=104 N/C. Να υπολογιστεί η ηλεκτρική δύναμη που ασκείται σε ένα
ηλεκτρόνιο το οποίο βρίσκεται μέσα στο πεδίο. Να υπολογιστεί επίσης η
βαρυτική έλξη και να συγκριθεί με την ηλεκτρική δύναμη.
Φυσική
Fβαρ
Fηλ
 19  15
 q   eE  1, 6  10  10 ( C  N / C )  1, 6  10
4
F ή
N
 31  30
 mg  9 ,11  10  9 ,8 ( kg  m / s )  8 , 93  10
4 2
F ή
N
F  ή 1 , 6  10
 15
  1, 8  10
N 14
 30
8 , 93  10 N
F ή
Φυσική
Αν το ηλεκτρόνιο ξεκινήσει από την πάνω πλάκα με τι ταχύτητα θα φτάσει
στην κάτω; Τι κινητική ενέργεια θα έχει και πόσος χρόνος απαιτείται για να
φτάσει; Θεωρούμε τη βαρυτική δύναμη αμελητέα όπως αποδείξαμε στο
προηγούμενο παράδειγμα.
Φυσική
Η δύναμη έχει μόνο συνιστώσα κατά τον y άξονα και είναι
σταθερή εφόσον το πεδίο είναι ομογενές. Από το δεύτερο
νόμο του Newton έχουμε
 15
Fy  eE  1 , 6  10 N
    )   1 , 76  10
15 2
y  31
( m /s
m m 9 ,11  10 kg
Αφού έχουμε σταθερή επιτάχυνση, η ταχύτητα είναι F

 y   0  2  y ( y  y 0 )  2  y y   2  1 , 76  10  (  0 . 01 )( m / s  m ) 
2 2 15 2
 y  5 , 9  10 m / s
6
Η κινητική ενέργεια όταν το ηλεκτρόνιο φτάσει στην κάτω πλάκα είναι

 31  17
U  1 / 2 m  y  1 / 2 ( 9 ,11  10  ( 5 , 9  10 ) ( Kg  m / s )  1, 6  10
2 6 2
J
Θα φτάσει μετά παρέλευση y  0 y  0  5 , 9  10 m / s

6
9
t     3 , 4  10 s
  0  0  1, 76  10
15 2
y y
m /s
Φυσική
Η ταχύτητα που το ηλεκτρόνιο
φτάνει στην κάτω πλάκα είναι
 y  5 , 9  10 m / s
6
υy
Αυτή είναι μια τρομακτικά μεγάλη ταχύτητα αφού για να την αποκτήσει ένα
αυτοκίνητο 1000 kg πρέπει να υποστεί δύναμη 2x1018 Ν= 2x1014 τόνους
Από την άλλη μεριά θα φτάσει σε απειροελάχιστο χρόνο.

9
t  3 , 4  10 s
Με άλλα λόγια θα βομβαρδίσει την κάτω πλάκα, αν είχε μεγαλύτερες
διαστάσεις θα άνοιγε τρύπα.
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟΥ ΔΑΚΤΥΛΙΟΥ

Ένας αγωγός σε σχήμα δακτυλίου με ακτίνα α φέρει ολικό φορτίο Q ομογενώς
κατανεμημένο επάνω του. Να βρεθεί το ηλεκτρικό πεδίο σε σημείο P του άξονα
του δακτυλίου σε απόσταση x από το κέντρο του.
1 dQ
dE 
4π 0 x 2  a 2
1 dQ x 1 xdQ
dE x  dEcos α  dE 
4π 0 x 2
 a
2
2
2 x
4π 2
 a )
2 3/2
x  a 0 (x
1 xdQ 1 xQ
 E x 
 4π
0 (x
2
 a
2 3/2
)
Ex 
4π
0 (x
2
 a
2 3/2
)
Φυσική
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ-1
1. Από τη συμμετρία συνάγεται ότι δεν
υπάρχει συνιστώσα του πεδίου κάθετα
στον άξονα x.
2. Στο κέντρο του δακτυλίου, x=0, έχουμε
μηδενικό πεδίο, πράγμα που μπορούμε
να συμπεράνουμε και από τη συμμετρία Χ
του πεδίου.
3. Σε μεγάλη απόσταση από το κέντρο του
δακτυλίου, δηλαδή όταν x>>α.
1 Q
Ex 
4π 2
0 x
Δηλαδή ο δακτύλιος σε μεγάλη απόσταση φαίνεται σαν σημειακό

φορτίο
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ

ΦΟΡΤΙΟΥ-1
Ηλεκτρικό φορτίο Q κατανέμεται ομογενώς σε γραμμή μήκους 2α που βρίσκεται
πάνω στον άξονα y συμμετρικά γύρω από το σημείο 0. Να βρεθεί το ηλεκτρικό πεδίο
σε σημείο P του άξονα x. Λόγω της ομογενούς κατανομής dQ dy Qdy
  dQ 
έχουμε ότι : Q 2α 2
1 dQ 1 Qdy
dE  
4 π  0 (x  y ) 4 π  0 2  (x  y )
2 2 2 2
x
dE x  dEcos α  dE
2 2
x  y
y
dE y
  dEsin α   dE
 y
2 2
x
Q xdy Q ydy
dE x  dE y
 
4 π  0 2  (x  y )
2 2 3/2
4π 0 2  (x
2
 y )
2 3/2
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΓΡΑΜΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ
ΦΟΡΤΙΟΥ-2
a a
Q xdy Qx dy Q 1
E x 
a 4 π  0 2  (x 2
 y )
2 3/2

8 π  0
 a (x
2
 y )
2 3/2

4 π  0 x(x 2

2 1/ 2
)
a a
Q ydy Q ydy
E y 
 a 4 π  0 2  (x 2
 y )
2 3/2

8 π  0
 a (x
2
 y )
2 3/2
 0
Σε διανυσματική μορφή
Q 1
Χ
E  i
4 π  0 x(x  a )
2 2 1/ 2
Φυσική
1. Από τη συμμετρία συνάγεται

επίσης ότι δεν υπάρχει συνιστώσα
του πεδίου κάθετα στον άξονα x.
2. Σε μεγάλη απόσταση από το γραμμικό φορτίο, δηλαδή όταν x>>α

Q 1
E  i
4π 0 x
2
Δηλαδή το φορτίο σε μεγάλη απόσταση φαίνεται σαν σημειακό

Φυσική
Αν χρησιμοποιήσουμε τη γραμμική E 
1 λ
i
πυκνότητα φορτίου λ=Q/2α η 2π0  x 
2

1/2
εξίσωση του πεδίου γίνεται x     1

  a  

Όταν    E 
2π 0 x
i

δηλαδή E 
2π 0 r
Μέτρο του πεδίου για οποιαδήποτε διεύθυνση σε απόσταση r από

την κατανομή
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΟΜΟΓΕΝΩΣ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟΥ

ΔΙΣΚΟΥ-1
Να βρεθεί πεδίο που προκαλεί σταθερή επιφανειακή πυκνότητα φορτίου
κατανεμημένη σε δίσκο με ακτίνα R, σε σημείο του άξονα του δίσκου σε
απόσταση x από το κέντρο του ( το x υποτίθεται θετικό).
Παριστάνουμε την κατανομή ως σύνολο φορτισμένων δακτυλίων :

Κάποιος δακτύλιος θα έχει εσωτερική ακτίνα r και εξωτερική r+dr
Φυσική
ΔΙΣΚΟΥ-2
Στοιχειώδης δακτύλιος
Πάχος: dr
Εμβαδό: dA = 2πrdr
Φορτίο: dQ = σdA
= 2πσrdr
1 x  2 π  r dr  Συνιστώσα στο x πεδίου

dE 
x
4π 2 2 3/2 δακτυλίου
0 (x  r )
Φυσική

ΔΙΣΚΟΥ-3
R R
1 x  2 π  rdr  σx rdr
E x 
 4π
0 (x
2
 r
2 3/2
)

2ε
0
 (x 2  r 2 ) 3/2
0 0
 1 
σx  1 1 σx 1  x
2
 R
2 
E x
     1   
2ε  x
2
 R
2
x 2ε x  x 
0 0
 
 
 
 1   
 
 
σx 1  x
2
 R
2  σx 1 1   1 
 1    1   
E x 1  
2ε x  ( x )
2
 2 ε x  x
2
R
2
 20 R
2

0 0    2  1
     
   x
2
x
2
  
  x  
Φυσική
ΠΑΛΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ Υ ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ
ΛΟΓΩ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ
Όταν R  
 Χ dEy
E x 
2 0
ΔΗΛΑΔΗ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΠΛΑΚΑ ΑΠΕΙΡΩΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ (ΠΟΛΥ

ΜΕΓΑΛΩΝ) ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΚΑ.
ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΥΤΟ (ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ) ΙΣΧΥΕΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟ

ΒΑΡΥΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΣΕ ΜΕΓΑΛΟ ΒΑΘΜΟ ΣΤΗ
ΓΕΩΦΥΣΙΚΗ (ΔΙΟΡΘΩΣΗ BOUGUER).
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ

Η΄ ΓΡΑΜΜΕΣ ΠΕΔΙΟΥ-1
Το διάνυσμα του ηλεκτρικού πεδίου εφάπτεται σε κάθε
σημείο μιας δυναμικής γραμμής.
Δείχνουν την κατεύθυνση του Ε σε κάθε σημείο.
Η πυκνότητά τους δηλώνει το μέτρο του Ε

ΟΙ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΑΣ ΒΟΗΘΟΥΝ ΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΟΥΜΕ
ΤΟ ΠΕΔΙΟ.
Φυσική
Σε κάθε σημείο το Ε έχει μοναδική τιμή (μέτρο, διεύθυνση, φορά)
Από το σημείο περνάει μια και μοναδική γραμμή πεδίου
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΔΙΠΟΛΑ-1
Ζεύγος ίσων ηλεκτρικών φορτίων με αντίθετα πρόσημα, έστω q και –q σε
απόσταση l
Έστω ότι το δίπολο είναι μέσα
σε ομογενές πεδίο Ε
Στα δύο φορτία εξασκούνται

δυνάμεις με ίσο μέτρο F=qE
αλλά σε αντίθετες κατευθύνσεις
Συνισταμένη δύναμη 0 αλλά συνισταμένη

ροπή μη μηδενική. Έχουμε δηλαδή
ζεύγος δυνάμεων.
Φυσική
Αν φ είναι η γωνία μεταξύ του άξονα του δίπολου και του πεδίου, τότε
η μηχανική ροπή που ασκείται στο δίπολο είναι
τ  (qE)(lsin )
Όπου lsinφ είναι η απόσταση των

φορέων των δυνάμεων.
Το μέγεθος ql ονομάζεται ηλεκτρική διπολική ροπή και

συμβολίζεται με p
ΜΟΝΑΔΕΣ Cm
Φυσική
ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗ ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΡΟΠΗ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΝΥΣΜΑ ΜΕ
ΜΕΤΡΟ ql ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΤΙΚΟ
ΠΟΛΟ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ ΤΟΥ ΔΙΠΟΛΟΥ
Ως συνάρτηση του μέτρου
Επομένως το μέτρο της
μηχανικής ροπής είναι: τ  p Esin  της διπολικής ηλεκτρικής
ροπής
Εφόσον φ είναι η γωνία μεταξύ
του ηλεκτρικού πεδίου και της
διπολικής ροπής.

p
τ  pE
Φυσική
 
Η ροπή είναι μέγιστη όταν τα p και E είναι κάθετα και μηδενίζεται όταν
είναι παράλληλα ή αντιπαράλληλα.
Για να αλλάξει η κατεύθυνση του
διπόλου μέσα στο ηλεκτρικό
πεδίο η ροπή εκτελεί έργο και
βέβαια μεταβάλλεται η dW   d    pE sin  d 
δυναμική ενέργεια.
Η ροπή τείνει μειώσει τη γωνία φ,
επομένως τ=-pEsinφ Για πεπερασμένη στροφή από
φ1 σε φ2
2
W 
  pE sin  d   pE cos  2  pE cos  1
1
Φυσική
Το έργο είναι μεταβολή της δυναμικής
ενέργειας W=U1-U2

p 
p
Δαπανάται εξωτερικά όταν αυξάνει αυτή η ενέργεια


p
Εκτελείται από το πεδίο όταν μειώνεται η ενέργεια.
Επομένως είναι το αντίθετο της μεταβολής της δυναμικής ενέργειας.

Φυσική
Επομένως ο κατάλληλος ορισμός της
δυναμικής ενέργειας είναι  
U(  )   pEcos  U  p E
Η δυναμική ενέργεια :
είναι ελαχίστη στη θέση ευσταθούς ισορροπίας όταν φ=0
είναι μέγιστη στη θέση ασταθούς ισορροπίας όταν φ=π
και είναι 0 όταν φ=π/2
ΕΛΑΧΙΣΤΗ σημαίνει όσο πιο αρνητική γίνεται
Φυσική
Έχουμε ηλεκτρικό δίπολο μέσα σε ομογενές ηλεκτρικό
πεδίο με μέτρο 5x105 N/C όπως φαίνεται στο σχήμα.
Τα φορτία είναι 1,6x10-19 C και βρίσκονται σε
απόσταση 0,125x10-9 m. Να βρεθούν:
Α) Η συνολική δύναμη που εξασκείται από το πεδίο στο δίπολο.
Β) Το μέτρο και η κατεύθυνση της ηλεκτρικής διπολικής ροπής.
Γ) Το μέτρο και η κατεύθυνση της μηχανικής ροπής.
Δ) Η δυναμική ενέργεια του συστήματος στη θέση αυτή.
Φυσική
Α) Η συνολική δύναμη είναι μηδέν εφόσον ασκούνται δυο ίσες και αντίθετες
δυνάμεις. 
Β) Το διάνυσμα p κατευθύνεται από το αρνητικό προς
το θετικό φορτίο. Επομένως σχηματίζει γωνία 1450 με το ηλεκτρικό πεδίο.

p
 19 9  29
p  ql  (1 , 6  10  0 ,125  10 ) Cm  2  10 Cm
Φυσική
Γ)   pE sin   ( 2  10
 29
 5  10 )(sin 145
5
 0
)( Cm  N / C )  5 , 7  10
 24
Nm
Με τον κανόνα του δεξιού χεριού βρίσκουμε ότι η μηχανική ροπή

κατευθύνεται έξω από το επίπεδο της διαφάνειας.
U   pE cos  
Δ)

  2  10
 29
 5  10 )(cos 145
5
 0
( Cm  N /C)

cos 145
0
  0 , 8192
 24
 8 , 2  10 J
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΔΙΠΟΛΟΥ-1
Έχουμε ένα ηλεκτρικό δίπολο και υιοθετούμε
σύστημα συντεταγμένων όπως φαίνεται στο
σχήμα. Αν το μήκος του διπόλου είναι l να
βρεθεί το ηλεκτρικό πεδίο σε σημείο του
άξονα y το οποίο απέχει πολύ μεγάλη
απόσταση από το δίπολο (δηλαδή y είναι
πολύ μεγαλύτερο από το l). Να
χρησιμοποιηθεί το ανάπτυγμα του διωνύμου
(1  x )  1  nx  n ( n  1 ) x / 2  ........, όταν x  1
n 2
Φυσική

Τα φορτία προκαλούν πεδία στο τυχαίο
σημείο y κατά μήκος αυτού του άξονα
εφόσον ο άξονας είναι και ακτινική
διεύθυνση για τα δεδομένα του
παραδείγματος.
q  1 1 
Ey    
4  y  l / 2 y  l / 2
2 2
0 

q
1  l / 2 y  2
 1  l / 2 y 
2

4 
2
0
y
Φυσική
Επειδή η ποσότητα l/2y είναι πολύ μικρότερη της μονάδος
εφόσον υπολογίζουμε το πεδίο πολύ μακριά από το δίπολο,
εφαρμόζουμε το διωνυμικό τύπο για n=-2 και κρατάμε μόνο τους
πρώτους όρους. Οι υπόλοιποι όροι είναι πολύ μικροί.
1  l / 2 y   2  1  l / y
1  l / 2 y   2  1  l / y
q
Ey  1  l / y   1  l / y 
4 
2
0
y
ql p
 
4  4 
3 3
0
y 0
y
Φυσική

Για σημεία που δεν είναι στους άξονες, οι μαθηματικές εκφράσεις του
πεδίου γίνονται περίπλοκες. Σε κάθε περίπτωση όμως το πεδίο μειώνεται
αντίστροφα με την Τρίτη δύναμη της απόστασης
1
E  3
r
Όταν έχουμε δύο δίπολα σε μικρή απόσταση μεταξύ τους (τετράπολο)
1
E  4
r
Φυσική
ΔΗΛΑΔΗ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ
ΠΕΔΙΑ ΕΧΟΥΜΕ
Πολύ μακριά από την πηγή το πεδίο μειώνεται ως εξής
ΕΙΔΟΣ ΠΗΓΗΣ ΜΕΙΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΗ

ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ
ΔΙΠΟΛΟ 1/r3
ΣΗΜΕΙΑΚΗ 1/r2
ΠΗΓΗ
ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ 1/r
ΚΑΤΑΝΟΜΗ
ΦΟΡΤΙΩΝ
ΕΠΙΠΕΔΗ Ανεξάρτητη από το r
ΚΑΤΑΝΟΜΗ
ΦΟΡΤΙΩΝ
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 22-48
Θετικό φορτίο είναι κατανεμημένο ομοιόμορφα πάνω σε ημικύκλιο με
ακτίνα α. Ποίο είναι το ηλεκτρικό πεδίο στο κέντρο;
P x
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 22-43
Ηλεκτρόνιο βάλλεται μέσα σε ομογενές ηλεκτρικό πεδίο με
μέτρο 500 N/C και κατεύθυνση κατακόρυφα προς τα επάνω. Η
αρχική ταχύτητα του ηλεκτρονίου είναι 4x106 m/s και το
διάνυσμα της ταχύτητας σχηματίζει γωνία 300 με την
οριζόντιο. Να βρεθούν:
Α) Το μέγιστο ύψος που θα φτάσει το ηλεκτρόνιο πάνω από το αρχικό του
ύψος.
Β) Μετά από πόση οριζόντια μετατόπιση επιστρέφει στο αρχικό του ύψος.
Επίσης να σχεδιαστεί η τροχιά του ηλεκτρονίου
Η επιτάχυνση της βαρύτητας να θεωρηθεί αμελητέα
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-1
 Το ολικό φορτίο κλειστού συστήματος είναι σταθερό (αρχή
διατήρησης του φορτίου).
 Οι αγωγοί επιτρέπουν την κίνηση φορτίου δια μέσου τους ενώ
οι μονωτές όχι. Οι ημιαγωγοί έχουν ενδιάμεσες ιδιότητες.
 Οι ηλεκτρικές αλληλεπιδράσεις είναι κατά πολύ ισχυρότερες
της βαρυτικής και σ’ αυτές οφείλεται η δομή των ατόμων, των
μορίων και των στερεών .
 Σημειακά φορτία αλληλεπιδρούν με το νόμο του Coulomb. Οι
δυνάμεις που αναπτύσσονται υπακούουν στον τρίτο νόμο του
Newton (δράση-αντίδραση).
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-2
 Στις ηλεκτρικές αλληλεπιδράσεις ισχύει ο νόμος της
επαλληλίας.
 Το ηλεκτρικό πεδίο είναι δύναμη ανά μονάδα φορτίου.
 Ισχύει η αρχή της επαλληλίας για πεδία συνδυασμού πηγών.
 Σε κάθε σημείο του χώρου μια δυναμική γραμμή εφάπτεται
του διανύσματος του πεδίου στο σημείο.
 Αν ηλεκτρικό δίπολο βρεθεί μέσα σε ηλεκτρικό πεδίο
υφίσταται ροπή.
Φυσική
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΑΝΟΙΧΤΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
ΦΥΣΙΚΗ
Ενότητα 7: Ηλεκτρική Ροή-Νόμος Gauss-Κλωβός Faraday
Τσόκας Γρηγόρης
Καθηγητής Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής, Τομέας Γεωφυσικής
Παπαζάχος Κωνσταντίνος
Καθηγητής Γεωφυσικής, Τομέας Γεωφυσικής
Το διάνυσμα του ηλεκτρικού πεδίου εφάπτεται σε κάθε
σημείο μιας δυναμικής γραμμής.
Δείχνουν την κατεύθυνση του Ε σε κάθε σημείο.
Η πυκνότητά τους δηλώνει το μέτρο του Ε.

ΟΙ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΑΣ ΒΟΗΘΟΥΝ ΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΟΥΜΕ
ΤΟ ΠΕΔΙΟ.
Φυσική

Σε κάθε σημείο το Ε έχει μοναδική τιμή (μέτρο, διεύθυνση, φορά)
Από το σημείο περνάει μια και μοναδική γραμμή πεδίου
Φυσική
Ζεύγος ίσων ηλεκτρικών φορτίων με αντίθετα πρόσημα, έστω q και –q σε
απόσταση l
Έστω ότι το δίπολο είναι μέσα
σε ομογενές πεδίο Ε
Στα δύο φορτία εξασκούνται

δυνάμεις με ίσο μέτρο F=qE
αλλά σε αντίθετες κατευθύνσεις.
Συνισταμένη δύναμη 0 αλλά συνισταμένη

ροπή μη μηδενική. Έχουμε δηλαδή
ζεύγος δυνάμεων.
Φυσική
Αν φ είναι η γωνία μεταξύ του άξονα του δίπολου και του πεδίου, τότε
η μηχανική ροπή που ασκείται στο δίπολο είναι
τ  (qE)(lsin )
Όπου lsinφ είναι η απόσταση των

φορέων των δυνάμεων.
Το μέγεθος ql ονομάζεται ηλεκτρική διπολική ροπή και

συμβολίζεται με p
ΜΟΝΑΔΕΣ Cm
Φυσική
ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗ ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΡΟΠΗ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΝΥΣΜΑ ΜΕ
ΜΕΤΡΟ ql ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΘΕΤΙΚΟ
ΠΟΛΟ ΠΑΝΩ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ ΤΟΥ ΔΙΠΟΛΟΥ
Ως συνάρτηση του μέτρου
Επομένως το μέτρο της
μηχανικής ροπής είναι: τ  p Esin  της διπολικής ηλεκτρικής
ροπής
Εφόσον φ είναι η γωνία μεταξύ
του ηλεκτρικού πεδίου και της
διπολικής ροπής.

p
τ  pE
Φυσική
 
Η ροπή είναι μέγιστη όταν τα p και E είναι κάθετα και μηδενίζεται όταν
είναι παράλληλα ή αντιπαράλληλα.
Για να αλλάξει η κατεύθυνση του
διπόλου μέσα στο ηλεκτρικό
πεδίο η ροπή εκτελεί έργο και
βέβαια μεταβάλλεται η dW   d    pE sin  d 
Η ροπή τείνει μειώσει τη γωνία φ,
επομένως τ=-pEsinφ Για πεπερασμένη στροφή από
φ1 σε φ2
2
W 
  pE sin  d   pE cos  2  pE cos  1
1
Φυσική
Το έργο είναι μεταβολή της δυναμικής
ενέργειας W=U1-U2

p 
p
Δαπανάται εξωτερικά όταν αυξάνει αυτή η ενέργεια


p
Εκτελείται από το πεδίο όταν μειώνεται η ενέργεια.
Επομένως είναι το αντίθετο της μεταβολής της δυναμικής ενέργειας.

