Đường tới Điện Biên Phủ (Hữu Mai) thuviensach.vn

https://thuviensach.
vn
Đường Tới Điện Biên Phủ
Chương 1
VẬN HỘI MỚI
NAM nă m chien đau trong vò ng vâ y, từ ngà y 23 thá ng 9 nă m 1945 đen mù a Hè nă m 1950, đã
đưa dâ n tộ c thoá t khỏ i hiem họ a mat nước lan thứ hai. Neu như nhieu sử gia ve chien tranh
Đô ng Dương có chung nhậ n định: từ đau nă m 1950, Phá p đã that bạ i trong ý đo tá i chiem Việ t
Nam bang quâ n sự, thı̀ đó chı̉ là đieu rú t ra sau cuộ c chien. Giới cam quyen Phá p lú c nà y chưa
he cả m thay đã tới lú c đạ o quâ n xâ m lược phả i cuon gó i ra đi.
Thá ng 7 nă m 1949, Rơ ve (Revers), Tong tham mưa trưởng quâ n độ i Phá p, bá o cá o với chı́nh
phủ những khó khă n mà quâ n vien chinh sẽ phả i đương đau khi Quâ n giả i phó ng Trung Quoc
tien xuong biê n giới Việ t - Trung.
Nhưng Rơ ve van tin có the cứu vã n tı̀nh hı̀nh bang cá ch rú t bỏ Cao Bang và Đô ng Khê , thu hẹ p
hà nh lang Đô ng Tâ y, rú t ngá n những đường nộ i tuyen đe bả o vệ vững chac đong bang Bac Bộ ,
và đưa chien tranh Đô ng Dương và o chien lược củ a Mỹ.
Cá cpă ngchiê (Carpentier), Tong chı̉ huy quâ n Phá p ở Đô ng Dương cho rang việ c rú t khỏ i Cao
Bang và Đô ng Khê là khô ng can thiet, bộ độ i Việ t Minh dù có thê m vũ khı́ mới củ a phe Cộ ng sả n
cũ ng chưa trở thà nh đe dọ a với những tien đon vững chac như Cao Bang. Alé txă ngđri
(Alessandri), chı̉ huy quâ n Phá p ở Bac Bộ , cò n dự tı́nh cả mộ t cuộ c tien cô ng Việ t Bac với quy
mô và phương tiệ n lớn hơn cuộ c tien cô ng mù a Đô ng nă m 1947. Từ Đờ Lá t (Jean De Lattre de
Tassigny) tới Na va (Hen ri Navarre), đeu nung nau quyet tâ m tı̀m mộ t trậ n đá nh quyet định
với chủ lực ta. Tat cả những người chı̉ huy quâ n vien chinh khô ng bao giờ có ý nghı̃ là sẽ thua
trong cuộ c chien tranh nà y.
VE phı́a chú ng ta, niem tin và o thang lợi cuoi cù ng đã hoà n toà n củ ng co, nhưng thung đường
phı́a trước van cò n rat dà i và lam chô ng gai.
Tuy nhiê n, từ đâ y những bien co lớn trê n chien trường bạ t đâ u dien ra don dậ p hơn. Việ t Bac
bước và o mù a Hè nă m 1950 trong khô ng khi khan trương. Sau khi đá nh chiem những tı̉nh
đong bang và trung du, quâ n Phá p đã á p sá t cửa ngõ tı̉nh Thá i Nguyê n ở hướng đô ng - nam.
Tieng bom đạ n từ Vı̃nh Yê n, Phú c Yê n vọ ng ve. Những chiec Spire, Kinh Cobra long lộ n trê n bau
trời như tức giậ n vı̀ những con đường phá hoạ i ở khu că n cứ đang được sửa chữa lạ i. Má y bay
trinh sá t bay thap dọ c theo rặ ng nú i Hong, nơi có nhieu cơ quan củ a Trung ương. Mộ t vù ng chu
https://thuviensach.vn
vi khoả ng 10 kilô mé t vuô ng ở tı̉nh Tuyê n Quang bị địch né m hà ng tră m trá i bom và ban phá
lien trong mộ t giờ. Thı̉nh thoả ng lạ i có tin đon địch đã chiem Tam Đả o, tien xuong Khuô n Chu,
hay tien lê n Tuyê n Quang. Đong chı́ Lê n Phighe (Lé o Figuè res), ủ y viê n Trung ương Đả ng Cộ ng
sả n Phá p, tới Việ t Bac và o trung tuan thá ng Nă m đã khuyê n ta đe phò ng mộ t cuộ c tien cô ng đạ i
quy mô củ a quâ n Phá p nhâ m và o khu că n cứ.
Và o những mù a hè khá c, bộ độ i thường đay ap khu că n cứ, vı̀ đâ y là thời gian luyệ n quâ n.
Nhưng nă m nay, phan lớn cá c đơn vị chủ lực củ a Bộ đang chien đau tạ i cá c chien trường Trung
Du, Bâ c Bac, trê n đường so 4, mộ t so đơn vị sang Trung Quoc nhậ n trang bị mới. Sự vang mặ t
củ a đạ i đoà n 808 sẽ là khó khă n neu địch mở cuộ c tien cô ng lớn và o khu că n cứ. Nhưng mọ i
người van bı̀nh tı̃nh vı̀ đã có kinh nghiệ m đoi phó với địch trong chien dịch Việ t Bac. Cá c cơ
quan đeu triệ t đe quâ n sự hó a và thường xuyê n di chuyen địa điem. Lực lượng vũ trang cò n lạ i
ở khu că n cứ chuan bị san sà ng chien đau cam châ n quâ n địch, bả o đả m cho bộ độ i yê n tâ m tá c
chien trê n chien trường chı́nh.
Đieu gâ y că ng thang lú c nà y lạ i là khó khă n gay gat ve mặ t lương thực. Những tı̉nh mien nú i ı́t
đat trong trọ t, dá n cư thưa thớt. Từ ngà y khá ng chien phả i đó n nhậ n nhieu cơ quan trung ương
và đong bà o từ mien xuô i tả n cư lê n. Bộ độ i tậ p trung vệ Việ t Bac moi nă m cà ng đô ng. Địch
chiem đó ng cá c tı̉nh trưng du don thê m lê n Việ t Bac mộ t so đong bà o chạ y giặ c. Cư dâ n mien
nú i von khô ng đô ng lạ i phả i tham gia mọ icô ng tá c chı́nh quyen, đoà n the, đi bộ độ i đi dâ n cô ng
là m đường, phụ c vụ chien dịch. So người khô ng sả n xuat nô ng nghiệ p quá nhieu. Những lương
thực, thực pham chı́nh là gạ o, muoi phả i trô ng cậ y và o mien xuô i Địch biet rõ đieu nà y. Từ giữa
nă m 1949, chú ng đay mạ nh bao vâ y chặ t chẽ ta ve kinh te, lương thực, đặ c biệ t là gạ o và muô i.
Chú ng thực hiệ n chı́nh sá ch đot sạ ch, phá sạ ch trong những cuộ c cà n, dù ng má y bay đá nh phá
những đậ p nước, phá o binh, xe lộ i nước cả n trở việ c sả n xuat lương thực. Trong nă m 1949, giá
gạ o bậ t đau tă ng vọ t. ở Thá i Nguyê n, đau nă m giá 1 kilô gam gạ o là 4,3 đong, giữa nă m tă ng lê n
14,2 đong, cuoi nă m lê n 22 đong. Tien sinh hoạ t phı́ củ a bộ độ i chı̉ đủ mua 7 - 8 kilô gam gạ o.
Đen mù a hè nà y thı̀ hau như có tien cũ ng khô ng mua được gạ o ! Cá n bộ từ cá c tı̉nh lê n là m việ c
với cơ quan trung ương phả i mang gạ o theo, hoặ c là mang thuoc là o, vả i vó c đe có the đoi lay
gạ o. Đong tien Việ t Nam mat giá rat nhanh. Mộ t quả chuoi, giá 15 đong, mộ t quả dứa, 60 đong?
Nhı̀n bữa ă n củ a bộ độ i, cá n bộ , thậ t đau lò ng.
Tuy vậ y, trong mù a Hè nă m 1950, tı̀nh hı̀nh cá c chien trường nhı̀n chung van yê n tı̃nh. .
Quâ n vien chinh Phá p đã mở phạ m vi chiem đó ng ra phan lớn cá c tı̉nh đong bang Nam Bộ ,
đong bang Bac Bộ .
Tạ i Trung Bộ , địch là m chủ vù ng đong bang từ Quả ng Bı̀nh tới Quả ng Nam. Phá p van chiem
những tı̉nh địa đau trê n biê n giới phı́a bac, từ Lai Châ u, Lao Cai đen Cao Bang, Lạ ng Sơn, Hả i
Ninh. Phá p đã vơ vé t được thê m từ chı́nh quoc 13 tieu đoà n đe tă ng cường sang Đô ng Dương,
và bat lı́nh ở vù ng tạ m chiem, đưa quâ n so lê n 180.000 người. Độ i quâ n vien chinh Phá p gom
lụ e, hả i, khô ng quâ n với hoả lực mạ nh và phương tiệ n cơ độ ng nhanh van hoà n toà n là m chủ
vù ng trời, vù ng bien, khong che chien trường ban ngà y, và có the mở những cuộ c hà nh binh lớn
bat cứ lú c nà o và o vù ng tự do củ a ta. Tuy nhiê n, vı̀ chien tranh nhâ n dâ n đã trien khai rộ ng
khap vù ng tạ m bị chiem, quâ n địch phả i lo bả o đả m an toà n hậ u phương, nê n chú ng chı̉ có 12
tieu đoà n cơ độ ng chien lược trong tong so 124 tieu đoà n. Ba phan tư lực lượng cơ độ ng chien
lược củ a địch (9 tieu đoà n) được to chức thà nh 3 binh đoà n bo trı́ trê n chien trường Bac Bộ .
Chú ng ta van là m chủ vững chac vù ng că n cứ địa Việ t Bac, ba tı̉nh tự do Thanh Hó a, Nghệ An,
Hà I nh, vù ng đong bang Liê n khu 5 gom cá c tı̉nh Quả ng Ngã i, Bı̀nh Định, Phú Yê n. Lực lượng bộ
độ i trê n cả nước đã lê n tới con so 166.542 người, trong đó có 45.000 bộ độ i địa phương. Dâ n
quâ n du kı́ch ước lượng trê n 2 triệ u người.
Bậ c Bộ đã trở thà nh chien trường chı́nh, khoi chủ lực cơ độ ng chien lược đã sớm hı̀nh thà nh ở
đâ y. Bộ Tong tư lệ nh có 30 tieu đoà n trực thuộ c, với quâ n so 53.921 người.
Nhı̀n chung, ve so quâ n, ta khô ng thua ké m địch nhieu (166.000/180.000); lan đau, ta có mộ t
lực lượng cơ độ ng chien lược đô ng hơn địch. Tuy nhiê n, quâ n độ i ta van đơn thuan là bộ binh,
trang bị cò n rat yeu ké m, phương tiệ n di chuyen van là đô i châ n, mọ i thứ vũ khı́, ke cả sơn
phá o, đeu nam trê n vai chien sı̃.
Đe kiệ n toà n bộ má y chı̉ đạ o quâ n sự, từ thá ng 6 nă m 1950, cá c cơ quan Bộ Quoc phò ng - Tong
tư lệ nh được to chức lạ i thà nh ba bộ phậ n: Bộ Tong tham mưa, Tong cụ c Chı́nh trị, Tong cụ c
Cung cap. Ban Thường vụ Trung ương Đả ng cử anh Nguyen Chı́ Thanh là m Chủ nhiệ m Tong cụ c
Chı́nh trị, anh Tran Đă ng Ninh là m Chủ nhiệ m Tong cụ c Cung cap. Anh Hoà ng Vă n Thá i van đả m
nhiệ m chức Tong tham mưu trưởng.
Trong nă m 1949, bộ độ i chủ lực ta đã tien bộ nhieu trong đá nh vậ n độ ng tậ p kı́ch, phụ c kı́ch,
tiê u diệ t những đon binh do đạ i độ i Au Phi chiem đó ng. Đe đá p ứng yê u cau củ a thời kỳ mới,
can phả i tiê u diệ t những khu, hoặ c phâ n khu củ a địch. Hỏ a lực những đơn vị cô ng đon lú c nà y
van rat thieu thon. Phan lớn xung kı́ch cò n phả i trang bị bang má c bú p đa. Sú ng lay được củ a
địch hỏ ng hó c nhieu, và rat ı́t đạ n. Sú ng coi do ta che tạ o thường thieu độ chı́nh xá c.
Cá ch mạ ng Trung Hoa thà nh cô ng đặ t ra cho chú ng ta nhiệ m vụ trước mat phả i nhanh chó ng
giả i phó ng mộ t vù ng biê n giới phı́a bac tiep giá p với khoi xã hộ i chủ nghı̃a. Đâ y sẽ là hậ u
phương lớn củ a cá ch mạ ng ba nước Đô ng Dương. Chı̉ có mở thô ng đường giao lưu quoc te, ta
mới có đieu kiệ n tiep nhậ n sự chi việ n từ cá c nước anh em.
Đau nă m 1950, Bộ Tong tư lệ nh quyet định mở chien dịch Tâ y Bậ c (Lê Hong Phong I) nham
khai thô ng biê n giới ở hướng Lao Cai, mộ t khâ u yeu trong tuyen phò ng ngự củ a Phá p ở biê n
giới Việ t - Hoa. Bộ độ i ta đã tiê u diệ t thị tran Pho Lu, đon Bả n Lau, buộ c địch phả i rú t khỏ i
Nghı̃a Đô , nhưng cũ ng bị tiê u hao nhieu (trậ n Pho Lu hy sinh 100, bị thương 180, trong đó có
13 cá n bộ ), chien dịch phả i tạ m ngừng. Hạ tuan thá ng Tư nă m 1950, Bộ Tong tư lệ nh quyet
định chuan bị chien trường đe tiep tụ c chien dịch Tâ y Bâ c và o thá ng Sá u, nham tiê u diệ t phâ n
khu Lao Cai, giả i phó ng thị xã Lao Cai, nơi có con đường xe lửa chạ y sang Vâ n Nam. Từ rat sớm,
ta luô n luô n coi trọ ng chien trường Tâ y Bac tiep giá p với Là o và Trung Hoa.
Sau khi đi Trung Quoc và Liê n Xô ve, Bá c trao đoi trong Thường vụ nê n chuyen hướng từ giả i
phó ng Lao Cai sang Cao Bang. Ngay từ cuoi nă m 1940, khi mới ve nước, Bá c đã đặ c biệ t chú ý
tới vị trı́ chien lược củ a tı̉nh cực bac Cao Bang. Cao Bang có biê n giới chung với tı̉nh Quả ng Tâ y,
Trung Quoc, đường giao lưu quoc te rat thuậ n lợi Cao Bang là đau moi những trụ c đường chien
lược cực kỳ quan trọ ng: Đường so 4 chạ y dọ c biê n thù y Đô ng Bac tới mien duyê n hả i vịnh Bac
Bộ , dọ c đường có ba cửa khau thô ng sang Trung Quoc; đường so 3 noi lien với Bac Cạ n, Thá i
Nguyê n, Hà Nộ i. Địa the hau het là nú i rừng trù ng điệ p, hiem trở. Người dâ n được thử thá ch,
tô i luyệ n từ ngà y thà nh lậ p Việ t Minh và qua những nă m khá ng chien. Bá c coi Cao Bang là mộ t
că n cứ chien lược "tien khả dı̃ cô ng, thoá i khả dı̃ thử. Mở chien dịch ở Cao Bang, ta có khả nă ng
tiê u diệ t mộ t bộ phậ n sinh lực địch quan trọ ng, chien thang ở đâ y sẽ tạ o đà thuậ n lợi chuyen
qua giai đoạ n mới . Cao Bang nam trong Khu Biê n thù y Đô ng Bac, là nơi có tı̉ lệ quâ n Au Phi cao
và thuộ c loạ i tinh nhuệ nhat Đô ng Dương. Binh lực địch gom 11 tieu đoà n và 9 đạ i độ i bộ binh,
17 khau phá o cá c loạ i, 8 má y bay, 4 đạ i độ i cơ giới và 4 đạ i độ i cô ng binh. Cô ng trı̀nh phò ng
ngự ở đâ y rat vững chac. So với hướng Tâ y Bac thı̀ địch ở Đô ng Bac mạ nh hơn rat nhieu.
Đau thá ng 7 nă m 1950, Thường vụ Trung ương Đả ng quyet định chuyen hướng chien dịch từ
Tâ y Bac sang Đô ng Bac, tậ p trung chủ yeu và o khu vực Cao Bang - Lạ ng Sơn. Bộ Tong tư lệ nh
trao cho Bộ Tong tham mưu và Tong cụ c Cung cap trien khai cô ng tá c chuan bị cho tới đau
thá ng 9 nă m 1950. Có nhieu ý kien nê n đá nh thị xã Cao Bang đe mở đau chien dịch khi lực
lượng ta cò n nguyê n vẹ n và sung sức. Anh Tran Đă ng Ninh, roi anh Hoà ng Vă n Thá i lê n đường
chuan bị chien dịch.
Ngà y 25 thá ng 7 nă m 1950, Thường vụ Trung ương Đả ng quyet định thà nh lậ p Đả ng ủ y Mặ t
trậ n Biê n Giới và Bộ chı̉ huy chien dịch. Tô i được chı̉ định là m Bı́ thư Đả ng ủ y và Chı̉ huy trưởng
kiê m Chı́nh ủ y chien dịch. Đả ng ủ y viê n gom cá c anh: Tran Đă ng Ninh, Hoà ng Vă n Thá i, Bù i
Quang Tạ o, Lê Liê m. Anh Hoà ng Vă n Thá i là Tham mưu trưởng, anh Lê Liê m là Chủ nhiệ m
Chı́nh trị, anh Tran Đă ng Ninh là Chủ nhiệ m Cung cap củ a chien dịch.
Khô ng khı́ cơ quan het sức nhộ n nhịp. Mọ i người nô nức chuan bị nhanh chó ng lê n đường.
Quyet định củ a Trung ương mở mộ t chien dịch lớn đã xua tan sự că ng thang mộ t thời gian dà i
chờ đợi từ ngà y có chủ trương chuan bị chuyen sang Tong phả n cô ng. Tô i biet là có rat nhieu
thử thá ch đang đợi ở phı́a trước.
Tô i muon trở lạ i chuyen đi thă m Trung Quoc và Liê n Xô hoi đau nă m củ a Bá c. Như đã nó i ở tậ p
Chien đau trong vò ng vâ y, ngay từ đau nă m 1948, Đả ng ta đã có tiep xú c với Đả ng Cộ ng sả n
Trung Quoc. Qua những phá i viê n, đô i bê n đã thô ng bá o cho nhau tı̀nh hı̀nh phá t trien cá ch
mạ ng ở moi nước, và cù ng phoi hợp hoạ t độ ng khi đieu kiệ n cho phé p.
Khô ng đay mộ t thá ng sau khi tuyê n bo thà nh lậ p nước Cộ ng hò a nhâ n dâ n Trưng Hoa, Trung
Quoc bá o tin sap cô ng nhậ n Việ t Nam dâ n chủ cộ ng hoà , và đe nghị ta sớm cử đạ i sứ tới Bậ c
Kinh. Tiep theo Trưng Quoc là Liê n Xô , roi tat cả cá c nước xã hộ i chủ nghı̃a cô ng nhậ n ta.
Thường vụ Trung ương thay can sớm có cuộ c gặ p gỡ giữa Bá c với những nhà lã nh đạ o củ a hai
đả ng lớn,sẽ gó p phan quan trọ ng và o thang lợi củ a cá ch mạ ng Việ t Nam. Dọ c đường đe giữ bı́
mậ t, Bá c đó ng vai mộ t thà nh viê n trong đoà n. Nhưng thá i độ tô n kı́nh củ a mọ i người đoi với
Bá c, đã là m cho cá c bạ n Trung Quoc phá t hiệ n Ho Chủ tịch đang có mặ t trong đoà n, và kịp thời
thô ng bá o ve Nam Ninh. Khi Bá c tới Nam Ninh, đong chı́ Trương Quâ n Dậ t, ủ y viê n Trung ương
Đả ng Cộ ng sả n Trưng Quoc, nguyê n Tư lệ nh Tâ n tứ quâ n, là Bı́ thư kiê m Chủ tịch tı̉nh Quả ng
Tâ y ra tậ n bờ sô ng đó n Bá c. Đong chı́ Trương nó i Quả ng Tâ y san sà ng là m bat cứ gı̀ mà Việ t
Nam can sau khi Bá c đã gặ p Mao Chủ tịch.
Những ngà y ở Nam Ninh, Bá c gặ p đong chı́ Tran Canh, Phó tư lệ nh Đạ i quâ n khu Tâ y Nam, Tư
lệ nh Quâ n khu Vâ n Nam, đi cô ng tá c qua đâ y. Bá c biet Tran Canh từ cuoi nă m 1924, khi là m
phiê n dịch cho phá i đoà n co van củ a Chı́nh phủ Liê n Xo, do M.M.Bô rô đin dan đau, đen giú p
chı́nh phủ Quoc dâ n đả ng Trung Quoc. Ngà y đó , Tran Canh cò n là mộ t họ c viê n trẻ tạ i trường
Hoà ng Pho ở Quả ng Châ u. Tran Canh rat xú c độ ng, khô ng ngờ đong chı́ Vương thời đó lạ i là Chủ
tịch Ho Chı́ Minh. Tran Canh rat quyen luyen, gợi ý Bá c đe nghị Trung ương Đả ng Cộ ng sả n
Trung Quoc cho mı̀nh sang Việ t Nam là m co van quâ n sự Bá c tới Bậ c Kinh chı̉ gặ p và là m việ c
với cá c đong chı́ Lưu Thieu Kỳ, Chu An Lai, Chu Đức. Mao Trạ ch Đô ng đã qua Liê n Xô trước đó
mộ t thời gian. Cá c đong chı́ Trung Quoc nó i Bá c sẽ gặ p Mao Chủ tịch ở Liê n Xô . Bá c lưu lạ i Bac
Kinh ı́t ngà y, roi đi tiep sang Liê n Xô .
Trong mộ t buoi là m việ c ở Má txcơva cù ng với Xtalin, có cả Mao Trạ ch Đô ng, Bá c đe nghị Liê n
Xô giú p trang bị cho 10 đạ i đoà n bộ binh và 1 trung đoà n phá o cao xạ . Xtalin nó i: yê u cau củ a
Việ t Nam khô ng lớn. Nê n có sự phâ n cô ng giữa Trung Quoc và Liê n Xô . Liê n Xô hiệ n đang phả i
lo nhieu cho cá c nước Đô ng â u. Trung Quoc sẽ giú p Việ t Nam những thứ đang can. Những thứ
gı̀ Trung Quoc chưa có , thı̀ hã y lay trong so hà ng Liê n Xô đã việ n trợ cho Trung Quoc chuyen
cho Việ t Nam, và sẽ được Liê n Xô hoà n trả ". Xtalin nó i vui: "Trung Quoc sẽ khô ng thiệ t vı̀ trao
cho Việ t Nam những thứ đã dù ng roi, sẽ nhậ n lạ i ở Liê n Xô những thứ mới". Trong quan hệ
quoc te phả i có đi có lạ i. Liê n Xô việ n trợ Trung Quoc mộ t xe tă ng, Trung Quoc trả lạ i mộ t con
gả , mộ t khau phá o, trả mộ t quả trứng. Việ t Nam trả Trung Quoc the nà o, thı̀ tù y " Mao Trạ ch
Đô ng nó i: Việ t Nam can trang bị 10 đạ i đoà n đe đá nh chong Phá p, trước mậ t hã y trang bị cho 6
đạ i đoà n có mặ t ở mien Bậ c. Việ t Nam có the đưa ngay mộ t so đơn vị sang nhậ n vũ khı́ trê n đat
Trung Quoc. Tı̉nh Quả ng Tâ y sẽ là hậ u phương trực tiep củ a Việ t Nam".
Khi trở ve Bậ c Kinh, Bá c đe nghị Trung Quoc cử co van sang giú p Việ t Nam nay mai sẽ đi và o
đá nh lớn. Bá c gợi ý bạ n cử đong chı́ Tran Canh. Phı́a Trung Quoc trả lời đong chı́ Tran đã được
bo trı́ cô ng tá c roi, và đưa ra danh sá ch gom 4 người: La Quý Ba, Trung ương ủ y viê n Đả ng Cộ ng
sả n Trung Quoc, Trưởng đoà n co van, Vi Quoc Thanh, Trưởng đoà n co van ve quâ n sự, Mai Gia
Sinh, co van ve cô ng tá c tham mưa, Mã Tâ y Phu, co van ve cô ng tá c hậ u can.
Ngay sau khi Bá c trở ve nước cuoi thá ng 3 nă m 1950, cá c bạ n Trung Quoc đã nhanh chó ng thực
hiệ n những cam ket. Thá ng 4 nă m 1950, 2 trung đoà n củ a 308 đi theo đường Hà Giang qua
Mô ng Tự (Vâ n Nam) nhậ n vũ khı́.
Tiep đó , 1 trung đoà n củ a 312 đi theo đường Cao Bang qua Hoa Đong (Quả ng Tâ y) . Bạ n cũ ng
chở gap vũ khı́ sang Cao Bang đe trang bị tiep cho 2 trưng đoà n khá c phả i ở lạ i chien trường
đoi phó với quâ n địch.
Những đơn vị sang Trung Quoc, ngoà i việ c trang bị lạ i vũ khı́ cò n được bạ n huan luyệ n thê m ve
chien thuậ t cô ng kiê n, đặ c biệ t là kỹ thuậ t đá nh bộ c phá , trước đâ y vı̀ khô ng có thuoc no ta
chưa he sử dụ ng kỹ thuậ t nà y.
Qua ba thá ng luyệ n tậ p.được ban đạ n thậ t, cá c chien sı̃ tien bộ khá nhanh. Nhieu đong chı́
Trung Quoc rat ngạ c nhiê n khi thay bộ độ i ta, từ cá n bộ tới chien sı̃, nghe giả ng bà i đeu ghi
ché p rat nhanh, tỏ vẻ nghi ngạ i là trong quâ n độ i Việ t Nam có quá nhieu phan tử trı́ thức ! Ta
phả i co gang là m cho bạ n hieu so đô ng cá n bộ ta là họ c sinh, cò n hau het chien sı̃ là thanh niê n
nô ng thô n, nhieu người chı̉ bat đau họ c chữ sau khi và o bộ độ i.
Cá c tı̉nh Quả ng Tâ y, Vâ n Nam là những tı̉nh mien nú i củ a Trung Quoc giả i phó ng chưa lâ u, cò n
gặ p rat nhieu thieu thon. Nhưng nhâ n dâ n hai tı̉nh đã het lò ng giú p đỡ bộ độ i Việ t Nam (được
gọ i bang bı́ danh: bộ độ i Lưỡng Quả ng). Moi khi bộ độ i ta tới đâ u, nam nữ thá nh niê n Trung
Quoc nhả y ương ca đó n chà o.
Lan đau, câ y má c xung kı́ch được đưa ra khỏ i độ i hı̀nh chien đau củ a những trung đoà n chủ lực.
Giả i phó ng quâ n Trung Quoc lú c nà y cò n thieu những vũ khı́ hiệ n đạ i Bạ n khô ng có mộ t so vũ
khı́ mà ta đang rat can, đó là sú ng chong tă ng và sú ng phò ng khô ng. Trung liê n Breno, đạ i liê n
Maxim nặ ng và cong kenh, khô ng thı́ch hợp với tam vó c bé nhỏ củ a bộ độ i. Trung đoà n 174,
may nă m qua chien đau trê n đường so 4, thu được nhieu vũ khı́ chien lợi pham củ a Phá p, Mỹ
nhẹ và hiệ n đạ i, đe nghị giữ lạ i những trang bị đã có . Bộ Tong tham mưu đã chı̉ thị cho cá c đơn
vị chủ lực củ a Bộ , đeu phả i nhậ n vũ khı́ mới đe thong nhat việ c cung cap đạ n dược. Những nă m
qua, moi chien sı̃ chı̉ ước mơ có mộ t khau sú ng trong tay.Bâ y giờ khô ng chı̉ có sú ng, mà đạ n
dược cũ ng khá doi dà o. Sức mạ nh hỏ a lực củ a trưng đoà n bộ binh ta đã hoà n toà n thay đoi so
với trước.
Thá ng 6 nă m 1950, đong chı́ La Quý Ba tới Việ t Bậ c với cương vị vừa là Đạ i sứ Trưng Quoc vừa
là Trưởng đoà n co van quâ n sự Trung Quoc tạ i việ t Nam. Cuoi thá ng Bả y, ba cơ quan tien
phương củ a Bộ Tong tham mưu, Tong cụ c Chı́nh trị, Tong cụ c cung cap đeu có mặ t ở biê n giới.
Tô i bà n giao cá c cô ng việ c ở nhà cho anh Nguyen Chı́ Thanh, roi sang Tâ n Trà o chà o Bá c trước
khi lê n đường.
Đâ y là chien dịch lớn đau tiê n củ a quâ n độ i ta. Bá c đã bà n trong Thường vụ lan nà y Bá c sẽ đi
chien dịch. Ngoà i đoà n co van quâ n sự Trung Quoc, Bá c đã mời đong chı́ Tran Canh cù ng tham
gia chien dịch.
Bá c hẹ n cuoi thá ng Tá m hoặ c đau thá ng Chai sẽ có mặ t ở Cao Bang.
Khi chia tay, Bá c nó i:
- Chien dịch nà y het sức quan trọ ng, chı̉ được thang khô ng được thua ! đã ba nă m tô i mới trở
lạ i Cao Bang. Lan trước lê n đâ y nă m 1947, cò n là m việ c với cá c đong chı́ lã nh đạ o tı̉nh ngay
trong thị xã . Lan nà y, thị xã đã trở thà nh vù ng tạ m chiem. Có cả m giá c như đi trê n đường ve
giả i phó ng quê hương. Đoi với tô i cũ ng như những người đã hoạ t độ ng ở chien khu trước Tong
khởi nghı̃a, Việ t Bac nó i chung, đặ c biệ t là Cao Bang, đã trở thà nh quê hương thứ hà i.
Từ đau thá ng Bả y, mộ t so trụ c đường ở Việ t Bậ c, Thá i Nguyê n - Cao Bang, Thá i Nguyê n - Tuyê n
Quang - Phú Thọ , Tuyê n Quang - Hà Giang - Lao Cai đã sửa xong.
Những con đường nà y đeu bị phá hoạ i triệ t đe từ ngà y đau khá ng chien đe là m chậ m bước tien
cơ giới địch. Việ c sửa đường được giao cho Liê n khu ủ y Việ t Bậ c. Anh Tran Đă ng Ninh, mộ t lan
nữa lạ i được Bá c cử là m đặ c phá i viê n củ a Chı́nh phủ đô n đoc cô ng tá c nà y. Hà ng tră m độ i sửa
đường củ a cô ng binh, giao thô ng cô ng chı́nh, và dâ n cô ng cá c địa phương, giữa mù a mưa lủ đã
lap ho, san mặ t đường, bac cau, là m ngam qua suoi rat vat vả , nhưng cũ ng rat phan khởi. Khá ng
chien đang chuyen qua mộ t giai đoạ n mới. Sau ba thá ng, cô ng việ c sửa hà ng tră m kilô mé t
đường đã hoà n thà nh. Đong bà o cá c dâ n tộ c Việ t Bac lú c nà y đeu thieu ă n. Chien thang đang
vay gọ i, đã giú p cho chien sı̃, đong bà o vượt qua cực nhọ c và thieu đó i.
Chiec xe du lịch cat giau trong rừng sâ u lâ u ngà y, được ké o ra sửa chữa lạ i đe đi mạ t trậ n. Ban
ngay, má y bay địch kiem soá t chặ t chẽ những tuyen đường mới sửa xong. Khô ng the che giau ý
đo củ a ta, vı̀ tat cả cá c con đường mới phụ c hoi đeu hướng ve biê n giới phı́a bậ c. Xe phả i đi ban
đê m. May đú ng tuan tră ng. Nú i rừng Việ t Bac mờ ả o. Dọ c đường gặ p bộ độ i, dâ n cô ng mang vá c
nặ ng, cù ng đi lê n phı́a bac. Nhieu người đứng dừng nhin chiec xe rời hò reo. Sự xuat hiệ n trở lạ i
phương tiệ n giao thô ng cơ giới nà y tạ i khu că n cứ, bá o hiệ u những ngà y chạ y giặ c đen toi đã
qua, đường thang lợi bat đau mở ra phı́a trước, mang lạ i niem vui cho mọ i người đê m nay.
Đen Nà Phạ c, đe bả o đả m bı́. mậ t, chú ng tô i bỏ xe, đi ngựa ve Nguyê n Bı̀nh, roi vò ng lê n phı́a
bac thị xã quâ n địch cò n chiem đó ng, đi tới Quả ng Uyê n nam ở đô ng - bậ c thị xã 25 kilô mé t. Tạ i
đâ y có đường xe chạ y thang tới biê n giới Việ t - Trung sang Hoa Đong, Trịnh Tâ y, nơi may trung
đoà n củ a ta đang tậ p ket trê n đat bạ n đợi lệ nh trở ve nước.
Dọ c đường, nghı̃ ve nhiệ m vụ , tô i cả m thay có đieu gı̀ chưa on. Mụ c tiê u đặ t ra cho chien dịch
có vượt quá sức củ a bộ độ i ta hiệ n nay khô ng? Ta có the huy độ ng đủ lương thực cho mộ t so
lượng rat lớn bộ độ i, dâ n cô ng trong mộ t chien dịch dà i ngà y khô ng?
Lực lượng ta trong chien dịch gom 5 trung đoà n chủ lực củ a Bộ , đeu là những đơn vị được thử
thá ch qua nhieu chien dịch, 3 tieu đoà n chủ lực củ a Liê n khu Việ t Bac và những đơn vị vũ trang
củ a hai tı̉nh Cao Bà ng, Lạ ng Sơn. Có the nó i ta đã tậ p trung những von quý và o trậ n đá nh sap
tới. Quâ n địch ở Khu Biê n thù y Đô ng Bac cũ ng có so lượng xap xı̉ với bộ độ i chủ lực ta, phan
lớn là lı́nh Au Phi thiệ n chien. Khi chien dịch no ra, lực lượng địch có khả nă ng lê n tới trê n 20
tieu đoà n.
Nhı̀n chung, ta khô ng có ưu the ve quâ n so, và địch có những vũ khı́, phương tiệ n chien tranh
ưa việ t hơn ta rat nhieu. Địch chı̉ có mộ t nhược điem lớn mà ta có the khai thá c, đó là toà n bộ
binh lực, hỏ a lực củ a chung đeu phâ n tá n hı̀nh thà nh những vị trı́ cô lậ p cá ch nhau hà ng chụ c
kilô mé t, rả i thà nh tuyen dà i hà ng tră m kilô mé t giữa vù ng rừng nú i hiem trở, khó be ứng cứu
lan nhau vı̀ đieu kiệ n đường sá cũ ng như thời tiet. Ta chı̉ có khả nă ng già nh thang lợi neu biet
khoé t sâ u và o nhược điem củ a địch, và khai thá c toi đa tı́nh nă ng cơ độ ng củ a bộ độ i chủ lực ta.
Lay thị xã Cao Bang là m điem độ t phá đe mở đau chien dịch có phả i là sự lựa chọ n đú ng
không?
Cao Bang là mộ t vị trı́ độ t xuat nam sâ u trong hậ u phương ta ở phı́a bac. ở đâ y, ớ!ch có 2 tieu
đoà n. Neu đá nh thang, ta sẽ giả i phó ng được mộ t thị xã quan trọ ng ở biê n giới, ả nh hưởng
chı́nh trị sẽ rat lớn. Nhưng bộ độ i ta chưa he đá nh mộ t vị trı́ 2 tieu đoà n Au Phi. Cao Bang như
tô i đã biet, nam giữa hai con sô ng, và có ngô i thà nh co rat vững chac. Đá nh Cao Bang sẽ thực
sự là mộ t trậ n cô ng kiê n lớn mà chú ng ta cò n chưa có kinh nghiệ m.
Trong tư tưởng củ a tô i từ trước, điem độ t phá trê n chien trường nà y phả i là Đô ng Khê . ở đâ y
địch đó ng 1 tieu đoà n nam trong khả nă ng tiê u diệ t củ a bộ độ i ta. Mat Đô ng Khê , Cao Bang sẽ
trở nê n hoà n toà n cô lậ p.
Địch nhat định phả i chiem lạ i Đô ng Khê . Bộ độ i ta sẽ có đieu kiệ n tiê u diệ t bộ binh địch trê n
địa hı̀nh rừng nú i.
Tô i đã nó i với Bộ Tong tham mưu, tạ m thời chưa đụ ng và o những vị trı́ địch trê n đường so 4,
chưa đá nh độ ng phò ng.
Trậ n đá nh Đô ng Khê củ a trung đoà n 174 ngà y 25 thá ng 5 nă m 1950 vừa qua, nam ngoà i ý định
củ a Bộ Tong tư lệ nh. Bộ độ i ta tiê u diệ t Đô ng Khê đã là m rung độ ng Khu Biê n thù y Đô ng Bac.
Địch đã rú t hau het nhưng vị trı́ nhỏ ve to chức thà nh những cụ m cứ điem, với lực lượng chiem
đó ng từ 2 đạ i độ i trở lê n, với hỏ a lực tă ng cường, cô ng sự vững chac, hệ thong giao thô ng hà o,
ham ngam, mộ t so nơi có cả sâ n bay.
Mặ c dù cô ng tá c chuan bị giả i phó ng Cao Bang đã được trien khai, nhưng tô i van rat phâ n vâ n.
Neu trậ n đá nh khô ng thà nh cô ng, những trung đoà n ưu tú củ a Bộ sẽ bị tiê u hao ngay từ khi mở
đau chien dịch !
Cao Bang đã có khô ng khı́ giả i phó ng với những bả n là ng yê n vui, chợ bú a nhộ n nhịp, nơi nà o
cũ ng gặ p bộ độ i, dâ n cô ng. Pho Nước Hai chı̉ cá ch thị xã 10 kilô mé t, van có nhieu hà ng quá n,
người mua bá n qua lạ i tap nậ p. RO rà ng là quâ n Phá p ở đâ y với lực lượng rat mạ nh van khô ng
the lậ p lạ i bộ má y thong trị cũ ngay chung quanh những đon binh lớn.
Chieu ngà y 3 thá ng 8 nă m 1950, tô i tới Quả ng Uyê n, mộ t vù ng nhieu nú i đá nhỏ giong như mộ t
vịnh Hạ Long trê n cạ n. Sở chı̉ huy chien dịch nam ở bả n Tả Phay Nưa khô ng xa đường cá i
nhưng van kı́n đá o. Ta chủ trương giữ bı́ mậ t mụ c tiê u mở mà n chien dịch, nhưng thay bộ độ i
ve đô ng, nhieu người tin là sap đá nh Cao Bang. .
Tô i gặ p anh Hoà ng Vă n Thá i và anh Tran Đă ng Ninh đe nam tı̀nh hı̀nh. Anh Hoà ng Vă n Thá i bá o
cá o đang gap rú t hoà n chı̉nh ke hoạ ch giả i phó ng thị xã Cao Bang. Việ c đieu tra tı̀nh hı̀nh địch
gặ p mộ t so khó khă n. Tı̉nh khô ng có độ i. trinh sá t chuyê n mô n, chı̉ to chức nậ m tı̀nh hı̀nh
thô ng qua những to chức quan chú ng ởthị xã , thị tran chung quanh những vị trı́ địch. Phương
tiệ n thô ng tin rat thieu, phả i dựa và o đường dâ y bưu điệ n khô ng bả o đả m bı́ mậ t, dù ng hê n lạ c
chạ y châ n thı̀ mat nhieu thời gian. Lực lượng trinh sá t củ a Bộ Tong tham mưu vừa phả i khan
trương hướng dan ve chuyê n mô n cho cá n bộ địa phương, vừa phả i to chức nam tı̀nh hı̀nh trực
tiep. Trinh sá t củ a Bộ đã ket hợp với quâ n bá o Liê n khu 1 bo trı́ những đà i quan sá t đe nam cá c
mụ c tiê u, là m binh yeu địa chı́ và bá m sá t cá c vị trı́ địch. Ngà y hô m trước, mong 2 thá ng 8, Bộ
Tong tham mưu đã triệ u tậ p cá c đơn vị tham gia chien. dịch từ cap trung đoà n trưởng trở lê n,
pho bien sơ bộ nhiệ m vụ trê n sa bà n. Dự kien trong đợt 1 chien dịch, ta sẽ tậ p trung ưu the
binh hỏ a lực tiê u diệ t thị xã Cao Bang, đong thời diệ t quâ n việ n bang đường khô ng và đường
bộ . Đạ i đoà n 308, trưng đoà n 174, và trung đoà n phá o binh mới thà nh lậ p, đả m nhiệ m tien
cô ng tiê u diệ t quâ n địch ở thị xã và quâ n nhả y dù tạ i khu vực chung quanh thị xã . Trung đoà n
209 và tieu đoà n 246 có nhiệ m vụ tiê u diệ t quâ n việ n bang đường bộ và đường khô ng từ Đô ng
Khê đen Cao Bang.
Anh Thá i cho biet khi thả o luậ n, mộ t so cá n bộ bă n khoă n ve việ c chọ n Cao Bang là m mụ c tiê u
mở mà n chien địch. Ban tham mưu to chức cho cá c trung đoà n trưởng đi trinh sá t thực địa.
Cù ng đi, có cả mộ t so co van Trung Quoc củ a đạ i đoà n 308. Anh Tran Đă ng Ninh dự kien so
người trực tiep chien đau và phụ c vụ chien dịch sẽ có khoả ng 30.000. Như vậ y, yê u cau vậ t chat
sẽ lê n tới 3.000 tan, trong đó có 2.700 tan gạ o và 200 tan vũ khı́, đạ n dược.
Tinh than phụ c vụ chien dịch củ a đong bà o dâ n tộ c hai tı̉nh Cao Bang, Lạ ng Sơn rat cao. Việ c
vậ n chuyen lương thực, đạ n dược phả i qua nhieu con đường nhỏ hẹ p, hiem trở, nhieu doc cao,
suoi sâ u lạ i lay lộ i, sụ t lở vı̀ đang mù a mưa, và luô n luô n bị đạ i bá c, má y bay địch cả n trở.
Vừa qua, đạ i độ i dâ n cô ng củ a Bac Sơn khi vượt đường so 4 bị má y bay địch phá t hiệ n, oanh tạ c
là m chet và bị thương 71 người. Đạ i độ i dừng lạ i mộ t ngà y mai tá ng cá c liệ t sı̃, cap cứu người bị
thương, roi lạ i lê n đường tiep tụ c chuyen gạ o tới PO Mã . Đong bà o đã bá n cho bộ độ i hà ng tră m
tan lương thực, nhưng hoà n toà n khô ng có khả nă ng đá p ứng yê u cau rat to lê n ve lương thực
củ a chien dịch. Ta có the chuyen mộ t so lương thực từ trung du lê n, nhưng đường vậ n chuyen
quá xa.
Anh Tran Đă ng Ninh đã đe nghị với tı̉nh Quả ng Tâ y chi việ n cho ta mộ t so lương thực. Tı̉nh
Quả ng Tâ y mặ c dù cũ ng đang gặ p khó khă n ve lương thực, đã sot sang nhậ n lời. Anh Tran Đă ng
Ninh chuan bị sang Quả ng Tâ y đó n Đoà n co van quâ n sự Trung Quoc. Tô i yê u cau anh Hoà ng
Vă n Thá i to chức gap cho mı̀nh đi trinh sá t vị trı́ Cao Bang. Chậ p toi, củ i chụ m trê n bep nhà sà n
vừa bé n lửa thı̀ cá c anh, chị lã nh đạ o tı̉nh tới. Toà n những đong chı́ trung kiê n củ a chien khu
Cao Bac Lạ ng trước đâ y. Gặ p lạ i nhau, tay bat mặ t mừng. Lan nà o gặ p lạ i cá c đong chı́ cũ tô i
cũ ng cả m thay am lò ng. Cá c anh, chị cho biet Cao Bang đang ở thời kỳ giá p hạ t, nhưng đong
bà o cá c dâ n tộ c đã vé t từng câ n thó c, câ n ngô bá n cho bộ độ i.
Hai phan ba so cá n bộ củ a tı̉nh Cao Bang và Lạ ng Sơn được cử đi huy độ ng dâ n cô ng và thó c
gạ o phụ c vụ chien dịch. Nhieu đong bà o người Mô ng, người Dao lan đau xuong nú i đi vậ n
chuyen gạ o, đạ n. Khi lộ i suoi, lú c gặ p trời mưa, dâ n cô ng thà chịu ướt người, chứ khô ng chịu đe
ướt gạ o, ướt đạ n... Cá c đong chı́ lã nh đạ o tı̉nh đeu mong khi ket thú c chien dịch sẽ gặ p lạ i chú ng
tô i ở thị xã Cao Bang
Chương 2
ĐIỂM ĐỘT PHÁ
SANG ngà y 5 thá ng 8 nă m 1950, đoà n nghiê n cứu thực địa lê n đường rat sớm. Sương mù dà y
đặ c. Chú ng tô i phó ng ngựa trê n con đường đá chưa có người qua lạ i. Đoà n khá đô ng. Ngoà i
tham mưu phó chien dịch Phan Phá c, trưởng phò ng quâ n bá o, phó vă n phò ng Bộ , cò n có anh
Lâ m Kı́nh, Tham mưa trưởng đạ i đoà n 308, và anh Nguyen Huy Tưởng, nhà vă n, anh Vũ Nă ng
An, nhà nhiep ả nh. Nhieu vă n nghệ sỹ sớm có mặ t ở chien dịch. Anh Lê Liê m, Chủ nhiệ m chı́nh
trị, đã đe nghị với Bộ cho hai vă n nghệ sı̃ cù ng đi. Nă m trước, Tran Đă ng, mộ t nhà vă n trẻ rat có
trien vọ ng củ a ta, đã hi sinh tạ i mặ t trậ n nà y. https://thuviensach.vn
Mặ t trời đứng bó ng, chú ng tô i tới đè o Mã Phụ c, ở đâ y có ngã ba Quả ng Uyê n - Trà Lı̃nh - thị xã
Cao Bang. Đong chı́ Quoc Trung, trưởng đà i quan sá t, đã đứng đó n. Chú ng tô i đe ngựa lạ i, bỏ
đường cá i, bat đau đi theo đường rừng.
Trời khô ng mưa, nhưng đường rat lay lộ i. Trè o đè o, lộ i suoi, qua nhieu khu rừng rậ m rịt, mã i
nửa buoi chieu mới tới mộ t đı̉nh nú i ở ngoạ i vi thị xã Cao Bang. Đà i quan sá t đặ t tạ i đâ y với
mộ t kı́nh vien vọ ng có bộ i so quang họ c lớn Trưởng đà i nhac mọ i người chú ý ngụ y trang,
khô ng đi lạ i, khô ng đứng lo nho, vı̀ ngọ n nú i nà y nam ngay cạ nh sâ n bay, trong vò ng lượn củ a
má y bay. Tieu độ i bả o vệ nhanh chó ng bo trı́ cả nh giới.
Tô i tới vị trı́ quan sá t nhı̀n xuong phı́a dưới chı̉ thay mộ t bien sương mù . Tô i hỏ i trưởng đà i:
- Từ đâ y tới thị xã bao xa?
- Bá o cá o anh, khoả ng 1000 mé t theo đường chim bay.
Khi trời quang nhı̀n thị xã bang mat thường rat rõ . Ngọ n nú i nà y nam ở phı́a đô ng thị xã .
Chú ng tô i đứng chờ khá lâ u. Chưa nhı̀n thay chú t bó ng dá ng thị xã . Tô i nó i:
- Đi trinh sá t thời tiet nà y có mộ t ưu điem: bả o đả m bı́ mậ t. Địch khô ng the nhı̀n thay mı̀nh ?
Mọ i người đeu mı̉m cười. Tô i hỏ i Quoc Trung:
Phả i chờ tới khi nà o ?
- Neu trời có gió là nhı̀n rõ thị xã ngay. .
Bong nghe tieng há t và tieng đà n từ đâ u đâ y vọ ng lạ i rat gan. Quoc Trưng nó i: - Đó là tieng má y
há t ở mộ t đon tien tiê u.
Người chien sı̃ đứng gá c má y quan sá t bong quay lạ i noi:
- Trời bat đau có gió to. Sap nhı̀n thay thị xã .
Tô i trở lạ i vị trı́ đặ t kı́nh vien vọ ng. Sương mù phı́a dưới đang trô i đi. Thung lũ ng hiệ n ra với
những mỏ m đoi đỏ loé t, roi vệ t sá ng lap lá nh á nh và ng củ a mộ t con sô ng.
Mộ t người nó i:
- Sô ng Bang Giang? Cả thị xã đã nam trước mậ t. Tô i đã nhieu lan qua lạ i Cao Bang nhưng lú c
nà y nhı̀n từ trê n cao, qua kı́nh vien vọ ng, Cao Bâ ng rat khá c.
