09/10/2021

1
 09/10/2021

NỘI DUNG CHƯƠNG III

3.1. Khái niệm Phân tích Markov

3.2. Nội dung phương pháp dự báo Phân tích
Markov
3.3. Ứng dụng phân tích Markov trong dự báo
3.3.1. Dự báo phân chia thị trường vận tải.
3.3.2. Dự báo trong vận hành thiết bị tại doanh
nghiệp vận tải
3

3.1. Khái niệm phân tích Markov ( xích Markov)

Trong toán học, một xích Markov hay chuỗi Markov (thời gian rời
rạc), đặt theo tên nhà toán học người Nga Andrei Andreyevich
Markov, là một quá trình ngẫu nhiên thời gian rời rạc với tính chất
Markov. Trong 1 quá trình như vậy, quá khứ không liên quan đến
việc tiên đoán tương lai mà việc đó chỉ phụ thuộc theo kiến thức
về hiện tại.

2
 09/10/2021

3.2. Nội dung phân tích Markov (xích Markov)

Khái niệm: Giả sử ta NC sự tiến triển theo thời gian của 1

hệ vật lý hoặc trạng thái nào đó; ký hiệu X(t), là vị trí của
hệ tại thời điểm t. Thì tập hợp các vị trí có thể của hệ được
gọi là không gian trạng thái.
Giả sử trước thời điểm s hệ ở trạng thái nào đó. Còn ở thời
điểm (s) hệ ở trạng thái (i), ta cần biết tại thời điểm t trong
tương lai (t>s) hệ ở trạng thái j, với xác suất bao nhiêu?

- Nếu xác xuất này chỉ phụ thuộc vào s, t, i , j thì điều đó có nghĩa
là sự tiến triển của hệ trong tương lai chỉ phụ thuộc vào hiện tại
& độc lập với quá khứ, đó chính là tính Markov của hệ, và hệ có
tính trên gọi là quá trình Markov.

3
 09/10/2021

VD: Giả sử, nếu gọi X(t) là dân số của 1 vùng tại thời
điểm t trong tương lai, E được gọi là không gian trạng
thái của X(t). Nếu X(t) có tính Markov và E đánh số
được (đếm được) thì X(t) được gọi là xích Markov,
thêm vào đó nếu t=0,1,2,… thì ta có khái niệm với xích
Markov với thời gian rời rạc. Nếu t€[0,+ȸ) → xích
Markov liên tục theo thời gian.

Phân tích Markov rời rạc và thuần nhất

a. Ma trận xác xuất chuyển:

Giả sử (Xn) n=0,1,2… là xích Markov rời rạc, thuần nhất

Xn là biến ngẫu nhiên nhận giá trị trong tập E

E là không gian trạng thái-các phần tử của nó ký hiệu là i, j, k…

Tính Markov thuần nhất (Xn ) có nghĩa:

Pij = P(Xn+1=j/ Xn =i) = P(Xn+1=j/ X0 =i0, X1 =i1,Xn =in )

4
 09/10/2021

• Không phụ thuộc vào n

• P=(Pij) gọi là ma trận xác suất chuyển sau 1 bước
• Pij: là xác suất có điều kiện để hệ tại thời điểm n (hiện tại) ở
trạng thái (i) chuyển sang trạng thái j tại thời điểm n+1 (tương
lai)

• Xác suất chuyển sau n bước được định nghĩa như sau:

P(n) ij = P(Xn+m=j/ Xm=i) = P (Xn =j/ X0 =i)

Đây là xs để hệ tại thời điểm bắt đầu ở trạng thái i sau n bước chuyển

sang trạng thái j thì : P(1) ij = P ij Quy ước: P(0) ij = 1 nếu i=j, 0 nếu i≠j

→ P(n) = (P(n) ij) ma trận xs chuyển sau n bước.