Φυσική
Επομένως ο κατάλληλος ορισμός της
δυναμικής ενέργειας είναι  
U(  )   pEcos  U  p E
Η δυναμική ενέργεια :
είναι ελαχίστη στη θέση ευσταθούς ισορροπίας όταν φ=0
είναι μέγιστη στη θέση ασταθούς ισορροπίας όταν φ=π
και είναι 0 όταν φ=π/2
ΕΛΑΧΙΣΤΗ σημαίνει όσο πιο αρνητική γίνεται
Φυσική
Έχουμε ηλεκτρικό δίπολο μέσα σε ομογενές ηλεκτρικό
πεδίο με μέτρο 5x105 N/C όπως φαίνεται στο σχήμα.
Τα φορτία είναι 1,6x10-19 C και βρίσκονται σε
απόσταση 0,125x10-9 m. Να βρεθούν:
Α) Η συνολική δύναμη που εξασκείται από το πεδίο στο δίπολο.
Β) Το μέτρο και η κατεύθυνση της ηλεκτρικής διπολικής ροπής.
Γ) Το μέτρο και η κατεύθυνση της μηχανικής ροπής.
Δ) Η δυναμική ενέργεια του συστήματος στη θέση αυτή.
Φυσική
Α) Η συνολική δύναμη είναι μηδέν εφόσον ασκούνται δυο ίσες και αντίθετες
δυνάμεις. 
Β) Το διάνυσμα p κατευθύνεται από το αρνητικό προς
το θετικό φορτίο. Επομένως σχηματίζει γωνία 1450 με το ηλεκτρικό πεδίο.

p
 19 9  29
p  ql  (1 , 6  10  0 ,125  10 ) Cm  2  10 Cm
Φυσική
Γ)   pE sin   ( 2  10
 29
 5  10 )(sin 145
5
 0
)( Cm  N / C )  5 , 7  10
 24
Nm
Με τον κανόνα του δεξιού χεριού βρίσκουμε ότι η μηχανική ροπή

κατευθύνεται έξω από το επίπεδο της διαφάνειας.
U   pE cos  
Δ)

  2  10
 29
 5  10 )(cos 145
5
 0
( Cm  N /C)

cos 145
0
  0 , 8192
 24
 8 , 2  10 J
Φυσική

Έχουμε ένα ηλεκτρικό δίπολο και υιοθετούμε
σύστημα συντεταγμένων όπως φαίνεται στο
σχήμα. Αν το μήκος του διπόλου είναι l να
βρεθεί το ηλεκτρικό πεδίο σε σημείο του
άξονα y το οποίο απέχει πολύ μεγάλη
απόσταση από το δίπολο (δηλαδή y είναι
πολύ μεγαλύτερο από το l). Να
χρησιμοποιηθεί το ανάπτυγμα του διωνύμου
(1  x )  1  nx  n ( n  1 ) x / 2  ........, όταν x  1
n 2
Φυσική
Τα φορτία προκαλούν πεδία στο τυχαίο
σημείο y κατά μήκος αυτού του άξονα
εφόσον ο άξονας είναι και ακτινική
διεύθυνση για τα δεδομένα του
παραδείγματος.
q  1 1 
Ey    
4  0   y  l / 2  2
y  l / 2
2


q
1  l / 2 y  2
 1  l / 2 y 
2

4 
2
0
y
Φυσική

Επειδή η ποσότητα l/2y είναι πολύ μικρότερη της μονάδος
εφόσον υπολογίζουμε το πεδίο πολύ μακριά από το δίπολο,
εφαρμόζουμε το διωνυμικό τύπο για n=-2 και κρατάμε μόνο τους
πρώτους όρους. Οι υπόλοιποι όροι είναι πολύ μικροί
1  l / 2 y   2  1  l / y
1  l / 2 y   2  1  l / y
q
Ey  1  l / y   1  l / y 
4 
2
0
y
ql p
 
4  4 
3 3
0
y 0
y
Φυσική
Για σημεία που δεν είναι στους άξονες, οι μαθηματικές εκφράσεις του
πεδίου γίνονται περίπλοκες. Σε κάθε περίπτωση όμως το πεδίο μειώνεται
αντίστροφα με την Τρίτη δύναμη της απόστασης.
1
E  3
r
Όταν έχουμε δύο δίπολα σε μικρή απόσταση μεταξύ τους (τετράπολο).
1
E  4
r
Φυσική
ΔΗΛΑΔΗ ΓΙΑ ΔΙΑΦΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ

ΠΕΔΙΑ ΕΧΟΥΜΕ
Πολύ μακριά από την πηγή το πεδίο μειώνεται ως εξής
ΕΙΔΟΣ ΠΗΓΗΣ ΜΕΙΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΗ

ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ
ΔΙΠΟΛΟ 1/r3
ΣΗΜΕΙΑΚΗ 1/r2
ΠΗΓΗ
ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ 1/r
ΚΑΤΑΝΟΜΗ
ΦΟΡΤΙΩΝ
ΕΠΙΠΕΔΗ Ανεξάρτητη από το r
ΚΑΤΑΝΟΜΗ
ΦΟΡΤΙΩΝ
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 22-48
Θετικό φορτίο είναι κατανεμημένο ομοιόμορφα πάνω σε ημικύκλιο με
ακτίνα α. Ποίο είναι το ηλεκτρικό πεδίο στο κέντρο;
P x
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 22-43
Ηλεκτρόνιο βάλλεται μέσα σε ομογενές ηλεκτρικό πεδίο με
μέτρο 500 N/C και κατεύθυνση κατακόρυφα προς τα επάνω. Η
αρχική ταχύτητα του ηλεκτρονίου είναι 4x106 m/s και το
διάνυσμα της ταχύτητας σχηματίζει γωνία 300 με την
οριζόντιο. Να βρεθούν:
Α) Το μέγιστο ύψος που θα φτάσει το ηλεκτρόνιο πάνω από το αρχικό του
ύψος.
Β) Μετά από πόση οριζόντια μετατόπιση επιστρέφει στο αρχικό του ύψος.
Επίσης να σχεδιαστεί η τροχιά του ηλεκτρονίου.
Η επιτάχυνση της βαρύτητας να θεωρηθεί αμελητέα.
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-1
 Το ολικό φορτίο κλειστού συστήματος είναι σταθερό (αρχή
διατήρησης του φορτίου).
 Οι αγωγοί επιτρέπουν την κίνηση φορτίου δια μέσου τους ενώ
οι μονωτές όχι. Οι ημιαγωγοί έχουν ενδιάμεσες ιδιότητες.
 Οι ηλεκτρικές αλληλεπιδράσεις είναι κατά πολύ ισχυρότερες
της βαρυτικής και σ’ αυτές οφείλεται η δομή των ατόμων, των
μορίων και των στερεών .
 Σημειακά φορτία αλληλεπιδρούν με το νόμο του Coulomb. Οι
δυνάμεις που αναπτύσσονται υπακούουν στον τρίτο νόμο του
Newton (δράση-αντίδραση).
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-2
 Στις ηλεκτρικές αλληλεπιδράσεις ισχύει ο νόμος της
επαλληλίας.
 Το ηλεκτρικό πεδίο είναι δύναμη ανά μονάδα φορτίου.
 Ισχύει η αρχή της επαλληλίας για πεδία συνδυασμού πηγών.
 Σε κάθε σημείο του χώρου μια δυναμική γραμμή εφάπτεται
του διανύσματος του πεδίου στο σημείο.
 Αν ηλεκτρικό δίπολο βρεθεί μέσα σε ηλεκτρικό πεδίο
υφίσταται ροπή.
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΡΟΗ-1
Ηλεκτρική ροή δια μέσου της επιφάνειας εμβαδού Α,
κάθετης σε ομογενές πεδίο Ε
ΦΕ=ΕΑ
Χονδρικά, μεγαλύτερη επιφάνεια σημαίνει ότι
περισσότερες δυναμικές γραμμές διαπερνούν την
επιφάνεια. Ισχυρότερο πεδίο σημαίνει πυκνότερες
γραμμές και επομένως περισσότερες ανά μονάδα
επιφανείας.
Θεωρούμε τη μικρή επιφάνεια Α επίπεδη αλλά μπορεί να

μην είναι κάθετη στο πεδίο Ε. Τότε τη διαπερνούν λιγότερες
γραμμές απ’ ότι αν ήταν κάθετη. Στη περίπτωση αυτή έχει
σημασία η προβολή της επιφάνειας Α σε επίπεδο κάθετο
στο πεδίο.
ΦΕ=ΕΑcosφ
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΡΟΗ-2
Εφόσον E  είναι η συνιστώσα του Ε η
κάθετη στην επιφάνεια Α :
E
Φ E  E  A ΦΕ=ΕΑcosφ
Χρησιμοποιώντας την έννοια
του διανυσματικού εμβαδού
Φ E
 E A
Μονάδα 1 Νm2/C
Αν το ηλεκτρικό πεδίο δεν είναι ομογενές (δηλαδή μεταβάλλεται από θέση σε
θέση πάνω στην επιφάνεια Α) ή συμβαίνει η Α να μην είναι επίπεδη αλλά τμήμα
καμπύλης επιφάνειας.
ΤΟΤΕ ΧΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΕΜΒΑΔΑ dA ΚΑΙ
ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΟΥΜΕ
ΦE   Ecos  dA  E 
dA   E  d A
Φυσική
ΡΟΗ ΡΕΥΣΤΟΥ (π.χ. Το νερό που ρέει
μέσα σε ένα λάστιχο ποτίσματος)
Η παροχή νερού μέσα από

ένα σωλήνα είναι πόσα
κυβικά μέτρα περνούν ανά
sec. Είναι δηλαδή dV/dt.
Αυτή είναι ίση με τη διατομή
του σωλήνα επί την
ταχύτητα ροής.
dV
 A
dt
Φυσική
ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΜΕ ΡΟΗ ΡΕΥΣΤΟΥ ΔΙΑ

ΜΕΣΟΥ ΟΡΘΟΓΩΝΙΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

Όταν η επιφάνεια (εμβαδόν
συρμάτινου πλαισίου) είναι dV
  dA
κάθετη στην ταχύτητα ροής υ, dt
η παροχή ρευστού είναι
Όταν σχηματίζεται γωνία φ dV   dAcos 

μεταξύ διανύσματος ταχύτητας dt
και καθέτου στο πλαίσιο
Δηλαδή, σε διανυσματική μορφή,

η παροχή δια μέσου επιφανείας Α υ  dA
είναι
Φυσική
Διάνυσμα μοναδιαίο κάθετο στην
επιφάνεια

n
Με χρήση του μοναδιαίου κάθετου στην επιφάνεια διανύσματος, το

στοιχειώδες τμήμα επιφανείας μπορεί να γραφεί
dA  n  dA
Επειδή όμως κάθε επιφάνεια έχει δύο όψεις, ορίζουμε ως
κατεύθυνση της επιφάνειας αυτή προς το ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ της
Φυσική
ΡΟΗ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΔΙΣΚΟΥ-1

Έστω δίσκος ακτίνας 0,10 m προσανατολίζεται έτσι ώστε το μοναδιαίο του
διάνυσμα n να σχηματίζει γωνία 300 με ομογενές ηλεκτρικό Ε πεδίο μέτρου
2,0x103 N/C
Α) Πόση είναι η ολική ηλεκτρική ροή δια μέσου του δίσκου;
Β) Πόση είναι η ολική ροή αν στραφεί έτσι ώστε το επίπεδό του να είναι
παράλληλο προς το Ε;
Γ) Πόση είναι η ολική ροή αν η κάθετη σε αυτόν είναι παράλληλη προς το Ε;
Φυσική
ΡΟΗ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΔΙΣΚΟΥ-2
Α) ΦΕ=ΕΑcosφ=(2,0x103 N/C)(0.0314 m2)(cosφ)=54 Nm2/C
Β)   90
0
 cos   0   E
 0
Γ) ΦΕ=ΕΑcosφ=(2,0x103 N/C)(0.0314 m2)(cos0)=63 Nm2/C
Φυσική
Έστω θετικό φορτίο 3,0 μC περιβάλλεται από σφαίρα ακτίνας 0,2 m της
οποίας το κέντρο συμπίπτει με τη θέση του φορτίου. Να βρεθεί η
ηλεκτρική ροή δια μέσου της σφαίρας που οφείλεται στο φορτίο.
Φυσική
ΛΥΣΗ-1
Το πεδίο σε απόσταση r είναι:
6
1 q 3,0  10 C
E   (9,0  10 Nm /C )  6,75  10 N/C
9 2 2 5
4π0 r
2 2
(0,2m)
Το πεδίο είναι κάθετο στη σφαίρα σε κάθε

σημείο της απόρροια της συμμετρίας της
σφαίρας. Επομένως
E   E
Φυσική
ΛΥΣΗ-2
Φ  E dA  E   dA  EA  E 4  r  (6,75  10 N/C)  4 π  (0,2m)
2 5 2
E 
 3,4  10
5 2
Nm /C
Η ακτίνα της σφαίρας δεν παίζει κανένα ρόλο στον υπολογισμό μας γιατί
1 q q
Φ  EA  4πr 
2
E
4π0 r ε0
2
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS
Η ολική ροή που διαπερνά μια κλειστή επιφάνεια είναι
ανάλογη του ηλεκτρικού φορτίου που περιέχεται
Στο παράδειγμα της ροής δια μέσου σφαίρας
αποδείξαμε ότι : 1 q 2 q
Φ E  E A  4πr 
4π 0 r
2
ε0
ΔΗΛΑΔΗ Η ΡΟΗ ΔΕΝ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΤΙΝΑ ΤΗΣ ΣΦΑΙΡΑΣ
Επομένως αν ως κλειστή επιφάνεια πάρουμε μια φανταστική

σφαίρα, ο παραπάνω τύπος αποδεικνύει το θεώρημα του Gauss.
Φυσική
Johann Carl Friedrich Gauss
Γεννήθηκε : 30 Απριλίου, 1777

στο Brunswick (Γερμανία)
Απεβίωσε: 23 Φεβρουαρίου 1855
στο Göttingen, Hanover
(Γερμανία)
Φυσική
ΧΡΗΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ GAUSS-1
Αν θεωρήσουμε δύο ομόκεντρες σφαίρες με ακτίνες R και 2R,

σύμφωνα με το νόμο του Coulomb το πεδίο στην επιφάνεια της
εξωτερικής σφαίρας είναι ¼ αυτού στην επιφάνεια της
εσωτερικής. Όμως το εμβαδόν της εξωτερικής (μεγάλης)
σφαίρας θα είναι τετραπλάσιο του εμβαδού της εσωτερικής
(μικρής). Έτσι ο συνολικός αριθμός των δυναμικών γραμμών
που διαπερνούν τις δύο σφαίρες είναι ίσος.
Φυσική

Ότι ισχύει για όλη τη σφαίρα

ισχύει και για τμήμα της
επιφάνειάς της έστω dA. Η
προβαλλόμενη επιφάνεια στη
μεγάλη σφαίρα έχει εμβαδόν
4dA. Η ηλεκτρική ροή είναι
ίδια και για τα δύο εμβαδά.
Φυσική
Αντί της εξωτερικής σφαίρας που

είχαμε προηγούμενα μπορούμε να
θεωρήσουμε μια ακανόνιστη κλειστή
επιφάνεια. Επίσης θεωρούμε
στοιχειώδες τμήμα επιφανείας dA
της ακανόνιστης επιφάνειας, το
οποίο είναι προφανώς μεγαλύτερο
από το εμβαδόν τμήματος σφαίρας
στην ίδια απόσταση.
Φυσική


Ε Η ροή μέσα από το στοιχείο της ακανόνιστης επιφάνειας είναι
 
E  d A  E   dA  E cos   dA
Ας δούμε τώρα τι είναι το
cos   dA
Φυσική
d l
lcosφ l x d=dA
lcosφ x d=l x dcosφ=dAcosφ
Άρα η προβολή της ακανόνιστης

επιφάνειας dA (κίτρινη)
στη σφαίρα (άσπρη επιφάνεια)
είναι dAcosφ
Η ροή μέσα από το στοιχείο της ακανόνιστης επιφάνειας dA είναι

EdAcosφ και αντιστοιχεί στη ροή μέσα από το σφαιρικό στοιχείο
στο οποίο προβάλλεται το ακανόνιστο.
Φυσική


Αυτό γίνεται επειδή κάθε ένα από τα στοιχειώδη εμβαδά της ακανόνιστης
επιφάνειας προβάλλεται πάνω σε αντίστοιχο στοιχειώδες εμβαδόν, τμήμα
σφαιρικής επιφάνειας.
Μπορούμε να διαιρέσουμε όλη την ακανόνιστη επιφάνεια σε

στοιχειώδη εμβαδά, κάθε ένα από τα οποία έχει στοιχειώδη ροή
EdAcosφ και να ολοκληρώσουμε.
Φυσική
Η ολική ροή μέσα από την
ακανόνιστη επιφάνεια είναι ίση q
με τη ροή δια μέσου της
σφαίρας, δηλαδή q/ε0
Φ E 
 E  dA 
ε0
Η ολική ροή είναι θετική όταν το πεδίο κατευθύνεται προς το εξωτερικό

της επιφάνειας και αρνητική όταν κατευθύνεται προς το εσωτερικό
της .
Αν το Ε κατευθύνεται προς το εσωτερικό, τότε το cosφ είναι

αρνητικό γιατί είναι μεγαλύτερο των 900, και το ΦΕ γίνεται
αρνητικό.
Φυσική


Για μια κλειστή επιφάνεια που δεν
περιέχει φορτία
Φ E 
 E  dA  0
Δηλαδή όσες δυναμικές γραμμές εισέρχονται τόσες

εξέρχονται .
Φυσική
ΓΕΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ
GAUSS
Αν η επιφάνεια περικλείει όχι ένα αλλά πολλά φορτία
Q encl q 1  q 2  q 3  .........
ΦE 
 E  dA 
ε0

ε0
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΤΑ ΦΟΡΤΙΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΔΕ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΥΝ
ΣΤΗΝ ΟΛΙΚΗ ΡΟΗ.
Αν Qencl=0 τότε και ΦΕ=0
ΑΠΟΔΕΙΞΑΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΤΟΥ GAUSS ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ

ΝΟΜΟ ΤΟΥ COULOMB. ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΘΑ ΑΠΟΔΕΙΞΟΥΜΕ ΚΑΙ
ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ.
Φυσική
Έστω ηλεκτρικό δίπολο όπως στο σχήμα. Να βρεθεί η ηλεκτρική ροή
δια μέσου των επιφανειών A,B,C και D.
Φυσική
Για τη C: Φ  0
E
Για τη Α: Φ  0
E
Για τη Β: Φ  0
E
Για τη D: Φ E  0
Φυσική
ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΦΟΡΤΙΟΥ ΣΕ ΣΤΕΡΕΟ

ΣΥΜΠΑΓΗ ΑΓΩΓΟ-1
Έστω ότι βάζουμε επιπλέον φορτίο σε συμπαγή αγωγό
Ξέρουμε όμως ότι στην ηλεκτροστατική (=φορτία σε ηρεμία) το ηλεκτρικό πεδίο
στο εσωτερικό αγώγιμου σώματος είναι ΜΗΔΕΝ.
Επομένως είναι μηδέν και
πάνω σε οποιαδήποτε
Γκαουσσιανή επιφάνεια
μέσα στον αγωγό όπως η Α
Βάσει του νόμου του Gauss δε
μπορεί να υπάρχει φορτίο στο
εσωτερικό της επιφάνειας
αυτής
Όμως η επιφάνεια αυτή μπορεί να συρρικνωθεί στη Β και ακόμη

περισσότερο στο σημείο Ρ
Φυσική
ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ ΦΟΡΤΙΟΥ ΣΕ ΣΤΕΡΕΟ
ΣΥΜΠΑΓΗ ΑΓΩΓΟ-2
Επομένως δεν υπάρχει φορτίο στο σημείο και επιπλέον αυτό το
σημείο μπορεί να είναι οποιοδήποτε μέσα στον αγωγό.
ΔΗΛΑΔΗ ΔΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΥΠΑΡΞΕΙ ΦΟΡΤΙΟ ΣΕ ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ ΣΗΜΕΙΟ

ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ.
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΣΥΜΠΑΓΟΥΣ ΑΓΩΓΙΜΗΣ

ΣΦΑΙΡΑΣ-1
Τοποθετούμε φορτίο σε συμπαγή αγώγιμη
σφαίρα, αυτό θα κατανεμηθεί στην
επιφάνειά της. E
Το πεδίο είναι ακτινικό λόγω της συμμετρίας.
Θεωρούμε ως Γκαουσσιανή επιφάνεια μια σφαίρα ακτίνας r εξωτερικά του

αγωγού ο οποίος έχει ακτίνα R
Το μέτρο του πεδίου (Ε) είναι ομογενές πάνω στη σφαίρα ακτίνας r και η
διεύθυνσή του είναι κάθετη στην επιφάνειά της. Επομένως η ολοκλήρωση
του νόμου του Gauss γίνεται
q 1 q

2 E 
E  d A  4 r E  4π 2
r
ε0 0
Φυσική
ΣΦΑΙΡΑΣ-2
Ακριβώς έξω από την αγώγιμη σφαίρα, όταν δηλαδή
r=R, έχουμε
1 q
E 
4π 0 R
2
Στο εσωτερικό έχουμε Ε=0
Στο όριο R   Η σφαίρα φαίνεται σημειακό φορτίο
Καταλήξαμε στο νόμο του Coulomb από το νόμο του Gauss.

Προηγούμενα είχαμε κάνει το ανάποδο.
ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΟΙ ΔΥΟ ΝΟΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ΙΣΟΔΥΝΑΜΟΙ

Φυσική

ΣΦΑΙΡΑΣ-3
Υπό ηλεκτροστατικές συνθήκες το ηλεκτρικό πεδίο στο εσωτερικό μιας

συμπαγούς αγώγιμης σφαίρας είναι μηδέν. Έξω από τη σφαίρα, το ηλεκτρικό
πεδίο εξασθενεί όπως το 1/r2 , ως αν η περίσσεια φορτίου ήταν συγκεντρωμένη
στο κέντρο.
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΓΡΑΜΜΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ
ΑΠΕΙΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ-1
ΦΟΡΤΙΟ ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΟ ΣΕ ΣΥΡΜΑ
Το φορτίο ανά μονάδα μήκους είναι λ
Πάλι το πεδίο είναι ακτινικό λόγω συμμετρίας. Τίποτε δεν αλλάζει με στροφή γύρω
από τον άξονα (σύρμα) και επίσης τίποτε δεν αλλάζει για μετατόπιση κατά μήκος
του άξονα.
Το πεδίο δεν μπορεί να έχει συνιστώσα παράλληλη στο σύρμα γιατί τότε κάτι θα
διαφοροποιούσε το ένα άκρο από το άλλο.
Επίσης δεν μπορεί να έχει συνιστώσα εφαπτόμενη σε κύκλο με κέντρο το

σύρμα γιατί τότε θα έπρεπε να εξηγηθεί γιατί έχει φορά κατά τη μία
διεύθυνση και όχι κατά την άλλη.
Φυσική

Θεωρούμε ως Γκαουσσιανή επιφάνεια ένα κύλινδρο με ακτίνα r, μήκος l
και να έχει άξονα το σύρμα (βάσεις κάθετες στο σύρμα).
Το ολικό φορτίο μέσα στον κύλινδρο είναι Qencl=λl

Φυσική
Το ολοκλήρωμα επί της επιφάνειας του κυλίνδρου αναλύεται σε δύο ολοκληρώματα
επί των δύο δίσκων που είναι οι βάσεις συν ένα ακόμη για την παράπλευρη
επιφάνεια.
Στις βάσεις του κυλίνδρου τα Ε και dA

είναι κάθετα μεταξύ τους, επομένως η
ροή μέσα από τις βάσεις είναι ΜΗΔΕΝ.
Το εμβαδόν της l 1 
παράπλευρης (E)(2  rl)  E 
επιφάνειας είναι 2πrl 0 2  0
r
Φυσική
Όλο το φορτίο συμμετέχει στη διαμόρφωση του πεδίου αλλά εμείς κάνουμε
υπολογισμούς μόνο για το τμήμα που είναι μέσα στη Γκαουσσιανή
επιφάνεια. Λαμβάνουμε όμως υπόψη όλο το φορτίο όταν κάνουμε χρήση
της συμμετρίας.
Αν το σύρμα είχε μικρό μήκος, τότε το πεδίο Ε δεν θα ήταν σταθερό για
μετατόπιση κατά μήκος του άξονα (ολίσθηση).
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΛΑΣΜΑΤΟΣ
ΑΠΕΙΡΩΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ-1
Το φορτίο ανά μονάδα επιφανείας είναι σ
Θεωρούμε ως Γκαουσσιανή επιφάνεια ένα κύλινδρο με εμβαδόν βάσης Α με τον
άξονά του κάθετα στο έλασμα.
Από τη συμμετρία συνάγεται ότι το

πεδίο έχει το ίδιο μέτρο σε ίση
απόσταση από τις πλευρές της
επιφάνειας, διεύθυνση κάθετη στο
έλασμα και φορά προς τα έξω (εφόσον
το φορτίο είναι θετικό).
Φυσική

Το πεδίο είναι παράλληλο στην παράπλευρη επιφάνεια
ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΡΟΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΑΥΤΗ
Στις βάσεις το πεδίο είναι κάθετο με ίσο μέτρο και η και υπάρχει μόνο η κάθετη
συνιστώσα του, δηλαδή E  E

Η ολική ροή μέσα από τις βάσεις είναι Φ=2ΕΑ,

εφόσον τα ολοκληρώματα απλοποιούνται
A 
2EA  E 
0 2 0
Φυσική
ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΑ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟ!!!
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

E 
2 0
Το πεδίο είναι ανεξάρτητο από την απόσταση από το έλασμα, έχει δηλαδή το ίδιο
μέτρο παντού και επομένως είναι ομογενές.
Οι δυναμικές γραμμές είναι παράλληλες και ομοιόμορφα κατανεμημένες.
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ ΑΓΩΓΙΜΩΝ

ΠΛΑΚΩΝ ΜΕ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΦΟΡΤΙΑ-1

Το φορτίο ανά μονάδα επιφανείας είναι σ και –σ
Τα φορτία κατανέμονται στις επιφάνειες των

πλακών, έτσι ώστε να είναι περισσότερα στις
εσωτερικές γιατί έλκονται μεταξύ τους. Το
πεδίο επίσης θα έχει τη θυσανωτή μορφή
που φαίνεται στο σχήμα και εάν οι πλάκες
έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από τη
μεταξύ τους απόσταση, η διάχυση του
πεδίου θα είναι αμελητέα στο χώρο εκτός
των πλακών.
Φυσική
Το πεδίο οπουδήποτε εκτός των πλακών (π.χ. Στα σημεία a 
και c), το οφειλόμενο σε μια μόνο πλάκα θα είναι : E 
2 0
και θα έχει πρόσημο ίδιο με το φορτίο της συγκεκριμένης πλάκας απ’
όπου προέρχεται.
Επομένως το συνολικό πεδίο θα είναι

μηδέν οπουδήποτε εξωτερικά των πλακών
(σημεία a και c) εφόσον πρόκειται για
πρόσθεση δύο συγγραμμικών, ίσου
μέτρου αλλά αντιθέτου φοράς
διανυσμάτων.
Φυσική


Στο εσωτερικό κάθε πλάκας (δηλαδή στο υλικό) το πεδίο θα είναι πάλι μηδέν
σύμφωνα με τις αρχές της ηλεκτροστατικής.
Στο μεταξύ τους χώρο, βάσει της αρχής της επαλληλίας, σε κάθε σημείο έχουμε την
πρόσθεση δύο πεδίων, τα οποία όμως έχουν την ίδια διεύθυνση, φορά και μέτρο.
Επομένως, σε οποιοδήποτε εσωτερικό

σημείο στο μεταξύ των πλακών χώρο το
πεδίο θα είναι:

E 
0
Φυσική
ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΑ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΗ
ΜΟΝΩΤΙΚΗ ΣΦΑΙΡΑ-1
Υποθέτουμε ότι ηλεκτρικό φορτίο είναι ομοιόμορφα

κατανεμημένο σ’ όλο τον όγκο μονωτικής σφαίρας
ακτίνας R. Αν το ολικό φορτίο είναι Q να βρεθεί το
ηλεκτρικό πεδίο σε σημείο Ρ εντός της σφαίρας, το οποίο
είναι σε απόσταση r από το κέντρο της.
Φυσική
Επιλέγουμε τη Γκαουσσιανή επιφάνεια να είναι σφαίρα ομόκεντρη του
μονωτή με ακτίνα r μικρότερη της ακτίνας του μονωτή R και διερχόμενη
από το σημείο Ρ.
Q
 
4
ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΦΟΡΤΙΟΥ R
3
Φυσική
Ο όγκος που περικλείεται από τη Γκαουσσιανή επιφάνεια είναι V’=4/3πr3.
3
Q 4 r
Q encl   V   r  Q
3
3
4 3 R
R
3
3
Το πεδίο είναι το ίδιο σε κάθε σημείο της Γκαουσσιανής επιφάνειας εφόσον
έχουμε ομοιόμορφη κατανομή φορτίου, πράγμα που επιβάλλει συμμετρία.
Q encl
Φ E
  E  A  EA 
0

3
Qr
E 4r  
2
0R
3
Qr
E 
4  0 R
3
Φυσική
QR Q
Στην επιφάνεια του μονωτή έχουμε: E  
4  0 R 4  0 R
3 2
ΔΗΛΑΔΗ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ (ΠΡΟΦΑΝΩΣ ΚΑΙ ΟΠΟΥΔΗΠΟΤΕ ΕΞΩ ΑΠΟ ΑΥΤΗ) ΤΟ
ΠΕΔΙΟ ΕΧΕΙ ΙΔΙΟ ΜΕΤΡΟ ΣΑΝ ΝΑ ΗΤΑΝ ΟΛΟ ΤΟ ΦΟΡΤΙΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟ
ΚΕΝΤΡΟ.
Φυσική
ΦΟΡΤΙΑ ΣΕ ΑΓΩΓΟΥΣ
• Στο εσωτερικό συμπαγούς αγωγού δε μπορεί να υπάρξει φορτίο ούτε πεδίο
• Σε επιφάνεια κοιλότητας κενής φορτίων επίσης δε μπορεί να υπάρξει πεδίο
(αποδεικνύεται με χρήση του νόμου του Gauss).
Εάν υπάρχει φορτίο μέσα στην κοιλότητα αλλά όχι σε επαφή με τον αγωγό, τότε στην
επιφάνεια της κοιλότητας εμφανίζεται ίσο φορτίο με αυτό που είναι μέσα. Έτσι, το
συνολικό φορτίο που περικλείει η επιφάνεια Α του σχήματος είναι 0.
Φυσική
Το σχήμα δείχνει τη διατομή αγωγού , ο οποίος έχει συνολικό φορτίο
7nC. Στην κοιλότητα υπάρχει φορτίο -5nC, μονωμένο από τον αγωγό.
Πόσο είναι το φορτίο σε κάθε επιφάνεια, εσωτερική και εξωτερική
του αγωγού.
Φυσική
Στην επιφάνεια της κοιλότητας το φορτίο πρέπει να είναι +5 nC για να
ισχύει ο νόμος του Gauss μέσα στον αγωγό. Εφόσον ο αγωγός έχει
συνολικό φορτίο 7 nC, τότε η εξωτερική επιφάνεια πρέπει να έχει
φορτίο +2 nC (5 Nc + 2 nC = 7 nC)
Φυσική
ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ FARADAY ΜΕ ΤΟΝ