Hai con sô ng Bang và sô ng Hien như đô i cá nh tay ô m vò ng lay ba mặ t thị xã . Những đường pho
hau như nguyê n vẹ n với hai dã y nhà qué t vô i trưng và những hà ng câ y xanh. Mộ t chiec đakô ta
nam trê n sâ n bay dưới châ n nú i, bê n tả ngạ n sô ng Bang. Noi bậ t lê n ở mộ t gó c thị xã là tò a
thà nh cũ , bộ độ i thường gọ i là phá o đà i, có tường cao và dà y bao bọ c. Cá i tô i mới nhı̀n thay lan
đau là ngoà i hai con sô ng, cò n có mộ t hệ thong những đon tien tiê u địch đã xâ y dựng trê n
những quả đoi bao quanh thị xã .
Mà u đỏ oi củ a những vị trı́ nà y và những hà ng rà o dâ y thé p gai như đậ p và o mậ t. Tô i lan lượt
đem được 15 vị trı́.
Đong chı́ Phan Phá c bước lạ i đứng bê n tô i, trỏ con đường so 4 nam quanh co bê n sườn nú i chạ y
và o thị xã , sâ n bay Nà Cạ n, chiec cau mà u đen nam vat ngang sô ng Bang. Đâ y là mộ t trụ c đường
mà quâ n ta có the tien và o thị xã . Anh lạ i trỏ tiep lan lượt từ trá i qua phả i, phá o đà i Cao Bang,
trạ i lı́nh lê dương, trạ i lı́nh ngụ y, pho xá , cong ra và o thị xã , trụ sở ngụ y quyen...
Tô i hỏ i đong chı́ Cao Pha, trưởng phò ng quâ n bá o:
- Trinh sá t củ a ta đã và o tới sâ n bay và bờ sô ng chưa ?
To trưởng trinh sá t bá o cá o đã cho hai trinh sá t viê n hai lan lợi dụ ng ban đê m tiem nhậ p
nhưng đeu chưa tới được sâ n bay và bờ sô ng, vı̀ cá ch sâ n bay 500 mé t địch đã lậ p mộ t hệ thong
đon bot ngă n chặ n, ngà y đê m có quâ n cả nh lê dương đi tuan tra.
Tô i quay lạ i hỏ i tiep Phan Phá c:
Đong chı́ đã trực tiep quan sá t phı́a nam phá o đà i và phı́a tâ y thị xã lan nà o chưa?
- Tô i đã hai lan đen thực địa quan sá t cả hai phı́a ay.
Ơ phı́a tâ y thị xã , địa hı̀nh và cá ch bo phò ng củ a địch cũ ng như hướng nà y, có sô ng, có cô ng sự
kiê n co và chướng ngạ i vậ t vững chac. Ơ phı́a nam thı̀ có thà nh dựng đứng với nhieu lo châ u
mai, hai bê n đeu có lô cot và thá p canh, bê n ngoà i là bã i trong bang phang, chà ng chịt dâ y thé p
gai. Ơ cả hai hướng nà y, đường từ ngoà i đi và o thị xã có nhieu đoi trọ c noi tiep nhau.
Tô i lan lượt quan sá t từng vị trı́, hỏ i kỹ so lượng và thà nh phan binh lı́nh, cá ch bo phò ng, những
con đường bộ độ i có the tien và o, thử hı̀nh dung những khó khă n mà cá c mũ i sẽ gặ p trê n thực
địa, và nghı̃ xem có the vượt qua bang cá ch nà o.
Tô i đã hieu vı̀ sao bộ chı̉ huy Phá p chưa chịu rú t quâ n khỏ i Cao Bang. Với mộ t vị trı́ được phò ng
thủ như the nà y, định chưa phả i lo ngạ i mộ t cuộ c tien cô ng củ a ta. Đè n ở thị xã đã bậ t sá ng.
Đong chı́ trưởng đà i quan sá t nhac tô i ra ve vı̀ mù a nà y ban đê m hay mưa. Chú ng tô i chợt nhớ
ra khi đi khô ng ai đem theo á o mưa.
Trời toi rat nhanh, và bat đau mưa lâ m thâ m. Xuong tới lưng chừng nú i thı̀ mưa như trú t. Quoc
Trung đe nghị và o lá n củ a to trinh sá t nghı̉ tạ m, chờ tạ nh mưa sẽ đi tiep. Chiec lá n quá chậ t.
Anh em bả o vệ đeu phả i đg ngoà i. Mưa van khô ng he ngớt. Nhı̀n đong ho thay đã hơn 7 giờ toi,
tô i quyet định cứ đi tiep.
Cá c chien sı̃ bả o vệ đot hai bó đuoc. Nhưng đi được mộ t quã ng thı̀ hai bó đuoc đeu tậ t ngam.
Khô ng cò n nhı̀n thay loi đi. Chú ng tô i moi người cà i lê n mũ mộ t mả nh tre mụ c đe người đi sau
nhậ n ra người đi trước qua những đom sá ng lâ n tinh: Người chien sı̃ dan đường quyet định đi
lan theo dò ng nước từ trê n nú i đo xuong. Cuoi cù ng, xuong tới chá n nú i chú ng tô i gặ p lạ i con
suoi đã đưa tới đâ y Đã nhậ n ra đường ve. Nhưng dò ng suoi khô ng cò n ê m đem nê n thơ như
buoi sá ng. Nó trở nê n hung dữ. Nước chả y xiet. Lò ng suoi lon nhon đá đay rê u trơn. Mọ i người
đeu ngã lê n ngã xuong. Riê ng tô i ngã nhieu nhat. Khô ng phả i vı̀ tô i chưa quen lộ i suoi; sá ng
nay, đong chı́ can vụ khuyê n tô i nê n đi già y da đe chong gai. Có lan ngã nước ngậ p tới that lưng.
Chú ng tô i bı̀ bõ m het lộ i suoi lạ i lộ i bù n suot đê m trong rừng. Quan á o ướt sũ ng. Gan sá ng ghé
và o mộ t bả n bỏ hoang nghı̉ tạ m. Đong bà o ở đâ y đã rời đi nơi khá c.
Cá c chien sı̃ kiem củ i nhen mộ t đong lửa. Chú ng tô i đeu cởi quan á o, vat cho het nước roi hong
trê n lửa. Cả đoà n cô ng tá c ngoi kı́n ngô i nhà sà n. Chưa lan nà o có cuộ c đi trinh sá t đô ng đả o
thà nh phan như lan nà y! Tô i nó i với nhà vă n Nguyen Huy Tưởng: .
- Ngà y hô m nay, trong bulletin củ a nó chức lạ i nhậ n xé t: Khô ng có hiệ n tượng gı̀ đá ng ke chung
quanh Cao Bang?
Tá c giả “Vũ Như Tô " nở mộ t nụ cười de thương. Sau chuyen đi trinh sá t, mọ i người có vẻ tram
ngâm.
Tô i nó i tiep:
- Khô ng chuan bị kỹ khô ng bả o đả m thang lợi !
Trời sá ng, khi trở ve Trà Lı̃nh, chú ng tô i đã có được bộ quâ n phụ c khô rá o.
Người và ngựa lạ i rong ruoi trê n con đường ve Quả ng Uyê n. Tô i nó i với cá c đong chı́ Phan Phá c,
Lâ m Kı́nh trước khi chia tay:
Chuyen đi trinh sá t lan nà y vat vả mộ t chú t, nhưng rat hữu ı́ch: thay rõ thực địa, nam được thực
chat !
Cù ng thời gian nà y, chı̉ huy trưởng cá c trung đoà n cũ ng đi trinh sá t thực địa.
Tô i yê u cau cơ quan tham mưu mang tới mộ t bả n đo Cao Bang tı̉ lệ lớn. Nhưng chı̉ có loạ i bả n
đo 1/500.000.
Qua chuyen đi nghiê n cứa thực địa Cao Bang, tô i cà ng nhậ n thay khô ng the chọ n thị xã nà y là m
điem độ t phá cho chien dịch. Quâ n địch ở Cao Bang khô ng quá đô ng, nhưng địa hı̀nh nú i, sô ng
hiem trở đã tạ o cho chú ng cá i the như người xưa nó i: "Mộ t người giữ ả i, muô n người khó vượt
qua". Đá nh Cao Bang sẽ phả i giả i quyet mộ t loạ t van đe chien thuậ t mà bộ độ i ta cò n ı́t kinh
nghiệ m. Phả i to chức vượt sô ng: Nhieu khả nă ng phả i độ t phá tung thâ m sâ u, dan tới đá nh ban
ngà y, đá nh dà i ngà y. Phả i đoi phó với quâ n dù , hỏ a lực má y bay, đạ i bá c trê n những địa hı̀nh
trong trả i. Phả i tiê u diệ t những cô ng trı̀nh phò ng ngự rat kiê n co trong khi bộ binh ta chı̉ có
hau het là vũ khı́ nhẹ ... Và phả i chă ng chú ng ta là m trá i lời dạ y củ a người xưa: đá nh thà nh là hạ
sá ch ?
Trước đâ y ta dự kien tien cô ng Cao Bang sẽ có đieu kiệ n đá nh quâ n việ n đe già nh mộ t thang lợi
lớn. Nhưng !ú c nà y nhı̀n trê n bả n đo, tô i thay ı́t có khả nă ng địch đưa việ n binh lớn lê n Cao
Bang then đường bộ . Đoạ n đường từ That Khê lê n Cao Bang đã trở thà nh quá nguy hiem đoi
với quâ n địch. Những thá ng qua, Cao Bang chı̉ nhậ n được tiep te bang má y bay. Đoạ n đường
nà y cũ ng quá xa đoi với những binh đoà n tă ng việ n neu phả i mở mộ t con đường má u ! Như
vậ y, trong trường hợp Cao Bang bị uy hiep mạ nh, có nhieu khả nă ng địch sẽ hi sinh độ i quâ n
đon trú ở đâ y, và rú t những lực lượng ở Đô ng Khê , That Khê ve Lạ ng Sơn mộ t cá ch an toà n
trong khi hau het chủ lực ta đang tá p trung đe giả i quyet Cao Bang!
Đá nh Cao Bang sẽ khó bả o đả m nguyê n tac "trậ n đau phả i thang" củ a quâ n độ i ta. Và neu đá nh
thang, cũ ng khó trá nh khỏ i ton that lớn trong khi ta chı̉ tiê u diệ t được mộ t bộ phậ n nhỏ quâ n
địch: 2 tieu đoà n ?
Mụ c tiê u củ a chien dịch là tiê u diệ t mộ t bộ phậ n quan trọ ng sinh lực địch và giả i phó ng Cao
Bang. Là m cá ch nà o đe đạ t được mụ c tiê u nà y?
Tô i nghı̃ cá ch mở đâ u chien dịch tot nhat van là đá nh Đô ng Khê . Đô ng Khê là cứ điem quan
trọ ng noi lien That Khê với Cao Bang. Cứ điem Đô ng Khê mặ c dù đã được củ ng co, van nam
trong khả nă ng tiê u diệ t củ a bộ độ i ta.
Mat Đô ng Khê , địch hoặ c sẽ phả i chiem lạ i, hoặ c sẽ phả i rú t khỏ i Cao Bang. Ta sẽ có đieu kiệ n
tiê u diệ t sinh lực địch ngoà i cô ng sự. Neu địch khô ng chiem lạ i Đô ng Khê , ta sẽ đá nh tiep That
Khê . Cuoi cù ng, ta sẽ chan chı̉nh lực lượng quay lê n giả i phó ng Cao Bang. Khi đã mat cả Đô ng
Khê và That Khê , tinh than quâ n địch sẽ khá c, đá nh địch sẽ thuậ n lợi hơn hiệ n nay nhieu. Tù y
tı̀nh hı̀nh, khô ng nhat định phả i giả i phó ng Cao Bang bang mộ t so trậ n cô ng kiê n, mà cũ ng có
the bao vâ y buộ c quâ n địch đau hà ng.
Tô i quyet định nê u van đe nà y trong cuộ c hộ i ý Đả ng ủ y Mặ t trậ n ngà y hô m sau. Đả ng ủ y đeu
nhậ n thay đá nh Cao Bang khô ng chac thang, nê n chuyen sang đá nh Đô ng Khê . Nhưng cũ ng có ý
kien: "Thường vụ đã có quyet định đá nh Cao Bang, mọ i cô ng tá c chuan bị ve tham mưu, hậ u
can đã hướng cả ve Cao Bang, neu bâ y giờ thay đoi, chien dịch sẽ bị chậ m lạ i". Tô i ket thú c cuộ c
hộ i ý :
Thường vụ quyet định mụ c tiê u chien dịch là tiê u diệ t mộ t bộ phậ n sinh lực địch quan trọ ng,
giả i phó ng Cao Bang đe mở thô ng biê n giới. Chủ trương mở đau chieu dịch bang đá nh Cao
Bang là do Tong quâ n ủ y đe xuat. Neu thay mở đau chien dịch như vậ y khô ng bả o đả m thực
hiệ n mụ c tiê u chien dịch, ta can bá o cá o đe xin quyet định củ a Thường vụ . Trong khi chờ đợi
sự chı̉ đạ o củ a Trung ương, mọ i cô ng tá c chuan bị van tiep tụ c.
Cá c đơn vị bat đau phả n á nh ý kien củ a cá n bộ sau khi đi trinh sá t ve. Đạ i đoà n 308 được trao
nhiệ m vụ tien cô ng tiê u diệ t phá o đà i, nhậ n thay cô ng sự củ a địch quả vững chac, lo khó già nh
thang lợi. Trung đoà n 209 phả i vượt sô ng Bang, ngạ i khó khă n vı̀ sô ng sâ u, nước chả y xiet, và
khô ng giả i quyet được hỏ a lực ban ché o sườn củ a địch. Trung đoà n 174 đe nghị nê n đá nh Đô ng
Khê , chưa nê n đá nh Cao Bang.
Ngà y 12 thá ng 8, anh Tran Đă ng Ninh sang Quả ng Tâ y đã trở ve cù ng với Đoà n co van quâ n sự
Trung Quoc.
Đoà n gom cá c đong chı́ Vi Quoc Thanh, Mai Gia Sinh, Đặ ng Nhat Phà n... đã có mặ t ở Tả Phay Tử.
đong chı́ Vi Quoc Thanh, Trưởng đoà n, bat đau gặ p cá n chuyê n gia Trung Quoc đã sang trước
cù ng với cá n bộ 308 đe nam tı̀nh hı̀nh.
Ngà y 15 thá ng 8, tô i nhậ n được điệ n củ a Bá c chap thuậ n chuyen hướng chien dịch sang Đô ng
Khê . Tô i thay can triệ u tậ p ngay cuộ c họ p liê n tịch Đả ng ủ y và Bộ chı̉ huy chien dịch mở rộ ng
tới mộ t so trưởng phò ng chủ chot củ a ba cơ quan tham mưu, chı́nh trị, cung cap.
Ngà y 16 thá ng 8, cuộ c họ p được tien hà nh.
Anh Hoà ng Vă n Thá i nó i Chı̉ huy trưởng chien dịch đã trực tiep đi nghiê n cứu thực địa Cao
Bang, và bá o cá o dự kien ke hoạ ch, nê u lê n những thuậ n lợi, khó khă n và sự câ n nhac củ a Đả ng
ủ y Mặ t trậ n nê n nhọ n Cao Bang hay Đô ng Khê đe mở đau chien dịch. Hộ i nghị trao đoi xung
quanh van đe nê n đá nh Cao Bang hay Đô ng Khê . Nhieu ý kien ngả sang nê n đá nh Đô ng Khê .
Mọ i người nhậ n thay đá nh Đô ng Khê khô ng khó , tuy nhiê n, cô ng tá c chuan bị sẽ phả i là m lạ i từ
đau.
Đô ng Khê cá nh Cao Bang 45 kilô mé t ve phı́a nam. Khô ng chı̉ đieu tra vị trı́ Đô ng Khê , đã thay
đoi nhieu sau trậ n đá nh hoi thá ng 5 nă m 1950, mà cò n phả i đieu tra đoạ n đường so 4 từ That
Khê lê n Đô ng Khê , và từ Đô ng Khê lê n Cao Bà ng. Hậ u can chien dịch thay đoi nhieu. Phả i di
chuyen toà n bộ hệ thong kho, trạ m, bệ nh việ n đã được bo trı́ hướng ve Cao Bang, nay đưa sang
phı́a Đô ng Khê , That Khê . Riê ng đường vậ n tả i ô tô từ Trung .Quoc sang mới thô ng tới Quả ng
Uyê n, nay phả i sửa thê m đường từ Quả ng Uyê n qua Phụ c Hoà lê n tới Thủ y Khau dà i hơn 30
kilô mé t. Ngoà i ra cò n có ý kien đá nh Đô ng Khê khô ng tạ o nê n sự bat ngờ đoi với quâ n địch,
cũ ng khô ng đạ t được chien thang vang dộ i mở đau chien dịch. Tô i ket luậ n:
Đả ng ủ y và Bộ chı̉ huy chien dịch đã nghe cá c cap chı̉ huy đi trinh sá t Cao Bang ve bá o cá o. Sau
khi phâ n tı́ch và câ n nhac kỹ mọ i mặ t, thay muon đạ t được những mụ c tiê u chien dịch củ a
Trung ương đe ra, can phả i thay đoi phương á n tá c chien. Phương á n tá c chien mới đã được
Chủ tịch Ho Chı́ Minh phê chuan. Mở đau chien dịch, tậ p trưng lực lượng tiê u diệ t Đô ng Khê ,
đong thời tiê u diệ t quâ n tiep việ n, đặ c biệ t là quâ n dù . Sau đó tậ p trưng lực lượng tiê u diệ t
That Khê . Neu địch ở That Khê chưa tă ng việ n thı̀ nhanh chó ng chuan bị tiê u diệ t That Khê
ngay. Neu địch đã kịp tă ng việ n cho That Khê thı̀ có the chưa đá nh That Khê mà chuyen sang
đá nh cá c cứ điem nhỏ và quâ n cơ độ ng địch ở phı́a nam That Khê trước. Sau khi đã tiê u diệ t
Đô ng Khê , That Khê và mộ t bộ phậ n quâ n ứng chien, bộ độ i ta sẽ nghı̉ ngơi mộ t thời gian đe
chan chı̉nh, roi tậ p trung toà n bộ lực lượng tien cô ng Cao Bang. Phương á n cũ đá nh Cao Bang
trở thà nh ke hoạ ch nghi binh. Tô i biet quyet định nà y khô ng chı̉ đả o lộ n cô ng tá c chuan bị đã
trien khai rat vat vả mộ t thá ng qua, mà cò n là m mat đi hà o hứng củ a nhieu người muon được
tham gia và o trậ n đá nh đau tiê n giả i phó ng mộ t thị xã . Nhưng khô ng the khá c. Chien thang đò i
hỏ i sự tá o bạ o. Nhưng nó khô ng chap nhậ n bat cứ hà nh độ ng phiê u lưu nà o.
Sau cuộ c họ p, tô i tới Tả Phay Tử gặ p đoà n co van.
Đong chı́ Vi Quoc Thanh hơn tô i chừng và i tuoi, từ vẻ mặ t đen tá c phong đeu bieu lộ sự châ n
tı̀nh, chı́n chan, chừng mực củ a mộ t cá n bộ cá ch mạ ng lâ u nă m. Anh Vi là Tư lệ nh binh đoà n,
đang chuan bị đi là m đạ i sứ ở Anh thı̀ được cử sang Việ t Nam. Chú ng tô i có cả m tı̀nh với nhau
ngay từ lan gặ p đau tiê n. Anh Vi là Co van Bộ trưởng Quoc phò ng - Tong tư lệ nh cho tới het
khá ng chien chong Phá p. Tô i trı̀nh bà y ve tı̀nh hı̀nh chuan bị chien dịch. Anh Vi lang nghe
nhưng thưa phá t bieu, và nó i đang chờ đong chı́ Tran Canh sang.
Trong to chức giả i phó ng quâ n Trung Quoc lú c đó , cao nhat là dã chien quâ n (tương đương với
phương diệ n quâ n củ a Liê n Xô ), roi tới binh đoà n (tương đương với tậ p đoà n quâ n). Đong chı́
Tran Canh là Phó tư lệ nh dã chien quâ n, và là Trung ương ủ y viê n dự khuyet củ a Đả ng Cộ ng sả n
Trưng Quoc. Tô i nghı̃ thời gian nà y đong chı́ Vi dà nh quyen phá t bieu cho đong chı́ Tran Canh.
Sau hộ i nghị liê n tịch, mọ i người khan trương bat tay và o cô ng việ c khô ng mộ t lời kê u ca. Quan
hệ giữa ba cơ quan với bộ phậ n lã nh đạ o .trong Bộ Tong tư lệ nh những nă m chong Phá p là
quan hệ mau mực giữa những người đong chı́ cù ng chung trá ch nhiệ m, vừa nghiê m tú c, vừa
thâ n thiet như những người con trong mộ t gia đı̀nh.
Ngà y 21 thá ng 8, Đả ng ủ y và Bộ chı̉ huy chien dịch đã họ p lạ i đe nghe ba cơ quan bá o cá o ke
hoạ ch chuan bị.
vừa nghiê m tú c, vừa thâ n thiet như những người con trong mộ t gia đı̀nh.
Anh Thá i trı̀nh bà y dự thả o ke hoạ ch tá c chien Đô ng Khê . Anh Lê Liê m bá o cá o ke hoạ ch cô ng
tá c chı́nh trị.
Anh Ninh bá o cá o ke hoạ ch cung cap. Mọ i người đeu bieu thị quyet tâ m hoà n thà nh nhiệ m vụ
mới. Tô i nhac anh Thá i nhanh chó ng hoà n chı̉nh ke hoạ ch dự thả o tá c chien thà nh phương á n
chı́nh thức đe đưa lê n phê duyệ t.
Hai ngà y 25 và 26 thá ng 8 nă m 1950, Đả ng ủ y Mặ t trậ n triệ u tậ p hộ i nghị cá n bộ từ cap trung
đoà n trở lê n.
Hộ i nghị họ p ở bả n Nậ m Tau, cá ch huyệ n ly Quả ng Uyê n 6 kilô mé t. Đâ y là hộ i nghị trao nhiệ m
vụ chien đau nê n cá c đơn vị đeu có mặ t. Tô i biet rõ khả nă ng và tı́nh cá ch những người ngoi
đâ y. HỌ đeu được thử thá ch, rè n luyệ n trong lửa đạ n suot may nă m qua. Cá c anh Vương Thừa
Vũ , Lê Quả ng Ba, Cao Vã n Khá nh, Lê Trọ ng Tan, Quang Trung, Vũ Yê n, Thá i Dũ ng, Vũ Lă ng, Hong
Sơn, Đặ ng Vă n Việ t, Doã n Tue... lan đau đi và o mộ t trậ n đá nh hiệ p đong lớn, moi người đeu như
mang tới đâ y niem tự hà o củ a đơn vị YA lời hẹ n ước thi đua chien đau lậ p cô ng.
Ban chı̉ huy mặ t trậ n Đô ng Khê được chı̉ định gom cá c đong chı́: Hoà ng Vă n Thá i, chı̉ huy
trưởng, Lê Liê m, chı́nh ủ y, Lê Trọ ng Tan, chı̉ huy phó .
Lực lượng đá nh Đô ng Khê gom hai trung đoà n: 174 và 209. Nhiệ m vụ đá nh việ n trao cho đạ i
đoà n 308. Thời gian cá c đơn vị và o vị trı́ tậ p ket là ngà y 14 thá ng 9 nă m 1950. Sau khi trao
nhiệ m vụ cho cá c đơn vị, tô i nó i thê m:
Tiê u diệ t That Khê xong, bộ độ i nghı̉ ngơi, chı̉nh đon từ 10 đen 15 ngà y sẽ lê n đá nh Cao Bang.
Neu sau khi tiê u diệ t Đô ng Khê , địch bỏ Cao Bang rú t chạ y ve phı́a nam thı̀ ta tậ p trung lực
lượng tiê u diệ t địch rú t chạ y trê n quã ng đường Cao Bang - Đô ng Khê ... Thay đoi mụ c tiê u mở
mà n chien dịch như vậ y là : trước đá nh cứ điem nhỏ , sau. đá nh cứ điem lớn, trước đá nh cứ
điem yeu, sau đá nh cứ điem mạ nh, vừa đá nh vừa rè n .luyệ n bộ độ i. Neu Đô ng Khê bị mat và
quan ứng chien bị tiê u diệ t, địch ở Cao Bâ ng sẽ lâ m và o tı̀nh the khô ng the giữ được mà chı̉ có
tı̀m cá ch nhạ y. Ta sẽ có khả nă ng tiê u diệ t nhieu sinh lực địch hơn và tạ o đieu kiệ n că n bả n đe
giả i phó ng Cao Bang hoà n thà nh cá c mụ c tiê u củ a chien dịch.
NHƯNG ngà y đau thá ng Chı́n het sức khan trương. Ngà y 1 thá ng 9 nă m 1950, Đả ng ủ y Mặ t trậ n
đang họ p nghiê n cứu địch trê n đường so 4 thı̀ có điệ n từ Cụ c 2 ở hậ u phương lê n bá o cá o từ
ngà y 28 thá ng 8, địch mở cuộ c hà nh binh "Con nhộ ng" (Chrysalide) lê n Phú Thọ và đang tậ p
trung quâ n ở Lạ ng Sơll. Chú ng tô i thay phả i xú c tien nhanh cô ng tá c chuan bị, tham mưu can
phả i thả o xong mệ nh lệ nh tá c chien và mọ i chı̉ thị trước ngà y 3 thá ng 9. Nhưng chı̉ ngà y hô m
sau mệ nh lệ nh tá c chien đã được trı̀nh duyệ t và gửi đi cá c đơn vị.
Ngà y 3 thá ng 9 nă m 1950, Ban chı̉ huy trậ n Đô ng Khê đi thực địa ve bá o cá o phá o đà i trung
tâ m chı̉ huy củ a địch có mộ t so thay đoi, ở hướng bac, dọ c đường bộ độ i ta sẽ tien và o bá m đau
cau, câ y coi trê n đoi đã bị chặ t trụ i khô ng cò n cho an nap.
Ngà y 9 thá ng 9 nă m 1950, Đả ng ủ y và Bộ chı̉ huy chien dịch triệ u tậ p cuộ c họ p cá n bộ chı̉ huy
từ trung đoà n trở lê n thô ng qua ke hoạ ch đá nh Đô ng Khê lan cuoi.
Chưa có trậ n đá nh nà o được chuan bị kỹ lưỡng như lan nà y. Ke hoạ ch tien cô ng được hoạ ch
định đen từng chi tiet. So với trậ n đá nh hoi thá ng Nă m, ta đã huy độ ng mộ t lực lượng gan gap
ba. Trung đoà n 174 chien thang ở Đô ng Khê lan trước được chọ n là m đơn vị chủ cô ng. Phoi
hợp tá c chien là trung đoà n 209. Lực lượng sơn phá o phoi thuộ c với từng trung đoà n cũ ng
mạ nh hơn. Ta cò n đieu thê m những độ i sú ng khô ng giậ t giỏ i củ a đạ i đoà n 308 sang tă ng cường
cho cá c mũ i xung kı́ch.
Sap het giờ là m việ c buoi sá ng thı̀ được tin Bá c đã tới Tả Phay Tử.
Tô i thú c ngựa phó ng nhanh trê n con đường lay lộ i tới nơi Bá c đang chờ.
Bá c gay và đen sau mộ t tuan le đi đường. Bá c nó i:
- Dự cuộ c họ p Hộ i đong Chı́nh phủ ngà y 2 thá ng 9 xong, mı̀nh đi ngà y, khô ng ai biet mı̀nh lê n
đâ y. Nă m nay ở cơ quan trung ương khô ng to chức kỷ niệ m ngà y Độ c Lậ p. Trê n nà y chac cá c
chú cũ ng quê n?
- Thưa Bá c, khô ng quê n, nhưng khô ng to chức gı̀ ?
Tô i mời Bá c ve sở chı̉ huy. Bá c trù m chiec khă n bô ng che bộ râ u, độ i mũ roi lê n ngựa cù ng tô i
ve sở chı̉ huy.
Buoi trưa, tô i bá o cá o với Bá c quyet tâ m củ a Bộ chı̉ huy chien dịch: mở đau bang tiê u diệ t
Đô ng Khê , tiep theo là diệ t quâ n việ n, đá nh That Khê , cuoi cù ng là tậ p trung lực lượng giả i
phó ng Cao Bang.
Người giơ từng ngó n tay, nó i:
- Mộ t là , đá nh Đô ng Khê . Hai là , đá nh quâ n việ n. Ba là đá nh That Khê . Bon là , đá nh Cao Bang.
Tat cả là bon bước.
- Dạ .
- Đô ng Khê khô ng lớn nhưng rat quan trọ ng, vı̀ mat Đô ng Khê thı̀ Cao Bang hoà n toà n bơ vơ.
Địch buộ c phả i cho quâ n ứng cứu, bộ độ i sẽ có cơ hộ i đá nh vậ n độ ng. Chú ng tô i đã có dự kien.
- Nhưng bộ độ i ta chưa quen đá nh vậ n độ ng lớn?
Thưa Bá c, mù a Hè vừa roi được luyệ n tậ p, anh em tien bộ nhieu. Cao Bà ng là địa hı̀nh rừng nú i,
tô i nghı̃ sẽ thuậ n lợi . Bá c tram ngâ m roi nó i:
- Mı̀nh muon gặ p mộ t cá n bộ cap tieu đoà n.
- Thưa Bá c, cá n bộ ve họ p toà n cap trung đoà n.
Nhưng tô i sẽ nó i đơn vị cử mộ t tieu đoà n trưởng lê n gặ p Bá c và o toi mai.
Hộ i nghị là m việ c sang ngà y thứ hai. Buoi chieu, khô ng khı́ sô i noi han lê n khi thay Bá c xuat
hiệ n với chiec á o bộ độ i bạ c mà u. Sự có mặ t hoà n toà n bat ngờ củ a bá c nó i lê n tam quan trọ ng
đặ c biệ t củ a chien dịch.
Bá c nhı̀n mọ i người với cặ p mat đam am roi nó i:
- Bộ chı̉ huy chien dịch nó i là cá c chú họ p lan cuoi cù ng đe chuan bị trậ n đá nh. Đâ y chưa phả i là
lâ n cuoi cù ng! Chưa đá nh thang thı̀ chưa được coi là đã chuan bị xong. Quâ n sự thı̀ phả i chuan
bị mã i. Thang xong trậ n nà y cũ ng mới chı̉ là chuan bị xong mộ t đợt. Khi nà o toà n thang mới là
chuan bị xong. Trong quâ n sự phả i kiê n quyet và bạ o dạ n. Bạ o dạ n, dũ ng cả m khô ng phả i là
lieu.
Lieu là dạ i. Dũ ng cả m là khô n. Khô ng phả i chı̉ mộ t người kiê n quyet và bạ o dạ n, mà phả i toà n
bộ , tat cả mọ i người.
Muon toà n bộ kiê n quyet, dũ ng cả m thı̀ phả i có kỷ luậ t. Kỷ luậ t là độ ng lực giữ sức mạ nh cho bộ
độ i... Cá c chú đã nghe Bộ chı̉ huy chien dịch pho bien quyet tâ m củ a Trung ương Đả ng mở
chien lịch Biê n Giới. Cá c chú đả được trao nhiệ m vụ cụ the. Bá c khô ng có gı̀ phả i nó i thê m. Chı̉
nhac cá c chú : thời gian lú c nà y vô cù ng quý bá u, cah tranh thủ thời gian thậ t tot đe chuan bị
chien đau cho đay đủ . Chı̉ có chuan bị đay đủ thı̀ mới già nh được chien thang lớn mà đỡ ton
xương má u chien sı̃.
Chien dịch Cao Bac Lạ ng rat quan trọ ng, chú ng ta phả i quyet tâ m đá nh thang trậ n nà y. Cá c chú
có quyet tâ m khô ng? Tieng trả lởi ran ran:
- Thưa Bá c có ạ !
- Bá c chú c cá c chú thà nh cô ng.
BUOI toi, Bá c và tô i đi gặ p đong chı́ Tran Canh. Đong chı́ Tran từ Vâ n Nam đi thang sang đâ y đã
tới Tả Phay Tử, trong khi chờ gặ p Bá c đã tranh thủ thời gian là m việ c với Đoà n co van. VE danh
nghı̃a đong chı́ Tran là khá ch mời củ a Bá c. Bá c nó i với tô i. - Trong những nă m chien tranh ở
Trung Quoc, đong chı́ Tran Canh thường được cử tới những nơi nà o có khó khă n. Đong chı́ Tran
là khá ch, nhưng mı̀nh co gang tranh thủ ý kien và kinh nghiệ m. Tran Canh chưa tới nă m mươi
tuoi, vó c người đậ m, nước da sá ng, đeo kı́nh trang, thoạ t nhı̀n có vẻ nghiê m nghị .
Sau khi giới thiệ u chú ng tô i với nhau, Bá c nó i từ nay đe giữ bı́ mậ t mọ i người sẽ gọ i đong chı́
Tran là đong chı́ Đô ng. Tran Canh hỏ i tô i:
- Nghe nó i Võ Tong biet cả chữ Há n ?
Tô i chı̉ nhớ chú t ı́t vı̀ họ c từ ngà y cò n nhỏ .
- Võ Tong có biet vı̀ sao Ho Chủ tịch đặ t tê n cho tô i là Đô ng khô ng?
Tô i mı̉m cười đá p chưa hieu. Tran Canh nó i:
- Hoi cò n là họ c viê n trường Hoà ng Pho, tô i rat nghịch ngợm. Chữ Tran có bộ "nhı̃" đứng bê n,
bỏ bộ "nhı̃! thà nh chữ Đô ng. Sang Việ t Nam, tô i bị Ho Chủ tịch "cat tai" !
Bá c và tô i cù ng phı̀ cười.
- Trước khi sang Việ t Nam, nhı̀n bả n đo thay nơi nà o cũ ng có quâ n Phá p, tưởng khô ng cò n
đường mà đi. Nhưng mộ t thá ng qua đi hà ng tră m kilô mé t van thay đat trời thê nh thang. Có nơi
chợ họ p, người mua bá n tap nậ p, khô ng khı́ đạ i hậ u phương, hỏ i "cá ch địch bao xa?". Đong chı́
dan đường nó i: "10 kilô mé t" ! Cho nà y cá ch thị xã Cao Bang bao xa? 25 kilô mé t. Ho Chủ tịch
cũ ng ở đâ y, có mạ o hiem khô ng?
Lan nà y thı̀ khô ng. Vı̀ phı́a sau chú ng tô i là đạ i hậ u phương.
Tran Canh cười roi nó i:
- Đong chı́ La Quý Ba mới ve nước. Chú ng tô i đã biet rõ khó khă n trước mat ve lương thực củ a
Việ t Nam. Chú c từ nay đen cuoi nă m sẽ có thê m lương thực gửi sang.
Tô i mở bả n đo trı̀nh bà y ve tı̀nh hı̀nh địch, những lực lượng củ a ta tham gia chien dịch, roi nó i
ve phương á n tá c chien, những lý do mở đau chien dịch bang đá nh Đô ng Khê .
Tran Canh nhı̀n trê n bả n đo, hỏ i ve binh lực, địa hı̀nh, cô ng sự phò ng ngự củ a địch tạ i Cao Bà ng,
Đô ng Khê , That Khê , roi nó i:
- Tô i thay Ho Chủ tịch và Bộ chı̉ huy chien dịch đã có quyet định đú ng. Binh lực việ t Nam trong
chien dịch khô ng nhieu. Chọ n Đô ng Khê là m điem độ t phá là đú ng.
Đá nh Đô ng Khê đe ké o việ n binh địch lê n là chien thuậ t thanh điem diệ t việ n" Giả i phó ng quâ n
Trung Quoc thường dù ng trong chien tranh chong quâ n Tưởng. Việ t Nam nê n vậ n dụ ng nhieu
chien thuậ t nà y. Đá nh Đô ng Khê , sẽ có đieu kiệ n tiê u diệ t sinh lực địch. Vı̀ muon giả i phó ng đat
đai thı̀ trước het phả i tiê u diệ t được nhieu sinh lực địch. Võ Tong định dù ng bao nhiê u binh lực
trong trậ n Đô ng Khê ?
- Địch phò ng ngự 1 tieu đoà n. Lực lượng tien cô ng củ a ta sẽ là 9 tieu đoà n. Lan đau chú ng tô i
sử dụ ng ưu the binh lực cao như vậ y trong mộ t trậ n cô ng kiê n.
Cũ ng chưa phả i là nhieu. Hã y chờ xem sau khi Đô ng Khê bị tiê u diệ t, địch sẽ phả n ứng như the
nà o. Tô i tin là với sự có mặ t củ a Ho Chủ tịch chien dịch sẽ thà nh cô ng.
Đê m hô m đó , hướng phoi hợp Tâ y Bac bat đau no sú ng. Trung đoà n 165 đá nh đon Pa Kha, Lao
Cai.
Ngà y 12 thá ng 9, Bá c gặ p đong chı́ Hoà ng Cam, tieu đoà n trưởng củ a trung đoà n 209. Bá c nghe
bá o cá o ve tı̀nh hı̀nh chuan bị chien đau củ a tieu đoà n, roi hỏ i:
- Chú có tin trậ n nà y ta nhat định thang khô ng?
Đong chı́ Hoà ng Cam trả lời:
- Bá o cá o Bá c, tin ạ .
Ngà y 13 thá ng 9, sở chı̉ huy tien phương củ a chien dịch di chuyen ve Nà Lạ n, cá ch Đô ng Khê 10
kilô mé t theo đường chim bay. Bộ chı̉ huy chien dịch quyet định duy trı̀ đà i quan sá t ở Cao
Bang, đe đong chı́ Quoc Trung ở lạ i đâ y với nhiệ m vụ bá o cá o kịp thời khi địch có triệ u chứng
rú t quâ n.
KHONG hieu vı̀ đâ u tin Bá c đi chien dịch đã lan truyen rat rộ ng. Có the là do trê n dọ c đường
Bá c đã nhieu lan đi cù ng bộ độ i và dâ n cô ng. Người rat thı́ch chuyệ n trò với chien sı̃ và đong
bà o, cả mien ngược và mien xuô i Bá c van đó ng vai mộ t cá n bộ lớn tuoi đi cô ng tá c tạ i mặ t trậ n.
Dù Bá c đã chú ý cả i trang, nhưng có người van nhậ n ra Bá c.
Người ta rı̀ ram với nhau những câ u chuyệ n ve Bá c.
Người nó i: "Bá c đi bộ từ Thá i Nguyê n lê n Cao Bang mat tá m ngà y". Người nó i: "Bá c thường đi
châ n đat, chı̉ nơi nà o nhieu đá mới xỏ dé p". Người nó i: "Bá c đem theo cả chieu và cũ ng đeo gạ o
như chú ng ta"... Những chuyệ n khó xá c định đú ng, sai. Có những chuyệ n ngộ nghı̃nh.
Mộ t chien sı̃ nhı̀n thay Bá c đi dọ c đường cứ lẽ o đẽ o đi sau. Bá c đi nhanh anh ta cũ ng theo
nhanh. Bá c đi chậ m, anh ta cũ ng đi chậ m. Bá c e lộ bı́ mậ t, khi lộ i qua mộ t con suoi Bá c dừng lạ i
giữa dò ng và lay xà phò ng ra giặ t chiec khă n tay. Anh chien sı̃ đi tới sau lưng Bá c, cũ ng dừng lạ i
voc nước rửa mặ t. Bá c quay lạ i nhı̀n. Anh chien sı̃ nó i:
"Bá c cho chá u xin mộ t tı́ xà phò ng!. Bá c nó i: "Xà phò ng củ a chú đâ u mà lạ i đi xin xà phò ng củ a
người ta?". Bá c đưa anh chien sı̃ mieng xà phò ng: "Chú cam lay đem đi mà dù ng". Bay giờ anh
chien sı̃ mới chịu đi vượt lê n trước.
Mộ t người cò n ke lạ i chı́nh mı̀nh đã gặ p Bá c và được ngoi nó i chuyệ n với Bá c han hoi. Buoi
trưa, anh ta ghé và o mộ t ngô i nhà bỏ khô ng bê n đường đe nghı̉ châ n, thı̀ thay Bá c và đoà n tuy
tù ng đã ngoi trong đó . Anh hỏ i Bá c:
- "Thưa Cụ , đã có lệ nh Tong phả n cô ng từ lâ u, sao mã i tới bâ y giờ van chưa bat đau?". Bá c hỏ i
lạ i: "Chú đã có con chưa?". Anh chien sı̃ thưa là mı̀nh chưa có vợ. Bá c nó i:
- Như vậ y thı̀ đú ng là chú chưa biet roi ? Người phụ nữ khi mang thai cũ ng phả i mat chı́n thá ng
mười ngà y mới đẻ .
Ta muon Tong phả n cô ng cũ ng phả i có chuan bị. Đâ u phả i cứ nó i "Tong" là là m được ngay!"...!!!
Mọ i chuyệ n ve Bá c Ho đeu được chă m chú lang nghe.
Người ke, ngươi nghe đeu cả m thay hạ nh phú c. Nhưng có đieu ı́t được nó i tới là những ngà y đi
chien dịch cũ ng đem lạ i cho Bá c mộ t niem vui rat lớn.
Đó là khi trời vừa rạ ng sá ng Bá c đi ngang mộ t bả n nhỏ , thay nhieu cô dâ n cô ng ngoi dựa lưng
và o nhau ngủ trê n những thửa ruộ ng bậ c thang. Bá c hỏ i mộ t cô đang nhó m lửa thoi cơm sá ng:
"Cá c cô ngủ cả đê m ngoà i trời ư?". Cô gá i đá p: "Nhà dâ n chậ t chı̉ đủ cho chứa lương thực cho
khỏ i ướt. Chú ng chá u ngủ ngoà i đong cà ng vui ! Đó là cả nh hà ng vạ n đong bà o, đủ cá c dâ n tộ c,
từ những bả n là ng heo hú t trong rừng sâ u, trê n nú i cao, từ vù ng địch hậ u trung du lê n, người
noi người với những bó đuoc tạ o thà nh những con rong lửa trong đê m sương giá , trườn qua
những vù ng nú i đá tai mè o tả i đạ n, tả i gạ o cho bộ độ i.
Từ những nă m mười lă m triệ u đong bà o cò n ghı̀m đâ m trong kiep nô lệ , Nguyệ n á i Quoc đã
nhı̀n thay sức mạ nh vă n hó a tiem an trong moi con người, và Từng tin và o châ n lý : "Có dâ n là
có tat cả "…. Thu Đô ng nà y, Người đang chứng kien những thà nh quả sau nă m nă m khá ng chien,
đang hò a và o với cá i vă n mới, cá i đức mới củ a dâ n tộ c mà mı̀nh đã gó p phan tạ o thà nh.
Dọ c đường đi chien dịch, Bá c đã là m mộ t bà i thơ tặ ng Thanh niê n xung phong:
"Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí đi làm nên".
Trong những ngà y ở mặ t trậ n Đô ng Khê , cơ quan đã kiem mộ t ngô i nhà sà n sạ ch sẽ ở lien với
sở chı̉ huy tạ i Nà Lạ n, dà nh cho Bá c. Nhưng Bá c lạ i muon ở và là m việ c trong lá n ven rừng. Anh
em vệ binh dựng mộ t chiec lá n nhỏ lợp cỏ tranh bê n sườn nú i có câ y cao gan đó . ở mien nú i,
trời đã trở lạ nh. Khı́ hậ u trong rừng am thap, chú ng tô i lo cho sức khoẻ củ a Bá c. Nhưng thay
Bá c là m việ c đeu, sá ng dậ y van tậ p the dụ c, tâ m suoi, chú ng tô i tạ m yê n tá m:
Sau trậ n Đô ng Khê , những ngà y chờ địch, Bá c nó i:
Dâ n mı̀nh ghê thậ t ! Chı̉ mới nă m nă m sau tá m chụ c nă m mat nước mà đã như the nà y ! Người
ta tı́nh sau ba tră m nă m bị đô hộ thı̀ mộ t dâ n tộ c sẽ bị đong hó a. Giao Chı̉ bị đô hộ mộ t ngà n
nă m ! Hai ngó n châ n cá i thay đoi, nhưng dâ n Việ t van có n tạ i. Bê n trê n thay đoi gı̀ thı̀ thay, dưới
thô n, là ng van the! Van đen mieu thờ phụ ng Hai Bà Trưng, Bà Triệ u... Lan nà y sẽ có mộ t trậ n
như Chi Lă ng !...Sự có mặ t củ a Bá c là mộ t nhâ n to quan trọ ng cho thà nh cô ng củ a chien dịch.
SANG ngà y 15 thá ng 9 nă m 1950, trực ban tá c chien Chien dịch truyen thư củ a Bá c tới từng
đơn vị tham chien theo đường dâ y điệ n thoạ i:
"Hỡi cá c chien sı̃ yê u quý !
Chien dịch Cao Bac Lạ ng rat quan trọ ng. Chú ng ta quyet đá nh thang trậ n nà y Đe thang trậ n nà y,
cá c chien sı̃ ở mặ t trậ n ay phả i kiê n quyet, dũ ng cả m tră m phan tră m, cá c chien sı̃ cá c khu, cá c
mặ t trậ n khá c phả i ra sức thi đua giet giặ c lậ p cô ng đe het sức tiê u diệ t địch, kiem che địch,
khô ng cho chú ng tiep việ n mặ t trậ n Cao Bac Lạ ng... . .
Tô i đang chờ đe khen thưởng cá c chú .”
Đê m hô m đó , cá c mũ i tien cô ng củ a ta bı́ mậ t tiep cậ n đon địch. Anh Hoà ng Vă n Thá i, Chı̉ huy
trưởng mặ t trậ n, bat than bị mộ t cơn sot ré t. Sá ng hô m sau đã no sú ng, tô i rat lo Sá ng ngà y 16,
Bá c và tô i đậ y sớm đi lê n đà i quan sá t mới bo trı́ trê n mộ t mỏ m nú i lien với bả n Nà Lạ n. Ngọ n
nú i nà y cá ch Đô ng Khê khoả ng 10 kilô mé t theo đường chim bay. Từ đâ y có the theo dõ i tı̀nh
hı̀nh chung củ a trậ n đá nh qua ong nhò m.
Trê n đà i quan sá t có đặ t má y điệ n thoạ i và điệ n đà i. Vệ binh đã dựng may chiec leu cỏ đe tạ m
trú mưa. Trời sá ng. Sương mù tan dan. Qua ong nhò m đã nhı̀n thay Đô ng Khê nam trê n đường
so 4 với đon to, những vị trı́ Phı̀a Khoá , Cặ m Phay, đoi Yê n Ngựa và những dã y nhà dọ c pho.
Đú ng 6 giờ, phá o 75 củ a ta bat đau no nhâ m và o đon chı́nh. Sau đó , tat cả cá c loạ i phá o củ a ta
no giò n giã và o cá c mụ c tiê u. Cả Đô ng Khê chı̀m trong khó i phá o. Thung lũ ng Đô ng Khê như sô i
lê n. Giờ đau địch chưa kịp phả n ứng trước đò n tien cô ng bat ngờ. Ban chı̉ huy Đô ng Khê bá o
cá o ve, ở hướng bac và đô ng - bat, trung đoà n 174 là m nhiệ m vụ chủ cô ng đã chiem lı̃nh đau
cau. 9 giờ, 174 chiem đoi Yê n Ngựa. 10 giờ 30, chiem tiep Phı̀a Khoá . địch chưa phả n kı́ch.
Nhưng van chưa có bá o cá o củ a trung đoà n 209 ở hướng đô ng - nam. Má y bay địch xuat hiệ n.
Từ đà i quan sá t nhı̀n rõ 6 chiec Hellcat long lộ n trê n bau trời, noi nhau lao xuong ban phá .
Quâ n địch trong vị tr đã tran tı̃nh. Từ phá o đà i ở đon to, địch bâ n dữ dộ i và o độ i hı̀nh tien cô ng
củ a 174.
Tô i bat đau lo. Vı̀ hướng đô ng - nam chưa hoạ t độ ng nê n quâ n địch có the don toà n bộ sức
mạ nh đoi phó với 174.
Trậ n đá nh ké o dà i giữa ban ngà y. Địch có cô ng sự vững châ c và được má y bay yem hộ . Ta đang
lâ m và o the bat !ựi Tô i đã nhac anh Thá i ra lệ nh cho 209 đá nh manh ở hướng đô ng - nam,
nhưng hướng nà y van im ang.
Buoi trưa, anh Thá i bá o cá o: Mộ t bo phậ n củ a trung đoà n 209 hà nh quâ n lạ c, nê n trung đoà n
khô ng kịp bo trı́ trậ n địa tien cô ng. Đe nghị tạ m ngưng trậ n đá nh, chan chı̉nh độ i hı̀nh ở phı́a
đô ng - nam, chờ khi trời toi, cả hai mũ i sẽ cù ng phoi hợp tien cô ng giả i quyet vị trı́ địch.
Mặ c dù chuan bị kỹ lưỡng, nhưng trậ n đá nh ngay từ những giờ đau đã có sự trụ c trặ c. Tô i chap
nhậ n đe nghị.
Bá c ngoi trê n đà i quan sá t, nhı̀n những vị trı́ má y bay địch lao xuong ban phá roi đoi chieu với
bả n đo. Người tỏ vẻ xú c độ ng khi những tin vui từ mặ t trậ n bá o ve. Khi trậ n đá nh gặ p trac trở,
Người bı̀nh thả n đe cá n bộ chı̉ huy giả i quyet cô ng việ c. Nhưng lú c nà y khô ng ai biet trong đau
Người đang nả y ra những tứ thơ.
Những trậ n cô ng kiê n ké o dà i thường gâ y nhieu thương vong. Khô ng khı́ sở chı̉ huy có nhieu
că ng thang.
