Klinik Psikolojide

Temel Görüşme Becerileri

DR. ÖĞR. ÜYESİ ELİF ÜNAL
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
PSİKOLOJİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI
Klinik Görüşmede Temel
Konular
Başlarken…

 Klinik görüşme ruh sağlığı eğitiminin en temel alandır.

 Görüşme danışanlarla ilk teması sağlar.
 Bu yardım eden ve yardım isteyen kişi arasındaki bağlantının temel birimidir.
 Bu bir danışmanlık veya psikoterapi ilişkisinin başlangıcıdır.
 Bu psikolojik değerlendirmenin temel taşıdır.
 Bu ders size temel ve ileri klinik görüşme becerilerini öğretmeyi amaçlamaktadır.
 Birçoğunuz için, bu ders, pratik, uygulamalı, ruh sağlığı eğitim deneyimi ile ilk
tanışmanızda katkıda bulunacak.
Başlarken…

 Bu derste sizlerin daha etkili bir klinik görüşme yapabilmeniz için gerekli olan
becerilerinizi geliştirmenizi amaçlıyoruz.

 Etkili klinik görüşme için gerekli olan kişisel özelliklerinizi geliştirmeniz ve genişletmeniz
gerekir.
 Yani kendinize odaklanmanız ve kendinize yönelik eleştirel düşünmeniz şart.

 Temel ilkemiz ise Hippocrates’ın yüzyıllar önce şifacılara belirttiği gibi:

 Elinizden geldiğince, klinik görüşme deneyiminin danışanınıza zarar vermesine asla izin
vermeyin.
 Başlarken…

 Görüşme becerilerinin aşağıdaki beceri ve prosedürleri sırasıyla öğrendiğinde en etkili

şekilde kazanılması mümkün:
1. Kendinizi durdurabilmek (yani sizin ne düşündüğünüze veya hissettiğinize odaklanmak
yerine) ve danışanlarınızın aktardıklarına odaklanabilmek.
2. Farklı yaşlara, kültürel geçmişe, cinsel yönelimlere, etnik kimliklere, sosyal sınıflara ve
entellektüel işlevlere sahip olan danışanlarınıza uyum sağlayabilmek ve onlarla olumlu bir
ilişki geliştirebilmek.
3. Danışanlarınız ve problemleri hakkında tanı ya da değerlendirme bilgisini etkili bir şekilde
edinebilmek
4. Duruma/kişiye uygun psikoterapi yöntem ve tekniklerini belirleyebilmek, uygun bir şekilde
uygulayabilmek.
5. Danışanların psikoterapi yöntem ve tekniklerinize verdiği tepkileri değerlendirebilmek,
yorumlayabilmek.
Peki, Kuramsal Yönelimin Rolü Ne?

 Danışan merkezli yaklaşım ve psikodinamik yaklaşım,

 kuramsal açından temelleri farklı olsa da her ikisi de,
görüşme başlangıcında çok az yapılandırma,
sınırlandırma ve yönlendirme yapılarak, danışanların
kendi endişeleri hakkında rahat bir şekilde
konuşmalarına izin verirler.
 Yönlendirici olmayan ve dinlemeyi vurgulayan
yaklaşımlardır.
Peki, Kuramsal Yönelimin Rolü Ne?

 Davranışçı, bilişsel ve çözüm-odaklı görüşmeciler ise ilk klinik görüşmenin başından

itibaren daha yönlendirici olma ve sistematik ilerleme eğilimindedir.
 Belirli düşüncelerin, kişisel atıf ve inançların ve uyumsuz davranışların zihinsel ve
duygusal sıkıntıya neden olduğunu savunurlar.
 Bu nedenle, onların terapötik çalışmaları uyumsuz düşünce ve davranış
örüntülerinin belirlenmesi, değiştirilmesi ya da kaldırılması, olabildiğince çabuk ve
etkili bir şekilde uyumlu örüntülerle yer değiştirilmesi, böylece danışanın sosyal ve
duygusal sorunlarının hafifletilmesini içerir.
Klinik Görüşmeciler İçin Temel
Gereklilikler

 Belirli beceri ve geniş bir bilgi birikimini elde etmeniz şarttır.