ΚΑΔΟ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ
(a) Μία φορτισμένη αγώγιμη σφαίρα αναρτάται με ένα μονωτικό νήμα έξω από ένα
αγώγιμο δοχείο πάνω σε μονωτικό στήριγμα. (b) Η σφαίρα οδηγείται μέσα στο
δοχείο και τοποθετείται το σκέπασμα του δοχείου. Φορτία επάγονται στα
τοιχώματα του δοχείου. (c) Όταν η σφαίρα αγγίξει την εσωτερική επιφάνεια του
δοχείου, ολόκληρο το φορτίο της μεταφέρεται στο δοχείο και εμφανίζεται στην
εξωτερική επιφάνεια του δοχείού.
Φυσική
MICHAEL FARADAY
Γεννήθηκε : 22 Σεπτεμβρίου, 1777 στο
Newington, Surrey (Αγγλία)
Απεβίωσε: 25 Αυγούστου 1867 στο Λονδίνο
Φυσική
ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ VAN DE GRAAF-1

Το φορτίο στο σφαιρικό φλοιό παίρνει
πολύ γρήγορα πολύ μεγάλη τιμή.
Το φορτίο συσσωρεύεται στο φλοιό

(μεταλλική σφαίρα) και εσωτερικά του
είναι πάντα μηδέν από το νόμο του
Gauss.
Χρησιμοποιείται σε επιταχυντές σωματίων και πειραματικές επιδείξεις

Φυσικής.
Φυσική
ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ VAN DE GRAAF-2
Αν αγγίξουμε τη σφαίρα το φορτίο θα μεταφερθεί στα άκρα

μας σύμφωνα με το νόμο του Gauss.
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗ-ΚΛΩΒΟΣ
ΤΟΥ FARADAY-1
Αν έχουμε ένα αγώγιμο κιβώτιο και εφαρμόσουμε ένα εξωτερικό ηλεκτρικό
πεδίο, τότε τα φορτία του αγωγού ανακατανέμονται και δημιουργούν ένα
πρόσθετο ηλεκτρικό πεδίο το οποίο μηδενίζει το πεδίο μέσα στον αγωγό.
Έτσι είμαστε σε συμφωνία με το νόμο του Gauss
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΗ ΘΩΡΑΚΙΣΗ-ΚΛΩΒΟΣ
ΤΟΥ FARADAY-2
Οι κλωβοί του Faraday βρίσκουν
εφαρμογή στην θωράκιση καλωδίων,
ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών,
κ.λ.π.
Xαρακτηριστική εκδήλωση του

φαινομένου στη φύση είναι ότι όταν
χτυπάει κεραυνός τα αεροπλάνα (και
αυτό συμβαίνει συχνά) οι επιβάτες δεν
παθαίνουν ηλεκτροπληξία, κανείς δεν
παθαίνει τίποτε.
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Faraday_cage.gif#filehistory
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ-1
Έχουμε έναν πολύ λεπτό αγωγό σχήματος παραλληλογράμμου και σε κοιλότητα

στο εσωτερικό του βρίσκεται φορτίο –Q. Αν
το συνολικό φορτίο του αγωγού είναι επίσης –Q. Ποιό είναι
το φορτίο στην εξωτερική επιφάνεια του αγωγού;
-Q
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ-2
Qεσωτερικό = φορτίο εσωτερικής επιφάνειας
Qεξωτερικό = φορτίο εξωτερικής επιφάνειας
-Q
Q  ό
 Q  Q  ό
 Q  ό
Q  ό
 Q
Από το νόμο του Gauss στο μικρό

παραλληλόγραμμο (μπλε διακεκομμένη Q   2Q
ό
γραμμή): Η ροή του ηλεκτρικού πεδίου
μέσα από αυτή πρέπει να είναι μηδέν
εφόσον το πεδίο είναι μηδέν εκεί που
βρίσκεται το παραλληλόγραμμο (μέσα σε
αγωγό).
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ-3
Σε συνέχεια της προηγούμενης άσκησης φέρνουμε ένα φορτίο +Q κοντά
στον αγωγό. Να υπολογιστεί η ηλεκτρική ροή δια μέσου της επιφάνειας που
σημειώνεται με κόκκινο χρώμα.
. +Q
-Q
Q encl Q Q  Q Q
 E
  
0 0 0
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ-4
Έστω αγωγός σε σχήμα λεπτού σφαιρικού κελύφους με ακτίνα 2 m. Στο
κέντρο του υπάρχει φορτίο 2μC το οποίο προφανώς δεν είναι σε επαφή με
τον αγωγό. Το κέλυφος έχει συνολικό φορτίο -1μC. Πόσο είναι το ηλεκτρικό
πεδίο σε απόσταση 5 m από το κέντρο του κελύφους και πόσο σε απόσταση 1
m. Αν γειώσουμε το κέλυφος, πόσο θα είναι το συνολικό φορτίο του
κελύφους.
-1 μC
2m
2 μC
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ-5
Α)
Q encl
E 4r  
2
0
Q encl
E  
-1 μC 4r 0
2
6
2 1  10 C
E  (9,0  10 )  
9 2 2
2  Nm /C 2
5  m 
2m
E  0 , 36 X 10 N / C
3
2 μC Q encl
E 4r  
2
Β) 0
Q encl
E  
4r 0
2
6
2  10 C
E  (9,0  10 )  
9 2 2
2 
Nm /C 2
1  m 
E  18 X 10 N / C
3
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ-6
ΠΡΙΝ ΤΗ ΓΕΙΩΣΗ
Στην εσωτερική επιφάνεια του κελύφους επάγεται φορτίο -2 μC.
Εφόσον το συνολικό φορτίο του κελύφους είναι -1 μC τότε η εξωτερική επιφάνειά
του έχει φορτίο +1 μC (αρχή διατήρησης φορτίου).
Γ)
ΜΕΤΑ ΤΗ ΓΕΙΩΣΗ
Το φορτίο 1 μC μεταφέρεται στη Γη.
Τώρα το συνολικό φορτίο της σφαίρας είναι -2 μC εφόσον υπάρχει μόνο αυτό της
εσωτερικής επιφάνειας του κελύφους.
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 23-7
Πόσα επιπλέον ηλεκτρόνια πρέπει να προστεθούν σε ένα μονωμένο

σφαιρικό αγωγό διαμέτρου 0,180 m για την παραγωγή πεδίου 1300
N/C ακριβώς έξω από την επιφάνεια ;
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 23-2
Θεωρείστε ομογενές ηλεκτρικό πεδίο στην κατεύθυνση + x με μέτρο

Ε=6x103 N/C.
Α) Ποια είναι η ηλεκτρική ροή που διαπερνά την έδρα ενός κύβου, η οποία
έχει πλευρά 0,8 m και το επίπεδο της έδρας σχηματίζει γωνία 370 με τη
διεύθυνση του πεδίου;
B) Ποια είναι η ηλεκτρική ροή που διαπερνά όλες τις έδρες του κύβου;
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 23-10
Μια αγώγιμη συμπαγής σφαίρα με φορτίο q έχει ακτίνα α. Αυτή
βρίσκεται στο εσωτερικό μιας άλλης κοίλης ομόκεντρης σφαίρας και
αγώγιμης με εσωτερική ακτίνα b και εξωτερική c. Η κοίλη σφαίρα δεν
φέρει φορτίο
Α) Βρείτε εκφράσεις του μέτρου του πεδίου συναρτήσει της
απόστασης r από το κέντρο για τις περιοχές
r<a
a<r<b
b<r<c
r>c
Β) Σχεδιάστε τη γραφική παράσταση το μέτρου του πεδίου ως
συνάρτηση του r από r=ο έως r=2c
Φυσική
ΠΡΟΒΛΗΜΑ 23-13
Ένα ομογενές ηλεκτρικό πεδίο Ε1 κατευθύνεται προς τα έξω από μια έδρα ενός
παραλληλεπιπέδου και ένα άλλο ομογενές πεδίο Ε2 κατευθύνεται προς τα μέσα από
την απέναντι έδρα. Τα μέτρα είναι Ε1=3,5x104 N/C και Ε2=5x104 N/C. Υποθέτουμε ότι
δεν υπάρχουν άλλες ηλεκτρικές γραμμές που διαπερνούν τις επιφάνειες. Ποιό είναι
το ολικό φορτίο που περικλείεται από το παραλληλεπίπεδο;
(ΥΠΕΝΘΥΝΙΣΗ: Το ηλεκτρικό πεδίο δημιουργείται από φορτία μέσα και έξω από το
παραλληλεπίπεδο).
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ
 Η ηλεκτρική ροή είναι ίση προς το ολοκλήρωμα του
γινομένου ενός στοιχείου επιφανείας επί την κάθετη σε αυτό
συνιστώσα του Ε
ΦE   Ecos  dA  E 
dA   E  d A
 Ο νόμος του Gauss είναι ισοδύναμος με το νόμο του

Coulomb.
 Ο νόμος του Gauss δηλώνει ότι η ηλεκτρική ροή διαμέσου
κλειστής επιφάνειας είναι ανάλογη με το φορτίο που
περικλείεται.
 Το φορτίο εγκαθίσταται στην επιφάνεια αγωγού και το πεδίο
είναι παντού μηδέν μέσα στον αγωγό.
Φυσική
ΦΥΣΙΚΗ
Ενότητα 8: Ηλεκτρική Δυναμική Ενέργεια-Θεώρημα Έργου-
Ενέργειας-Ηλεκτρικό Δυναμικό-Ισοδυναμικές Επιφάνειες
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ-1

Έστω δύναμη που ενεργεί πάνω σε σωμάτιο που κινείται από το
σημείο a στο σημείο b, τότε η δύναμη παράγει έργο το οποίο είναι
b b
W a b
  F dl   Fcos  dl
a a
Όπου dl είναι το στοιχείο μήκους της τροχιάς και φ είναι η γωνία μεταξύ F
και dl σε κάθε σημείο.
Εάν το πεδίο δυνάμεων είναι διατηρητικό τότε το έργο μπορεί να

δοθεί ως συνάρτηση μιας δυναμικής ενέργειας U.
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ-2
Ας υποθέσουμε το σωματίδιο μας που μεταφέρεται από τη θέση a στη θέση
b με αντίστοιχη δυναμική ενέργεια Ua και Ub, τότε το έργο που παράγεται
από τη δύναμη είναι
W a b  U a  U b
Επομένως το έργο μπορεί να είναι θετικό ή αρνητικό ανάλογα με το
πιο σημείο έχει μεγαλύτερη δυναμική ενέργεια .
ΜΗΧΑΝΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΟ
• Όταν αφήσουμε μια μπάλα να πέσει ελεύθερα μέσα στο γήινο πεδίο
βαρύτητας αυτή θα κινηθεί από σημείο με μεγαλύτερη δυναμική ενέργεια
σε σημείο με χαμηλότερη, τότε Η ΔΥΝΑΜΗ ΠΑΡΑΓΕΙ ΘΕΤΙΚΟ ΕΡΓΟ.
• Όταν όμως πετάμε τη μπάλα προς τα πάνω τότε Η ΒΑΡΥΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ
ΠΑΡΑΓΕΙ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ.
Φυσική
ΘΕΩΡΗΜΑ ΕΡΓΟΥ- ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ-1

Η μεταβολή της κινητικής ενέργειας (Kb-Ka)είναι ίση με το
συνολικό έργο που παράγεται στο σωμάτιο
• Επομένως το συνολικό έργο είναι Kb-Ka =Ua-Ub Απ’ όπου
Kb+Ub =Ka+Ua
ΔΗΛΑΔΗ Η ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΑΝΑΛΟΙΩΤΗ

ΑΛΛΑ ΟΙ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΕΤΣΙ
ΩΣΤΕ ΤΟ ΑΘΡΟΙΣΜΑ ΤΟΥΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟ.
Φυσική
Ηλεκτροστατική περίπτωση ομογενούς πεδίου
Ας υποθέσουμε ένα δοκιμαστικό φορτίο που κινείται από το
σημείο a στο b σημείο του σχήματος.
Το πεδίο εξασκεί μια σταθερή
δύναμη μέτρου F=q’E, η οποία
διευθύνεται προς τα κάτω.
Παράγεται έργο από το πεδίο (ή τη

δύναμη), το οποίο είναι
W a  b  Fd  q Ed
Φυσική

Η συνιστώσα κατά τον y της δύναμης είναι Fy=-q’E ενώ δεν υπάρχουν
συνιστώσες κατά x και z. Το έργο είναι ανεξάρτητο από τη διαδρομή .
Η δυναμική ενέργεια του ηλεκτρικού

πεδίου είναι U=q’Ey ακριβώς όπως η
δυναμική ενέργεια για τη δύναμη
βαρύτητας Fy=-mg είναι U=mgy
Όταν το δοκιμαστικό μας φορτίο κινείται από το a στο b,

το πεδίο παράγει έργο πάνω στο φορτίο, το οποίο είναι
W a b  U a  U b  q Ey a  q Ey b  q E ( y a  y b )
Φυσική
ΘΕΤΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ
W a b  U a
 U b
 q E ( y a  y b )
• Όταν το ya είναι μεγαλύτερο του yb τότε το

δοκιμαστικό ας φορτίο κινείται στην ίδια
κατεύθυνση με αυτή του πεδίου και το έργο
είναι θετικό.
• Όταν όμως ya<yb τότε το πεδίο παράγει

αρνητικό έργο.
Φυσική

ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ
Όταν το δοκιμαστικό μας φορτίο είναι αρνητικό τότε η δυναμική ενέργεια αυξάνει
όταν το σωμάτιο κινείται προς τη φορά του πεδίου και το έργο που παράγει το πεδίο
είναι αρνητικό ΔΗΛΑΔΗ ΠΑΜΕ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΜΕ ΤΗ «ΘΕΛΗΣΗ» ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ
ΚΑΤΑΒΑΛΟΥΜΕ ΕΜΕΙΣ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΟ ΠΕΔΙΟ.
U a
 (  q  ) Ey a
U b
 (  q  ) Ey b
ya  yb
 U b
 U a
W a b  U a
 U b
 (  q  ) Ey a
 (  q  ) Ey b
 (  q ) E ( y a  y b )
 (  q ) E  y
 - q E  y
Φυσική
Η δυναμική ενέργεια ελαττώνεται όταν το φορτίο κινείται αντίθετα με το πεδίο.
ΤΩΡΑ ΟΜΩΣ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟ ΤΡΑΒΑΕΙ ΤΟ ΦΟΡΤΙΟ άρα αυτό καταβάλει έργο. Το
σωματίδιο υπακούει στο πεδίο. Το έργο που παράγει το πεδίο στο σωματίδιο είναι
θετικό.
U a
 (  q  ) Ey a
U b
 (  q  ) Ey b
 U a
 U b
W a b  U a
 U b
 (  q  ) Ey a
 (  q  ) Ey b
 (  q ) E ( y a  y b )
 (  q ) E (   y )
 q E  y
Φυσική

ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ q’ ΚΙΝΕΙΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΠΟΥ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΣΤΑΤΙΚΟ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟ ΣΗΜΕΙΑΚΟ ΦΟΡΤΙΟ
ΠΡΩΤΑ ΘΑ ΔΟΥΜΕ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
Νόμος του Coulomb
1 qq 
Fr 
4  0 r
2
rb rb
1 qq
W a b   F dr  
r
4  r
2
dr 
ra ra 0
qq 1 1
 (  )
4  0
ra rb
Φυσική
ΟΜΩΣ ΤΟ ΕΡΓΟ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΔΥΝΑΤΕΣ ΤΡΟΧΙΕΣ;
Αν δούμε μια πιο γενική μετατόπιση από το a στο b, τα οποία τώρα δεν είναι πάνω
στην ίδια ακτινική διεύθυνση.
Η δύναμη αναλύεται σε δύο συνιστώσες, μία
κάθετη στην τροχιά και μία εφαπτόμενη.
Από αυτές μόνο η εφαπτομενική συνιστώσα

παράγει έργο εφόσον μπορεί να μεταβάλει το
μέτρο της ταχύτητας ενώ η κάθετη μεταβάλει
μόνο τη διεύθυνση της ταχύτητας.
Φυσική

Τα παραπάνω εκφράζονται μαθηματικά με τη θεώρηση του έργου ως εσωτερικό
γινόμενου της δύναμης επί την μετατόπιση (Δηλαδή με το γινόμενο της προβολής
της δύναμης στη μετατόπιση ΕΠΙ τη μετατόπιση).
rb rb rb
W a b 
 F  dl   Fcos  dl 
 Fdr
ra ra ra
Το έργο που παράγεται για κάθε μικρή

μετατόπιση dl εξαρτάται μόνο από τη μεταβολή
της ακτινικής απόστασης των δύο φορτίων dr
Φυσική
Αφού το έργο εξαρτάται μόνο από τη μεταβολή της ακτινικής απόστασης
μεταξύ αρχικής και τελικής θέσης, τότε ισχύει η εξίσωση που βρήκαμε για
κίνηση κατά τη διεύθυνση κάποιας ακτίνας.
𝑞𝑞′ 1 1
𝑊𝑎 𝑏 = −
4𝜋𝜀0 𝑟𝑎 𝑟𝑏
Φυσική

ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ ΟΙ ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ Η
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ
qq 
U 
4  0 r
Δηλαδή :
rb rb
1 qq  qq  1 1
W a b 
 F r dr 
 4  0 r
2
dr 
4  0
(
ra

rb
)  U a  U b
ra ra
Φυσική
Η δυναμική ενέργεια ορίζεται πάντα ως προς ένα σημείο αναφοράς,
δηλαδή ένα σημείο το οποίο U=0. qq 
U 
Στην τελευταία εξίσωση έχουμε U=0 όταν r   4  0 r
Άρα η U παριστά το έργο που προσφέρεται από το πεδίο του φορτίου q
στο φορτίο q’ για να μεταφερθεί αυτό από μια συγκεκριμένη θέση στο
άπειρο.
Εάν τα q και q’ έχουν ίδιο πρόσημο τότε η αλληλεπίδραση είναι
απωστική και το έργο για να πάει το q’ στο άπειρο είναι θετικό και από
τον ορισμό ΘΕΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΕ ΚΑΘΕ
ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ.
rb rb
1 qq qq 1 1
W a b   F r dr  
4  r
2
dr 
4 
(
ra


)  U a  0, W a b  0
ra ra 0 0
Φυσική

Εάν τα q και q’ έχουν αντίθετο πρόσημο τότε το έργο για να πάει το
q’ στο άπειρο είναι αρνητικό και από τον ορισμό ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ
ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ.
rb rb
1 q(- q ) qq 1 1
W a b   F r dr  
4  r
2
dr  
4 
(
ra


) U a
 0, W a b  0
ra ra 0 0
ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ:
ΕΜΕΙΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΟΥΜΕ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΓΙΑ ΝΑ
ΑΠΟΚΟΛΛΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΕΝΑ ΦΟΡΤΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΞΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ
ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ ΠΑΜΕ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ.
Φυσική
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ
Έστω ότι το πεδίο μας Ε δημιουργείται από πολλά σημειακά φορτία
q1,q2,q3,…… τα οποία βρίσκονται σε αποστάσεις r1,r2,r3, ….. από το
δοκιμαστικό φορτίο q’
ΔΗΛΑΔΗ το Ε είναι το άθροισμα των
πεδίων των επιμέρους φορτίων
Το έργο που παράγεται στο q’ για

κάποια μετατόπισή του είναι το
άθροισμα των έργων που παράγουν
τα επιμέρους πεδία Ε1,Ε2, Ε3 .....
Φυσική

ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΕ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ
ΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΤΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ ΕΙΝΑΙ:
ΤΟ ΑΘΡΟΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ
q q q q  q qi
U 
4π 0
 1  2  3  

 r1 r2 r3 
 4π 0  ri
i
ΔΗΛΑΔΗ Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ
ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΑΠΟ
ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ α
Φυσική
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑΤΙ
ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΘΕΩΡΗΣΟΥΜΕ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΦΟΡΤΙΩΝ
ΩΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΣΗΜΕΙΑΚΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ.
Π.Χ. ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΘΕΩΡΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ ΣΦΑΙΡΑΣ ΩΣ
ΑΘΡΟΙΣΜΑ ΣΗΜΕΙΑΚΩΝ ΦΟΡΤΙΩΝ ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
ΤΗΣ.
Φυσική

ΕΩΣ ΤΩΡΑ ΘΕΩΡΗΣΑΜΕ ΤΟ ΠΕΔΙΟ Ε ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΦΟΡΤΙΩΝ ΚΑΙ ΤΗ
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ ΜΕ ΤΑ ΦΟΡΤΙΑ ΑΥΤΑ ΚΑΘ’ ΕΑΥΤΑ
Ας θεωρήσουμε τα φορτία q1,q2,q3… σε άπειρη απόσταση μεταξύ
τους και ότι στη συνέχεια αυτά πλησιάζουν σε αποστάσεις rij το ένα
από το άλλο.
ΤΟΤΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟΚΤΑ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
1 q iq

j
U 
4π0 i rij
Μετράμε κάθε ζεύγος μια μόνο φορά
Φυσική
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
Όταν συμπιέζουμε το ελατήριο δαπανούμε
έργο (εμείς το βάζουμε εξωτερικά
αρνητικό έργο). Αυτό αποθηκεύεται ως
Αν αφήσουμε το ελατήριο ελεύθερο, τότε

θα εκτελεστεί έργο (θετικό) γιατί από θέση
υψηλής δυναμικής ενέργειας θα μεταπέσει
σε θέση χαμηλής.
Το ίδιο συμβαίνει όταν ωθούμε το θετικό

δοκιμαστικό φορτίο προς μια θετικά
φορτισμένη σφαίρα.
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ-1
Είναι η δυναμική ενέργεια που συνδέεται με δοκιμαστικό φορτίο q’ δια του
φορτίου. ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ
U ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΤΑΙ:
V 
q Ένταση πεδίου είναι η δύναμη ανά
μονάδα φορτίου
W a b  U a  U b 
W a b U a U b
ΕΡΓΟ ΑΝΑ ΜΟΝΑΔΑ ΦΟΡΤΙΟΥ
   Va  Vb ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ
q q q
ΣΥΛΛΟΓΗ ΦΟΡΤΙΩΝ
q  q1 q q 
  2  3  
 
U 4 π  0  r1 r2 r3  1 qi
V 
q

q

4π0
 ri
i
Φυσική
Όταν έχουμε συνεχή κατανομή φορτίων κατά μήκος γραμμής
ή καθ’ έκταση ή μέσα σε ορισμένο όγκο ΤΟΤΕ: 1 dq
V 
4π 0 r 
Όπου r είναι απόσταση του στοιχείου φορτίου από το σημείο στο οποίο θα
υπολογίσουμε το δυναμικό. Το ολοκλήρωμα αναφέρεται στο χώρο που
καταλαμβάνει η κατανομή.
ΜΟΝΑΔΕΣ : Ενέργεια ανά φορτίο 1J/C=1V (Volt)
Alessandro Volta (1745-1827)
Τα βολτόμετρα μπορούν σήμερα να μετρήσουν

έως 10-12 V.
Τα συνηθισμένα μπορούν έως 10-6 V=1μV
Φυσική
ΑΝ θέλουμε να δουλέψουμε με την ένταση του πεδίου και όχι με τα
δυναμικά, μπορούμε να καταλήξουμε σε σχέση που συνδέει το δυναμικό με
αυτή
b
b b
W a b
 q E dl W a b
b
W a b   F dl  q E dl      E dl

a
b
q q q
Va  Vb   E  dl
a a a
a
W a b
 Va  Vb
q
ΑΛΛΟΙΩΣ: Για να μεταφέρουμε το φορτίο από το b στο a χρειαζόμαστε μια

εξωτερική δύναμη ανά μονάδα φορτίου -Ε . Το έργο που παράγεται από
αυτή την εξωτερική δύναμη είναι η διαφορά δυναμικού
a
Va  Vb    E  dl
b
Φυσική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 24-2
Ένα πρωτόνιο (φορτίο 1,6x10-19 C) κινείται μέσα σε γραμμικό επιταχυντή από
το σημείο a στο σημείο b πάνω σε ευθεία γραμμή, διανύοντας απόσταση
d=0,5 m. Το ηλεκτρικό πεδίο είναι ομογενές κατά μήκος αυτής της γραμμής
με κατεύθυνση από το a στο b και έχει ένταση μέτρου Ε=1,5x107 N/C. Να
βρεθούν:
α) η δύναμη στο πρωτόνιο
β) το έργο που παράγει το πεδίο για αυτή τη μετακίνηση
γ) η διαφορά δυναμικού Va-Vb
a E b
+
Φυσική
α) η δύναμη στο πρωτόνιο
F=q’E=(1,6x10-19)(1,5x107) CxN/C=2,4x10-12N
β) Έργο που παράγει το πεδίο για τη μετακίνηση από το a στο b

W=Fd=(2,4x10-12)(0,5) Nxm=1,2x10-12 J
γ) Διαφορά δυναμικού Va-Vb

Va-Vb=W/q=(1,2x10-12)/(1,6x10-19) J/C = 7,5x106 V
Φυσική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 24-3/1
Ένα ηλεκτρικό δίπολο αποτελείται από δύο σημειακά φορτία +12 nC και -12
nC, σε απόσταση 10 cm μεταξύ τους. Να υπολογιστούν τα δυναμικά στα
σημεία a,b, και c του σχήματος.
Φυσική
1  q1 q2 q3  1 qi 1  q1 q2 
V 
4π 0

 r
 1

r2

r3
 

 4π 0  ri
V 
4π 0


 r1

r2



i
Στο σημείο α
 12  10 9 9 
1 q q  12  10
)    900 V
9 2 2
V   1  2   ( 9 , 0  10 Nm /C 
   
4π 0  r1 r2   0 , 06 0 , 04 
Φυσική
Στο σημείο b 9 9
1 q q   12  10 12  10 
)   1930 V
9 2 2
V   1  2   ( 9 , 0  10 Nm /C 
   
4π 0  r1 r2   0 , 04 0 ,14 
Στο σημείο c
 12  10 9 9 
1  q1 q2  12  10
)   0V
9 2 2
V      ( 9 , 0  10 Nm /C 
   