Mộ t cá n bộ muon Bá c yê n lò ng, nó i với người đứng bê n:
- Toi nay, chı̉ can hai tieng là giả i quyet xong.
Bá c quay lạ i nó i nhẹ nhà ng:
- Chú đừng chủ quan.
Cuộ n chien đau dien ra á c liệ t suot đê m ngà y 16. Địch don sức đoi phó với hướng tâ y bac. 4 giờ
sá ng ngà y 17, trung đoà n 174 mới chiem thê m Cặ m Phay. ở phı́a nam, trung đoà n 209 cũ ng chı̉
chiem được khu phı́a nam Đô ng Khê , gom Phủ Thiệ n, Nhà cũ và Trường họ c thı̀ vap phả i những
hỏ a điem ngam và hỏ a lực sú ng coi ban chặ n phả i dừng lạ i. Cả hai mũ i đeu khô ng phá t trien
được nữa.
Đong chı́ Tran Canh nó i: khô ng nê n đe trậ n đá nh ké o dà i". Bá c nhan mạ nh: "Dù khó khă n the
nà o, trậ n đau cũ ng phả i thang".
Bộ chı̉ huy chien dịch chı̉ thị cho ban chı̉ huy Đô ng Khê : "Lệ nh cho hai trung đoà n chan chı̉nh
lạ i bộ độ i, rú t kinh nghiệ m đe khac phụ c những thieu só t ve chien thuậ t, kỹ thuậ t, đặ c biệ t là ve
quan hệ hợp đong chien đau giữa cá c mũ i xung kı́ch, giữa bộ binh với phá o binh.
Can dứt điem trong đê m 17 thá ng 9. Trung đoà n trưởng 174 Đặ ng Vă n Việ t đe nghị Bộ cho
chuyen hướng độ t phá củ a trưng đoà n 209 qua phı́a đô ng phá o đà i, bỏ hướng bac vı̀ địch tậ p
trung đoi phó , và chı̉ thị cho 209 đá nh mộ t mũ i từ phı́a nam lê n, mộ t mũ i và o phı́a sau lưng
phá o đà i. Đe nghị củ a đơn vị chủ cô ng được chap thuậ n. 8 giờ 30 ngà y 17 thá ng 9, đong chı́
Hoà ng Vă n Thả i ra lệ nh tong cô ng kı́ch. Sau khi phá o binh che á p cá c mụ c tiê u mộ t mũ i tien
cô ng củ a 174 chiem đau cau phı́a đô ng phá o đà i, mũ i ở phı́a bậ c chiem nhà thương, thọ c sâ u
đen lô cot so 7 thı̀ bậ t liê n lạ c được với 1 tieu đoà n củ a 209, cù ng phoi hợp đá nh và o sau lưng
phá o đà i. Bộ binh cá c hướng phoi hợp nhịp nhà ng cù ng tien cô ng và o đon lớn.
Đã xuat hiệ n nhieu gương chien đau cực kỳ dũ ng cả m. Phı́a 174, tieu độ i trưởng La Vă n Cau chı̉
huy to bộ c phá đá nh lô cot đau cau, anh em đeu bị thương, Cau van hă ng há i ô m bộ c phá tiep
tụ c xô ng lê n. Vượt đen giao thô ng hà o thứ ba, Cau trú ng đạ n ngat đi. Khi tı̉nh dậ y, nhậ n thay
mộ t cá nh tay đã gã y ná t, nhưng nhiệ m vụ chưa hoà n thà nh, Cau bả o đong độ i chặ t bỏ cá nh tay
mı̀nh cho khỏ i uullg, roi lạ i ô m bộ c phá lao tới đá nh tan lô cot, mở đường cho toà n đơn vị xung
phong. Phı́a 209, đạ i độ i trưởng Tran Cừ dan xung kı́ch vượt qua mộ t lô cot vừa bị tiê u diệ t
bâ ng bộ c phá , thı̀ mộ t tê n lı́nh cò n song só t bat than từ trong bâ n ra. Khau liê n thanh à o ạ t nhả
đạ n chặ n đứng đợt xung phong. Tran Cừ bị thương nặ ng, nhưng van co let ve phı́a lô cot, bat
ngờ nhoà i lê n é p thâ n mı̀nh và o lo châ u mai, tạ o ra khoả nh khac ngừng tieng sú ng cho xung
kı́ch ta à o ạ t vượt qua, xô ng lê n tiê u diệ t đon cao. Chị Đinh Thị Dậ u, dâ n cô ng hỏ a tuyen, dam
mı̀nh trong lửa đạ n, cõ ng thương binh từ trậ n địa ve nơi an toà n. Chị đã đưa 7 thương binh ra
khỏ i đon địch: Chị Triệ u Thị Soi, mộ t cô gá i Nù ng von rat sợ má u, là m nhiệ m vụ chuyen đạ n ra
trậ n địa phá o, khi trở ve đã dù ng that lưng lụ a buộ c thương binh nặ ng trê n lưng, vượt những
doc nú i đá cheo leo. Má u chien sı̃ ta đo khien chị xó t xa, quê n cả sợ.
4 giờ 30 ngà y 18 thá ng 9 nă m 1950, bộ độ i ta đá nh và o sở chı̉ huy Đô ng Khê bat song viê n đạ i
ú y đon trưởng và cá c sı̃ quan tham mưu. 10 giờ, trậ n đá nh ket thú c. Trậ n Đô ng Khê đã toà n
thang. Địch chet và bị bat 300 tê n. Mộ t so chạ y thoá t ve That Khê . Ta thu toà n bộ vũ khı́. So
thương vong củ a ta lớn hơn dự kien. Trậ n đá nh phả i ké o dà i tới 52 giờ. Ban chı̉ huy mặ t trậ n
Đô ng Khê được giả i tá n đe cá c đơn vị nhanh chó ng chuyen sang chuan bị đá nh việ n.
Bá c viet bức thư gửi cá c chien sı̃ bị thương:
"Chı́nh phủ , đong bà o đeu biet ơn cá c chú . Tô i gửi lời khen ngợi cá c chú và chú c cá c chú mau
là nh mạ nh đe trở lạ i hà ng ngũ tiep tụ c chien đau giet giặ c".
Chương 3
GIẢI PHÓNG BIÊN GIỚI
Sau ngà y sau khi Đô ng Khê giả i phó ng, địch tă ng cường bang đường khô ng lê n Cao Bang 1 tieu
đoà n lê dương, và né m xuong That- Khê 1 tieu đoà n dù .
Chú ng tô i cho rang vı̀ trậ n Đô ng Khê ké o dà i, địch biet ta tậ p trung bộ độ i chủ lực trê n chien
trường Đô ng Bac, neu muon chiem lạ i Đô ng Khê , khô ng the chı̉ sử dụ ng quâ n dù như hoi thá ng
Nă m. Ta dự kien địch sẽ đưa bộ binh từ That Khê lê n theo đường so 4 và đường PO Mã - Bo
Bạ ch, phoi hợp với quâ n dù nhả y thang xuong Đô ng Khê và vù ng phụ cậ n. Lực lượng đi theo
đường bộ có the từ 2 đen 3 tieu đoà n. Lực lượng dù có the là 1 tieu đoà n.
Cá c đơn vị tham gia chien dịch được chia là m hai bộ phậ n. Mộ t bộ phậ n đá nh quâ n đù gom hai
trung đoà n 174 và 209, é m quâ n ngay tạ i Đô ng Khê . Mộ t bộ phậ n đá nh bộ binh địch, gom cả ba
trung đoà n 36, 88, 102 củ a 308 chưa tá c chien, hã y cò n đay sinh lực. Đạ i đoà n 308 cơ độ ng
trong khu tam giá c Lũ ng Chà - Bı̀nh Xiê n - Nà PA, chuan bị tiê u diệ t địch tạ i Nà PA, Lũ ng Phay,
Khâu Luông.
Bộ chı̉ huy chien dịch ra lệ nh cho lực lượng vũ trang địa phương tạ m ngưng mọ i hoạ t độ ng phá
đường, phụ c kı́ch, quay roi trong khu vực từ Lạ ng Sơn lê n That Khê đe cho địch lê n. Ta bo trı́
lực lượng trinh sá t chung quanh That Khê và Cao Bang. Bộ phậ n trinh sá t kỹ thuậ t Ban 2 có
nhiệ m vụ bá m sá t cá c là n só ng vô tuyen điệ n củ a địch, kịp thời bá o cá o với Bộ chı̉ huy mọ i dau
hiệ u đieu độ ng lực lượng.
Những ngà y chờ đợi că ng thang. Mộ t hô m có tin 3 tieu đoà n địch vừa ra khỏ i That Khê đi ve
hướng Đô ng Khê . Tô i điệ n gap cho anh Vương Thừa Vũ , đạ i đoà n trưởng 308. Anh Vũ lậ p tức
trao nhiệ m vụ cho anh Cao Vă n Khá nh, đạ i đoà n phó , đưa 3 tieu đoà n đi đó n lõ ng quâ n địch.
Sau đó mới biet là hoang bá o.
Cả tuan chưa he thay độ ng tı̃nh củ a quâ n địch. Hậ u can thô ng bá o neu thời gian chờ đợi ké o
dà i, sẽ khô ng đủ gạ o và muoi cho bộ độ i. Anh Tran Minh Tước, ủ y viê n Ban Cung cap chien dịch
nó i với Bộ chı̉ huy: "Lương thực chưa phả i cạ n kiệ t, đong bà o cò n nhieu ngô , nhưng khó huy
độ ng vı̀ nam rả i rá c moi nhà mộ t ı́t ở những nơi xa, đường rat khó đi". Mộ t dau hiệ u đá ng lo
ngạ i là bộ độ i nam lâ u chờ địch trong rừng am thap, nhieu muoi vat, sức khoẻ giả m sú t, nhieu
người yeu mệ t.
Đong chı́ Tran Canh nó i với tô i: Võ Tong thay the nà o ! Hay là thu quâ n thô i ! Việ n binh địch
khô ng lê n. Quâ n địch ở That Khê đã tă ng lê n 4 tieu đoà n. Bộ độ i Việ t Nam đá nh cô ng kiê n quá
ké m. Khô ng the đá nh That Khê . Cũ ng khô ng the đá nh Cao Bang. Muon đá nh Cao Bang phả i xâ y
dựng mộ t trậ n địa chien hà o như Giả i phó ng quâ n đá nh Hoà i Hả i !(Hoa Luc)
Tô i nó i:
- Trậ n Đong Khê ta sử dụ ng nhieu binh lực, nhưng chọ n hướng độ t phá chưa đú ng, cá c mũ i
phoi hợp ké m nê n đá nh ké o dà i. Hoi thá ng Nă m, chı̉ mộ t mı̀nh trung đoà n 174 đã nhanh chó ng
diệ t gọ n Đô ng Khê , ton that rat ı́t Tô i thay nê n kiê n trı̀ chờ việ n, đong thời, chuan bị tiê u diệ t
That Khê theo như ke hoạ ch.
Ket quả chien dịch sẽ ra sao neu dừng lạ i ở Đô ng Khê ! Đạ i đoà n 308 với những trưng đoà n
mạ nh nhat củ a Bộ cò n chưa được sử dụ ng. Ta chưa phả i đã het hy vọ ng giả i phó ng Cao Bà ng.
Chú ng khô ng the rú t bang má y bay vı̀ lực lượng quá đô ng, ngoà i 3 tieu đoà n cò n gia đı̀nh binh
lı́nh ngụ y và bọ n tay sai ở thị xã mà chú ng khô ng the bỏ lạ i. Neu địch rú t Cao Bang thı̀ cũ ng sẽ
là thời cơ đe ta tiê u diệ t sinh lực địch. Cuoi cù ng, Bá c và đong chı́ Tran Canh đong ý trong khi
chờ đợi quâ n việ n, dù ng mộ t bộ phậ n nhỏ đá nh những đơn vị nhỏ củ a địch, và chuan bị giả i
phó ng That Khê .
Ngà y 25 thá ng 9 nă m 1950, Bộ chı̉ huy chien dịch ra mệ nh lệ nh so 5, gap rú t chuan bị bộ độ i,
chuan bị chien trường đe khi có đieu kiệ n thı̀ tậ p trung tiê u diệ t That Khê . Cù ng với mệ nh lệ nh
là quyet định thà nh lậ p mặ t trậ n That Khê do anh Vương Thừa Vũ là m chı̉ huy trưởng kiê m
chı́nh ủ y, cá c anh Cao Vă n Khá nh, Lê Trọ ng Tan là m chı̉ huy phó , anh Tran Độ là phó chı́nh ủ y.
Thời gian hoạ t độ ng bá t đau từ ngà y 1 thá ng 10 nă m 1950.
Đe chuan bị đá nh That Khê , lực lượng tham gia bien dịch được bo trı́ lạ i. Đạ i đoà n 308 ở Bả n
Má n, Bả n Niem, pò Mã . Trung đoà n 209 ở Nà Gianh. Trung đoà n 174, lực lượng dự bị chien
dịch, chuyen xuong vù ng Thiê n Lã nh, phı́a nam That Khê . 174 sẽ hoạ t độ ng mạ nh đá nh lạ c
hướng quâ n địch, và chuan bị chien trường, san sà ng cù ng cá c đơn vị khá c tậ p trung tiê u diệ t
That Khê .
Trung đoà n 174 bat đau hà nh quâ n xuong phı́a nam. Cù ng lú c, đạ i đoà n 308 đưa mộ t so cá n bộ
cap trưởng đi nghiê n cứu chien trường That Khê , và cho hai phan ba quâ n so tới Thủ y Khau lay
gạ o chuan bị cho nhiệ m vụ mới.
Mộ t đieu chú ng tô i chưa lường trước là cá n bộ chien sı̃ sau nhieu ngà y nam im chờ đợi, nhậ n
được lệ nh mới hau như quê n nhiệ m vụ tiep tụ c chờ việ n, mà chı̉ cò n nghı̃ tới việ c sap đá nh
That Khê . Cá c đơn vị củ a đạ i đoà n 308 đưa hai phan ba quá n so đi lay gạ o, chı̉ đe lạ i những
người yeu mệ t là m nhiệ m vụ trô ng coi vũ khı́. Suot trậ n địa đá nh quâ n việ n củ a đạ i đoà n bong
choc khô ng có cả người trực chien.
Giữa lú c đó cả binh đoà n Lơpagiơ (Lepage) Luon rừng ê m ả vượt qua trậ n địa phụ c kı́ch củ a
308.
NHƯNG Cuon Sá ch Việ t Nam và Phá p viet ve chien tranh Đô ng Dương đã đe cậ p nhieu đen sự
kiệ n mà người Phá p gọ i là "thả m họ a Cao Bang". Ngà y nay, đã có đieu kiệ n nhı̀n rõ cả hai phı́a
trong cuộ c đọ sức mở đau mộ t thời kỳ mới củ a chien tranh.
Hộ i đong Quoc phò ng Phá p đã có quyet định rú t Cao Bang và Đô ng Khê trước đó hơn mộ t nă m.
Nhưng những người chı̉ huy quâ n vien chinh ở Đô ng Dương khô ng thi hà nh, vı̀ thay khô ng có gı̀
đe doạ Cao Bang. "Nó có những cô ng sự tat nhat đe chong cự cuộ c tien cô ng củ a 15 tieu đoà n
dù được phá o binh yem trợ", Alé txă ngđri đã nó i như vậ y họ đeu đong ý với nhau neu giữ Cao
Bang sẽ ngă n chặ n được người Trung Hoa tiep xú c với Việ t Minh, và kı̀m hã m việ c chuyen giao
vũ khı́ cho Việ t Minh.
Nhưng bat đau từ thá ng 7 nă m 1950, van đe nà y được xem xé t lạ i. Cá c đon binh trê n đường so
4 khô ng cò n khả nă ng bı́t kı́n những con đường sang Trung Hoa, cũ ng khô ng the ngă n vũ khı́
Trung Hoa lọ t và o mien Bac.
Chú ng chang kiem soá t mà cũ ng chang bả o vệ biê n thù y! Từ đau nă m 1950, cả Cao Bang và
Đô ng Khê đeu phả i tiep te bang má y bay. Những tien đon quá cô lậ p nam lọ t giữa vù ng Việ t
Minh trở nê n ton ké m, vô ı́ch và nguy hiem.
Ngà y 2 thá ng 9 nă m 1950, Cao ủ y Pi nhô ng (Pignon) và Tong chı̉ huy Cá cpă ngchiê đi tới quyet
định bỏ Cao Bang, Đô ng Khê , và bù lạ i bang việ t chiem Thá i Nguyê n.
Ngà y 16 thá ng 9 nă m 1950, Cá cpă ngchiê ra mậ t lệ nh rú t cá c tien đon Cao Bang, Đô ng Khê và
đá nh chiem vı̃nh vien Thá i Nguyê n, hı̀nh thà nh mộ t phò ng tuyen mới đe bả o vệ đong bang Bac
Bộ chạ y từ Ké p qua Bo Hạ , Thá i Nguyê n tới Trung Giã . Thời gian thực hiệ n là đau thá ng 10 nă m
1950. Trước đó , sẽ tă ng cường cho Cao Bang 1 tieu đoà n Lộ trı̀nh được chọ n cho cuộ c rú t lui là
đường so 4. Con đường nà y tuy khó đi và de bị phụ c kı́ch nhưng là đường ngan nhat.
Cũ ng chı́nh ngà y hô m đó bộ độ i ta tien cô ng Đô ng Khê . Đạ i tá Cô ngxtă ng (Constans), chı̉ huy
Khu Biê n thù y đô ng Bac, yê u cau lậ p tức đưa 1 tieu đoà n dù tới giả i tỏ a cho Đô ng Khê . Người
chı̉ huy quâ n dù coi đó là mộ t cô ng việ c quá nguy hiem sẽ dan tới sự hy sinh vô ı́ch, vı̀ tạ i Đô ng
Khê chı̉ có mộ t khu vực nhả y dù duy nhat đã được sử dụ ng và o cuoi thá ng 5 nă m 1950, yeu to
bat ngờ khô ng cò n. Tướng Má c să ng (Marchand), quyen chı̉ huy Bac Bộ (thay Alé txă ngđri ve
Phá p nghı̉ phé p) đà nh cho đưa 1 tieu đoà n dù tới That Khê .
Ngà y 18 thá ng 9, giữa lú c Tong chı̉ huy Cá cpă ngchiê đang có mặ t ở Bang Sơn thı̀ nhậ n được tin
Đô ng Khê that thủ . Cá epă ngchiê cà ng quyet tâ m rú t Cao Bang đong thời đá nh chiem Thá i
Nguyê n, như mệ nh lệ nh ô ng ta đã ký ngà y 16 thá ng 9.
Cá epă ngchiê nó i rõ chủ trương củ a mı̀nh với Cô ngxtă ng, và đưa ra những chı̉ thị tạ i cho. Chiem
Thá i Nguyê n và rú t Cao Bang sẽ được thực hiệ n cá ch nhau ba ngà y. Trước khi rú t, phả i tă ng
cường cho Cao Bang 1 tieu đoà n Tabo (Tabor). Cô ngxtă ng sẽ đưa binh đoà n Lơpagiơ từ That
Khê lê n đó n cá nh quâ n củ a Sá c tô ng (Charton) từ Cao Bang rú t ve. Cá nh quâ n Cao Bâ ng khô ng
được mang theo đo le cong kenh, đi thậ t nhanh đe gặ p cá nh quâ n củ a Lơpagiơ, tot nhat là sau
chặ ng hà nh quâ n đê m đau tiê n. Cô ngxtă ng sẽ quy định những the thức và an định thời gian tù y
theo đieu kiệ n thời tiet tạ i địa phương.
Cá cpă ngchiê că n dặ n phả i tuyệ t đoi giữ bı́ mậ t ve dự kien, đe tạ o nê n những hà nh độ ng nhanh
chó ng và bat ngờ.
Sau đó , Cá cpă ngchiê lê n ngay Cao Bang bá o cho Sá c tô ng biet sẽ được tă ng cường tieu đoà n 3
Tabo bang đường khô ng, và cho sơ tá n thường dâ n trong chuyen má y bay quay ve. Tong chı̉
huy khô ng he đả độ ng tới việ c rú t khỏ i thị xã . Cá cpă ngchiê đã quy định với Má c să ng và
Cô ngxtă ng, việ c rú t khỏ i Cao Bang chı̉ ớ.ước thô ng bá o cho những người thực hiệ n và o phú t
chó t.
Ngà y 20 thá ng 9 nă m 1950, ở Hà Nộ i, Cá epă ngchiê thô ng bá o quyet định củ a mı̀nh với
Alé txă ngđri vừa từ Phá p quay ve, nam lạ i quyen chı̉ huy Bậ c Bộ từ tay Má c să ng. Alé txă ngđri
phả n ứng dữ dộ i. Cá epă ngchiê khang định là những biệ n phá p chủ yeu đeu được nghiê n cứu tı̉
mı̉, và mệ nh lệ nh đã phá t đi.
Ngà y hô m sau, Cá cpă ngchiê trở ve Sà i Gò n. Với cương vị tong chı̉ huy, ô ng ta thay mı̀nh là m
như vậ y là quá nhieu, và khô ng cò n gı̀ phả i lo lâ ng. Thực ra, Cá cpă ngchiê đã tı́nh toá n mộ t cá ch
rat đơn giả n. ô ng ta coi việ c rú t lui khỏ i Cao Bá ng chı̉ là mộ t cuộ c hà nh binh bı̀nh thường. Trê n
chien trường Bac Bộ , chưa he có mộ t binh đoà n tá c chien nà o củ a quâ n Phá p bị Việ t Minh tien
công.
Hai binh đoà n với những tieu đoà n thiệ n chien nhat trong quâ n độ i vien chinh, được sự yem
trợ củ a khô ng quâ n, sẽ khien cho bộ độ i Việ t Minh phả i lan trá nh như mọ i khi. VA neu ô ng ta có
nhan mạ nh đen tam quan trọ ng củ a sự giữ bı́ mậ t, đen tı́nh bat ngờ và nhanh chó ng nham bả o
đả m thang lợi củ a cuộ c hà nh binh, thı̀ khô ng phả i do linh cả m khả nă ng mộ t thả m họ a mà chı̉
nham trá nh những trậ n đá nh và những thiệ t hạ i khô ng can thiet. Ngà y 29 thá ng 9, Alé txă ngđri
mở cuộ c tien cô ng lê n Thá i Nguyê n. Hau như toà n bộ quâ n ứng chien cò n lạ i ở Bac Bộ , gom 6
tieu đoà n bộ binh, được tung và o chien dịch mang tê n "Hả i cau" (Pho que). Quâ n Phá p đi theo
đường so 8 từ Phủ LO lê n, và từ Vı̃nh Yê n lê n qua Đè o Nhe. 1 hả i đoà n xung kı́ch cũ ng tien lê n
theo sô ng Cau. 1 tieu đoà n dù nhả y xuong phı́a bac sô ng Cau thiet lậ p mộ t đau cau. Ngà y 1
thá ng 10, quâ n Phá p chiem thị xã Thá i Nguyê n khô ng người. Ngà y 30 thá ng 9, Lơpagiơ được
lệ nh củ a Cô ngxtă ng đưa binh đoà n từ That Khê tien lê n Đô ng Khê , và phả i có mặ t ở Đô ng Khê
và o sá ng ngà y 2 thá ng 10 đe có the nhậ n tiep nhiệ m vụ mới.
Binh đoà n củ a Lơpagiơ được to chức ngà y 19 thá ng 9 nă m 1950, lú c đau gom 3 tieu đoà n Bac
Phi (1er Tabor, 11è Tabor, 118 RTM) tạ i Lạ ng Sơn, tới That Khê được bo sung thê m tieu đoà n 1
dù (1er BẸ P) đã có mặ t tạ i đó ngà y 20 thá ng 9, thà nh 4 tieu đoà n. Binh đoà n mang tê n Bay
(Bayard), người "Hiệ p sı̃ khô ng biet sợ và khô ng có đieu gı̀ đá ng chê trá nh" hoi đau the kỷ thứ
XVI. Lơpagiơ linh cả m thay những moi nguy hiem đang chờ mı̀nh phı́a trước, đe nghị hoã n
cuộ c hà nh binh 24 giờ đợi thời tiet tot hơn, có sự yem trợ củ a khô ng quâ n. Nhưng Lạ ng Sơn
chı̉ trả lời ngan gọ n "thi hà nh đú ng mệ nh lệ nh".
13 giờ, Lơpagiơ cho binh đoà n hà nh quâ n ve hướng Đô ng Khê , với tieu đoà n dù là m nhiệ m vụ
mở đường. Địch tien quâ n rat thậ n trọ ng, và đi suot đê m. Sau 28 giờ hà nh quâ n, binh đoà n mới
vượt được thung đường 28 kilô mé t từ That Khê đen Đô ng Khê . Dọ c đường, khô ng khô ng gặ p
sự khá ng cự nà o vı̀ cả trậ n địa dà i 10 kilô mé t củ a 308 đã bị bỏ trong.
Toi ngà y 1 thá ng 10, anh Lê Trọ ng Tan khan cap bá o cá o với Bộ chı̉ huy chien địch, rat đô ng
quâ n địch đã xuat hiệ n trước Đô ng Khê . địch gom lı́nh dù và lı́nh Bac Phi (Tnhor). Trung đoà n
209 đã no sú ng đá nh địch.
Tô i hỏ i:
- Chú ng từ đâ u tới!
- Từ phı́a That Khê lê n. Chac là chú ng muon chiem lạ i Đô ng Khê .
- Trung đoà n 209 bang mọ i giá khô ng được đe địch chiem lai Đ.ô ng Khê . Đâ y là quâ n việ n mà
ta chờ đợi.
Ngă n địch lạ i, chờ 308 đen hợp vâ y đe tiê u diệ t.
Cả sở chı̉ huy vui mừng. Sự xuat hiệ n quâ n địch đã là m tiê u tan những că ng thang suot thời
gian qua. Nhưng khô ng hieu vı̀ sao địch ở That Khê lê n, lạ i an toà n lọ t qua trậ n địa củ a 308 !
Tô i gọ i điệ n thoạ i ngay cho anh Vương Thừa Vũ . Đong chı́ có biet quâ n việ n củ a địch vừa đi qua
trậ n địa củ a 308 khô ng!
- Bá o cá o anh... mộ t so cá n bộ cap trưởng đi chuan bị chien trường. Hai phan ba bộ độ i đi lay
gạ o. Anh em ở nhà sơ suat, mat cả nh giá c nê n khô ng phá t hiệ n quâ n địch qua ban đê m. Bộ tư
lệ nh đạ i đoà n xin nhậ n khuyet điem.
- Cá c đong chı́ don moi tieu đoà n thà nh mộ t đạ i độ i, chı̉ định người chı̉ huy, cho anh em tien ve
phı́a Đô ng Khê đá nh địch ngay. Đong thời cử người chạ y đi cá c nơi gọ i cá n bộ và bộ độ i đi lay
gạ o quay ve. Có bao nhiê u lực lượng, đá nh bay nhiê u. Khô ng cho địch quay trở lạ i That Khê .
Chú ý những điem cao xung quanh Đô ng Khê , đặ c biệ t là Coc Xá và Khâ u Luô ng. Neu khô ng và o
được Đô ng Khê , có the địch sẽ trú quâ n tạ i đâ y. Khô ng được bỏ lỡ thời cơ tiê u diệ t quâ n việ n !
- Xin chap hà nh mệ nh lệ nh. Nộ i nhậ t ngà y mai, đạ i đoà n sẽ no sú ng.
Bộ chı̉ huy chien dịch nhậ n định: Địch đá nh lê n Thá i Nguyê n nham ké o chủ lực ta ve đe giả i tỏ a
cho Đô ng Bac.
Tı̀nh hı̀nh Thá i Nguyê n khô ng đá ng lo ngạ i. Cá c cơ quan và nhâ n dâ n đã đe phò ng từ lâ u. Đong
bà o Việ t Bac có nhieu kinh nghiệ m đoi phó với những cuộ c tien cô ng loạ i nà y. Trung đoà n 246
cù ng với lực lượng vũ trang củ a tı̉nh se ngă n chặ n neu địch to chức cà n qué t rộ ng ra chung
quanh thị xã . Việ c địch đưa quâ n lê n Đô ng Khê có the nham mụ c đı́ch: - địch muon già nh lạ i
Đô ng Khê . - Hoặ c lê n đó n quâ n từ Cao Bang rú t ve. Dù ý định củ a địch như the nà o, chú ng đieu
quâ n lê n Đô ng Khê là hoà n toà n có lợi cho ta. Thời cơ tiê u diệ t sinh lực địch đã xuat hiệ n.
Ta can hı̀nh thà nh nhanh chó ng the bao vâ y và tiê u diệ t toà n bộ quâ n địch.
Bá c nó i:
- "Cơ hộ i rat tot đã xuat hiệ n, khô ng được bỏ lỡ".
Bộ chı̉ huy chien dịch ra lệ nh: "Tậ p trung lực lượng tiê u diệ t toà n bộ quâ n địch tien lê n Đô ng
Khê , trọ ng điem tiê u diệ t từ Đô ng Khê tới Keo á i. Trung đoà n 209 kiê n quyet khô ng cho địch
chiem lạ i Đô ng Khê . Trung đoà n 88 chặ n địch ở Keo á i khô ng cho chú ng rú t ve. Trung đoà n 36
có nhiệ m vụ chiem dã y điem cao Khâ u Luô ng khong che cả khu vực, nam trê n đường so 4 ở
phı́a nam Đô ng Khê . Trung đoà n 102 là lực lượng dự bị chien dịch".
Toà n mặ t trậ n dien ra mộ t khô ng khı́ sô i độ ng và hà o hù ng. Cá c chien sı̃ rời những dã y lá n lợp
lá chuoi đã khô hé o trong rừng sâ u, cam vũ khı́ noi nhau chạ y trê n những con đường mò n đo ra
đường so 4 đang bị những chiec má y bay hoả ng hot nã sú ng ngă n chặ n. Từ những kho, trạ m
quâ n lương, bộ độ i đi lay gạ o, người nhậ n được điệ n bá o tin, người chı̉ nghe sú ng no, đeu lũ
lượt chạ y suot đê m trở ve vị trı́, vộ i cam lay sú ng đạ n roi đuoi theo đơn vị đã xuat kı́ch. Có
những cá n bộ , chien sı̃ bị thương vı̀ má y bay địch, bă ng bó xong lạ i cam sú ng đi tiep.
Chieu ngà y 1, sau khi tieu đoà n dù so 1 bị chặ n đứng trước Đô ng Khê , Lơpagiơ đã ra lệ nh
ngừng tien cô ng, đưa cá c đơn vị chiem những điem cao ở phı́a nam Đô ng Khê , đon trú qua đê m
đợi trời sá ng. Những vị trı́ đó ng quâ n củ a địch ké o dà i trê n 10 kilô mé t dọ c đường so 4, từ Đô ng
Khê xuô i ve phı́a nam qua Khâ u Luô ng, Nà PA, Trọ c Ngà tới Lũ ng Phay.
Sá ng ngà y 2 thá ng 10, Lơpagiơ dù ng 2 tieu đoà n tien cô ng Đô ng Khê . tieu đoà n 11 Tabo chiem
được những mỏ m nú i phı́a tâ y và cứ điem bả o vệ sâ n bay Đô ng Khê , roi bị 209 chặ n lạ i. Tieu
đoà n dù cũ ng bị chặ n đứng trê n dã y nú i đá phı́a nam. Lơpagiơ cả m thay việ c chiem lạ i Đô ng
Khê khô ng de dà ng. Cù ng lú c, má y bay trinh sá t phá t hiệ n những cá nh quâ n củ a Việ t Minh đang
di chuyen trê n con đường mò n Bo Bạ ch ve phı́a Nà PA. Lơpagiơ yê u cau thả dù ngay trung độ i
phá o củ a binh đoà n cò n đe lạ i Na Sam.
14 giờ 30, má y bay truyen xuong cho Lơpagiơ mệ nh lệ nh củ a Cô ngxtă ng, chı̉ huy Khu Biê n
thù y Đô ng Bac: Lơpagiơ phả i đưa lực lượng ve phı́a Nậ m Nà ng, bac Đô ng khê 15 kilomet, đó n
binh đoà n Sá ctô ng, roi cù ng rú t ve. Khi hai binh đoà n gặ p nhau, Lơpagiơ sẽ chı̉ huy chung.
Lú c nà y Lơpagiơ mới biet rõ mụ c đı́ch chủ yeu củ a cuộ c hà nh binh Tê redơ (Thé rè se) là đó n
quâ n đon trú từ Cao Bang ve. Lơpagiơ ra lệ nh ngừng tien cô ng Đô ng Khê . Y quyet định đe lạ i
phı́a nam Đô ng Khệ mộ t nửa binh đoà n, gom tieu đoà n dù 1 và tieu đoà n 11 Tabo, tiep tụ c duy
trı̀ sức é p thu hú t quâ n đoi phương và o nhiệ m vụ bả o vệ Đô ng Khê . Lực lượng nà y sẽ chiem cá c
điem cao quan trọ ng trê n đường so 4, từ Đô ng Khê tới Lũ ng Phay, đả m bả o an toà n cho hai
binh đoà n khi rú t ve. Trong lú c đó , Lơpagiơ trực tiep dan 2 tieu đoà n vò ng sang tâ y Đô ng Khê ,
đi lê n phı́a bac đó n Sá etô ng. Theo mệ nh lệ nh, cá nh quâ n củ a Lơpagiơ phả i có mặ t trước, ở
Quang Liệ t, đú ng trưa ngà y 3 thá ng 10 nă m 1950.
Bộ phậ n tin kỹ thuậ t củ a ta theo dõ i sá t những cuộ c liê n lạ c củ a địch qua vô tuyen điệ n. Trong
tı̀nh hı̀nh gap gá p, phan lớn những mệ nh lệ nh đeu khô ng dù ng mậ t mã .
Buoi chieu, trung độ i phá o binh củ a Lơpagiơ được thả dù xuong Nà PA, nơi được đencrot
(Delcros) đặ t sở chı̉ huy. Những chiec Kinh Cobra co dà i long lộ n trú t bom xuong con đường
đè o đá cạ nh Bả n Xiê n ngă n chặ n bộ độ i ta tien ra đường so 4. Chú ng ta đã dự kien neu địch
dù ng việ n binh đe chiem lạ i Đô ng Khê , sẽ dien ra cuộ c tranh chap già nh quyen kiem soá t
những điem cao ở phı́a nam nậ m dọ c đường so 4, chủ yeu là những nú i Khâ u Luô ng và Trọ c
Ngà . Khâ u Luô ng (có nghı̃a là Nú i Lớn) cao nhat khu vực, gom nhieu mỏ m noi tiep, chạ y từ
phı́a đô ng ra tới đường thı̀ cao lê n độ t ngộ t. Địa hı̀nh nú i rat phức tạ p, cho câ y coi rậ m rạ p, cho
có tranh cao lú t đau người. Rieng bon mỏ m cao nhat chụ m và o nhau ngay bê n đường so 4
khong che cả mộ t khu vực rộ ng lớn. Tre Ngà ở lui ve phı́a nam Khâ u Luô ng, châ n nú i nhieu câ y
coi, đı̉nh nú i rat trò n, trọ c loc, chı̉ có bon câ y thô ng, nhı̀n xa như chiec đau hó i.
Nú i nà y tuy nhỏ hơn nhưng lạ i á n ngữ con đường xuat kı́ch củ a bộ độ i ta tậ p trung ở phı́a đô ng
đường so 4. Đau chien dịch, mộ t so đơn vị củ a 308 đã trú quâ n dưới châ n nú i Trọ c Ngà và bo
trı́ đá nh quâ n dù trê n đı̉nh Khâ u Luô ng nê n đã là m quen với địa hı̀nh hai nú i nà y.
16 giờ ngà y 2 thá ng 10 nă m 1950, cuộ c tien cô ng củ a 308 bat đau. So người đi lay gạ o van chưa
ve kịp, cá c tieu đoà n được to chức lạ i thà nh những đạ i độ i kiê n quyet vượt qua đoạ n đường
đang bị má y bay địch ngă n chặ n tien ra đường so 4. Tieu đoà n trưởng 29 Hù ng Sinh chı̉ có
trong tay 1 đạ i độ i, quyet định cho cá c chien sı̃ ngụ y trang thậ t kỹ, bı́ mặ t tiep cậ n quâ n địch ở
Trọ c Ngà . Quâ n địch cũ ng bı́ mậ t phò ng ngự trê n nú i. Khô ng gian hoà n toà n im ang, chı̉ nghe
tieng chim kê u. Những loạ t lựu đạ n, tieu liê n bat than no. Trước sự xuat hiệ n độ t ngộ t củ a
chien sı̃ ta, quâ n địch đô ng gap đô i hoả ng loạ n thá o chạ y lê n đı̉nh nú i. Bộ độ i ta nhanh chó ng
đuoi theo. Chı̉ sau 10 phú t, mộ t trung độ i củ a 29 đã có mặ t trê n đı̉nh Trọ c Ngà . Quâ n địch bị
don xuong phı́a dưới. Vừa lú c đó phı́a bê n kia nú i cũ ng rộ lê n tieng lựu đạ n và tieu liê n. Tieu
đoà n 18 đã kịp thời đá nh lê n phoi hợp. Cả đạ i độ i củ a trung đoà n bộ binh Ma roc so 8 bị loạ i
khỏ i vò ng chien đau, viê n quan ba chı̉ huy chet, những tê n song só t thá o chạ y ve Khâ u Luô ng.
17 giờ, trậ n đá nh Trọ c Ngà ket thú c.
* 18 giờ, trung đoà n 36 bat đau tien cô ng Khâ u Luô ng. Phá o binh ta ban che á p quâ n địch đó ng
trê n hai mỏ m nú i cao nhat cho bộ độ i xung phong. Lực lượng tien cô ng là 2 tieu đoà n 80 và 84,
đã được rú t gọ n thà nh 2 đạ i độ i.
Những đơn vị củ a 36 từ trung du mới lê n, lan đau chien đau trê n địa hı̀nh rừng nú i, tieu đoà n
84 đi lạ c đường nê n chı̉ có tieu đoà n 80 tien đá nh mộ t trong hai mỏ m nú i.
Tieu đoà n 11 Tho đó ng tạ i đâ y lợi dụ ng the cao đoi phó quyet liệ t Từ chieu tới nửa đê m, tieu
đoà n 80 to chức ba đợt xung phong đeu bị quan địch đay lui.
Sá ng ngà y 3 thá ng 10, Lơpagiơ ra lệ nh cho viê n quan tư đencrot chı̉ huy những lực lượng ở lạ i
bả o vệ Nà PA, Khâ u Luô ng và điem cao 615. Lơpagiơ đi trước với 1 tieu đoà n củ a trung đoà n
bộ binh Ma roc so 8 ve phı́a tâ y đường so 4 đe đó n Sá c tô ng. Tieu đoà n 1 Tabo phả i dựa và o sự
yem trợ củ a má y bay khu trụ c rú t ra khỏ i sâ n bay Đô ng Khê , đe đi theo Lơpagiơ. Chú ng lậ p tức
bị 209 truy kı́ch. Sau 10 giờ hà nh quâ n, Lơpagiơ chı̉ đi được cá ch Nà PA 5 kilô mé t. 6 giờ sá ng
ngà y 3 thá ng 10, tieu đoà n 80 lạ i tiep tụ c tien cô ng mỏ m nú i cao nhat ở Khâ u Luô ng. Phá o ta
ban don dậ p dọ n đường cho bộ độ i xung phong. Sườn nú i doc ngược, cỏ tranh rat trơn. Cá c
chien sı̃ phả i bá m và o cỏ ké o theo những khau đạ i liê n, sú ng coi. Cuộ c chien lan nà y dien ra
bang lựu đạ n và lưỡi lê . Trậ n địa khé t lẹ t và sặ c sụ a mù i bom đạ n, cỏ tranh chá y, ngon ngang
xá c người và những ho bom đạ n. Buoi trưa, tieu đoà n 80 đã bị tiê u hao và mệ t mỏ i, được lệ nh
rú t lui. Tieu đoà n 11 Tabo van cò n bá m lạ i trê n bon mỏ m nú i nhưng đã mat dan sức chien đau.
Trước tı̀nh hı̀nh binh đoà n Lơpagiơ đã chia là m hai bộ phậ n: 2 tieu đoà n ở với sở chı̉ huy
Lơpagiơ, 2 tieu đoà n tá ch ra ở Nà PA, Khâ u Luô ng, Bộ chı̉ huy chien dịch nhậ n thay can chia cat
quâ n địch khô ng đe chú ng yem trợ cho nhau, và tiê u diệ t. Trước het phả i diệ t bộ phậ n ở Khâ u
Luô ng, Nà PA. Những cá n bộ , chien sı̃ đi lay gạ o đã trở ve. Độ i hı̀nh cá c đơn vị củ a 308 lạ i đay
đủ . 15 giờ chieu, bộ độ i ta tiep tụ c tien cô ng Khâ u Luô ng. Sơn phá o, sú ng coi, cá c cỡ đạ n liê n
thanh củ a ta cù ng no don dậ p. Lan đau, trê n chien trường Đô ng Dương quâ n địch thay xuat
hiệ n mộ t hỏ a lực mạ nh như vậ y. Tieng kè n xung phong noi lê n. Hai tieu đoà n 11 và 84 đong
thời đá nh lê n hai mỏ m nú i. Tieu đoà n dù 1 đã từ Đô ng Khê rú t ve tă ng cường cho tieu đoà n 11
Tabo ở Khâ u Luô ng ra sức chong cự. Nhâ n lú c trời trong, má y bay địch né m bom và ban phá
gan 3 giờ lien đay lù i cuộ n tien cô ng củ a ta.
17 giờ 30, vừa tá t tieng má y bay địch, phá o hỏ a chuan bị củ a ta lạ i don dậ p trú t lửa xuong tat
cả trậ n địa địch.
Trời toi, tieng kè n xung phong noi lê n. Những đợt xung phong het sức quyet liệ t. Chớp lửa đạ n
gian giậ t trê n cá c đı̉nh đoi. Khô ng cò n phâ n biệ t được â m thanh cá c loạ i đạ n. Bọ n lı́nh lê dương
la hé t bang mọ i thứ tieng. Lan nà y, tieu đoà n 84 chiem mỏ m nú i cao nhat, khong che được
quâ n địch ở ba mỏ m cò n lạ i.
Tieu đoà n 1 dù và tieu đoà n 11 Tabo bị thiệ t hạ i nặ ng sau mộ t ngà y chien đau. Khâ u Luô ng
đứng trước nguy cơ bị trà n ngậ p. đencrot đe nghị với Lơpagiơ cho toà n bộ lực lượng rú t chạ y
ve Lũ ng Phay trước khi quá muộ n.
Lơpagiơ khô ng dá m quyet định, chuyê n đe nghị nà y ve Lạ ng Sơn, Cô ngxtă ng buộ c phả i chap
thuậ n với đieu kiệ n binh đoà n Lơpagiơ van phả i hoà n tat nhiệ m vụ đó n binh đoà n Sá c tô ng rú t
ve an toà n ( !). Nửa đê m, tieu đoà n Tabo cò n khoả ng 1 đạ i độ i, bậ t đau rời Khâ u Luô ng. Tới
Trọ c Ngà , chú ng bị những loạ t đạ n củ a cá c chien sı̃ quâ n bá o ta từ trong rừng ban ra.
Tưởng rơi và o o phụ t kı́ch, những tê n lı́nh Tabo no sú ng loạ n xạ roi chạ y quay lạ i với tieu đoà n
1 dù đi phı́a sau.
Viê n quan tư chı̉ huy tieu đoà n dù Xơcrê tanh (Secré tain) quyet định đưa tat cả , cù ng với những
cá ng thương binh, luon rừng đi ve điem cao 765, nơi Lơpagiơ đang trú quâ n.
Moi giờ chú ng chı̉ đi được và i tră m mé t. 1 giờ chieu, chú ng mới tới điem cao 765, kiệ t sức vı̀
đó i, khá t và ba ngà y chưa được ngủ .
Trước that bạ i củ a cá c tieu đoà n dù và Tabo trong ngà y 3 thá ng 10, Lơpagiơ quyet định khô ng
đi tiep lê n phı́a bac, mà chı̉ đưa toà n bộ lực lượng do mı̀nh chı̉ huy nhı́ch dan ve phı́a Coc Xá ,
gan với điem hộ i quâ n đã được quy định là dã y điem cao 477, nơi có con đường chạ y ve That
Khê.
* 14 giờ, Lơpagiơ ra lệ nh hà nh quâ n. Đê m 4 thá ng 10, binh đoà n đen vù ng rừng nú i Coc Xá
trong tı̀nh trạ ng rê u rã . Tieu đoà n 1 dù bị rớt lạ i, phả i hà nh quâ n thâ u đê m, và chı̉ tới Coc Xá
và o trưa hô m sau.
Qua tin tức thu thậ p được củ a địch, chú ng ta đã biet Sá c tô ng sẽ rú t khỏ i Cao Bang. Từ đau
chien dịch, cơ quan tham mưu chien dịch đã bo trı́ mộ t to điệ n đà i nam gan thị xã theo dõ i mọ i
độ ng tı̃nh củ a địch. Nhưng van thưa có tin tức từ Cao Bang. Tô i rat sot ruộ t. Trưa ngà y 4 thá ng
10 nă m 1950, bong nhậ n được bá o cá o củ a bộ độ i địa phương Cao Bang qua điệ n thoạ i: Sá ng
ngà y 3 thá ng 10, Sá c tô ng đã đưa quâ n rú t ve phı́a nam, đen câ y so 21, chú ng bỏ đường so 4 đi
theo đường rừng! Tı́nh ra Sá c tô ng đã rời Cao Bang được 36giờ! Sau nà y, hỏ i đong chı́ cá n bộ
được trao nhiệ m vụ ở lạ i phụ trá ch to điệ n đà i, mới biet ta bị địch đá nh lừa! Suot cá c đê m 3 và
4, đè n điệ n ở thị xã van sá ng, điệ n đà i củ a địch tiep tụ c hoạ t độ ng bı̀nh thường. Bộ độ i địa
phương nhı̀n thay quâ n địch rú t trê n đường so 4, khô ng có điệ n đà i, phả i ve trạ m bựa điệ n bá o
tin nê n chậ m thời gian.
Bộ chı̉ huy lậ p tức ra lệ nh cho trung đoà n 209 cap toc hà nh quâ n lê n Quang Liệ t là m chậ m
bước tien cá nh quâ n Sá c tô ng, và hạ lệ nh cho đạ i đoà n 308 tranh thủ thời gian tiê u diệ t binh
đoà n Lơpagiơ đã don cả và o Coc Xá trước khi cá nh quâ n Cao . Bang ve tới nơi. Tiê u diệ t binh
đoà n Lơpagiơ xong, sẽ chuyen sang tiê u diệ t binh đoà n Sá c tô ng.. Đạ i đoà n 308 được tă ng
cường thê m 1 tieu đoà n củ a 209.
Cũ ng lú c nà y, trinh sá t kỹ thuậ t củ a Bộ bá o cá o tin tức thu được qua vô tuyen điệ n, Sá c tô ng và
Lơpagiơ hẹ n gặ p nhau ở "phı́a tâ y nú i đá vô i" (Ouest calcaire) trê n điem cao 477.
Chú ng tô i chụ m đau trê n bả n đo. "Nú i đá vô i" châ c là Coc Xá roi ! Cò n 477 ! Nó đâ y roi ! Rat gan
với Coc Xá , và đú ng là ở phı́a tâ y.
Tô i gọ i điệ n cho đong chı́ Hong Sơn, trung đoà n trưởng 36. Trưng đoà n đã có mặ t ở Khâ u
Luô ng, ngọ n nú i cao nhat khu vực nà y.
- Anh đang ở đâ u đay!
- Thưa anh, tô i đang ở 765, trước Coc Xá .
- Cho anh có nhı̀n thay điem cao 477 khô ng! - Đứng ở đâ y có the nhı̀n thay nhieu điem cao
chung quanh. Nhưng bá o cá o anh, tô i khô ng đem theo bả n đo.
- Nhı̀n trong bả n đo thı̀ 477 nam ở phı́a tâ y Coc Xá , khoả ng 3 kilô mé t...
- Phı́a đó có mộ t dã y nú i đat, bê n trê n khá đô ng lı́nh Phá p, châ n nú i có đường mò n đi ve That
Khê.
- Như vậ y là đú ng roi. Anh quan sá t kỹ địa hı̀nh roi bá o cá o với tô i ngay.
Lá t sau, Hong Sơn cho biet đó là mộ t dã y nú i đat trê n đı̉nh toà n cỏ tranh, nhı̀n xa giong như nú i
trọ c, nhưng dưới châ n nú i có rat nhieu câ y to và rậ m.
Bộ chı̉ huy chı̉ thị tiep cho 808: "Ngă n khô ng cho Lơpagiơ từ Coc Xá sang 477 đe hộ i quâ n với
Sá c tô ng!. Binh đoà n Lơpagiơ đã bị mộ t đò n chı́ mạ ng ở Khâ u Luô ng sẽ khó gượng dậ y trong
những ngà y sap tới.
BINH đoà n Sá c tô ng rời thị xã Cao Bang và o 5 giờ 30 sá ng ngà y 3 thá ng 10 nă m 1950. Khá c với
Lơpaglơ chı̉ được thô ng bá o nhiệ m vụ và o giờ phú t cuoi cù ng, Alé txă ngđri tới Cao Bang đã nó i
với Sá c tô ng mọ i ý đo củ a Cá cpă ngchiê ve cuộ n hà nh binh Tê redơ. Lực lượng Phá p ở Cao Bang
phả i rú t thậ t bat ngờ và nhà nh chó ng đe trá nh mọ i rủ i ro. Theo ke hoạ ch, chı̉ sau mộ t đê m
hà nh quâ n, Sả etô ng sẽ gặ p Lơpagiơ cá ch Cao Bang 35 kilô mé t, roi cù ng ké o ve That Khê .
