Đặc trưng của phủ định biện chứng

* Tính khách quan: vì nguyên nhân của sự phủ định nằm ngay trong bản thân sự vật.
Đó chính là giải quyết những mâu thuẫn bên trong sự vật. Nhờ việc giải quyết
những mâu thuẫn mà sự vật luôn luôn phát triển. Mỗi sự vật có phương thức phủ
định riêng tuỳ thuộc vào sự giải quyết mâu thuẫn của bản thân chúng. Điều đó cũng
có nghĩa, phủ định biện chứng không phụ thuộc vào ý muốn, ý chí của con người.
Con người chỉ có thể tác động làm cho quá trình phủ định ấy diễn ra nhanh hay
chậm trên cơ sở nắm vững quy luật phát triển của sự vật.
* Tính phổ biến: Diễn ra trong mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy.
* Tính đa dạng, phong phú: Thể hiện ở nội dung, hình thức của phủ định.
Đặc điểm cơ bản của phủ định biện chứng là sau một số lần phủ định, có tính chu kỳ theo
đường xóay ốc, trong đó giai đoạn sau không chỉ phát huy những gì tích cực, khắc phục
hạn chế của sự vật, hiện tượng cũ; mà còn gắn chúng với sự vật, hiện tượng mới.
* Tính kế thừa: vì phủ định biện chứng là kết quả của sự phát triển tự thân của sự
vật, nên nó không thể là sự thủ tiêu, sự phá huỷ hoàn toàn cái cũ. Cái mới chỉ có thể
ra đời trên nền tảng cái cũ. Cái mới ra đời không xóa bỏ hoàn toàn cái cũ mà có
chọn lọc, giữ lại và cải tạo những mặt còn thích hợp, những mặt tích cực, nó chỉ gạt
bỏ ở cái cũ những mặt tiêu cực, lỗi thời, lạc hậu, gây cản trở cho sự phát triển. Do
vậy, phủ định biện chứng đồng thời cũng là khẳng định.

Kế thừa biện chứng Kế thừa siêu hình

• Sự vật, hiện tượng mới ra đời có • Giữ lại nguyên si những gì bản thân
chọn lọc và cải tạo yếu tố còn thích nó đã có ở giai đoạn phát triển
hợp; loại bỏ các yếu tố gây cản trở trước; thậm chí còn ngáng đường,
cho sự phát triển của sự vật, hiện ngăn cản sự phát triển của chính nó,
tượng mới của đối tượng mới
• Các yếu tố chọn giữ lại sẽ được cải
tạo, biến đổi để phù hợp với sự vật,
hiện tượng mới
• Sự vật, hiện tượng mới có chất giàu
có hơn, phát triển cao hơn, tiến bộ
hơn
• Kế thừa biện chứng có sự liên hệ
thông suốt bền chặt giữa cái mới với
cái cũ, giữa nó với quá khứ của
chính nó