4π 0  r1 r2   0 ,13 0 ,13 
Φυσική
Φέρουμε φορτίο +4 nC στα σημεία a,b, και c του σχήματος. Να
υπολογιστούν οι δυναμικές ενέργειες που συνδέονται με το φορτίο .
9 J 6
U a  qV a  ( 4  10 )(  900 ) C   3 , 6  10 J
C
9 J 6
U b
 qV b  ( 4  10 )( 1930 ) C  7 , 7  10 J
C
+4 nC +4 nC
Φυσική
ΠΡΟΣΟΧΗ
U c
 qV c  0 ΟΛΕΣ ΟΙ ΤΙΜΕΣ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΕ ΣΤΑΘΜΗ 0 ΣΤΟ
ΑΠΕΙΡΟ
+4 nC
Αν μεταφέρουμε το φορτίο κατά μήκος
της μεσοκαθέτου δεν παράγεται έργο
γιατί παντού πάνω η δυναμική ενέργεια
είναι 0
Αν από σημείο της μεσοκαθέτου
μεταφέρουμε το φορτίο στο άπειρο,
όποια διαδρομή και αν ακολουθήσουμε,
το έργο είναι 0 γιατί η αρχική και η
τελική τιμή δυναμικού και δυναμικής
ενέργειας είναι 0
Φυσική
Ένα σωμάτιο μάζας m=5 g και φορτίου q’=2 nC ξεκινά από την
ηρεμία στο σημείο α και κινείται κατά μήκος της ευθείας που ενώνει
τα δύο σταθερά φορτία. Ποιά είναι η ταχύτητά του όταν φτάσει στο
σημείο b.
Φυσική
Αρχή διατήρησης της ενέργειας
K a
 U a
 K b
 U b
1 2 1
K  0 K b
 m 0  q V a  m   q V b
2
a
2 2
U
Va   q V a  U
a
a
q
2 q ( V a  V b )
q V b  U υ 
b
m
Φυσική
2 q ( V a  V b )
υ 
m
9 9
 3  10  Nm
2
3  10 C
V a  9  10  
9
  1350 V
  2
 0 . 01 0 . 02  C m
9 9
 3  10  Nm
2
3  10 C
V b  9  10  
9
   1350 V
  2
 0 . 02 0 . 01  C m
V a - V b  1350 V  (  1350 V )  2700 V
9
2 ( 2  10 )( 2700 ) CV 2 m
υ  3
 4 , 6  10
5  10 kg s
Φυσική
Έστω στερεά αγώγιμη σφαίρα με φορτίο q. Να υπολογιστεί το
δυναμικό σε κάθε σημείο μέσα και έξω από τη σφαίρα.
Σε άλλο παράδειγμα χρησιμοποιήσαμε το νόμο του Gauss για να

δείξουμε ότι ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ το πεδίο είναι το ίδιο με αυτό ενός
σημειακού φορτίου στο κέντρο της σφαίρας.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ της σφαίρας το πεδίο είναι παντού μηδέν
ΘΕΩΡΟΥΜΕ V=0 ΟΤΑΝ rΑΠΕΙΡΟ
Φυσική
ΤΟΤΕ για σημείο εκτός της σφαίρας και σε απόσταση r 1 q
V 
από αυτή, η σφαίρα θα «φαίνεται» σαν σημειακό φορτίο 4π 0 r
1 q
ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΣΦΑΙΡΑΣ V 
4π 0 R
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ της σφαίρας το πεδίο είναι παντού μηδέν. Επομένως δεν
παράγεται έργο κατά τη μετακίνηση δοκιμαστικού φορτίου μεταξύ δύο
οποιονδήποτε σημείων στην περιοχή αυτή.
ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΟ ΓΙΑ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΣΗΜΕΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΣΦΑΙΡΑ ΚΑΙ
ΙΣΟ ΜΕ ΑΥΤΟ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΣΦΑΙΡΑΣ
1 q
ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΘΑ ΕΧΕΙ ΜΕΤΡΟ E  2
4π 0 R
Φυσική
Φυσική
ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ-1
ΤΟ ΜΕΓΙΣΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΕΘΕΙ ΑΓΩΓΟΣ ΣΤΟΝ ΑΕΡΑ
ΤΑ ΜΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΙΟΝΙΖΟΝΤΑΙ
ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ 3x106 N/C.
Δηλαδή σε τέτοιο πεδίο ο αέρας καθίσταται αγώγιμος.
Από το προηγούμενο παράδειγμα έχουμε ότι το δυναμικό στην επιφάνεια
της σφαίρας είναι V=ER εφόσον
1 q 1 q 1 V
E  2
 
4π 0 R 4π 0 R R R
Δηλαδή το μέγιστο δυναμικό σχετίζεται με το μέγιστο πεδίο (αυτό που θα

προκαλέσει ιονισμό) με τη σχέση
Vm=EmR
Φυσική
ΓΙΑ ΣΦΑΙΡΑ ΑΚΤΙΝΑΣ 1 cm Vm=(10-2)(3x106) [mN/C]=30000 V
Δηλαδή κανένας τρόπος δεν υπάρχει να υψώσουμε το δυναμικό

της σφαίρας ακτίνας 1 cm πέραν της τιμής των 30000 V. ΑΝ
ΞΕΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΤΙΜΕ ΑΥΤΗ Ο ΑΕΡΑΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΕΙ ΤΗ
ΣΦΑΙΡΑ ΙΟΝΙΖΕΤΑΙ (ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΓΩΓΙΜΟΣ) ΚΑΙ ΤΟ ΦΟΡΤΙΟ ΘΑ
ΔΙΑΦΥΓΕΙ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΑΕΡΑ (ΑΣΤΡΑΠΗ).
Αυτός είναι και ο λόγος που στις μηχανές υψηλής τάσης

χρησιμοποιούνται ως πόλοι σφαίρες σχετικά μεγάλων
ακτινών. Π.χ. Οι γεννήτριες Van de Graaf. AN KANOYME THN
AKTINA 3 m ΤΟΤΕ Vm=9 MV
Φυσική
Φυσική
Η σχέση
Vm=EmR
Μας λέει ότι το μέγιστο δυναμικό εξαρτάται από την ακτίνα, επομένως αν η
ακτίνα είναι πολύ μικρή, τότε και το μέγιστο δυναμικό είναι μικρό.
Δηλαδή κοντά σε αντικείμενα με οξείες απολήξεις αν αυτά φορτιστούν

παράγονται σπινθήρες.
Το ρεύμα που δημιουργείται και η ακτινοβολία λέγεται κορόνα.
Γι’ αυτό οι κεραίες έχουν συνήθως μπαλάκι στην άκρη ή κάτι που να
μεγαλώνει τον όγκο.
Φυσική
Έστω φορτισμένες παράλληλες πλάκες όπως στο σχήμα. Να
υπολογιστεί το δυναμικό σε κάθε σημείο μεταξύ των πλακών.
Θέτουμε το σημείο 0 των αξόνων στην κάτω πλάκα. Τότε η δυναμική ενέργεια
για δοκιμαστικό φορτίο q’ σε απόσταση y από την κάτω πλάκα είναι
U=q’Ey
Φυσική
U=q’Ey U/q’=Ey=Vy
Θεωρούμε U=0 και επομένως και V=0 στο σημείο

Vy=Ey
y=0 δηλαδή στην κάτω πλάκα.
Αλλά και αν επιλέγαμε μια διαφορετική του μηδενός τιμή στην κάτω πλάκα
τότε πάλι θα είχαμε Vy-Vb=Ey.
Το δυναμικό ελαττώνεται γραμμικά καθώς κινούμαστε από την πάνω πλάκα

προς τη κάτω (γιατί μειώνεται το y) και εκεί παίρνει την τιμή 0.
Φυσική
Vy-Vb=Ey. Στο σημείο a: y=d και Vy=Va
Vα-Vb=Ed και E=(Vα-Vb)/d= Vab/d
ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΟ ΙΣΧΥΕΙ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΕΠΙΠΕΔΗ

x
ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΓΙΑ ΟΜΟΚΕΝΤΡΕΣ ΣΦΑΙΡΕΣ
ΚΑΙ ΟΜΟΚΕΝΤΡΟΥΣ ΚΥΛΙΝΔΡΟΥΣ
ΜΟΝΑΔΑ ΠΕΔΙΟΥ 1 V/m= 1 N/C
Σε παραδείγματα που αναλύσαμε στα προηγούμενα μαθήματα είχαμε βρει

ότι το πεδίο μεταξύ των πλακών είναι Ε=σ/ε0. Η σχέση που έχουμε τώρα
δίνει το πεδίο ως συνάρτηση του δυναμικού και είναι πολύ πιο εύχρηστη
στην πράξη γιατί το δυναμικό μετριέται με ένα βολτόμετρο ενώ δεν
υπάρχουν όργανα που να μετρούν την επιφανειακή πυκνότητα φορτίου.
Φυσική
Να βρεθεί το δυναμικό σε απόσταση r από πολύ μακριά γραμμική
κατανομή φορτίου και σε ίδια απόσταση από μεγάλου μήκους
φορτισμένο κύλινδρο.
Φορτίο ανά μονάδα μήκους = λ
Φυσική
1 
ΑΠΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΧΟΥΜΕ ΒΡΕΙ E 
4π 0 r
Το δυναμικό μεταξύ δύο σημείων σε ακτινικές αποστάσεις από την κατανομή
είναι b r
 
b
dr rb
Va  Vb   E  dl 
2 
 r

2 
ln
ra
a 0 ra 0
ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΘΕΩΡΗΣΟΥΜΕ ΟΤΙ V=0 ΟΤΑΝ rb ΑΠΕΙΡΟ ΓΙΑΤΙ ΤΟΤΕ
Er  
Va  ln  
r 2  0
ra
Φυσική
ΔΗΛΑΔΗ ΑΝ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ ΤΟΤΕ ΑΥΤΌ ΕΙΝΑΙ
ΑΠΕΙΡΟ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΗ ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝ ΣΕ ΜΙΑ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗ

ΑΠΟΣΤΑΣΗ rb=r0
 r0
V  ln
2  0
r
Η παραπάνω εξίσωση δίνει το δυναμικό στο πεδίο μιας ευθύγραμμης

κατανομής φορτίων
ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΜΑΣ ΔΙΝΕΙ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΚΥΛΙΝΔΡΟΥ
ΕΞΩ ΟΜΩΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΛΙΝΔΡΟ ΔΗΛΑΔΗ ΟΤΑΝ R<r
Φυσική
ΑΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΥΛΙΝΔΡΟ ΔΙΑΛΕΞΟΥΜΕ R=r0
ΔΗΛΑΔΗ ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝ

ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΚΥΛΙΝΔΡΟΥ,
ΤΟΤΕ ΕΧΟΥΜΕ:
 R
V  ln
2  0
r
Φυσική
Να βρεθεί το δυναμικό σε σημείο Ρ του άξονα ομοιόμορφα φορτισμένου
δακτυλίου με φορτίο Q σε απόσταση x από το κέντρο του.
Φυσική
1
Όλο το φορτίο είναι σε απόσταση : r  x 2

 a
2
 2
1 Q
V 
4  0
2
x  a
2
1 Q
Σε μεγάλη απόσταση V 
4  0
x
ΔΗΛΑΔΗ ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΛΙ ΤΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΠΟΥ ΕΞΗΓΑΜΕ ΟΤΑΝ ΕΞΕΤΑΖΑΜΕ
ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟΥ ΔΑΚΤΥΛΙΟΥ
Ο ΔΑΚΤΥΛΙΟΣ ΑΠΟ ΜΑΚΡΥΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΣΑΝ ΣΗΜΕΙΑΚΟ ΦΟΡΤΙΟ
Φυσική
Να βρεθεί το δυναμικό σε σημείο Ρ της μεσοκαθέτου λεπτής ράβδου
μήκους 2α, ομοιόμορφα φορτισμένης με συνολικό φορτίο Q.
1 dQ
dV 
4  0
2
x  y
2
dQ dy
Όμως 
Q 2a
1 Q dy
dV 
4  0
2a 2
x  y
2
Φυσική
a 2 2
1 Q dy 1 Q a  x  a
V (x) 
2  2a
 2 2

2  2a
ln
2 2
0 a x  y 0 a  x  a
Όταν το x είναι πολύ μεγάλο το V τείνει στο 0
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ

ΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΟΥΣΤΕΡΑ
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΟΤΙ ΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΠΕΔΙΩΝ.
ΑΥΤΟ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΟ ΟΤΙ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΒΑΘΜΩΤΗ
ΠΟΣΟΤΗΤΑ.
Φυσική
ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ-1
Κάθε επιφάνεια, στη οποία το δυναμικό έχει την ίδια τιμή
σε όλα τα σημεία της λέγεται ισοδυναμική.
ΕΧΟΥΜΕ ΔΗΛΑΔΗ ΕΠΟΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΟΠΩΣ ΜΕ ΤΙΣ
ΓΡΑΜΜΕΣ ΠΕΔΙΟΥ (ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ).
Αν έχουμε ένα δοκιμαστικό φορτίο που κινείται πάνω σε ισοδυναμική επιφάνεια τότε
το πεδίο Ε δεν παράγει έργο γιατί η δυναμική ενέργεια είναι παντού ίδια.
ΕΠΟΜΕΝΩΣ το πεδίο Ε δεν έχει συνιστώσα εφαπτόμενη προς την

ισοδυναμική επιφάνεια γιατί τέτοια συνιστώσα θα παρήγαγε
έργο κατά την κίνηση του φορτίου πάνω στην επιφάνεια.
ΟΙ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ

ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΚΑΘΕΤΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ.
Φυσική
Θεσσαλονίκης
ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΜΟΛΙΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΩΓΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΕΤΟ
ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΓΟΥ
ΑΠΟΔΕΙΞΗ :
Θεωρούμε παραλληλόγραμμο βρόχο μερικώς μέσα και μερικώς έξω από τον αγωγό
και δοκιμαστικό φορτίο που τον διατρέχει.
Επειδή το πεδίο είναι διατηρητικό, το έργο που θα παράγει πάνω στο

δοκιμαστικό φορτίο για αυτή την κλειστή διαδρομή θα πρέπει να είναι
μηδέν.
Φυσική
Έχουμε όμως ότι Ε=0 παντού

μέσα στον αγωγό.
ΟΜΩΣ ΕΦΟΣΟΝ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΑΥΤΟ ΤΟΤΕ ΚΑΙ Η ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ ΤΟΥ Ε Η

ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗ ΑΜΕΣΩΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΩΓΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ 0.
ΑΝ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΕΤΣΙ ΤΟΤΕ ΤΟ ΕΡΓΟ ΓΙΑ ΚΛΕΙΣΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ (ΔΗΛΑΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΓΡΑΜΜΗ ΤΡΟΧΙΑ ΤΟΥ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ) ΜΕΡΙΚΩΣ ΜΕΣΑ ΚΑΙ
ΜΕΡΙΚΩΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΑΓΩΓΟ ΔΕΝ ΘΑ ΗΤΑΝ 0.
Φυσική
Αυτό είναι Αδύνατο γιατί έρχεται σε αντίθεση
Χ με τη διατηρητική φύση του ηλεκτρικού
πεδίου.
Χ
ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ ΚΑΘΕΤΗ
ΣΥΝΙΣΤΩΣΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ
ΑΓΩΓΟΥ.
ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ ΚΑΘΕ ΑΓΩΓΙΜΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ.
ΟΤΑΝ ΕΧΟΥΜΕ ΑΓΩΓΙΜΕΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΕΣ ΟΙ

ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΥΝ ΕΚΕΙ.
Φυσική
Φυσική
ΕΔΩ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΙΣ
ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ
ΠΑNΩ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ
ΓΗΣ. Η ΕΥΡΕΣΗ ΚΑΙ Η
ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥΣ
ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ
ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΜΕΛΕΤΗΣ TΗΣ
ΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΤΗΣ
ΓΗΣ.
ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΟΓΙΑ ΜΙΑ ΜΕΘΟΔΟ
ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ
ΓΕΩΦΥΣΙΚΗΣ
Φυσική
ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ, όταν ένας αγωγός περιέχει μια κοιλότητα, η οποία
δεν περιέχει φορτίο, τότε δεν μπορεί να υπάρξει φορτίο οπουδήποτε πάνω στην
επιφάνεια μιας κοιλότητας.
Η επιφάνεια της κοιλότητας, ας την

πούμε Α, είναι ισοδυναμική επιφάνεια
γιατί είναι επιφάνεια αγωγού.
Υποθέτουμε επίσης ότι το σημείο Ρ

της κοιλότητας έχει διαφορετικό
δυναμικό και έστω Β η ισοδυναμική
επιφάνεια στην οποία ανήκει το Ρ.
Θεωρούμε τώρα μια γκαουσιανή επιφάνεια μεταξύ των δύο ισοδυναμικών.
Φυσική
ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΣΤΗ ΜΙΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΠΡΟΣ
ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΜΕ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΙΑ ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΤΙΜΗ
ΡΟΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΚΑΟΥΣΙΑΝΗ
ΑΤΟΠΟ ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΕΡΙΕΧΕΤΑΙ ΦΟΡΤΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΓΚΑΟΥΣΙΑΝΗ
ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΥ ΙΔΙΟ ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΙΣΟ
ΜΕ ΑΥΤΟ ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑΣ
Φυσική
ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ
Όμως, Va-Vb είναι το

b a
δυναμικό του a ως προς το

Va  Vb   E dl   E dl
b. Δηλαδή η μεταβολή του

a b
δυναμικού όταν ένα

φορτίο κινείται από το b a b
στο a V a  V b  V ab   dV    dV
b a
Αν Ε|| είναι η συνιστώσα του πεδίου η παράλληλη

προς τη στοιχειώδη μετατόπιση dl b b
  dV  E ||
dl
a a
Φυσική
 dV  E || dl 
Δηλαδή το πεδίο κατά τη διεύθυνση dl είναι ο ρυθμός
dV
E ||   μεταβολής του δυναμικού στην ίδια διεύθυνση
dl
Σε καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων θα έχουμε
Ex  
V
, E y
 
V
, Ez  
V
Και έτσι
x y z
V V V
E  ( i j k)
x y z
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΟ (ΒΑΘΜΙΔΑ) ΔΗΛΑΔΗ ΤΟΝ

ΤΕΛΕΣΤΗ ΑΝΑΔΕΛΤΑ, ΕΧΟΥΜΕ
E   V
Φυσική
Όλα τα σημεία μιας ισοϋψούς του τοπογραφικού χάρτη είναι στο ίδιο βαρυτικό
δυναμικό (σε πρώτη προσέγγιση) γιατί απέχουν το ίδιο από το κέντρο της Γης.
Μπορούμε να παραλληλίσουμε τις ισοϋψείς με τις ισοδυναμικές γραμμές στο
ηλεκτρικό πεδίο.
Το νερό κυλά λόγω βαρύτητας επίσης σε

χαμηλότερα σημεία και η ροή του είναι
κάθετη στις γραμμές του τοπογραφικού
χάρτη, έτσι προσομοιώνουμε τις
υδάτινες γραμμές ροής με τις γραμμές
του ηλεκτρικού πεδίου (δυναμικές
γραμμές). Οι επιφάνειες των λιμνών
έχουν το ίδιο υψομέτρο παντού.
Ακριβώς όπως οι επιφάνειες των
αγωγών ευρίσκονται στο ίδιο δυναμικό.
Φυσική
Το ηλεκτρικό πεδίο είναι η «κλίση» του δυναμικού
σε κάθε σημείο και βρίσκεται ακριβώς όπως η
τοπογραφική κλίση
E   V
Εν προκειμένω V
Ex  
x
Όπου Δx είναι η απόσταση μεταξύ δύο ισοδυναμικών
Οι γραμμές του πεδίου κατευθύνονται πάντα προς την

«κατηφόρα» δηλαδή από σημείο υψηλότερου δυναμικού προς
σημείο με χαμηλότερο.
Φυσική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ-1
ΠΕΔΙΟ ΣΗΜΕΙΑΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ
 1 q 
1 q  
 
V  Ex  Er  
V
 
 4π0 r 

1 q
4π0 r
2
r z 4π0 r
ΠΕΔΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟΥ ΚΥΛΙΝΔΡΟΥ

 R  
V  ln  (ln R  ln r )   ln r
2  0
r 2  0
2  0
Εφόσον θεωρήσαμε ως δυναμικό αναφορά (=0), το δυναμικό στην

επιφάνεια του κυλίνδρου
  
  ln r 
 
V  2  0  
Er     
r z 2  0 r
Φυσική
Όταν ένα σωμάτιο κινείται μέσα σε ηλεκτρικό πεδίο από μια θέση a με
δυναμικό Va σε μια άλλη b με δυναμικό Vb τότε η δυναμική του ενέργεια
μεταβάλλεται κατά ΔU
 U  q ( V a  V b )  qV ba
Αν το φορτίο είναι ίσο με το φορτίου ηλεκτρονίου (δηλαδή ίσο με το

κβάντο φορτίου= 1,602Χ10-19 C) και η διαφορά δυναμικού ίση με 1 V
ΔU=( 1,602Χ10-19 C)(1V)= 1,602Χ10-19 J
Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ

1 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΟΒΟΛΤ (1eV)
1eV= 1,602Χ10-19 J
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-1
Σημειακό φορτίο Q=+800 μC τοποθετείται με σταθερή πρόσδεση στην αρχή των
αξόνων. Ένα δεύτερο σημειακό φορτίο q=-0.5 μC με μάζα 3X10-4 kg τοποθετείται στον
άξονα των σε απόσταση 0,800 m από την αρχή.
Α) Ποιά είναι η ηλεκτρική δυναμική ενέργεια του ζεύγους των φορτίων;(Να θεωρηθεί
ότι η δυναμική ενέργεια είναι 0 όταν τα φορτία είναι σε άπειρη απόσταση.)
Β) Το δεύτερο φορτίο ελευθερώνεται σε ηρεμία. Ποια θα είναι η ταχύτητά του σε
απόσταση 0,2 m από την αρχή των αξόνων.
rA
rB
Β Α
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-7
Σε πόση απόσταση από σημειακό φορτίο q=6X10-11 C έχουμε δυναμικό:

α) 12 V β) 24 V
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-17
Ένας απλός τύπος λυχνίας κενού (δίοδος) αποτελείται

από δύο ηλεκτρόδια σε κάψουλα υψηλού κενού. Ένα
ηλεκτρόδιο, η κάθοδος, διατηρείται σε υψηλή
θερμοκρασία και έτσι εκπέμπει ηλεκτρόνια από την
επιφάνειά της. Το άλλο ηλεκτρόδιο, η άνοδος βρίσκεται
σε υψηλότερο δυναμικό. Υποθέτουμε ότι η κάθοδος 0.050 cm
είναι κυλινδρική με ακτίνα 0.050 cm και η άνοδος είναι

επίσης κύλινδρος, ομοαξονικός της καθόδου, με ακτίνα
0.45 cm. Το δυναμικό της ανόδου είναι κατά 360 V 0.450 cm
υψηλότερο της καθόδου. Ένα ηλεκτρόνιο αφήνει την

κάθοδο από την κατάσταση της ηρεμίας και βομβαρδίζει
την άνοδο. Με πόση ταχύτητα προσκρούει στην άνοδο;
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-1
 Σε ηλεκτροστατικές συνθήκες το έργο που παράγεται από το
πεδίο πάνω σε σωματίδιο που κινείται μέσα σε αυτό μπορεί να
παρασταθεί από συνάρτηση δυναμικής ενέργειας.
W a b  U a  U b
q  q1 q2 q3  q qi
U 
4π 0

 r
 1

r 2

r 3

 

 4π 0  ri
i
 Το δυναμικό είναι η δυναμική ενέργεια ανά μονάδα φορτίου.
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-2
 Η διαφορά δυναμικού μεταξύ δύο σημείων είναι επίσης το
γραμμικό ολοκλήρωμα του πεδίου
b
Va  Vb   E  dl
a
 Ισοδυναμική επιφάνεια είναι η επιφάνεια πάνω στην οποία το

δυναμικό έχει παντού την ίδια τιμή
 Οι ισοδυναμικές επιφάνειες και οι γραμμές πεδίου (ή
δυναμικές γραμμές) είναι κάθετες μεταξύ τους.
 Το πεδίο μπορεί να εκφραστεί σε N/C αλλά μας είναι πολύ πιο
χρήσιμη η μονάδα V/m.
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-3
 Το πεδίο είναι η κλίση (γενικευμένη παράγωγος) του

δυναμικού.
E   V
 Το ηλεκτρονιοβόλτ είναι η ενέργεια που χρειάζεται ένα
σωματίδιο για να διασχίσει διαφορά δυναμικού ίση με
1V.
Φυσική
Ενότητα 9: Πυκνωτές-Ενέργεια Πυκνωτή-Διηλεκτρικά
ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ
Όμως, Va-Vb είναι το

b a
δυναμικό του a ως προς το

Va  Vb   E dl   E dl
b. Δηλαδή η μεταβολή του

a b
δυναμικού όταν ένα

φορτίο κινείται από το b a b
στο a V a  V b  V ab   dV    dV
b a
Αν Ε|| είναι η συνιστώσα του πεδίου η παράλληλη

προς τη στοιχειώδη μετατόπιση dl b b
  dV  E ||
dl
a a
Φυσική
 dV  E || dl 
Δηλαδή το πεδίο κατά τη διεύθυνση dl είναι ο ρυθμός
dV
E ||   μεταβολής του δυναμικού στην ίδια διεύθυνση
dl
Σε καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων θα έχουμε
Ex  
V
, E y
 
V
, Ez  
V
Και έτσι
x y z
V V V
E  ( i j k)
x y z
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ ΤΗ ΓΕΝΙΚΕΥΜΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΟ (ΒΑΘΜΙΔΑ) ΔΗΛΑΔΗ ΤΟΝ

ΤΕΛΕΣΤΗ ΑΝΑΔΕΛΤΑ, ΕΧΟΥΜΕ
E   V
Φυσική
Όλα τα σημεία μιας ισοϋψούς του τοπογραφικού χάρτη είναι στο ίδιο βαρυτικό
δυναμικό (σε πρώτη προσέγγιση) γιατί απέχουν το ίδιο από το κέντρο της Γης.
Μπορούμε να παραλληλίσουμε τις ισοϋψείς με τις ισοδυναμικές γραμμές στο
ηλεκτρικό πεδίο.
Το νερό κυλά λόγω βαρύτητας επίσης σε

χαμηλότερα σημεία και η ροή του είναι
κάθετη στις γραμμές του τοπογραφικού
χάρτη, έτσι προσομοιώνουμε τις
υδάτινες γραμμές ροής με τις γραμμές
του ηλεκτρικού πεδίου (δυναμικές
γραμμές). Οι επιφάνειες των λιμνών
έχουν το ίδιο υψομέτρο παντού.
Ακριβώς όπως οι επιφάνειες των
αγωγών ευρίσκονται στο ίδιο δυναμικό.
Φυσική
Το ηλεκτρικό πεδίο είναι η «κλίση» του δυναμικού
σε κάθε σημείο και βρίσκεται ακριβώς όπως η
τοπογραφική κλίση
E   V
Εν προκειμένω V
Ex  
x
Όπου Δx είναι η απόσταση μεταξύ δύο ισοδυναμικών
Οι γραμμές του πεδίου κατευθύνονται πάντα προς την