Nhưng Sá c tô ng đã thực hiệ n cuộ c rú t quâ n theo ý củ a mı̀nh.
Sá c tô ng rat lo những trậ n phụ c kı́ch trê n dọ c đường so 4 hiem trở, từ lâ u những đoà n quâ n xa
Phá p khô ng dá m qua lạ i. Đe phò ng ngừa mọ i bat trac, Sá c tô ng đưa mộ t tieu đoà n đi trước
chiem những mỏ m nú i cao, sụ c sạ o hai bê n ven đường tạ o mộ t hà nh lang an toà n cho cả binh
đoà n vượt qua từng chặ ng theo kieu sâ u đo. Với kieu hà nh quâ n nà y, cả ngà y đau đoà n quâ n chı̉
đi được 17 kilô mé t.
Sá ng ngà y 4 thá ng 10, Sá ctó ng nhậ n điệ n củ a Cô ngxtă ng ra lệ nh bỏ ngay đường so 4, chuyen
sang đường mò n Quang Liệ t ở phı́a tâ y, và chieu ngà y 4, phả i có mặ t ở Lũ ng Phay. Tạ i đá y sẽ
được quâ n Lơpagiơ trê n cá c điem cao 760, 765 bả o vệ . Sá c tô ng buộ c phả i bỏ lạ i phá o, đạ n đạ i
bá c, và toà n bộ xe cộ trê n đường so 4. Con đường mò n in hı̀nh rõ né t trê n bả n đo, từ lâ u khô ng
có người qua lạ i, nhieu quã ng đã bị câ y coi phủ kı́n. Binh lı́nh phả i phá t câ y mở đường, moi giờ
chı̉ đi được 300 mé t. Mặ c dù Cô ngxtă ng luô n luô n thú c giụ c, nhưng ngà y hô m đó , đoà n quâ n
chı̉ đi thê m được 7 kilô mé t.
Ngà y 5 thá ng 10, Sá c tô ng tı̀m mã i trê n bả n đo khô ng ra cá i đè o dan tới thung lũ ng Quang Liệ t.
Độ i hı̀nh 3 tieu đoà n và 500 người dâ n sự, trong đó có viê n tı̉nh trưởng Caobang, đã ké o rat dà i.
Vừa tới Khâ u Né , phı́a tâ y Đô ng Khê , thı̀ chạ m bộ độ i ta. Mộ t bộ phậ n củ a trưng đoà n 209 đã
kịp có mặ t đe là m chậ m bước tien quâ n địch, lậ p tức no sú ng. Sá c tô ng phả i bỏ đường mò n, đi
vò ng trê n những đı̉nh nú i tới Tá n Be. Ơ đâ y quâ n địch lạ i vap phả i trậ n địa củ a đạ i độ i Tô Vă n,
trung đoà n 88. Mộ t lan nữa, Sá c tô ng phả i tı̀m đường vò ng đi tiep. Buoi chieu, tieu đoà n 3 Tabo
đi đau, tới Nà Lạ n. Binh đoà n chı̉ đi được thê m 6 kilô mé t. Nhưng cá i đuô i cò n ở mã i PO La.
Ngà y 6 thá ng 10, tieu đoà n 8 Tabo bat đau đặ t châ n lê n dã y nú i 477, địa điem hộ i quâ n. Độ i
hı̀nh củ a binh đoà n ké o dà i 5 kilô mé t. Tieu đoà n ngụ y binh đi sau khô ng có liê n lạ c vô tuyen
với sở chı̉ huy, tự độ ng đi ve phı́a Tâ n Be, bị tieu đoà n 18 đá nh chặ n, phả i quay lạ i. Trong ngà y
hô m đó binh đoà n Sá c tô ng chı̉ đi thê m được 4 kilô mé t.
Sau bon ngà y hà nh quâ n, Sá c tô ng mới vượt qua 45 kilô mé t, dù sao cũ ng đã tới điem hẹ n với
binh lực hau như nguyê n vẹ n. Nhưng Lơpagiơ đâ u! Sao y khô ng có mặ t ở đâ y đó n mı̀nh !
Sá ctó ng khô ng biet cá ch đó hai ngà y, ngay khi tới Coc Xá , Lơpagiơ đã ra lệ nh cho tieu đoà n 1 dù
tới chiem 477, nhưng khô ng the vượt qua mộ t phâ n độ i củ a tieu đoà n 18 chặ n đường chú ng
bang trung liê n và lựu đạ n, buộ c phả i quay lạ i Coc Xá . Và cũ ng đã hai ngà y nay, bı̀nh đoà n
Lơpagiơ bị bao vâ y chặ t chẽ tạ i dã y nú i đá vô i nà y.
- 5 giờ chieu ngà y 6 thá ng 10, lan đau Sá c tô ng bat được liê n lạ c vô tuyen điệ n với Lơpagiơ,
người chı̉ huy thá ng hai binh đoà n khi đã hộ i quâ n. Sá c tô ng tưởng mı̀nh sạ p thoá t nạ n. Nhưng
người đang bị nguy khon lú c nà y lạ i chı́nh là Lơpagiơ! Lơpagiơ nó i với Sá c tô ng: "Hã y chờ tô i ở
477 và 533 !"
Chú ng ta nhậ n định: Cả hai binh đoà n Lơpagiơ và Sá etô ng đã don lạ i trong khu vực Coc Xá và
477, gom 5 tieu đoà n. Lực lượng địch tuy cò n đô ng nhưng tinh than rat sa sú t. 2 tieu đoà n (1è
BẸ P, 1è Tabor) củ a Lơpagiơ ở Coc Xá đeu bị thiệ t hạ i nặ ng qua cá c trậ n giao chien, chı̉ cò n lan
trá nh quâ n ta. 3 tieu đoà n (3è Tabor, IIIL3E REI, tieu đoà n ngụ y) củ a Sá c tô ng ở 477 tuy chưa bị
ton that, nhưng mệ t mỏ i nhieu sau những ngà y luon lá nh trong rừng sâ u, chı̉ cò n nghı̃ tới
chuyệ n nhá nh chó ng rú t lui Chú ng đeu ở trong the bị bao vâ y.
Bộ độ i ta đã vậ n độ ng đá nh địch liê n tụ c sá u ngà y đê m, thieu ngủ , cũ ng rat mệ t mỏ i, nhưng tinh
than phan chan vı̀ đang ở the thang, nhieu đơn vị, chien sı̃ cò n chưa có cơ hộ i gặ p địch, khao
khá t lậ p cô ng.
Thời tiet đang chuyen xau, mưa và sương mù nhieu hạ n che hoạ t độ ng khô ng quâ n địch, có lợi
cho ta.
Sở chı̉ huy cũ ng trả i qua nhieu ngà y că ng thang vı̀ phả i bá m sá t tı̀nh hı̀nh mặ t trậ n bien độ ng
từng giờ. Phá i viê n đi ve khô ng ke ngà y đê m. Tuy khô ng the so với sự vat vả củ a những người
đang trực tiep đá nh nhau với quâ n địch, nhưng ai nay mat đeu sâ u trũ ng vı̀ thieu ngủ , có những
đong khı́ giọ ng khả n đặ c vı̀ hò hé t nhieu qua má y điệ n thoạ i.
Có ý kien nê n cho bộ độ i nghı̉ mộ t ngà y lay lạ i sức trước trậ n quyet định. Bá c nó i: "Sao lạ i nghı̉
lú c nà y!
Mı̀nh mệ t mộ t thı̀ địch mệ t mười, chạ y thi gan tới đı́ch sao lạ i nghı̉!". Bộ chı̉ huy chien dịch
quyet định chuyen phan lớn lực lượng sang bao vâ y địch ở 477, đe lạ i mộ t bộ phậ n ở Coc Xá
nhanh chó ng ket lieu so phậ n củ a binh đoà n Lơpagiơ.
The trậ n củ a bộ độ i ta đã hı̀nh thà nh, trả i dà i từ Quang Liệ t tới That Khê . Phı́a bac, 2 tieu đoà n
củ a 209 từ Quang Liệ t á p xuong. Phı́a nam, trung đoà n 174 đã tien lê n Coc Ton - Khâ u Pia cat
đứt đường ve củ a quâ n địch. Vò ng vâ y củ a 308 đang nhanh chó ng siet chặ t chung quanh Coc Xá
và 477.
Bá c viet mộ t lá thư ngan cho bộ độ i: "Hiệ n nay tı̀nh hı̀nh rat có lợi cho ta. Vậ y cá c chien sı̃ phả i
quyet tâ m tiê u diệ t địch cho kỳ het đe già nh lay toà n thang. Tat cả lực lượng chien dịch đã được
huy độ ng và o những trậ n đá nh quyet định. Trong cuộ c chạ y đua giữa rừng rậ m và nú i đá tai
mè o, neu địch có buoi sá ng chı̉ đi được 300 mé t, thı̀ bộ độ i ta cũ ng có đê m chı̉ đi được 1
kilô mé t. Chú ng ta thường chı̉ tới đı́ch trước quâ n địch mộ t, hai giờ. Nhieu đơn .vị vừa hà nh
quâ n vừa to chức chien đau, vừa đi vừa ă n, vừa đi vừa ngủ , vừa hà nh quâ n vừa tı̀m đường, tı̀m
địch. Khô ng chı̉ có những chien sı̃ cam sú ng tham gia cuộ c chạ y đua. Sau lưng họ cò n có những
đoà n rat đà i anh nuô i, dâ n cô ng đuoi theo tiep te cơm nước và đạ n dược. Trong những đoà n
nà y cũ ng có đô i ba người mang vũ khı́ đe phò ng gặ p địch, gặ p những tà n quâ n rả i rá c trong
rừng. Anh nuô i là những chien sı̃ địch vậ n đã lậ p nhieu thà nh tı́ch. HỌ giơ cao những nam cơm
trong khi đi trê n dọ c đường rừng đe dụ những tê n địch đó i khá t ra hà ng. Những nam cơm đã có
tá c dụ ng hơn những lời kê u gọ i, giả i thı́ch.
Trước trậ n Coc Xá và 477, tô i viet bả n nhậ t lệ nh truyen tới bộ độ i qua đường dâ y điệ n thoạ i:
- "Đê m qua trời mưa, cá c đong chı́ ướt, nhưng lửa củ a người chien sı̃ vệ quoc, củ a người chien
sı̃ cá ch mạ ng luô n hun nau tinh than xung phong củ a cá c đong chı́.
Quâ n địch châ n đó i ré t hơn ta, bị thương và chet rat nhieu, chú ng lạ i chı̉ có tinh than mộ t lũ bạ i
binh xâ m lược cho nê n ta phả i co lê n nữa, tiê u diệ t cho thậ t nhieu địch. Mưa, mù cà ng có lợi
cho ta.
Phı́a nam, có bộ độ i củ a ta sau khi tiê u diệ t liê n tiep may đon địch đã gap rú t tien lê n ngang
That Khê đe phoi hợp tá c chien. Cá c đong chı́ tien lê n!".
Coc Xá cá ch tâ y - nam Đô ng Khê 6 kilô mé t, là mộ t khu vực địa hı̀nh rat hiem trở, có thung lũ ng,
lò ng chả o với nú i đá vô i doc đứng bao quanh. 2 tieu đoà n củ a Lơpagiơ cù ng với bộ phậ n tà n
binh từ Khâ u Luô ng chạ y ve, dựa và o mộ t so hang là m nơi trú an, và lợi dụ ng những hẻ m nú i,
mỏ m đá bo trı́ mộ t khu phò ng thủ với hỏ a lực nhieu tang. Từ dã y nú i đá đi xuong thung lũ ng
Coc Xá chı̉ có mộ t con đường duy nhat nam giữa hẻ m nú i giong như hı̀nh lưỡi kiem. Đau con
đường là điem cao 765. Ngà y 3 thá ng 10, Lơpagiơ đã đứng châ n ở đâ y, nhưng khi chuyen và o
khu vực nú i đá , y đã quê n đe lạ i mộ t lực lượng bả o vệ điem cao nà y. Mộ t phâ n độ i củ a 308 đã
nhanh chó ng chiem ngay điem cao bı́t kı́n con đường chạ y xuong thung lũ ng.
Những đơn vị củ a 308 và 209 từ đường so 4 đo ve Coc Xá Với tinh than sớm có mặ t ở trậ n địa,
nhieu chien sı̃ cứ nhâ m hướng má y bay địch đang thả dù tiep te roi phá t bụ i, chậ t câ y mở
đường mà đi. Cá c trung đoà n trưởng thay đơn vị nà o, chien sı̃ nà o tới là xep và o độ i hı̀nh chien
đau ngay. Ba cá nh quâ n đã nhanh chó ng hı̀nh thà nh siet chặ t vò ng vâ y chủ ng quanh Coc Xá .
Theo ke hoạ ch dự kien, 308 sẽ dù ng toà n bộ lực lượng 3 trung đoà n tien cô ng tiê u diệ t Coc Xá .
Nhưng binh đoà n Sá c tô ng đã ve tới 477, phan lớn lực lượng được chuyen sang phı́a đó . Trước
giờ tien cô ng, ở Coc Xá chı̉ cò n lạ i 3 tieu đoà n. Trung đoà n trưởng Hong Sơn được trao nhiệ m
vụ chı̉ huy cá c đơn vị nà y ngă n chặ n khô ng cho quâ n địch chạ y sang 477, và nhanh chó ng tiê u
diệ t chú ng tạ i cho.
Hong Sơn quyet định sử dụ ng tieu đoà n 11 tien cô ng chı́nh diệ n cat đứt con đường độ c đạ o
dan sang 477, tieu đoà n 154 củ a 209 sẽ đá nh xuong từ hướng bac. Riê ng tieu đoà n 89 củ a 36,
do tieu đoà n trưởng Sơn Mã chı̉ huy, tien cô ng từ hướng đô ng - nam, sẽ dù ng mộ t đạ i độ i leo
qua những đı̉nh nú i đá nh từ trê n xuong đú ng khu trung tâ m củ a quâ n địch. Toi ngà y 5, cá c tieu
đoà n chiem lı̃nh trậ n địa ban đê m, và sẽ no sú ng và o 5 giờ sá ng 6 thá ng 10.
Cũ ng chinh đê m đó , Lơpagiơ quyet định bỏ tat cả thương binh lạ i Coc Xá với hai bá c sı̃, toà n bộ
lực lượng mở mộ t con đường má u tien sang 477. Suot đê m ngà y 5 thá ng 10, tieu đoà n 1 dù bon
lan mở đường tien ra đeu bị tieu đoà n 11 đá nh bậ t trở lạ i, thương vong rat nhieu. Sá ng ngà y 6,
lợi dụ ng sương mù cò n dà y đặ c, tieu đoà n dù lặ ng lẽ dan đau cả binh đoà n đi trê n con đường
nhỏ hẹ p go ghe tien xuong thưng lũ ng Coc Xá . Bat than phı́a trước từ trong sương mù , đạ n
trung liê n và lựu đạ n trú t ve phı́a chú ng. Tat cả đoà n quâ n bị đay lui ve phı́a trong. Tieu đoà n
11 củ a ta tien và o nhưng khô ng the phá t trien nhanh vı̀ đường hẹ p và quâ n địch nap sau những
mỏ m đá bâ n ra dữ dộ i.
Phı́a trong bong xuat hiệ n những chớp lửa cù ng với những tieng no. Đạ i độ i 395 củ a tieu đoà n
89 đã tử trê n đı̉nh nú i liê n tiep lao những trá i đạ n coi 60 và lựu đạ n xuong giữa độ i hı̀nh tieu
đoà n 1 Tabo đang tậ p trung đô ng đặ c bê n dưới. Quâ n địch trở nê n cực kỳ roi loạ n.
Lı́nh Ma roc bỏ hà ng ngũ chạ y ra nam dâ y leo và bá m những bú i câ y bê n thà nh vá ch đá phı́a
bậ c tụ t xuong thung lũ ng. Tieu đoà n 154 củ a ta đang chờ chú ng ở đâ y. Lơpagiơ hạ lệ nh cho tat
cả chạ y à o ve phı́a trước, trê n con đường độ c đạ o tieu đoà n 11 đang tien và o. Hơn mười khau
trung liê n củ a tieu đoà n 11 nhả đạ n liê n hoi. Địch chet và bị thương rat nhieu, nhưng chú ng van
khô ng ngừng lao ra vı̀ phı́a trong cò n ghê rợn hơn. Lơpagiơ cũ ng trà trộ n trong so quâ n cù ng
đường nà y.
Buoi trưa, những binh lı́nh song só t củ a binh đoà n Lơpagiơ lan lượt đen 477 trong tı̀nh trạ ng
thê thả m.
Lơpagiơ điem lạ i hà ng ngũ . Chı̉ cò n 650 trong tong so 2.500 người củ a binh đoà n. Riê ng tieu
đoà n 1 dù cò n 9 sı̃ quan và 121 binh linh. Cũ ng từ 6 giờ sá ng ngà y 6 thá ng 10, tat cả cá c vị trı́
củ a Sá ctô ng tạ i 477 đeu bị tien cô ng.
477 là mộ t dã y nú i đat gom 5 mỏ m nam cá ch Coc Xá 3 kilô mé t ve phı́a tâ y và cá ch That Khê 20
kilô mé t ve phı́a tâ y - bậ c. ở đâ y có con đường đi ve Bả n Ca xuô i xuong That Khê .
Lực lượng đá nh 477 củ a ta có 5 tieu đoà n, cá c tieu đoà n 23, 18, 29 củ a 308 và 130, 166 củ a
trung đoà n 209.
Sá ng ngà y 6 thá ng 10, 2 đạ i độ i củ a ta đã nhanh chó ng là m chứ 3 mỏ m đoi, trong đó có điem
cao 500 nam trê n con đường chạ y ve That Khê , hy vọ ng cuoi cù ng củ a cả Sá c tô ng và Lơpagiơ.
Sá c tô ng đoc thú c binh lı́nh với sự yem trợ củ a 6 má y bay khu trụ c, co già nh lạ i những điem cao
đã mat, nhưng tới buoi trưa chı̉ chiem được hai mỏ m, riê ng điem cao 500 van nam trong tay
đạ i độ i 261 củ a tieu đoà n 18. Sá c tô ng đang boi roi thı̀ đá m tà n quâ n củ a Lơpagiơ từ Coc Xá
ké o sang, mang tới cho binh lı́nh ở đâ y noi khiep đả m. Tieu đoà n 1 dù lừng danh cù ng với cả
binh đoà n Lơpagiơ đã coi như bị xó a so !
Sá c tô ng đe nghị Lạ ng Sơn cho nhả y dù ngay xuong Bả n Ca 1 tieu đoà n đe mở đường ve That
Khê . Nhưng Cô ngxtă ng chı̉ nhac đi nhac lạ i loi thoá t duy nhat lú c nà y là luon rừng ve phı́a â y,
roi lợi dụ ng đê m toi lao nhanh xuong phı́a nam, tới cho được Na Cao, nơi Labô m (De
Labaume) đang chờ. Sá ng hô m đó , Cô ngxtă ng đã vé t được 4 đạ i độ i trao cho viê n quà n tư
Labô m chı̉ huy, với mệ nh lệ nh đi ve phı́a tâ y Lũ ng Phay tới điem cao 515 và Na Cao bả o vệ
sườn cho đoà n quâ n rú t lui. Y biet né m mộ t tieu đoà n dù xuong Bả n Ca lú c nà y chı̉ là nướng
quâ n vô ı́ch !
4 giờ chieu, điem cao 477 bong trở nê n roi loạ n. Binh lı́nh tieu đoà n 8 Tabo tưởng đoi phương
sap tien cô ng, tự độ ng bỏ vị trı́ chạ y ve đoi Yê n Ngựa, nơi có tieu đoà n 3 lê dương.
Sá c tô ng biet tı̀nh hı̀nh đã trở nê n tuyệ t vọ ng. Bâ y giờ chı̉ cò n cá ch tự cứu. Y thu thậ p khoả ng
và i tră m binh lı́nh lặ ng lẽ rời 477, đi luon rừng đe trá nh những vị trı́ củ a ta. Với lực lượng nà y, y
hy vọ ng khi can có the mở mộ t con đường má u chạ y ve Na Cao. Nhưng khi y quay lạ i nhı̀n thı̀
phan lớn binh lı́nh đã bỏ tron. Sá c tô ng cù ng với những sı̃ quan tham mưu và mộ t so binh lı́nh
cò n lạ i phả i đoi chieu bả n đo, theo đường rừng đi ve phı́a nam.
Nhưng tới đâ u y cũ ng thay có người. Phan lớn là những anh cap dưỡng, những chị dâ n cô ng.
Mộ t so người có đem theo sú ng. Sự lo ngạ i củ a y khô ng thừa. Mộ t cô dâ n cô ng chợt nhı̀n thay
dau già y. Cô gọ i cá c anh cap dưỡng, và bả o giơ cơm nam lê n gọ i hà ng. Nhưng hai anh cap
dưỡng đã hă ng há i cam sú ng lao lê n rừng. Mộ t loạ t đạ n từ trong rừng ban ra. Hai anh cap
dưỡng lù i lạ i và gọ i những người khá c tới vừa dà n trậ n bao vâ y, vừa chạ y đi gọ i bộ độ i. Nghe
tieng sú ng no, mộ t tieu độ i củ a đạ i độ i 263, tieu đoà n 18, trung đoà n 102 (đang phoi thuộ c với
88) ở Bả n Ca vộ i vã lao tới, đá nh thoc lê n rừng. Phı́a trê n có người nó i tieng Việ t lơ lớ: "Đừng
ban nữa! Chú ng tô i xin hà ng".
Mộ t viê n sı̃ quan đeo kı́nh trâ ng nhô ra khỏ i goc câ y, giơ cao hai tay trê n đau, nó i: : Trê n đó có
"ông Năm"
- Lơpagiơ phả i khô ng! Thưa ô ng khô ng ô ng Sá c tô ng.
Khi bộ độ i ta chạ y lê n thı̀ thay vũ khı́, đạ n dược đã xep đong. Sá c tô ng đứng giữa những Viê n sı̃
quan, mặ t và ng, đô i mô i khô trang. Y nó i:
- Chú ng tô i khô ng muon đo má u vô ı́ch. Tô i bị thương.
Trong so những người bị bậ t có cả Hai Thu, viê n tı̉nh trưởng Cao Bang.
Từ 13 giờ, Lơpagiơ mat liê n lạ c vô tuyen điệ n với Sá c tô ng. Y tậ p hợp chı̉ huy cá c tieu đoà n
tuyê n bo chờ khi trời toi, từng người hã y tı̀m cá ch chạ y ve That Khê . Lơpagiơ chọ n mộ t so tuỳ
tù ng cù ng đi với mı̀nh. Y đã qua mộ t đê m hã i hù ng giữa rừng. Đi tới đâ u cũ ng nghe tieng sú ng
no. Trong bó ng toi lú c nà o .cũ ng như có người sạ p lao tới chộ p lay co mı̀nh. Khi trời sá ng,
Lơpagiơ nghı̃ ra mộ t loi thoá t thâ n khô n ngoan bang cá ch đi trê n những đı̉nh nú i. Từng nửa
giờ, y lạ i liê n lạ c với Đờ Labô m.
Lơpagiơ đã lọ t qua "cá i đó " củ a ta ở Bả n Ca. Sá ng ngà y 8, nhı̀n trê n bả n đo, y chı̉ cò n cá ch
Labô m và i kilô mé t.
Tieng sú ng củ a quâ n Labô m rat gan. Nhưng giữa lú c đó thı̀ tê n ngụ y binh mang điệ n đà i bien
mat. Y đoá n nó đã nộ p mı̀nh cho đoi phương, và tai họ a sẽ ậ p tới. Bong chung quanh có tieng
người lao xao. Những tê n lı́nh Tabo nhớn nhá c nhı̀n nhau. Mộ t viê n sı̃ quan liê n lạ c leo lê n câ y
quan sá t roi hot hoả ng tụ t xuong nó i: "Bị vâ y roi, xung quanh rat đô ng!". . Lơpagiơ ra lệ nh:
- Đá nh mở đường sang 515 ! .
Nhưng tat cả sı̃ quan và binh lı́nh đi theo y khô ng ai nhú c nhı́ch. Y nghı̃ "The là het".
Đạ i độ i trưởng Tran Đă ng Khiê m, chı̉ huy mộ t đạ i độ i củ a 88, đang đứng bê n mộ t hà ng binh
Phá p, hướng dan cho y. gọ i cac sı̃ quan và binh lı́nh Phá p cò n lan tron trong rừng ra hà ng, thı̀
chợt nhı̀n thay mộ t viê n sı̃ quan Phá p nhô ra khỏ i rừng, khum tay là m loa, nó i to:
- Chú ng tô i muon gặ p ô ng chı̉ huy !
- Hã y xuong đâ y. - Khiê m đá p.
Viê n sı̃ quan đi xuong. Y đeo lon đạ i ú y. Y giơ tay chà o, roi đưa cho anh mộ t quyen so:
- Thưa ô ng, đâ y là so nhâ n sự củ a binh đoà n Bay, và đe nghị ô ng nhậ n sự đau hà ng củ a đạ i tá
Lơpagiơ.
Khiê m đi theo viê n đạ i ú y lê n rừng cù ng với may chien sı̃.
Anh nó i với Lơpagiơ và cá c sı̃ quan:
- Tô i chap nhậ n sự đau hà ng củ a đạ i tá Lơpagiơ. Tat cả bỏ vũ khı́!
Lơpagiơ đưa nộ p khau sú ng ngâ n và nó i:
- Tô i và cá c người củ a tô i ở đâ y, từ giờ dưới quyen chı̉ huy củ a ô ng. ô ng đạ i ú y ạ , tô i tin rang
ô ng sẽ được thă ng chức thieu tá .
- ô ng Sá c tô ng và cơ quan chı̉ huy đã tới đâ y từ chieu hô m qua.
Lơpagiơ quay lạ i nhı̀n cá c sı̃ quan Phá p thở dà i roi nó i:
- Sá c tô ng lạ i gặ p chú ng ta ở nơi mà chú ng ta khô ng muon tới ! - Sá ng ngà y 8 thá ng 10, cả hai
binh đoà n Lơpagiơ và Sá c tô ng đã hoà n toà n bị xó a so. Trong ngà y, cá c đơn vị trê n toà n mặ t
trậ n nhậ n được thư Bá c. Bá c viet:
Cá c chú khô ng quả n nhọ c mệ t, đó i ré t, chı̉ ra sức thi đua giet dịch, cá c chú đã dà nh tan đoà n
quâ n tinh nhuệ củ a dịch. Bá c và Tong tư lệ nh đã ra lệ nh khao cá c chú mộ t bữa thịt bò . Bá c hô n
tat cả cá c chú .
SAU khi Lơpagiơ và Sá c tô ng bị bat, Bộ chı̉ huy chien Dịch quyet định chı̉ đe lạ i mộ t bộ phậ n
nhỏ thu dọ n chien trường, cà n .qué t tà n binh địch, đạ i bộ phậ n nhanh chó ng chuyen xuong bao
vâ y That Khê và tiê u diệ t mộ t so đon ở ngoạ i vi, triệ t đường rú t củ a quâ n địch ve phı́a nam.
Nhiệ m vụ bao vâ y và tien cô ng That Khê được trao cho đạ i đoà n 308 và hai trung đoà n 174,
209.
Ngà y 7 thá ng 10, Cá cpă ngchiê được Cô ngxtă ng bá o cá o That Khê đang bị đe dọ a, can tă ng việ n
ngay 1 tieu đoà n. Ngà y 8 thá ng 10, Cá epă ngchiê né m tieu đoà n 3 dù (3è BCCP) xuong That
Khê . Tieu đoà n nà y vừa châ n ướt châ n rá o từ chien trường Là o ve Hà Nộ i, quâ n so chı̉ cò n 280
người, phả i bo sung thê m mộ t đạ i độ i lê dương dù mới từ Angiê ri sang.
Ngà y 9 thá ng 10, tieu đoà n 79 củ a trung đoà n 102 tiê u diệ t đon Bả n Ne, phı́a bac That Khê 5
kilô mé t. .
Buoi toi, cau Bả n Trạ i trê n đường so 4, phı́a nam That Khê 6 kilô mé t bị đá nh sậ p. Quâ n củ a
Labô m rú t ve cù ng với tieu đoà n dù vừa tă ng việ n, đưa quâ n so địch tạ i That Khê lê n 1.500
người. Nhưng mộ t so binh lı́nh song só t qua cá c trậ n Coc Xá , 477 chạ y ve đã là m cho tı̀nh hı̀nh
thị tran trở nê n hon loạ n. Cá cpă ngchiê cho rang những vị trı́ trẽ n đường so 4 khô ng the đứng
vững trước những cuộ c tien cô ng củ a đoi phương, can trá nh cho That Khê mộ t thả m họ a giong
như Cao Bang, ra lệ nh cho Đờ Labô m rú t ngay khỏ i That Khê . Cô ngxtă ng đưa 1 tieu đoà n dù lê
dương từ Lạ ng Sơn lê n Na Sam đó n đoà n quâ n tử That Khê rú t ve.
Ngà y 9 thá ng 10, Bá c và tô i xuong thă m trung đoà n 88, đơn vị đã bat được Lơpagiơ, ở Lũ ng
Phay. Tı̀nh hı̀nh mặ t trậ n van cò n đang khan trương, Bá c chı̉ gặ p mộ t so cá n bộ và ban chı̉ huy
trung đoà n. Ban đê m, đơn vị bo trı́ cho Bá c và tô i mộ t cho nghı̉ am cú ng trong mộ t hoc đá .
Hô m sau, được bá o cá o quâ n Phá p đã rú t khỏ i That Khê . Tô i gọ i điệ n thoạ i ve sở chı̉ huy ra
lệ nh gap cho cá c đơn vị truy kı́ch địch. Bá c quay trở ve sở chı̉ huy, tô i đi cù ng bộ độ i và o That
Khê . Kho tà ng củ a địch cò n nguyê n vẹ n, chứng .tỏ chú ng sợ ta phá t hiệ n nê n khô ng dá m phá
hủ y trước khi rú t. Dâ n chú ng cho biet quâ n Phá p bat đau rú t từ sá ng, nhưng những tê n lı́nh
cuoi cù ng mới rời khỏ i đâ y.
Tô i và o sở chı̉ huy củ a Đờ Labô m. Tà i liệ u mậ t vứt bừa bã i khớp nơi. Mộ t cá n bộ mở chiec tủ
trong phò ng ă n thay mộ t chiec đù i gà rá n khô ng hieu vı̀ sao van cò n nó ng. Vừa ra khỏ i sở chı̉
huy củ a địch thı̀ nghe nhieu tieng no. Mộ t cá n bộ chạ y tới bá o cá o kho đạ n bị chá y, khuyê n tô i
nê n rời khỏ i đâ y ngay. Tô i nhac anh em là m tot việ c quâ n quả n, canh gá c cá c kho tà ng, tı̀m hieu
vı̀ sao lạ i có vụ no, roi trở ve sở chı̉ huy chien dịch.
Cá c tieu đoà n 322, 11, 79 củ a 308, tieu đoà n 130 củ a 209 và toà n trung đoà n 174 đã được lệ nh
truy kı́ch địch ve phı́a Na Sam. Khi đó chú ng ta chưa biet trong ngà y, quâ n địch đã dừng lạ i
nhieu giờ cá ch That Khê 6 kilô mé t, trước cau Bả n Trạ i mới bị phá đê m trước, đe lỡ mộ t cơ hộ i
tiê u diệ t sinh lực địch.
Hà ng ngà n binh lı́nh củ a Labô m và dâ n chú ng đã don lạ i ở bờ bac sô ng Kỳ Cù ng. Cô ng binh
Phá p chı̉ có 6 chiec xuong nê n to chức vượt sô ng rat chậ m. Những đơn vị lê dương dan đau,
cù ng quâ n đon trú sau khi qua sô ng chı̉ cò n nghı̃ là m sao đi cho nhanh ve phı́a nam. Tieu đoà n
dù 3 mới tă ng việ n bị bỏ quê n bê n bờ bac.
Những lı́nh dù phả i xoay xỏ a tự tı̀m cá ch qua sô ng. Chú ng bị rớt lạ i phı́a sau khá xa. 9 giờ toi,
tới Đè o Khá ch.
Binh sı̃ trong đon đã chạ y theo Labô m. Tieu đoà n bộ độ i địa phương 428 đã là m chủ cứ điem
Bị bộ độ i ta chặ n đá nh, viê n quan ba chı̉ huy ra lệ nh cho binh lı́nh chạ y và o rừng. Chú ng lang
thang suot đê m trong rừng tre rậ m rạ p dưới trời mưa như trú t. Chú ng đi tiep cả ngà y hô m sau,
moi lú c mộ t bị cá c đơn vị lê dương đi trước bỏ xa.
Khi tới đon Lũ ng Và i thı̀ cá c chien sı̃ 174 đã chờ ở đó . Cả tieu đoà n, mộ t lan nữa lạ i lao và o
rừng. Nhưng lan nà y chú ng khô ng thoá t vı̀ đâ y là chien trường quen thuộ c củ a 174. Chı̉ có 2 sı̃
quan và 3 tê n lı́nh tieu đoà n dù 3 chạ y ve tới Đong Đă ng.
Ngà y 13 thá ng 10, quâ n địch rú t khỏ i Na Sam.
Ngà y 17 thá ng 10, địch bỏ Đong Đă ng. 4 giờ sá ng ngà y 18 thá ng 10, địch bat đau rú t quâ n khỏ i
Lạ ng Sơn. Đieu nà y nam ngoà i dự kien củ a chú ng ta. Trước đó , bộ chı̉ huy Phá p chưa bao giờ
tı́nh đen chuyệ n bỏ Lạ ng Sơn. Lạ ng Sơn là mộ t bộ phậ n quan trọ ng trong hı̀nh chữ nhậ t lệ ch
củ a ke hoạ ch Rơ ve, tuyen phò ng ngự cơ bả n đe bả o vệ đong bang Bac Bộ . Binh lực địch ở đâ y
gom 6 tieu đoà n cù ng với những đơn vị thiet giá p phá o binh. Lạ ng Sơn có địa hı̀nh hiem trở
khô ng ké m Cao Bang, được bả o vệ rat can mậ t, và de tă ng việ n từ đong bang lê n khi bị tien
công.
Bộ chı̉ huy chien dịch ra lệ nh cho cá c tieu đoà n độ c lậ p 426, 428 và 888 truy kı́ch địch trê n dọ c
đường Đong Đă ng - Lạ ng Sơn Lộ c Bı̀nh, trung đoà n 98 tiep cậ n ngay đường so 4 trê n đoạ n Lạ ng
Sơn Tiê n Yê n: Nhưng 98 khô ng tới kịp vı̀ tı̀nh hı̀nh chuyen bien quá nhanh.
Cũ ng trong ngà y 18, địch rú t khỏ i Lạ ng Giai. Thả m họ a Cao Bang tiep đen tieu đoà n 3 dù vừa
được tă ng cường cho That Khê bị tiê u diệ t đã khien cho Cô ngxtă ng mat het tinh than. Là người
trực tiep đieu khien cuộ c hà nh binh Tê redơ, Cô ngxtă ng đã nghe những tieng kê u cứu tuyệ t
vọ ng củ a Lơpagiơ và Sá c tô ng. Y biet rõ những .cuộ c đieu binh cực kỳ mau lẹ củ a ta, và khả
nă ng giá ng những đò n sam sé t củ a "quâ n đoà n tá c chien Việ t Minh" mới được to chức. Y cho
rang 18 tieu đoà n chủ lực củ a đoi phương trê n đà thừa thang, đang đe doạ Lạ ng Sơn.
Cô ngxtă ng đã . đe nghị với Cá cpă ngchiê phả i cho toà n bộ lực lượng ở Khu Biê n thù y Đô ng Bac
rú t lụ i khi cò n có thời gian. Bức điệ n bá o cá o củ a Cô ngxtă ng đã khien Cá cpă ngchiê nhậ n xé t:
"Những tin tức mà chú ng ta nhậ n được đê m thứ bay và sá ng chủ nhậ t thậ t kinh hoà ng... Đã có
sự độ t khởi củ a quâ n phả n nghịch ở vù ng Lạ ng Giai, trê n quoc lộ 1. Đường so 4 và đường so 1
đã bị phong tỏ a, người chú ng ta ở Lạ ng Sơn đã bị nhot cù ng với tat cả phá o binh và những đạ i
độ i vậ n tả i, có nguy cơ sa và o bay chuộ t...". Chieu ngà y 16 thá ng 10, Cá cpă ngchiê cù ng bà n bạ c
với Pi nhô ng và đi tới quyet định cho Cô ngxtă ng rú t khỏ i Lạ ng Sơn từ sá ng ngà y 17.
Trước đà đo vỡ củ a toà n bộ Khu Biê n thù y và tı̀nh hı̀nh hoả ng loạ n củ a quâ n địch, tô i định ra
lệ nh cho bộ độ i tiep tụ c truy kı́ch tới Tiê n Yê n. Nhưng đong chı́ Tran Canh gó p ý kien là khô ng
nê n. Vı̀ Tiê n Yê n ở xa, chien dịch đã thà nh cô ng lớn, ta can giữ mộ t chien thang trọ n vẹ n. Tran
Canh đã chı̉ huy nhieu trậ n đá nh lớn nê n có kinh nghiệ m ve van đe nà y.
Ngà y 20 thá ng 10, địch rú t Lộ c Bı̀nh và Đı̀nh Lậ p. Đı̀nh Lậ p là vị trı́ bả o vệ cho vù ng bờ bien
Tiên Yên.
Ngà y 23 thá ng 10, địch rứt khỏ i An Châ u. Có tin thị xã Mó ng Cá i nam ở mú t đường so 4 bê n bờ
bien cũ ng chuan bị di tả n. Chı̉ thá ng mười ngà y, từ ngà y 13 đen ngà y 23 thá ng 10 nă m 1950,
địch đã rú t khỏ i phò ng tuyen dà i 100 kilô mé t trê n đường so 4 từ Đong Đă ng, Lạ ng Sơn, Đı̀nh
Lậ p, An Châ u tới sá t Tiê n Yê n. Sở chı̉ huy Khu Biê n thù y Đô ng Bac đã chuyen ve vù ng bờ bien
Tiên Yên.
Mộ t vù ng rộ ng lớn ở Đô ng Bac khô ng cò n quâ n giặ c. Bê n kia biê n giới là cả mộ t hậ u phương vô
cù ng rộ ng lớn, chạ y dà i từ A sang â u. Lú a chai và ng trê n cá nh đong That Khê . Bộ độ i giú p dâ n
gặ t lú a, cat dâ y thé p gai, gỡ mı̀n do địch đe lạ i. Bả n là ng yê n vui, nhộ n nhịp tieng chà y giã gạ o,
những cô gá i Tà y gá nh lú a từ đong ve bước châ n thoă n thoat.
Tô i từ That Khê trở ve Nà Lạ n. Bá c ngỏ ý muon gặ p cá n bộ , chien sı̃ 308 Đạ i đoà n đã chuyen ve
gan That Khê chuan bị là m nhiệ m vụ trao . trả tù binh bị thương. Dọ c đường, gương mặ t Người
lộ vẻ vui trước khô ng khı́ mộ t vù ng vừa giả i phó ng kẻ địch khô ng cò n hi vọ ng quay trở lạ i.
Trời toi, tới đơn vị. 308 vừa được tặ ng thưởng huâ n chương Quâ n cô ng hạ ng nhı̀. Anh Vương
Thừa Vũ chuan bị đó n Chủ tịch nước theo đú ng nghi thức. Cá c chien sı̃ quâ n phụ c te chı̉nh xep
thà nh ba khoi trê n bã i cỏ rộ ng, đứng chờ Bá c từ phı́a đường cá i đi và o. Bá c bả o người dan
đường đi vò ng ra sau, roi từ trong nú i đi ra. Những người đứng phı́a trong nhı̀n thay Bá c trước,
bat than cat tieng hoan hô . Những người đứng phı́a ngoà i nhớn nhá c quay lạ i khi nhı̀n thay Bá c
cũ ng hoan hô vang dậ y. Cá c chien sı̃ vay mũ , tung mũ , đặ t mũ trê n đau sú ng giơ cao quay trò n
đe mong Bá c nhı̀n thay. Bá c đi tới đâ u tieng hò reo như sal tới đó . Những chien sı̃ đứng sau co
.nhả y lê n đe được nhı̀n rõ Bá c. Nghi thức đó n tiep bị phá vỡ. Đong chı́ đạ i đoà n trưởng đà nh đi
tới chà o Bá c, và mời Bá c tới cho đã được bo trı́ đe Bá c đứng nó i chuyệ n. Bá c mı̉m cười lac đau,
đi thang xuong giữa bã i cỏ , roi ra hiệ u cho bộ độ i đứng thà nh vò ng trò n chung quanh. Tieng
cười, tieng hò reo từng đợt, từng đợt lạ i noi lê n- Bá c ra hiệ u mọ i người ngoi xuong, roi bậ t đau
nó i chuyệ n.
Bá c thay mặ t Đả ng và Chı́nh phủ khen ngợi đạ i đoà n đã chap hà nh mệ nh lệ nh tot, vượt nhieu
khó khă n, chien đau dũ ng cả m, chien đau tot.
Bá c đi đi lạ i lạ i giữa vò ng người, hỏ i chien sı̃ nà y vı̀ sau ta thang to!", hỏ i chien sı̃ khá c "Có chap
hà nh cá c chı́nh sá ch khô ng!", có giữ vệ sinh khô ng!"... Moi câ u trả lời củ a chien sı̃ là mộ t trà ng
cười rộ lê n. Bá c trao cho đạ i đoà n trưởng mộ t gó i quà nhỏ có những ngô i sao đỏ đe tặ ng cho
cá n bộ , chien sı̃ xuat sac.
Trung đoà n trưởng Thá i Dũ ng, thay mặ t cá n bộ , chien sı̃ hứa hẹ n tiep tụ c chien đau lậ p cô ng.
Bá c bước lạ i ô m hô n Thá i Dũ ng trong tieng hò reo đay hâ n hoan. Ai cũ ng thay cá i hô n đó Bá c
dà nh cho tat cả mọ i người. Bá c quay nhı̀n mộ t vò ng cá c cá n bộ , chien sı̃ roi nó i:
- Bâ y giờ Bá c bậ n, khô ng the ở lâ u với cá c chú được.
Bá c chú c cá c chú khỏ c và co gang. Co gang luô n luô n đe khi Bá c bả o đi là đi, Bá c bá o đá nh là
đá nh thô ng!
Bộ độ i tien Bá c bang những tieng vo tay. Bá c đi mộ t quã ng lạ i dừng, quay lạ i vay tay. Khi Bá c đi
khuat, cá n bộ , chien sı̃ cò n đứng ngan ngơ hoi lâ u nhı̀n theo.
CHUNG ta mat thê m ı́t ngà y đe truy qué t so tà n binh cò n lan tron trong rừng. Khô ng có sự co gı̀
xả y ra. Khi gặ p bộ độ i hoặ c dâ n cô ng, những binh lı́nh Au Phi cao lớn, van cò n vũ khı́ trong tay,
đeu ngoan ngoã n đau hà ng. Trung độ i trưởng Nguyen Quoc Trị dan mộ t toá n tù binh ve trạ i,
khi điem lạ i bong nhậ n thay so người đã tă ng lê n gap rưỡi ! Hó a ra trê n. dọ c đường rừng, mộ t
so binh lı́nh cò n an ná u đã "bı́ mậ t" thả m gia hà ng ngũ tù binh. Những chien sı̃ đi bat tà n quâ n
đã bat chước sá ng kien củ a anh nuô i, câ m mộ t nam cơm lê n đau câ y gậ y tre giơ cao thay những
lởi kê u gọ i bang tieng Phá p mà họ khô ng biet. Cử chı̉ binh vậ n thiệ n chı́ và hò a bı̀nh nà y to ra
có nhieu sức thuyet phụ c.
Dọ c đường rú t chạ y, địch khô ng he phá phá ch. Khô ng cò n thay sự hung dữ và thá i độ nghê nh
ngang củ a chú ng trước đâ y trong những trậ n cà n. Đời Tran, nhâ n dâ n ta đã có lan gọ i quâ n
Nguyê n Mô ng trê n đường rú t chạ y là "giặ c Phậ t". Trung đoà n phó Vũ Lă ng gặ p viê n quan tư
Xơcrê tá nh, chı̉ huy tieu đoà n 1 dù lê dương, đang nam trê n cả ng thương, hỏ i:
- Anh có biet chú ng tô i là ai khô ng!
Viê n quan tư nhı̀n anh roi lac đau.
- Mù a xuâ n nă m 1949, chú ng ta đã gặ p nhau ở Hạ Bang. Xơcrê tanh kê u lê n mộ t tieng kinh ngạ c,
roi giơ bai tay lê n trời, nham mậ t lạ i, nó i:
- Thưa ô ng, tô i nhớ ra roi ! Vâ ng, tô i nhớ ra roi !
Mù a xuâ n mộ t nă m trước đó , tieu đoà n dù nà y đã gâ y cho tieu đoà n 54 củ a Vũ Lă ng khô ng ı́t
khó khă n ở Hạ Bang.
So tù binh rat đô ng, lạ i có nhieu người bị thương, là mộ t gá nh nặ ng quá lớn đoi với ngà nh hậ u
can. Bá c đã chı̉ thị phả i cứu chữa thương bệ nh binh, và khô ng được đe tù binh thieu ă n. Trong
khi đó , lương thực và thuoc men cho bộ độ i ta khô ng he dư dậ t. Chú ng ta đong ý trao trả cho
phı́a Phá p tat cả những tù binh bị thương tạ i That Khê .
Chien sı̃ cô ng binh củ a ta và mộ t so hà ng binh phả i là m cô ng việ c gỡ mı̀n trê n sâ n bay That Khê
cho má y bay Phá p hạ cá nh. Đau sâ n bay, noi bậ t lê n mộ t chiec leu că ng bang dù trang với lá cờ
đỏ sao và ng và lá cờ Hong thậ p tự bay phap phới. Tá m tră m thương binh địch nam trong
những chiec leu bạ t gan sâ n bay. Chú ng ta đã đieu trị bước đau cho những người thương binh
nà y, với mong muon họ khô ng quay trở lạ i cam sú ng, và sẽ trở thà nh những người đau tranh
cho hò a bı̀nh ở Việ t Nam.
Anh Cao Vă n Khá nh, đạ i đoà n phó 308, được phâ n cô ng là m nhiệ m vụ trao trả thương binh cho
Hong thậ p tự Phá p.
Trước ngà y trao trả , ta to chức mộ t toi lửa trạ i. Hau het thương binh địch đeu có mặ t. Có những
thương binh nặ ng nam trong leu khi nghe tieng há t, tieng đà n, tieng vo tay và tieng cười vui từ
ngoà i vọ ng và o, đã đe nghị cá c chị hộ lý khiê ng cá ng ra đe được cù ng dự cuộ c vui. Quanh ngọ n
lửa hong boc cao, cá c chien sı̃, bá c sı̃, hộ lý, dâ n cô ng há t những bà i ca cá ch mạ ng với niem tha
thiet, tự hà o. Thương binh há t những bà i ca củ a quê hương mı̀nh bang tieng Phá p, tieng Đức,
tieng mộ t so nước châ u Phi.
Bat than những tieng vive Ho Chi Minh!"... "Via Ho Chi Minh!" (Ho Chı́ Minh muô n nă m!) noi
lê n. Tat cả đeu hô theo. Roi mộ t thương binh ô m cá nh tay cụ t đứng dậ y, nghẹ n ngà o nó i: tô i là
người Đức bị Phá p bat roi và o linh lê dương. Nă m nă m roi, tô i song rat kho mà khô ng thè m
khó c. Bâ y giờ tô i khó c vı̀ tô i rat sung sướng. Tô i sẽ khô ng quê n buoi hô m nay... mã i mã i, nhớ
đen nó tô i sẽ lạ i khó c. Cả m ơn Chủ tịch Ho Chı́ Minh". Những tieng vive Ho Chi Minh!" lạ i rộ lê n
hưởng ứng câ u nó i củ a anh thương binh Đức.
Người tới That Khê đó n thương binh là đạ i tá quâ n y Huya (Huard). ô ng mặ t thường phụ c, thá i
độ rat khiê m nhường. Huya gặ p lạ i ở đâ y những người sinh viê n cũ ở trường Đạ i họ c Y khoa Hà
Nộ i mà ó ng đã từng là giả ng viê n. Họ đã trở thà nh những y bá c sı̃ trong Quâ n độ i Việ t Nam.
May nă m sau đó , ô ng sẽ cò n gặ p lạ i họ ở Điệ n Biê n Phủ trong mộ t hoà n cả nh tương tự.
Mộ t thương binh đã được khiê ng ra đường bă ng xin được ở lạ i đi chuyen sau, và đe nghị gặ p
ô ng chı́nh trị viê n đeo kı́nh trang. Đó là đong chı́ Nguyen Duy Liê m, phó ban địch vậ n củ a đạ i
đoà n 308. Anh đã từng tranh luậ n với người thương binh nà y ve van đe "dâ n chủ tư sả n và dâ n
chủ vô sả n". Khi anh tới, người thương binh nó i:
- "Tô i biet mı̀nh chı̉ cò n song may ngà y nữa thô i ô ng ạ .