→ Người ta CM được rằng, mtr xs chuyển sau n bước: P(n) = Pn

10

5
 09/10/2021

b. PHÂN PHỐI BAN ĐẦU

• ᴫ(0) = ᴫ: phân phối ban đầu của hệ

• Quy ước ᴫ(n) = (Pj (n), j€ E): phân phối của hệ tại thời điểm n
ᴫ(n) = ᴫ . P(n) hoặc ᴫ(n+1) = ᴫ(n) . P
ᴫ(n+m) = ᴫ(n) . ᴫ(m)
• Phân phối ban đầu được gọi là dừng
ᴫ(n) : không phụ thuộc vào n
ᴫ(n) = ᴫ (n+1) ≈ ᴫ

11

3.3 Ứng dụng phân tích Markov trong dự báo

3.3.1 Dự báo phân chia thị trường vận tải
Giả sử có N cửa hàng, cùng bán 1 sp, khách hàng có thể mua hàng
trong N cửa hàng trên, Việc lựa chọn cửa hàng hoặc bỏ đi của khách
hàng tùy theo sở thích của họ, các cửa hàng cạnh tranh để lôi kéo
khách hàng.
Mô hình: Tất cả KH được đồng nhất như 1 chất điểm vật chất,
chuyển động trong n trạng thái (ứng với N cửa hàng) Đây là xích
Markov trong n trạng thái, xác suất chuyển Pij, có nghĩa là kh hiện tại
mua hàng tại cửa hàng i, sau 1 chu kỳ chuyển sang mua ở cửa hàng j
Ta gọi x0 là sự phân chia KH ở giai đoạn đầu, cụ thể tháng 1.
12

6
 09/10/2021

Xét 1 khu vực có 3 cửa hàng (E=(1,2,3)) với 1000 khách hàng
P(X0=1)=20%, P(X0=2)=50%, P(X0=3)=30%. Điều đó có nghĩa là:
Cửa hàng 1 chiếm 20% thị phần-200 khách hàng
Cửa hàng 2 chiếm 50% thị phần-500 khách hàng
Cửa hàng 3 chiếm 30% thị phần-300 khách hàng
Sau chu kỳ thời gian (1 tháng), tình hình thay đổi: mỗi cửa hàng có thể
giữ được khách, thêm khách, mất khách.

13

Gọi X1 là sự phân chia thị trường ở gđ kế tiếp

(tháng 2) P(X1=1)=22%, P(X1=2)=49%,
P(X1=3)=29%. Điều đó có nghĩa là:
Cửa hàng 1 chiếm 22% thị phần-220 khách hàng
Cửa hàng 2 chiếm 49% thị phần-490 khách hàng
Cửa hàng 3 chiếm 29% thị phần-290 khách hàng

14

7
 09/10/2021

Tiến hành điều tra, ta thấy được

Cửa hàng Khách Khách Khách bớt Khách

tháng 1 thêm tháng 2

1 200 60 40 220

2 500 40 50 490

3 300 35 45 290

15

Cửa Khách Thêm từ cửa hàng Mất cho cửa hàng Khách
hàng tháng 1 1 2 3 1 2 3 tháng 2

1 200 0 35 25 0 20 20 220
2 500 20 0 20 35 0 15 490
3 300 20 15 0 25 20 0 290

Không gian trạng thái E= {1,2,3}

Trạng thái ban đầu ᴫ(0) = ( 0,2 0,5 0,3)

𝑃11 𝑃12 𝑃13

P= 𝑃21 𝑃22 𝑃23
𝑃31 𝑃32 𝑃33

16

8
 09/10/2021

P11 = 160/200 = 0,8 P21 = 35/500 = 0,07 P31 = 25/300 = 0,083

P12 = 20/200 = 0,1 P22 = 450/500 = 0,9 P32 = 20/300 = 0,067

P13 = 20/200 = 0,1 P23 = 15/500 = 0,03 P 33 = 255/300 = 0,85

0,8 0,1 0,1

P= 0,07 0,9 0,03
0,083 0,067 0,85

17

VD: ᴫ(n+1) = ᴫ(n) . P

(0)
•ᴫ = (0,2 0,5 0,3), E = (1,2,3)
(1) (0)
→ᴫ = ᴫ . P = (0,22 0,49 0,29)
(2) (1)
→ᴫ = ᴫ . P = (0,224 0,483 0,283)
Cửa hàng 1: 22,4% thị phần - 224kh - (có xu hướng tăng)
Cửa hàng 2: 48,3% thị phần - 483kh - (có xu hướng giảm)
Cửa hàng 3: 28,3% thị phần - 283kh - (có xu hướng giảm)