 Zamanla, deneyimle, süpervizyonla, ekstra okumayla ve sabırla mümkündür.

Teknik Bilgi
Kendinin farkında olma
Gözlem ve değerlendirme becerileri
Uygulama ve deneyim
Teknik Bilgi

 Uygun olan görüşme davranım çeşitlerini ve onların danışanlar üzerinde olası

etkisini bilmeniz gerektiği anlamına gelir.
 Görüşmecilerin sorabileceği farklı tarzda soruları ve danışanların bunlara nasıl
cevap ve tepki vereceğini bilmeniz gerekir.
 Profesyonel klinik görüşme ile ilgili etik kuralları bilmelisiniz.
 Başka bir deyişle, işin temel araçları için entelektüel kavrayışa sahip olmanız
gerekir.
Kendinin Farkında Olma

 Diğer insanları nasıl etkilediğinizi ve onların, hem sizin kültürel ve sosyo-ekonomik

sınıfınızdakileri hem de sizin tanıdık çevreniz dışındakilerin, sizi nasıl etkilediğini
bilmeniz gerekir.
 Sesinizin tonu ve çeşitliliğinin, vücudunuzun ve fiziksel görünüşünüzün, algılanan
kişilerarası çekicilik seviyenizin, göz temasının ve kişiler arası mesafenin genel düzeninin
farkında olmanız gerekmektedir, çünkü bu değişkenlerin tümü danışanlarınızı
etkilemektedir.
 Dahası, kişisel ve sosyal geçmişinizden dolayı sahip olabileceğiniz kör noktaları ve
yetersizlikleri giderecek sürekli öğrenmeye ve gelişmeye istekli olmalısınız.
Kendinin Farkında Olma

 Kültürünüzün ve sosyal sınıfınızın sizin kişisel değer ve davranış tarzınızı nasıl

şekillendirdiğinin farkında olmanız da önemlidir.
 Hem kültürünüzün içinde hem de dışında, sizinkilerden farklı değer ve davranışlar
öğretilmiş insanların farkına varmanız gerekir.
 Görüşmeci olarak danışanınız ve sizin aranızdaki yararlı iletişimi etkileyen veya
engelleyen kültür, sınıf ve cinsiyet farklılıklarını fark etmek sizin görevinizdir.
 Kültüre duyarsız klinik görüşmeci olmak meslek kurallarına aykırıdır ve etik değildir
Gözlem ve Değerlendirme Becerileri

 Başkalarının farkında olma görüşme ölçme ve değerlendirmesinin altında yatan

temel bir ilkedir.
 Klinik görüşmeciler danışanlarının davranışlarını nesnel olarak gözlemlemeli ve
psikopatoloji için değerlendirmelidir.
 Ölçme ve değerlendirme, ruhsal durum muayenesi, intihar değerlendirmeleri ve
tanısal görüşme gibi oldukça yapılandırılmış prosedürleri içerebilir.
 Klinik görüşmeciler danışanın kültürel konularını, aynı zamanda psikolojik,
davranışsal tarihsel ve tanı durumunun farkında olmalılar
 Uygulama ve Deneyim

 Görüşme hakkında ve diğerlerini nasıl etkilediğiniz hakkında bilgi edinmeye

başladığınızda görüşme pratiklerine de başlamalısınız.
 Bu genellikle okul arkadaşlarıyla, aktörlerle ya da tanımadığınız insanlarla ayarlanmış
görüşme deneyimlerini canlandırmayı içerir.
 Endişenizi azaltmak ve yetkinliğinizi artırmak için, gerçek görüşme veya seanslara
başlamadan önce geniş çapta süpervizyonlu uygulamalar yapmalısınız.
 Temel becerilerinizi geliştirdiğinizde, kültürel, cinsel, fiziksel ve sosyoekonomik olarak
farklı olan insanlar hakkında okumaya ve çalışmaya başlayın.
 Siz daha çeşitli görüşme ve süpervizyon deneyimleri edindikçe, danışanlarınızı
anlamak için ihtiyacınız olan geniş empatik bakış açısını geliştirme olasılığınız daha
yüksek.
 Bazı açılardan, bu süreç kültürel olarak asimile edilmeye benzer.
Özetle…

