PANGALAN: DARYLL JIM R.

ANGEL
PAMAGAT NG ULAT: Kasaysayan ng Ortograpiyang Filipino
ASIGNATURA: PhD FL 384 – Leksikograpiyang Filipino
PROPESOR: Dr. Penelope Tica-a

KASAYSAYAN NG ALPABETO AT ORTOGRAPIYANG FILIPINO

Bagong Alpabetong Pilipino

 Sa bias ng Memorandum Pangkagawaran Blg. 194, s. 176 ng Kagawaran ng
Edukasyon at Kultura, pinagyaman ang sating ABAKADA upang makaagapay sa
mabilis na pag-unlad at pagbabago ng wikang Pilipino. Tinawag itong Bagong
Alpabetong Pilipino.
 Ang dating dalawampung letra ay nadagdagan ng labing-isang letra kaya’t naging
tatlumpu’t isa. Kabilang sa mga idinagdag ang mga letra at digrapo: C, F, J, Ň, Q,
V, Y, Z, CH, LL at RR. Hindi ito nagtagumpay dahil sa ilang kahinaan at kalituhan
sa paggamit. Walang naging alituntunin sa pagtawag ng mga letra at ang ayos ng
pagkakasunod-sunod ng mga ito at hindi naging malinaw ang paraan ng pagbigkas
at pagbaybay sa mga letra.

1987 Alpabetong Filipino

 Muling nireporma ang alpabeting Filipino gayun din ang mga alituntunin sa
Ortograpiyang Filipino. Ito ay binubuo ng dalampu’t walong letra.
 A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, Ň, NG, O P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z
 Ang dalawampu’t walong (28) letrang ito ng alpabeto, dalawampung (20) letra ay
nasa dating ABAKADA at ang walalong bagong dagdag ay mula sa mga wikang
umiiral sa Pilipinas.
 Lahat ay binibigkas sa Ingles maliban sa ň na binibigkas sa kastila.
 Sa bisa Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, s. 1987 ng Kagawaran ng Edukasyon
at Isport, ang “1987 Alpabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino” ay
pormal na inilinsad ng Linangan ng mga Wika sa Pilipinas noong Agosto 19, 1987.
 Nakapaloob sa binalangkas na alituntunin sa ispeling ang gamit ng walong dagdag
na letra ng alpabeto. Gagamitin lamang ang mga ito sa mga hiram na salita at
ekspresyon na nabibilang sa mga sumusunod: Pangngalang pantangi,
teminolohiya na sadyang teknikal at sa mga salitang nagtataglay ng etniko at
kultural na kulay mula sa mga minoryang wika sa Pilipinas.

2001 Rebisyon ng Alpabetong Filipino

 Nagkaroon ng naman ng pagrerebisa sa Alpabetong Filipino gayundin ang mga
tuntunin sa pagbabaybay nito. Tinawag itong “2001 Rebisyon ng Alpabeto at
Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino”.
 Nahahati sa dalawang grupo ang walong dagdag na letra: ang mga letrang F, J, V
at Z na may tiyak na ponemik istatus; at ang mga letrang C, Ň, Q at X na itinuturing
na redundant.
 Pinaluwag sa 2001 alpabeto ang gamit ng walong dagdag na letra.
Nangangahulugang maari ring gamitin sa lahat ng hiram na salita, pormal o di
teknikal na barayti, o sa karaniwang salita. Ang mga letrang F, J, V at Z ay
gagamitin sa pagbaybay ng mga karaniwang salitang hiram na binago ang ispeling
sa Filipino.

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 1
  Ang letrang C, Ň, Q, X ay itinuturing na redundant. Ibig sabihin, hindi
kumakatawan ang mga ito sa iisa at tiyak nay unit ng tunog sa palatunugang
Ingles.
 Gagamitin ang mga letrang ito sa salitang naglalaman ng letra ay binabaybay ng
buo ayon sa orihinal nitong anyo.
o Ang salita ay pangngalang pantangi
o Ang salita ay teknikal o siyentipiko
o Ang salita ay may natatanging kahulugang kultural
o Salitang may irregular na ispeling, ibig sabihin gumagamit ng sala o higit
pang letrang hindi binibigkas
o Salitang may internasyonal na anyong nakikilala at ginagamit

2009 Gabay sa Ortograpiyang Filipino

 Binigyang pansin sa 2009 gabay ang mga kalakaran kung paano sumulat ang mga
Pilipino sa kanilang wikang pambansa. Inilalahad sa ortograpiyang ito ang
estandardisadong mga grapema (o pasulat na mga simbolo) at mga tuntunin at
pagbigkas sa mga simbolong ito. Mabuting tignan ang ilang mahahalagang
probisyon na dapat isaalang-alang sa ortograpiyang Filipino.

Tuntuning Panlahat sa Pagbabaybay

Pasalitang Pagbabaybay

 Paletra ang pasalitang pagbabaybay sa Filipino. Ang ibig sabahin ay isa-isang

pagbigkas sa maayos na pagkakasunod-sunod ng mga letrang bumubuo sa isang
salita, pantig, daglat, akronim, inisyal, simbolong pang-agham at atbp.

