AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA CAMİSİ, 1430

Dr.Özand GÖNÜLAL

Yörgüç Paşa Zilhicce 845’te (Nisan-Mayıs 1442) vefat etti ve Amasya’da yaptırdığı camisinin
türbesine defnedildi. Hızır, Yûnus ve Mustafa adlı oğulları ile Sitti ve Hundi Hatun adlı iki
kızı vardır. Oğullarından Hızır ve Mustafa beylerin Varna Muharebesi’nde şehid düştüğü
bilinmektedir. Ayrıca Lefke’de vakıfları bulunan Molla Îsâ adlı bir başka oğlunun daha
olduğu belirtilir. Edirne’de vakfı olan Çiçek Hatun’un Yörgüç Paşa’nın zevcesi olarak
kayıtlara geçtiği dikkati çeker.
Erken Osmanlı Dönemine tarihlenen ve çok mekanlı yapılar grubuna giren Amasya Yörgüç
Paşa Camisi'ne giriş, kuzeyinde bulunan giriş eyvanı ile gercekleşmektedir. Kubbe ile örtülü
bu mekanın doğusunda tabhane odaları, batısında ise türbe bölümü bulunmaktadır. Kubbe ile
örtülü türbe bölümü ölçü ve konumu ile tabhane odasının benzeridir. Ancak alt yapının
oluşumu açısından farklılık göstermektedir. Eyvanın güneyinde yer alan kapıdan orta bölüme
girilmektedir. Kubbe ile örtülü orta bölümün doğu ve batısında birer tabhane odası
bulunmaktadır. Orta bölüm odalarının güney-batı ve güney-doğu köşelerinde yer alan kemerli
açıklıklarla tabhane odalarına girilmektedir. Tabhane odaları kubbe ile örtülüdür Orta
bölümün güneyinde kemerle mihraplı bölüm bulunmaktadır. Kubbe ile örtülü mihraplı bölüm
dışarıya çıkıntılı olarak yapılmıştır.Yapının duvarları düzgün kesme taş ile örülmüştür.
Kurşunla kaplı kubbelerden sadece orta bölüm ye mihraplı bölümün kubbeleri kasnaklar
üzerine oturmaktadır.

Amasya Yörgüç Paşa Camisi, plan ve kesit.(Ayverdi 1972)

KUBBELERE GEÇİŞ ELEMANLARI

Yapi kubbe ile örtülü 7 mekana sahiptir.

GİRİŞ BÖLÜMÜ
Yapın kuzeyinde mihrap ekseninde bulunan giris bölümü, kuzey-güney dogrultusunda
3.95m., doğu-batı dogrultusunda 5.70m. boyutlannda dikdortgen zemin planına sahiptir.
4.00m. capındaki kubbeye geçiş tek aşamada yıldız tonoz parcaları kullanılarak
sağlanmaktadır.Mekanın dikdortgen zemin planı, gecis elemani başlangıç seviyesine aynen
aktarılmıştır. Geciş elemani bitis seviyesinde ortaya çıkan 32 kenarlı cokgen plan üzerine
kasnak oturtularak kubbeye geçiş gercekleştirilmistir. Geçiş elemanları üzerinde bezeme
görülmemektedir. Ancak piramidal bir dilimlenmeye sahip geciş elemanlarında her piramidin
arasında lacivert boya ile yapılan çizgiler bulunmaktadır.

Fotoğraf Mustafa Cambaz

 Amasya Yörgüç Paşa Camisi,Girş Bölümü, Kubbeye Geçiş Elemanı

1.Aşama 2.Aşama 3.Aşama

 Amasya Yörgüç Paşa Camisi, Giriş Bölümü, Kubbeye geçiş elemanı

TÜRBE BÖLÜMÜ

Gins bolUmUnlin batisinda kemerlerle suurlandinlmis olan mekan, 4.60 x 4.60m.

boyutlannda kare zemin plaruna sahiptir. BolUmiln kuzey-dogu ve guney-dogu koselerinde
bulunan payeler ile bu payelerden bizAtimun glineyindeki duvara atilan ye payeler arasina
atilan kemerlerle alt yap sinirlanmaktadir.
Bolumu orten 4.50m. capindaki kubbeye gecis tek asamada, pandantif kullamlarak
gerceklesmektedir. Gecis elemantrun baslangic seviyesi, kemerlerin kesisim noktalannin
uzerindedir ye bu seviyede kare plan gorillmektedir. Bitis seviyesinde olusan daire plan
üzerinde dar bir kusak dolasmaktadir. Kubbe bu kusagin üzerine oturmaktadir.
 Amasya Yörgüç Paşa Camisi, Türbe Bölümü, Kubbeye geçiş elemanı