«κατηφόρα» δηλαδή από σημείο υψηλότερου δυναμικού προς
σημείο με χαμηλότερο.
Φυσική
ΠΕΔΙΟ ΣΗΜΕΙΑΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ
 1 q 
1 q  
 
V  Ex  Er  
V
 
 4π0 r 

1 q
4π0 r
2
r z 4π0 r
ΠΕΔΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟΥ ΚΥΛΙΝΔΡΟΥ

 R  
V  ln  (ln R  ln r )   ln r
2  0
r 2  0
2  0
Εφόσον θεωρήσαμε ως δυναμικό αναφορά (=0), το δυναμικό στην

επιφάνεια του κυλίνδρου
  
  ln r 
 
V  2  0  
Er     
r z 2  0 r
Φυσική
Όταν ένα σωμάτιο κινείται μέσα σε ηλεκτρικό πεδίο από μια θέση a με
δυναμικό Va σε μια άλλη b με δυναμικό Vb τότε η δυναμική του ενέργεια
μεταβάλλεται κατά ΔU
 U  q ( V a  V b )  qV ba
Αν το φορτίο είναι ίσο με το φορτίου ηλεκτρονίου (δηλαδή ίσο με το

κβάντο φορτίου= 1,602Χ10-19 C) και η διαφορά δυναμικού ίση με 1 V
ΔU=( 1,602Χ10-19 C)(1V)= 1,602Χ10-19 J
Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ

1 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΟΒΟΛΤ (1eV)
1eV= 1,602Χ10-19 J
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-1
Σημειακό φορτίο Q=+800 μC τοποθετείται με σταθερή πρόσδεση στην αρχή των
αξόνων. Ένα δεύτερο σημειακό φορτίο q=-0.5 μC με μάζα 3X10-4 kg τοποθετείται στον
άξονα των σε απόσταση 0,800 m από την αρχή.
Α) Ποιά είναι η ηλεκτρική δυναμική ενέργεια του ζεύγους των φορτίων;(Να θεωρηθεί
ότι η δυναμική ενέργεια είναι 0 όταν τα φορτία είναι σε άπειρη απόσταση.)
Β) Το δεύτερο φορτίο ελευθερώνεται σε ηρεμία. Ποια θα είναι η ταχύτητά του σε
απόσταση 0,2 m από την αρχή των αξόνων.
rA
rB
Β Α
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-7
Σε πόση απόσταση από σημειακό φορτίο q=6X10-11 C έχουμε δυναμικό:

α) 12 V β) 24 V
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-17
Ένας απλός τύπος λυχνίας κενού (δίοδος) αποτελείται

από δύο ηλεκτρόδια σε κάψουλα υψηλού κενού. Ένα
ηλεκτρόδιο, η κάθοδος, διατηρείται σε υψηλή
θερμοκρασία και έτσι εκπέμπει ηλεκτρόνια από την
επιφάνειά της. Το άλλο ηλεκτρόδιο, η άνοδος βρίσκεται
σε υψηλότερο δυναμικό. Υποθέτουμε ότι η κάθοδος 0.050 cm
είναι κυλινδρική με ακτίνα 0.050 cm και η άνοδος είναι

επίσης κύλινδρος, ομοαξονικός της καθόδου, με ακτίνα
0.45 cm. Το δυναμικό της ανόδου είναι κατά 360 V 0.450 cm
υψηλότερο της καθόδου. Ένα ηλεκτρόνιο αφήνει την

κάθοδο από την κατάσταση της ηρεμίας και βομβαρδίζει
την άνοδο. Με πόση ταχύτητα προσκρούει στην άνοδο;
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ-1
Λέμε ΠΥΚΝΩΤΗ μια διάταξη δύο
οποιωνδήποτε αγωγών που
διαχωρίζονται από ένα μονωτή.
Συνήθως όμως οι δύο αγωγοί φέρουν
ίσα φορτία αλλά με αντίθετα πρόσημα.
ΟΤΑΝ ΛΕΜΕ ΟΤΙ Ο ΠΥΚΝΩΤΗΣ ΕΧΕΙ ΦΟΡΤΙΟ Q ΕΝΝΟΟΥΜΕ ΟΤΙ Ο

(ΟΠΛΙΣΜΟΣ) ΑΓΩΓΟΣ ΜΕ ΤΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΧΕΙ ΦΟΡΤΙΟ
+Q ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΟ -Q
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ-2
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ-3
Q
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ C 
V ab
Αφού το ηλεκτρικό πεδίο μεταξύ των οπλισμών είναι ανάλογο του φορτίου
(μέτρο του φορτίου σε κάθε οπλισμό). Δηλαδή

E 
0
Τότε και το δυναμικό του θετικού οπλισμού προς τον αρνητικό θα είναι ανάλογο του
φορτίου.
 Qd
V ab  Ed  
0 ε 0A
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ-4
Q
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ C 
V ab
Αφού το ηλεκτρικό πεδίο μεταξύ των οπλισμών είναι ανάλογο του φορτίου
(μέτρο του φορτίου σε κάθε οπλισμό) και το δυναμικό του θετικού οπλισμού
προς τον αρνητικό θα είναι ανάλογο του φορτίου.
Επομένως αν διπλασιάσουμε το φορτίο διπλασιάζεται και το δυναμικό και
εάν υποδιπλασιάσουμε το φορτίο υποδιπλασιάζεται και το δυναμικό.
Η ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΣΤΑΘΕΡΗ
ΜΟΝΑΔΑ 1 FARAD
1 F=1 C/V
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ-5
ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
ΕΠΙΠΕΔΟΣ ΠΥΚΝΩΤΗΣ

E 
0 Q
E 
Q ε 0A
σ 
A
Qd Q A
V ab  Ed  C   ε0
ε 0A V ab d
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ-6
ΔΗΛΑΔΗ Η ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΑΘΕΡΗ ΓΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΠΥΚΝΩΤΗ
Q A
C   ε0 1 F=1 (C2/Nm2 X m2)/m= C2/Nm
V ab d
Και εφόσον 1 V=1 J/C , 1 F= C2/Nm = C2/J= C2/VC= C/V

έχουμε ότι οι μονάδες του ε0 μπορούν να γίνουν 1 C2/Nm2 = F/m
Αν στην παραπάνω εξίσωση υποθέσουμε ότι έχουμε αέρα μεταξύ των

οπλισμών του πυκνωτή και όχι κενό τότε η χωρητικότητα διαφέρει από
την προβλεπόμενη βάσει της παραπάνω εξίσωσης κατά 0.06%
ΑΝ ΟΜΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΛΙΚΟ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΠΛΙΣΜΩΝ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ
Φυσική
Ένας επίπεδος πυκνωτής έχει χωρητικότητα 1 F και οι πλάκες απέχουν
μεταξύ τους 1 mm . Πόσο είναι το εμβαδόν των πλακών.
A Cd 11 F  10 3
m 
C  ε0  A    12

d ε0 8.85  10 F
m
8 2
1.1  10 m
Δηλαδή πρόκειται για πολύ μεγάλη επιφάνεια, περίπου

100km2
Φυσική
Οι οπλισμοί επίπεδου πυκνωτή βρίσκονται σε απόσταση 5 mm μεταξύ τους
και έχουν επιφάνειες 2 m2 . Στα άκρα του πυκνωτή εφαρμόζεται διαφορά
δυναμικού 10000 V.
Να βρεθούν:
A) η χωρητικότητα του πυκνωτή.
B) το φορτίο σε κάθε οπλισμό.
Γ) το μέτρο του ηλεκτρικού πεδίου στον μεταξύ τους χώρο.
Φυσική
Α)
 2 F/m  m 
 12 2
A 8.85  10 9
C  ε0  -3
 3 . 54  10 F
d 5 10 m
 0 . 00354 F
Β) Q  CV ab
 3.54  10
9
 1  10
4
F  V  
 3.54  10
5
 C/V V
5
 3.54  10 C  35.4 C
Φυσική
5
Γ)  Q 3.54  10 C
E    
ε0 ε0A 8.85  10
-12
 2
 2 C /(N  m ) m
2
 2
6
 2  10 N / C
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ
4
V ab 1  10 V 6 V
E   3
 2  10
d 5 10 m m
Φυσική
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 25-3 –ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΟΣ
ΠΥΚΝΩΤΗΣ-1
Κυλινδρικός αγωγός μεγάλου μήκους έχει ακτίνα ra και ομοιόμορφη
πυκνότητα ανά μονάδα μήκους +λ. Περιβάλλεται από ομοαξονικό κυλινδρικό
κέλυφος με εσωτερική ακτίνα rb και αντίστοιχη πυκνότητα φορτίου –λ. Αν
μεταξύ τους υπάρχει κενό να υπολογιστεί η χωρητικότητα ανά μονάδα
μήκους.
 R
V  ln
2  0
r
Φυσική

ΠΥΚΝΩΤΗΣ-2
Σε παλαιότερο παράδειγμα δείξαμε ότι αν
θεωρήσουμε ως σημείο αναφοράς τον εσωτερικό
αγωγό, δηλαδή θεωρήσουμε ότι εκεί είναι το
σημείο όπου V=0, τότε το δυναμικό σε σημείο
που ευρίσκεται μεταξύ των δύο κυλίνδρων και
απέχει απόσταση r από τον κοινό τους άξονα
είναι:
 R
V  ln
2  0
r
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΙΧΑΜΕ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΕΛΥΦΟΣ.

ΔΗΛΑΔΗ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟ Ο ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΚΥΛΙΝΔΡΟΣ.
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΗΣ-3
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΛΥΦΟΣ;
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ ΤΟΥ GAUSS ΤΟ ΦΟΡΤΙΟ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ

ΚΥΛΙΝΔΡΟΥ ΔΕΝ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΕΙ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΣΤΟ
ΧΩΡΟ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΚΥΛΙΝΔΡΩΝ.
Επομένως, το δυναμικό της εξωτερικής επιφάνειας (ακτίνας rb) σε
σχέση με την εσωτερική (ακτίνας rα) είναι :  ra
V ba  ln
2  0
rb
Αυτή η διαφορά είναι αρνητική εφόσον ο εσωτερικός αγωγός βρίσκεται σε

υψηλότερο δυναμικό. Το λ το θεωρήσαμε θετικό. Έτσι μπορούμε να
γράψουμε
Φυσική

ΠΥΚΝΩΤΗΣ-4
 rb
V ab  ln
2  0
ra
Το ολικό φορτίο Q σε μήκος L είναι Q   L

L
Η χωρητικότητα για C 
Q


μήκος L είναι V ab
ln
rb
2  0
ra
Επομένως η χωρητικότητα ανά μονάδα μήκους είναι
C 2  55 . 6 pF / m
 
0
L ln  rb / ra  ln  rb / ra 
ΔΗΛΑΔΗ Η ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΓΩΓΩΝ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ
ΠΥΚΝΩΤΗ
Φυσική
ΣΥΝΗΘΗ ΟΜΟΑΞΟΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ
Καλώδιο κεραίας τηλεόρασης
Καλώδιο σύνδεσης τηλεόρασης – βίντεο
Χωρητικότητα 69 pF/m
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:RG-59.jpg
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ ΣΕ ΣΕΙΡΑ
Στην εν σειρά σύνδεση το μέτρο του
φορτίου σε κάθε οπλισμό είναι το
ίδιο γιατί αν εφαρμοστεί δυναμικό
Vab, ο πάνω οπλισμός του C1 αποκτά
φορτίο +Q, το οποίο έλκει (επάγει)
φορτίο –Q από τον κάτω οπλισμό. Το
τελευταίο προέρχεται από τον πάνω
οπλισμό του C2 κ.ο.κ.
Q  1 1 
V ac  V 1  V ab  V  V 1  V 2  Q  
 
C1  C1 C2 
Q V 1 1
 
V cb  V 2  Q C1 C 2
C2
Φυσική
ΙΣΟΔΥΝΑΜΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η ισοδύναμη χωρητικότητα της Q 1 V
συνδεσμολογίας εν σειρά ορίζεται εκείνη C eq   
V C eq Q
η χωρητικότητα του ενός μοναδικού
πυκνωτή του οποίου το φορτίο είναι το 1 1 1
 
ίδιο όταν η διαφορά δυναμικού είναι ίδια. C eq C1 C 2
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ
1 1 1 1
   
C eq C1 C 2
C 3
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΤΟ ΜΕΤΡΟ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΙΔΙΟ ΣΕ

ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΟΠΛΙΣΜΟΥΣ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΠΥΚΝΩΤΩΝ,
Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΣΥΝΔΕΣΗ-

Οι πάνω οπλισμοί βρίσκονται στο ίδιο δυναμικό και το ίδιο συμβαίνει και
με τους κάτω.
V ab  V Q eq  Q 1  Q 2  V  C 1  C 2  
Q 1  C 1V Q eq
 C 1  C 2  C eq
Q 2
 C 2V V
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ C eq  C 1  C 2  C 3  
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΣΥΝΔΕΣΗ-
2
C eq  C 1  C 2  C 3  
ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΣΥΝΔΕΣΗ Η

ΙΣΟΔΥΝΑΜΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΚΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΤΕ
ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ
Φυσική
Να βρεθεί η ισοδύναμη χωρητικότητα της συνδεσμολογίας του
σχήματος.
Τίτλος Μαθήματος
Θεσσαλονίκης Τμήμα
Βρίσκουμε την ισοδύναμη χωρητικότητα του συνδυασμού σε σειρά των
πυκνωτών 12 και 6 μF
1 1 1 1 
 4F
'
  
 
  C
6  F 
'
C 12
Άρα έχουμε τον παρακάτω ισοδύναμο συνδυασμό και μπορούμε να

υπολογίσουμε τον ισοδύναμο πυκνωτή των τριών που είναι συνδεδεμένοι
εν παραλλήλω.
C  3  11  4   F 
''
Φυσική
Αυτό μας δίνει τον τελικό ισοδύναμο συνδυασμό δύο

πυκνωτών σε σειρά
1 1 1 1 
     C eq  6  F
C eq 18 9  F 
Φυσική
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΥΚΝΩΤΗ-1
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ
Η ΜΕΓΑΛΗ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΥΚΝΩΤΩΝ

ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΟΥΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ. ΕΧΟΥΜΕ
ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΦΟΡΤΙΑ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΑΠΟΣΤΑΣΗ
ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ, ΔΗΛΑΔΗ ΕΛΚΟΝΤΑΙ ΣΥΝΕΧΩΣ.
ΟΙ ΠΥΚΝΩΤΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΟΥΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΌΠΩΣ

ΈΝΑ ΤΕΝΤΩΜΕΝΟ ΕΛΑΤΗΡΙΟ Ή ΈΝΑ ΣΩΜΑ
ΑΝΥΨΩΜΕΝΟ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ.
Φυσική
ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΕΡΓΟ W ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΦΟΡΤΙΣΤΕΙ Ο ΠΥΚΝΩΤΗΣ,
ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΥΜΕ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ U.
ΤΟ ΤΕΛΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ Q ΚΑΙ Η ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ V ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΩΣ
ΕΞΗΣ:
Q  CV
Σε μια στιγμή της φόρτισης το δυναμικό θα είναι v και το φορτίο q
q
Προφανώς v 
C
Το έργο που χρειάζεται για να μεταφερθεί επιπλέον φορτίο είναι
qdq
dW  vdq 
C
Φυσική
ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΘΥΜΗΘΟΥΜΕ
Το έργο είναι διαφορά δυναμικής ενέργειας και αν διαιρέσουμε με το
φορτίο που κινείται το έχουμε θέσει στη βάση του πηλίκου δυναμικής
ενέργειας ως προς φορτίο
W a b  U a  U b 
W a b U a U b
   Va  Vb
q q q
ΔΗΛΑΔΗ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΙΤΑΙ ΣΤΟ ΦΟΡΤΙΟ, ΔΙΑ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ

ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ
Φυσική
ΤΟ ΟΛΙΚΟ ΕΡΓΟ W ΠΟΥ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΦΟΡΤΙΣΤΕΙ Ο ΠΥΚΝΩΤΗΣ,
ΔΗΛΑΔΗ ΑΠΟ ΦΟΡΤΙΟ 0 ΝΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΙ ΦΟΡΤΙΟ Q ΘΑ ΕΙΝΑΙ
w Q 2
1 Q
W   dw 
C
 qdq 
2C
0 0
Το έργο αυτό είναι το ίδιο που παράγεται από το ηλεκτρικό πεδίο επί του
φορτίου όταν το q ελαττώνεται από την τιμή Q στο μηδέν. Δηλαδή όταν
αποφορτίζεται ο πυκνωτής.
Αν η αρχική δυναμική ενέργεια του πυκνωτή είναι 0 (αφόρτιστος), τότε
2
Q 1 2 1
U   CV  QV
2C 2 2
Στο SI, η ενέργεια μετριέται σε Joule
Φυσική
1
ΤΟ ΤΕΝΤΩΜΕΝΟ ΕΛΑΤΗΡΙΟ ΕΧΕΙ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ U  kx
2
2
Το φορτίο Q είναι ανάλογο της επιμήκυνσης και το 1/C
είναι ανάλογο της σταθεράς του ελατηρίου κ. Η ενέργεια 1 1
που δίνουμε στον πυκνωτή όταν τον φορτίζουμε είναι
2
U  Q
ανάλογη αυτής που αποκτά το ελατήριο αν το 2 C
εκτείνουμε.
Η ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΕΤΑΙ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΠΛΙΣΜΩΝ.
ΕΠΟΜΕΝΩΣ, ΜΠΟΡΥΜΕ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΝΑ ΜΟΝΑΔΑ ΟΓΚΟΥ Η
ΑΛΛΟΙΩΣ ΤΗΝ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ.
1 2
CV
u  2
2
A
u  1
2
0E
ΞΕΡΟΥΜΕ ΟΜΩΣ C  0 Ad
d
Φυσική
Φορτίζουμε τον πυκνωτή C1 συνδέοντας τον με πηγή διαφοράς δυναμικού
V0, η οποία δεν είναι σχεδιασμένη, Να βρεθούν:
Α) το φορτίο του πυκνωτή C1
Β) η ενέργεια που αποθηκεύτηκε στον πυκνωτή
Γ) το φορτίο σε κάθε πυκνωτή αφού κλείσουμε το διακόπτη S
Δ) η ολική ενέργεια του συστήματος μετά το κλείσιμο του διακόπτη S
Φυσική
A) C1 = 8μF
Q0 = C1V0=960μC
V0 = 120V
B) U=1/2Q0V0=1/2(960X120) (10-6CXV)=0.058J
Γ) ΚΛΕΙΝΟΥΜΕ ΤΟ ΔΙΑΚΟΠΤΗ Το θετικό φορτίο κατανέμεται στους πάνω
οπλισμούς ενώ το αρνητικό στους κάτω. Από την αρχή διατήρησης του
φορτίου και εφόσον το σύστημα είναι κλειστό, έχουμε : Q0 = Q1+Q2
Στην τελική κατάσταση, οι πάνω οπλισμοί των δύο πυκνωτών βρίσκονται στο
ίδιο δυναμικό εφόσον είναι συνδεδεμένοι με σύρμα και επομένως αποτελούν
ισοδυναμική επιφάνεια.
Φυσική
Επίσης στην τελική κατάσταση, οι δύο κάτω οπλισμοί των πυκνωτών
βρίσκονται στο ίδιο δυναμικό για τον ίδιο λόγο που είναι και οι πάνω. Το
δυναμικό τους όμως είναι διαφορετικό από αυτό των πάνω οπλισμών. Η
τελική διαφορά δυναμικού μεταξύ των οπλισμών είναι V και είναι ίδια για
τους δύο πυκνωτές, επομένως
C 1V  C 2 V  Q 0 
Q1 = C1V Q0 = Q1+Q2 V (C 1  C 2 )  Q 0 
Q2 = C 2 V Q0 960  C
V    80 V
C1  C 2 12  F
Q1 = 640μC
Q2 = 320μC
Φυσική
Δ) U=1/2Q1V+1/2Q2V=
1/2V(Q1+Q2) = 1/2Q0V=
½(960Χ80)(10-6CXV)=0,038 Joule
Έχουμε δηλαδή ενέργεια μικρότερη από την αρχική (0,058Joule)

Η διαφορά έχει μετατραπεί σε ενέργεια άλλης μορφής δηλαδή
σε θερμότητα που διοχετεύεται στο περιβάλλον.
Αυτό συμβαίνει γιατί αναγκάσαμε τα φορτία να κινηθούν.
Εφόσον κινήθηκαν, έχουμε κρούσεις με τα μόρια του υλικού του
σύρματος και επομένως μετατροπή μέρους της ενέργειας σε
θερμότητα.
Φυσική
Θέλουμε να αποθηκεύσουμε ηλεκτρική ενέργεια 1 joule ανά

κυβικό μέτρο στο κενό.
Α) Πόσο είναι το μέτρο του απαιτούμενου ομογενούς ηλεκτρικού
πεδίου;
Β) Αν το μέτρο γίνει 10 φορές μεγαλύτερο, πόση ενέργεια θα
αποθηκεύσουμε ανά κυβικό μέτρο.
Φυσική
0E 2u /  0 
2
u  1
 E 
Α) 2
2 1  J /m
3 
E   
8 , 85  10
 12
 Nm
2
/C
2

 
5 5
E  4 , 75  10 N / C  4 , 75  10 V / m
0E
2
u  1
2

Β)
u   0 ( E  10 )   0 E  10
2 2 2
1
2
1
2
 100 u
Φυσική
ΠΥΚΝΩΤΕΣ ΜΕ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΑ-1
Οι περισσότεροι πυκνωτές που συναντούμε στην πράξη έχουν ένα στρώμα
διηλεκτρικού (δηλαδή μονωτικού υλικού) μεταξύ των οπλισμών, οι λόγοι που
το κάνουμε αυτό είναι τρεις.
1. ΛΥΝΕΤΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ

ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΠΤΩΝ ΠΛΑΚΩΝ ΣΕ ΜΙΚΡΗ
ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ.
2. ΥΦΙΣΤΑΝΤΑΙ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΣΕ ΠΕΔΙΑ
ΠΟΛΥ ΙΣΧΥΡΟΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ
ΤΟΥ ΑΕΡΑ.
3. Η ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΥΞΑΝΕΙ ΟΤΑΝ ΠΑΡΕΜΒΑΛΕΤΑΙ
ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΟΠΛΙΣΜΩΝ.
Φυσική
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΑΥΞΗΣΗΣ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΤΑΝ
ΠΑΡΕΜΒΑΛΟΥΜΕ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟ
Q
ΑΡΧΙΚΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ C0 
V0
Q
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟ C 
V
Το φορτίο είναι ίδιο και στις δύο περιπτώσεις, όμως το

βολτόμετρο δείχνει μικρότερο δυναμικό.
V  V0  C  C 0
Φυσική
ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΑ Ή ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΕΠΤΟΤΗΤΑ
C V0
K  
C0 V
Το Κ είναι καθαρός αριθμός πάντοτε μεγαλύτερος της μονάδος
Υλικό Κ Υλικό Κ
Κενό 1 Πολυβινυλοχλωρίδιο 3,18
Αέρας (1 atm) 1,00059 Ακρυλικό Γυαλί (Plexiglas) 3,40
Αέρας (100 atm) 1,0548 Γυαλί 5-10
Τεφλόν
2,1 Νεοπρένιο 6,70
(πολυτετραφθοροπιθυλένιο)
Πολυεθυλένιο 2,25 Γερμάνιο 16
Βενζόλιο 2,28 Γλυκερίνη 42,5
Μαρμαρυγίας (mica) 3-6 Νερό 80,4
Mylar 3,1 Τιτανιούχο στρόντιο 310
Φυσική
Η εισαγωγή διηλεκτρικού προκαλεί μείωση του δυναμικού κατά έναν
παράγοντα Κ, επομένως και το ηλεκτρικό πεδίο μεταξύ των οπλισμών
πρέπει να έχει ελαττωθεί κατά τον ίδιο παράγοντα
E0
E 
K
Αυτό το γεγονός σημαίνει ότι η «δρώσα» επιφανειακή πυκνότητα
φορτίου σε κάθε οπλισμό έχει μειωθεί.
Όμως η επιφανειακή πυκνότητα φορτίου δεν μεταβάλλεται αλλά επάγεται
φορτίο στις πλευρές του διηλεκτρικού και μάλιστα αντιθέτου προσήμου για
κάθε πλευρά.
ΑΥΤΟ ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΟΛΩΣΗ και είναι απόρροια της μη
επανακατανομής του φορτίου μέσα στο διηλεκτρικό.
Φυσική
Υποθέτουμε ότι το επαγόμενο φορτίο είναι ανάλογο του
εφαρμοζόμενου πεδίου (δηλαδή κάτι ανάλογο με την
επιμήκυνση του ελατηρίου στο νόμο του Hook στη
Μηχανική).
Επίσης, θα υποθέσουμε ότι δεν έχουμε ισχυρά πεδία οπότε
η γραμμικότητα αυτή δεν ισχύει και ότι το Κ δεν εξαρτάται
από τη συχνότητα (κάτι που ισχύει πραγματικά).
Έστω ότι σi είναι το μέτρο του φορτίο ανά μονάδα

επιφάνειας που επάγεται στο διηλεκτρικό και σ το
μέτρο της επιφανειακής πυκνότητας στους οπλισμούς
του πυκνωτή.
Φυσική
Τότε το συνολικό επιφανειακό φορτίο στην κάθε πλευρά του
πυκνωτή έχει μέτρο (σ-σi).
Όμως το πεδίο μεταξύ των οπλισμών σχετίζεται με τη
συνολική επιφανειακή πυκνότητα πεδίου σnet= σ-σi
Χωρίς διηλεκτρικό E0 

0
  i
Με διηλεκτρικό E  
 i   1 
1 
0 
 K 
E0
Επίσης έχουμε E 
K
ΔΗΛΑΔΗ: Αν το Κ είναι πολύ μεγάλο τότε το σi αναιρεί το σ και το

πεδίο (άρα και το δυναμικό) μειώνονται δραματικά.
Φυσική
ΕΠΙΤΡΕΠΤΟΤΗΤΑ (του διηλεκτρικού)   K  0

E 

Η ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΓΙΝΕΤΑΙ
A A
C  KC 0
 K0  
d d
Όταν υπάρχει κενό μεταξύ των οπλισμών Κ=1 και ε=ε0
ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΛΟΓΟ ΤΟ ε0 ΤΟ ΛΕΜΕ

ΕΠΙΤΡΕΠΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΕΝΟΥ Ή ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΑ
Φυσική
ΕΠΕΙΔΗ το Κ είναι αδιάστατο
Το ε και το ε0 έχουν τις ίδιες μονάδες: C2/(Nm2) ή F/m
Η πυκνότητα ενέργειας γίνεται τώρα
2 2
u  1
2
K 0E  1
2
E
Φυσική
Υποθέτουμε ότι οι οπλισμοί του πυκνωτή του σχήματος έχουν επιφάνεια 2000
cm2 και είναι σε απόσταση 1 cm μεταξύ τους. Συνδέουμε του οπλισμούς με
τροφοδοτικό και φορτίζουμε τον πυκνωτή μέχρι η διαφορά δυναμικού να
φτάσει τα 3000 V. Αποσυνδέουμε το τροφοδοτικό και εισάγουμε μεταξύ των
οπλισμών μονωτικό πλαστικό υλικό και βρίσκουμε τότε ότι η διαφορά
δυναμικού έπεσε στα 1000 V (προφανώς το φορτίο κάθε πλάκας παραμένει
σταθερό σύμφωνα με όσα μάθαμε μέχρι τώρα). Να υπολογιστούν:
Α) Η αρχική χωρητικότητα.
Β) Το μέτρο του φορτίου σε κάθε πλάκα.
Γ) Η χωρητικότητα C μετά την εισαγωγή του διηλεκτρικού.
Δ) Η διηλεκτρική σταθερά Κ του διηλεκτρικού.
Ε)Η επιτρεπτότητα του διηλεκτρικού.
ΣΤ) Το μέτρο του επαγόμενου φορτίου Qi σε κάθε επιφάνεια του
διηλεκτρικού.
Ζ) Το αρχικό ηλεκτρικό πεδίο μεταξύ των πλακών.
Θ) Το τελικό ηλεκτρικό πεδίο μεταξύ των πλακών.
Φυσική
Α) Αρχική χωρητικότητα
4 2
A  12 2000 10 m  10
C0  0  ( 8 , 85  10  )( F / m  2
)  1 , 77  10 F  177 pF
d 1 10
B) Μέτρο του φορτίου σε κάθε πλάκα

 10 7
C  0 , 531  C
3
Q  C 0 V 0  (1 , 77  10  10 ) FV  5 , 31  10
Γ) Χωρητικότητα με διηλεκτρικό
7
Q 5 , 31  10 C  10
C   ( 3
)( )  5 , 31  10 F  531 pF
V 1  10 V
Φυσική
Δ) Διηλεκτρική σταθερά διηλεκτρικού που βάλαμε
 10
C 5 , 31  10 F 531 F
K   (  10
)( )  ( )( )  3
C0 1, 77  10 F 177 F
V
K  V 0 / V  ( 3000 / 1000 )  3
V
Ε) Επιτρεπτότητα του διηλεκτρικού που βάλαμε

 12  11
  K  0  ( 3  8 , 85  10 )( F / m )  2 , 66  10 F /m
ΣΤ) Μέτρο του επαγόμενου φορτίου σε κάθε πλευρά του

διηλεκτρικού  1 
 i   1  
 K 
 1  7  1 7
Q i  Q 1    5 , 31  10  1   C  3 , 54  10 C
 K   3
Φυσική
Ζ) Το αρχικό ηλεκτρικό πεδίο V0 3000 V 5
E0   ( )( 2
)  3  10 V / m
d 1 10 m
Η) Το ηλεκτρικό πεδίο μετά την εισαγωγή του διηλεκτρικού
V 1000 V 5
E   ( )( 2
)  1  10 V / m
d 1 10 m
 Q
Η) E  
 A
  i Q  Qi
E  
 A E0
E 
K
Φυσική
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ
ΟΤΑΝ ΕΙΣΑΓΟΥΜΕ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΥΚΝΩΤΗ
Η τιμή του ε0 πολλαπλασιάζεται επί έναν παράγοντα Κ

Το ηλεκτρικό πεδίο ελαττώνεται κατά έναν παράγοντα 1/Κ
Η πυκνότητα ενέργειας μειώνεται κατά έναν παράγοντα 1/Κ
Η «απώλεια» ενέργειας οφείλεται στο κροσσωτό πεδίο, το οποίο έλκει το

διηλεκτρικό (ασκεί δύναμη) η οποία τείνει να το φέρει στο χώρο μεταξύ των
πλακών.
Φυσική
ΟΤΑΝ ΤΟ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΥΠΟΒΛΗΘΕΙ ΣΕ ΑΡΚΕΤΑ ΥΨΗΛΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΤΕ
ΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΑΓΩΓΙΜΟ ΥΛΙΚΟ
ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΤΑΡΕΥΣΗ
Αποκολλώνται ηλεκτρόνια από τα μόρια τα οποία συγκρούονται με άλλα

μόρια απελευθερώνοντας περισσότερα ηλεκτρόνια.
«ΧΙΟΝΟΣΤΙΒΑΔΑ» φορτίων δηλαδή σπινθήρας ή εκκένωση τόξου
Φυσική
ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΜΕΓΙΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΕΞΕΙ ΕΝΑ
ΥΛΙΚΟ ΧΩΡΙΣ ΝΑ «ΚΑΕΙ», ΔΗΛΑΔΗ ΝΑ ΕΠΕΛΘΕΙ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΚΑΤΑΡΕΥΣΗ
ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ
ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ, ΤΙΣ ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΡΟΣΜΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ,

ΜΙΚΡΕΣ ΑΝΩΜΑΛΙΕΣ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Η ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ ΤΟΥ ΞΗΡΟΥ ΑΕΡΑ ΕΙΝΑΙ 3Χ106 V/m
Φυσική
ΜΟΡΙΑΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΠΑΓΟΜΕΝΟΥ
ΦΟΡΤΙΟΥ-1
Από πού προέρχονται τα φορτία;
Αν το υλικό είναι αγωγός τότε περιέχει ελευθέρα φορτία, δηλαδή φορτία
ελεύθερα να κινηθούν. Ο μονωτής όμως δεν περιέχει τέτοια φορτία.
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΑΜΕ ΣΕ ΜΟΡΙΑΚΟ

ΕΠΙΠΕΔΟ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ
Σε μερικά μόρια υπάρχει ίσο θετικό και αρνητικό φορτίο αλλά κατανεμημένο
ετεροβαρώς. Δηλαδή, το ένα είδος φορτίου βρίσκεται στη μια μεριά του
μορίου και το άλλο είδος σε άλλη. Τα μόρια αυτά λέγονται πολικά μόρια και
εμφανίζονται ως ηλεκτρικά δίπολα. Για την ηλεκτρική ροπή μάθαμε σε
προηγούμενο κεφάλαιο.
Φυσική

ΦΟΡΤΙΟΥ-2
Όταν δεν υπάρχει ηλεκτρικό πεδίο τα δίπολα έχουν τυχαίους
προσανατολισμούς. Όταν όμως βρεθούν μέσα σε ηλεκτρικό πεδίο, τείνουν να
προσανατολιστούν πάνω σε αυτό γιατί επενεργούν οι μηχανικές ροπές.
Φυσική
ΦΟΡΤΙΟΥ-3
Αν κάποιο μόριο δεν είναι πολικό στη συνήθη του
κατάσταση ΓΙΝΕΤΑΙ ΟΤΑΝ ΜΠΕΙ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΕΔΙΟ
ΑΥΤΟ ΓΙΝΕΤΑΙ γιατί το πεδίο ωθεί τα θετικά φορτία κατά

τη διεύθυνση του και έλκει τα αρνητικά στην αντίθετη
κατεύθυνση .
Έχουμε δηλαδή ανακατανομή φορτίου στο εσωτερικό του

μορίου και λέμε τα δίπολα που σχηματίζονται με αυτόν
τον τρόπο «ΔΙΠΟΛΑ ΕΞ ΕΠΑΓΩΓΗΣ»
Φυσική

ΦΟΡΤΙΟΥ-4
ΕΙΤΕ ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΙΚΑ ΜΟΡΙΑ Η ΔΙΠΟΛΑ ΕΞ ΕΠΑΓΩΓΗΣ
το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, δηλαδή σχηματίζονται
στρώσεις φορτίων όπως στο σχήμα
Η επιφανειακή τους πυκνότητα είναι το σi, για το οποίο

μιλήσαμε
Τα φορτία δεν κινούνται (όπως στους αγωγούς) αλλά
μετατοπίζονται. Το κάθε φορτίο είναι δέσμιο στο μόριό του.
ΤΑ ΦΟΡΤΙΑ ΑΥΤΑ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΔΕΣΜΙΑ ΦΟΡΤΙΑ

Η ΑΝΑΚΑΤΑΝΟΜΗ ΛΕΓΕΤΑΙ ΠΟΛΩΣΗ ΤΟΥ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ
ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΤΟ ΚΑΘΑΡΟ ΦΟΡΤΙΟ ΑΝΑ ΜΟΝΑΔΑ
ΟΓΚΟΥ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝ
Φυσική
ΦΟΡΤΙΟΥ-5
ΣΤΗΝ ΠΟΛΩΣΗ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΑΦΟΡΤΙΣΤΑ ΣΩΜΑΤΑ ΝΑ
ΕΛΚΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΑ
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS ΣΤΑ

ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΑ-1
Εφαρμόζουμε το νόμο του Gauss σε τμήμα της αριστερής πλευράς του
πυκνωτή και για επιφάνεια σχήματος ορθογωνίου παραλληλεπιπέδου.
Έχουμε Ε=0 μέσα στον αγωγό και Ε μέσα στο διηλεκτρικό. Εφόσον δεν
υπάρχει συνιστώσα παράλληλη με τους οπλισμούς, το πεδίο το κάθετο
σε όλες τις έδρες πλην των Α είναι μηδέν.
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS ΣΤΑ
ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΑ-2
Το ολικό φορτίομέσα στο παραλληλεπίπεδο είναι
Qencl=(σ-σi)A
Είναι δηλαδή το φορτίο του οπλισμού συν το επαγόμενο φορτίο
στο τμήμα του διηλεκτρικού που είναι μέσα στο
παραλληλεπίπεδο.
Η ροή μέσα από το παραλληλεπίπεδο είναι η ροή μέσα από τις
δύο επιφάνειες Α (από τις άλλες πλευρές είπαμε ότι η ροή είναι
0 γιατί δεν υπάρχει συνιστώσα πεδίου κάθετη σε αυτές.
(   i )A
0 A  EA 
0
A A
Όμως έχουμε EA   KEA 
K0 0
 1  
 i   1      i 
 K  K
Φυσική
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ
A Q encl
KEA 
0
 K E  dA 
0
ΠΡΟΣΟΧΗ
Τώρα το Qencl είναι το ελεύθερο φορτίο και όχι και το
δέσμιο
Q encl
 K E  dA 
0
  0
K E  d A  Q encl 
 E  dA  Q encl
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 25-2
Οι οπλισμοί επίπεδου πυκνωτή βρίσκονται σε απόσταση 4 mm και ο

καθένας έχει φορτίο 5x10-8 C. Δεν υπάρχει διηλεκτρικό ανάμεσα
στους οπλισμούς.
Α) Πόση είναι η διαφορά δυναμικού μεταξύ των οπλισμών;
B) Πόση είναι η επιφάνεια κάθε οπλισμού;
Γ) Πόση είναι η χωρητικότητα του πυκνωτή;
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 25-17
Ένας επίπεδος πυκνωτής έχει ως διηλεκτρικό ελαστικό κόμμι με

διηλεκτρική σταθερά 3,4 και διηλεκτρική αντοχή 2x107 V/m. Ο
πυκνωτής πρέπει να έχει χωρητικότητα 1,5 nF και αντέχει σε
διαφορά δυναμικού 6000 V. Πόση είναι η ελάχιστη επιφάνεια που
πρέπει να έχει ο κάθε οπλισμός;
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 25-2
Τα ηλεκτρονικά φλας περιέχουν ένα πυκνωτή που αποθηκεύει την
ενέργεια που χρειάζεται για να προκληθεί αναλαμπή. Αν η αναλαμπή
διαρκεί 1/100 s με μέση φωτεινή ισχύ 600W,
Α) πόση ενέργεια έχει αποθηκευτεί στον πυκνωτή για μια μόνο
αναλαμπή όταν ο συντελεστή απόδοσης ηλεκτρικής ενέργειας σε φως
είναι 95% (το υπόλοιπο γίνεται θερμότητα) ;
Β) Πόση είναι η διαφορά δυναμικού μεταξύ των οπλισμών ώστε να
έχει αποθηκευμένη την ενέργεια που υπολογίζουμε στο Α ερώτημα; Η
χωρητικότητά του είναι 0,8 mF
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ/1
 Πυκνωτής είναι ζεύγος οποιωνδήποτε αγωγών που

διαχωρίζονται από μονωτικό υλικό.
 Η χωρητικότητα του πυκνωτή είναι
Q
C 
V ab
 Δύο παράλληλες αγώγιμες πλάκες αποτελούν τον

επίπεδο πυκνωτή, τότε η χωρητικότητα είναι
Q A
C   ε0
V ab d
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ/2
 Μονάδα χωρητικότητας είναι το FARAD=1C/V
 Η ισοδύναμη χωρητικότητα πυκνωτών σε σειρά είναι
1 1 1 1
   
C eq C1 C 2
C 3
 Η ισοδύναμη χωρητικότητα πυκνωτών σε παράλληλη σύνδεση είναι

C eq  C 1  C 2  C 3  
 Η ενέργεια που απαιτείται να φορτιστεί ο πυκνωτής και αποκτήσει

φορτίο Q και διαφορά δυναμικού V είναι
2
Q 1 2 1
U   CV  QV
2C 2 2
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ/3
 Αν μεταξύ των οπλισμών παρεμβάλλεται διηλεκτρικό

τότε η χωρητικότητα πολλαπλασιάζεται επί τον
παράγοντα Κ που λέγεται διηλεκτρική σταθερά ή
σχετική επιτρεπτότητα του διηλεκτρικού.
 Το Κ είναι μεγαλύτερο της μονάδος επομένως η

χωρητικότητα αυξάνει με την εισαγωγή διηλεκτρικού.
Φυσική
Ενότητα 10: Ηλεκτρικό Ρεύμα-Αντιστάτες-Κυκλώματα
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ-1
Οποιαδήποτε κίνηση φορτίων λέγεται ηλεκτρικό ρεύμα. Για να
κινηθεί όμως ένα φορτίο χρειάζεται ένα ηλεκτρικό πεδίο το οποίο θα
ασκεί τη δύναμη που θα το κινήσει.
http://www.ndt-ed.org/EducationResources/HighSchool/Electricity
Φυσική
Τα φορτία που κινούνται μπορεί να είναι είτε ηλεκτρόνια είτε

θετικά ή αρνητικά ιόντα ή ακόμα κενές πλεγματικές θέσεις (οπές)
όπως συμβαίνει στους ημιαγωγούς.
Τα ηλεκτρόνια σε έναν αγωγό κινούνται με τυχαίο τρόπο (όπως τα
μόρια ενός αερίου) και με μεγάλες ταχύτητες της τάξης του 106
m/s.
Το ηλεκτρικό πεδίο ασκεί δυνάμεις που αναγκάζουν τα ηλεκτρόνια
σε μια «ολίσθηση» δηλαδή τα αναγκάζουν να κινηθούν αργά προς
μια ορισμένη διεύθυνση: αν είναι θετικά φορτία θα κινηθούν στην
κατεύθυνση του πεδίου και αν είναι αρνητικά αντίθετα από αυτή.
Φυσική
Η ολίσθηση έχει πολύ μικρή ταχύτητα της τάξης του 10-4 m/s.
Φυσική
Ορίζουμε ως ρεύμα Ι, το συνολικό φορτίο που διαπερνά μια διατομή
του αγωγού στη μονάδα του χρόνου.
dQ
I  Μονάδα 1 Α=1 C/s
dt
ΣΥΝΗΘΗ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ

Φακός τσέπης 0,5-1 Α
Εκκίνηση αυτοκίνητου (μίζα) 200 Α
Ραδιόφωνο - Τηλεόραση 1 mΑ
Η/Υ (επιμέρους κυκλώματα) 1 pA
Φυσική
André-Marie Ampère
Γεννήθηκε : 20 Ιανουαρίου, 1777

στο Poleymieux au Mont d’ Or,
Lyon
Απεβίωσε: 10 Ιουνίου, 1836 στη
Μασσαλία
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Ampere1.jpg
Φυσική
ΡΕΥΜΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙ
ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ-1
Α) Ομογενή και ισότροπο αγωγό, διατομής Α.
Υποθέτουμε : Β) Ηλεκτρικό πεδίο όπως στο σχήμα.
Γ) Κίνηση θετικών φορτίων όπως στο σχήμα
A) έχουμε n φορτία ανά μονάδα όγκου (αυτό το λέμε
Υποθέτουμε ακόμη : συγκέντρωση σωματιδίων και μετριέται σε m-3)
Β) τα φορτία έχουν την ίδια ταχύτητα ολίσθησης.
Σε κάποιο χρονικό διάστημα dt κάθε φορτίο μετατοπίζεται κατά υddt. Tα

φορτία που εξέρχονται από τη δεξιά βάση το κυλίνδρου σε χρόνο dt είναι
αυτά που ήταν μέσα στον κύλινδρο στη αρχή του χρόνου dt.
Φυσική
ΡΕΥΜΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙ
ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ ΟΛΙΣΘΗΣΗΣ-2

Ο όγκος του κυλίνδρου είναι Αυddt και ο αριθμός των φορτίων μέσα
στον κύλινδρο nΑυddt. Αν κάθε φορτίο έχει τιμή q τότε το συνολικό
φορτίο Q που εξέρχεται από τον κύλινδρο σε χρόνο dt είναι
d Q  q(nA υ d dt)  nq υ d Adt
dQ
I   nq υ d A
dt
Φυσική
ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΕΥΜΑΤΟΣ-1
Το ρεύμα ανά μονάδα επιφανείας της διατομής λέγεται πυκνότητα ρεύματος
I
J   nq υ d
A
Ανεξάρτητα αν έχουμε κίνηση θετικών ή αρνητικών φορτίων, το ρεύμα έχει
πάντα την κατεύθυνση που θα είχαν τα θετικά φορτία.
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ
Αν έχουμε ιοντικό διάλυμα, αυτό μπορεί να περιέχει περισσότερα του
ενός είδη φορτισμένων σωματιδίων τότε
I  A(n 1 q 1 υ d 1  n 2 q 2 υ d 2   )
J  n1 q 1υ d 1  n 2 q 2 υ d 2  
Φυσική
ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΡΕΥΜΑΤΟΣ-2
Εφόσον η ταχύτητα είναι διανυσματικό μέγεθος τότε και η
πυκνότητα ρεύματος μπορεί να εκφραστεί ως διάνυσμα ως εξής :
J  n1 q 1υ d 1  n 2 q 2 υ d 2  
 
Η φορά της ταχύτητας είναι ίδια με αυτή του ηλεκτρικού πεδίου E για
υd
θετικό φορτίο και αντίθετη για αρνητικό. Όμως πάντοτε το γινόμενο q υ d έχει
την φορά του πεδίου
Φυσική
Έχουμε σύρμα από χαλκό διαμέτρου 1,02 mm το οποίο τροφοδοτεί
λαμπτήρα με σταθερό ρεύμα 1,67 Α. Η πυκνότητα των ελευθέρων
ηλεκτρονίων (συγκέντρωση φορτίων) είναι 8,5Χ1028/m-3 . Να βρεθεί α) η
πυκνότητα ρεύματος και β) η ταχύτητα ολίσθησης
http://www.ndt-ed.org/EducationResources/HighSchool/Electricity
Φυσική
Α) 3
πd π( 1 ,02  10
2 2
m) 7
A    8 ,2  10
2
m
4 4
I 1 ,67 A A
J   )  2  10
6
7
(
8 ,2  10
2 2
A m m
Β)
2  10
6 2
J A/m
J  nq υ d  υ d    19 3
( 8 ,5  10 )( 1 ,6  10
28
nq ) m C
4 A 4 m
 1 ,5  10 m  1 ,5  10
C s
Φυσική
ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-1
Η πυκνότητα του ρεύματος σ’ έναν αγωγό εξαρτάται από το ηλεκτρικό πεδίο
που εφαρμόζουμε και από την ποιότητα του υλικού, δηλαδή από το πόσο
εύκολα ή δύσκολα επιτρέπει τη διέλευση του ρεύματος από μέσα του.
Η σχέση μεταξύ πεδίου Ε και πυκνότητας ρεύματος είναι γενικά πολύπλοκη.
Όμως σε μια κατηγορία υλικών μεταξύ των οποίων και τα μέταλλα ο λόγος
των δύο αυτών ποσοτήτων είναι σταθερός.
E
ρ 
J
ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΩΣ ΕΔΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΕΝΟΣ ΑΓΩΓΟΥ ΑΥΤΟ
ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΛΟΓΟ
Μονάδα 1 (V/m)/(A/m2)
= 1 Vm/A=1Ωm
Φυσική
Η ειδική αντίσταση έχει μεγάλη αναλογία με την θερμική
αγωγιμότητα.
ΚΑΛΟΣ ΑΓΩΓΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΗΘΩΣ ΚΑΙ ΚΑΛΟΣ ΑΓΩΓΟΣ
ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ.
ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΓΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑ ΚΑΝΟΝΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΙΚΗ. ΔΗΛΑΔΗ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΕ ΚΙΝΗΣΗ ΙΟΝΤΩΝ.
http://www.engineeringtoolbox.com/resistivity-conductivity-d_418.html
Φυσική
Resistivity Coefficient Temperature Conductivity
Material -ρ- Coefficient -σ-
(ohm m) per degree C (1 /Ωm)
Aluminum 2.65 x 10-8 4.29 x 10-3 3.77 x 107
Carbon (graphite)1) 3 - 60 x 10-5 -5.0 x 10-3
Chromel (alloy of chromium and aluminum) 0.58 x 10-3
Constantan 49 x 10-8 0.20 x 107
Copper 1.724 x 10-8 4.29 x 10-3 5.95 x 107
Iron 9.71 x 10-8 6.41 x 10-3 1.03 x 107
Germanium1) 1 - 500 x 10-3 -50 x 10-3
Glass 1 - 10000 x 109
Gold 2.24 x 10-8
Lead 22 x 10-8 0.45 x 107
Mercury 98 x 10-8 8.9 x 10-3 0.10 x 107
Nickel 6.41 x 10-3
Nichrome (alloy of nickel and chromium) 0.40 x 10-3
Platinum 10.6 x 10-8 3.93 x 10-3 0.943 x 107
Quartz
7.5 x 1017
(fused)
Rubber - hard 1 - 100 x 1013
Silicon1) 0.1-60 -70 x 10-3
Silver 1.59 x 10-8 6.1 x 10-3 6.29 x 107
Tungsten 5.65 x 10-8 4.5 x 10-3 1.79 x 107
Φυσική
Η αναλογία μεταξύ ηλεκτρικού πεδίου και πυκνότητας ρεύματος για
μεταλλικό αγωγό σε σταθερή θερμοκρασία είναι ο νόμος του Οhm
E
ρ 
J
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΠΟΛΛΑ ΥΛΙΚΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΟΜΟ
ΤΟΥ Ohm
Ένα υλικό που υπακούει στο νόμο του Ohm

λέγεται ωμικός ή γραμμικός αγωγός
Φυσική
Georg Simon Ohm
Γεννήθηκε : 16 Μαρτίου, 1789

στο Erlangen (Γερμανία)
Απεβίωσε: 6 Ιουλίου, 1854 στο
Μόναχο
Φυσική
Η ειδική αντίσταση μεταλλικού αγωγού αυξάνει με τη
θερμοκρασία και μέχρι τους 1000 C ισχύει η σχέση.
ρ T  ρ 0 1  α(T  T 0 ) 
α = θερμικός συντελεστής ειδικής αντίστασης
ΠΡΟΣΟΧΗ
α) στους ημιαγωγούς η ειδική αντίσταση μειώνεται
πολύ με την αύξηση της θερμοκρασίας.
β) Σε μερικά κράματα και οξείδια παρουσιάζεται
ειδική αντίσταση 0 σε χαμηλές θερμοκρασίες
(ΥΠΕΡΑΓΩΓΟΙ)
Φυσική
Υλικό α (℃)−𝟏 Υλικό α (℃)−𝟏
Αργίλιο 0,0039 Μόλυβδος 0,0043
Ορείχαλκος 0,0020 Μαγγανίνη 0,000000
Άνθρακας -0,0005 Υδράργυρος 0,00088
Κονσταντάνη 0,000002 Χρωμονικελίνη 0,0004
Χαλκός 0,0039 Άργυρος 0,0038
Σίδηρος 0,0050 Βολφράμιο 0,0045
Φυσική
ΕΙΔΙΚΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

ΠΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΡΥΚΤΩΝ

ΥΛΙΚΟ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΑΕΡΑΣ ο
ΣΙΔΗΡΟΠΥΡΙΤΗΣ 3 x 10-1
ΓΑΛΗΝΙΤΗΣ 2 x 10-3
ΧΑΛΑΖΙΑΣ 4 x 1010 - 2 x 1014
ΑΣΒΕΣΤΙΤΗΣ 1 x 1012 - 1 x 1013
ΓΡΑΝΙΤΗΣ 100 - 1 x 106
ΓΑΒΡΟΣ 1 x 103 - 1 x 106
ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΣ 50 - 1 x 107
ΨΑΜΜΙΤΗΣ 1 - 1 x 108
ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΟΙ 20 - 2 x 103
ΔΟΛΟΜΙΤΗΣ 100 - 104
ΑΜΜΟΣ 1 - 1.000
ΑΡΓΙΛΟΣ 1 - 100
ΥΠΟΓΕΙΟ ΝΕΡΟ 0.5 - 300
ΘΑΛΑΣΣΙΝΟ ΝΕΡΟ 0.2
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ARCHIE
ΝΟΜΟΣ ARCHIE
25
Μ Ε Τ Α Β Ο Λ Η Τ Η Σ Ε ΙΔ . Η Λ /Κ Η Σ Α Ν Τ ΙΣ Τ Α Σ Η Σ
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ARCHIE

24
ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ Μ Ε ΤΟ ΠΟΡΩ ΔΕΣ
23
(Γ ΙΑ Μ Ε Σ Ο Μ Ε Ε ΙΔ . Α Ν Τ ΙΣ Τ Α Σ Η 1 O h m -m )
22
Ν Ο Μ Ο Σ T O Y A R C H IE
21
ρυ = 1 , α=1, m =2
ρ =αρυ φ-m
20
Ε ΙΔ . Α Ν Τ ΙΣ Τ Α Σ Η ( O H M - M )
19
18
17
ρυ = ειδική αντίσταση του νερού των

16
15
πόρων
14
13
12
φ = πορώδες (όγκος πόρων/ολικό όγκο 11
10
α,m = σταθερές (τυπικές τιμές α=1, 9
m=2) 6
Εφαρμογή στην υδρογεωλογία 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50

Π Ο Ρ Ω Δ Ε Σ (% )
45 40 35 30 25 20
Φυσική
ΕΙΔΙΚΗ ΗΛ/ΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ-

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΣΤΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ

ΣΧΕΣΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΓΙΑ
ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΠΟΤΙΣΜΕΝΑ ΜΕ
ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΗ 100
ρ 18 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΙΔ. .ΗΛ/ΚΗΣ

/ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΜΕ
ρΘ 
90
ΤΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ
( .
1  a θ (θ  18 )
o 80 =50 Ohm-m)
ρ18 = 50 Ωm
18
70
• ρθ=ειδική αντίσταση σε Θo C
Ωm
60
• ρ18=ειδική αντίσταση σε 18o C 50
• αθ=θερμικός συντελεστής ειδ.