 İdeal bir görüşmeci olabilseydiniz; görüşmede herhangi bir noktada durabilir

ve şunları rahatlıkla görebilirdiniz:
(a) ne yaptığınız (teknik uzmanlığınız açısından);
(b) neden onu yaptığınız (teknik bilgi birikimi ve durum tespiti veya
değerlendirme bilgileri açısından);
(c) herhangi bir kişisel sorununuz veya önyargılarınızın görüşmeyi etkileyip
etkilemediğini (kendine yönelik farkındalık açısından);
(d) yaşı, cinsiyeti veya kültürü ne olursa olsun, danışanınızın görüşmeye nasıl
tepki verdiğini (başkalarına yönelik farkındalığı açısından)
 Klinik görüşmenin farkı nedir?

1. Görüşmeci ve danışan arasındaki profesyonel ilişki vardır.

2. Danışan, görüşmeci ile buluşarak, asgari düzeyde de olsa, bir sonuç elde
etme motivasyonuna sahiptir.

3. Bu profesyonel ilişki bağlamında, görüşmeci danışanı değerlendirmek,

anlamak ve amaçlarına ulaşmasına yardım etmek için aktif dinleme
becerileri ve çeşitli psikolojik teknikler uygular.

4. Bu esnada görüşmeci ve danışan sözel ve sözel-olmayan unsurların yer aldığı

bir etkileşim içindedirler.
Özfarkındalık

 Öz-farkındalık ( sadece kendisiyle ilgilenme ile karıştırılmasın) olumlu bir özelliktir.

 İyi düzeyde psikolojik, duygusal ve sosyal farkındalığa sahip olunması ve kendini
tanıma, bir sporcunun bedenini tanıması ile benzetilebilir.
 Öz-farkındalık görüşmecilere, kişisel önyargılarının ve duygusal durumlarının
danışanlarını değerlendirirken nasıl etkili olabileceğini ve görüşlerini potansiyel
olarak nasıl çarpıtabileceğini anlamaları konusunda yardım eder.
 Danışanlara karşı duygusal tepkilerinizi hızlıca tanıyabilmek bir avantajdır.
 İyi görüşmeciler görüşmeci-danışan ilişkisine girmeden kendilerini ve kendi
ilişkilerini anlamaya çalışırlar.
Öz farkındalık Türleri

1. fiziksel öz-farkındalık,
2. psiko-sosyal öz-farkındalık,
3. gelişimsel öz-farkındalık,
4. kültürel öz-farkındalık
5. görüşmeyle ilgili beklenti ve yanlış kanılarla ilgili farkındalık
Özetle…

 Klinik görüşmeler normal sosyal etkileşimin sistematik olarak değiştirilmiş

şeklidir.
 Klinik görüşmelerin iki önemli fonksiyonu vardır: Danışanı değerlendirme ve
ona yardımcı olma.
 Klinik görüşmecilerin yüksek düzeyde öz-farkındalık ve içgörü sahibi olması
önemlidir.
 Öz farkındalığın fiziksel, psikososyal, gelişimsel ve kültürel olmak üzere birçok
formu vardır.
 Görüşmeciler görüşme süreci sırasında kendileri ve diğerleri hakkındaki
yerleşmiş önyargılarının ve inançlarının farkında olmalıdırlar.
TEMEL KONULAR VE HAZIRLIK
Neler Öğreneceğiz?

 Fiziksel Ortam
 Not Alma
 Ses ve Video Kaydı Kuralları
 Profesyonel ve Etik Konular
 Gizlilik
 Bilgilendirilmiş Onam
Fiziksel Ortam

 Görüşmeci ve danışan konuşmak için oturduğunda, birçok çevresel faktör

onların davranışlarını etkiler.

 Görüşmeciler bu değişkenlerin etkisiyle ilgili bilinçli olmalı ve klinik görüşmeleri

yapmadan önce bunların üzerinde dikkatlice düşünmelidir.
Ne tür bir oda klinik görüşme için en uygundur?