18

9
 09/10/2021

• Vấn đề đặt ra là đến 1 lúc nào đó lượng khách hàng ở

các cửa hàng ổn định thì ta có hệ cân bằng: ᴫ(n+1) ≈ ᴫ(n)
• Gọi trạng thái cân bằng ᴫ = (ᴫ 1 ᴫ 2 ᴫ 3)
ᴫ = ᴫ. P (0≤ ᴫ i ≤1)
∑ ᴫi = 1
 (ᴫ 1 ᴫ 2 ᴫ 3) = (ᴫ 1 ᴫ 2 ᴫ 3). P
ᴫ1 + ᴫ2 + ᴫ3 = 1
0.8ᴫ 1 + 0,07ᴫ 2 + 0,083 ᴫ 3 = ᴫ 1
0.1ᴫ 1 + 0,9ᴫ 2 + 0,067 ᴫ 3 = ᴫ 2
0.1ᴫ 1 + 0,03ᴫ 2 + 0,85 ᴫ 3 = ᴫ 3
ᴫ1 + ᴫ2 + ᴫ3 = 1
19

 -0.2ᴫ 1 + 0,07ᴫ 2 + 0,083 ᴫ 3 = 0

0.1ᴫ 1 - 0,1ᴫ 2 + 0,067 ᴫ 3 = 0
ᴫ1 + ᴫ2 + ᴫ3 = 1
 ᴫ 1 = 0,272
ᴫ 2 = 0,455
ᴫ 3 = 0,273

ᴫcb = ( 0,272 0,455 0,273)

20

10
 09/10/2021

Bài tập 1: Một khu vực có 3 cảng A,B,C

Biết hiện nay cảng A nắm giữ 55% tp,
cảng B nắm giữ 25% tp, cảng C nắm giữ 20% thị phần.
Theo số liệu thống kê tình hình khách hàng qua các năm như sau:
- Đối với cảng A: 60%KH cũ vẫn ở cảng A, 30% chuyển sang
cảng B, còn lại chuyển sang cảng C.
- Đối với cảng B: 40%KH chuyển sang cảng A, 50% vẫn ở lại,
còn lại chuyển sang cảng C.
- Đối với cảng C: 45%KH chuyển sang cảng A, còn lại ở cảng C.
Hãy dự báo thị phần của các cảng trong 2 năm tới? Tìm thị
phần cân bằng (nếu có)?

21

Bài tập 2: Một khu vực có 3 cảng A,B,C

Biết hiện nay cảng A nắm giữ 62% thị phần,
cảng B nắm giữ 21% tp, còn lại là cảng C.
Theo số liệu thống kê tình hình khách hàng qua các năm như sau:
- Đối với cảng A: 65% KH cũ năm trước vẫn tới A, 18% chuyển
sang cảng B, còn lại chuyển sang cảng C.
- Đối với cảng B: 45% KH cũ vẫn tới B trong năm sau, 29% KH
tới cảng A, còn lại chuyển sang cảng C.
- Đối với cảng C: 51% khách cũ vẫn ở lại cảng C, còn lại chuyển
sang cảng A.
Hãy dự báo thị phần của các cảng năm tới? Tìm điểm cân
bằng (nếu có)?
22

11
 09/10/2021

3.3.2 Dự báo trong vận hành thiết bị tại doanh nghiệp

vận tải

VD1. Một chủ doanh nghiệp theo dõi sự vận hành của thiết bị
trong xưởng trong một thời gian dài. Số liệu quan sát trong quá
khứ cho thấy 80% thời gian thiết bị sẽ vận hành tốt trong tháng
nếu thiết bị này đã vận hành tốt ở tháng trước đó. Điều này cũng
có nghĩa là 20% thời gian thiết bị sẽ hoạt động không tốt nếu
trong tháng trước thiết bị chạy tốt. Chỉ có 10% thời gian thiết bị
chạy tốt trong tháng tới nếu trước đó thiết bị chạy không tốt.