Suot đời tô i song cô đơn, chung quanh tô i chı̉ là sự lừa gạ t, tô i că m ghé t tat cả , ke cả đà n bà
đẹ p. Vı̀ the mà tô i đi lı́nh lê dương đe ban giet, đe trả thù đời ! Đê m hô m qua, tô i khô ng ngủ . Tô i
kê u khá t nă m lan. Cả nă m lan cô y tá đeu mang nước cho tô i, vẻ mặ t dịu hien. Tô i hỏ i: Tạ i sao
cô khô ng că m ghé t tô i!. Cô trả lời: "Neu gặ p anh ở mặ t trậ n, tô i sẽ ban anh như ban mộ t con
chó dạ i. Nhưng ở đâ y anh là kẻ bạ i trậ n, anh đã bị thương, chú ng tô i đoi xử với anh như với
những con người". Tô i chı̉ cò n song ı́t ngà y nữa, nhưng chı́nh thời gian ngan ngủ n đó lạ i là
quã ng đời tot đẹ p nhat củ a tô i. Quâ n. độ i ô ng sẽ trung quâ n độ i Phá p. ô ng hã y tự hà o. Xin ô ng
nhậ n lay lời chú c tụ ng đay kı́nh trọ ng củ a mộ t kẻ bạ i trậ n, bạ i trậ n mà sung sướng! Vı̃nh biệ t
ông!".
Tô i thay can tranh thủ thời gian đi xem những vị trı́ địch trê n đường so 4. Chú ng ta sẽ cò n gặ p
nhieu cô ng trı̀nh phò ng ngự kieu nà y trong những trậ n đá nh sap tới. Tô i nghı̃ neu có thời gian
sẽ cho cá c đơn vị dien tậ p đá nh cô ng kiê n ngay tạ i đâ y. Trong cuộ c chien tranh nà y, dù muon
hay khô ng, cũ ng khó trá nh những cô ng trı̀nh phò ng ngự ngà y cà ng mạ nh, củ a địch.
Tạ i Đô ng Khê , tô i nhậ n thay mộ t cô ng trı̀nh phò ng ngự bà ng cụ m cứ điem gâ y cho bộ độ i
những khó khă n lớn hơn rat nhieu so với đá nh mộ t cứ điem riê ng lẻ cũ ng có quâ n so tương tự.
Trậ n đá nh Đô ng Khê ké o dà i và thương vong nhieu là do ta đã chọ n hướng độ t phá chủ yeu
đú ng và o cho mạ nh nhat củ a địch. Tô i rẽ sang phı́a tâ y thă m Coc Xá , thay rõ những gian lao củ a
bộ độ i ta trong cuộ c chien đau trê n vù ng nú i đá tai mè o, và sự dạ i dộ t củ a Lơpagiơ đã dan thâ n
và o mộ t "tử địa".
Những vị trı́ khá c trê n dọ n đường cho thay cá ch phò ng ngự theo tuyen như the nà y bộ c lộ
nhieu nhược điem mà ta có the khai thá c trê n cơ sở chien tranh nhâ n dâ n phá t trien. Vị trı́ địch
ở Đong Đă ng gâ y nhieu an tượng với tô i nhat. Cô ng sự ở đâ y kiê n co hơn Đô ng Khê và That Khê
nhieu. Hệ thong hỏ a lực rat chặ t chẽ . Tô i tự hỏ i: Vı̀ sao mộ t vị trı́ như the nà y mà địch lạ i bỏ !
Neu chú ng co thủ ở đâ y thı̀ bộ độ i ta sẽ gặ p khô ng ı́t khó khă n.
Thị xã Lạ ng Sơn cũ ng như thà nh pho Hả i Phò ng là những nơi bị quâ n Phá p chiem đó ng đau
tiê n trê n mien Bac. Thị xã với những ngô i nhà cũ kieu Phá p, trê n đường pho có hai hà ng câ y
phượng vı̃, van như khi chưa có chien tranh neu địch khô ng bien nó thà nh mộ t đon binh.
Chợ Kỳ Lừa van có người họ p. Thị xã đay ap bộ độ i. Dâ n chú ng ho hởi. Xe ô tô vậ n tả i củ a ta bậ t
đè n pha ra và o thâ u đê m chuyen vậ n chien lợi pham ra ngoà i đe phò ng địch oanh tạ c. Địch vộ i
vã bỏ chạ y khỏ i Lạ ng Sơn đe lạ i nhieu kho tà ng nguyệ n vẹ n. Lan đau ta tiep quả n mộ t thị xã
mới giả i phó ng nê n khá lú ng tú ng, nhieu thứ bị that thoá t. Theo tà i liệ u củ a Phá p thı̀
Cô ngxtă ng đã đe lạ i Lạ ng Sơn:
- " 500 tan trang bị, 2.000 tan quâ n nhu, 4.000 khau tieu liê n, 10.000 viê n đạ n phá o, 150 tan
thuoc, ước tı́nh đủ trang bị cho 8 trung đoà n đoi phương.
Tô i nhac hậ u can đặ c biệ t chú ý thu thậ p và bả o quả n đạ n phá o, chú ng ta hiệ n rat thieu, và bạ n
cũ ng khô ng có nhieu đe việ n trợ cho ta. So đạ n phá o lay được ở Lạ ng Sơn đã rat có ı́ch cho ta
sau nà y. Tô i cũ ng nó i với ủ y ban tiep quả n duy trı̀ những cô ng sự phò ng thủ đe phò ng địch trở
lạ i Lạ ng Sơn. Thă m Lạ ng Sơn xong, tô i quay lạ i Cao Bang đe kịp chuan bị hộ i nghị tong ket. Dọ c
đường cứ tự hỏ i: Vı̀ sao quâ n Phá p vộ i vã rú t lui! Chien thang củ a ta rat lớn nhưng phả i chă ng là
do mộ t loạ t sai lam củ a quâ n địch.
Chú ng chủ quan, quá coi thường lực lượng ta, khi that bạ i thı̀ chú ng quá hoả ng hot. Ngà y đau
chien dịch, 1 tieu đoà n quâ n địch ở Đô ng Khê đã cam cự trê n 50 giờ với lực lượng củ a ta đô ng
hơn chú ng 9 lan. Nhưng cuoi chien dịch chı̉ có 5 tieu đoà n hon hợp củ a ta, lực lượng đã sứt mẻ
qua mười ngà y giao chien, đã bao vâ y tiê u diệ t 5 tieu . đoà n củ a địch ở 477, trong đó 4 tieu
đoà n củ a Sá ctô ng lực lượng cò n nguyê n vẹ n ! Trậ n 477 khô ng phả i là trường hợp cá biệ t. ở Coc
Xá , 3 tieu đoà n hon hợp củ a ta đã tiê u diệ t 2 tieu đoà n củ a Lơpagiơ phò ng ngự tạ i mộ t địa hı̀nh
nú i đá hiem trở. Trê n đinh Trọ c Ngà chı̉ 1 trung độ i củ a 88 đã đá nh bạ i 1 đạ i độ i Ma roc phò ng
ngự, được trang bị cả đạ i liê n và sú ng coi... Và neu địch khô ng rú t Đong Đă ng, Lạ ng Sơn...! Chac
châ n chú ng ta lạ i phả i có mộ t chien dịch Lê Hong Phong III đe đay quâ n địch ra khỏ i đường so
4. Sự phả n ứng dâ y chuyen từ mộ t chien thang như vừa qua mang lạ i cho ta bà i họ c gı̀ trong
chien tranh!
Trê n chặ ng đường cuoi cù ng từ Đô ng Khê ve Cao Bang, lan đau từ ngà y đi chien dịch, tô i bong
cả m thay mệ t, đau ó c nặ ng trı̃u. Nham tı́nh đã mười mộ t đê m khô ng ngủ , nhieu đê m ngoi trê n
lưng ngựa. Những ngà y chien dịch khan trương ké o dà i suot ba thá ng đã qua. Niem vui chien
thang đã nhường cho cho mộ t câ u hỏ i lớn: Sau chien dịch nà y sẽ tiep tụ c đá nh địch ở đâ u!...
Chợt nghe từ mộ t bả n nhỏ bê n đường vang ra những tieng đà n. Tô i ngỡ ngà ng cứ như lan đau
nghe thay những â m thanh nà y. Những â m thanh thậ t kỳ lạ . Những mệ t mỏ i tiê u tan, đau ó c trở
nê n trong suot. Nó giong như mộ t lan leo sườn doc đứng ngộ t ngạ t từ Khuô n Chu lê n tới đı̉nh
Tam Đả o, bong được tam mı̀nh trong hơi sương má t lạ nh và luong gió là nh đay sinh khı́ nơi
non cao.
Cũ ng từ đó tô i yê u â m nhạ c. Hı̀nh như Pythagore, mộ t nhà hien triet Hy Lạ p ở the kỷ V trước
Cô ng nguyê n, đã nó i â m nhạ c có khả nă ng thanh lọ c tâ m hon con người, thậ m chı́ tá c độ ng tot
tới cả những bệ nh tậ t trong cơ the con người ! Phả i chă ng tô i đã có cơ hộ i nhậ n biet đieu đó .
Tô i dừng ngựa, bà n với anh em và o bả n tı̀m mộ t nhà dâ n xin nghı̉ lạ i đê m nay, sá ng mai dậ y
sớm đi tiep. Chú ng tô i thu xep xong cho nghı̉ thı̀ tieng đà n đã ri ưng. Tô i nó i với mộ t cá n bộ vă n
phò ng đi tı̀m người vừa đá nh đà n, và mời xem có : the mang đà n tới đâ y chơi mộ t và i bà i. Lá t
sau, mộ t chien sı̃ trẻ ô m câ y guitar bước và o.
Tı̀nh hı̀nh thang thời gian nà y khô ng có gı̀ khan trương, tô i bả o vă n phò ng tạ m ngừng liê n lạ c
điệ n đà i với cá c nơi trong mộ t giờ, cù ng nhau ngoi nghe â m nhạ c.
Trước khi ve Lam Sơn, Cao Bang, nơi sẽ họ p hộ i nghị tong ket, tô i rẽ sang Thủ y Khau. Đong chı́
Lý Thiê n Hữu, Phó tư lệ nh Quâ n khu Quả ng tâ y và Đoà n co van Trung Quoc cũ ng đang có mặ t
tạ i đâ y. .
Suot thời gian chien dịch, cá c đong chı́ lã nh đạ o và nhâ n dâ n tı̉nh Quả ng Tâ y đã giú p đỡ chú ng
ta tậ n tı̀nh.
Đong chı́ Lý Thiê n Hữu đã xuong tậ n Thủ y Khau giá p biê n giới Việ t Nam nhieu ngà y, đô n đoc
việ c vậ n chuyen gạ o.
Cuộ c gặ p đong chı́ Lý và Đoà n co van sau chien thang được đá nh dau bang mộ t bữa rượu khien
tô i nhớ mã i. Tô i khô ng uong được rượu, nhưng hô m đó đã uong mộ t ché n đay và biet như the
nà o là Bay rượu. Cá c đơn vị tham gia chien dịch đã tậ p trung ve Cao Bang đe tien hà nh tong ket
bước đau. Đâ y là chien dịch lịch sử lớn đau tiê n củ a quâ n độ i ta, nê n cô ng việ c tong ket được
đặ c biệ t coi trọ ng. Tong quâ n ủ y chı̉ đạ o tien hà nh từ cơ sở trở lê n. Cá c cơ quan tham mưu,
chı́nh trị, cung cap ngoà i việ c tong ket cô ng tá c cơ quan mı̀nh, cò n phả i cử cá n bộ xuong cơ sở
theo dõ i, chuan bị cho mộ t hộ i nghị tong ket lớn hơn củ a Bộ Tong tư lệ nh sẽ được mở tạ i Thá i
Nguyê n. Bá c gửi thư nhac nhở cá n bộ , chien sı̃ "triệ t đe lợi dụ ng vũ khı́ tot nhat là phê bı̀nh và
tự phê bı̀nh mộ t cá eh dâ n chứ, "phá t trien thê m ưu điem, sửa chữa khuyet điem" đe "thang to
hơn nữa.
Đoà n co van Trung Quoc đã có mặ t ở Cao Bang. Lan nà y, đong chı́ Vi Quoc Thanh ở lạ i sở chı̉
huy cù ng với tô i.
Tạ i hộ i nghị, đong chı́ Tran Canh đã phá t bieu nê u lê n những nguyê n nhâ n thà nh cô ng củ a
chien dịch. Đong chı́ đá nh giá rat cao chien thang Biê n Giới, rú t ra những bà i họ c quan trọ ng,
và nó i nhieu ve bả n chat củ a quâ n độ i cá ch mạ ng.
Sau hộ i nghị, đong chı́ Tran Canh, đong chı́ Vi Quoc Thanh và tô i ngoi trao đoi với nhau trê n
nhà sà n quanh mộ t tam bả n đo trả i rộ ng.
Đong chı́ Tran nó i:
- Chien dịch nà y, bộ độ i Việ t Nam tiê u diệ t và bat song khoả ng 8.000 quâ n địch. Đieu quan
trọ ng là trong đó có 5 tieu đoà n Au Phi, quâ n ứng chien tinh nhuệ nhat củ a Phá p bị tiê u diệ t
gọ n. .
Đong chı́ Tran trỏ ngó n tay và o con đường so 3 chạ y thang từ Cao Bang ve Hà Nộ i, ước lượng: -
200 kilô mé t!... Quá gan! Roi đong chı́ vạ ch ba vò ng trò n ở trung du, phı́a bac và phı́a nam Hà
Nộ i, nó i tiep:
- Phả i ba chien dịch như chien dịch Biê n Giới. Thời gian khoả ng mộ t nă m.
Chú ng tô i nhı̀n nhau mı̉m cười.
- Đong chı́ Tran Canh chuan bị rời Việ t Nam. Đong chı́ nhı̀n tô i, nó i: Chien dịch đã ket thú c đạ i
thang lợi, nay mai Quâ n độ i Việ t Nam Nam hạ , tô i muon mời Võ Tong cù ng qua chơi Quả ng
Châ u may ngà y. - Tô i đang lo chuan bị phương á n tá c chien mới. Mong rang mộ t thời gian
khô ng lâ u nữa sẽ gặ p đong chı́ ở Bâ c Kinh, chú ng ta cù ng đi thă m Vạ n Lý trường thà nh.
Sau đó , Tran Canh sang chien đau ở Trieu Tiê n với cương vị Phó tư lệ nh Chı́ nguyệ n quâ n
Trưng Quoc. Khá lâ u đong chı́ Tran mới trở lạ i Việ t Nam, đen Hà Nộ i với những vet bỏ ng bom
napan trê n mặ t. Moi lan có dịp qua Trung Quoc, tô i thường tới thă m gia đı̀nh đong chı́ Tran.
Đong chı́ đe lạ i cho tô i an tượng đẹ p ve mộ t soá i tướng trong quâ n độ i cá ch mạ ng "trı́ dũ ng
song toà n", giau tinh than quoc te và luô n luô n lạ c quan, yê u đời.
Phoi hợp với chien dịch Biê n Giới, cá c chien trường đã đong loạ t tien cô ng địch. Trê n hướng
phoi hợp Tâ y Bac, từ ngà y 12 thá ng 9 nă m 1950, cá c trụ ng đoà n 165 và 148 đã chủ độ ng đá nh
địch khap nơi, buộ c chú ng phả i bỏ thị tran Pa Kha, Si Ma Cai, Hoà ng Su Phı̀, Bả n Tau, Bả n Phiệ t
don ve thị xã Lao Cai. Ngà y 2 thá ng 11 nă m 1950, Cá cpă ngchiê ra lệ nh bỏ thị xã Lao Cai, rú t ve
Than Uyê n. Cửa ngõ biê n giới Tâ Bat thô ng sang tı̉nh Vâ n Nam, Trung Quoc, được tiep tụ c mở
rộ ng.
Ơ Thá i Nguyê n, 6 tieu đoà n địch bị giam châ n tạ i thị xã Trung đoà n 246 cù ng bộ độ i địa
phương và dâ n quâ n du kı́ch đã chủ độ ng đá nh nhieu trậ n tiê u hao địch. Ngà y 10 thả ng 10 nă m
1950, địch buộ c phả i nhanh chó ng rú t khỏ i Thá i Nguyê n. Tạ i Liê n khu 3, đạ i đoà n 304 củ ng với
chủ lực, bộ độ i địa phương và đan quâ n du kı́ch đã liê n tiep đá nh địch ở Phá t Diệ m, Hà Nam, Hà
Đô ng, tiê u diệ t và bức rú t trê n 50 vị trı́ địch, phụ c kı́ch chong cà n, bat 600 quâ n địch, thu nhieu
vũ khı́.
Bộ độ i Bı̀nh - Trị - Thiê n mở chien dịch Phan Đı̀nh Phù ng độ t nhậ p thị xã Quả ng Trị, đá nh mı̀n
trê n đường Hue - Đà Nâ ng, thực hiệ n tiê u hao và giam châ n quâ n địch tạ i cho. Liê n khu 5 mở
chien dịch Hoà ng Diệ u. Trung đoà n 108 và bộ độ i địa phương độ t nhậ p đá nh địch ở thị xã Đà
Nang, lậ t đo mộ t đoà n tà u trê n đường Đà Nang - Hue.
Trung đoà n 803 tien sâ u và o Ninh Hò a, Khá nh Hò a phá t độ ng chien tranh du kı́ch) diệ t hà ng
chụ c thá p canh, thu hà ng tră m sú ng cá c loạ i.
Tạ i Nam Bộ , đe chia lửa với chien dịch Biê n Giới, Khu 7 mở chien dịeb Ben Cá t ở Thủ Dau Mộ t,
cũ ng gọ i là chien dịch Lê Hong Phong, nham cat đứt đương so 7 và đường liê n tı̉nh 14, đay
mạ nh chien tranh du kı́ch, mở thô ng đường tiep te ve đong bang sô ng Cửu Long. Bộ chı̉ huy
chien dịch gom cá c đong chı́ Tô Ký, chı̉ huy trưởng, Lê Đức Anh, tham mưu trưởng, Nguyen Duy
Hanh, chı́nh trị viê n. Đâ y là chien dịch đau tiê n được tien hà nh ở mien Đô ng Nam Bộ trong
khá ng chien chong Phá p. Sau hơn mộ t thá ng tien hà nh chien dịch, cá c lực lượng vũ trang ta
đá nh 38 trậ n tien cô ng cứ điem, 2 trậ n phụ c kı́ch chặ n việ n, 43 trậ n đá nh cơ giới, 2 trậ n chong
cà n, 204 lan đá nh quay roi, tiê u diệ t 509 tê n địch, là m bị thương 155 tê n, bat song 120, đá nh
sậ p hà ng chụ c thá p canh, đon bot, 12 cau cong, phá hủ y 84 xe quâ n sự, 5 đau má r xe lửa 7
thuyen má y và tà u đo bộ , thu nhieu sú ng đạ n, trang bị quâ n sự, lương thực. Đong chı́ Lê Duan,
Bı́ thư Xứ ủ y đã đá nh giá : "Chien dịch Ben Cá t đá nh dau bước trưởng thà nh quan trọ ng củ a lực
lượng vũ trang Khu 7, ủ ưa phong trà o khá ng chien củ a quâ n và dâ n mien Đô ng Nam Bo hò a
nhịp với cuộ c khá ng chien trê n chien trường cả nước". Khu 8 mở chien dịch Cau Ngang ở Trà
Vinh, diệ t hà ng chụ c thá p canh, lô cot, nhậ n chı̀m 16 tà u thuyen trê n sô ng Và m CO Đô ng, phá
đường 1 bı̀s và đường 13, giao thô ng có lú c tac nghẽ n ba ngà y lien. Tạ i xã Long Sơn, bộ độ i
chặ n đá nh 2 tieu đoà n địch đi tă ng việ n, diệ t và là m bị thương 200 tê n. Cá c tinh trong khu cũ ng
đá nh 93 trậ n lớn nhỏ , diệ t 12 thá p canh, là m chet và bị thương hơn 500 quâ n địch, thu gan 500
sú ng. Quâ n và dâ n Khu 9 đá nh mạ nh ở Long Chá u, diệ t 30 thá p canh và 180 địch. Ta cò n phá ke
hoạ ch lá p ngụ y quyen, ngụ y quâ n ở cá c vù ng Hò a Hả o, Cao Đà i.
Ơ Là o, Liê n quâ n Là o - Việ t tien cô ng vị trı́ Sam Tớ. Những hoạ t độ ng đeu khap trê n cá c chien
trường đã ghı̀m châ n quâ n địch ở mọ i nơi. Trong mù a Đô ng nă m 1950, bả y tieu đoà n dù củ a
độ i quâ n vien chinh, từ cuoi thá ng Chı́n, đã được rả i ra khap bon phương tạ i Đô ng Dương:
Tieu đoà n 1 đi với binh đoà n Lơpagiơ, tieu đoà n 2 lê dương dù ở Pa Kha, tieu đoà n 10 dù thuộ c
địa tă ng cường cho Phá t Diệ m, tieu đoà n 3 dù thuộ c địa ở Là o chı̉ trở ve Hà Nộ i và o ngà y 5
thá ng 10 lạ i được tức toc đưa lê n That Khê và bị tiê u diệ t; sau mộ t thá ng mệ t nhoà i vı̀ những
cuộ c hà nh binh cả nh sá t, tieu đoà n dù 6 thuộ c địa ở Trưng Bộ , tieu đoà n dù 1 thuộ c địa ở Nam
Bộ , và cuoi cù ng tieu đoà n dù 7 thuộ c địa đeu được đưa ve Hà Nộ i ngà y 28 thá ng 9 đe chiem thị
xã Thá i Nguyê n. Tong chı̉ huy khô ng cò n mộ t lực lượng dự bị nà o đe đưa lê n đường so 4 neu
cuộ c chien đau chuyen sang hướng xaư.
Riê ng tạ i chien dịch Biê n Giới, ta đã diệ t và bat trê n 8.000 quâ n địch, gom 8 tieu đoà n Au Phi
tinh nhuệ , và 2 tieu đoà n ngụ y. So đơn vị Au Phi bị diệ t chiem 55% lực lượng cơ độ ng trê n
chien trường Bac Bộ , tức 41% lực lượng cơ độ ng trê n toà n chien trường Đô ng Dương.
Trê n hướng Đô ng Bac, ta đã hoà n toà n là m chủ 200 kilô mé t đường so 4, gap ba độ dà i dự kien
trong ke hoạ ch, mở thô ng đường giao thô ng quoc te ở hướng quan trọ ng nà y, đong thời mở
rộ ng và củ ng co că n cứ địa Việ t Bac.
Ta đã giả i phó ng 17 thị tran, 5 thị xã ı́t nhieu có tam quan trọ ng ve chien lược, là : Cao Bang,
Lạ ng Sơn, Lao Cai, Thá i Nguyê n, Hò a Bı̀nh. Riê ng trê n vù ng nú i Bac Bộ , với việ c tiê u diệ t và bức
rú t 110 vị trı́ lớn, nhỏ , ta đã giả i phó ng hai phan ba biê n giới Việ t - Trung với trê n 4.000
kilô mé t vuô ng.
Từ ngà y đau chien tranh, trường họ c lớn, trường họ c đı́ch thực củ a bộ độ i ta, là chien trường.
Chien dịch nà o cũ ng ket thú c bang mộ t cuộ c tong ket. Chien dịch lan nà y phá t trien khá thuậ n
lợi. Đã xuat hiệ n ở nhieu cá n bộ , chien sı̃ tư tưởng đá nh địch quá de, tự bang lò ng:
Bộ Tong tư lệ nh chı̉ đạ o cô ng tá c tong ket chien dịch phả i tien hà nh thậ t nghiê m tú c, là m thậ t
kỹ từ đạ i độ i trở lê n.
Ngà y 27 thá ng 11 nă m 1950, Hộ i nghị tong ket chien dịch Biê n Giới được to chức tạ i Chợ Đon,
Thá i Nguyê n.
Những đơn vị đã tham dự chien dịch trê n mặ t trậ n chı́nh, cá c mặ t trậ n phoi hợp ở mien Bac
đeu ve dự đô ng đủ .
Chú ng ta cò n. mời thê m hai đạ i bieu từ Liê n khu 5 và Bı̀nh Trị Thiê n ra, đong chı́ Nguyen Chá nh
và đong chı́ Tran Quý Hai: .
Mọ i người gặ p nhau rat phan khởi. Sau những trậ n mưa dam de, thời tiet Việ t Bâ c đã trở lạ i
khô rá o. Nhieu cá n bộ xú ng xı́nh chiec veste canadienne xanh rê u lá ng bó ng, đi già y da, đeo
sú ng Mỹ thu được từ những kho chien lợi pham cò n nguyê n vẹ n. Mù a đô ng lạ nh lẽ o củ a chien
tranh đã qua. Nú i rừng Việ t Bac sạ ch bó ng quâ n thù . Châ n trời mở ra phı́a trước với những
cá nh đong thang cá nh cò bay. Hà Nộ i đã hiệ n lê n khô ng cò n xa.
Đong chı́ Tong bı́ thư Trường Chinh thay mặ t Đả ng khen ngợi toà n the cá n bộ , chien sı̃ và đong
bà o trê n cá c mặ t trậ n đã hoà n thà nh nhiệ m vụ vẻ vang, riê ng cá c chien sı̃ ở mặ t trậ n Cao Bac
Lạ ng đã là m vượt mức "chiem giả i quá n quâ n trong phong trà o thi đua giet giặ c lậ p cô ng". Ve
nguyê n nhâ n thang lợi, đong chı́ chı̉ . rõ :
Đó là do Quâ n dâ n nhat trı́, trê n dưới mộ t lò ng. Bộ độ i anh dũ ng hy sinh giet giặ c. Nhâ n dâ n ta
hă ng há i phụ c vụ bộ độ i, tham gia chien tranh. Ta có chien lược, chien thuậ t đú ng, lạ i được
Trung ương trực tiep chı̉ huy chien dịch, Ho Chủ tịch ra tien tuyen lã nh đạ o độ ng viê n tinh
than, đong thời ta được nhâ n dâ n nước bạ n tậ n tâ m giú p đỡ"
Những trà ng phá o tay noi lê n khô ng ngớt khi Chủ tịch Ho Chı́ Minh xuat hiệ n. Bá c đã có mặ t ở
biê n giới từ trước ngà y mở chien dịch. Người (:ù ng đi với dâ n cô ng, thanh niê n xung phong.
Người tı̀m hieu tâ m tư cá n bộ , chien sı̃ trước trậ n đá nh. Người ở sở chı̉ huy chien dịch, lê n đà i
quan sá t, theo dõ i từng giờ những dien bien củ a mặ t trậ n, và có những quyet định, chı̉ thị kịp
thời. Trong suot chien dịch, với những lởi hiệ u triệ u, những bức thư ngan gửi bộ độ i, đong bà o,
mọ i người lú c nà o cũ ng như thay Bá c ở bê n. Sau chien thang, Bá c đi thă m thương binh, thă m
bộ độ i, gặ p cả Lơpagiơ, Sá c tô ng trong bộ quan á o cả i trang, chuyệ n trò đe tı̀m hieu tâ m trạ ng
củ a những viê n chı̉ huy that trậ n...
Bá c chı́nh là linh hon củ a chien dịch, linh hon củ a chien thang. Bá c đã có mộ t bà i phá t bieu rat
quan trọ ng với hộ i nghị. .
- " Chien dịch nà y có nhieu kinh nghiệ m, tot xau đeu có can phả i tong ket, pho bien và họ c tậ p.
Tó m lạ i có may điem chı́nh: .
Trưng ương lã nh đạ o sá ng suot. Cá c cap địa phương chı̉ đạ o đú ng đan. Cá c cơ quan quâ n, dâ n,
chı́nh đoà n ket, phoi hợp chặ t chẽ , hà nh độ ng nhat trı́. Chien sı̃ ta rat hă ng há i, anh dũ ng.
Những gương chặ t not tay bị thương cho de xung phong, ô m thuoc no nhả y và o cô ng sự địch,
nhịn đó i ba, bon ngà y van cứ hă ng, tı́ch cực và quả cả m chien đau, v.v... đã tỏ rõ đieu đó . Nhâ n
dâ n ta rat tot. Chưa bao giờ có những đoả n phụ nữ Kinh, Má n, Tho, Nù ng, v.v... đi tiep te vậ n tả i
đô ng đả o như vậ y. Khó nhọ c, kho sở, nguy hiem, mà van hă ng há i, vui vẻ , dũ ng cả m. Thậ t là
đá ng khâ m phụ c...Giặ c chủ quan, khinh địch, khô ng ngờ ta mạ nh như vậ y và tien bộ nhanh như
vậ y, nê n chú ng hớ hê nh khô ng đe phò ng can thậ n.
Chớ chủ quan teu, cho rang từ nay ve sau sẽ thang lợi mạ i, khô ng gặ p khó khă n that bạ i nữa.
Trậ n thang nà y mới chı̉ là mộ t thang lợi bước đau. (...) Từ nay ch.o tới khi hoà n toà n thang lợi,
ta cò n gặ p nhieu khó khă n, có the cò n phả i trả i qua nhieu that bạ i. Đá nh nhau có thang bạ i là
thường. Đieu cot yeu là ta già nh được thá ng lợi cuoi cù ng.
Chớ khinh địch. Khô ng phả i địch co lạ i đe nam yê n, mà co lạ i đe nhả y ra. Chú ng đang co tranh
thủ thời gian chuan bị đe trả thù .
Ta phả i tranh thủ thời gian chuan bị. Đó là mộ t đieu kiệ n đe khá ng đoi phương. Trong quâ n sự,
thời gian là rat quan trọ ng... Có tranh thủ thời gian, mới bả o đả m được yeu to trạ ng địch. Cũ ng
đe tranh thủ thời gian mà hộ i nghị nà y phả i họ p ngan. Bá o cá o phả i gọ n gà ng nê u cho được
điem chı́nh can thiet, khô ng nê n nó i dà i dò ng, mat thı̀ giờ vô ı́ch..."……
Những đieu Bá c că n dặ n khô ng chı̉ có giá trị quan trọ ng trong thời gian sap tới mà trong cả
cuộ c chien tranh.
Chú ng ta đã rú t ra nhieu bà i họ c lớn từ chien dịch Biê n Giới. Ve chı̉ đạ o chien địch, có ưu điem
lớn là chọ n đú ng điem độ t phá chien dịch, kiê n trı̀ chờ việ n, tậ p trung lực lượng tiê u diệ t từng
bộ phậ n quâ n việ n tien tới tiê u diệ t hoà n toà n. Khuyet điem là khô ng dự kien được sự tan vỡ
củ a quâ n địch trê n toà n tuyen đường so 4 nê n bỏ lỡ thời cơ tiê u diệ t quâ n địch khi rú t nhạ y.
Trong tá c chien, bộ độ i đá nh vậ n độ ng lớn lan đau rat tot, chı̉ sử dụ ng những lực lượng khô ng
nhieu mà van tiê u diệ t được những bộ phậ n đô ng quâ n địch, và ı́t bị tiê u hao. Tuy nhiê n, có
mộ t so khuyet điem. Trậ n Đô ng Khê , cô ng tá c đieu tra chưa tot, khô ng nam được những hỏ a
điem ngam trong đon địch, chọ n hướng độ t phá khô ng đú ng, ngay đau mộ t mũ i tien cô ng đi
lạ c, nê n mặ c dù lực lượng ta đô ng, quâ n địch trong cử điem thap hơn mức dự kien (chı̉ có 2 đạ i
độ i tă ng cường) mà trậ n đá nh ké o dà i, bộ độ i tiê u hao nhieu: Nguyê n nhâ n là do tư tưởng chủ
quan vı̀ vị trı́ nà y mới bị trung đoà n 174 tiê u diệ t khô ng khó khă n hoi thá ng Nă m. Đạ i đoà n
308 đe trong trậ n địa mộ t ngà y bỏ lỡ cơ hộ i tiê u diệ t quâ n việ n khi chú ng đi qua. Tham mưu
khô ng nam kịp thời địch rú t Cao Bang nê n ta khô ng kịp to chức đá nh địch trê n đường di
chuyen.
Van đe noi bậ t trong chien dịch là chien thuậ t đá nh điem diệ t việ n. Cá c bạ n Trung Quoc đặ c
biệ t coi trọ ng chien thuậ t nà y. Trước đâ y do trang bị vũ khı́ yeu ké m, ta chủ trương trá nh lực
lượng cơ độ ng củ a địch, chú ng bao giờ cũ ng- có hởa lực mạ nh và thường được khô ng quâ n và
phá o binh yem trợ. Chú ng ta chı̉ đá nh những trậ n phụ c kı́ch nhanh ban ngà y nham và o những
đoà n quâ n xa, hoặ c những đơn vị nhỏ di chuyen. Những trậ n đá nh cứ điem nhỏ củ a ta đeu phả i
ket thú c trong đê m. Ơ Tâ y Bac, nhờ đı̀a hı̀nh thuậ n lợi, anh Lê Trọ ng Tan đã vậ n dụ ng đá nh
điem diệ t việ n thà nh cô ng trong trậ n MO Hẻ m.
Nhưng cũ ng tạ i Tâ y Bac, trong trậ n pho Lu, ta bao vâ y quâ n địch dà i ngà y, nhưng chı̉ bo trı́ mộ t
lực lượng nhỏ chờ quâ n việ n tới, xua chú ng quay trở lạ i mà khô ng có ke hoạ ch tiê u diệ t ! Cô ng
tá c tham mưu đã , có mộ t bước trưởng. thà nh trong chien dịch. Tuy cá n bộ chı̉ được đà o tạ o,
rè n luyệ n qua thực te chien đau, cò n mang tá c phong củ a chien tranh du kı́ch, phương tiệ n
thô ng tin và trinh sá t thieu thon, nhưng cơ quan tham mưu đã có no lực lớn trong đá nh giá
tı̀nh hı̀nh địch, quá n triệ t đường loi quâ n sự củ a Đả ng, phá t huy sự hieu biet và kinh nghiệ m
giú p Bộ chı̉ huy chı̉ đạ o chien dịch và hạ quyet tâ m kịp thời.
Cô ng tá c hậ u can trong chien dịch giữ mộ t vai trò quan trọ ng gó p phan và o thang lợi. Đâ y là lan
đau tiê n ngà nh hậ u can bả o đả m mộ t chien dịch quy mô lớn và dà i ngà y trê n mộ t địa bà n dâ n
cư thưa thớt và rat thieu lương thực. Trong toà n chien dịch, cơ quan hậ u can đã cung cap 1.886
tan gạ o, thực pham, 41 tan đạ n, cap cứu 1 200 thương binh, nuô i dưỡng 3.500 tù binh. Cá c địa
phương ở Việ t Bậ c, đặ c biệ t là hai tı̉nh Cao Bang, Lạ ng Sơn, đã có đó ng gó p rat lớn. Chủ tịch Ho
Chı́ Minh đã gửi thự khen đong bà o ba tı̉nh Cao - Bậ c - Lạ ng với lời cả m ơn: "Tô i trâ n trọ ng thay
mặ t Chı́nh phủ và Quâ n độ i cả m tạ đong bà o. Anh Tran Đă ng Ninh, Chủ nhiệ m Tong cụ c Cung
cap, trực tiep phụ trá ch cô ng tá c hậ u can chien dịch, được Bá c bieu dương trong Hộ i nghị tong
ket chien dịch.
Nhâ n dâ n tı̉nh Quả ng Tâ y, Trung Quoc, mặ c dù được giả i phó ng chưa lâ u, cò n gặ p nhieu khó
khă n, nhưng đã het lò ng đó ng gó p lương thực cho chien dịch. Những đoà n xe vậ n tả i củ a Quâ n
giả i phó ng Trung Quoc chạ y thâ u đê m cả thá ng rò ng trê n những con đường cửa khau Việ t Nam
- Trung Quoc.
Cho tới het nă m 1950, ta đả tiep nhậ n củ a Trung Quoc: 1.020 tan vũ khı́ đạ n dược, 180 tan
quâ n trang quâ n dụ ng, 2.634 tan gạ o, 20 tan thuoc và dụ ng cụ quâ n y, 800 tan hà ng quâ n giới,
30 ô tô , 120 tan xă ng dau và phụ tù ng ô tô . Việ n trợ củ a Trung Quoc là nguon cung cap quan
trọ ng và hiệ u quả cho chien dịch.
Chien dịch Biê n Giới xứng đá ng mở đau mộ t thời kỳ mới, thời kỳ chuyen sang phả n cô ng và
tien cô ng củ a quâ n độ i ta. Đâ y là mộ t chien dịch vậ n độ ng tien cô ng đien hı̀nh trong khá ng
chien chong Phá p. Đã có mộ t sự trưởng thà nh trong chı̉ đạ o chien dịch, trong nghệ thuậ t quâ n
sự the hiệ n từ khâ u chọ n điem độ t phá , bà y trậ n chờ địch, đieu binh, chuyen hó a the trậ n
nhanh chó ng, tậ p trung giả i quyet những trậ n then chot. Chú ng ta đã biet khai thá c toi đa
những sai lam củ a địch, vậ n dụ ng toi đa sức mạ nh binh lực cò n hạ n che củ a ta, bien kẻ địch
mạ nh thà nh kẻ địch yeu, biet khá c phụ c những sơ suat, những nhược điem củ a bộ độ i ta lan
đau tien hà nh mộ t trậ n đá nh lớn, đe cuoi cù ng già nh toà n thang.
Trong chien dịch, hô m lê n đà i quan sá t theo dõ i trậ n Đô ng Khê , Bá c đã là m mộ t bà i thơ chữ
Há n.
ĐĂNG SƠN
Huề trượng đăng sơn quan trận địa
Vạn trùng sơn ủng vạn trùng vân . .
Nghĩa binh tráng khí thôn ngưu đẩu
Thệ diệt sài lang xâm lược quân".
Nhà thơ Xuâ n Diệ u dịch như sau:
LEN NUI
Chống gậy lên non xem trận địa
Vạn trùng núi đỡ vạn trùng mây
Quân ta khí mạnh nuốt ngưu đẩu
Thề diệt xâm lăng lũ sói cay".
Bả n dịch hay, chı̉ tiec hai chữ "sà i lang” dịch thà nh "só i cay” chưa on. Qua bà i thơ hiệ n lê n hı̀nh
ả nh quen thuộ c củ a Người, phong thá i ung dung, tự tạ i giữa chien trường, hà o khı́ chien đau
củ a cá c chien sı̃ hò a quyệ n với khı́ thiê ng sô ng nú i. Được là m ra giữa lú c trậ n đá nh mở mà n
đang gặ p khó khă n, nó là sự tiê n đoá n chien thang to lớn trong chien dịch. Bà i Đă ng sơn gợi
nhớ những câ u thơ bat hủ củ a Lý Thường Kiệ t sau khi đá nh thang giặ t Tong 900 nă m trước,
được coi là Tuyê n ngô n Độ c lậ p lan thứ nhat củ a Việ t Nam: "Nam quoc sơn hà Nam đe cư...".
It ngà y sau chien thang Cao Lạ ng, chú ng tô i nhậ n được may câ u thơ chú c mừng chien thang
bâ ng chữ Há n củ a Chủ tịch Mao Trạ ch Đô ng:
"Thanh niê n đı́ch Việ t Nam quâ n .
Nhat minh kinh nhâ n".
Tạ m dịch:
"Quân dội Việt Nam trẻ tuổi
Cất một tiếng người người kinh sợ".
Sở Trang Vương thời Đô ng Chu lê n là m vua đã ba nă m, chı̉ ham mê să n bâ n, vui chơi với mı̃ nữ
trong cung.
Mộ t trieu than ke với nhà vua câ u chuyệ n: "Có mộ t con chim lớn, lô ng đủ nă m sac, đậ u trê n gò
cao nước Sở, đã ba nă m mà khô ng bay, cũ ng khô ng kê u, khô ng biet là con chim gı̀ !". Sở Trang
Vương hieu ý, nó i: "Con chim ay khô ng phả i chim thường, ba nă m khô ng bay, bay tat cao đen
tậ n trời; ba nă m khô ng kê u, kê u tat là m cho người ta khiep sợ (Tam niê n bat minh, Nhat minh
kinh nhân)".
Sau đó , Sở Trang Vương được xep và o mộ t trong "ngũ bá " thời Xuâ n Thu.
Chủ tịch Mao chı̉ mượn bon chữ củ a người xưa, mà nó i lê n được chien thang vang dộ i lan đau
củ a quâ n và dâ n ta trong chien dịch Biê n Giới. Chien dịch Biê n Giới cũ ng chı́nh là trậ n đá nh vậ n
độ ng lớn ta khơi luong đi tới trậ n đá nh quyet định sau nà y.
Chương 4
ĐẢNG LAO ĐỘNG VIỆT NAM
Đau nă m 1951 dien ra mộ t sự kiệ n lịch sử. trọ ng đạ i trong đời song chı́nh trị củ a dâ n tộ c: Đạ i
hộ i Đả ng Cộ ng sả n Đô ng Dương lan thứ II. Đâ y là đạ i hộ i đau tiê n được to chức trê n đat nước
ta. Từ ngà y thà nh lậ p 8 thá ng 2 nă m 1930 cho tới lú c đó , Đả ng ta van hoạ t độ ng bı́ mậ t. Sự xuat
hiệ n đả ng củ a giai cap cô ng nhã n ở mộ t nước phong kien và thuộ c địa, với nen kinh te nô ng
nghiệ p lạ c hậ u, nô ng dâ n chiem 90% so dâ n, là đoi tượng nghiê n cứu củ a nhieu nhà sử họ c.
Hơn hai mươi nă m qua Đả ng giữ vai trò có tı́nh quyet định đoi với vậ n mệ nh dâ n tộ c. Đen với
chủ nghı̃a cộ ng sả n, Nguyen á i Quoc quyet đi tới tậ n cù ng con đường đau tranh cho độ c lậ p, tự
do, hạ nh phú c củ a mọ i người.
Nhưng những người cộ ng sả n Việ t Nam khô ng chı̉ là kẻ tử thủ củ a chinh quyen thực dâ n,
phong kien trong nước, mà cò n là đoi tượng bị theo dõ i, đà n á p, să n đuoi ở nhieu nước tư bả n,
thuộ c địa trê n cá c châ u lụ c. Đả ng phả i tı́nh toá n, câ n nhac từng đường đi nước bước củ a mı̀nh.
Mặ t trậ n Việ t Minh là cá ch lựa chọ n đú ng đan củ a Nguyen Ai Quoc đe già nh lạ i độ c lậ p, tự do
cho dâ n tộ c. Ngà y Tong khởi nghı̃a nă m 1945 mới có 5.000 đả ng viê n, nay đã thà nh mộ t độ i
ngũ đô ng đả o: 760.000 người. Trong khá ng chien, mọ i hoạ t độ ng củ a Đả ng, cũ ng như những
sinh hoạ t củ a đả ng viê n, van tien hà nh bı́ mậ t. Chı̉ đô i khi những người cộ ng sả n mới xuat hiệ n
dưới danh nghı̃a "hộ i viê n Hộ i Nghiê n cứu chủ nghı̃a Má c".
Đau nă m 1950, sau khi đi gặ p cá c đả ng bạ n Liê n Xô và Trung Quoc trở ve, Bá c bà n với Trung
ương đã tới lú c Đả ng ra hoạ t độ ng cô ng khai. Tı̀nh hı̀nh cá ch mạ ng trong nước cũ ng như trê n
the giới đã thay đoi nhieu. Qua những nă m lã nh đạ o cá ch mạ ng, lã nh đạ o khá ng chien, uy tı́n
củ a Đả ng trong nhâ n dâ n đã trở thà nh tuyệ t đoi.
Cá c nước xã hộ i chủ nghı̃a đã cô ng nhậ n nước Việ t Nam dâ n chủ cộ ng hò a. Sự xuat hiệ n cô ng
khai củ a Đả ng sẽ mang lạ i mộ t nguon độ ng viê n mới trong nhâ n dâ n thú c đay cuộ n khá ng
chien sớm đi tới thang lợi. Nhưng xé t cả ve boi cả nh quoc te cũ ng như tı̀nh hı̀nh trong nước, đe
tậ p hợp quan chú ng thậ t rộ ng rã i như chủ trương củ a Đả ng nhieu nă m qua, và hạ n che sự
tuyê n truyen xuyê n tạ c củ a kẻ thù , Đả ng can có mộ t cá i tê n mới. Bá c đe nghị lay tê n Đả ng Lao
độ ng Việ t Nam. Việ c thay đoi tê n Đả ng khô ng phả i là van đe riê ng củ a cá ch mạ ng Việ t Nam mà
cò n liê n quan đen cá ch mạ ng Là o và Campuehia. Những van đe lớn nà y phả i do Đạ i hộ i Đả ng
Cộ ng sả n Đô ng Dương quyet định. '' . Tuy nhiê n, to chức mộ t đạ i hộ i Đả ng giữa thời kỳ chien
tranh á c liệ t và rat khan trương, là đieu khô ng de dà ng. Trung ương quyet định triệ u tậ p đạ i hộ i
và o thá ng 2 nă m 1951.
Tô i được Bá c và anh Trường Chinh phâ n cô ng trı̀nh bà y bá o cá o ve tı̀nh hı̀nh quâ n sự ở đạ i hộ i.
Nhưng suot những thá ng chuan bị đạ i hộ i, tô i đeu ở mặ t trậ n. Tô i biê n thư ngỏ ý lo khô ng có
thời gian viet mộ t bả n bá o cá o đay đủ Bá c điệ n trả lời: "cứ chuyê n tâ m đá nh giăhttps://thuviensach.vn
̣ c, bá o cá o cho
Đạ i hộ i thı̀ có dà n bà i là được, sau sẽ thê m".
Chien dịch Trung Du ket thú c sớm hơn dự kien. Từ mặ t trậ n, tô i đi thang ve cho Bá c, khô ng ngờ
được gặ p anh Trường Chinh và cả anh Lê Duan mới từ Nam Bộ ra dự đạ i hộ i. Bá c và anh
Trường Chinh nhac tô i là m gap bá o cá o quâ n sự.
Anh Lê Duan cù ng hoạ t độ ng với chị Nguyen Thị Minh Khai ở Nam Ky. Chị Minh Khai và chị
Quang Thá i, là hai chị em ruộ t. Anh Duan ke với tô i mộ t câ u chuyệ n ve chị Thá i. Trước ngà y
chı́nh quyen thực dâ n Phá p xé t xử những người lã nh đạ o cuộ c khởi nghı̃a Nam Kỳ, chị Thá i từ
Hà Nộ i và o Sà i Gò n thă m chị Minh Khai (thời gian nà y tô i đã qua Trung Quoc). Chị Thá i gặ p chị
Minh Khai và anh Lê Duan ở phiê n tò a đạ i hı̀nh. Trong khi nó i chuyệ n, chị Minh Khai né m cho
anh Duan mộ t lá thư gap nhỏ . Đú ng lú c đó viê n cả nh sá t quay lạ i. Chị Thá i lậ p tức cú i xuong
nhặ t mau giay bỏ và o mom nhai và nuot luô n. Viê n cả nh sá t đà nh phịu. Sau đó , chị Minh Khai
bị ket á n tử hı̀nh. Anh Duan nó i: ''neu bữa đó chị Thá i khô ng nhanh trı́ thı̀ tô i khó gặ p anh hô m
nay". Sau nà y cù ng là m việ c với nhau nhieu nă m, anh Lê Duan van cò n nhac lạ i với tô i và mộ t
so đong chı́ khá c chuyệ n nà y.
Tet Tâ n Mã o đen trước đạ i hộ i và i ngà y. Cuộ c họ p Hộ i đong Chı́nh phủ được triệ u tậ p đú ng
ngà y mong 1 Tet.
Sá ng mong 1, anh em chú ng tô i có người cò n ngủ thı̀ Bá c đã tới từng phò ng chú c Tet. Bá c tặ ng
moi người mộ t tờ thiep hong có bà i thơ Xuâ n:
' 'Xuâ n nà y khá ng chien dã nă m xuâ n, Nhieu xuâ n thang lợi cà ng gan thà nh cô ng.
Toà n dâ n hă ng há i mộ t lò ng Thi đua chuan bị To.ng phả n cô ng kịp thời''.
Trong cuộ c họ p Hộ i đong Chı́nh phủ , tô i thay mặ t quâ n độ i chú c Tet Bá c, cả m ơn Quoc hộ i và
Chı́nh phủ đã het lò ng chă m só c bộ độ i, và hứa hẹ n sang nă m mới quâ n độ i sẽ co gang già nh
những thang lợi mới trê n chien trường.
Đe chuyen sang giai đoạ n mới, Đả ng ta đã có chủ trương củ ng co bộ má y chı́nh quyen. Trong
phiê n họ p, Bá c nhan mạ nh phả i vậ n độ ng nhâ n dâ n phê bı̀nh cá n bộ , phê bı̀nh chı́nh quyen,
như vậ y là thực hiệ n dâ n :chủ mộ t cá ch thiet thực và sâ u sá c. Người nó i: "Trong lú c thực hiệ n
phê bı̀nh và tự phê bı̀nh, có the cá n bộ sợ bị trù và dâ n thı̀ có lú c phê bı̀nh mười câ u chı̉ đú ng
hai, nhưng ta cứ phả i đe dan phê bı̀nh, neu khô ng ta sẽ khó a cửa sự phê bı̀nh".
Chieu mong 2 Tet, phiê n họ p ket thú c. Bá c và mộ t so đong chı́ lê n đường tới địa điem đạ i hộ i.
Tô i quay ve cơ quan dự cuộ c họ p Đả ng ủ y Mặ t trậ n Hoà ng Hoa Thá m phiê n đau tiê n, và tới đạ i
hộ i và o đú ng ngà y khai mạ c.