 Oda seçerken mesleki resmiyet ve konforlu bir rahatlık arasında dengeyi yakalamak
oldukça faydalıdır.
 Oda için asgari şart mahremiyet.
 En uygun iletişim için kapalı pencereleri olan, ses geçirmeyen bir oda
 Görüşmeci danışana, sandalye seçimi gibi konularda seçenekler sunabilir, ama genel
olarak, ortamın kontrolü görüşmecide olmalıdır.
Ne tür bir oda klinik görüşme için en uygundur?

 Odada dağınıklıktan kaçınılmalı, oldukça sadelikten yana

olunmalıdır.
 Kişisel görüşlerinizi belli edecek objeler
 Özel hayatınızdan fotoğraflar
 Sosyal sınıf, statü belirtisi olabilecek gösterişli objeler ya da eşyalar
tercih edilmemelidir.
 Ne tür bir oda klinik görüşme için en uygundur?

 Görüşme bölünmemelidir.
 Ancak kapıyı kilitlemek önerilmez.
 Kapıyı kilitlemekten uzak durulmasının pek çok nedeni vardır.
 Özetlemek gerekirse: Sakin, rahat, korumalı-evet. Kilitli-hayır.
Oturma düzeni nasıl olmalı?

 Bazı faktörler oturma düzeniyle ilgili seçimleri belirlerler.

 Görüşmecinin teorik yönelimi bu faktörlerden biridir.
 Genellikle, ilk görüşmelerde görüşmeci ve danışan birbirleriyle 90 ve 150
derecelik açılar arasında bir yerde oturmalıdırlar.
 Not almalı mı almamalı mıyız?

 Bazı uzmanlar görüşmecilerin sadece oturum sona erdikten sonra not almasını
önerseler de, diğerleri görüşmecilerin mükemmel hafızalarının olamayacağına
işaret etmektedir, bu durumda en tercih edilen oturumun kayda alınmasıdır.
 Asıl önemli olan, bazı durumlarda not alma danışanı rahatsız ederken, diğer
durumlarda, uyumu ve görüşmecinin güvenilirliğini artırabilmesidir.
 Danışanın not almaya karşı tepkisini daha önceden tahmin edemeyeceğinizden,
seans sırasında not almaya başladığınızda bir açıklama yapmalısınız:
''Her şeyi doğru hatırladığımdan emin olmak için bazı notlar alacağım. Sizin için sakıncası
var mı?'
Not alırken nelere dikkat etmeliyiz?

 Not almanın görüşmenin akışı veya uyumunu etkilemesine asla izin vermeyin.
 Danışanlarınıza not alma amacınızı açıklayın.
 Notlarınızı asla gizlemeyin veya kapatmayın ya da danışanlarınıza notlarınızın
onlar için erişilemez olduğu ya da olması gerektiğini ima edebilecek şekilde
davranmayın.
Not alırken nelere dikkat etmeliyiz?

 Not defterinize danışanınızın okumasını istemeyeceğiniz şeyler yazmayın. Bunun

anlamı olaylara bağlı kalmanız gerektiğidir.

 Eğer, danışanlarınız ne yazdığınızı görmek isterlerse onların endişelerini keşfedin ve

onlara yazdıklarınızı okuma önerisini sunun.
Not alırken nelere dikkat etmeliyiz?

 Notlar sorumlulukla saklanmalıdır..

 ortama girip çıkan meraklı gözlerden koruyacak kilitli bir dolapta ya da kilitli bir büroda
 Bu kayıtların ne kadar süreyle saklanacağı amacınıza ve çalışma ortamınıza bağlıdır.
S-O-A-P

 S-O-A-P (Soap Türkçede sabun anlamına gelmektedir)

 öznel (Subjective),
 nesnel (Objective),
 değerlendirme (Assessment)
 plan (Plan)

S: Danışanının sorunuyla ilgili öznel (Subjective) değerlendirmesi

O: Görüşmecinin danışanın kıyafeti, kendini sunumu ve diğer konularla ilgili nesnel
(Objective) gözlemi.
A: Görüşmecinin ilerlemeyle ilgili değerlendirmeleri (Assessment).
P: Gelecek seferki buluşma için plan (Plan) ya da genel tedavi planıyla ilgili yorumlar.
 Ses veya video kaydı alırken nelere dikkat etmeliyiz?

