Chuyen de Bat Dang Thuc On Thi Vao 10

Chuyên đề: Bất đẳng thức
A.Tóm tắt lý thuyết

I. Định Nghĩa.
II. Tính chất của bất đẳng thức.
1.
2. Tính chất bác cầu.
3. Tính chất đơn điệu của phép cộng (liên hệ giữa thứ tự và phép cộng).
4. Cộng từng vế của hai bất đẳng thức cùng chiều, ta được bất đẳng thức cùng chiều với
bất đẳng thức đã cho.
5. Trừ từng vế của hai bất đẳng thức ngược chiều ta được bất đẳng thức cùng chiều với bất
đẳng thức bị trừ.
6. Tính chất đơn điệu của phép nhân (liên hệ giữa thứ tự và phép nhân)
Chú ý: Phép chia tương tự phép nhân .
1
7.Nhân từng vế của hai bất đẳng thức cùng chiều, mà các vế đều không âm
8. Nâng lên luỹ thừa bậc nguyên dương.
9. So sánh hai luỹ thừa cùng cơ số.

Với thì
Chú ý: - Trong các bất đẳng thức trên, nhiều bất đẳng thức có thể thay
bằng
- Áp dụng cho các biểu thức.
III. Các tính chất của hằng bất đẳng thức.
1.
Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi a = 0.
2. Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi a = 0.
3. Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi a = 0.
4. Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi .
5. Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi
Chú ý: Các tính chất trên áp dụng cho cả biểu thức.
2
6.
IV. Một số bất đẳng thức quen thuộc.
1.Bất đẳng thức Cosi cho hai số không âm.
ta có .
Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi
2. Bất đẳng thức Bunhiacopxki cho hai cặp số.
Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi
3.
4.
Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi
Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .
3
6.
7.
8. Với : Nếu thì
9. Với cùng dấu ta có: Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .
10. Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi
Hay: .
11. Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .
12. Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .
13. Với .Ta Có
14. . .
Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .

15. .
B. Một số phương pháp chứng minh bất đẳng thức
I.Ph¬ng ph¸p dïng §Þnh nghÜa
Để chứng minh Ta chứng minh hoặc
4
Ví dụ1:
Cho và Chứng minh:
Lời giải:
Ta có: Vì , Mặy khác
Suy ra: vậy Với
Tương tự như trên ta có thể xét .

Ví dụ2:
Chứng minh:
a. .
b. .
Lời giải:
a. Ta chứng minh
Vậy . Đẳng thức xảy ra
. Ta chứng minh
Ta có

b. Ta có
Vậy Đẳng thức xảy ra

Ví dụ3:
Chứng minh: .
Lời giải:
Ta xét
5
Đặt
Ta có
Đẳng thức xảy ra

hay
Vậy
Ví dụ4:
Cho Chứng minh .
Lời giải: Xét hiệu
6
Vì
Vậy với thì

Ví dụ5:
Chứng minh :
Lời giải: Xét hiệu
Vậy Đẳng thức xảy ra
II.Ph¬ng ph¸p BiÕn §æi t¬ng ®¬ng
Để chứng minh ta biến đổi

bất đẳng thức cuối cùng đúng, các pháp biến đổi là tương đương suy ra bất đẳng thức ban
đầu đúng.
Ví dụ 6: chứng minh các bất đẳng thức sau;

a.
b.
Lời giải:
a.
7
Luôn đúng suy ra .
b.
Bất đẳng thức cuối cùng luôn đúng
\Ví dụ7: Cho sao cho Chứng minh
Lời giải: Ta có
8
Bất đẳng thức cuối luôn đúng Bất đẳng thức đã cho đúng. Vậy
và Thì .
Ví dụ 8: Chứng minh bất đẳng thức .
Lời giải: Vì Nên
Bất đẳng thức cuối đúng Bất đẳng thức đã cho đúng. Đẳng thức xảy ra
. Vậy . Đẳng thức xảy ra .
Chú ý: (Có thể áp dụng bất đẳng thức Cosi)
Ví dụ9: Cho . Chứng minh.
9
Bất đẳng thức đúng mà các phép biến đổi là tương đương nên bất đẳng thức đã cho đúng.
Dấu “=” xảy ra .
Vậy với thì Dấu “=” xảy ra .
Ví dụ10: cho , Chưng minh .
(*) Đúng vì , các phép biến đổi trên là tương đương nên bất đẳng thức đã
cho đúng .
Vậy với , Ta có .
Ví dụ11: Cho Chứng minh: .
10
Vì Vậy
Các phép biến đổi trên là tương đương , bất đẳng thức cuối cùng đúng nên bất đẳng thức đã
cho đúng.
Vậy Thì
Chú ý: Nếu Thì .
Ví dụ12: Cho chứng minh
Hướng dẫn: Làm như ví dụ 9.
III.Sö dông tÝnh chÊt cña bÊt ®¼ng thøc.
Ví dụ13: Cho Chứng minh
Mặt khác:
11
Vậy Thì
Ví dụ14: Cho a, b, c là độ dài ba cạnh của một tam giác.

Chứng minh :
Lời giải: Theo bất đẳng thức trong tam giác ta có:
Tương tự như trên ta có
Cộng từng vế của ba bất đẳng thức (1), (2), (3) ta được.
Ví dụ15: chưng minh: (n dấu )
(n dấu )
Ví dụ16: Cho Chưng minh: .
Lời giải: Vì
Ta có
Vậy với Thì .

Ví dụ17: Cho
chứng minh:
Lời giải:
12
Ta có
Tương tự ta có
Cộng từng vế của các bất đẳng thức (1), (2), (3) ta được:
IV.ph¬ng ph¸p ph¶n chøng
Ta cần chứng minh ta giả sử ngược lại là rồi biến đổi dẫn đến điều vô lý,
hoặc trái với giả thiết, như vậy bất đẳng thức được chứng minh.
Ví dụ18: Cho chứng minh

Lời giải: Ta giả sử
Ta lại có
Từ (1), (2) ta có Trái với giả thiết là
.
Vậy dấu “=” xảy ra .
Ví dụ19: Cho Chứng minh:

Lời giải: Giả sử
13
Vì Điều này vô lí. Vậy điều ta giả sử là sai.

Vậy với thì dấu “=” xảy ra .
Ví dụ20:
Chứng minh rằng không có ba số dương a, b, c nào thoả mãn đồng thời cả ba bất
đẳng thức sau:
Lời giải: Giả sử các số dương a, b, c đều thoa mãn đồng thời cả ba bất đẳng thức
trên thì ta có:
Mặt khác ta có:
Tương tự như vậy ta có:
do đó ta có
Vì (1) mô thuẫn với (2) nên điều giả sử là sai. Vậy không có ba số dương a, b, c
nào thoả mãn đồng thời ba bất đẳng thức.
14
IV.ph¬ng ph¸p sö dông bÊt ®¼ng thøc ®· biÕt.
Các bất đẳng thức quan trọng là:

1. Bất đẳng thức Cosi
2. Bất đẳng thức Bunhiacopxki
3. Các bất đẳng thức khác.
Ví dụ21: Cho . Chứng minh các bất đẳng thức sau:
Lời giải:
a.Ta có
Vì nên ta áp dụng bất đẳng thức Cosi cho hai số Ta được:
15
Vậy Dấu “=” xảy ra .
b. Ta có
Áp dụng bất đẳng thức Cosi ta được
Dấu “=” xảy ra
Vậy với thì

Chú ý: Các bất đẳng thức trên còn viết dướ dạng với thì
Ví dụ22: Cho Chứng minh .
16
VÌ áp dụng bất đẳng thức Cosi ta có
Dấu “=” xảy ra .Vậy thì
Dấu bằng xảy ra .
Ví dụ23:
a.Chứng minh bất đẳng thức
b.Cho Chứng minh
Lời giải:
a. Ta có
Bất đẳng thức cuối cùng luôn đúng, các phép biến đổi là tương đương nên
b.Theo bất đẳng thức Bunhiacopxki ta có
17
Dấu bằng xảy ra Vậy với thì
Ví dụ 24: Chứng minh ;