40
αντίστασης (περ. 0,025/οC)

30
20
• Εφαρμογή στη γεωθερμία και στη 10
χαρτογράφηση μόνιμα παγωμένων 0
εδαφών 0 25 50 75 100 125 150 175

ΚΡΑΣΙΑ Ο C
200 225 250 275 300
T 0C
Φυσική
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
Για υλικά που ισχύει ο νόμος του Οhm, το ρ είναι σταθερό και το Ε ανάλογο
του J
 
E  ρJ
Αν πάρουμε σύρμα σταθερής διατομής Α και μήκους L, και αν τα J και Ε είναι
σταθερά για όλο τον αγωγό τότε : Ι=JA και V=EL
  V ρI
E  ρJ    V ρL
L A R  
ρL I A L
V  I J
A
E
Αν ρ σταθερό τότε και R σταθερό Ι
A
Μονάδα 1Ω= 1 V/Α V
Φυσική
ΣΧΕΣΗ ΡΕΥΜΑΤΟΣ ΤΑΣΗΣ ΓΙΑ

ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΑΝΤΙΣΤΑΤΕΣ
Ωμικός αντιστάτης
Δίοδος λυχνία
Ημιαγωγός
Φυσική
ΣΧΕΣΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ-ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ
ΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΥΣ ΑΓΩΓΟΥΣ
R T  R 0 1  α(T  T 0 ) 
α = θερμικός συντελεστής ειδικής αντίστασης, δηλαδή είναι η

ίδια σταθερά που εμπλέκεται στον τύπο που δίνει την μεταβολή
της ειδικής αντίστασης με τη θερμοκρασία για μεταλλικό αγωγό
ΙΣΧΥΕΙ ΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ

ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΡΟΣ
Φυσική
Έχουμε σύρμα από χαλκό διαμέτρου 1,02 mm το οποίο τροφοδοτεί
λαμπτήρα με σταθερό ρεύμα 1,67 Α και η πυκνότητα του ρεύματος είναι
2x106 A/m2 . Να βρεθούν:
Α) το ηλεκτρικό πεδίο
Β) η διαφορά δυναμικού μεταξύ δύο σημείων που απέχουν 50 m
Γ) η αντίσταση του τμήματος του αγωγού που είναι 50 m
50 m
J
E
Ι
A
V
Φυσική
Από τον πίνακα του βιβλίου έχουμε ότι η ειδική αντίσταση του χαλκού είναι
1,72x10-8 Ω m
Ω m  A V
Α) E  ρJ  ( 1 ,72  10
8
)( 2  10
6
)  0 .034
2
m m
V
Β) V  EL  ( 0 ,034  50 ) m  1 ,7 V
m
V 1 ,7 V
Γ) R    1Ω
I 1 ,67 A
Εναλλακτικά
8
ρL ρL 1 ,72  10 Ω  m  50 m
Γ) R   2
 7
 1Ω
8  10
2
A  d  m
π 
 2 
Φυσική
Έχουμε το σύρμα χαλκού του προηγουμένου παραδείγματος. Αν η αντίστασή
του είναι 1,05 Ω σε θερμοκρασία 200 C, να υπολογιστεί η αντίστασή του σε 00
C και 1000 C.
Ο θερμικός συντελεστής του χαλκού είναι 0,0039 0C-1
(από τον πίνακα 26-2 του βιβλίου)
Θεωρούμε Τ0= 200 C και R0=1,05Ω
R T
 R 0
1   ( T  T0 )
 (1,05  ) 1  0,0039 0
C ( 0  20 ) C
-1 0

 0,97 
Φυσική
Για τους 100 0C
R T
 R 0
1   ( T  T0 )

 (1,05  ) 1  0,0039
0
C (100  20 ) C
-1 0

 1 , 38 
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
Είναι ένας βρόγχος αγωγού
Για να διαρρέεται από ρεύμα πρέπει να είναι κλειστός
Σε κάθε αντίσταση τα θετικά φορτία κινούνται προς την κατεύθυνση

χαμηλότερης δυναμικής ενέργειας (χαμηλότερου δυναμικού)
Το κύκλωμα περιλαμβάνει αντιστάτες, πιθανόν άλλα στοιχεία, αλλά πρέπει

κάπου να υπάρχει και ένα τμήμα όπου η δυναμική ενέργεια αυξάνει
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΕΓΕΡΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ-1
Είναι η ενέργεια που αναγκάζει τα φορτία να κινηθούν από χαμηλότερο σε
υψηλότερο δυναμικό σε συγκεκριμένα τμήματα του κυκλώματος. Είναι
δηλαδή η ενέργεια που εμπλέκεται στη διαδικασία που λαμβάνει χώρα στις
πηγές ηλεκτρικού ρεύματος.
Μονάδα 1V= 1 J/C

Μπαταρία 12 V σημαίνει ότι παράγει έργο 12 J για κάθε φορτίο 1 C που
περνάει από αυτή .
ΕΙΔΗ ΠΗΓΩΝ:
Υγρές ή ξηρές μπαταρίες
Γεννήτριες ηλεκτρισμού
Ηλιακά κύταρα
θερμοζεύγη
δυναμό κ.ο.κ.
Φυσική
ΗΛΕΚΤΡΕΓΕΡΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ (ΗΕΔ) = ELECTROMAGNETIC FORCE (emf)
Μια ιδανική πηγή διατηρεί σταθερή διαφορά δυναμικού μεταξύ των

ακροδεκτών της ανεξάρτητα από το ρεύμα που τη διαρρέει
ΟΡΙΖΟΥΜΕ
ΗΕΔ=ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΑ ΑΚΡΑ ΤΗΣ ΠΗΓΗΣ
Φυσική
Το ηλεκτρικό πεδίο κατευθύνεται από το a στο b και κάθε φορτίο υφίσταται
μια δύναμη Fe=qE. Η πηγή όμως δημιουργεί και μια άλλη δύναμη Fn, η οποία
τραβάει τα φορτία από το b στο a, δηλαδή τα αναγκάζει να κινηθούν «σε
ανηφορικό δρόμο» από χαμηλό σε ψηλό δυναμικό.
Έτσι διατηρεί τη διαφορά δυναμικού μεταξύ των a και b
Fe
Va Vb Το δυναμικό Vabείναι το έργο ανά
Ε μονάδα φορτίου για να κινηθεί το
φορτίο από το a στο b.
Fn Η ηλεκτρεγερτική δύναμη είναι η
a b
ενέργεια ανά μονάδα φορτίου, την
οποία μας δίνει η πηγή για να πάμε
φορτία από το b στο a.
Φυσική
ΙΔΑΝΙΚΗ ΠΗΓΗ: Ανεξάρτητα από το ρεύμα που ρέει αυτή διατηρεί σταθερή
διαφορά δυναμικού μεταξύ των ακροδεκτών της (μπορεί και I   )
εV
Va Vb
Ανοικτό κύκλωμα
ab
Ε
εV
a b
Κλειστό κύκλωμα ab
 IR
ΔΗΛΑΔΗ η αύξηση του δυναμικού ε

για το φορτίο που περνάει από την πηγή
E E
είναι ίση με τη μείωση του δυναμικού
V ab  IR
E
όταν το φορτίο διέρχεται τον αντιστάτη.
Φυσική
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΗΓΗ: Έχει εσωτερική Ωμική αντίσταση εφόσον περνάει ρεύμα
από μέσα της.
Εάν η εσωτερική αντίσταση είναι σταθερή, δηλαδή υπακούει στο νόμο του
Ohm.
V ab  ε  Ir  IR 
Κλειστό κύκλωμα ε
I 
R  r
Ανοικτό κύκλωμα ε  V ab
Θεωρούμε τα βολτόμετρα ιδανικά δηλαδή έτσι ώστε να έχουν άπειρη

εσωτερική αντίσταση.
Επίσης θεωρούμε ιδανικά τα αμπερόμετρα, δηλαδή έτσι ώστε να έχουν
μηδέν αντίσταση.
Φυσική
Μια πηγή έχει εσωτερική αντίσταση r = 2 Ω και ΗΕΔ 12 V. Να
προσδιοριστούν οι ενδείξεις των οργάνων.
Αφού το κύκλωμα είναι ανοικτό έχουμε

Ι=0 και ε  V ab  12 V
Φυσική
Στη συνδεσμολογία του προηγουμένου σχήματος προσθέτουμε
αντιστάτη. Να προσδιοριστούν τώρα οι ενδείξεις των οργάνων.
Κλειστό κύκλωμα
ε 12 V
I   ( )  2A
R  r 4  2 
V a b   IR  2  4 ( A  )  8 V
V ab  ε - Ir  12 V  2  2 ( A  )  8 V
Φυσική
Στη συνδεσμολογία του προηγουμένου σχήματος βγάζουμε τον αντιστάτη και
βραχυκυκλώνουμε τους ακροδέκτες της πηγής. Να προσδιοριστούν οι τώρα
ενδείξεις των οργάνων.
V ab  0
Η περίπτωση ονομάζεται βραχυκύκλωμα.

Οδηγεί σε υπερθέρμανση, κάψιμο ίσως και
έκρηξη όταν η εσωτερική αντίσταση είναι
μικρή
V ab  ε - Ir  12 V  I  2 (  )  0 
I  6A
Φυσική
Η σχέση της πολικής τάσης με την ΗΕΔ δύναμη, δηλαδή
ε
I 
R  r
Δεν αποδίδει πάντα τη συμπεριφορά μιας πηγής
ΗΕΔ μπορεί να μην είναι σταθερή

Η εσωτερική αντίσταση μπορεί να μην είναι
ωμική. ΠΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΥΝΗΘΩΣ
Φυσική
Η διαφορά μιας καινούργιας μπαταρίας από μια παλιά είναι κυρίως στη
μεταβολή της εσωτερικής αντίστασης με τη χρήση
Από μερικά Ω στην αρχή μπορεί να πάει στα 1000 Ω με τη χρήση
Ακριβώς επειδή η εσωτερική αντίσταση των μπαταριών δεν είναι

ωμική μειώνουμε την εσωτερική αντίσταση θερμαίνοντας τις
μπαταρίες
Φυσική
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΧΥΣ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ-1
Έστω στοιχείο κυκλώματος με τάση Va-Vb=Vab μεταξύ των ακροδεκτών του.
Το στοιχείο μπορεί να είναι οτιδήποτε (αντιστάτης, μπαταρία κ.ο.κ).
Το ηλεκτρικό πεδίο παράγει έργο επί του φορτίου για να περάσει αυτό μέσα
από το στοιχείο. Στην ειδική περίπτωση που το στοιχείο είναι πηγή, τότε
παράγεται επιπλέον έργο από τη δύναμη Fn.
Va Vb
I I I
a b
Φυσική
ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΧΥΣ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ-2

Όταν Va-Vb=Vab>0 τότε το πεδίο παράγει έργο qVab
Σε χρονικό διάστημα dt περνάει φορτίο dQ dQ  Idt
Το έργο επί αυτού του φορτίου είναι dW  V ab dQ  V ab Idt
Δηλαδή τόση είναι και η ενέργεια που μεταφέρεται στο στοιχείο
Η Ισχύς είναι
Μονάδα 1VA=1(J/C)(C/s) =1 W
dW (watt) = 1 J/s
 P  V ab I
dt
Φυσική
Ωμική Αντίσταση
ΑΝ το στοιχείο είναι ωμικός αντιστάτης, τότε η ισχύς που του προσφέρεται
από το κύκλωμα είναι:
Va Vb
V ab
P  V ab I  I R 
2
a b R
Η ενέργεια καταναλώνεται στον αντιστάτη με ρυθμό που δίνεται από την

παραπάνω εξίσωση
Στις οικιακές συσκευές αναγράφεται η μέγιστη ισχύς που αντέχει η

συγκεκριμένη κατανάλωση (αντιστάτης).
Φυσική
Ισχύς εξόδου πηγής-1

Η ενέργεια που δίνει η πηγή του σχήματος στον αντιστάτη είναι P  V ab I
Fn
F
ε - Ir
I
Έχουμε όμως επίσης V ab  a q
b
Fe
I
Va Vb
IV  I( ε - Ir)  εI - I2r  P
ab b
a
Αυτό λέγεται ισχύς εξόδου γιατί ο πρώτος όρος είναι ο ρυθμός μεταβολής της
μη ηλεκτρικής ενέργειας σε ηλεκτρική και ο δεύτερος είναι ο ρυθμός
κατανάλωσης στην εσωτερική αντίσταση.
Φυσική
Ισχύς εξόδου πηγής-2
ΗΕΔ= έργο ανά μονάδα φορτίου που Fn
προσφέρεται στο φορτίο για να ανηφορίσουν I a

F
q
b
από το b στο a Fe
I
Όταν φορτίο dQ περνάει μέσα από πηγή Va Vb
τότε παράγεται έργο σε αυτό από ΜΗ

ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ b
a
Το έργο αυτό είναι 𝜀𝑑𝑄 = 𝜀𝐼𝑑𝑡
Δηλαδή 𝜀𝐼 είναι ο ρυθμός παραγωγής έργου στα φορτία που κυκλοφορούν

ΑΛΛΑ ΑΠΌ ΜΗ ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ
Φυσική
Ισχύς εισόδου πηγής-3

Η πηγή Α έχει μεγαλύτερη ηλεκτρεγερτική δύναμη από τη Β
Έχουμε τώρα για την επάνω πηγή
V ab  ε Ir
Εφόσον η κάτω αναγκάζει το ρεύμα να
κινηθεί μέσα από την πάνω
I
I
 I( ε  Ir)  εI  I r  P
2
IV
ab
Αυτό λέγεται ισχύς εισόδου γιατί ο πρώτος όρος είναι ο ρυθμός μεταβολής
της ηλεκτρικής σε μη ηλεκτρικής ενέργεια και ο δεύτερος είναι ο ρυθμός
κατανάλωσης στην εσωτερική αντίσταση.
Φυσική
Να υπολογιστεί ο ρυθμός μετατροπής ενέργειας (χημική σε
ηλεκτρική), ο ρυθμός κατανάλωσης της ενέργειας στη μπαταρία
(μετατροπή σε θερμότητα) και η ισχύς εξόδου της μπαταρίας για τη
συνδεσμολογία του σχήματος.
V a b   V ab  8 V
I  2A
Φυσική
Ο ρυθμός μετατροπής ενέργειας στη μπαταρία είναι
ε I  (12 V )  ( 2 A )  24 W
Ο ρυθμός κατανάλωσης ενέργειας στη μπαταρία είναι
I r  (2A )  (2 )  8W
2 2
V a b   V ab  8 V
Η διαφορά τους είναι η ισχύς εξόδου, η

οποία δίνεται επίσης από της σχέση
V ab I  ( 8 V )  ( 2 A )  16 W
I  2A
Ο ισχύς εισόδου στον αντιστάτη είναι V a b  I  ( 8 V )  ( 2 A )  16 W
Φυσική
Αυτή η ισχύς εισόδου πρέπει να είναι ίση με το ρυθμό κατανάλωσης
ενέργειας στον αντιστάτη.
I R  ( 2 A )  ( 4  )  16 W
2 2
Μπορούμε τώρα να χρησιμοποιήσουμε

V a b   V ab  8 V
τη βασική εξίσωση της ισχύος εξόδου για
να δούμε αν επαληθεύονται οι
υπολογισμοί μας.
P  V I  εI - I2r
ab
I  2A
16W  24W - 8W
Φυσική
Στη συνδεσμολογία του προηγουμένου σχήματος βγάζουμε τον αντιστάτη
και βραχυκυκλώνουμε τους ακροδέκτες της πηγής. Να προσδιοριστούν οι
τώρα ο ρυθμός μετατροπής της χημικής σε ηλεκτρική ενέργεια και ο ρυθμός
κατανάλωσης στην εσωτερική αντίσταση της μπαταρίας.
V a b   V ab  8 V
I  6A
Φυσική
Ο ρυθμός μετατροπής χημικής ενέργειας σε ηλεκτρική στη μπαταρία είναι
V ab  0 εI  (12 V )  ( 6 A )  72 W
Ο ρυθμός κατανάλωσης ενέργειας

στη μπαταρία είναι
I r  ( 6 A )  ( 2  )  72 W
2 2
I  6A
Με άλλα λόγια μεγάλο ποσό ενέργειας καταναλώνεται μέσα στην πηγή

γιατί δεν μπορεί να καταναλωθεί αλλού. Η μπαταρία καίγεται και ίσως
και να εκραγεί
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 26-26-1
Ένας ηλεκτρικός φανός έχει δυο μπαταρίες με ΗΕΔ 1,5 V η κάθε μια, οι οποίες
τροφοδοτούν ένα μικρό λαμπτήρα αντίστασης 16 Ω.
Α) Αν η εσωτερική αντίσταση των μπαταριών είναι αμελητέα, με πόση ισχύ
τροφοδοτείται ο φανός;
Β) Αν οι μπαταρίες αρκούν για 5 ώρες με πόση ενέργεια τροφοδοτήθηκε συνολικά ο
φανός.
Γ) Η εσωτερική αντίσταση αυξάνει καθώς οι μπαταρίες εκφορτίζονται. Θεωρήσαμε
την αρχική εσωτερική αντίσταση αμελητέα. Ποιά θα είναι η τιμή της (και των δύο
μπαταριών μαζί) όταν η ισχύς τροφοδότησης του λαμπτήρα έχει μειωθεί στο ήμισυ
της αρχικής τιμής;
Υποθέτουμε την αντίσταση του λαμπτήρα σταθερή με το χρόνο (κάτι που δεν ισχύει
πραγματικά, γιατί η αντίσταση αυξάνει με τη θερμοκρασία και το σύρμα ζεσταίνεται
όταν περνάει ρεύμα)
Φυσική
Α) Αρχικά οι μπαταρίες δεν έχουν εσωτερική αντίσταση, η μόνη κατανάλωση

είναι ο λαμπτήρας
( V1  V 2 )
2
P 
R
όπου V1 και V2 είναι οι ΗΕΔ των μπαταριών όταν συνδέονται σε σειρά.
(1 , 5  1 , 5 ) V
2
9V
P    0 , 563 W
16  16 
Φυσική
Β) Η ενέργεια, με την οποία τροφοδοτείται ο φανός για διάστημα Δt είναι
U  Pt
U  ( 0 , 563 )( 5  3600 ) Ws  1 , 01  10 J
4
Γ) Αν τώρα έχουμε και εσωτερική αντίσταση, το κύκλωμά μας είναι
V1  V 2
r I 
R  r
Φυσική
2
 V1  V 2 
Η Ισχύς που καταναλώνεται στο λαμπτήρα είναι P  I R  
2
 R
 R  r 
ΟΤΑΝ Η ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΥΤΗ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΜΙΣΟ ΤΗΣ ΑΡΧΙΚΗΣ ΙΣΧΥΟΣ. ΔΗΛΑΔΗ ΟΤΑΝ
P  P / 2
( V1  V 2 )
2
2
 V1  V 2  ( V1  V 2 )
2
P R
  R   
 R  r  2 2 2R
r
(R  r)  2R 
2 2
2
R  r  r 
   2  1    2  r  ( 2  1) R 
 R   R 
r  ( 2  1 )  16   6 , 63 
Φυσική
ΑΝΤΙΣΤΑΤΕΣ ΕΝ ΣΕΙΡΑ ΚΑΙ ΕΝ

ΠΑΡΑΛΛΗΛΩ
Για κάθε συνδεσμολογία

αντιστατών μπορούμε πάντα να
βρούμε έναν ισοδύναμο
αντιστάτη, ο οποίος θα
μπορούσε να μπει στη θέση του
συνδυασμού. Αυτός θα
διαρρέεται από το ίδιο συνολικό
ρεύμα και στα άκρα του θα έχει
την ίδια διαφορά δυναμικού με
αυτή που παρατηρούμε στα
άκρα του συνδυασμού. V
V  IR eq
 R eq

I
Φυσική
ΑΝΤΙΣΤΑΤΕΣ ΣΕ ΣΥΝΔΕΣΗ ΣΕ ΣΕΙΡΑ
R1 R2 R3
α b
c d
Το ρεύμα πρέπει να είναι το ίδιο σε όλους γιατί αλλιώς θα είχαμε
συσσώρευση φορτίου σε κάποια σημεία του κυκλώματος.
V ac  IR 1
V ab  V ac  V cd  V db  I ( R 1  R  R 3)
V cd  IR
2
2
V db  IR 3 V ab
 R1  R 2
 R 3
 R eq
I
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ R eq
 R1  R 2
 R 3

Φυσική
ΑΝΤΙΣΤΑΤΕΣ ΣΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

V ab
R1 Η διαφορά δυναμικού είναι ίδια σε I1 
R1
όλους τους αντιστάτες
R2 V ab
α b I2 
R3 R 2
V ab
I3 
R
I  I 1  I 2  I 3  V ab (1 / R 1  1 / R 1/ R 3) 
3
2
I 1
 1/ R1 1/ R 2
1/ R 3

V ab R eq
ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ 1/ R eq
 1/ R1 1/ R 2
1/ R 3

Φυσική
ΚΑΝΟΝΕΣ KIRCHHOFF-1
ΚΑΝΟΝΑΣ ΚΟΜΒΩΝ
Το αλγεβρικό άθροισμα των ρευμάτων σε οποιαδήποτε

κόμβο είναι μηδέν
I0
ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ
ΚΑΝΟΝΑΣ ΒΡΟΧΩΝ
Το αλγεβρικό άθροισμα των διαφορών δυναμικού κατά
μήκος οποιουδήποτε βρόχου είναι μηδέν  V  0
ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΟΤΙ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΤΙΚΟ

ΠΕΔΙΟ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
Φυσική
ΚΑΝΟΝΕΣ KIRCHHOFF-2
Για την εφαρμογή του κανόνα των βρόχων, όταν δεν ξέρουμε τη φορά του
ρεύματος σε ένα βρόχο, επιλέγουμε αυθαίρετα κάποια φορά. Το ίδιο
κάνουμε και για μια άγνωστη πηγή, βάζουμε αυθαίρετα το θετικό και τον
αρνητικό πόλο της.
Στη συνέχεια ξεκινάμε από κάποιο σημείο του κυκλώματος και κινούμαστε
κατά μήκος ενός βρόχου. Στη διαδρομή μας προσθέτουμε τα γινόμενα IR που
συναντάμε και τις ΗΕΔ
ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΝΟΝΑ ΒΡΟΧΩΝ
Θετική είναι μια πηγή όταν πάμε από το – στο +
 Θετικό είναι ένα γινόμενο IR όταν πάμε αντίθετα με τη φορά του
ρεύματος που καθορίσαμε (πιθανά αυθαίρετα) στην αρχή .
ΟΤΑΝ ΚΑΤΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΒΑΖΟΥΜΕ –
ΟΤΑΝ ΑΝΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΒΑΖΟΥΜΕ +
Φυσική
Έστω ότι προσπαθούμε να φορτίσουμε την μπαταρία ενός αυτοκινήτου που
έμεινε στο δρόμο από τη μπαταρία του δικού μας αυτοκινήτου. Η εσωτερική
αντίσταση της δικής μας μπαταρίας είναι άγνωστη r ενώ έχει ΗΕΔ 12V. Το
άλλο αυτοκίνητο έχει μπαταρία ΗΕΔ ε , με εσωτερική αντίσταση 1 Ω η οποία
διαρρέεται από ρεύμα 1Α, επίσης έχει σε παράλληλη σύνδεση ένα λαμπτήρα
3 Ω που διαρρέεται από ρεύμα 2Α. Να βρεθούν
Α) Το ρεύμα που διαρρέει τη δική μας μπαταρία.
Β) Την εσωτερική αντίσταση της μπαταρίας μας r.
Γ) Την ΗΕΔ ε της μπαταρίας που φορτίζουμε.
Φυσική
Το σχηματικό κύκλωμα είναι αυτό του
Α
σχήματος και εφαρμόζουμε τον κανόνα
των κόμβων για το σημείο α
 I  1A  2 A  0  I  3 A
Για να προσδιορίσουμε την εσωτερική
Β αντίσταση της πηγής μας εφαρμόζουμε
τον κανόνα των βρόχων στον εξωτερικό
βρόχο
12 V  ( 3 A ) r  ( 2 A )( 3  )  0  r  2 
Φυσική
ΠΡΟΣΟΧΗ
12 V  ( 3 A ) r  ( 2 A )( 3  )  0  2  2 
Οι όροι που περιέχουν τις

αντιστάσεις r και 3Ω είναι αρνητικοί
γιατί διατρέχουμε τον εξωτερικό
βρόχο κατά τη φορά του ρεύματος
(ΕΣΤΩ ΑΥΤΗ ΠΟΥ ΕΜΕΙΣ ΔΙΑΛΕΞΑΜΕ).
Επομένως στις εν λόγω αντιστάσεις
συναντάμε πτώσεις δυναμικού
(ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΥΜΕ).
Φυσική
Γ Εφαρμόζουμε τώρα τον κανόνα των βρόχων στον βρόχο 2
   (1 A )( 1 )  ( 2 A )( 3  )  0   5V
Η ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΤΙΜΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ Η

ΠΟΛΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΘΕΤΗ ΜΕ ΑΥΤΗ ΠΟΥ
ΕΠΙΛΕΞΑΜΕ ΣΤΟ ΣΧΗΜΑ
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ: Αν χρησιμοποιήσουμε το
βρόχο 3 έχουμε
12 v  ( 3 A )( 2  )  (1 A )( 1  )    0   5V
ΟΠΟΙΟ ΒΡΟΧΟ ΚΑΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΟΥΜΕ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΜΕ ΣΤΟ ΙΔΙΟ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 26-5
Οι οικιακές καλωδιώσεις είναι συνήθως με σύρματα χαλκού

διαμέτρου 2,05 mm. Να υπολογιστεί η αντίσταση ενός τέτοιου
σύρματος 30 m. (ειδική αντίσταση χαλκού: 1,72x10-8 Ω)
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 24-17
Να υπολογιστεί το ρεύμα στο κύκλωμα του σχήματος. Επίσης να

υπολογιστούν η πολική τάση Vab και η διαφορά δυναμικού Vac.
r1=1,6Ω ε1=16V
a b
R1=5Ω R2=9Ω
r2=1,4Ω ε2=8V
c
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 26-36
Μια ηλεκτρική φρυγανιέρα χρησιμοποιεί θερμαντικό στοιχείο από

χρωμονικελίνη και λειτουργεί με τάση 120 V. Όταν ενεργοποιηθεί
στους 200 C διαρρέεται από ρεύμα 1,46 Α. Μετά από λίγο το ρεύμα
σταθεροποιείται σε 1,32 Α. Ποια είναι η τελική θερμοκρασία του
στοιχείου. Η μέση τιμή του θερμικού συντελεστή ειδικής αντίστασης
είναι 4,5Χ10-4 0C-1 (για την περιοχή θερμοκρασιών που
ενδιαφερόμαστε).
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 26-37
Μια διάταξη από ημιαγωγό σε προσωπικό υπολογιστή δεν