SAU mộ t thời gian họ p trù bị, Đạ i hộ i đạ i bieu toà n quoc củ a Đả ng Cộ ng sả n Đô ng Dương lan
thứ II chı́nh thức khai mạ c ngà y 11 và ket thú c ngà y 19 thá ng 2 nă m 1951 tạ i xã Vinh Quang,
huyệ n Chê m Hó a, tı̉nh Tuyê n Quang. CO 158 đạ i bieu chı́nh thức và 53 đạ i bieu dự khuyet.
Đả ng Cộ ng sả n Trung Quoc, Đả ng Cộ ng sả n Phá p và Đả ng Cộ ng sả n Xiê m thá i Lan là khá ch mời.
Riê ng đoà n đạ i bieu Đả ng Cộ ng sả n Phá p tới chậ m khô ng kịp dự đạ i hộ i. Những đạ i bieu ve họ p
đã trả i qua nhieu nă m dà i đau tranh, bị đặ t ra ngoà i vò ng phá p luậ t, tù đà y, có người đã nam
trong xả lim á n ché m. HỌ đeu là những đả ng viê n đi đau phong trà o đau tranh trước tong khởi
nghı̃a, cũ ng như khá ng chien hiệ n nay. SO đô ng và o tuoi trung niê n.
Mộ t so ı́t má i đau chớm bạ c.
Hộ i trường và nhà ở củ a đạ i bieu bang nứa lá nhưng cao rá o, hò a hợp với khung cả nh thiê n
nhiê n nơi rừng nú i, rõ rà ng có bà n tay củ a mộ t nhà kien trú c tà i hoa. Trước hộ i trường có sâ n
rộ ng. Ơ bı̀a rừng là cá nh đong.
Thời tiet khô rá o, am á p, ve đê m lạ i có tră ng. Cuộ c họ p mặ t rat hiem có trong chien tranh, vậ n
hộ i mới củ a cá ch mạ ng đã là m cho mọ i người như trẻ lạ i. Giờ nghı̉, Bá c và cá c đạ i bieu cù ng với
khá ch nước ngoà i cam tay nhau nhả y mú a trê n sâ n, ngoi xem phim "Bá Linh sụ p đo", hoặ c đi
dạ o trê n cá nh đong. Tô i cả m thay mı̀nh như trở lạ i tuoi thanh niê n, và khô ng khỏ i chạ nh lò ng
khi nghı̃ tới chị Minh Khai, chị Quang Thá i, anh Lê Hong Phong.... và bao nhiê u đong khı́ khá c
đau rơi trê n má y ché m, chet trong chon lao tù , khô ng có mặ t hô m nay.
Tạ i đạ i hộ i, Bá c trı̀nh bà y Bá o cá o Chı́nh trị điem lạ i quá trı̀nh hoạ t độ ng củ a Đả ng từ khi thà nh
lậ p, nê u lê n những nhiệ m vụ trong thời kỳ cá ch mạ ng mới đe đưa khá ng chien đen thá ng lợi.
Bá c nó i:
- " Lú c bat đau khá ng chien, Quâ n độ i ta là mộ t quâ n độ i thơ au, tinh than dũ ng cả m có thừa,
nhưng thieu vũ khı́, thieu kinh nghiệ m, thieu cá n bộ , thieu mọ i mặ t. Quâ n độ i địch là mộ t quâ n
độ i noi tieng trong the giới.
Chú ng có hả i quâ n, lụ c quâ n, khô ng quâ n. Chú ng lạ i có đe quoc Anh - Mỹ giú p, nhat là Mỹ. Lực
lượng ta và địch so le nhieu như the, cho nê n lú c đó có người cho rang: cuộ c khá ng chien củ a ta
là "châ u chau đá voi".
Chı̉ nhı̀n ve vậ t chat, chı̉ nhı̀n ở hiệ n trạ ng, chı̉ lay con mậ t hẹ p hò i mà xem, thı̀ như the thậ t, vı̀
đe chong má y bay và đạ i bá c củ a địch, lú c đó ta phả i dù ng gậ y tam vô ng. Nhưng Đả ng ta theo
chủ nghı̃a Má c - Lê nin, chú ng ta khô ng những nhı̀n và o hiệ n tạ i, mà lạ i nhı̀n và o tương lai,
chú ng ta tin chac và o tinh than và lực lượng củ a quan chú ng, củ a dâ n tộ c. Cho nê n chú ng ta quả
quyet trả lời những người lừng chừng và bi quan kia rang:
“Nay tuy châ u chau đau voi
Nhưng mai voi sẽ bi lò i ruộ t ra….”
Sự thậ t đả chứng tỏ rà ng "voi'' thực dâ n đã bậ t đau lò i ruộ t, mà bộ độ i ta đã trưởng thà nh như
con ho oai hù ng...". Người chı̉ rõ cá ch mạ ng nước ta đã đi từ thang lợi nà y đen thang lợi khá c vı̀:
"Ta có mộ t đả ng to lớn, mạ nh mẽ .
To lớn, mạ nh mẽ là vı̀ có chủ nghı̃a Má c - Lê nin, vı̀ sự'' co gang khô ng ngừng củ a toà n the đả ng
viê n, vı̀ được toà n quâ n và toà n dâ n thương yê u, tin cậ y, ủ ng hộ ".
Bá o cá o Chı́nh trị nê u lê n hai nhiệ m vụ chı́nh:
1. Đưa khá ng chien đen thang lợi hoà n toà n.
2. TO chức Đả ng Lao độ ng Việ t Nam.
''Đả ng Lao độ ng Việ t Nam phả i là mộ t đả ng to lớn, mạ nh mẽ , chac chan, trong sạ ch, cá ch mạ ng
triệ t đe.
Đả ng Lao độ ng Việ t Nam phả i là người lã nh đạ o sá ng suot, kiê n quyet, trung thà nh củ a giai cap
cô ng nhâ n và nhâ n dâ n lao độ ng, củ a nhâ n dâ n Việ t Nam, đe đoà n ket và lã nh đạ o dâ n tộ c
khá ng chien đen thang lợi hoà n toà n, đe thực hiệ n dâ n chủ mới.
Trong giai đoạ n nà y, quyen lợi củ a giai cap và nhâ n dâ n lao độ ng và củ a dâ n tộ c là mộ t. Chı́nh vı̀
Đả ng Lao độ ng Việ t Nam là đả ng củ a giai cap cô ng nhâ n và nhâ n dâ n lao độ ng, cho nê n nó phả i
là đả ng củ a dâ n tộ c Việ t Nam.
Nhiệ m vụ thứ nhat, nhiệ m vụ cap bá ch nhat củ a Đả ng ta ngà y nay là phả i đưa khá ng chien đen
thang lợi. Cá c nhiệ m vụ khá c đeu phả i phụ thuộ c và o đó ".
"Kiê n quyet xâ y dựng mộ t nước Việ t Nam độ c lậ p, thong nhat dâ n chủ , phú cường, mộ t nước
Việ t Nam dâ n chủ mới". '' Anh Trường Chinh trı̀nh bà y bả n bá o cá o ''Bà n ve cá ch mạ ng Việ t
Nam". Đâ y là cương lı̃nh cá ch mạ ng trong thời kỳ mới. Trê n cơ sở tong ket kinh nghiệ m thực
tien hơn hai mươi nă m lã nh đạ o cá ch mạ ng củ a Đả ng, đong chı́ Tong bı́ thư nê u lê n trước đạ i
hộ i toà n bộ đường loi cá ch mạ ng dâ n tộ c dâ n chủ nhâ n dâ n tien lê n chủ nghı̃a xã hộ i ở Việ t
Nam:
- ''Van đe lớn mà tı̀nh hı̀nh khá ch quan củ a xã hộ i Việ t Nam đe ra là : giả i quyet mâ u thuan giữa
che độ dâ n chủ nhâ n dâ n với những lực lượng phả n độ ng, khien cho che độ dâ n chủ nhan dâ n
Việ t Nam phá t trien mạ nh mẽ và tien lê n chủ nghı̃a xã hộ i".
- "Nhiệ m vụ cơ bả n củ a cá ch mạ ng Việ t Nam là tiê u diệ t bọ n đe quoc xâ m lược, là m cho nước
Việ t Nam hoà n toà n độ c lậ p và thong nhat, xó a bỏ hı̀nh thức bó c lộ t phong kien, là m cho người
cà y có ruộ ng, tien lê n chủ nghı̃a xã hộ i.
Nhiệ m vụ chong đe quoc và nhiệ m vụ thong phong kien khă ng khı́t với nhau. Nhưng trọ ng tâ m
củ a cá ch mạ ng trong giai đoạ n hiệ n tạ i là giả i phó ng dâ n tộ c. Kẻ thù cụ the trước mat củ a cá ch,
mạ ng là chủ nghı̃a đe quoc xâ m lược và bè lũ tay sai. Mũ i nhọ n củ a cá ch mạ ng chủ yeu chı̃a và o
bọ n đe quoc xâ m lược"I.
Bá o cá o đe ra 12 chı́nh sá ch đe đưa cá ch mạ ng đen thang lợi: Đay mạ nh khá ng chien đen toà n
thang. Thi hà nh từng bướt chı́nh sá ch ruộ ng đat, tien tới thực hiệ n khau hiệ u người cà y có
ruộ ng. Xâ y dựng, củ ng co và phá t trien che độ dâ n chừ nhâ n dâ n ve chı́nh trị, kinh te và vă n
hó a. Củ ng co mặ t trậ n dâ n tộ c thong nhat chong đe quoc xâ m lược. Xâ y dựng và phá t trien
quâ n độ i nhâ n đan Chı́nh sá ch dâ n tộ c. Chı́nh sá ch tô n giá o. Chı́nh sá ch đoi với vù ng tạ m bị
chiem. Chı́nh sá ch đoi với ngoạ i kieu.
Chı́nh sá ch đoi ngoạ i. Ra sức ủ ng hộ cá ch mạ ng Campuchia và cá ch mạ ng Là o. Tı́ch cực gó p
phan và o cuộ c đau tranh vı̀ hò a bı̀nh, dâ n chủ và độ c lậ p dâ n tộ c củ a nhâ n dâ n the giới.
Đạ i hộ i dà nh ba ngà y nghe và thả o luậ n Bá o cá o Chı́nh trị, Luậ n cương Cá ch mạ ng Việ t nam.
TRONG thời gian họ p trù bị, Bá c đã luô n luô n nhac cá c đạ i bieu: "Nhiệ m vụ chı́nh củ a đạ i hộ i là
đay mạ nh cuộ c khá ng chien đen thang lợi hoà n toà n và xâ y dựng Đả ng Lao độ ng Việ t Nam, khi
thả o luậ n can đặ t trọ ng tâ m và o hai việ c đó !". Nhưng và o đạ i hộ i van dien ra những cuộ c thả o
luậ n ké o dà i ve việ c đoi tê n Đả ng, Đả ng củ a ai! Giai cap nà o lã nh đạ o! Chủ nghı̃a Má c'' - Lê nin là
gı̀!...
Mộ t và i đạ i bieu kiê n trı̀ việ n dan những đieu trong sá ch vở, nó i đả ng cộ ng sả n phả i là đả ng củ a
giai cap cô ng nhâ n, khô ng the là củ a nhâ n dâ n lao độ ng nó i chưng, những phan tử tư sả n, thâ n
sı̃, đặ c biệ t là địa chủ , dù có yê u nước, tien bộ cũ ng khô ng the nam trong thà nh phan nhâ n dâ n
lao độ ng... Cuộ c tranh luậ n có lú c trở nê n că ng thang. Bá c ngoi điem đạ m lang nghe những ý
kien khá c nhau, bang những lời lẽ bı̀nh dị Bá c khé o lé o hướng mộ t so đạ i bieu đi và o trọ ng tâ m
hộ i nghị. Khi cuộ c tranh luậ n "chủ nghı̃a Má c - Lê nin là gı̀!" ké o dà i, Bá c nhẹ nhà ng nó i: "Chủ
nghı̃a Má c - Lê nin là cá i gı̀ lợi cho cá ch mạ ng thı̀ là m !". Cá u nó i củ a Bá c là m rộ lê n những tieng
cười và những trà ng vo tay ket thú c cuộ c tranh cã i. Khi đó Bá c khô ng the nó i: "Cá ch mạ ng Việ t
Nam đã là m nhieu đieu chưa có trong sá ch vở!".
Sang ngà y thứ tư, cá c tieu ban họ p riê ng. Trung ương họ p mở rộ ng bà n ve quâ n sự dưới sự chủ
tọ a củ a Bá c và anh Trường Chinh. Tô i bá o cá o ve tı̀nh hı̀nh quâ n sự, â m mưa củ a địch, chủ
trương củ a ta, phương châ m chien lược và cô ng tá c chuan bị cá c chien dịch sậ p tới. Cá c liê n
khu Việ t Bac, 3, 4, 5 và Nam Bộ lan lượt phá t bieu. Trước yê u cau phá t trien củ a giai đoạ n mới,
cá c nơi nê u lê n rat nhieu khó khă n. Bá c nó i: "Bộ độ i ta ngà y nay cũ ng như chú bé Phù Đong
ngà y xưa. Từ cho là mộ t hà i nhi đang nam trong nô i, độ t nhiê n lớn vụ t, vı̀ vậ y mà thieu á o,
thieu quan, thieu ă n, thieu mặ c, thieu cá c nhu cau khá c, có the thieu vợ nữa... Những khó khă n
nà y lớn thậ t, nhưng chı̉ là khó khă n vı̀ trưởng thà nh. Chú than đong bộ độ i ta sẽ có khả nă ng
hoạ t độ ng và có rat nhieu trien vọ ng, tien đo sẽ rat rực rỡ".
Thời gian ở đạ i hộ i tô i tranh thủ tı̀m hieu tı̀nh hı̀nh những chien trường xa. Cá c đong chı́ Khu 5
cho rà ng neu được tă ng cường vũ khı́ sẽ có nhieu khả nă ng đá nh lớn.
Khu 5 có ba tı̉nh tự do, địa hı̀nh rừng nú i nhieu, dâ n chú ng rat quậ t cường, Tâ y Nguyê n là mộ t
chien trường có nhieu thuậ n lợi mà ta cò n chưa khai thá c. Tô i có những buoi trao đoi với anh
Lê Duan. Anh Duan nó i Phá p sẽ co gang bı̀nh định mien Nam đe don sức đoi phó với chủ lực ta
đang lớn mạ nh ở mien Bac. Từ sau khi có lệ nh chuan bị Tong phả n cô ng, ở Nam Bộ đã thà nh
lậ p những trung đoà n, liê n trung đoà n chuan bị đá nh lớn, nhưng khi ta tậ p trung chủ lực lạ i,
phong trà o chien tranh du kı́ch ở cơ sở lạ i sa sú t. Anh dự kien Nam Bộ sẽ cò n trả i qua nhieu
thử thá ch gay gat. Tô i nó i nă m 1947, Bộ cũ ng đã trien khai thà nh lậ p mộ t đạ i đoà n chủ lực, lay
tê n là Đạ i đoà n Độ c Lậ p, những đơn vị từ cá c khu đã được tậ p trung ve, nhưng trước cuộ c tien
cô ng chien lược củ a địch và o Việ t Bac, ta đã kịp phâ n tá n thà nh những đạ i độ i độ c lậ p, tieu
đoà n tậ p trung nê n đoi phó thang lợi với cuộ c tien cô ng. Anh Duan hỏ i ve kinh nghiệ m xâ y
dựng bộ độ i chủ lực bộ độ i địa phương ở mien Bac và ke những chuyệ n "xoay van đá nh giặ c",
những sá ng tạ o trong cá ch đá nh du kı́ch ở mien Nam, những kinh nghiệ m đau tranh chı́nh trị
phong phú ở đô thị, đặ c biệ t là Sà i Gò n.
Chieu ngà y 14 thá ng 2, tô i trı̀nh bà y Bá o cá o quâ n sự tạ i đạ i hộ i. Bá o cá o nê u lê n quá trı̀nh
Đả ng lã nh đạ o đau tranh vũ trang, kiem điem sự chủ quan trong đá nh giá địch, lượng định
những khó khă n củ a ta trong thực hiệ n nhiệ m vụ chuan bị tong phả n cô ng, như chậ m chı̉ đạ o
vậ n độ ng chien, coi nhẹ du kı́ch chien; nê u lê n những tien bộ lớn lao trê n chien trường biê n
giới và trung du; xá c định phương châ m chien lược hiệ n nay: Trê n chien trường chı́nh, đay
mạ nh vậ n độ ng chien, phá t trien du kı́ch chien nham tiê u diệ t mộ t bộ phậ n quan trọ ng sinh lực
địch, tien tới già nh .ưu the quá n sự chuyen sang Tong phả n cô ng, trê n cá c .chien trường Trung
Bộ và Nam Bộ lay du kı́ch chien là chı́nh, vậ n độ ng chien là phụ .
Bá o cá o đe cậ p mộ t so van đe xâ y dựng quâ n độ i. Ve to chức biê n che củ a quâ n độ i, can giả m
bớt thà nh phan cơ quan đe tă ng cường cho lực lượng chien đau thı́ch hợp với yê u cau củ a
chien trường và chien thuậ t, giả m nhẹ sự đó ng gó p củ a nhâ n dâ n, nâ ng cao hiệ u suat chien đau
củ a bộ độ i. Can cả i tien nộ i dung huan luyệ n quâ n sự cho thı́ch hợp với phương châ m chien
lược, chien thuậ t củ a '' ta. VE trang bị can chú trọ ng cả hai nguon: vũ khı́ đoạ t được củ a giặ c và
vũ khı́ do ta tự sả n xuat; lay vũ khı́ củ a giặ c trang bị cho mı̀nh van là nguon chı́nh, nhưng phả i
ra sức phá t trien sả n xuat củ a quâ n giới, nhat là đoi với những vũ khı́ cơ bả n. Ve cap dưỡng, can
kiê n quyet cả i tien, quy định che độ cap dưỡng thı́ch hợp với nhu cau củ a quâ n độ i và khả nă ng
đả m phụ củ a nhâ n dâ n. Ve cô ng tá c chinh trị, phả i lay việ c giá o dụ c chı́nh trị, lã nh đạ o tư tưởng
là m trọ ng tâ m, giá o dụ c mụ c đı́ch và tı́nh chat củ a chien tranh, đường loi và chı́nh sá ch củ a
Đả ng và Chinh phủ cho quâ n độ i, đe cao trı̀nh độ giá c ngộ , rè n luyệ n tinh than chien đau, củ ng
co sự đoà n ket trong và ngoà i quâ n độ i, do đó rè n luyệ n cho moi người chien sı̃ đeu có quan
điem nhâ n dâ n, quan điem quan chú ng sâ u sac và vững chac. Trong xâ y dựng quâ n độ i, việ c
xâ y dựng Đả ng phả i đặ t lê n hà ng đau. Can thiet lậ p che độ đả ng ủ y thay và o che độ chı́nh ủ y toi
hậ u quyet định. Đe cao tı́nh đả ng, đe cao ý thức giai cap, giá o dụ c đường loi chı́nh sá ch củ a
Đả ng, kiệ n toà n chi bộ , đe cao tá c dụ ng lã nh đạ o củ a chi bộ . Việ c xâ y dựng độ i ngũ cá n bộ là van
đe then chot trong cô ng cuộ c xâ y dựng quâ n độ i nhâ n dâ n. Can tă ng cường sự giá o dụ c cho cá n
bộ ve chı́nh trị, nă ng lực cô ng tá c, to chức việ c đà o tạ o và bo tú c cho cá n bộ trong cá c trường
huan luyệ n cũ ng như tạ i chức, mạ nh dạ n cat nhac cá c cá n bộ hay chien sı̃ có thà nh tı́ch chien
đau lâ u nă m, chú trọ ng cat nhac cá n bộ cô ng nô ng, nâ ng cao trı̀nh độ cá n bộ cô ng nô ng đe có
khả nă ng đả m đương những cô ng việ c ngà y cà ng quan trọ ng, đong thời cả i tạ o cá n bộ trı́ thức
bien họ thà nh những người luô n luô n trung thà nh với quyen lợi củ a giai cap và dâ n tộ c...
Tinh than chien đau củ a bộ độ i trê n cá c mặ t trậ n, những chien thang lớn trong thời gian qua
đã mang tới cho đạ i hộ i mộ t niem hưng phan tộ t độ . Anh Hoà ng Quoc Việ t chạ y tới ô m lay tô i
hô n, nước mậ t chả y rò ng. Bá c nhı̀n chú ng tô i roi nó i vui:
ĐO là "quâ n dâ n nhat tri '' !
Khi ay anh Hoà ng Quoc việ t được phâ n cô ng phụ trá ch cô ng tá c dâ n vậ n củ a Đả ng. Tieng vo tay
lạ i tiep tức rộ lê n xen những tieng cười. Bá c đứng lê n bieu dương những gương chien đau củ a
bộ độ i Việ t Nam và nó i vı̀ đâ u chú ng ta có mộ t quâ n độ i như the. ĐO là do ke tụ c tinh than quậ t
cường củ a ô ng cha ta ngà y trước, tinh than tự lực, sá ng tạ o củ a ta ngà y nay, và sự họ c tậ p kinh
nghiệ m chien đau củ a cá c nước anh em, chien tranh vệ quoc ở Liê n Xô , chien tranh giả i phó ng
ở Trung Quoc, nê n bộ độ i ta đã trưởng thà nh nhanh chó ng và vượt bậ c.
Bá o cá o quâ n sự tạ i đạ i hộ i được thô ng qua.
Đạ i hộ i đã ra nghị quyet ve quâ n sự tiep tụ c khang định đường loi khá ng chien "toà n dâ n, toà n
diệ n, trường kỳ và tự lực cá nh sinh".
Nghị quyet nhan mạ nh phả i kiê n trı̀ lã nh đạ o chien tranh. Đả ng chủ trương xâ y dựng mộ t quâ n
độ i nhâ n dâ n mạ nh mẽ , nhâ n chinh với ba đặ c điem: dâ n tộ c, nhâ n dâ n và dâ n chủ . Khan
trương xâ y dựng bộ độ i chı́nh quy, củ ng co bộ độ i địa phương và phá t trien dâ n quâ n du kı́ch.
Phương châ m tá c chien van là "lay du kı́ch là m chı́nh, vậ n độ ng chien là phụ , nhưng phả i đay
mạ nh vậ n độ ng chien tien lê n đe vậ n độ ng chien trở thà nh chủ yeu''. Tuy vậ y, do đặ c điem
chien tranh phá t trien khô ng đeu nê n chı̉ đạ o phả i dựa và o điệ u kin cụ the củ a moi chien
trường mà vậ n dụ ng phương châ m cho thı́ch hợp. "Phả i nậ m vững nguyê n tac tiê u diệ t chien".
Ve moi quan hệ chien đau củ a nhâ n dâ n ba nước Đô ng Dương, Đạ i hộ i nghị quyet: ''Vı̀ Đô ng
Dương là mộ t chien trường và cá ch mạ ng Việ t Nam có nhiệ m vụ phoi hợp với cá ch mạ ng Miê n
- Là o nê n lú c nà y phả i tı́ch cực giú p đỡ cuộ c khá ng chien Miê n - Là o: phá t trien chien tranh du
kı́ch, xâ y dựng lực lượng vũ trang, xâ y dựng că n cứ địa".
Với sự kiệ n Đả ng ta ra hoạ t độ ng cô ng khai, liê n minh chien đau củ a ba nước Việ t - Miê n - Là o
chuyen sang mộ t thời kỳ mới. Đe quoc Phá p xâ m lược Đô ng Dương đã co ket cá c dâ n tộ c trê n
bá n đả o trong cuộ c chien đau chong kẻ thù chung. Từ nă m 1941, trong Hộ i nghị Trung ương
lan thứ tá m thà nh lậ p Việ t Nam Độ c lậ p Đong minh, Bá c đã nê u ý kien: "ở Là o và Miê n có the
thà nh lậ p Ai Lao Độ c lậ p Đong minh và Cao Miê n Độ c lậ p Đong minh đe chuan bị Tong khởi
nghı̃a". Người cho rang việ c to chức mộ t mặ t trậ n đoà n ket dâ n tộ c thậ t rộ ng rã i là thı́ch hợp
với cả ba nước Đô ng Dương trong cuộ c đau tranh già nh tự do. Tuy nhiê n, tı̀nh hı̀nh phá t trien
cá ch mạ ng ở ba nước khô ng đeu. Tạ i Là o và Campuchia, cơ sở đả ng mới xuat hiệ n ở mộ t so
thà nh pho, thị tran có đô ng Việ t kieu, chưa phá t trien đượm xuong nô ng thô n. Ngay sau khi
thà nh lậ p nước Việ t Nam dâ n chủ cộ ng hò a, Chı́nh phủ ta đã ký Hiệ p định Liê n minh quâ n sự
với Chı́nh phủ ı́txala Là o, cù ng với Hiệ p định thà nh lậ p Liê n quâ n Việ t - Là o. Chı́nh phủ ta cũ ng
ký với Uy ban Cao Miê n độ c lậ p tuyê n bo chung "Đoà n ket Việ t - Miê n - Là o chong Phá p", và to
chức lực lượng vũ trang hon hợp Liê n quâ n Miê n - Việ t. Trong những nă m khá ng chien, ta đã
đưa những đơn vị quâ n tı̀nh nguyệ n Việ t Nam sang hoạ t độ ng ở Là o và Campuchia cù ng với
Liê n quâ n Là o - Việ t, Liê n quâ n Miê n - Việ t, bộ độ i giả i phó ng Itxala Là o và bộ độ i Itxarâ c
Campuchia, dưới sự lã nh đạ o củ a Chinh phủ Khá ng chien Là o và ủ y ban Dâ n tộ c giả i phó ng
Campuchia. Do chien trường bị địch chia cat, ba nước đã to chức những mặ t trậ n liê n minh
chien đau hon hợp: Liê n khu 10 với Thượng Là o, Liê n khu 4 với Trung Là o, Liê n khu 5 với Hạ
Là o, Đô ng - Bac Nam Bộ với Đô ng và Tâ y - Bac Campuchia. Những chien thang hoi đau khá ng
chien toà n quoc ở Sam Tớ, Napé , Sê pô n, Thà Khẹ c, Xiê m Riệ t... là những bieu hiệ n ve sức mạ nh
củ a khoi liê n minh chien đau ba nước Đô ng Dương.
Trước đâ y, Đả ng Cộ ng sả n Đô ng Dương lã nh đạ o chung phong trà o cá ch mạ ng ở cả ba nước. Tạ i
đạ i hộ i, anh Cay xỏ n Phô mvihả n thay mặ t những người cộ ng sả n Là o, anh Sơn Ngọ c Minh thay
mặ t những người cộ ng sả n Campuchia tham gia Đoà n Chủ tịch. Nhưng sau đâ y, cá ch mạ ng củ a
moi nước nam dưới sự lã nh đạ o độ c lậ p, tự chủ củ a từng đả ng, liê n minh chien đau củ a ba
nước Đô ng Dương sẽ được tien hà nh qua bà n bạ c thong nhat, phoi hợp hà nh độ ng phò ng giữa
ba đả ng. Mộ t loạ t cô ng việ c đặ t ra: phả i to chức Ban vậ n độ ng thà nh lậ p Đả ng ở Là o và
Campuehia, phả i thà nh lậ p ngay Mặ t trậ n Đoà n ket Liê n minh Việ t - Miê n - Là o, to chức Hộ i
nghị Liê n minh ba nước trê n bá n đả o Đô ng Dương... Yê u cau trọ ng tâ m ở Là o và Campuchia lú c
nà y là phả i đay mạ nh phong trà o khá ng chien: phá t trien chien tranh du kı́ch, xâ y dựng lực
lượng vũ trang và xâ y dựng cá c khu că n cứ đe đá p ứng với yê u cau củ a tı̀nh hı̀nh mới.
Gặ p lạ i anh Cay xỏ n ở đạ i hộ i, tô i thay cả m giá c củ a mı̀nh lan đau tiep xú c với anh nă m 1948
khô ng lam.
Người sinh viê n lú c đó tới Việ t Bac chinh là hı̀nh ả nh củ a the hệ mới nhâ n dâ n Là o quyet tâ m
dan bước trê n con đường đau tranh cho độ c lậ p, dâ n chủ . Tô i nó i với anh 1 Mặ t trậ n Đoà n ket
Liê n minh Việ t - Miê n - Là o được thà nh lậ p ngà y 11 thá ng 3 nă m 1951. Ban chı̉ đạ o Mặ t trậ n có
cá c vị: Phạ m Vă n Đong, Hoà ng Quoc Việ t, Xuphanuvô ng, Nuhâ c, Sơn Ngọ c Minh, Tú txơmú t.
2. Hộ i nghị Liê n minh ba nước trê n bá n đả o Đô ng Dực"-g họ p thá ng 9 nă m 1952.
Cay xỏ n, thời gian qua phả i tậ p trung đoi phó với những hoạ t độ ng củ a địch, bộ độ i Việ t Nam
chưa là m được gı̀ nhieu cho cá ch mạ ng Là o, nay đã có '' đieu kiệ n hơn. Là o can gap rú t xâ y dựng
mộ t că n cứ địa thậ t vững chac, địa điem thuậ n tiệ n hiệ n nay là Thượng Là o: Anh Cay xỏ n cho
rang với sự tham gia củ a Hoà ng thâ n Xuphanuvô ng, trong giai đoạ n mới, cá ch mạ ng Là o có
đieu kiệ n phá t trien nhanh. Can cô ng khai thà nh lậ p Chı́nh phủ khá ng chien Là o. hoà ng thâ n
Xuphanuvô ng đang có mặ t ở Việ t Bâ e, chuan bị cho việ c thà nh lậ p Mặ t trậ n Đoà n ket Liê n minh
Việ t - Miê n - Là o. Sau khi được gặ p Bá c, Hoà ngthâ n đã có những tı̀nh cả m và sự kı́nh trọ ng rat
đặ c biệ t.
Đạ i hộ i bau ra Ban Chap hà nh Trưng ương Đả ng Lao độ ng Việ t Nam do đong chı́ Ho Chı́ Minh
là m Chủ tịch, và đong chı́ Trường Chinh là m Tong bı́ thư.
Đạ i hộ i lan thứ II củ a Đả ng được coi là Đạ i ''hộ i khá ng chien. Những đạ i bieu củ a lực lượng vũ
trang ve đâ y đeu như cò n mang theo khó i sú ng củ a chien trường. Giữa cuộ c họ p, nhieu đạ i bieu
quâ n độ i đã phả i rời đạ i hộ i lê n đường đi chien dịch.
Tô i khô ng ở lạ i đạ i hộ i được tới ngà y be mạ c, vı̀ phả i ve cơ quan đe kịp dự cuộ c họ p Đả ng ủ y
Mặ t trậ n lan thứ hai được triệ u tậ p và o ngà y 19 thá ng 2 nă m 1951, quyet định lựa chọ n
phương á n đá nh địch trong chien dịch sap tới.
Đạ i hộ i lan thứ II củ a Đả ng mở ra mộ t thời kỳ cá eh mạ ng mới trê n bá n đả o Đô ng Dương. Với
Đả ng Lao độ ng Việ t Nam, Đả ng ta đã trở ve với to chức ban đâ u, được quyet định trong hộ i
nghị hợp nhat những người cộ ng sả n ở Đô ng Dương ngà y 3 thá ng 2 nă m 1930 (Đả ng Cộ ng sả n
Việ t Nam), dưới sự chủ trı̀ củ a lã nh tụ Nguyen á i Quoc. Đả ng ta ra hoạ t độ ng cô ng khai đã
chı́nh thức là m nhiệ m vụ củ a mộ t đả ng cam quyen chịu trá ch nhiệ m trước dâ n tộ c. Đạ i hộ i
cũ ng mở ra thời kỳ hoạ t độ ng mới củ a hai đả ng anh em, Là o, Campuchia, mộ t hı̀nh thức liê n
minh chien đau mới giữa ba nướ.c trê n bá n đả o Đô ng Dương, dan tới thang lợi cá ch mạ ng ở
moi nước sau nà y.
Chương 5
XUỐNG TRUNG DU
THU Đô ng nă m 1950, trê n chien trường cả nước, khoả ng 10.000 quâ n địch đã bị loạ i khỏ i vò ng
chien đau Riê ng tạ i chien dịch Biê n Giới, chú ng ta đã tiê u diệ t những đơn vị tinh nhuệ củ a địch.
Cá c tieu đoà n dù được coi là lá chủ bà i củ a quâ n vien chinh. Lı́nh lê dương, từ ngà y đau chien
tranh đã là cho dựa chủ yeu củ a tướng lı̃nh Phá p. Cá c đơn vị Tabo, từng noi danh ở Bac Phi, là
những đơn vị đau tiê n vượt sô ng Rhin trong cuộ c chien giả i phó ng nước Phá p. SO sı̃ quan bị
chet và bị bat khá đô ng: 90 sı̃ quan, 200 hạ sı̃ quan, trong đó có cả mộ t trường hạ sı̃ quan dù đi
thực tậ p, cả bộ má y chı̉ huy 2 binh đoà n và cụ m cứ điem Đô ng Khê . Mộ t so chien lươ ̣ c quan
trọ ng củ a địch: phong tỏ a biê n giới phı́a bac, khu tứ giá c bả o vệ đong bang Bac Bộ , hà nh lang
đô ng tâ y nham cat đứt Việ t Bac với mien xuô i... đeu bị phá sả n.
That bạ i hoà n toà n bat ngờ đã gâ y mộ t chan độ ng lớn trong giới cam quyen Phá p ở Đô ng
Dương. Alé txă ngđri, viê n tướng đen giờ phú t cuoi cò n phả n đoi việ c rú t lui khỏ i Cao Bang, lú c
nà y lạ i đe nghị rú t Mó ng Cá i, Tiê n Yê n và Hò n Gai đe có thê m 4 tieu đoà n bả o vệ Hà Nộ i. Vanluy
(Valluy) đong tı̀nh với ý kien rú t Đı̀nh Lậ p, Tiê n'' Yê n. Tong chı̉ huy Cá cpă ngchiê cò n tı́nh tới
trường hợp neu á p lực Việ t Minh quá mạ nh, sẽ bỏ Hà Nộ i ve co thủ ở Hả i Phò ng.
Tin tức từ Hà Nộ i bá o ra, cả thà nh pho đang num nớp lo sợ mộ t cuộ c tien cô ng. Lực lượng thiet
giá p tậ p trung ở phı́a bac thà nh pho đe phò ng những binh đoà n Việ t Minh từ Cao Bang, Lạ ng
Sơn đo ve. Đường pho lú c nà o cũ ng có cả nh sá t vũ trang đứng gá c trong cô ng sự dã chien vừa
xâ y dựng. Phá p kieu được lệ nh chuan bị di tả n.
Những tin khô ng là nh từ Bac Việ t Nam lạ i gâ y xá o trộ n tạ i thủ đô Phá p.
Phả n ứng đau tiê n cửa Chı́nh phủ Phá p là cử ngay mộ t đoà n đieu tra sang Đô ng Dương, đong
thời cap toc tă ng việ n 7 tieu đoà n bộ binh cù ng với 1 trưng đoà n thiet giá p, 2 cụ m phá o binh, 1
phi độ i má y bay né m bom, mộ t so lượng khá lớn đạ i bá c cá c loạ i, và xe bọ c thé p đe đoi phó với
cuộ c tien cô ng lớn củ a Việ t Minh. Chinh phủ Phá p đã rat co gang. Nhưng Bộ chı̉ huy quâ n sự
Phá p ở Đô ng Dương đò i hỏ i hơn the rat nhieu: can có thê m 500.000 quâ n tinh nhuệ , phả i tă ng
cường lực lượng khô ng quâ n lê n gap ba, và van phả i rú t hẹ p phạ m vi chiem đó ng ở đong bang !
Van đe chien tranh Đô ng Dương thời gian qua tạ m lang xuong trước những khó khă n ve kinh te
(ngâ n sá ch thieu hụ t 247 tı̉ franc), giờ lạ i gâ y só ng gió trong chı́nh phủ , quoc hộ i, bá o chı́ và dư
luậ n dâ n chú ng.
Tướng Giă ng (Juin), thà nh viê n củ a phá i đoà n đieu tra từ Đô ng Dương ve, nó i với Tong thong
và Thủ tướng Phá p: "Sớm muộ n Phá p cũ ng phả i bỏ Đô ng Dương vı̀ quá xa xô i và ton ké m. Cá ch
tot nhat là đieu đı̀nh với ô ng Ho Chı́ Minh hoặ c quoc te hó a cuộ c chien". Nghị sı̃ Phá p Mă ng đé t
Phă ng (Mandè s France) nhieu lan phá t bieu tạ i quoc hộ i ve be tac khô ng the giả i quyet cả ve
quâ n sự và chı́nh trị trong chien tranh Đô ng Dương, can phả i đi tới "giả i phá p tı̀m kiem mộ t
thỏ a hiệ p chı́nh trị, mộ t thỏ a hiệ p tat nhiê n là với người đang chien đau chong chú ng ta!".
Với Quoc hộ i Phá p, có hai giả i phá p: Mộ t, tiep tụ c chien tranh với những đieu kiệ n rat khó khă n
củ a nước Phá p, hoặ c dựa và o Mỹ. Hai, cham dứt cuộ c chien bang cá ch đieu đı̀nh với Chı́nh phủ
Ho Chı́ Minh, mộ t giả i phá p mà chı́nh Mă ngđé t Phă ng cũ ng cho là "nặ ng ne, xó t xa, bat cô ng
nhưng phả i lẽ . '' Chı́nh phủ Plê ven (Pleven) tı̀m ra giả i phá p thứ ba.
Từ thá ng 6 nă m 1949, tạ i vịnh Hạ Long, Cao ủ y Phá p Bô lae (Bollaert) đã ký với Nguyen Vă n
Xuâ n và Bả o Đạ i mộ t tuyê n bo chung, trong đó Phá p long trọ ng thừa nhậ n "độ c lậ p và "thong
nhat" củ a Việ t Nam. Nhưng chı̉ ba ngà y sau đó , bộ trưởng Bộ Phá p quoc hả i ngoạ i đã tuyê n bo
tạ i quoc hộ i: Chı́nh phủ Phá p van duy trı̀ sự thong nhat ve ngoạ i giao và quoc phò ng trong khoi
liê n hiệ p, Việ t Nam chı̉ có lực lượng cả nh sá t chịu trá ch nhiệ m ve nộ i an, trước mat quy che "ba
kỳ " trong những hiệ p ước ký với trieu đı̀nh Hue van khô ng thay đoi ke cả quy che ve Nam Kỳ,
neu chưa có quyet định củ a Quoc hộ i Phá p ( !).
Với sự thú c é p củ a Mỹ, hai thá ng sau, ngà y 3 thá ng 8 nă m 1949, Hiệ p ước ê lydê (Elysé e) giữa
Tong thong Phá p Vanh xă ng ô riô n (Vincent Aunol), bộ trưởng Bộ Phá p quoc hả i ngoạ i Cot
Phơlô rê (Coste Floret) và Bả o Đạ i mới ra đời. Phá p cô ng nhậ n Việ t Nam độ c lậ p, có mộ t quâ n
độ i 50.000 người, với những sı̃ quan người Việ t, nhưng do người Phá p huan luyệ n và đieu
khien. Ve ngoạ i giao, Việ t Nam chı̉ được đặ t đạ i sứ ở Xiê m (Thá i Lan), Trung Hoa (Tưởng Giới
Thạ ch), an Độ và Tò a thá nh Vatică ng. Ve van đe thong nhat Việ t Nam, hiệ p ước ghi: "Nước Phá p
sẽ khô ng chong lạ i sự thong nhat ba kỳ...".
Nhưng suot những nă m qua, cá c nhâ n vậ t trong "chı́nh phủ Việ t Nam" van là những tê n bù
nhı̀n thả m hạ i. Thả m họ a củ a quâ n Phá p trê n đường so 4 đem lạ i cho chú ng mộ t dịp quay phá ,
cô ng khai phê phá n tư tưởng chủ nghı̃a thực dâ n củ a những viê n chức Phá p trong cá c cuộ c
đà m phá n.
Ngà y 22 thá ng 10 nă m 1950, Thủ tướng Phá p Plê ven bat than đe nghị quoc hộ i thô ng qua mộ t
bả n hiệ p ước trao cho cá c nước Đô ng Dương chủ quyen, độ c lậ p, có chı́nh quyen, ngoạ i giao và
quâ n độ i, cham dứt sự bả o trợ củ a Phá p, và chuyen giao quyen hà nh chı́nh cho người Việ t
trước ngà y 1 thá ng 1 nam 1951.
Vı̀ đâ u chủ nghı̃a thực dâ n Phá p cực kỳ bả o thủ lạ i bong nhiê n trở nê n hà o phó ng dù chı̉ là với
bọ n bù nhı̀n!
Phá p đã thay khô ng cò n lực lượng đe tiep tụ c cuộ c chien.
Hiệ p ước nà y sẽ cho phé p có thê m 500.000 quâ n ngụ y do Mỹ trang bị vũ khı́ và gó p phan nuô i
dưỡng Đâ y là cá ch duy nhat đe ''đoi phó với tı̀nh hı̀nh đã trở nê n cực kỳ bat lợi với quâ n vien
chinh, cù ng với sức é p ngà y cà ng tă ng trong quoc hộ i cũ ng như dư luậ n Phá p.
Giới cam quyen Phá p thừa biet quyet định nà y sẽ mở đường cho Mỹ nam ngụ y quyen và quâ n
độ i củ a nó .
Khô ng phả i ngau nhiê n Mỹ nhieu lan thức é p Phá p là m việ c nà y. HỌ cũ ng biet khô ng the dựa
và o mộ t so tê n bá n nước bị đong bà o mı̀nh khinh bı̉ đe chong lạ i cả mộ t dâ n tộ c chien đau cho
độ c lậ p, tự do thực sự, đang trê n đà thang lợi. Nhưng họ khô ng cò n sự lựa chọ n nà o khá c.
Mộ t quyet định nữa củ a Chı́nh phủ Phá p là phả i thay the ngay Cá cpă ngchiê đã quá mat tinh
than !
Những người đau tiê n được mời là Giă ng và Kơnı́ch (Koenig) đeu thoá i thá c. Tong thong Vanh
xă ng ô riô n gợi ý chọ n Đờ Lá t đờ Tá txinhi. Theo ô ng, viê n tướng 5 sao đã chı̉ huy tậ p đoà n quâ n
1 tien từ bờ bien Địa Trung Hả i mien nam nước Phá p đen sô ng đanuý p (Danube) cuoi the
chien thứ hai, là người duy nhat có tam cỡ đưa độ i quâ n vien chinh thoá t khỏ i hiem họ a.
Nhưng khô ng phả i khô ng có người phả n bá c. Thủ tướng Plê ven nó i: "Mộ t nửa sı̃ quan sẽ bỏ đi
vı̀ ô ng ta noi tieng nướng quâ n".
Cuoi cù ng, chı́nh phủ đong ý với tong thong.
Cá c tướng lı̃nh Phá p đã rõ những khó khă n, be tac trê n chien trường Đô ng Dương. CO người
cho là Đờ Lá t thı́ch những cô ng việ c mà mọ i người từ nan. Đờ Lá t đã nhanh chó ng nhậ n nhiệ m
vụ chı̉ với mộ t đieu kiệ n: phả i trao cho mı̀nh cả quyen dâ n sự và quâ n sự, ô ng ta khô ng tin có
the xoay chuyen tı̀nh hı̀nh neu cò n ai đó ở trê n mı̀nh.
Ngà y 6 thá ng 12 nă m 1950, Hộ i đong Bộ trưởng Phá p bo nhiệ m Đờ Lá t chức Cao ủ y kiê m Tong
chı̉ huy ở Đô ng Dương. Lan đau có người đả m đương mộ t lú c cả hai chức vụ nà y.
CUOI nă m 1950, tong quâ n so củ a ta là 288.884 người. So với mù a Hè thı̀ lực lượng ta đã tă ng
nhanh.
Nhưng cù ng thời gian đó , lực lượng địch cũ ng tă ng lê n 239.000 người. Đâ y là nă m duy nhat
trong suot cuộ c chien tranh, ve mặ t so quâ n, ta và địch có so lượng tương đương Trê n chien
trường cả nước, lực lượng ta phâ n chia khô ng đeu: .
Bac Bộ : 66%. Riê ng chủ lực trực thuộ c Bộ Tong tư lệ nh chiem 38%.
Trung Bộ : 19%. '' Nam Bộ : 12%.
Thượng Là o: 3%.
Chú ng ta khô ng the phá t trien lực lượng nhanh vı̀ gặ p khó khă n ve trang bị, cap dưỡng, và
những vù ng dâ n cư đô ng van nam dưới sự kiem soá t củ a địch. Nhiệ m vụ giai ''đoạ n mới đò i
hỏ i ta phả i có mộ t khoi chủ lực mạ nh trê n mien Bac đã trở thà nh chien trường chı́nh. Ngoà i
đạ i đoà n 308 và 304 đã được to chức từ trước, cuoi nă m 1950, ngà y 25 thá ng 12, Bộ quyet định
thà nh lậ p đạ i đoà n 312. Nò ng cot củ a đạ i đoà n là trung đoà n 209 trực thuộ c Bộ , cộ ng thê m
trung đoà n 165 đieu từ mặ t trậ n Tâ y Bac ve, trung đoà n 141 mới thà nh lậ p với 2 tieu đoà n 11
và 16 củ a 308, và 1 tieu đoà n độ c lậ p củ a Liê n khu Việ t Bac.
Đau nă m 1951, ta thà nh lậ p thê m 3 đạ i đoà n bộ binh, . 1 đạ i đoà n cô ng binh và phá o binh,
thường được gọ i là đạ i đoà n cô ng phá o.
Đạ i đoà n 320 thà nh lậ p ngà y 16 thá ng 1 nă m 1951, gom 2 trung đoà n chủ lực củ a Liê n khu 3
(48 và 64) và trung đoà n Tâ y tien 52.
Đà i đoà n 325 thà nh lậ p ngà y 11 thá ng 3 nă m 1951 trê n cơ sở củ a 3 trung đoà n chủ lực củ a mặ t
trậ n Bı̀nh - Trị - Thiê n.
Đạ i đoà n 351 (đạ i đoà n cô ng phá o) thà nh lậ p ngà y 27 thá ng 3 nă m 1951, gom trung đoà n sơn
phá o 75 ly với tieu đoà n phá o củ a 308, cá c đạ i độ i phá o củ a 209 và 174 ghé p lạ i; trung đoà n
lựu phá o 105 ly (von là trung đoà n bộ binh 34 củ a Liê n khu 3, chuyen binh nhung ở Trung
Quoc, tới chien dịch Điệ n Biê n Phủ mới có mặ t trong độ i hı̀nh); và trung đoà n cô ng binh 151
đã có từ trước.
Đạ i đoà n 316 được thà nh lậ p ngà y 1 thá ng 5 nă m 1951, với trung đoà n 174 trực thuộ c Bộ là m
nò ng cot, trung đoà n 98 thuộ c mặ t thậ t Đô ng Bac, và trung đoà n 176 củ a tı̉nh Lạ ng Sơn.
Khoi chủ lực củ a Bộ gom 6 đạ i đoà n: 304, 308, 312, 316, 320, 325 được giữ nguyê n vẹ n cho tới
ket thú c chien tranh chong Phá p . Đâ y chı̉ là sự to chức lạ i những đơn vị đã có san với chat
lượng khô ng đong đeu. Mạ nh hơn cả là đạ i đoà n 308 được thà nh lậ p từ trước, đá nh tậ p trung
sớm, nê n cả ba trung đoà n đeu đá nh giỏ i. 308 được kẻ địch mệ nh danh là "Sư đoà n thé p". Tiep
đó là đạ i đoà n 312, có 2 trung đoà n đá nh tot. Cá c đạ i đoà n khá c có từ 1 tới 2 trung đoà n đá nh
tot. Riê ng đạ i đoà n 320 có nhieu kinh nghiệ m hoạ t độ ng ở địch hậ u đong bâ ng.
Do chủ lực cá c liê n khu được đô n lê n thà nh đạ i đoà n nê n ở liê n khu chı̉ cò n bộ độ i địa phương.
Việ c trang bị vũ khı́ van gặ p nhieu khó khă n. Trung Quoc đã đưa Chı́ nguyệ n quâ n sang chien
đau ở Trieu Tiê n. Đe trang bị chơ 6 đạ i đoà n bộ binh, nhu cau vũ khı́ củ a ta lê n tới 1.200 tan.
Trong nă m 1950, bạ n chı̉ giao được 20%. Nguon vũ khı́ củ a ta lú c nà y mộ t phan dựa và o bạ n,
nhưng phan chủ yeu van là lay củ a địch và do ta tự sả n xuat. Trong tong quâ n so vien chinh và o
cuoi nă m 1950 là 239.000 người, chı̉ có 117.000 lı́nh â u Phi. So với trước chien dịch Biê n Giới,
quâ n so địch tă ng lê n dă m vạ n, chủ yeu là quâ n ngụ y. Tı́nh đơn vị, địch có 118 tieu đoà n bộ
binh, la tieu đoà n phá o binh, 3 trung đoà n thiet giá p, ve khô ng quâ n, địch có 143 má y bay cá c
loạ i; ve hả i quâ n, địch có 263 tà u cá c loạ i, trong đó có 1 tuan dường hạ m (Duguay Troin), 1
thô ng bá o hạ m hạ ng nặ ng (La Grondiè re), 1 thô ng bá o hạ m hạ ng nhẹ (La Moqueu8e).