a.
b.
Lời giải:
a. Ta có
Bất đẳng thức cuối cùng luôn đúng

b. Áp dụng bất đẳng thức Ta được :
18
Vậy Dấu “=” xảy ra .
Ví dụ25: Cho Chứng minh bất đẳng thưc sau:
Lời giải: Nếu trái dấu bất đẳng thực(1) luôn đúng.
Nếu cùng dấu theo bất đẳng thức Bunhiacopxki ta có :
Ta chứng minh
Vì cùng dấu nên
Vậy dấu “=” xảy ra .
Ví dụ26: Cho Chứng minh rằng
19
b. Cho
Chứng minh :
Lời giải:
a. Ta có
Vì
Do đó:
Bất đẳng thức cuối cùng luôn đúng các phép biến đổi là tương đương do đó bất đẳng thức
đã cho luôn đúng.
b. Áp dụng bất đẳng thức Ta có
Tương tự như vậy ta có
Cộng từng vế của (1), (2), (3) ta có
20
VI.ph¬ng ph¸p lµm tréi , lµm gi¶m.
1. Chứng minh lơn hơn ta làm giảm . Cần chứng minh Ta làm giảm A Tức là
rồi chứng minh .
2. Chứng minh nhỏ hơn thì làm trội . Cần chứng minh Ta làm trội rồi
chứng minh
Ví dụ27: chứng minh rằng thì :
Lời giải:
Dùng phương pháp làm giảm.
Vì nên1<2<3<......<n – 1 < n
Do đó
Vậy
21
Ví dụ28: Chứng minh với thì
Lời giải: Ta chứng minh
Ta có nên
Vậy
Ta chứng minh tiếp
22
ta có
Vậy với thì
Ví dụ29: chứng minh với
Lời giải:
Ta có
Vậy
23
Do đó
VII.ph¬ng ph¸p dæi biÕn sè
Ví dụ30: Chứng minh các bất đẳng thức sau:

a. với thì
b. a, b c là độ dài ba cạnh của một tam giác thì :
Lời giải:
a. Ta có
Vì
Dấu “ =” xảy ra
b. Bất đẳng thức này có nhiều cách chứng minh như áp dụng bất đẳng thức Cosi. Ở đây
ta chứng minh bằng cách đổi biến số.
Đặt theo bất đẳng thức ta có
24
Ví dụ31: Cho Chứng minh
Lời giải:
Dùng bất đẳng thức Bunhiacopxki ta có ngay kết quả .Ở đây ta dùng phương pháp đổi biến
số .
Đặt
Ta có
Dấu bằng xảy ra
Vậy Dấu bằng xảy ra
Ví dụ32: Cho và chứng minh
Lời giải:
Ta liên tưởng tới bất đẳng thức :
Đặt
25
theo
Ta lại có
vì và nên
Vậy
Vậy
Dấu bằng xảy ra
bµi tËp
Bài 1: Chứng minh các bất đẳng thức sau:
Ta sử dụng bất đẳng thức : Để chứng minh câu a, b, c
26
d. Biến đổi tương đương .

Chu ý: Có thể chuyển thành bài toán cực trị.
Bài 2: Cho Chứng minh
Biến đổi tương đương .
Ta có
Vì Đúng vậy ta có điều phải chứng minh

Biến đổi tương đương
Ta có
Vì đúng vậy ta có điều phải chứng minh.

Dấu “=” xảy ra bất kỳ .
Bài 4: Cho
So sánh
Hướng dẫn giải: Giả sử
27
Theo bất đẳng thức Cosi
Vì
Vậy (*) đúng suy ra
Chú ý : Có thể dùng máy tính để tính (*).

Hướng dẫn giải:
Ta có
vì nên (*) đúng vậy ta có điều phải chứng minh

Bài 6: Chứng minh rằng

Ta có
(Bunhiacopxki)
28
Bất đẳng thức (*) đúng với

Khi thì là hiển nhiên đúng , vậy bất đẳng
thức đã cho được chứng minh .
Bài 7: Cho chứng minh
Hướng dẫn giải: Ta có
Ta sẽ chứng minh
Dấu (*) đúng các phép biến đổi là tương đương nên bất đẳng thức đã cho đúng .
Bài 8: Chứng minh rằng :

Hướng dẫn giải: Nếu trái dấu bất đẳng thức luôn đúng với cùng dấu ta có :
29
Vì cùng dấu nên theo bất đẳng thức Cosi ta có
Vậy
Dấu “=” xảy ra Vậy Dấu “=” xảy ra
Bài 9: Cho Chứng minh bất đẳng thức:

Vì
mặt khác
Vì
Bài 10: Cho . Chứng minh rằng

Hướng dẫn giải: Đây là bất đẳng thức Bunhiacopxki với bốn số :
ở đây ta sẽ chứng minh bất đẳng thức này

