MGA LETRANG

“C” AT “F”
 Kapag isinama ang mga ito sa pagbaybay ng mga karaniwang na salita, ang
Kastilang “café” ay magkakaroon ng apat na ispeling na baryant na “kafe-café-
cape-kape: gayundin ang wikang Ingles na “coffee” ay magkakaroon ng “kofi-
copi-kofi-kopi.

 Sa kasalukuyang alpabetong Filipino, ang “c” ay tinutumbasan ng “k” o “s”, batay

sa kung ano ng patinig ang kasunod – “k” kung kasunod ay alinman sa “a, o, u” :
“s” kung alinman sa “e, i.”

Halimabawa:

Cabinet - Kabinet Central - Sentral

Comics - Komiks Circuit - Sirkwit
Curriculum - Kurikulum

 Ang “f” (at pati na ang “ph”) ay tinutumbasa ng “p”

Halimbawa:

raction – praksyon Alphabet - alpabeto

Familiar – pamilyar Factor – paktor
Fraternity – praternity Formula – pormula

 Sa isang babasahin, iminungkahing baybayin ang “finalize” nang “faynalays” at

banghayin nang “ifaynalays,ifinaynalays, ifinafaynalays, ifafaynalays.”

 Sa Ingles, malinaw na ang “f” at “p” ay magkaibang ponema, tulad ng makikita

natin sa mga pares na fan::pan, fin::pin, fad::pad, at atb.

 Sa Filipino ay malayang nagpapalitan lamang ang mga ito.

 Lilitaw ang ispeling baryant na tulad ng “paynalays, ipaynalays, ipinaynalays,

ipinapaynalays, ipapaynalays, ipinafaynalays, ifinapaynalays, ipafaynalays,
ifapaynalays.”
 Letrang J

 Hindi rin magiging praktikal na gamitin ito sa mga karaniwang salita sapakat sa
Ingles ay hindi laging “j” ang nagrerepresinta o kumakatawan sa tunog na /j/,

/j/
“j” sa jeep *jip?
“g” sa gem *jem?
“dg” sa budget *bajet?
“di” sa soldier *soljer?
“dj” sa adjective *ajectiv?
“gg” sa exaggerate *exajereyt?
“gi” sa region *rijon?

 Bukod dito, ang “j” ay /h/ ang tunog kapag sa Kastila hinihiram ang salita, tulad
ng “cirujano, voltaje, carruaje, jabonera, viaje, jinete, jueteng, junta,”

 Bukod dito, ang “j” ay /h/ ang tunog kapag sa Kastila hinihiram ang salita, tulad
ng “cirujano, voltaje, carruaje, jabonera, viaje, jinete, jueteng, junta,”

 Sa kasalukuyang alpabeto, ang “j” ay karaniwang tinutumbasan ng “dy”, tulad

ng:

Jeep = dyip Janitor = dyanitor

Budget = Badyet Jacket = dyaket
Pajama = padyama Journal = dyornal

Letrang Ñ

 Bihirang makinilya ang may ganitong tipo.

 Makikita lang ito sa ilang pangalang pantangi tulad ng “Peña, Rum Caña, Santo
Niño.”

 Kung ginagamit man sa wikang Chavacano ang letrang ito sa mga karaniwang na
salita, hindi dapat Filipino ang sumusunod sa gayong ispeling.
 Sa ibang dayalekto, ang baybay ng “ngipin” ay “gñipin”, sa iba naman ay “gipin”
o kaya ay “ñgipin.”

Letrang Q

 Nasasaad sa isang istaylbuk ng isang eskslusibong pamantasan na “mananatili

ang letra Q sa mga hihiraming salita na taglay ang letra Q na may tunog na /kw/,
tulad na quartz, quiz, quadratic, quantum”.

 Malaking gulo rin ang idudulot nito sa palabaybayang Filipino sapagkat hindi
sakop ng tuntunin ang mga salitang tulad ng “quorum, quota, queso, taquilla,
porque, querida,quimico (a), quincena, antique”

 Ikalawa, ang “q” ay hindi pa rin kumakatawan sa isang ponema sa Filipino

 Hindi pa ito naikokontrast sa “k”, hindi naman maiiwasan ang paglitaw ng mga
ispeling baryant na lubhang makapagpapagulo sa napakaayos na Sistema ng
Palabaybayang Filipino.

 Sa kasalukuyang alpabeto, ang mga hiram na karaniwang salita na may letrang

“q” ay tinutumbasan ng “k”

korum, kota, keso, takilya, porke, kerida, Kimiko (a), kinsenas, antic

 Ang “quartz, quiz, quadratic, quantum” ay maaaring hiramin nang walang

pagbabago. Kung napapangitan sa “kwarts, kwis, kwadratik, kwantum”,
salungguhitan; kung lilimbagin, ipagawang italisado.

Letrang V

 Sa kasalukuyang alpabeto, ang letrang ito ay tinutumbasan ng “b” sa pagbaybay

ng mga karaniwang salita.

vacation - bakasyon
vacationing - nagbabakasyon
vampire - bampira
variable - baryabol
vehicle - behikulo
evaluation - ebalwasyon
 vacation - bakasyon vekeyshon?
vacationing - nagbabakasyon vekeyshonning?
vampire - bampira vampayr?
variable - baryabol veryebel?
vehicle - behikulo vehikel?
evaluation - ebalwasyon ivalyeweyshon?