GİRİŞ BÖLÜMÜNÜN DOĞUSUNDAKİ TABHANE ODASI

Giris bülümünün doğusunda yer alan kapı ile girilen tabhane odası 5.07m x 5.07m.
boyutlarında kare zemin planına sahiptir. Mekanı örten 5.00m. capındaki kubbeye geçiş tek
aşamada üçgenli kuşak ile gerçekleşmektedir.Zemin planı, dört yönde mekanı sınırlayan
duvarlarla geçis elmani baslangic seviyesine aktanlmistir. Başlangıç seviyesindeki kare plan
uzerine oturan üçgenli kuşak, kuzey-güney ye doğu-batı doğrultusundaki eksenler üzerinde
yer alan karşılıklı pencerelerle dört bölüme ayrılmıştır. Dolayısıyla köşelerde yer alan kuşağın
her bölümü beş üçgenden oluşan gruplar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu grupların ortasında
yer alan üçgenlerin tepe noktası geçiş seviyesindeki kare planın köşelerinde, taban kenarları
ise kubbe yönündedir. Ortadaki üçgenin iki yanında üçgenlerin tepe noktalan kubbe yönünde
ve taban kenarları geçiş seviyesindeki kare planın kenarlarına oturmakta, en dıştaki üçgenlerin
ise tepe noktaları kare planın kenarlarında, taban kenarları ise kubbe yönündedir.Kubbeye
geciste kullanılan kuşak, köşelerde üçgen grupları ve aralarında yer alan pencereler ile geçiş
elemaninin başlangıç seviyesindeki kare planı bitiş seviyesindeki 16 kenarlı bir çokgene
dönüştürmektedir. Kubbe, ancak bu seviyede yer alan dar bir kuşak üzerine oturmaktadır.
Kuşağı oluşturan her üçgenin yüzeyi kalemişi bitkisel motiflerle bezenmistir. Aynı teknikle
yapılan ve bitkisel motiflerden oluşan bordür, kuşakta yer alan pencereleri çerçevelemektedir.
 Amasya Yörgüç Paşa Camisi, Tabhane Bölümü, Kubbeye geçiş elemanı

ORTA BÖLÜM

Orta bölüm 6.34 x 6.34m. boyutlarinda kare zemin planina sahiptir. Mekanı örten 6.30m.
capindaki kubbeye geciş tek aşamada köşelere yerleştirilen pandantiflerle gerçekleşmektedir.
Mekanın güneyinde bulunan ve mihraplı bolüme açılan kemerin benzeri kemerler, mekanin üç
yanında kör kemer olarak yapılmıştır. Pandantifler bu kemerler arasinda yer almaktadır.
Pandantiflerin başlangıç noktaları, kemerlerin kesişim noktaları üzerinde ve geçiş elemanı
başlangıç seviyesinde, zemin planının aktarılması ile oluşan kare planın köşelerinde yer
almaktadır. Bitiş seviyesinde ise 16 kenarlı çokgen plan karşımıza çıkmaktadır. Bu 16 kenarlı
çokgenin üçer kenarı pandantifler üzerinde, birer kenarı ise kemerlerin tepe noktaları üzerinde
bulunmaktadır. Bitiş seviyesinde karşımıza çıkan cokgen plan üzerine, 16'gen bir kasnak
oturtularak kasnağın pandantifler uzerinde olan birer yüzeyinde pencere, diger yüzeylerinde
ise kör pencereler bulunmaktadir. Kubbe, kasnagin bitiş seviyesinde oluşan daire plan üzerine
rahatça oturmaktadır. Buradaki geçiş uygulamasına Bursa Hüdavendigar Camisi'nin orta
bölümünde de rastlanmaktadır.

1.aşama 2.aşama 3.aşama

 Amasya Yörgüç Paşa Camisi, Orta Bölüm, Kubbeye geçiş elemanı

ORTA BÖLÜMÜN DOĞUSUNDAKİ VE BATISINDAKİ TABHANE ODASI

Orta bölümün güneydoğu kosesinde yer alan kemerli açıklıkla girilen tabhane odası 4.90 x
4.90m. boyutlannda kare zemin planına sahiptir. 4.80m. capindaki kubbeye geçiş tek aşamalı
üçgenli kuşak ile gerçekleşmektedir. Bu mekanda görülen uygulama giriş bölümünün
doğusundaki tabhane odası ile benzer özelliklere sahiptir.
Orta bölümün güneybatı köşesindeki kemerli açıklıkla girilen tabhane odası 5.25 x 5.25m.
boyutlannda kare zemin planına sahiptir. 5.20m. çapındaki kubbeye geçiş tek aşamada üçgenli
kuşak ile gerçekleşmektedir. Bu mekanda görülen uygulama, diğer tabhane odaları ile benzer
ozelliklere sahiptir.
 Zemin planı geçiş 1.aşama geçiş 2.aşama geçiş son aşama