Dự báo tình hình trạng thái thiết bị năm tới và tìm điểm cân bằng?
23

Bài giải

Quy ước:

- Trạng thái 1 là trạng thái vận hành thiết bị tốt

- Trạng thái 2 là trạng thái vận hành thiết bị không tốt

Không gian trạng thái E={1,2}

Ma trận xác xuất chuyển:

p11 p12
P = p21 p22
24

12
 09/10/2021

Bài giải

0,8 0,2
P = 0,1 0,9
Trong đó:
- P11= 0,8 - xác suất thiết bị sẽ vận hành tốt trong tháng nếu nó đã vận hành tốt ở
tháng trước là 80%.
- P12=0,2 – xác suất thiết bị sẽ vận hành không tốt trong tháng nếu nó đã vận
hành tốt ở tháng trước là 20%.
- P21=0,1 – xác suất thiết bị sẽ vận hành tốt trong tháng nếu nó đã vận hành
không tốt ở tháng trước là 10%.
- P22=0,9 – xác suất thiết bị sẽ vận hành không tốt trong tháng nếu nó đã vận
hành không tốt ở tháng trước là 90%.

25

• ᴫ(0) = ( 1 0) 0,8 0,2

• ᴫ = ᴫ . P = (1 0) 0,1 0,9
(1) (0) = ( 0,8 0,2)

0,8 0,2
• ᴫ(2) = ᴫ(1) . P = (0,8 0,2) = ( 0,66 0,34)
0,1 0,9
Sau 2 tháng, xác suất thiết bị hoạt động tốt là 66% và nó sẽ hoạt động
không tốt với xác suất là 34%

26

13
 09/10/2021

Tìm điểm cân bằng

(ᴫ1 ᴫ2) = (ᴫ1 ᴫ2) .P

ᴫ1 + ᴫ2 = 1

 ᴫ1 = 0,8 ᴫ1 + 0,1 ᴫ2
ᴫ2 = 0,2 ᴫ1 + 0,9 ᴫ2
ᴫ1 + ᴫ2 = 1

 Điểm cân bằng (0,3333 0,6667)

27

3.3.2 Dự báo trong vận hành thiết bị tại doanh nghiệp

vận tải

VD2: Tình trạng hđ của thiết bị ở 1 xưởng(X) như

sau:
Năm 2015: 60T 40X
Năm 2016: (40T + 20X) (16T+24X)
Dự báo trạng thái thiết bị năm 2017?
Không gian trạng thái E = {T,X} = {1,2}
ᴫ(0) = ( 0,6 0,4)
p11 p12
P = p21 p22

28

14
 09/10/2021

P11 = 40/60 = 0,667 P21 = 16/40 = 0,4

P12 = 20/60 = 0,333 P22 = 24/40 = 0,6
0,667 0,333
 P = 0,4 0,6
ᴫ(2) = ᴫ(1) . P
C1: ᴫ(1) = ᴫ(0) . P
C2: T=40+16=56
X=20+24=44
ᴫ = (0, 56 0,44)
(1)

 ᴫ(2) = ᴫ(1) . P= (0, 56 0,44). P = (0,55 0,45)

29

Tìm điểm cân bằng

(ᴫ1 ᴫ2) = (ᴫ1 ᴫ2) .P

ᴫ1 + ᴫ2 = 1

 ᴫ1 = 0,667 ᴫ1 + 0,4 ᴫ2
ᴫ2 = 0,333 ᴫ1 + 0,6 ᴫ2
ᴫ1 + ᴫ2 = 1

 Điểm cân bằng (0,5457 0,4543)

30

15
 09/10/2021

Bài tập 3: Một doanh nghiệp có tình trạng thiết bị năm ngoái như sau:

• 64% hoạt động tốt

• 20% sửa chữa nhỏ

• Còn lại là sửa chữa lớn

Theo số liệu thống kê qua nhiều năm:

• Đối với loại hoạt động tốt: 68% vẫn hoạt động tốt vào năm sau, 17% sửa chữa nhỏ,
còn lại là sửa chữa lớn.