30
đặt
Ta có
vì
Vậy Dấu “=” xảy ra
Tổng quát:
thì
Bài 11: Cho . Chứng minh

Ta có
Bất đẳng thức (*) đúng các phép biến đổi là tương đương vậy ta có điều phải chứng minh ,
dấu “=” xảy ra
Bài 12: Chứng minh các bất đẳng thức:
31
b. Với thì
a.
Ta có
Bất đẳng thức (*) đúng, các phép biến đổi là tương đương nên bất đẳng thức đã cho đúng .
Dấu “ = “ xảy ra .
b. Ta có
Mặt khác ta có:
Vậy ta có
Chú ý: ý b, có thể chuyển thành cực trị của những tổng luỹ thừa bậc chẵn cao hơn.
Bài 13: Chứng minh bất đẳng thức sau:
Hướng dẫn giải: Biến đổi tương đương ta có

32
Bất đẳng thức (*) đúng các phép biến đổi là tương đương vậy bất đẳng thức đã cho đúng.
Dâu “=” xảy ra .
Ta có
Vì
Bài 16: Cho chứng minh bất đẳng thức
Bất đẳng thức (*) đúng các phép biến đổi là tương đương nên bất đẳng thức đã cho đúng .
33
dấu “=” xảy ra .

mặt khác
Vậy suy ra
Từ (1)
mà (2)
Tù(1), (2) .
Tổng quát:
Bài 18: Cho chứng minh bất đẳng thức

(*)đúng ĐPCM dấu “=” xảy ra .
Bài 19: Chứng minh với thì

Ta có
34
Bất đẳng thức(*) đúng ĐPCM dấu “=” xảy ra .

Cách 1: Ta có
dấu “=” xảy ra .

Cách 2: Đổi biến số
Đặt
35
Ta có

Đặt
Tương tự ta có
36
Bài 22: Cho Chứng minh các bất đẳng thức.
a. Cách 1: Ta có
Tương tự ta có
Vậy

Cách 2: Theo bất đẳng thức Bunhiacopxki ta có
37
Dấu “=” rảy ra
Chý ý : Còn nhiều cách giải khác có thể tim giá trị nhỏ nhất .
b. Chứng minh hoàn toàn như câu a.

Có thể giải được theo hai cách như bài 21.
Ta có
Do đó

Chú ý: Mở rộng được ra n số hạng
Chuyển thành giá trị nhỏ nhất
38
Bài 24: Cho Chứng minh bất đẳng thức

Trước hết ta chứng minh bất đẳng thức Cosi cho ba sô không âm thì
Cách 1: Sử dụng hàng đẳng thức
Ta có
hay
Cách 2: Ta đã có
Áp dụng bất đẳng thức dấu (*) ta có
Ta có
nếu có thừa số bằng 0 trong các thừa số thì bất đẳng thức đúng
nếu
ta có
39

Bây giờ ta sẽ áp dụng bất đẳng thức Cosi cho ba số để chứng minh bài 23
Ta dễ dàng chứng minh được:
nên
Vì theo bất đẳng thức Cosi ta có
Do đó

Bài 25: Cho Chứng minh rằng
Cách 1: Có thể dùng bất đẳng thức
Bằng cách đặt Hoặc vẫn dùng bất đẳng thức trên nhưng không đổi
biến .
Cách 2 : hoặc dùng bất đẳng thức Cosi
vì theo bất đẳng thức Cosi ta có

40

a. cách 1: Bất đẳng thức Cosi
ta có
Tương tự ta có
Cộng từng vế của (1), (2), (3) ta được
Dấu “=” xảy ra Vô nghiệm do đó dấu “=” không xảy ra
Vậy
Cách 2: dùng bất đẳng thức Bunhiacopxki
ta có
(Vì )
b. theo bất đẳng thức Bunhiacopxki ta có
41

Theo bất đẳng thức Cosi ta có
lại áp dụng bất đăng thức Cosi ta có :



Vì áp dụng bất đẳng thức Cosi ta có
42
Tương tự ta có
Do đó ta có

Chú ý: Áp dụng đưa về bài toán cực trị
Bài 31: Cho và chứng minh
Ta liên tưởng tới bất đẳng thức :
Dễ ràng chứng minh được
Ta có
Tổng quát :
nếu
43
Bài 32:
Cho Chứng minh
Sử dụng bất đẳng thức:
Dễ dàng chứng minh được bất đẳng thức
Ta có
Chú ý: Có thể trình bày bằng ẩn phụ cho gọn
Bài 33:
Cho Chứng minh