υπακούει στο νόμο του Ohm, αλλά η σχέση τάσης ρεύματος είναι
V=αΙ+βΙ2 με α=2 και β=0.5 Ω/Α. Α) Συνδέουμε τη διάταξη με τάση
3V, πόσο είναι το ρεύμα μέσα στη διάταξη;Β) Πόση διαφορά
δυναμικού απαιτείται για να περάσει διπλάσιο ρεύμα από αυτό
που υπολογίστηκε προηγούμενα;
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 27-1
Τρεις αντιστάτες, R1=2Ω, R2=3Ω και R3=4Ω, συνδέονται με τους πόλους
μπαταρίας 24 V. Να βρεθούν:
Α) η ισοδύναμη αντίσταση του συνδυασμού,
Β) το ρεύμα που περνά μέσα από τη μπαταρία,
Γ) η ισχύς που καταναλίσκεται σε κάθε αντιστάτη
R1
R2
R3
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 27-2
Να βρεθεί η ισοδύναμη αντίσταση του συνδυασμού και το ρεύμα σε
κάθε αντιστάτη. Δίνονται ε=24 V, R1=1Ω, R2=3Ω, R3=7Ω και R4=5Ω.
R1 R2
R3 R4
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-1
 Το ποσό του φορτίου που διαπερνά μια ορισμένη επιφάνεια
στη μονάδα του χρόνου λέγεται ηλεκτρικό ρεύμα.
 Το ρεύμα είναι συνάρτηση της συγκέντρωσης σωματιδίων
(πυκνότητας φορέων του φορτίου), της ταχύτητας ολίσθησης
αυτών, του στοιχειώδους φορτίου ενός φορέως και της
διατομής.
I  A ( n 1q 1 d1  n 2 q 2  d 2   )
 Η πυκνότητα ρεύματος είναι ρεύμα ανά μονάδα εμβαδού, και

ως συνάρτηση των ίδιων ποσοτήτων όπως προηγούμενα είναι
J  n 1q 1 d1  n 2 q 2  d 2  
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-2
 Ο νόμος του Ohm ισχύει προσεγγιστικά για μεγάλη κατηγορία
υλικών. Δηλώνει ότι το πηλίκο του πεδίου προς την πυκνότητα
ρεύματος είναι σταθερό και το λέμε ειδική ηλεκτρική αντίσταση.
E
 
J
 Για μεταλλικούς αγωγούς η ειδική ηλεκτρική αντίσταση αυξάνεται

με τη θερμοκρασία.
 T   0 1   ( T  T 0 ) 
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-3
 Όταν ισχύει ο νόμος του Ohm, η διαφορά δυναμικού στα άκρα
αγωγού είναι ανάλογη προς το ρεύμα που διαρρέει τον αγωγό. Η
σταθερά αναλογίας λέγεται αντίσταση.
V L
R  
I A
 Οι πραγματικές πηγές έχουν εσωτερική αντίσταση. Έτσι η τάση

στους πόλους της είναι
Κλειστό κύκλωμα ε
I 
R  r
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-4
 Κάθε στοιχείο κυκλώματος διαρρέεται από ρεύμα Ι και παρουσιάζει
διαφορά δυναμικού V στα άκρα του.
 Προσφέρει ενέργεια στο κύκλωμα να η ροή του ρεύματος είναι από
το χαμηλότερο προς το υψηλότερο δυναμικό.
 Παίρνει ενέργεια από το κύκλωμα αν η ροή ρεύματος είναι από το
υψηλότερο στο χαμηλότερο δυναμικό, δηλαδή αντίθετα με την
προηγούμενη κατάσταση.
 Ο ρυθμός μεταφοράς ενέργειας λέγεται Ισχύς και είναι P=VI
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-5
 Η ενέργεια καταναλίσκεται στους αντιστάτες μετατρεπόμενη σε
θερμότητα. Ο ρυθμός κατανάλωσης της ενέργειας είναι
V ab
P  V ab I  I R 
2
 Στα μέταλλα, αιτία της αγωγιμότητας είναι τα ελεύθερα

ηλεκτρόνια τα οποία κινούνται μέσα στο πλέγμα και σκεδάζονται
στα ιόντα του πλέγματος.
Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-6
 Στην εν σειρά σύνδεση αντιστατών, η ισοδύναμη αντίσταση είναι το
άθροισμα των επιμέρους αντιστάσεων.
R eq
 R1  R 2
 R 3

 Στην εν παραλλήλω σύνδεση, το αντίστροφο της ισοδύναμης

αντίστασης είναι το άθροισμα των αντιστρόφων των επιμέρους
αντιστάσεων.
1/ R eq
 1/ R1 1/ R 2
1/ R 3

Φυσική
ΣΥΝΟΨΗ-7
 Κανόνες Kirchhoff
A) Το αλγεβρικό άθροισμα των ρευμάτων σε οποιοδήποτε κόμβο
κυκλώματος είναι 0
Β) Το αλγεβρικό άθροισμα των διαφορών δυναμικού κατά μήκος
οποιουδήποτε κλειστού βρόχου του κυκλώματος είναι 0
 Όταν ο πυκνωτής φορτίζεται

Το φορτίο προσεγγίζει ασυμπτωτικά την τελική τιμή και το ρεύμα με
τον ίδιο τρόπο την τιμή 0
 Όταν ο πυκνωτής εκφορτίζεται

Το ρεύμα και το φορτίο προσεγγίζουν ασυμπτωτικά την τιμή 0
Φυσική
Ενότητα 11: Μαγνητικό Πεδίο

ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ-1
Το φαινόμενο παρατηρήθηκε πρώτη φορά στη Μαγνησία της Μικράς
Ασίας απ’ όπου πήρε και το όνομα. Τα άκρα κομματιών μαγνητισμένου
σιδηρομεταλλεύματος έλκονταν αμοιβαία ή απωθούνταν ανάλογα.
Ονομάστηκαν συμβατικά οι πόλοι ως βόρειοι και νότιοι. Δύο

αντίθετοι πόλοι έλκονται και δυο όμοιοι απωθούνται.
http://www.daviddarling.info/encyclopedia/M/magnetism.html
Φυσική
Πριν από 500 χρόνια και μετά από μακροχρόνια έρευνα ο Williams Gilbert
κατάφερε να συλλάβει την έννοια του μαγνητικού πεδίου της γης, λέγοντας
ότι η Γη είναι ένα μαγνητικό πεδίο το οποίο πηγάζει στο κέντρο του άξονα
της γης. Τη θεωρία του αυτή διατύπωσε στη διατριβή De magnete.
http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/magnetic/magearth.html
Φυσική
Επιπλέον υποστήριξε ότι το πεδίο αυτό είναι ισοδύναμο με αυτό που θα
προκαλούσε ραβδόμορφος μαγνήτης τοποθετημένος επάνω στον άξονα
περιστροφής της Γης.
Χ • Χ,Υ,Ζ  τρισορθογώνιο σύστημα
αναφοράς
D
τ • ΗΟΖ  μαγνητικός μεσημβρινός
•
Ο I
Υ
ΧΟΖ  γεωγραφικός
μεσημβρινός
• Γωνιά D  μαγνητική απόκλιση
(ανατολική ή δυτική) (γωνιά
Η μεταξύ βορρά και οριζόντιας
προβολής του Η)
• Γωνία Ι  μαγνητική έγκλιση
(θετική ή αρνητική) (γωνιά
μεταξύ επιφάνειας γης και Η)
Ζ
http://history.nasa.gov/EP-177/ch3-4.html
Φυσική
Hans Christian Oersted
Γεννήθηκε : 14 Αυγούστου, 1777, Rudkøbing (Δανία)
Απεβίωσε: 9 Μαρτίου 1851 Κοπενχάγη
http://www.daviddarling.info/encyclopedia/M/magnetism.html
Φυσική
Αν φορτίο κινείται με ταχύτητα υ μέσα σε μαγνητικό πεδίο Β τότε υφίσταται
δύναμη κάθετη τόσο στο διάνυσμα της ταχύτητας όσο και στο πεδίο η οποία
έχει μέτρο
F  q   B  q  B sin 
όπου φ είναι η γωνία μεταξύ των

διανυσμάτων υ και Β και μετριέται
    sin 
από την κατεύθυνση του υ προς αυτή
του Β
Φυσική
Η φορά του διανύσματος της δύναμης

καθορίζεται από τον κανόνα του δεξιού
χεριού.
http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/magnetic/magfor.html
Φυσική
Είναι φανερό ότι μια διανυσματική εξίσωση αρκεί για να καθορίσει
πλήρως το διάνυσμα F και αυτή είναι
F  q  B
Αν το q είναι αρνητικό τότε η κατεύθυνση του F είναι αντίθετη αυτής του
εξωτερικού γινομένου   B
Η φορά του διανύσματος της δύναμης καθορίζεται από τον κανόνα του δεξιού
χεριού.
Φυσική
Η σχέση F  q   B  q  B sin 
μας λέει ότι το μέτρο της δύναμης μπορεί να θεωρηθεί ως το γινόμενο του
φορτίου επί το μέτρο της ταχύτητας επί την συνιστώσα του Β που είναι
κάθετη στο διάνυσμα της ταχύτητας (Βsinφ)
F  q  B sin   q  B 
B sin   B 
Αν υπάρχει και ηλεκτρικό πεδίο F  q(E    B )
Φυσική
ΜΟΝΑΔΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ 1 tesla = 1 T = 1 N/Am
Nikola Tesla
Σέρβος
Γεννήθηκε: 9 Οκτωβρίου 1856 στο
Smiljan (Σερβία)
Απεβίωσε: January 7 Ιανουαρίου 1943
στη Νέα Υόρκη
ΜΟΝΑΔΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΣΤΟ CGS 1 gauss = 10-4 T

Στη Γεωφυσική μετράμε το μαγνητικό πεδίο σε γάμα (γ) 1 γ = 10-9 T=1nT
Φυσική
Μαγνητικά Πεδία
ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΑΤΟΜΩΝ 10 Τ
ΜΕΓΙΣΤΕΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΤΙΜΕΣ 10 Τ
ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΕΣ ΜΕ ΠΑΛΜΟΥΣ 120 Τ
ΡΕΥΜΑΤΟΣ (ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ ms)
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΑΣΤΕΡΑ ΝΕΤΡΟΝΙΩΝ 108 Τ
ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ ΠΕΔΙΟΥ ΓΗΣ 10-4 Τ ή 1 G
ΤΙΜΗ ΓΗΙΝΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΣΤΗ 46X10-6 T (46000 nT) ή 0.46G
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (2006 μ. Χ.)
Φυσική
Μια δέσμη πρωτονίων κινείται μέσα σε ομογενές μαγνητικό πεδίο μέτρου 2
Τ, το οποίο κατευθύνεται κατά τον θετικό άξονα z όπως στο σχήμα. Τα
πρωτόνια κινούνται κατά στο επίπεδο xy με ταχύτητα μέτρου 3x105 m/s και
κατεύθυνσης που σχηματίζει γωνία 300 με τον θετικό άξονα z. Να
υπολογιστεί η δύναμη που ασκείται πάνω σε ένα πρωτόνιο (q=1,6x10-19 C)
υ x
Β
z
Φυσική
 19 CmT
F  q  B sin   (1 , 6  10 )( 3  10 )( 2 )( 0 . 5 )
5
s
 14
 4 , 8  10 N
m m
  3  10 sin 30 iˆ  3  10 cos 30 kˆ
5 0 5 0
s s
y
B  2 T kˆ
υ x
Β
z
Φυσική
F  q (  B )
 m m 
sin 30 iˆ  3  10 cos 30 kˆ )  ( 2 T kˆ )
 19
 (1 , 6  10 C ) ( 3  10
5 0 5 0
 
 s s 
N ) ˆj
 14
 ( - 4 , 8  10
Επειδή iˆ  kˆ   ˆj
kˆ  kˆ  0
Φυσική
Ακόμη καλύτερα
iˆ ˆj kˆ
 19 m m
F  q (  B )  (1 , 6 x 10 C ) 3  10 3  10
5 0 5 0
sin 30 0 cos 30
s s
0 0 2T
iˆ ˆj kˆ
 19 m m
F  (1 , 6  10 C ) 1 . 5  10 2 , 59  10
5 5
0
s s
0 0 2T
Φυσική
iˆ ˆj kˆ
 19 m m
F  (1 , 6  10 C ) 1 . 5  10 2 , 59  10
5 5
0
s s
0 0 2T
2 , 6  10 1, 5  10 2 , 6  10 1, 5  10
5 5 5 5
0 0
iˆ ˆj kˆ
 19  19  19
F  1, 6  10  1, 6  10  1, 6  10
0 2 0 2 0 0
m
C ) ˆj ( 3  10 T )  - 4,8 ˆj N
 19
F  (  1, 6  10
5
s
Φυσική
ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ

Σχεδιάζουμε τις γραμμές έτσι ώστε να περνούν από οποιοδήποτε σημείο του
χώρου και το διάνυσμα Β να εφάπτεται στο εν λόγω σημείο στη γραμμή που
περνά.
Λέγονται και μαγνητικές δυναμικές γραμμές
Η ονομασία αυτή μας παραπλανά γιατί η δύναμη σε κινούμενο φορτίο δεν

εφάπτεται των γραμμών αυτών αλλά είναι κάθετη σε αυτές. Επομένως καλό
είναι να μη τη χρησιμοποιούμε.
Οι γραμμές έχουν την κατεύθυνση προς την οποία θα προσανατολιστεί μια
πυξίδα αν τη βάλουμε στο σημείο του πεδίου.
Επειδή σε κάθε σημείο του χώρου που καταλαμβάνεται από το πεδίο το Β έχει
μονοσήμαντα καθορισμένο μέτρο και κατεύθυνση
Οι γραμμές του πεδίου δεν τέμνονται μεταξύ τους
Φυσική
ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΟΥ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ
ΑΠΟ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΕΣ ΠΗΓΕΣ
Ομογενές πεδίο
Φυσική
ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΓΗΣ

Το πεδίο της Γης μοιάζει με αυτό ενός τεράστιου ραβδόμορφου μαγνήτη
τοποθετημένου με ελαφρά κλίση ως προς τον άξονα περιστροφής
http://history.nasa.gov/EP-177/ch3-4.html
Κύριο μαγνητικό δίπολο
IGRF1990
Φυσική
ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΡΟΗ-1
Ορίζουμε τη ΦΒ ακριβώς όπως ορίσαμε τη ροή ηλεκτρικού πεδίου ΦΕ
διαμέσου μιας επιφάνειας όταν αναλύαμε τον νόμο του Gauss.
Για κάθε στοιχείο επιφανείας dA, βρίσκουμε τη
συνιστώσα του Β που είναι κάθετη στο στοιχείο,
έστω B 
B B   B cos 
d B
 B  dA  B cos  dA  B  d A
 B
 B 
dA   B cos  dA   B  dA
Φυσική
Στην περίπτωση που το Β είναι ομογενές πάνω σε μια επιφάνεια Α, τότε
 B
 B  A  BA cos 
Αν μάλιστα το Β είναι κάθετο στο Α  B
 BA
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΣΤΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ

Η ολική ροή που διαπερνά μια κλειστή επιφάνεια είναι
ανάλογη του ηλεκτρικού φορτίου που περιέχεται
Κάτι ανάλογο για το μαγνητικό πεδίο θα διατυπωνόταν ως: «Η
ολική ροή μέσα από κλειστή επιφάνεια είναι ανάλογη της
μαγνητικής ποσότητας που περιέχεται στην επιφάνεια».
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS ΣΤΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ
ΠΕΔΙΟ-1
Όμως δεν υπάρχουν μαγνητικά μονόπολα. Επομένως πάντα ο μαγνήτης που
θα είναι μέσα σε οποιαδήποτε επιφάνεια θα έχει ίση βόρεια και νότια
μαγνητική ποσότητα. Είπαμε ότι το ανάλογο του νόμου του Gauss για το
μαγνητικό πεδίο θα ήταν «Η ολική ροή μέσα από κλειστή επιφάνεια είναι
ανάλογη της μαγνητικής ποσότητας που περιέχεται στην επιφάνεια».
Η συνολική όμως αυτή ποσότητα είναι πάντα 0
 B  dA  0
Φυσική
ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS ΣΤΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ

ΠΕΔΙΟ-2
ΟΤΑΝ ΕΧΟΥΜΕ ΚΛΕΙΣΤΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ Η ΘΕΤΙΚΗ ΦΟΡΑ ΤΟΥ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΞΩ
ΟΜΩΣ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ GAUSS ΣΤΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΕΧΕΙ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ
ΑΣΑΦΕΙΑ ΟΤΑΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ
ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΤΙΚΗ ΦΟΡΑ ΤΟΥ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΗ;
Ορίζουμε εμείς μια από τις δύο επιλογές ως θετική φορά και κοιτάμε να
είμαστε συμμορφωμένοι με τον ορισμό μας ότι και να κάνουμε στη
συνέχεια.
Φυσική
ΜΟΝΑΔΑ ΡΟΗΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ
1Wb = 1 weber = 1Tm2=1Nm/A
Αν το μαγνητικό πεδίο είναι κάθετο στο στοιχείο επιφανείας τότε
έχουμε μόνο κάθετη συνιστώσα στην επιφάνεια.
B  B
Έστω ότι στην περίπτωση αυτή συμβολίζουμε την επιφάνεια ως
d
dA  B 
B
dA 
ΔΗΛΑΔΗ ΤΟ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΔΙΝΕΤΑΙ ΩΣ
ΡΟΗ ΑΝΑ ΜΟΝΑΔΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ
ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΣΥΧΝΑ ΤΟ ΛΕΜΕ ΚΑΙ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΡΟΗΣ
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 28-7/1
Μια κυκλική επιφάνεια με ακτίνα 0,4 m βρίσκεται στο επίπεδο xy.
Ποιά είναι η μαγνητική ροή μέσα από τον κύκλο που οφείλεται σε
ομογενές μαγνητικό πεδίο Β=1,6 T και κατεύθυνσης:
Α) στο +z
B) σε ευθεία που σχηματίζει γωνία 300 με τον +z
Γ) στο +y y
0, 4
m
z
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 28-7/2
Α) Κατεύθυνση πεδίου στο +z
y
 B
 B 
dA  B   dA  BA
B   B cos   B cos 0  B
0
0,4
m
Β x
  BA  B  R 
2
B
  3.14159 (1,6) m T  0 , 804 Wb

2 2
B
(0,4)
z
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 28-7/3
Β) Κατεύθυνση πεδίου 300 ως προς το +z
y Ομογενές πεδίο
 B
 B 
dA  B   dA  BA
B   B cos   B cos 30
0
0,4
m Β
x
  BA   R B cos  
2
B
  3.14159 T  0 , 696 Wb
2 2
B
(0,4) (1,6) (0,866)m
Φυσική
ΑΣΚΗΣΗ 28-7/4
Β) Κατεύθυνση πεδίου προς το +y
y
cos   cos 90  0
0
0,4
m
Β x
  BA   R B cos   0
2
B
z
Φυσική
ΚΙΝΗΣΗ ΦΟΡΤΙΣΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙΩΝ

ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ-1

υ B
F υ F  q  B
F
υ
Φυσική
F  q  B
B Η δύναμη είναι πάντοτε
κάθετη στην ταχύτητα και
επομένως μεταβάλει μόνο
την κατεύθυνσή της και όχι το
F μέτρο της.
υ

2
F  q B  m 
R
m
R 
q B
Φυσική


Αν η ορμή του σωματίου είναι
p=mυ, τότε
B p
R 
q B
 q B q B
ω    
R m m
Κυκλοτρονική συχνότητα που

είναι ανεξάρτητη από την
ακτίνα της τροχιάς.
Φυσική
ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝ ΤΑ υ KAI Β
ΕΙΝΑΙ ΥΠΟ ΓΩΝΙΑ ΜΗ
ΟΡΘΗ;
Αν η αρχική ταχύτητα έχει
συνιστώσα παράλληλη προς το
 πεδίο, αυτή θα παραμείνει
αμετάβλητη γιατί δεν υπάρχει
F  δύναμη παράλληλη προς το πεδίο.
Φυσική
ΚΙΝΗΣΗ ΣΩΜΑΤΙΔΙΩΝ ΣΕ ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ

ΠΕΔΙΟ-1
ΖΩΝΕΣ VAN ALLEN
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Van_Allen_radiation_belt.svg
Φυσική
ΠΕΔΙΟ-2
ΒΟΡΕΙΟ ΣΕΛΑΣ
Photos by Jan Curtis

http://www.geo.mtu.edu/weather/aurora/
http://virtual.finland.fi/finfo/English/aurora_borealis.html
Φυσική

ΠΕΔΙΟ-3
NOTIO ΣΕΛΑΣ
Aurora australis (September 11,

2005) as captured by NASA's
IMAGE satellite, digitally οverlaid
onto the Blue Marble composite
image.
http://en.wikipedia.org/wiki/Aurora_(astronomy)
Φυσική
ΠΕΔΙΟ-4
ΥΓΡΟ ΥΔΡΟΓΟΝΟ
ΘΑΛΑΜΟΣ ΦΥΣΑΛΙΔΩΝ
Ηλεκτρόνιο αρχικής κινητικής

ενέργειας 27 Mev, B=1,8 T
Μέγιστη κυκλοτρονική ακτίνα 5 cm
Το σωματίδιο χάνει ενέργεια λόγω
συγκρούσεων με άλλα σωματίδια
Φυσική

ΠΕΔΙΟ-5
ΥΓΡΟ ΥΔΡΟΓΟΝΟ
ΘΑΛΑΜΟΣ ΦΥΣΑΛΙΔΩΝ
Δίδυμος γένεσης
Υψηλής ενέργειας ακτίνα γ
σκεδάζεται από το ηλεκτρόνιο ενός
ατόμου
Φαίνονται οι τροχιές του ζεύγους
ηλεκτρονίου – ποζιτρονίου και του
οπισθοσκεδαζόμενου ηλεκτρονίου.
Φυσική
ΠΕΔΙΟ-6
ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΦΙΑΛΗ
Φυσική

ΠΕΔΙΟ-7
ΦΑΣΜΑΤΟΜΕΤΡΟ ΜΑΖΑΣ
y
Επιλογέας ταχυτήτων, τα πεδία Ε και Β είναι
FB   q  B κάθετα μεταξύ τους
x
F E  qE
E
 Fx  0  qE - q  B  0   
B
z
Δηλαδή επιτρέπεται η διέλευση μόνο των ιόντων των
m
R 
q B οποίων η ταχύτητα είναι ίση με το λόγο των μέτρων
των πεδίων .
Στη συνέχεια το πεδίο Β’ αναγκάζει τα m
R 
ιόντα σε κυκλική κίνηση, της οποίας η
q B
ακτίνα εξαρτάται από τη μάζα τους
Φυσική
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 28-2
Μέσα σε μαγνητικό πεδίο με κατεύθυνση προς τα επάνω εισέρχεται
φορτισμένο σωμάτιο το οποίο κινείται αρχικά στο οριζόντιο επίπεδο με
κατεύθυνση προς Βορρά. Λόγω του πεδίου το σωμάτιο αποκλίνει προς
Ανατολάς. Ποιο είναι το πρόσημο του φορτίου του σωματίου;
ΑΣΚΗΣΗ 28-3
Ένα σωμάτιο με φορτίο -2.5x10-8 C κινείται με στιγμιαία ταχύτητα U=-
(3.0x104 m/s)I + (5.0x104 m/s)j
Ποια δύναμη ασκείται στο σωμάτιο από ένα μαγνητικό πεδίο

Α) B=(1.4T)i
Β) B=(1.4T)k
Φυσική

Φυσική (Ηλεκτρομαγνητισμός - Μηχανική) Παπαζάχος Κωνσταντίνος, Τσόκας Γρηγόριος ΑΠΘ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Φυσική (Ηλεκτρομαγνητισμός - Μηχανική) Παπαζάχος Κωνσταντίνος, Τσόκας Γρηγόριος ΑΠΘ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ

Ενότητα 1: Εισαγωγή στη Φυσική-Ακρίβεια & Σημαντικά Ψηφία-

• Οι βασικές επιστήμες (όπως και η Φυσική)

• Είναι ενδιαφέρον (!) και η γνώση που

Γιατί μαθαίνουμε Φυσική;

Η Φυσική είναι πειραματική επιστήμη

 Μέσα από το πείραμα ψάχνουμε

Η Φυσική χρησιμοποιεί μοντέλα

 Προσοχή: Όχι υπερβολική απλοποίηση!

Η Φυσική χρησιμοποιεί αριθμούς

 Ποσοτικός προσδιορισμός φυσικού φαινομένου:

ΦΥΣΙΚΗ & ΜΟΝΑΔΕΣ-1

Μονάδες στη Φυσική

 1m: 10-7 Β.Πόλου-Ισημερινού

Μονάδες στη Φυσική

Ακρίβεια & σημαντικά ψηφεία

 8.12432 + 0.1  8. 02432 – 8. 22432

 8.12432 + 2.1 = 10.22432

 8.12432 + 2.1 = 10.2

Απόσταση Γής-Ήλιου  149000000000m  1,49 *

Η Φυσική χρησιμοποιεί Μαθηματικά

 Τα Μαθηματικά είναι ο μόνος τρόπος για να κάνουμε

Ένας αριθμός αρκεί (μονόμετρα)!

Αντίστοιχες συναρτήσεις: Βαθμωτές συναρτήσεις π.χ. y=f(x)

Ένας αριθμός δεν αρκεί! (εμπεριέχεται η έννοια της

Μετατόπιση από το Α στο Β (πάντα

Μέγεθος μετατόπισης από το Α

Διανύσματα με ίδιο μέτρο και

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη - Συνιστώσες

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη - Συνιστώσες

P2 (x2, y2, z2)

P1 (x1, y1, z1)

Πράξεις με συνιστώσες διανυσμάτων

Πράξεις με συνιστώσες διανυσμάτων

Aˆ  0 . 767 i  0 . 563 j  0 . 307 k

Πράξεις με διανυσματικά μεγέθη

Δύο βασικά γινόμενα

Εσωτερικό (ή βαθμωτό) Γινόμενο A B

Βαθμωτό μέγεθος  ΌΧΙ διάνυσμα!!!

Εσωτερικό Γινόμενο A  B  A B cos  AB

Εσωτερικό Γινόμενο A  B  A B cos  AB

A  B  A B cos  AB  ( A cos  AB ) B  A ' B

Εσωτερικό Γινόμενο A  B  A B cos  AB

ΣΥΝΟΨΗ 1ου Μαθήματος-1

1m, 1sec, 1kg (S.I. - 1960)

Ακρίβεια & σημαντικά ψηφία

ΣΥΝΟΨΗ 1ου Μαθήματος-3

Τα μοναδιαία διανύσματα ι, j, k, περιγράφουν το χώρο

ΣΥΝΟΨΗ 1ου Μαθήματος-5

Ενότητα 2: Ταχύτητα - Επιτάχυνση

1m, 1sec, 1kg (S.I. - 1960)

Ακρίβεια & σημαντικά ψηφεία

ΣΥΝΟΨΗ 1ου Μαθήματος-2

Τα μοναδιαία διανύσματα ι, j, k, περιγράφουν το χώρο

ΣΥΝΟΨΗ 1ου Μαθήματος-4

Διανυσματικό μέγεθος  Είναι διάνυσμα!!!

Εξωτερικό Γινόμενο Κανόνας δεξιού χεριού

Εξωτερικό Γινόμενο A  B  A B sin  AB

A  B  A B sin  A B  A ( B sin  A B )  A B '

0sec 1sec 2sec 3sec