 Seansı ses veya video kaydına almayı planlarken, kayıt cihazını açmadan önce danışanınızın
iznini almalısınız.
 Genellikle bu izin yazılı bir onay formu olarak alınır.
 Kişisel bakım ve kıyafetimizde nelere dikkat etmeliyiz?

 Başarılı bir mülakat için siz birincil araçsınız.

 Sizin görünümünüz ve danışanlarınıza kendinizi sunuş şekliniz profesyonel klinik görüşmenin
önemli bileşenlerindendir.
 Sadece kıyafetlerinizin diğerlerini nasıl etkileyebileceğinin farkında olun.
Kişisel bakım ve kıyafetimizde nelere dikkat etmeliyiz?

 Moda söz konusu olduğunda, herkesin bir görüşü ve (neredeyse) herkesin

kendine özgü beğenileri vardır.
 Ne yazık ki, klinik görüşme sizin eşsiz moda zevkinizi serbestçe göstermeniz için en
uygun yer olmayabilir.
 Kendimizi nasıl tanıtmalıyız?

 İsim ve soy isimleriniz ve eğitim durumlarınızı danışanlarına açık ve net bir şekilde
belirtmelisiniz.
 Bu tanıtımdan sonra biraz durmalısınız ve danışanınıza sizle ilgili soru sorma imkanı
vermelisiniz.
 Görüşmede kişiler, rol yapan gönüllüler ya da gerçek danışanlar da olsalar her
zaman statünüzü açık ve dürüst bir şekilde danışanınıza bildirin.
 Kendimizi nasıl tanıtmalıyız?

 Konuyla ilgili pratik yapmadan önce, klinik ortamda kendinizi tam olarak nasıl tanıtmak
istediğini formüle edin.
 Bir giriş yazısı yazabilir veya ses kayıt cihazına konuşmayı deneyebilirsiniz.
 Öğrenci görüşmeciler genellikle süpervizyon alırlar. Bunu kendinizi tanıtırken belirtmelisiniz.
Zamanı nasıl ayarlamalıyız?

 Klinik görüşmeler genellikle 50 dakika sürer.

 Seansa Zamanında Başlayın
 Geç kalırsanız, danışanınızdan özür dileyin ve seansı uzatmayı ya da kaybedilen
zamanı bir şekilde telafi etmeyi önerin.
Zamanı nasıl ayarlamalıyız?

 Görüşmeye erken başlamaktan da kaçının

 bazı durumlarda danışan planlanandan erken gelebilir ve siz başka biriyle
yapacağınız görüşmeye odaklanamayabilirsiniz.
 Bir kriz durumu yoksa cevap hayırdır‘
 Danışanların zaman ve duygularına saygı gösterin!
Danışanlar seansa geç kalırsa…

 Görüşmeci seansın süresini uzatma ya da senası tamamen iptal etme gibi dürtülere sahip
olabilir.
 İki olasılıkta uygun değildir.
 Danışanlar gecikmelerinden sorumludurlar ve bunun doğal sonucu olan kısaltılmış seansı
deneyimlemelidirler.
 Danışanınız krizde değilse, bir sonraki saat için planlanan bir randevunuzun olup olmaması önemli
değildir, zaman sınırlarına uyun.
Danışanlar seansa geç kalırsa…

 Danışanınız randevuyu tamamen kaçırırsa, yeniden buluşmak için arayıp

aramayacağınıza ya da danışanın aramasını bekleyip beklemeyeceğinize karar
vermelisiniz.
 Bazı durumlarda kurumunuz, danışanlar 24 saat önceden görüşmeyi iptal etmediği
takdirde, tüm ücreti alma politikası uygularlar.
 Bu durumdan danışanınızı -önceden- haberdar etmelisiniz.
Seansı bitirirken…

 Klinik görüşmeler zamanında bitmelidir.