MİHRAPLI BÖLÜM

Orta bolumun gUneyinde, orta bolumden kemerle aynlan mihrapli Mum 5.30 x 5.30m.
boyutlannda kare zemin planına sahiptir. Mekanin kuzeyinde orta bölüme bağlantıyı sağlayan
kemerin benzerleri, diğer üç yönde görülmektedir. 0.50m. genişliğindeki kör kemerler ve orta
bölüm yönündeki kemer ile, kemerli bir alt yapı üzerine oturmaktadır. Mekanı örten 4.80m.
çapındaki kubbeye geciş tek aşamada kemerler arasinda yer alan pandantiflerle
gercekleşmektedir. Geciş elemam başlangıç seviyesinde oluşan kare plan, 4.80 x 4.80m.
boyutlarındadır. Pandantifin başlangıç noktaları, başlangıç seviyesindeki kare planın
köşelerinde başlamaktadır. Pandantiflerin bitiş seviyesinde 12 kenarlı çokgen görülmektedir.
Kubbe, pandantiflerin üzerinde dolaşan 0.30m. yuksekligindeki 12 ytizeyli dar kuşak üzerine
oturmaktadir.

Amasya Yörgüç Paşa Camisi, Mihraplı Bölüm, Kubbeye geçiş elemanı

SEÇİLMİŞ KAYNAKÇA
Amasya Tarihi, I, 164-165;
Amasya Tarihi, II, 478
A.Gabriel, Monuments turcs d’Anatolie, Paris 1934, II, 31-32;
Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, s. 215- 226;
Ali Uzay Peker, “Osmanlı Mimarisinde Yaratıcılık: Amasya Örnekleri”, Türkler (nşr. Hasan .
Celal Güzel v.dğr.), Ankara 2002, XII, 53-59;
Amasya Kültür Envanteri (haz. Celal Özdemir v.dğr.), Ankara 2007, s. 105
Âşıkpaşazâde, Târih, s. 111; Neşrî, Cihannümâ (Unat), II, 593;
Ahmet Şimşirgil, “Rum Beylerbeyi Yörgüç Paşa’nın Hayatı ve Vakıf Eserleri”,
Doç. Dr. Çiğdem Belgin - Öğr. Gör. Ferruh TORUK DİKMEN AMASYA YÖRGÜÇ PAŞA
CAMİ VE TÜRBESİ AMASYA YÖRGÜÇ PASHA MOSQUE AND TOMB, International
SOCIAL SCIENCES STUDIES JOURNAL, Vol:5, Issue:39, 2019
Emine Naza Dönmez, https://www.academia.edu/11044055/Y%C3%B6rg%C3%BC
%C3%A7_Pa%C5%9Fa_Camii?auto=download
Fahamettin Başar, https://www.academia.edu/11044055/Y%C3%B6rg%C3%BC
%C3%A7_Pa%C5%9Fa_Camii?auto=download
Ferruh Toruk, “Bani Yörgüç Paşa ve Imar Faaliyetleri”, VD, sy. 29 (2005), s. 105-133; a.mlf.,
“Yörgüç Paşa Vakfiyesi”, Bilge, sy. 48, Ankara 2006, s. 16-26;
Gökbilgin, Edirne ve Paşa Livâsı, s. 344;
Hayrullah Efendi, Osmanlı Tarihi, Istanbul 1292, VII, 39;
Hüseyin Menç, Tarih Içinde Amasya, Ankara 2000
Halil Edhem, “Yörgüç Paşa ve Evladına Ait Birkaç Kitâbe”, TOEM, sy. 9 (1911), s. 530-541;
Halil Inalcık, “Murad II”, IA, VIII, 598.
Ismail Hakkı [Uzunçarşılı], Osmanlı Tarihi, I, 396, 403, 405-406, 450, 575;
Ismail Hakkı [Uzunçarşılı], Kitâbeler, Istanbul 1345/1927, I, 119;
Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Ankara 1972
Solakzâde, Târih, s. 158-159;
Müneccimbaşı, Sahâifü’l-ahbâr, III, 342;
Sicill-i Osmânî, IV, 652;
Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995, s. 459-471;
W. Griswold, “The Vakfiye of Molla Isa of Lefke”, Studies in Islam, XVII/2, New Delhi
1980, s. 69-72;