• Đối với loại sửa chữa nhỏ: 30% vẫn sửa chữa nhỏ vào năm sau, 58% hoạt động tốt,
còn lại là sửa chữa lớn.

• Đối với loại sửa chữa lớn: 42% vẫn phải sửa chữa lớn, còn lại hoạt động tốt.

Dự báo: Tình hình thiết bị trong năm tới và tìm điểm cân bẳng (nếu có)
31

Bài tập 4: Một xí nghiệp X có tình trạng thiết bị như sau:

Biết năm ngoái có 64% thiết bị tốt, 18% sửa chữa nhỏ, và phần còn lại sửa chữa
lớn.

Theo thống kê qua các năm:

-Trong số thiết bị tốt của năm trước có 67% vẫn tốt, 17% phải sc nhỏ, còn lại sc
lớn

-Trong số thiết bị sc nhỏ của năm trước có 67% tốt, 20% sc nhỏ,13% sc lớn

-Trong số thiết bị sc lớn của năm trước có 60% tốt, 40% sc lớn

Hãy dự báo tình trạng thiết bị của 2 năm tới? Tìm điểm cân bằng tình trạng
thiết bị (nếu có)?

32

16
 09/10/2021

Bài tập 5: Một xí nghiệp X có tình trạng thiết bị như sau:

Biết năm ngoái có 50 thiết bị tốt,

18 tb sửa chữa nhỏ, 15 sửa chữa lớn, 5 tb hỏng toàn bộ.

Theo thống kê qua các năm:

-Trong số thiết bị tốt của năm trước có 45 tb vẫn tốt, 2 tb phải sc nhỏ, 3 tb sc lớn

-Trong số thiết bị sc nhỏ của năm trước có 10 tb tốt, 5 tb sc nhỏ, 3 tb sc lớn

-Trong số thiết bị sc lớn của năm trước có 1 tb tốt, 10 tb s/c nhỏ, 3 tb sc lớn, 1tb hư hỏng toàn
bộ

-Trong số thiết bị hỏng toàn bộ của năm trước có 2 tb s/c nhỏ, 1 tb sc lớn, 2tb hư hỏng toàn bộ

Hãy dự báo tình trạng thiết bị của 2 năm tới? Tìm tình trạng cân bằng của thiết bị tại xí nghiệp
(nếu có)?

33

Bài tập 6: G/s thị trường VTB ở HCM có 4 dn A,B,C, D

Biết hiện nay dn A nắm giữ 45% tp, dn B nắm giữ
25% tp, dn C nắm giữ 15% thị phần, còn lại thị
phần của dn D.
Theo số liệu thống kê tình hình khách hàng qua các năm như sau:
- Đối với dn A: 50% kh cũ vẫn ở dn, 30% chuyển sang dn B, 10%
chuyển sang dn C, còn lại chuyển sang dn D.
- Đối với dn B: 40% kh chuyển sang dn A, 40% vẫn ở lại, còn lại chuyển
sang dn C.
- Đối với dn C: 45% kh chuyển sang dn A, 25% chuyển sang dn B, còn
lại chuyển sang dn D.
- Đối với dn D: 45% kh cũ, 15% chuyển sang dn B, 25% chuyển sang C,
còn lại chuyển sang dn A.
Hãy 34 dự báo thị phần của các cảng trong 3 năm tới? Tìm thị phần cân

bằng (nếu có)?

17
 09/10/2021

THANK YOU
35

18