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 2
Pasulat na Pabaybay

 Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa ibang katutubong wika
sa Pilipinas.
o vakul‟ (Ivatan)
o payyo/payew (Ifugaw) pangkalahatang tawag sa palayan ng mga Ifugaw.
o bananu (hudhud) sa halip na hagdanghagdang palayan (rice terraces)
o butanding (Bikol) sa halip na “whale shark”
o cabalen (Pampango) kababayan

 Sa pagbaybay ng mga hiram na salita mula sa mga banyagang wika, panatilihin

ang orihinal nitong anyo.
o status quo o french fries
o pizza pie o samurai
o bouquet

 Sa pagbaybay ng mga salitang mula sa Espanyol, baybayin ito ayon sa ABAKADA.

o familia - pamilya
o Bano - banyo
o Cheque - tseke
o Maquina – makina

 Sa pag-uulit ng salitang-ugat na “nagtatapos sa patinig na “e” hindi ito pinapalitan

ng letrang “I”. Kinakabitan ng pang-ugnay /linker (-ng) at gagamitin ng gitling ng
salitang-ugat.
o bérde - berdeng-bérde
o kapé - kapeng-kapé
o karné - karneng-karné
o libré - libreng-libré

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 3
  Sa pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na “o” hindi ito pinapalitan
ng letrang “u”. Ginagamit ng gitling sa pagitan ng salitang-ugat.
o ano - ano-ano
o sino - sino-sino
o pito - pito-pito
o halo - halo-halo

 Sa mga salitang may “o” sa huling pantig inuulit man o inuunlapian, nananatili ang
letrang “o”. Ginagamitan ng gitling sa pagitan ng salitang ugat.
o Bukod – bukod-bukod
o Kahon – kahon-kahon
o Dugtong – dugtong-dugtong
o Milyon – milyon-milyon
o Taon – taon-taon

 Kapag hinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa e, ito ay

nagiging I at ang o ay u.
o Balde – baldihin
o Kape – kapihan
o Korte – kortihan
o Handog – handugan
o Sandok - sandukin
Sinusunod din ang tuntuning ito sa mga salitang-ugat na may panlaping kabilaan
(unlapi at hulapi).
o Bukod – pagbukod-bukurin
o Dugtong – pagdugtong-dugtungin
o Sunod – pagsunod-sunurin

 Gayunman, hindi pwedeng palitan ng i ang e at o sa u. Dapat pa ring gamitin anf

baybay na matagal na o lagi ng ginagamit.
o Babae – hindi babai
o Buhos – hindi buhus
o Sampu – hindi sampo

Mga Tuntunin sa Panghihiram ng Salita

 Tumbasan ng kasalukuyang leksikon sa Filipino ang mga salitang hiram o banyaga.

o rule = tuntúnin
o narrative = salaysay
o skill = kasanayan

 Gamitin ang natatanging mga salita mula sa mga katutubong wika sa Pilipinas at
panatilihin ang orihinal na baybay.
o “bana” (Hiligaynon at Sugbuanong Binisiya) tawag sa asawang lalaki
o “butanding “(Bikol) whale shark
o “Imam” (Tausug) panseremonyang sayaw
o “Banhaw” (Visaya) muling pagkabuhay

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 4
 o “Chidwai (Ivatan) biloy (dimple)
o “Gahum” (Cebuano, Hiligaynon,Waray) kapangyarihan

 Mga salitang hiram sa Español Baybayin ang salita ayon sa ABAKADA

o vocabulario – bokabularyo
o telefono – telepono
o celebracion - selebrasyon

 Sa mga salitang hiram na español na may “e”, panatihin ang” e”.

o estudyante - hindi istudyante
o estilo - hindi istilo
o espiritu - hindi ispiritu
o estruktura – istruktura
o desgrasya - hindi disgrasya

 Sa mga salitang Espanyol na may “o”, panatilihin ang “o”.

o politika- hindi pulitika
o opisina - hindi opisina
o tradisyonal - hindi tradisyunal
o koryete - hindi kuryente

 Sa mga salitang hiram na Espanyol na may o at sinusundan ng n nagbabago ang

kasunod na katinig, ang o ay nagiging u at ang n ay nagiging m.
o Conferencia – kumperensiya
o Confidencial – kumpedensyal
o Confisca – kumpiska
o Conforme – kumporme
o Convent - kumbento

 Sa mga salitang hiram na Espanyol at Ingles

Ingles Espanyol Filipino
o Image imagen imahen
o Dialogue dialogo diyalogo
o Priority prioridad priyoridad
o Aspect aspecto aspekto

 Panghihiram sa Wikang Ingles – kung ang wikang Ingles at iba pang wikang
dayuhan ang pinanghihiraman, panatilihin ang orihinal na ispeling kung makalilito
sa pagsasa-Filipino o baybay.
o Habeas corpus o Spaghetti
o Bouquet o Jogging
o Salvage

 Panatilihin ang orihinal na baybay ng mga salitang pantangi, teknikal, pang-

agham, at mga simbolismong pang-agham at matematika.
o Manuel Luis Quezon o Na (sodium)
o Baguio City o Fe (iron)
o Chlorophyll