 Klinisyenlerin bilinçli bir şekilde seansın uzamasına izin vermek için mükemmel
bahaneleri olabilir, ancak nadiren bunlar geçerli bahanelerdir.
Seansı bitirirken…

 Bahsi geçen durumların çoğunda, görüşmeci sakince ve incelikle o gün

için planlanan zamanın bittiğini belirtmelidir, fakat danışan isterse gelecek
seferki seans benzer çizgide devam edebilir.
 Saati doğrudan görmenizi sağlayan bir pozisyonda oturmalısınız.
 Sürekli olarak saate göz atmak ya da omzunun üzerinden saate bakmak
rahatsız edici ve kabadır.
Klinik görüşmenin can damarı: GİZLİLİK

 Danışanlar, görüşmecilere, bazılarını hiç kimseyle paylaşmadıkları, özel bilgilerini emanet

ederler.
 Tabi ki, taahhüt paylaşılan her şeyin gizli tutulmasıdır.
 Görüşmelerin elektronik kayıtları için gerekli izin danışan ve hastalardan alınır.
 Gizlilik kavramı danışanın kimliğini ve açıklamalarını gizli tutmakla ilgili etik bir görev anlamı
taşır.
 Gizlilik profesyonel görüşmelerde etik, yasal ve klinik bir meseledir.
 APA: ''Sakıncalı bir durum yoksa ve mümkünse, gizlilikle ilgili konuşma genellikle ilişkinin
başında ya da yeni bir olay ortaya çıktığında yapılır '' (APA, 1995) «
Gizliliğin sınırları var mıdır?

 Psikologlar sadece bilginin asgari düzeyde açığa vurulmasının amaca ulaşmak için
gerekli olduğu, yasaların zorunlu kıldığı ya da geçerli bir sebeple izin verdiği
durumlarda bireylerin izni olmadan onların gizli bilgilerini açığa vurabilirler
 Gizlilik yasal sınırları ile ilgili danışanınızı görüşmenin başında bilgilendirin.
 Bu hem sözlü hem de yazılı olarak yapılmalıdır.
İşbirliği Antlaşması: Bilgilendirilmiş Onam

 Danışanları alacakları tedavinin doğasıyla ilgili bilgilendirmek için etik ve bazen de yasal
koşulları içerir.
 Danışalar alacakları tedaviyle ilgili bilgilendirildikten sonra, tedaviyi kabul ya da reddedebilir.
 Yazılı ve sözlü alınabilir.
 Oldukça sade bir dil kullanmalısınız ve ihtiyacı olan danışanınızın sorularını
cevaplamalısınız.
Hangi konularda bilgilendirmeliyiz?

 Eğitim ve profesyonel özgeçmişiniz,

 teorik yaklaşımınız
 kullanacağınız teknikle ilgili gerekçeleri içeren iki üç paragrafınız olmalıdır.
 Teşhis,
 aile üyelerinin olası katılımı (özellikle evlilik ve ergenlerle terapilerde),
 danışma ve süpervizyon uygulamaları,
 kaçırılan ya da geç gelinen randevularla ilgili kurallar
 Gizlilik ilkesi ve gizlilik ihlaline ilişkin kurallar
 acil durumlarda sizinle nasıl iletişime geçilebileceğine dair bilgiler
 Özetle…

 Klinik görüşmecilerin dikkate alması gereken pek çok pratik, mesleki ve etik konu vardır.

 Uygulamaya yönelik faktörler oda, oturma düzeni, not alma, ses ve video kaydını içerir.

 Mesleki ve etik konular görüşmecinin kendini sunumu, zaman sınırlarını koruma, gizlilik,
bilgilendirilmiş onam gibi konuları içerir.

 Bu konular görüşmelerin temelini oluşturur – bu konular görüşmelerin destekleridir ve

onlarsız görüşmenin yapısı zarar görebilir veya tamamen çökebilir.
Kaynakça

Egan, G. (2011). Psikolojik Danışma Becerileri. Çev.: Yüksel, Ö. Kaknüs

Yayınları, İstanbul.
Flanagan- Sommers, J. & Flanagan-Sommers, R. (2009). Klinik
Görüşme: Psikolojik Değerlendirme Esasları. Çev.: Akbaş, G. &
Korkmaz, L. İthaki Yayınları, İstanbul.
Nelson-Jones, R. (2015). Temel Psikolojik Danışma Becerileri:
Yardımcının El Kitabı. Çev.: Sart, G. Nobel, Ankara.