Phâ n chia lực lượng địch trê n cá c chien trường như sau:
Bac Bộ : 54%, với 64 tieu đoà n. 28 tieu đoà n là m nhiệ m vụ chiem đó ng (lo tieu đoà n â u Pb 18
tieu đoà n ngụ y).
20 tieu đoà n cơ độ ng chien lược (17 tieu đoà n â u Phi, 3 tieu đoà n ngụ y). 16 tieu đoà n cơ độ ng
chien thuậ t (14 tieu đoà n â u Phi, 2 tieu đoà n ngụ y). Ve binh chủ ng có : 6 tieu đoà n phá o binh, 2
trung đoà n cơ giới, 4 tieu đoà n cô ng binh.
Trung Bộ : 17%, với 20 tieu đoà n. 16 tieu đoà n là m nhiệ m vụ chiem đó ng (10 tieu đoà n â u Phi,
6 tieu đoà n ngụ y). 4 tieu đoà n cơ độ ng chien thuậ t đeu là â u Phi. VE binh chủ ng: 1 tieu đoà n
phá o binh, 1 trung đoà n cơ giới, 1 tieu đoà n cô ng binh.
Nam Bộ : 19%, với 23 tieu đoà n. 21 tieu đoà n chiem đó ng (20 tieu đoà n â u Phi, 1 tieu đoà n
ngụ y). 2 tieu đoà n cơ độ ng chien lược toà n là â u Phi.
Là o: 6%, với 7 tieu đoà n chiem đó ng toà n là người Là o.
Campuchia: 4%, với 1 tieu đoà n â u Phi và 3 tieu đoà n người Khơme là m nhiệ m vụ chiem đó ng.
Trong nă m 1950, địch tı́ch cực phá t trien quâ n ngụ y, mộ t phan đe bù đap so thieu hụ t trong độ i
quâ n vien chinh, mộ t phan đe xâ y dựng quâ n ngụ y theo chương trı̀nh "quâ n độ i cá c quoc gia
liê n ket". Chú ng đã tuyen mộ trê n 55.000 lı́nh ngụ y, đạ i bộ phậ n (30.000) là lay ở Nam Bộ . Quâ n
độ i ngụ y lú c nà y đã có 30 tieu đoà n.
Đe đoi phó với khoi chủ lực củ a Bộ , địch gap rú t xâ y dựng 7 binh đoà n cơ độ ng (groupement
mobile, gọ i tậ t là GM). Moi binh đoà n nà y tương đương với mộ t trung đoà n, gom 3 tieu đoà n
bộ binh, 1 cụ m phá o binh, 1 đạ i độ i cô ng binh. Lú c nà y mới có 4 - 5 binh đoà n đủ khả nă ng hoạ t
độ ng.
Cá c binh đoà n cơ độ ng đeu bo trı́ ở bac và đô ng - bac Hà Nộ i: Binh đoà n cơ độ ng so 1 ở Bả c
Ninh. Binh đoà n cơ độ ng so 2 ở Gia Lâ m. Binh đoà n cơ độ ng so 3 ở Vı̃nh Yê n, Việ t Trı̀. Binh
đoà n cơ độ ng so 4 ở Hả i Dương. Binh đoà n cơ độ ng so 5 ở Bac Giang. Binh đoà n cơ độ ng Bac
Phi ở Phủ Lo. Binh đoà n cơ độ ng so 7 ở Đô ng Trieu.
Cá c tieu đoà n dù đeu đó ng chung quanh Hà Nộ i.
Nghiê n cứu cá ch bo trı́ lực lượng củ a địch, có the thay chú ng đe phò ng mộ t cuộ c tien cô ng lớn
củ a ta ve hướng trung du. Cuộ c chien ở Trieu Tiê n no ra và o cuoi thá ng 6 nă m 1950. Chı̉ mộ t
thời gian ngan, quâ n độ i Bac Trieu Tiê n đã chiem được phan lớn Nam Trieu Tiê n. Mọ i người
đeu vui mừng vı̀ cuộ c khá ng chien củ a Việ t Nam khô ng cò n đơn độ c. Riê ng Bá c giữ thá i độ dè
dặ t. Bá c nó i với chú ng tô i: "Quâ n độ i Bá c Trieu Tiê n vượt giới tuyen tạ m thời tien xuong phı́a
nam, nơi có quâ n Mỹ đó ng, chac chan Mỹ sẽ phả n ứng, nhat là sau khi Mỹ đã bị đay khỏ i lụ c địa
Trung Hoa. Cuộ c chien đau củ a nhâ n dâ n Trieu Tiê n sẽ khó khă n và lâ u dà i". Khi chien dịch
Biê n Giới bat đau no sú ng thı̀ được tin quâ n Mỹ đo bộ và o Trieu Tiê n,'' khô ng chı̉ ở Nam Trieu
Tiệ n mà cả bê n trê n vı̃ tuyen 38. Sau đó , quâ n độ i Bac Trieu. Tiê n buộ c phả i rú t lui Mộ t bộ phậ n
quâ n Mỹ tien sá t sô ng Ap Lụ c. Cuoi thá ng. 10 nă m 1950, Trung Quoc đã phả i đưa quâ n chı́
nguyệ n sang Bac Trieu Tiê n. Cuộ c chien đau dien ra rat quyet liệ t Chien trường Trieu Tiê n trở
thà nh nơi đoi đau quâ n sự giữa Đô ng và Tâ y, giữa quâ n độ i Trung Quoc, quâ n độ i Bac Trieu
Tiê n, má y bay Liê n Xô , với quâ n độ i Mỹ và nhieu nước chư hau. Những ton that ve người củ a cả
hai bê n đeu rat lớn.
Đoi với Bá c, độ c lậ p và thong nhat củ a Việ t Nam là nguyê n tac khô ng thay đoi. Nhưng suot quá
trı̀nh mưu tı̀m độ c lậ p, tự do bao giờ Người cũ ng tı́nh cá ch già nh thang lợi với ton that ı́t nhat
bang những sá ch lược khô n khé o. Từ đau nă m 1950, nước Việ t Nam dâ n chủ cộ ng hò a được tat
cả cá c nước xã hộ i chủ nghı̃a cô ng nhậ n. Sự kiệ n nà y mở ra mộ t trien vọ ng mới cho cá ch mạ ng
Việ t Nam. Nhưng chú ng ta cũ ng có thê m nghı̃a vụ mới, và đứng trước những thử thá ch mới.
Nước Việ t Nam đã trờ thà nh mộ t tien đon củ a phe xã hộ i chủ nghı̃a ở Đô ng Nam á .
Bá c suy nghı̃ rat nhieu. Trong bả n huan thị ở hộ i nghị tong ket chien dịch Biê n Giới, Người đã
nhan mạ nh hai đieu. Mộ t, "trậ n thang nà y mới chı̉ là mộ t thang lợi bước đau''. Hai, "phả i tranh
thủ thời gian". . Những sa sú t tinh than củ a độ i quâ n vien chinh là đieu can sớm khai thá c. Chủ
trương chien lược củ a ta là nhanh chó ng khuech trương thang lợi ở biê n giới, liê n tụ c tien cô ng
tiê u diệ t sinh lực địch đe giữ vững quyen chủ độ ng, giả i phó ng từng vù ng đat đai tien tới giả i.
phó ng đong bang Bâ c Bộ là m thay đoi cụ c diệ n chien trường. Cũ ng trong hộ i nghị tạ i Chợ Đon,
anh Trường Chinh đã nhac lạ i nhiệ m vụ quâ n sự củ a Đả ng nă m 1950 trê n chien trường Bac Bộ
là : "I. Giả i phó ng biê n giới, mở thô ng đường giao thô ng vậ n tả i quoc te. 2. Đá nh dan trung du,
củ ng co că n cứ địa chı́nh, chọ c thủ ng hà nh lang đô ng tá y. 3. Phá t trien du kı́ch đen cao độ sau
lưng địch, phá hoạ i ke hoạ ch chiem đó ng đong bang Bâ c Bộ củ a chú ng".
Lú c nà y, ở Bá c Bộ , đạ i bộ phậ n quâ n địch, gom 51 tieu đoà n, tậ p trung tạ i 15 tı̉nh, thà nh ở đong
bang và trung du, có diệ n tı́ch 21.000 km2 và 8.000.000 dâ n. Ơ Tâ y Bac, địch chı̉ có 3 tieu đoà n.
Neu muon tranh thủ thời cơ khi địch đang dao dộ ng lạ i chưa kịp củ ng co the phò ng ngự tạ i
đong bang, ta phả i mở những chien dịch nham và o trung du và đong bang, trước het là trung
du.
Đá nh trung du sẽ có đieu kiệ n tiê u diệ t những sinh lực địch quan trọ ng, đay lui địch khỏ i
những vù ng tương đoi đô ng dan và trù phú giá p với Việ t Bac, gó p phan củ ng co và mở rộ ng că n
cứ địa. Người dâ n cá c tı̉nh trung du rat gan bó với cá ch mạ ng đang trô ng đợi bộ độ i ve giả i
phó ng. Mộ t thuậ n lợi nữa là tạ i đâ y ta đã chuan bị được mộ t so lương thực cho chien dịch.
Nhưng đá nh trung du là đụ ng và o phò ng tuyen vò ng ngoà i bả o vệ Hà Nộ i. Những dả inú i cao ở
Việ t Bac, Tâ y Bac đo dan ve châ u tho sô ng Hong tới đâ y chı̉ cò n là những gò đoi trọ c, câ y coi lú p
xú p, tiep đen là những cá nh đong bang phang khô ng có địa hı̀nh cho bộ độ i an ná u khi tá c
chien. Trung du có mộ t mạ ng đường sá , sô ng ngò i khá thuậ n tiệ n cho việ c di chuyen xe thiet
giá p và những thủ y độ i. Địa hı̀nh nà y cho phé p địch phá t huy sức mạ nh củ a khô ng quâ n, phá o
binh và những binh đoà n cơ độ ng. ĐO là những thử thá ch -mới đang chờ bộ độ i ta.
Tô i trao đoi với đong chı́ Vi Quoc Thanh ve những thuậ n lợi và khó khă n khi bộ độ i chuyen ve
tá c chien ở trung du và đong bang. Bạ n giới thiệ u Với chú ng ta chien thuậ t "bô n tậ p" củ a Giả i
phó ng quâ n Trung Quoc. Bộ độ i sẽ trú quâ n cá ch địch khoả ng 15 kilô mé t, ngoà i tam phá o củ a
chú ng, bat than tiep cậ n địch ban đê m, tiê u diệ t quâ n địch và giả i quyet chien trường trong và i
giờ, quay trở ve că n cứ xuat phá t trước khi trời sá ng. Cá ch đá nh nà y cho phé p ta hạ n che hỏ a
lực má y bay, đạ i bá c địch, đặ c biệ t là hỏ a lực má y bay. Nhưng chı̉ có the vậ n dụ ng nó trong đá nh
điem. NO rat phù hợp với cá ch đá nh củ a ta trước đâ y là : giả i quyet gọ n cứ điem địch trong mộ t
đê m đe hạ n che ưu the á p đả o củ a má y bay và phá o, vô hiệ u hó a lực lượng tă ng việ n củ a địch.
Chı̉ có khá c là lan nà y đá nh cá t cứ điem ở đong bang nê n phả i tiep cậ n địch xa hơn, bộ độ i sẽ bị
tiê u hao nhieu hơn ve the lực Từ cuoi thá ng Chı́n, Bộ Tong tham mưa đã cử cá n bộ xuong phoi
hợp với Liê n khu Việ t Bâ c chuan bị chien trường. Hạ tuan thá ng 11 nă m 1950, Ban Thường vụ
Trung ương phê chuan phương á n tá c chien củ a Bộ Tong tư lệ nh, quyet định mở chien dịch
Tran Hưng Đạ o, tien cô ng địch ở Trung Du, vù ng duyê n hả i Đô ng Bac và Liê n khu 3, nham mụ c
đı́ch: - Tiê u diệ t sinh lực địch. - Mở rộ ng khu lương thực, phá t trien du kı́ch chien tranh.
- Tranh thủ thời gian phá ke hoạ ch củ ng co củ a địch.
Lực lượng tham gia chien dịch gom 2 đạ i đoà n, 5 trung đoà n chủ lực, 4 đạ i độ i phá o binh, 4 tieu
đoà n bộ độ i địa phương, và dâ n quâ n, du kı́ch. Hướng chı́nh là vù ng trung du từ Việ t Trı̀ tới Bac
Giang, đò n tien cô ng chủ yeu nham và o khu vực Vı̃nh Yê n - Phú c Yê n, có 2 đạ i đoà n. Hướng phụ
là vù ng duyê n hả i Đô ng Bac có 2 trung đoà n, và Liê n khu 3, với 3 trung đoà n.
Đả ng ủ y Mặ t trậ n được chı̉ định ngà y 80 thá ng 11 nă m 1950 gom 5 đong chı́: Võ Nguyê n Giá p,
Nguyen Chı́
Thanh, Chu Vă n Tan, Tran Hữu Dực, Đà o Vă n Trường. Tô i là bı́ thư và chı̉ huy trưởng mặ t trậ n.
Chien dịch sẽ chia thà nh 2 đợt hoạ t độ ng.
* Đợt 1 nham thu hú t quâ n việ n và thă m dò cá ch đoi phó củ a địch. Ta chủ trương dù ng từng
tieu đoà n đứng châ n trê n địa bà l cá ch địch 10 - 15 kilô mé t, vậ n độ ng thậ t nhanh tới đá nh đong
loạ t mộ t so cứ điem độ t xuat trê n tuyen trung du đoi''diệ n với ta. Lực lượng ta được bo trı́ trê n
những khu vực dự kien đe tiê u diệ t quâ n việ n.
Cá c đơn vị đá nh điem can giả i quyet chien trường nhanh, rú t nhanh, trước khi trời sá ng đã trở
ve că n cứ. .
* Tới đợt 2, ta sẽ că n cứ và o cá ch đoi phó ''củ a địch, tậ p trung lực lượng ve mộ t hướng . địch
yeu và sơ hở, vậ n dụ ng chien thuậ t "đá nh điem diệ t việ n" từ tiê u diệ t cứ điem nhỏ , diệ t việ n
nhỏ , tien tới tiê u diệ t cứ điem lớn và diệ t việ n lớn.
Dự kien những khó khă n trê n chien trường, Đả ng ủ y chủ trương là m cô ng tá c tư tưởng cho bộ
độ i hieu rõ :
khô ng nhat thiet trậ n đá nh sau phả i lớn hơn trậ n đá nh trước, mà có the gó p nhieu chien thang
nhỏ thà nh mộ t chien thang lớn. Vậ n dụ ng kinh nghiệ m củ a chien dịch Biê n Giới, Đả ng ủ y yê u
cau từng đơn vị vừa phá t huy cao độ tı́nh chủ độ ng linh hoạ t sá ng tạ o trong chien đau, vừa
tuâ n thủ sự chı̉ đạ o, chı̉ huy theo mộ t ke hoạ ch chung.
Đe giữ bı́ mậ t ve hướng và thời gian mở chien dịch, 2 đạ i đoà n 308, 312 được lệ nh ở lạ i biê n
giới cho tới gan ngà y N. .
Sở chı̉ huy chien dịch thời gian đau chuyen ve Khuô n Chu, châ n nú i Tam Đả o, sau sẽ chuyen lê n
đı̉nh nú i Tam Đả o Tạ i đâ y có the theo dõ i tı̀nh hı̀nh mặ t trậ n trê n cả hai hướng Thá i Nguyê n và
Vı̃nh Yê n.
Trước ngà y lê n đường đi chien dịch, cá c đơn vị nhậ n được thư Bá c. Từng phâ n độ i cho đen to
ba người đeu độ ng viê n nhau thực hiệ n lời dặ n dò củ a Bá c:
"Moi mộ t người, moi dợn vị, moi bộ phậ n đeu phả i:
Bı́ mậ t hơn Nhanh chó ng hơn . Kiê n quyet hơn".
Tong so quâ n tham dự chien dịch Tran Hưng Đạ o là 27.638 người. Trong đợt 1 chien dịch,
chú ng ta chı̉ đá nh mộ t so cứ điem đạ i độ i, hoặ c đạ i độ i tă ng cường. Mụ c tiê u củ a đợt nà y là tiê u
diệ t từ 2 đen 3 tieu đoà n. Mộ t mụ c tiê u quá khiê m ton so với chien dịch Biê n Giới.
Chú ng ta vừa tiê u diệ t hai binh đoà n địch trong vò ng 13 ngà y tạ i biê n giới trong những trậ n
đá nh mặ t đoi mặ t.
Nhưng chı̉ hai thá ng sau, hô m nay, lạ i phả i quay ve cá ch đá nh nhỏ trước đâ y! Chac chan khô ng
phả i như vậ y.
Thời kỳ né trá nh những cuộ c tien cô ng củ a kẻ thù đã qua. Chú ng ta bat đau đi tı̀m mộ t trậ n
đá nh quyet định.
Ta đã nhı̀n thay những trở ngạ i khi đưa bộ độ i ve chien đau trê n địa hı̀nh đong bang với mộ t kẻ
thù tuy đang dao độ ng nhưng van mạ nh hơn ta rat nhieu ve vũ khı́ và phương tiệ n.Nhưng khi
và o chien dịch ta mới thay chưa lường trước het mọ i khó khă n.
CHIEN dịch Trâ n Hưng Đạ o thường được gọ i là chien dịch Trung Du vı̀ '' trung du được chọ n là
chien trường chinh, là nơi dien ra những hoạ t độ ng chủ yeu củ a chien dịch.
Lực lượng ta ở đâ y có 2 đạ i đoà n 308, 312 (thieu 1 trung đoà n), 3 liê n độ i sơn phá o 75 ly, moi
liê n độ i có 4 khau sơn phá o, 4 tieu đoà n bộ độ i địa phương củ a Vı̃nh Phú c (Vı̃nh Yê n - Phú c
Yê n), Bac Ninh, Bac Giang, và 2 '' đạ i độ i cô ng binh. .
Lực lượng củ a địch ở 3 tı̉nh trung du: Vı̃nh Phú c, Bac Ninh, Bac Giang có 14:806 người, bao
gom 9.326 quâ n â u Phi, 5.480 lı́nh ngụ y và tho phı̉. Binh đoà n cơ độ ng so 3 củ a địch trú quâ n
ngay tạ i Vı̃nh Yê n - Việ t Trı̀. Cá c binh đoà n cơ độ ng khá c đó ng ở Bac Ninh, Gia Lâ m, Bac Giang,
Hả i Đường, Đô ng Trieu có the nhanh chó ng can thiệ p khi mộ t nơi bị tien cong. Địch tuy đô ng
nhưng phả i phâ n tá n đe là m nhiệ m vụ giữ đat Đa so dâ n chú ng trong vù ng van thuộ c ve ta.
Trong 705 ban te địch đã lậ p ở 3 tı̉nh chı̉ có 203 ban te phả n độ ng, cò n 502 ban đeu có liê n hệ
với khá ng chien.
Riê ng tı̉nh Vı̃nh Phú c, được chọ n là m hướng chủ yeu, là nơi địch tương đoi yeu. Tạ i đâ y chú ng
có 4.300 người, với 2.400 â u Phi, 1.900 lı́nh ngụ y, 5 phá o 105 ly và 4 phá o 75 ly. địch đã lậ p 175
ban te, nhưng chı̉ có 20 ban te phả n độ ng, 135 ban te đã theo ta, 20 ban khá c giữ thá i độ lưng
chừng. .Có tı̀nh trạ ng nà y chı́nh là do ta đã phá t độ ng được chien tranh nhâ n dâ n. Trước á p lực
mạ nh củ a địch, lực lượng khá ng chien van ton tạ i bang cá ch an mı̀nh tạ i cho, khi có đieu kiệ n
lạ i xuat hiệ n phụ c hoi và phá t trien phong trà o. Mở những chien dịch lớn thu hú t lực lượng
định và o mặ t trậ n chı́nh là cá ch ho trợ tı́ch cực cho chien tranh nhâ n dâ n ở hậ u địch phá t trien.
Hạ tuan thá ng 12 nă m 1950, 2 đạ i đoà n chủ lực củ a ta từ Cao Bang, Lạ ng Sơn bı́ mậ t di chuyen
ve phı́a nam.
Bộ độ i đã xa khu că n cứ hơn mộ t nă m. Những là ng bả n, pho xá trê n dọ c đường đoi với họ xiet
bao thâ n thuộ c.
Dưới những má i nhà tranh leo lé t ngọ n đè n dau kia có những người thâ n đang trô ng chờ họ . Đe
giữ bı́ mậ t, khô ng mộ t cá n bộ , chien sı̃ nà o ghé qua nhà . Đoà n quâ n xuat hiệ n bat than, đi mả i
miet, như mộ t cơn loc trà n qua khu că n cứ. Sau hai thá ng họ c tậ p, củ ng co, được nuô i dưỡng tot
với nguon lương thực do Trung Quoc việ n trợ, cá c chien sı̃ ta lạ i trà n đay sinh lực, phan khởi vı̀
chien thang và mặ t trậ n đang chuyen mı̀nh ve phı́a nam.
Ngà y 25 thá ng 12 nă m 1950, cả hai đạ i đoà n có mặ t ở vị trı́ tậ p ket. Bộ độ i đã hà nh quâ n mười
bon đê m lien từ biê n giới Cao Lạ ng ve tới trung du. Tới nơi là no sú ng đá nh địch ngay đe tạ o
the bat ngờ.
Ta đã giữ được hoà n toà n bı́ mậ t trong chuyen quâ n. Nhưng kẻ địch van tung ra mộ t so hoạ t
độ ng thă m dò . Từ trung tuan thá ng 12 nă m 195ó , Bộ Tong tham mưu đã thô ng bá o cho cá c
chien trường xa, Bộ sẽ mở chien dịch, cá c khu can có hoạ t độ ng phoi hợp, khô ng cho địch đưa
quâ n từ Nam tă ng việ n ra Bac. Sau nà y chú ng ta mới biet, nguon tin tı̀nh bá o quan trọ ng nhat
mà địch thu thậ p được, lạ i chı́nh là những bức điệ n mậ t mã củ a ta chuyen đi cá c địa phương.
Theo ke hoạ ch, chien dịch Tran Hưng Đạ o sẽ mở mà n tạ i trung du và o đê m 26 thá ng 12 nă m
1950. Sá ng ngà y 26 thá ng 12, anh Lê Trọ ng Tan, đạ i đoà n trưởng 312, bá o cá o với Bộ chı̉ huy
chien dịch mộ t cá nh quâ n địch ước chừng mộ t binh đoà n đang tien ve Lien Sơn, Xuâ n Trạ ch
thuộ c huyệ n Lậ p Thạ ch, Vı̃nh Phú c, là nơi 2 trung đoà n củ a 312 đang tậ p ket. Anh Tan đe nghị
cho đơn vị no sú ng tiê u diệ t lực lượng nà y. Đâ y là đieu đá ng mừng. Ta đang định ké o quâ n địch
ra khỏ i cô ng sự đi và o những khu vực ta đã chuan bị thı̀ chú ng lạ i tự ý tien sâ u và o vù ng tự do
đang có lực lượng ta!
Tô i đong ý ngay với đe nghị củ a đạ i đoà n, và nó i với đong chı́ đạ i đoà n trưởng: "Khô ng bỏ lỡ cơ
hộ i tot nà y.
Coi như đơn vị cá c đong chı́ no sú ng mở mà n chien địch. Trậ n đau phả i thang thậ t rò n rã !".
Anh Lê Trọ ng Tan chı̉ huy 3 tieu đoà n đá nh vậ n độ ng, tiê u diệ t gọ n 1 tieu đoà n da đen và tiê u
hao nặ ng 1 tieu đoà n khá c Địch hot hoả ng rú t chạ y bỏ lạ i cả ''trậ n địa phá o. Đạ i đoà n ngạ i lộ
mụ c tiê u chien dịch, khô ng ra lệ nh cho bộ độ i truy kı́ch. Khô ng thay ta đuoi theo, địch quay lạ i
ké o phá o ve Vı̃nh Yê n.
Viê n quan tư tieu đoà n trưởng bị bat tạ i trậ n cù ng với 300 quâ n, khai tê n y là Pixea (Piscard)
chı̉ huy tieu đoà n 1, trung đoà n 24 bộ binh người Xê nê gan Ol24 RMTS), thuộ c binh đoà n cơ
độ ng so 8 do đạ i tá Muyle (Muler) chı̉ huy, đang tham gia và o mộ t chien dịch cà n qué t có tê n là
"Con dẽ giun" (Bé cassine).
Đạ i đoà n 312, vı̀ bậ n tá c chien khô ng có đieu kiệ n to chức le thà nh lậ p đạ i đoà n, sau đó đã
quyet định lay ngà y chien thang Lien Sơn - Xuâ n Trạ ch (ngà y 27 thá ng 12 nă m 1950) là m ngà y
truyen thong củ a đạ i đoà n. Chien thang Lien Sơn - Xuâ n Trạ ch tạ o đà phan khởi cho chien dịch.
Tinh than quâ n địch rõ rà ng là chịu ả nh hưởng những that trậ n ở biê n giới''. .
Theo đú ng ke hoạ ch, từ đê m ngà y 26 đen đê m ngà y 29 thá ng 12 nă m 1950, bộ độ i ta đong loạ t
tien cô ng nhieu vị trı́ địch ở cả Trung Du và Đô ng Bac. Hướng Trung Du, cá c tieu đoà n thuộ c
308 tiê u diệ t gọ n cá c vị trı́. Hữu Bang, Than Lan, Tú Tạ o, GO Sỏ i, ap Cà Phê , GO â u, và Yê n Phụ .
Riê ng trậ n Chợ Thá phả i dừng lạ i giữa chừng vı̀ trời sá ng. Trung đoà n 209 củ a 312 đá nh Chợ
Và ng hai lan khô ng thà nh cô ng.
Hướng Đô ng Bac, trung đoà n 174 tiê u diệ t vị trı́ Binh Liê u. Địch đưa việ n lê n Bı̀nh Liê u, nhưng
trung đoà n 98 bỏ lỡ cơ hộ i đá nh việ n. Bị uy hiep mạ nh, địch vộ i vã rú t cá c vị trı́ Châ u Sơn, Khe
Mo, Phong Dụ , Hoà nh Mô co ve co thủ ở Tiê n Yê n. .
Bộ độ i ta lan đau tiê u diệ t hà ng loạ t cứ điem địch trê n địa hı̀nh trưng du, thực hiệ n thà nh cô ng
cá ch đá nh bô n tậ p Cá c trậ n đá nh đeu được giả i quyet trong mộ t đê m, tien hà nh cù ng lú c ở
nhieu nơi, hạ n che khả nă ng chi việ n bang phá o binh, can thiệ p bang má y bay và những độ i
quâ n ứng chien, khi trời sá ng, bộ độ i ta đã ra khỏ i tam kiem soá t củ a phá o binh địch.
Ngà y 30 thá ng 12 nă m 1950, Bộ chı̉ huy chien dịch cho ket thú c đợt 1. Chú ng ta đã hoà n thà nh
nhiệ m vụ đe ra cho đợt nà y, loạ i khỏ i vò ng chien đau 1.200 quâ n địch, trong đó có 2/3 là â u
Phi.
Qua khai thá c tù binh, ta biet địch đã phan nà o phá n đoá n đú ng hướng tien cô ng. Chú ng dự
kien: hướng thứ nhat củ a ta sẽ tien cô ng từ Việ t Trı̀ tới Vı̃nh Yê n, neu thang sẽ tien ve Sơn Tâ y
và Hà Nộ i. Hướng thứ hai sẽ đá nh và o Bac Ninh, Bac Giang, roi đá nh thang ve Hả i Dương cat
đứt đường so 5. Đong thời địch cũ ng đe phò ng hướng Hả i Ninh. Tuy nhiê n, khi cuộ c tien cô ng
no ra, chú ng van lú ng tú ng trong cá ch đoi phó . Tinh than củ a địch khá sú t ké m. Tạ i Xuâ n Trạ ch,
khi bị bao vâ y, từng trung độ i địch ra hà ng. Ơ cá c vị trı́ địch chong cự yeu ớt, thường rú t và o
ham co thủ chờ quâ n ứng cứu. Ơ Bı̀nh Liê u, quâ n việ n lê n thay đon đã bị tiê u diệ t lậ p tức rú t lui
Ngoà i tien bộ trong đá nh tiê u diệ t cứ điem, cô ng tá c hậ u can chien dịch cũ ng có bước phá t
trien. Ta đã đưa những kho gạ o nhỏ và o sá t mặ t trậ n khoả ng 6 kilô mé t, bả o đả m tiep lương
nhanh chó ng cho bộ độ i khi tá c chien.
Bộ độ i có lương khô mang theo. Cá c đạ i độ i được cap phieu ''Vậ n độ ng chien" có the lay lương
thực, thực pham ngay tạ i cho, ở cá c xã vù ng tạ m bị chiem trê n địa bà n chien dịch. Moi trung
đoà n đeu được phoi thuộ c từ 250 đen 300 dâ n cô ng là m nhiệ m vụ tả i thương. Đe tậ p trung lực
lượng phụ c vụ chien dịch, cá c trường trung cap, sơ cap quâ n y tạ m thời ,nghı̉ họ c; 10 bá c sı̃, 91
y sı̃, dược sı̃, 264 y tá cứu thương lê n đường ra tien tuyen. Cá c ban quâ n y trạ m sơ cứu, độ i
phau thuậ t củ a đơn vị đeu được bo sung thê m thuoc men, dụ ng cụ .
SO thương vong trong đợt 1 củ a ta bang hai phan ba củ a địch: 218 người hi sinh, 630 người bị
thương.
NGAY 17 thá ng 12 nă m 1950, Đờ Lá t cù ng Lơtuocnô (Letourneau), bộ trưởng Bộ Quoc gia liê n
ket, đi má y bay riê ng tới Sà i Gò n.
Đờ Lá t đã khang định uy quyen củ a mı̀nh ngay từ giâ y phú t đau tiê n. ô ng ta xuat hiệ n mộ t mı̀nh
ở khung cừa má y bay với bộ le phụ c mà u trâ ng noi bậ t. Dừng lạ i giâ y lá t tay chong can, đưa mat
nhı̀n đá m đô ng, roi. ô ng ta mới chậ m rã i bước xuong cau thang. ĐƠ Lá t khô ng giau giem thá i
độ lạ nh nhạ t và coi thường hai người tien nhiệ m ve dâ n sự và quâ n sự ra đó n mı̀nh. ô ng ta
tuyê n bo cá ch chức tạ i cho viê n tư lệ nh địa phương đã to chức mộ t cuộ c duyệ t binh thả m hạ i.
Ngay ngà y hô m sau, 18 thá ng 12, tạ i Bộ tong tham mưa, Đờ Lá t quyet định trả ve Phá p hau het
những người đang đieu hà nh cá c bộ phậ n, và thay the bang bộ sậ u do mı̀nh đem theo: Xală ng
(Sa lan), vı̀ quen biet Đô ng Dương, được chı̉ định là m Phó tong chı̉ huy; cá c đạ i tá An la (Allard),
Bô phrơ (Beaufre), Cô nhi rcogny), Graxiơ (Gracieux) đeu là những sı̃ quan đã phụ c vụ tạ i tậ p
đoà n quâ n 1 dưới quyen củ a Đờ Lá t.
Viê n tướng nă m sao rat nhieu tự tin, đã 62 tuoi, khô ng có ý định chô n vù i sự nghiệ p củ a mı̀nh
trê n chien trường xa xô i tạ i mộ t thuộ c địa củ củ a Phá p. Đờ Lá t biet nhà cam quyen Phá p muon
trao chức vu nà y cho mı̀nh từ trước khi có lời đe nghị chı́nh thức. ô ng ta đã câ n nhac mọ i khó
khă n. Và ó ng ta cho rang mı̀nh hoà n toà n có khả nă ng khô i phụ c lạ i tı̀nh the, thậ m chı́ già nh
chien thang bang việ c giữ chac đong bang Bac Bộ , và xâ y dựng mộ t độ i quâ n bả n xứ thậ t mạ nh
với sự giú p đỡ củ a Mỹ. ô ng ta sẽ là m được mộ t việ c mà tat cả cá c giới chı́nh trị, quâ n sự ở nước
Phá p đeu coi là be tac, gó p thê m và o thà nh tı́ch binh nghiệ p củ a mı̀nh lú c cuoi đời. Cũ ng trong
ngà y, Đờ Lá t được tin những binh lı́nh ở Đı̀nh Lậ p, vị trı́ cuoi cù ng cò n lạ i trê n đường so 4 noi
lien Lạ ng Sơn với Tiê n Yê n, đã tự độ ng bỏ đon rú t chạ y trước sức é p củ a đoi phương.
Ngay hô m sau, ngà y 19 thá ng 12, Đờ Lá t bay ra Hà Nộ i. Đú ng ngà y nà y bon nă m trước, Vanluy
đã là m no ra trậ n đá nh trê n toà n chien trường Đô ng Dương. Dưới bau trời ả m đạ m mộ t buoi
chieu đô ng mưa phù n, tá m tieu đoà n quâ n vien chinh trong những bộ trang phụ c cũ kỹ to chức
mộ t cuộ c dieu binh ı̉u xı̀u đó n chà o tâ n tong chı̉ huy. Đờ Lá t rời le đà i tien lạ i gan binh linh,
chă m chú ngam nhı̀n họ với cặ p mat thô ng cả m. Chờ cuộ c dieu binh ket thú c, Đờ Lá t triệ u tậ p
cá c sı̃ quan tới gặ p mı̀nh. ô ng ta nó i với họ bang mộ t luậ n điệ u hoà n toà n mới: "Cuộ c chien củ a
chú ng ta khô ng vụ lọ i, chı́nh là vı̀ toà n bộ nen vă n minh mà chú ng ta chien đau bả o vệ Bac Kỳ.
Chú ng ta khô ng chien đau đe thong trị, mà cho sự nghiệ p giả i phó ng. Chưa bao giờ chien tranh
lạ i cao quý như vậ y. Tô i mang tới cho cá c bạ n chien tranh cù ng với sự cao thượng củ a nó ... Tô i
đoan chac với cá c vị, quâ n sự cũ ng như dâ n sự, từ nay cá c vị sẽ được chı̉ huy". Ngà y tiep theo,
Đờ Lá t xuong Hả i Phò ng. ô ng ta lặ p lạ i cá ch là m ở Hà Nộ i: Đờ Lá t cả nh cá o khô ng thương tiec
những sı̃ quan that trậ n ở biê n giới. Kieu cá ch riê ng củ a Đờ Lá t đã tá c độ ng đá ng ke đen tinh
than sa sú t củ a quâ n vien chinh.
Ngà y 27 thá ng 12, bộ trưởng Lơtuocnô chuyen giao cho Đờ Lá t mộ t vă n thư 23 trang trı̀nh bà y
những chı́nh sá ch chủ yeu củ a Phá p ở Đô ng Dương và thu tó m tư tưởng củ a chı́nh phủ nham
định hướng hà nh độ ng cho Đờ Lá t. "Toà n bộ hà nh độ ng củ a ngà i phả i dựa trê n nguyê n tac: là m
cho nen độ c lậ p củ a cá c quoc gia liê n ket có hiệ u lực chừng nà o hay chừng ay, khô ng coi nhẹ bat
cứ đieu gı̀ có the '''' can cho sự đieu khien mộ t cuộ c chien khó khă n. Phả i đem lạ i cho cá c quoc
gia liê n ket những phương tiệ n và ý chı́ đả m nhậ n lay trá ch nhiệ m chien đau chong Việ t Minh,
đò i hỏ i chı́nh phủ củ a họ cam quyen và dan đau họ theo mộ t '''' chương trı̀nh hà nh độ ng cho
phé p ngay tức khac thà nh lậ p những độ i quâ n quoc gia". ve quá n sự, nhiệ m vụ củ a Đờ Lá t là
"phả i nâ ng cao tinh than suy sụ p củ a quâ n độ i vı̀ những that bạ i trê n đường so 4, phả i thı́ch
ứng với sự gia tă ng chat lượng khó lường trước ở kẻ thù , và mộ t cuộ c can thiệ p Trung Hoa có
the xả y ra. Trước mậ t, theo quyet định củ a Hộ i đong Quoc phò ng thı̀ nhat thiet phả i bả o vệ Bac
Kỳ, kiê n quyet bả o vệ xứ Thá i. Nhưng tat nhiê n, sự bả o vệ độ i quâ n vien chinh van quan trọ ng
trê n het. Trong trường hợp cuoi cù ng, có the tı́nh đen khả nă ng di tả n bộ phậ n ve Hả i Phò ng và
chung quanh că n cứ Đà nang. Ngược lạ i, sự có mặ t củ a quâ n độ i Phá p ở Nam Kỳ, nơi van cò n
những lợi ı́ch chı́nh trị, kinh te Phá p, là có "tam quan trọ ng song cò n".
ĐO là những chı̉ thị mang nặ ng tı́nh phò ng ngự, dè chừng những bien co xau nhat có the xả y ra,
xá c định sứ mệ nh chủ yeu củ a Đờ Lá t là khô ng đe cho độ i quâ n vien chinh bị tiê u diệ t và duy
trı̀ mộ t so quyen lợi củ a Phá p ở Nam Bộ .
Nhưng Đờ Lá t có những tham vọ ng lớn hơn nhieu, ô ng ta khô ng the bat đau sự nghiệ p trê n
chien trường Đô ng Dương bang mộ t cuộ c rú t lui có giới hạ n. Rú t lui khỏ i mien Bac sẽ ké o theo
sự suy sụ p ve tinh than củ a quâ n vien chinh, củ a quâ n độ i cá c quoc gia liê n ket, và sẽ là sự ra đi
vı̃nh vien củ a Phá p. Vù ng vựa lú a châ u tho sô ng Hong với 8 triệ u dâ n neu bị Việ t Minh già nh
lạ i, cù ng với những vũ khı́ do Trung Quoc và Liê n Xô việ n trợ, sẽ là hiem họ a lâ u dà i đoi với cả
Đô ng Nam á . Đong bang Bac Bộ hà nh là chiec then cửa (verrou) củ a Đô ng Dương. NO phả i trở
thà nh nơi ngă n chặ n những đợt só ng đỏ từ phı́a bậ c trà n xuong. Trá i với ý định củ a Chı́nh phủ
Phá p, Đờ Lá t chủ trương don mọ i no lực chien tranh và o mien Bac, chl yeu là đong bang Bac Bộ ,
đe xoay chuyen tı̀nh hı̀nh, già nh lạ i quyen chủ độ ng trê n chien trường, cuoi cù ng sẽ đi tới phả n
cô ng. Hieu rõ tı́nh bao thủ củ a bọ n quan cai trị thực dâ n cũ tạ i Đô ng Dương, Đờ Lá t đã đò i
Chinh phủ Phá p phả i trao toà n bộ quyen !ực ve quâ n sự và chı́nh trị cho mı̀nh, vı̀ ô ng ta biet
muon đạ t được ý đo phả i dựa và o Mỹ, và khô ng the bỏ qua mộ t so yê u cau củ a Mỹ. '''' Đờ Lá t
quay ve Sà i Gò n thı̀ chien dịch Trung Du no ra.
Đe nghị củ a Đờ Latua (De Latour) xin rú t quâ n khỏ i Tiê n Yê n và Mó ng Cá i khien Đờ Lá t het sức
tức giậ n. Từ Sà i Gò n, Đờ Lá t ra lệ nh phả i ngừng tat cả những cuộ c rú t lui. Sau đó là những mệ nh
lệ nh liê n tiep: Xală ng phả i bay ngay ra Hà Nộ i nậ m quyen chı̉ huy Bac Bộ từ tay Đờ Latua. Lay
từ Nam Bộ và Trung Bộ 3 tieu đoà n bộ binh, 1 cụ m phá o tă ng cường cho Bac Bộ . Phả i đieu ngay
từ đong bang Bac Bộ 4 tieu đoà n bộ binh, 1 binh đoà n cơ độ ng, 1 dà n phá o tậ p trung và o Tiê n
Yê n, Mó ng Cá i đe bả o vệ khu vực nà y bá ng mọ i giá . Hạ m độ i củ a đô đoc '''' Oó ctô li (Ortoli) phả i
di chuyen tới vù ng bien ngoà i khơi Tiê n Yê n, dù ng trọ ng phá o yem hộ cho bộ binh. Riê ng Hà
Nộ i sẽ được bả o vệ bang 3 binh đoà n cơ độ ng.
Ngà y 31 thá ng 12, Đờ Lá t trực tiep tới Tiê n Yê n độ ng viê n binh lı́nh phả i đứng vững trước mọ i
cuộ c tien cô ng.
Chiec má y bay Moran (Morane) đưa Đờ Lá t tới cá i mặ t trậ n. Tạ i đâ u cũ ng có những cuộ c duyệ t
binh, gan huâ n chương và những lời khı́ch lệ .
Như vậ y, ở hướng phoi hợp Đô ng Bac, 2 trung đoà n 174 và 98 củ a ta đã thu hú t được mộ t bộ
phậ n quan trọ ng quâ n địch. '' Sang đợt 2 chien dịch, Bộ chı̉ huy hạ quyet tâ m trê n hướng chı́nh
Trung Du, sẽ tiê u diệ t thị xã Vı̃nh Yê n, là nơi binh đoà n cơ độ ng so 3 củ a địch đang chiem giữ.
Binh đoà n nà y đã bị thiệ t hạ i nặ ng trong đợt 1. Vı̃nh Yê n là nơi địch yeu so với những nơi khoc
trê n tuyen trung du.
Ta sẽ tiê u diệ t cứ điem lớn, đong thời chuan bị tiê u diệ t quâ n việ n. Lực lượng sử dụ ng là 3
trung đoà n 36, 88, 102 củ a 308, 2 trung đoà n 209, 141 củ a 312, 2 tieu đoà n địa phương củ a
Vı̃nh Phú c và Phú Thọ cù ng với 3 liê n độ i sơn phá o 75. Hướng phụ từ Đô ng Bac sẽ chuyen ve
Bac Giang với 2 trung đoà n 174 và 98 cù ng với 3 tieu đoà n địa phương Bac Ninh, Bac Giang,
Quả ng Yê n và 1 liê n độ i sơn phá o 75 ly. Hướng phoi hợp là Liê n khu 3: Mặ t trậ n Sơn Tâ y do đạ i
đoà n 320 và tieu đoà n địa phương Sơn Tâ y - Hà Đô ng phụ trá ch. Đạ i đoà n 304 và lực lượng địa
phương chịu trá ch nhiệ m mặ t trậ n Ninh Bı̀nh. Mặ t Tả Ngạ n giao cho trung đoà n 42 và lực
lượng địa phương.
Ngà y 10 thá ng 1 nă m 1951, Bộ Tong tham mưa to chức hộ i nghị trao nhiệ m vụ cho cá c đơn vị ở
hướng chı́nh tạ i sở chı̉ huy chien dịch ở Khuô n Chu, huyệ n Đạ i Từ, châ n nú i Tam Đả o. Tô i nó i
với hộ i nghị: "Quyet tâ m củ a Đả ng ủ y trong đợt 2 chien dịch là tậ p trung ưu the binh hỏ a lực
trê n chien trường Vı̃nh Yê n đá nh điem diệ t việ n. Đờ Lá t, tong chı̉ huy kiê m cao ủ y Đô ng Dương
sang nhậ n chức và o trung tuan thá ng 12 nă m 1950 đã tuyê n bo: "Khô ng bỏ mộ t tac đat nà o!".
Nê n ta đá nh điem, địch sẽ việ n, việ n nhanh và mạ nh !".
Sở chı̉ huy chien địch chuyen từ Khuô n Chu lê n đı̉nh Tam Đả o. Chú ng tô i ở tạ i thị tran trê n bı̀nh
độ 800. Thị tran đã bị phá hoạ i hoà n toà n, nhưng van có the lợi dụ ng những că n ham cò n lạ i ở
cá c nhà nghı̉ má t củ a viê n toà n quyen Phá p cũ và Bả o Đạ i. Giữa mù a đô ng, Tam Đả o lạ nh buot,
thường có sương mù . Những khi trời trong, có the theo dõ i qua ong nhò m những trậ n đá nh
trê n chien trường Vı̃nh Yê n.
Đờ Lá t khô ng ngờ đợi đợt tien cô ng mới củ a ta. ô ng ta đã nghı̃ ngay tới cá ch già nh lạ i quyen
chủ độ ng chien dịch. Bô phrơ đe nghị cuộ c hà nh binh ''hı̀nh thang" (Trapè ze), sử dụ ng 5 binh
đoà n cơ độ ng đá nh lê n Thá i Nguyê n, nham và o cơ sở hậ u can củ a ta, theo phá n đoá n là ở châ n
dã y nú i Bac Sơn. Đờ Lá t cả m thay ke hoạ ch nà y quá nguy hiem. ô ng ta quyet định thay nó bang
mộ t cuộ c hà nh binh hạ n che, sử dụ ng 2 binh đoà n cơ độ ng do viê n quan tư Rơđô ng (Redon)
chı̉ huy, hướng ve phı́a Chủ và o ngà y 15 thá ng 1 nă m 1951.
Nhưng Đờ Lá t chưa kịp thực hiệ n ke hoạ ch nà y, thı̀ cuộ c tien cô ng đợt 2 củ a chien dịch Trung
Du đã bậ t đau.
ĐE nghi binh thu hú t địch, đê m 12 thá ng 1 nă m 1951, trê n hướng thứ yeu ở Bac Bac, cá c trung
đoà n 98 và 174 no sú ng trước. 174 tiê u diệ t đon Đong Ke. 98 đá nh Cam Lý khô ng thà nh cô ng.
Đê m ngà y 13 thá ng 1, ở hướng chı́nh, trung đoà n 141 đá nh vị trı́ Bả o Chú c nam ở tâ y - bac Vı̃nh
Yê n 11 kilô mé t. Đâ y là mộ t cứ điem mạ nh bả o vệ phı́a bac thị xã Vı̃nh Yê n, có hệ thong lô cot,
ham hà o khá vững chac, bao bọ c bang bả y lớp vậ t cả n, do 5 trung độ i địch chiem giữ Cá c trung
đoà n 88, 36, và 209 chiem lı̃nh trậ n địa ở khu vực Cam Trạ ch, Thanh Vâ n, Đạ o Tú chuan bị san
sà ng đá nh việ n từ Vı̃nh yê n lê n.
Quâ n địch ở Bả o Chú c chong giữ quyet liệ t. Từ nửa đê m đen 4 giờ sá ng ngà y 14 thá ng 1, ta mới
mở het hà ng rà o. Trậ n đá nh chı̉ ket thú c và o buoi trưa, ta tiê u diệ t và bậ t song toà n bộ quâ n
địch. Sá ng ngà y 14, binh đoà n cơ độ ng so 3 từ Vı̃nh Yê n chia là m hai cá nh lê n ứng cứu cho Bả o
Chú c. Muyle, chı̉ huy binh đoà n, bị cá ch chức sau trậ n Lien Sơn, đã được thay the bang
Vanuyxem (Vanuxem). Tieu đoà n 8 Mường đi đau tới Thủ y An thı̀ bị trung đoà n 209 chặ n đá nh,
vộ i co ve dã y đoi Cam Trạ ch chong đỡ. Trong khi đó , những tieu đoà n phı́a sau củ a GM3 van
tiep tụ c don lê n. Chờ đạ i bộ phậ n quâ n địch lọ t và o khu vực đừ kien, cá c trung đoà n 36 và 88
nhá nh chó ng xuat kı́ch, vừa vậ n độ ng tiep cậ n địch, vừa hı̀nh thà nh the bao vay và chia cat. Bộ
độ i ta và quâ n địch quan nhau trê n mộ t cá nh đong giữa vù ng gò đoi trong trả i. Quâ n địch có
má y bay và phá o binh ho trợ, nhưng lâ m và o the bị độ ng ngay từ đau, nê n dan dan tan vỡ.
Binh đoà n so 3 sau trậ n Lien Sơn đã được củ ng co, lan nà y lạ i bị thiệ t hạ i nặ ng: Quâ n địch thá o
chạ y ve Vı̃nh Yê n. Bộ độ i ta truy kı́ch tới sá t thị xã Vı̃nh Yê n thı̀ dừng lạ i vı̀ trời đã toi. Trê n
đường ta truy kı́ch, quâ n địch ở mộ t so đon như: Tam Lộ ng, Mậ u Thô ng, Quat Lưu, Mậ u Lâ m bỏ
vị trı́ rú t chạ y:
Trong đê m ngà y 14, cơ quan tham mưu bá o cá o với tô i, bộ phậ n kỹ thuậ t thu được điệ n củ a
Vanuyxem gửi bộ chı̉ huy Bac Bộ : ''Vı̃nh Yê n thực sự bị bao vâ y" (nguyê n vă n:
Vinh Yê n est pratiquement encerclé ). Galibe (Galibert), chı̉ huy phâ n khu Vı̃nh Phú c, cũ ng xin
gửi gap quâ n tă ng việ n. Địch ở thị xã Vı̃nh Yê n đang rat hoang mang. Nửa đê m, tô i gọ i điệ n cho
anh Lê Trọ ng Tan, roi anh Vương Thừa Vũ , hỏ i có the đieu ngay 1 trung đoà n tậ p kı́ch và o Vı̃nh
Yê n ! Nhưng cả hai đạ i đoà n đeu khô ng nam được cá c đơn vị đang vậ n độ ng, xin cho. đá nh và o
đêm 15.