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 5
Pagpapantig

 Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang patinig sa posisyong inisyal,

midyal at pinal na salita, ito ay hiwalay sa mga pantig
o Aalis a-a-lis
o Maaga ma-a-ga
o Totoo to-to-o

 Kapag may magkasunod na katinig sa loob ng isang salita, katutubo man o hiram,
ang una ay kasama sa patinig na sinusundan at ang pangalawa ay sa kasunod na
patinig.
o Buksan buk-san
o Pinto pin-to
o Pantig pan-tig
o Tokwa tok-wa

 Kapag may tatlong magkakasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang unang
dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huli ay sa kasunod na patinig
o Eksperimento eks-pe-ri-men-to
o Eksperto eks-perto
o Inspirasyon ins-pi-ras-yon
o Transpormer trans-pormer

 Kapag ang una sa tatlong magkakasunod na katinig ay m o n at ang kasunod na

dalawa ay alinman sa bl, br, pl, d rang unang katinig (m o n) ay sa sinusundang
patinig at ang huling dalawa ay sa kasunod na patinig.
o Asembleya a-sem-ble-ya
o Alambre a-lam-bre
o Balandra ba-lan-dra
o Sentro sen-tro
o Simple sim-ple

 Kapag may apat na magkakasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang unang
dalawang katinig ay kasama ng patinig na sinusundan at ang huling dalawa ay sa
patinig na kasunod.
o Ekstradisyon eks-tra-dis-yon
o Eksklusibo eks-klu-si-bo
o Transkripsyon trans-krip-yon
o Eksplosibo eks-plo-si-bo

Pag-uulit ng Pantig
 Kung ang unang tunog ng salitang ugat o batayang salita ay patinig, ang patinig
lamang ang inuulit.
o Alis aalis
o Ulan uulan
o Iwan iiwan

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 6
 Ang tuntuning ito din ay sinusunod kahit na may unlapi ang salita

o Mag-alis mag-aalis
o Umulan umuulan
o Maiwan maiiwan

 Kung ang unang pantig ng salita ay nagsisimula sa KP, ang katinig at kasunod na
patinig lamang ang inuulit.
o Basa babasa magbabasa
o Lakad lalakad maglalakad
o Takbo tatakbo nagtatakbo
o Putol pupurol magpuputol

 Kung ang unang pantig sa salitang-ugat ay may kambal katinig o klaster, inuulit
lamang ang unang katinig at patinig.
o Plantsa paplantsahin magpaplantsa
o Prito piprituhin magpiprito
o Preno pepreno magpepreno

 Sa mga salitang hiram na kalimitam ay Ingles, ang inuulit ay ang tunog ng unang
katinig at patinig.
o Brown out magba-brown out
o Drawing magdo-drawing
o Transcribe magta-transcribe

 Kapag ang salitang hiram ay may digrapo o kambal katinig na may iisang tunog,
inuulit ang digrapo at ang unang patinig o tulog sa Filipino ng unang pantig.
o Shower magsha-shower
o Tsokolate magtso-tsokolate
o Tsinelas magtsi-tsinelas

Ang iba pang salitang hiram na may kambal katinig kapaginuulit o nilalapian ay
binabaybay sa pamamagitan ng pag-uulit ng tunog ng unang katinig at patinig ng
unang pantig ng salitang-ugat.

o Iki-crimate
o Magko-crochet
o Magda-dye

Ang Gamit ng Gitling

 Sa pag-uulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat.
o Araw-araw o Dala-dalawa
o Isa-isa o Sari-sarili
o Apat-apat

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 7
 Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula
sa patinig na kapag hindi ginitlingan ay magkakaroon ng ibang kahulugan.
o Mag-alis
o Nag-isa
o Nag-ulat
o Pag-asa

 Kapag may katagang ikinakaltas sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.

o Pamatay ng insekto pamatay-insekto
o Kahoy sa gubat kahoy-gubat
o Humigit at kumulang humigit-kumulang
o Bahay na aliwan bahay-aliwan
o Dalagang taga bukid dalagang-bukid

 Kapag may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar, brando tatak ng bagay o
kagamitan, sagisag o simbolo. Ang tanging ngalan ay walang pagbabago sa
spelling.
o Maka-Diyos o Pa-Baguio
o Maka-Rizal o Maka-Johnson
o Maka-Pilipino o Taga-Luzon

 Kapag ang panlaping ika ay inuunlapi sa numero o pamilang.

o Ika-3 ng hapon o Ika-7 kabanata
o Ika-9 na buwan o Ika-20 pahina

 Kapag isinusulat nang patitik ang mga yunit ng fraction/

o Isang-kapat (1/4)
o Lima’t tatlong-kapat (5 ¾)

 Kapag pinagkakabit o pinag-sasama ang apelyido ng babae at ng kaniyang asawa.

o Anita Arabejo-Nacin
o Dolores Sunga-Tanawan
o Jane Kibla-Lartec

 Kapag hinahati ang isang salita sa dulo ng isang linya.

LEKSIKOGRAPIYANG FILIPINO 8