 Tatlong Patinig - “a, i, u”. Ngunit nang pumasok na ang mga pares ng salitang
tulad ng “mesa::misa, oso::uso, mora::mura, benta::binta (venta::vinta)”,
“e” at “o”

Letrang X
 Sa kasalukuyang alpabetong Filipino, ang “x” ay tinutumbasan ng “ks”

sexy = seksi examine = eksamen

boxing = boksing

 Tulad ng ibang mga letrang pinag-uusapan, hindi rin magiging praktikal na

panatilihin ang “x” sa pagbaybay ng mga hiram na karaniwang salita upang
kumatawan sa tunog na /ks/.

 Napakaraming istrukturang “ks” sa mga salitang Filipino, tulad ng “buksan,

tukso, maliksi, taksil,” at marami pang iba.

 Kapag kumatawan sa /ks/ ang “x” sa mga karaniwang salita, anong tuntunin ang
pigil upang ang mga halimbawang salita ay hindi baybayin nang *buxan, tuxo,
malixi, taxil?

 Kung gustong panatilihin ang “x”, salungguhitan ang salita o ipagawang italisado
kung ipalilimbag, tulad ng “xylem, fax, xylophone,” atb.

Letrang Z
  Tulad ng “j” at iba pa sa mga letrang pinag-uusapan, ang /z/ ay hindi lamang
kinakatawan ng “z”

/z/
“z” sa zone zon?
“x” sa xylophone zaylofon?
“cz” sa czar zar?
“ss” sa scissors sizors?

 Sa kasalukuyang alpabeto, ang “z” ay tinutumbasan ng “s”, tulad ng:

“cruz=krus,~kurus, zapatos=sapatos, lapis=lapis, buzzer=baser, zero=sero,
zigzag=sigsag.

 Kung gustong panatilihin ang “z”, salungguhitan ang salita o ipagawang italisado
kung ipalilimbag, tulad ng zoo, zodiac, zombi.

MGA HAKBANG SA PANGHIHIRAM

 Ang unang pinagkukunan ng mga salitang maaaring itumbas ay ang leksikon ng

kasalukuyang Filipino, kung mayroon. (Sanggunian ang alinman sa mga
diksyunaryong sinulat ng mga sumusunod: Komisyon ng Wikang Filipino,
Panganiban, Fr. Ingles, Santos.)

Hiram na Salita Filipino

Rule tuntunin
Ability kakayahan
Skill kasanayan
East silangan

 Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa Kastila, unang

preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang
pagbaybay sa Filipino.

Ingles Kastila Filipino

Check cheque tseke
Lite litro litro
Liquid liquido likido
Education educacion edukasyon
  Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay maaaring hindi
mauunawaan ng nakakaraming tagagamit ng wika, hiramin nang tuwiran ang
katawagang Ingles ay baybayin ito ayon sa mga sumusunod na paraan.

 Kung konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito nang walang pagbabago.

Ingles Filipino
Reporter reporter
Editor editor
Soprano soprano
Alto alto
Salami salami
Memorandum memoramdum

 Kung hindi konsistent ang ispeling ng salita, hiramin ito at baybayin nang
konsistent sa pamamagitan ng paggamit ng 20 na letra ng dating abakada.

Ingles Filipino
Control Kontrol
Meeting miting
Leader lider
Teacher titser
Truck trak
Nurse nars
Score iskor
Linguist linggwist

 Gayunpaman, may ilang salitang hiram na maaring baybayin sa dalawang

kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamit.

Barangay baranggay
Kongreso konggreso
Tango tango (sayaw)
Kongresista konggresista
Bingo binggo

 May mga salita sa Ingles na maaaring pansamantalang hiramin nang walang

pagbabago sa ispeling, tulad ng mga salitang lubhang di konsistent ang ispeling o
malayo ang ispeling sa bigkas na kapag binaybay ayon sa alpabetong Filipino ay
hindi na mabakas ang orihinal na ispeling nito.

Coach Rendezvous
Sandwich Pizza Pie
 Clutch Champagne
Brochure Habeas Corpus
Doughnut Toupee

Sandwich - Sandwits
Clutch - Klats
Brochure - Brosyur
Doughnut - donat

Mga salitang pang-agham at teknikal.

Calcium Xylem X-ray

Quartz Xerox Zinc oxide
Visa Disc Jockey

 Mga salitang hiram sa ibang katutubong wika na nagtataglay ng unikong

katangiang kultural.

Cañao = Kanyaw
Hadji = Hadyi
Masjid = Masdyid

 Mga simbolong pang-agham.

Fe = Iron
H2O = Water
C = Carbon
I = Iodine
NaCl = Salt
ZnO = Zinc oxide
CO2 = Carbon Dioxide

SIMULAIN NG
PAGTITIPID

 Kung may mga letra sa isang salita na maaaring alisin ng hindi naman nagbabago
ang kahulugan nito, alisin nalang.

Dyip - diyip Demokrasya - dmokrasiya

 “-acion/athion/ sa “education” ng Kastila.
“- ation /eyshon/ sa Ingles na nagging “asyon” /asyon/ sa Filipino.
“-asi /asi/ naman sa Malay.