Ta đi chứng minh
44
Bất đẳng thức (2) đúng suy ra bất đẳng thức (1) đúng

Chú ý
Ta cũng chứng minh được bất đẳng thức : thì
bằng cách biến đổi tương đương hay xét hiệu :
Bài 34:
Cho Chứng minh

Ta có
Vậy
45
Cộng tứng vế của (1), (2), (3) Ta được
Dấu “=” xáy ra

Chú ý :có thể đưa thành bài toán cực trị .
Bài 35:
Cho
Chứng minh

Vì
Vậy
Mặt khác
Vì
nên
Vậy
Có thể đưa thành bài toán cực trị.
46
Bài 36: Chứng minh rằng

Với theo bất đẳng thức Cosi ta có
nếu thì
Ta có
Vậy ta có điều phải chứng minh.

Chú ý
Mở rộng ra n cặp số bất kì
Bài 37: n là số nguyên dương chứng minh

a. Ta có
47
b. Ta có
Bài 38:
Cho Chứng minh
Ta có
Tương tự ta có
48
Dấu “=” xả ra
Diều này không xảy ra, vậy dấu “=” không xảy ra nên
Chú ý
Qua cách chứng minh bất đẳng thức trên ta có bất đẳng thức :
Ta có thể sử dụng bất đẳng thức
Ta có
Tương tự ta có
Ta sẽ chứng minh
49
dấu “=”xảy ra
Vậy
dấu “=”xảy ra
Bài 40: Cho
Chứng minh

Dùng bất đẳng thức Cosi cho ba số
Từ
Tương tự ta có
Nhân từng vế của (1), (2), (3), (4) được
Chú ý
Ta có thể mở rộng bài toán
Đưa thành bài cực trị
50

Chuyen de Bat Dang Thuc On Thi Vao 10

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuyen de Bat Dang Thuc On Thi Vao 10

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chuyên đề: Bất đẳng thức

A.Tóm tắt lý thuyết

II. Tính chất của bất đẳng thức.

2. Tính chất bác cầu.

Chú ý: Phép chia tương tự phép nhân .

8. Nâng lên luỹ thừa bậc nguyên dương.

9. So sánh hai luỹ thừa cùng cơ số.

5. Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi

Chú ý: Các tính chất trên áp dụng cho cả biểu thức.

IV. Một số bất đẳng thức quen thuộc.

1.Bất đẳng thức Cosi cho hai số không âm.

Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi

2. Bất đẳng thức Bunhiacopxki cho hai cặp số.

Dấu “=” xảy ra khi và chỉ khi

Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi

Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi

Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi

Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .

8. Với : Nếu thì

9. Với cùng dấu ta có: Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .

10. Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi

11. Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .

12. Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .

13. Với .Ta Có

Dấu “ = “ xảy ra khi và chỉ khi .

B. Một số phương pháp chứng minh bất đẳng thức

I.Ph¬ng ph¸p dïng §Þnh nghÜa

Để chứng minh Ta chứng minh hoặc

Suy ra: vậy Với

Tương tự như trên ta có thể xét .

Vậy . Đẳng thức xảy ra

Vậy . Đẳng thức xảy ra

Vậy Đẳng thức xảy ra

Đẳng thức xảy ra

Đẳng thức xảy ra

Cho Chứng minh .

Lời giải: Xét hiệu

Đẳng thức xảy ra

Vậy với thì

Đẳng thức xảy ra

Vậy Đẳng thức xảy ra

II.Ph¬ng ph¸p BiÕn §æi t¬ng ®¬ng

Để chứng minh ta biến đổi

Ví dụ 6: chứng minh các bất đẳng thức sau;

Luôn đúng suy ra .

Đẳng thức xảy ra

Bất đẳng thức cuối cùng luôn đúng

Đẳng thức xảy ra

\Ví dụ7: Cho sao cho Chứng minh

Đẳng thức xảy ra

Ví dụ 8: Chứng minh bất đẳng thức .

Lời giải: Vì Nên

. Vậy . Đẳng thức xảy ra .

Chú ý: (Có thể áp dụng bất đẳng thức Cosi)

Ví dụ9: Cho . Chứng minh.

Vậy với thì Dấu “=” xảy ra .

Ví dụ10: cho , Chưng minh .

Ví dụ11: Cho Chứng minh: .

Chú ý: Nếu Thì .

Ví dụ12: Cho chứng minh

Hướng dẫn: Làm như ví dụ 9.

III.Sö dông tÝnh chÊt cña bÊt ®¼ng thøc.

Ví dụ13: Cho Chứng minh