Ơ hướng phoi hợp: đạ i đoà n 320 diệ t 9 vị trı́ nhỏ trê n đường so 11 Sơn Tâ y - Trung Hà , tiê u
diệ t 1 đạ i độ i â u Phi, thu 1 khau phá o. Đạ i đoà n 304 tiê u diệ t 6 vị trı́ nhỏ ở Ninh Bı̀nh. '' Bộ độ i
địa phương 5 tı̉nh trung du phoi hợp tá c chien từ ngà y 20 thá ng 12 nă m 1950 đen ngà y 11
thá ng 1 nă m 1951 thu được mộ t so ket quả . Riê ng bộ độ i địa phương ở Vı̃nh Tường tiê u diệ t 1
đon, 9 thá p canh, bức rú t vị trı́ Chợ Và ng mà trong đợt 1 trung đoà n 209 đá nh hai lan khô ng
thà nh cô ng.
ở Hà Nộ i, Xală ng ra lệ nh cho binh đoà n cơ độ ng so 1 tien lê n Phú c Yê n, san sà ng thọ c và o sườn
đoi phương, và 1 tieu đoà n dù chuan bị nhả y xuong Đong Đau cá ch Vı̃nh Yê n 5 kilô mé t và o hô m
sau.
4 giờ chieu ngà y 14, Đờ Lá t đang to chức họ p bá o ở Sà i Gò n tuyê n truyen ve cuộ c chong giữ ở
Cam Lý, thı̀ được tin dữ ở Vı̃nh Yê n. Đờ Lá t lậ p tức giả i tá n cá c nhà bá o, tự mı̀nh tı́nh cá ch đoi
phó . ô ng ta chı̉ thị cho Xală ng và viê n quan tư Rơđô ng phả i tới ngay Vı̃nh Yê n đe lượng định
tı̀nh hı̀nh tạ i cho, phoi hợp hoạ t độ ng cá c lực lượng.
Đê m hô m đó , Đờ Lá t quyet định rú t binh đoà n cơ độ ng so 2 từ Lụ c Nam ve tung và o chien
trường Vı̃nh Yê n, và ra lệ nh cho tham mưa trưởng Anla lay từ Nam Bộ và Trung Bộ 5 tieu đoà n
đưa ra Bac, ''lậ p ngay mộ t cau hà ng khô ng bả o đả m việ c vậ n chuyen. Đờ Lá t chı̉ thị cho Maricua
(Maricourt), đạ i tá chı̉ huy khô ng quâ n, sử dụ ng ngay loạ i bom napan (napalm) Mỹ vừa gửi tới
Hả i Phò ng, và huy độ ng toà n bộ má y bay chien đau và o Vı̃nh Yê n.
Van lo sợ Việ t Minh thu hú t sự chú ý củ a quâ n Phá p ve Vı̃nh Yê n roi bat than mở mộ t'' cuộ c tien
cô ng từ Tam Đả o ve Hà Nộ i, Đờ Lá t ra lệ nh tậ p trung mộ t lực lượng bộ binh quan trọ ng và
chien xa, do Bô phrơ chı̉ huy, tạ i bac thà nh pho ve phı́a cau sô ng đuong.
Đê m ngà y 14, tạ i Vı̃nh Yê n, ngoà i tieu đoà n Mường bị thiệ t hạ i nhẹ , Vanuyxem chı̉ cò n thu thậ p
được 240 lı́nh ky binh Angiê ri và 280 lı́nh Ma roc, đeu kiệ t sức, đạ n dược đã cạ n, thap thỏ m chờ
đợi từng phú t mộ t đợt tien cô ng mới củ a bộ độ i ta. Sá ng ngà y 15, binh đoà n cơ độ ng so 1 tien
lê n Vı̃nh Yê n vap phả i trậ n địa củ a 102 ở Ngoạ i Trạ ch, Khai Quang, Mậ u Thô ng, phı́a đô ng - nam
thị xã . Bộ độ i ta đá nh bậ t cá nh trá i củ a quâ n địch phả i lù i ve Hương Canh, đong thời chia cat
bao vâ y 2 đạ i độ i củ a tieu đoà n 3 trung đoà n 1 bộ binh Angiê ri (Iiilier RTA). Quâ n ta don cả
binh đoà n 1 và o the chong đỡ. Giữa lú c đó má y bay địch xuat hiệ n và thả bom chá y xuong trậ n
địa. Cá c chien sı̃ ta lan đau gặ p bom napan chưa biet cá ch '' đoi phó . Trong ngà y hô m đó , má y
bay ''địch xuat kı́ch 70 lan, né m xuong trậ n địa rat '' nhieu bom chá y. Bộ độ i dù ng vả i nhựa,
chă n tran thủ trù m lê n người đe trá nh napan. Quâ n địch nhâ n lú c đó phả n cô ng mở mộ t con
đường ve phı́a Vı̃nh Yê n, nhưng suot ngà y chú ng khô ng tien được quá 1 kilô mé t.
Từ trê n đı̉nh Tam Đả o, những lú c quang mâ y, khô ng phả i dù ng ong nhò m cũ ng nhı̀n rõ những
chiec má y bay lao xuong trú t bom lứa ở phı́a Vı̃nh Yê n Binh đoà n so 3 van bị 209 bao vâ y chặ t
trong thị xã .
Quâ n địch nhieu lan to chức đá nh giả i vâ y đe bat liê n lạ c với binh đoà n 1 nhưng đeu bị đay lù i.
4 giờ 30 chieu, 1 chien Moran đưa Đờ Lá t và Xală ng tới thị xã Vı̃nh Yê n thậ t nı́ch người bị
thương.
Đứng trê n đà i quan sá t, Đờ Lá t hỏ i viê n chı̉ huy:
- The nà o Rơđô ng, van chưa ket thú c vụ rac roi nà y ư!
viê n đạ i tá cã i lạ i, neu coi đâ y chı̉ là mộ t "vụ rac roi" thı̀ khô ng đú ng. Với 18 tieu đoà n củ a 2 đạ i
đoà n 308 và 312, neu trậ n đá nh ở đâ y that bạ i thı̀ mụ c tiê u sậ p tới củ a Việ t Minh sẽ là Hà Nộ i .
Đờ Lá t tỏ vẻ ngạ c nhiê n.
Nhưng Vanuyxem đong tı̀nh với Rơđô ng. Đờ Lá t quay ve phı́a Xală ng, trá ch:
- Xală ng, hoặ c là ô ng đá nh lừa tô i, hoặ c là ô ng đã lạ c quan teu! Roi ô ng ta hỏ i Rơđô ng:
- ô ng sợ cá i gı̀ và ô ng can những phương tiệ n gı̀ !
- Xin tă ng cường cho binh đoà n so 1, tô i can có mộ t lực lượng dự trữ bả o đả m, có nghı̃a là thê m
6 tieu đoà n cù ng với phá o binh.
- ô ng sẽ có tat cả .
Ve tới Hà Nộ i, Đờ Lá t viet cho Rơđô ng: "Trong sá ng mai, ô ng sẽ có 12 tieu đoà n và 3 cụ m phá o.
Tô i nghı̃ như vậ y cô ng việ c có the tien trien"I.
Buoi toi, vı̀ phả i cứu chưa thương binh và chuan bị đạ n dược cho trậ n đá nh ngà y hô m sau, cá c
đơn vị được lệ nh rời trậ n địa. Vò ng vâ y dà n ra. Đê m hô m đó , binh đoà n cơ độ ng so 1 tới được
thị xã Vı̃nh Yê n.
Sá ng ngà y 16, hai binh đoà n cơ độ ng so 1 và so 3 chia là m ba mũ i đá nh chiem khu nú i Đanh.
Nú i Đanh là mộ t dả i nú i đat chạ y dà i vượt lê n khỏ i cá c trien đoi trọ c ở phı́a bac và đô ng - bac
thị xã 6 – 7 kilô mé t, mỏ m cao nhat là điem cao 210 nam sá t con đường từ thị xã lê n thị tran
Tam Đả o, có khả nă ng quan sá t và khong che rộ ng mộ t vù ng chung quanh.
Trê n nú i Đanh đã có mộ t bộ phậ n củ a trung đoà n 209 chiem giữ. Khi địch tien cô ng lê n, cá n bộ ,
chien sı̃ ta anh dũ ng đá nh trả , nhưng trước sức mạ nh á p đả o củ a bộ binh, má y bay và phá o
binh địch, cuoi cù ng bộ độ i ta bị chú ng đá nh bậ t khỏ i trậ n địa. Binh đoà n cơ độ ng so 1 chiem
toà n bộ dã y nú i Đanh, trong khi đó , binh đoà n cơ độ ng so 3 cũ ng lan lượt chiem giữ mộ t so
mỏ m đoi ở phı́a đô ng - bac thị xã .
Trước tı̀nh hı̀nh trê n, Bộ chı̉ huy chien dịch nhậ n định: Vı̃nh Yê n được tă ng việ n nhieu quâ n,
địch đã củ ng co phò ng ngự, đieu kiệ n đá nh việ n khô ng cỏ n, vı̀ lực lượng việ n củ a địch đã chia
nhau chiem giữ những điem cao bê n ngoà i thị xã tạ o nê n mộ t phò ng tuyen liê n hoà n đoi phó
với cuộ c tien cô ng củ a ta. Những điem cao địch mới chiem đeu thưa có cô ng trı̀nh phò ng ngự
vững chac.
Ta can bỏ phương á n tien cô ng thị xã Vı̃nh Yê n, khuyen sang đá nh quâ n địch trê n dã y nú i Đanh
khi chú ng cò n thưa có thời gian củ ng co cô ng sự. Bộ độ i ta đã có kinh nghiệ m đá nh những điem
cao địch mới lan chiem trong chien dịch Biê n Giới.
Bộ chı̉ huy chien dịch quyet định tậ p trung lực lượng tien cô ng địch tạ i khu vực nú i Đanh. Lực
lượng được bo trı́ như sau: trung đoà n 36, trung đoà n 88 và trung đoà n 209 chia thà nh nhieu
mũ i tien cô ng quâ n địch. Trung đoà n 141 là m nhiệ m vụ chặ n đường rú t lui củ a địch ve thị xã .
Trung đoà n 102 là m lực lượng dự bị chien dịch. Sau mộ t buoi sá ng chuan bị gap rú t, 13 giờ 30
ngà y 16 thá ng 1, cá c đơn vị bat đau xuat kı́ch. Cuộ c chien đau dien ra quyet liệ t ngay từ lú c bộ
độ i ta vậ n độ ng tiep cậ n địch cho tới khi xung phong đá nh chiem mụ c tiê u. Má y bay và cá c trậ n
địa phá o, dưới sự chı̉ điem củ a má y bay trinh sá t, khô ng ngừng trú t bom napan, đạ n đạ i bá c
và o độ i hı̀nh quâ n ta. Song với tinh than dũ ng cả m phi thường và kỹ thuậ t tiep cậ n khé o lé o,
cá c đơn vị đã vượt qua được lưới lửa dà y đặ c củ a địch, tien hà nh cô ng kı́ch.
Trung đoà n 209 chiem được cá c điem cao 70, 103. 5 .giờ nhieu, trung đoà n 36 tien lê n điem
cao 157. Mộ t cá nh quâ n việ n củ a binh đoà n cơ độ ng so 3 từ Vı̃nh Yê n lê n, bị trung đoà n 209
chặ n đá nh phả i quay lui ve thị xã .
Trước khi trời toi, binh đoà n cơ độ ng so 1 và tieu đoà n dù 10 thuộ c địa (10è BPCP) đó ng trê n
dã y nú i Đanh chan chı̉nh lạ i lực lượng, bo trı́ thà nh độ i hı̀nh vò ng trò n trê n cá c điem cao.
Đê m ngà y 16, cá c đơn vị củ a a08, 312 lạ i mở mộ t đợt tien cô ng mới và o cá c cụ m quâ n địch
trê n nú i Đanh. địch thả phá o sá ng cho má y bay né m bom và ban đạ i bá c dữ dộ i ngă n chặ n
những đợt xung phong củ a quâ n ta. Cuộ c chien đau dien ra quyet liệ t trê n những điem cao 47,
101, 210. 2 giờ sá ng ngà y 17, ta chiem được điem cao 101 đá nh thiệ t hạ i nặ ng 1 tieu đoà n Ma
roc (IILƠ RTM), chọ c thủ ng tuyen phò ng ngự củ a địch, nhưng lực lượng đã bị tiê u hao nhieu.
Riê ng ở điem cao 210, vı̀ thieu hiệ p đong chặ t chẽ giữa cá c hướng, cá c đợt xung phong củ a ta
đeu bị đay lù i.
- 2 giờ sá ng ngà y 17 thá ng 1 nă m 1951, thay cuộ c tien cô ng gặ p nhieu khó khă n, Bộ chı̉ huy
chien dịch hạ lệ nh thu quâ n. Yeu to bat ngờ khô ng cò n. Đờ Lá t đã vơ Vé t những lực lượng trê n
toà n chien trường Đô ng Dương đe tậ p trung đoi phó với 5 trung đoà n chủ lực củ a ta ở hướng
trưng du.
Lan đau, bộ độ i ta trực tiep đọ sức với nhieu binh đoà n cơ độ ng Phá p trong những trậ n đá nh
mặ t đoi mặ t, cả ban ngà y và ban đê m, trê n địa hı̀nh đoi nú i thap và đong bang. Phá p đã sử dụ ng
những lực lượng tinh nhuệ nhat, phá t huy toi đa sức mạ nh cá c loạ i vũ khı́ do Mỹ việ n trợ. Bộ
độ i ta đã chien đau 23 ngà y đê m liê n tụ c. Ta loạ i khỏ i vò ng chien khoả ng 5.000 quâ n địch,
trong đó có hơn 2.000 tê n bị bat song, tiê u diệ t 30 vị trı́, trong đó có 10 vị trı́ đạ i độ i, thu được
hơn 1.000 sú ng cá c loạ i đủ trang bị cho mộ t trung đoà n. Mộ t phan phı́a bac cá c tı̉nh Vı̃nh Yê n,
Phú c Yê n ở trung du, hai huyệ n Bı̀nh Liê u, Hoà ng Mô ở Đô ng Bac được giả i phó ng, vù ng tự do
tı̉nh Hả i Ninh mở rộ ng đen sá t Tiê n Yê n, Mó ng Cá i. Chien tranh du kı́ch trong vù ng địch hậ u
trung du và Liê n khu 3 bat đau phụ c hoi.
Đâ y là trậ n đá nh vậ n độ ng lớn thứ hai củ a quâ n độ i ta. Neu như trong trậ n thứ nhat trê n chien
trường rừng nú i biê n giới, bộ độ i ta đã chứng tỏ tı́nh ưa việ t củ a mı̀nh, thı̀ trậ n thứ hai nà y ở
vù ng đoi nú i thap khô ng có địa hı̀nh hiem trở, khô ng có câ y coi che phủ , nhieu cá nh đong bang
phang, bê n cạ nh những ưu điem được phá t huy đã bộ c lộ những nhược điem khả rõ .
Cơ độ ng nhanh là mộ t yê u cau khô ng the thieu trong đá nh vậ n độ ng. Trong cuộ c chạ y đua giữa
nú i rừng Cao Bac Lạ ng, ta thường tới đı́ch trước quâ n địch mộ t và i giờ, và đặ t chú ng và o tı̀nh
the bị độ ng. ở trưng du tı̀nh hı̀nh đã dien ra ngược lạ i. Với má y bay.và xe cơ giới, quâ n địch
thường di chuyen nhanh hơn ta. Tı̀nh hı̀nh địch bien độ ng cực kỳ mau lẹ . Hướng đô ng - bac khi
ta bat đau no sú ng hoà n toà n sơ hở, chı̉ mộ t thời gian ngan địch đả có thê m hai binh đoà n cơ
độ ng. Thị xã Vı̃nh Yê n đê m hô m trước, binh đoà n cơ độ ng so 3 chı̉ cò n lạ i dă m tră m lı́nh â u Phi
kiệ t sức và tuyệ t vọ ng, đê m sau đã trở thà nh mộ t vị trı́ đay ap quâ n lı́nh. Trong đá nh vậ n độ ng,
lượng tiê u thụ đạ n dược rat cao.
Mộ t khau sú ng toi tâ n nhat cũ ng trở thà nh vô dụ ng khi khô ng cò n đạ n ! Toà n bộ cô ng việ c tiep
te đạ n củ a ta đeu dựa trê n đô i phâ n và đô i vai củ a những anh, chị dâ n cô ng !
Chú ng ta thieu nhieu vũ khı́ can cho đá nh vậ n độ ng. Ta khô ng đủ vũ khı́ nặ ng đe che á p những
trậ n địa phá o củ a địch. Ta hoà n toà n khô ng có vũ khı́ phò ng khô ng. Do đó , những mũ i tien cô ng
và độ i hı̀nh xung phong củ a ta trở thà nh mụ c tiê u củ a má y bay cường kı́ch và những khau phá o
được đieu chı̉nh bởi má y bay "bà già ".
Cá c chien sı̃ ta đã đá nh tơi tả binh đoà n cơ độ ng so 3 ở Lien Sơn, Xuâ n Trạ ch, ở Thanh Vâ n, Đạ o
Tú , bẻ gã y những mũ i tien cô ng củ a binh đoà n cơ độ ng so 1 có má y bay yem trợ trê n đường
Phú c Yê n - Vı̃nh Yê n và đay quâ n địch và o the phả i chong trả suot cả mộ t ngà y, nhưng họ khô ng
the đoi phó được với bom napan và những loạ t đạ n phá o rơi trú ng độ i hı̀nh trong những đợt
xung phong. Chú ng ta chưa có khả nă ng khac phụ c những nhược điem nà y.
Sá ng ngà y 17 thá ng 1 nă m 1951, chú ng tô i quyet định ket thú c chien dịch Trung Du. Từ trung
du trở ve, tô i tới gặ p Bá c và anh Trường Chinh, bá o cá o tı̀nh hı̀nh chien dịch. Cá ch đoi phó củ a
Đờ Lá t rat kiê n quyet, kịp thời, khá c han với những tong chı̉ huy Phá p ta đã gặ p. Tô i đe nghị
Trung ương cho mở tiep mộ t chien dịch mới. Ta can đay mạ nh hoạ t độ ng quâ n sự trước mù a
mưa, khô ng đe cho Đờ Lá t có thời gian cửng co lực lượng và cà n qué t đong bang. Bá c và anh
Trường Chinh nó i chuan bị ngay ke hoạ ch. Bá c nó i sẽ có thư độ ng viê n bộ độ i nhâ n dịp ket thú c
chien dịch Trung Du.
Chı̉ cò n hai mươi ngà y nữa là tới Đạ i hộ i Đả ng, Tong quâ n ủ y được mời họ p gap. Cá c họ p có
mặ t cá c đong chı́ co van Trung ương Đả ng đã có dự kien sau chien dịch Trưng Du sẽ mở chien
dịch ở Liê n khu 3 tien tới giả i phó ng đong bang Bá c Bộ . Chien dịch Tran Hưng Đạ o ket thú c
khô ng thuậ n lợi mang lạ i sự phâ n vâ n. CO ý kien nê n mở mộ t chien dịch theo hướng Lụ c Nam,
van trê n địa hı̀nh trung du. Cá c co van gợi ý nê n đá nh Mó ng Cá i đe hoà n thà nh giả i phó ng toà n
bộ biê n giới phı́a bac.
Tô i nhậ n thay trung du tuy là chien trường quen thuộ c, thuậ n lợi ve mặ t tiep te, nhưng phò ng
tuyen địch ở Vı̃nh Phú c, Bac Ninh, Bâ c Giang đã được củ ng co, lực lượng địch tạ i đâ y rat đô ng,
thường xuyê n đe phò ng mộ t cuộ c tien cô ng mới củ a ta. Liê n khu 3 có những địa bà n địch yeu,
sơ hở, nhưng đường vậ n chuyen xa lạ i bị nhieu sô ng ngò i chia cậ t, khó giả i quyet van đe tiep te
lương thực, đạ n dược. Liê n khu 3 cũ ng giong trung du là nơi địch có the tă ng việ n rat nhanh.
Thị xã Mó ng Cá i nam quá sâ u trong vù ng địch, đường vậ n chuyen khó , lạ i ở gan bờ bien de bị
phá o củ a hạ m độ i khong che, neu ta giả i phó ng được thị xã nà y thı̀ cũ ng khó giữ. Tong quâ n ủ y
bà n bạ c với cá c co van. Mọ i người đeu nhat trı́ nê n chọ n mộ t địa bà n xung yeu mà địch có sơ
hở, van trê n địa hı̀nh trung du, nhưng lạ i có rừng nú i phù hợp với những đieu kiệ n đá nh điem
diệ t việ n củ a bộ độ i ta. Tô i gửi mộ t bả n bá o cá o lê n Thường vụ và Bá c đe nghị tạ m hoã n mở
chien dịch ở Liê n khu 3 và chuyen hướng sang Đô ng Bac.
Thường vụ và Bá c nhat trı́.
Ngà y 30 thá ng 1 nă m 1951, Trung ương Đả ng chı̉ định Đả ng ủ y chien dịch gom 5 đong chı́: VO
Nguyê n Giá p, Nguyen Chı́ Thanh, Chu Vă n Tan, Hoà ng Vă n Thá i, Tran Hữu Dực. Tô i là bı́ thư
đả ng ủ y kiê m chı̉ huy trưởng chien dịch. Trung ương xá c định mụ c đı́ch củ a chien dịch là tiê u
diệ t sinh lực địch, phá ke hoạ ch chan chı̉nh phò ng ngự củ a chú ng và đay mạ nh chien tranh du
kı́ch. Mụ c tiê u đe ra là diệ t từ 6 đen 8 tieu đoà n. Chien dịch mang tê n anh hù ng dâ n tộ c Hoà ng
Hoa Thá m.
Bộ Tong tham mưu nhanh chó ng xâ y dựng ke hoạ ch và cử cá n bộ đi chuan bị chien trường.
Cuộ c họ p Hộ i đong Chı́nh phủ được triệ u tậ p đú ng ngà y Tet Nguyê n đá n. Theo ý Bá c, tô i bá o
cá o ve chien dịch vừa qua, coi như quà Tet củ a quâ n độ i nhâ n phiê n họ p đau Xuâ n. Tô i trı̀nh
bà y những gı̀ bộ độ i đã là m được và chưa là m được trê n mặ t trậ n Trung Du. Lan nà y nghe xong,
Bá c nhậ n xé t: ''''lve Trung Du, quâ n độ i ta đã tien bộ nhieu. Chien đau với cá c binh đoà n cơ
độ ng địch ban ngà y trê n địa hı̀nh bang phang, đá nh quy cả mộ t GM, khô ng phả i chien dị̣ch chưa
hoà n thà nh cá c mụ c tiê u đe ra, mà ket quả thu được có phan vượt mức".
Chien trường Đô ng Bac mà ta lựa chọ n lan nà y nam sâ u trong vù ng địch, nơi có những trụ c
đường 17 và 18.
Đường 18 chạ y từ tı̉nh Quả ng Yê n bê n bờ bien, tiep giá p với thà nh pho Hả i Phò ng và vù ng mỏ
Hò n Gai, qua Uô ng Bı́, Bı́ Chợ, Trà ng Bạ ch Mạ o Khê , Đô ng Trieu, Phả Lạ i ve Bac Ninh. Đường 17
chạ y từ Phả Lạ i qua Ben Tam đi Lụ c Nam. Đâ y là vù ng và ng đen củ a TO quoc. Những khu mỏ ở
Hò n Gai, Và ng Danh, Mạ o Khê ... đã được thực dâ n Phá p khai thá c từ lâ u. Đường 18 nam giữa
mộ t bê n là dã y nú i Đô ng Trieu hiem trở, mộ t bê n là con sô ng Đá Bạ ch tà u chien củ a địch
thường qua lạ i. Đặ c biệ t ở đâ y có Và ng Danh là nơi cung cap nước ngọ t cho Hả i Phò ng. Vù ng
giả i phó ng củ a ta ở Đô ng Bac hẹ p, đường sá ı́t, dâ n cư thưa thớt phan lớn là đong bà o thieu so
goc Hoa, tư tưởng cau an. Cơ sở củ a ta tạ i đâ y yeu nê n cô ng tá c chuan bị chien trường gặ p
nhieu khó khă n.
Đả ng ủ y chien dịch quyet định phương châ m tá c chien là coi trọ ng đá nh cô ng kiê n và đá nh vậ n
độ ng ngang nhau, tù y theo tı̀nh hı̀nh phá t trien củ a chien dịch sẽ có quyet định mới. Như vậ y là
ta sẽ đù ng cả đá nh điem và diệ t việ n nham tiê u diệ t sinh lực địch, nhưng rú t kinh nghiệ m
chien dịch Trung Du, ta sẽ trá nh đá nh vậ n độ ng trong những đieu kiệ n bat lợi. Mức tiê u hao
củ a bộ độ i vı̀ phi phá o trong những trậ n đá nh ngà y 16 thá ng 1 nă m 1951 ở Vı̃nh Yê n khá cao.
Bộ Tong tham mưu đe ra hai phương á n tá c chien đe Bộ chı̉ huy chien dịch lựa chọ n. Phương
á n 1 lay đường so 17 và 18 là m hướng chı́nh, hướng phụ là đường so 13.
Phương á n 2 lay đường 13 là m hướng chı́nh, hướng phụ là đường 17 và 18. Sau khi câ n nhac,
Đả ng ủ y quyet định chọ n hướng chinh củ a chien dịch là đường 18, đoạ n từ Bã i Thả o đen Uong
Bı́, dà i khoả ng 50 kilô mé t. Tạ i vù ng nà y có ba phâ n khu củ a địch: phâ n khu Nú i Đè o, phâ n khu
Quả ng Yê n, phâ n khu Phả Lạ i, hı̀nh thà nh tuyen phò ng thủ đường 18, bả o vệ vò ng ngoà i cho
Hả i Phò ng, Hả i Dương và đường so 5. Lực lượng địch trong khu vực, ke cả quâ n chien đó ng và
quâ n cơ độ ng, là 11 tieu đoà n; trong đó có binh đoà n cơ độ ng sol7, đứng châ n ở Phả Lạ i, thuộ c
lực lượng cơ độ ng chung củ a địch. Sau chien dịch Tran Hưng Đạ o, địch đã tă ng cường lực lượng
cho mộ t so nơi như Phả Lạ i, Đó ng Trieu, Mạ o Khê , Uong Bı́, Quả ng Yê n. Dự kien, do vị trı́ quan
trọ ng củ a đường 18 nê n khi bị tien cô ng có nhieu khả nă ng địch sẽ tă ng việ n nhanh và mạ nh
bang đường bộ , đường thủ y và đường khô ng đe đoi phó với ta.
Địa hı̀nh rừng nú i, ruộ ng đong đan nhau, những đá m sı̀nh lay mọ c đay sú vẹ t nam xen với
những khu đat bang phang dọ n đường 18 sẽ cho phé p ta đá nh vậ n độ ng lớn tiê u diệ t mộ t bộ
phậ n quan trọ ng sinh lực địch:
Ta chủ trương tạ o ra cá i the uy hiep cù ng mộ t lú c cả Hà Nộ i và Hả i Phò ng ngay từ khi mở đau
chien dịch.
Đạ i đoà n 304 được trao nhiệ m vụ đá nh địch từ Vı̃nh Yê n tới Việ t Trı̀. Đạ i đoà n 320 đá nh địch ở
khu vực Sơn Tâ y, Hà Đô ng. Liê n khu Việ t Bac tiep tụ c đay mạ nh chien tranh du kı́ch ở Trung Du
và Đô ng Bae. Liê n khu 3 đay mạ nh chien tranh du kı́ch ở Tả Ngạ n và Hữu Ngạ n, phá hoạ i giao
thô ng trê n đường so 5, so 1, so 6, so 11. Bộ Tong tư lệ nh nhac nhở cá c tı̉nh trung du chú trọ ng
đá nh địa lô i, phá hoạ i đường giao thô ng, đặ c biệ t là những cau trê n đường 1, 2, 13, và khi có
thời cơ thı̀ tiê u diệ t những vị trı́ ở nam phan Bac Ninh, nam phan Vı̃nh Phú t, quay roi tiê u hao
cá c độ i quâ n cơ độ ng củ a địch.
Lực lượng tham gia chien đau lê n tới gan 40.000 người. Dự kien phả i huy độ ng trê n 50.000 dâ n
cô ng, 1.263 tan lương thực, 156 tan đạ n dược đe bả o đả m chien đau.
Đường vậ n chuyen từ hậ u phương ra mặ t trậ n chı́nh dà i hà ng tră m kilô mé t, phả i vượt qua
nhieu đoạ n độ c đạ o má y bay và phá o địch khong che ngà y đê m.
Thời gian chien dịch dự tı́nh là mộ t thá ng ở cả hướng chı́nh và hướng phụ . Lực lượng tham gia
ở hướng chı́nh gom 2 đạ i đoà n: - 308, 312, 2 trung đoà n: 174, 98 cù ng 4 liê n độ i sơn phá o 75 ly.
Sau Đạ i hộ i Đả ng, Bá c từ Tuyê n Quang lê n Bâ c Cạ n pho bien những nghị quyet củ a đạ i hộ i. Đau
thá ng 3 nă m 1951, Bá c nó i với tô i Người muon đi thă m mộ t đơn vị cô ng binh. Tô i và anh Tran
Đă ng Ninh, Chủ nhiệ m Tong cụ c Cung cap, đi cù ng Người xuong đạ i độ i 250 bộ độ i cô ng binh.
Bá c nghe cá n bộ , chien sı̃ bá o cá o tı̀nh hı̀nh cô ng tá c, họ c tậ p, roi hỏ i "cá c chú ă n may lạ ng gạ o
mộ t ngà y!". Anh em trả lời: "Thưa Bá c, 8 lạ ng''l. Bá c quay lạ i nó i với anh Tran Đă ng Ninh: "Cá c
chú cô ng binh lao độ ng nặ ng nhoè , vat vả , can được ă n no. Từ nay chú cho cô ng binh ă n 9 lạ ng
gạ o mộ t ngà y" . Từ sau chien dịch Biê n Giới, Bá c đặ c biệ t quan tâ m tới van đe giao thô ng.
Người nhieu lan đi thă m bộ độ i và dâ n cô ng là m đường.
Cũ ng trong thá ng Ba, Bá c đi kiem tra việ c sửa cau và mộ t so cơ sở vậ n tả i, kho tà ng trê n đường
so 8. Bá c đen mộ t đơn vị ô tó đau tiê n củ a Cụ c Vậ n tả i, Bộ Quoc phò ng, mới thà nh lậ p. Người
nó i: "Hiệ n nay nước ta chưa sả n xuat được xe. Xă ng dau cũ ng vậ y, có rat ı́t. Khá ng chien cò n dà i,
chien dịch ngà y mộ t mở rộ ng, yê u cau vậ n chuyen ngà y cà ng cao... Xe, xă ng là mo hô i, nước
mat, xương má u củ a nhâ n dâ n. Cá c chú phả i chă m só c xe, yê u xe như con, quý xă ng như má u''.
''Yê u xe như con, quý xă ng như má u'', câ u nó i củ a Người đã khap sâ u trong lò ng moi chien sı̃ lá i
xe trong suot hai cuộ c khá ng chien chong Phá p và thá ng Mỹ.
Ngà y 3 thá ng 3, Bá c đi dự le khai mạ c Đạ i hộ i thong nhat Việ t Minh - Liê n Việ t. Việ t Minh, đứa
con tinh than củ a''người, mộ t sá ng tạ o thiê n tà i đã đi và o lịch sử. Người bà y tỏ niem sung
sướng vô hạ n vı̀ được thay "rừng câ y đạ i đoà n ket ay nở hoa ket quả ý à goc re nó đang ă n sâ u
lan rộ ng khap toà n dâ n, và nó có mộ t tương lai ''!trường xuâ n bat lã o", và "chang những là toà n
dâ n Việ t Nam đạ i đoà n ket, mà toà n dâ n hai nước anh em là Cao Miê n và Ai Lao cũ ng đi đen đạ i
đoà n ket".
Ngà y 5 thá ng 3 nă m 1951, Bộ Tong tư lệ nh to chức hộ i nghị trao nhiệ m vụ cho cá c đơn vị ở
hướng chı́nh tạ i Điem Mạ c (Định Hó a). Giữa cuộ c họ p, Bá c tới. Bá c nó i:
- "Cá c đong chı́ sẽ đi qua dả i đat lịch sử Bạ ch Đang - Vạ n Kiep là dịp đe cá c đong chı́ tưởng nhớ
lạ i tam gương oanh liệ t chong ngoạ i xâ m củ a dâ n tộ c ta, đe cù ng no lực tiê u diệ t được nhieu
giặ c, già nh toà n thang cho chien dịch, ke tụ c truyen thong anh dũ ng đời trước, tiep tụ c chien
đau bả o vệ nhâ n dâ n, bả o vệ TO quoc".
Những cá n bộ cù ng lê n đường lan nà y van là so đong chı́ đã tham gia chien dịch Trung Du.
ĐAU thá ng 3 nă m 1951, cơ quan tham mưu Phá p tin chac rang Việ t Minh đang chuan bị tiep
tụ c mộ t cuộ c tien cô ng mới nham và o đong bang, với 5 đạ i đoà n họ đang cô trong tay, đâ y sẽ lả
trậ n đá nh lậ n có quan hệ tới so phậ n Bac Bộ , nhưng van chưa xá c định được nó sẽ no ra ở đâ u.
Nhı̀n cá ch bo trı́ lực. lượng củ a ta, bộ chı̉ huy Phá p cho rang vù ng Việ t Trı̀ đang bị trực tiep đe
dọ a.
Trước khi ve Phá p đau tranh đò i tiep tụ c tă ng việ n cho Đô ng Dương, Đờ Lá t đã tı́nh toá n mọ i
mặ t nham chặ n đứng â m mưu nà y. Cơ quan tham mưa đang tien hà nh những biệ n phá p dự
phò ng do Đờ Lá t chı̉ thị, thı̀ bong nhậ n được tin 2 đạ i đoà n 308, 312 đã đi vò ng ve phı́a đô ng,
uy hiep Phủ Lạ ng Thương và có the cả Đô ng Trieu.
Đen ngà y 19 thá ng 3, Xală ng nhậ n được những tin tức cụ the hơn: 2 đạ i đoà n 308, 312 cù ng với
2 trung đoà n củ a 316 đã tậ p trung tạ i dã y nú i Đô ng Trieu, và trậ n đá nh có the no ra và o ngà y
23 thá ng 3 nă m 1951. ở phı́a tâ y, 2 đạ i đoà n khá c là 304 và 320 đang hı̀nh thà nh mộ t gọ ng kı̀m
đe dọ a Hà Nộ i.
Quâ n so ở hướng chı́nh củ a ta là 25.719 người. Cù ng đi với bộ độ i ra mặ t trậ n có 30.000 dâ n
cô ng. Bộ độ i và dâ n cô ng tuy đã xuat phá t từ nhieu hướng nhưng van tạ o ra những dò ng người
vô tậ n khô ng de lọ t qua tai mậ t quâ n địch. Mọ i người đeu mang vá c nặ ng. Cá c chien sı̃ có 30
kilô gam sú ng, đạ n, thuoc no, lương thực trê n vai. Dâ n cô ng chuyen vậ n gạ o, đạ n cò n phả i gong
gá nh nặ ng hơn.
Riê ng những khau sơn phá o lan đau được vậ n chuyen bang ngựa. Những ngà y đau hà nh quâ n,
thời tiet xau. Đâ y lạ i là mộ t đieu may. Khô ng có má y bay cả n trở dọ n đường. Cả đoà n người lọ t
và o vù ng sau lưng địch khô ng gâ y chan độ ng. Trê n đường đi chien dịch, cá c đun vị bộ độ i và
dâ n cô ng nhậ n được tờ bá o Nhâ n Dâ n so 1 loan tin Đạ i hộ i Đả ng họ p, Đả ng ta đã ra cô ng khai.
Tieng hoan hô , hò reo noi lê n vang dậ y. Nhieu đơn vị đã to chức ngay mı́t tinh đe chà o mừng.
Hà ng loạ t quyet tâ m thư với những lời lẽ nong chá y gửi ve Bộ chı̉ huy chien dịch hứa hẹ n khac
phụ c mọ i khó khă n hoà n thà nh nhiệ m vụ mà Đả ng và quâ n độ i trao phó .
Ngà y 18 và ngà y 19 thá ng 3 nă m 1951, Đả ng ủ y chien dịch họ p tạ i sở chı̉ huy mới ở Bã i Đá , Mai
Sau, cá ch Lụ c Ngạ n 14 kilô mé t ve phı́a nam. Cá c đơn vị đi trinh sá t ve bá o cá o chưa nam chac
địch, địa hı̀nh đường 18 trong thực te trong trả i, hẹ p, khó tậ p ket lực lượng lớn, khó giau quâ n
Hai phương á n tá c chien được nê u lê n: Thứ nhat là đá nh điem nhỏ đe diệ t việ n. ưu điem củ a
phương á n nà y là chac thang, che giau được lực lượng củ a ta.
Nhưng nhược điem củ a phương á n là ta đá nh điem nhỏ tbı̀ địch sẽ dù ng việ n nhỏ , và neu phả i
đợi lâ u ta sẽ gặ p khó khă n ve tiep te. Thứ hai là đá nh điem lớn đe diệ t việ n lớn. Phương á n nà y
tranh thủ được bat ngờ, địch có the nhanh phó ng đưa việ n lớn tới, tạ o đieu kiệ n cho chien dịch
già nh thang lợi ngay tử đau. Nhưng nhược điem củ a nó là khô ng bả o đả m chac thang.
sau khi câ n nhac, Đả ng ủ y quyet định chọ n phương á n thứ nhat ket hợp với theo dõ i sá t tı̀nh
hı̀nh địch, khi thay xuat hiệ n đieu kiệ n có lợi sẽ chuyen sang phương á n thứ hai. Ta sẽ mở đau
chien dịch bang đá nh mộ t loạ t vị trı́ bả o vệ hệ thong dan nước ngọ t từ Và ng Danh ve Hả i
Phò ng, cat con đường từ Quả ng Yê n đi Uong Bı́, đong thời bo trı́ 2 trung đoà n phụ c kı́ch tạ i đâ y
đe diệ t quâ n việ n.
Nhậ n thay cá c đơn vị nam địch chưa chac, Đả ng ủ y quyet định ké o dà i thời gian chuan bị thê m
ba ngà y. Cuộ c hà nh quâ n và o vị trı́ tậ p ket cực kỳ khó khă n.
Con đường độ t đạ o từ lâ u hoang phe, nhieu đè o cao, doc đứng, hoà n toà n khô ng thı́ch ứng với
mộ t cuộ c chuyen quâ n lớn Hơn the, địch đã đá nh hơi thay sự di chuyen củ a quâ n ta, dù ng má y
bay trú t bom ngă n chặ n, nhieu đoạ n đường lạ i nam trong tam kiem soá t củ a phá o địch.
Trơi mưa liê n miê n đã là m những con suoi trở nê n hung dữ và những đè o cao cà ng trở nê n
hiem trở tưởng như khô ng the vượt qua. Chien sı̃ xung kı́ch phả i bỏ vả i nhựa, chá n tran th,ủ
bọ c thuoc no và gạ o, bá m từng mỏ m đá , từng mau câ y đe leo lê n trê n con đường đè o, đat đã
bien thà nh bù n đặ c quá t li trơll như mỡ. Đoà n quâ n có lú c phả i đứng hà ng giờ giữa suoi, giữa
đè o mưa rá t mặ t, khô ng the tı̀m ra ch ngoi nghı̉ tạ m hoặ c đặ t ba lô . Quan á o mặ c trê n người ơt
roi lạ i khô , khô roi lạ i ướt. Đá ng sợ hơn là những bao gạ o bat đau lê n men. Cả 308 và 312 đeu bị
má y bay địch né m bom và o độ i hı̀nh. Sự cả n trở củ a má y bay và phá o địch khô ng gâ y thiệ t hạ i
gı̀ đá ng ke giữa địa hı̀nh rừng nú i. Nhưng đieu khien chú ng tô i lo lang là đường xau và thời tiet
đã là m suy giả m sức khỏ c cửa bộ độ i trước ngà y no sú ng.
Kỳ lạ hơn cả là sức chịu đựng ben bı̉ củ a hà ng vạ n dâ n cô ng phụ c vụ chien dịch. Trong hà ng ngũ
dâ n cô ng có nhieu người lớn tuoi và những em thieu niê n. Hỏ i mới biet nhieu trường họ c, cả
thay và trò cù ng đi dâ n cô ng!
Phụ c vụ chien dịch lan nà y ngoà i đong bà o vù ng tự do cò n có những độ i dâ n cô ng từ vù ng sau
lưng địch ra, phan lớn thuộ c ba tı̉nh Bac Ninh, Bac Giang và Quả ng Yê n. Người lớn tuoi là những
bá c cô ng nhâ n khuâ n vá c ở Yê n Viê n, Gia Lâ m, Đá p Cau, những bá c thuyen chà i trê n sô ng Cau,
sô ng Thương, sô ng Kinh Thay, Đá Bạ ch. Trong hà ng ngũ dâ n cô ng có những anh, chị du kı́ch,
những cá n bộ huyệ n, xã ở Thủ y Nguyê n, Kinh Mô n, Yê n Hưng. Đô ng Trieu, Que Dương, VO
Già ng... những người đã là m cho vù ng tạ m chiem trở nê n sô i sụ c moi lan ta to chức chien dịch.
Hà nh trang củ a người chien sı̃ dâ n cô ng ra trậ n cực kỳ giả n dị. Phan lớn khô ng có chă n, mà n,
vả i che mưa.
SO đô ng lạ i là phụ nữ!... Nhưng khô ng nghe mộ t lời kê u ca, phà n nà n. Bộ độ i he gặ p dâ n cô ng là
rộ n rà ng lời chà o thă m hỏ i quê hương, tieng reo cười khi gặ p người cù ng quê Những tieng há t,
câ u hò trong trẻ o vang lê n trong mưa, ré t, sương mù .
“ … Đè o cao thı̀ mặ c đè o cao Ta leo lê n đı̉nh, ta cao hơn đè o...!!!”
Cá u hò khô ng biet củ a ai cat lê n trê n đı̉nh đè o Thù ng đê m ay đã đi và o kho tà ng vă n hoá củ a
dâ n tộ c.
Phan thưởng lớn nhat cho bộ độ i và dâ n cô ng là khi leo lê n đı̉nh đè o, ban đê m, nhı̀n thay xa xa
á nh đè n điệ n củ a thà nh pho Hả i Phò ng, ban ngà y, khi trời trong, nhı̀n thay con đường 18 lượn
vò ng giữa những mỏ m đoi và cá nh đong dưới châ n nú i.
Sau đê m vượt đè o Thù ng, anh Vi Quoc Thanh nó i:
- Trung Quoc có nhieu nú i cao nhưng hà nh quâ n vượt qua khô ng khó . Việ t Nam nú i khô ng cao
nhưng rat hiem trở. Đe quoc đá nh nhau với quâ n độ i Việ t Nam ở vù ng rừng nú i nhat định thua.
Sở chı̉ huy chien dịch chuyen ve châ n nú i Yê n Tử.
Bả y the kỷ trước, vua Tran Nhâ n Tô ng sau khi đá nh thô ng giặ c Nguyê n đã ve đâ y tu và trở
thà nh Đệ nhat sư to củ a Thien tô ng Trú c Lâ m Yê n Tử. Trước chien tranh, tô i đã có lan lê n nú i
Yê n Tử. Từ trê n đı̉nh nú i có the nhı̀n thay thà nh pho Hả i Phò ng.
ĐEM ngà y 23 thá ng 3 nă m 1951, mở đau chien dịch, cá c tieu đoà n 23, 322 củ a trung đoà n 88
đạ i đoà n 308 diệ t gọ n 3 vị trı́ Lọ c Nước, Đậ p Nước, Song Trâ u, khô ng mộ t chien sı̃ nà o thương
vong; trung đoà n 174 củ a đạ i đoà n 316 san bang vị trı́ Lá n Thá p. Toà n bộ những bot bả o vệ hệ
thong dan nước ngọ t từ Và ng Danh ve Hả i Phò ng đeu bị tiê u diệ t. Ta hy vọ ng nguon nước ngọ t
duy nhat củ a thà nh pho Cả ng bị đe doạ sẽ buộ c quâ n ứng chien củ a địch phả i ké o tới.
Hai trung đoà n 102 và 36 dà n quâ n dọ c con đường sat chở than từ Và ng Danh ra Uong Bı́. Đạ i
đoà n 312 đó n địch từ phı́a Đô ng Trieu lê n. Trung đoà n 98 đá nh mộ t so thá p canh, phá cau ở
Bieu Nghi quay roi thu hú t địch.
Đê m ngà y 25 thá ng 3, trung đoà n 98 tiê u diệ t vị trı́ Chap Khê . Ba ngà y chờ đợi đã qua. Quâ n
việ n địch van chưa xuat hiệ n. Bộ chı̉ huy chien dịch quyet định đá nh tiep những cứ điem lớn
trê n đường 18 xung quanh Uong Bı́, trong đó có những vị trı́ quan trọ ng như Bı́ Chợ, Trà ng
Bạ ch.
Đê m ngà y 27 thá ng 3, cá c đơn vị đong loạ t no sú ng. Trung đoà n 102 được 2 tieu đoà n phá o
binh chi việ n, chia thà nh bon mũ i tien cô ng Bı́ Chợ do 150 quâ n địch phan lớn là â u Phi bả o vệ .
Ngay từ loạ t phá o đau, chú ng ta đã ban trú ng nhà chı̉ huy, phá hủ y đà i thô ng tin. Xung kı́ch
nhanh chó ng dù ng bộ c phá đá nh vỡ lớp tường trı̀nh dà y 60 xă ngtimé t và xung phong từ cả bon
phı́a. Đon Bı́ Chợ hoà n toà n bị tiê u diệ t sau 45 phú t, phá o địch khô ng kịp chi việ n. Cù ng lú c,
trung đoà n 36 tiê u diệ t vị trı́ Phá n Huệ . Bê n phı́a đạ i đoà n 312, trung đoà n 141 cũ ng tiê u diệ t
vị trı́ Trà ng Bạ ch. Quâ n địch hoang mang bỏ chạ y khỏ i nhieu thá p canh. '''' Bộ chı̉ huy chien
dịch quyet định đá nh thang và o thị tran Uong Bı́ nam trê n đường 18 giữa khu mỏ than Trà ng
Bạ ch, Bı́ Chợ, Và ng Danh. Nhưng ngay chieu ngà y 28 thá ng 3, quâ n địch bỏ Uong Bı́ chạ y ve
Quả ng Yê n. Đâ y là mộ t đieu bat ngờ đoi với ta. '''' Cù ng thời gian nà y, tieu đoà n Bạ ch Đang củ a
tı̉nh đã luon sâ u và o địch hậ u phá t độ ng nhâ n dâ n noi lê n bao vâ y đon bot địch, phá te, trừ
gian, phá cau cong. Cá c cau trê n đường 18 đeu bị phá . Đường 18 bị cá t đứt mộ t đoạ n dà i 40
kilô mé t. Nhâ n dâ n hai bờ sô ng Bạ ch Đang và sô ng Kinh Thay đá nh trong, đá nh mõ suot đê m uy
hiep quâ n địch.
Chien dịch Hoà ng Hoa Thá m dien ra trong lú c Đờ Lá t khô ng có mặ t ở Đô ng Dương. Phá t hiệ n
cá c đạ i đoà n 308, 312 xuat hiệ n ở hướng Đô ng Bac, và 304, 320 ở hướng Vı̃nh Phú c - Sun Tâ y,
Xală ng phá n đoá n ta sẽ từ hai hướng đá nh và o Hà Nộ i và Hả i Phò ng, nê n đieu cá c binh đoà n cơ
độ ng ve Trung Du và Đô ng Bac. Khi cuộ c tien cô ng no ra trê n đường 18, Xală ng khô ng dá m tung
những binh đoà n cơ độ ng ve phı́a rừng nú i nguy hiem, chı̉ đieu nhieu thủ y độ i xung kı́ch đen
vù ng sô ng Đá Bạ ch gan đường 18, và đưa tuan dương hạ m Duguay Troui cù ng cá c tà u hộ tong
Brazza, Chevreuil đen vù ng bien Đô ng Bac sâ n sà ng ''''chi việ n toi đa bâ ng hỏ a lực đe đoi phó
với những cuộ c tien cô ng. Van chưa thay bó ng dá ng quâ n việ n.
Bộ chı̉ huy chien dịch quyet định tiê u diệ t Mạ o Khê , vị trı́ then chot á n ngữ con đường tien ve
Đô ng Trieu và ra đường so 5, buộ c địch phả i sử dụ ng quâ n việ n. Ơ Mạ o Khê có hai cứ điem đạ i
độ i: Mạ o Khê MO và Mạ o Khê Pho, nam cá ch nhau 2 kilô mé t trê n địa hı̀nh có những đoi thap
xe>n kẽ Với ruộ ng nước: Ta chủ trương diệ t Mạ o Khê trước khi địch tă ng cường lực lượng
phò ng ngự. Trung đoà n 209 được trao nhiệ m vụ đá nh Mạ o Khê Mỏ , trung đoà n 36 đá nh Mạ o
Khê Pho dưới sự chı̉ huy thung củ a đạ i đoà n 812. Trậ n đá nh sẽ dien ra và o đê m ngà y 29.
Trong ngà y 29, có tin Đờ Lá t đã từ Pa ri trở lạ i Hà Nộ i. Với sự có mặ t củ a Đờ Lá t, chac chan địch
sẽ có những phả n ứng mạ nh hơn.
Buoi toi, bộ phậ n kỹ thuậ t bá o cá o địch vừa tă ng cường cho Mạ o Khê Pho tieu đoà n 6 dù thuộ c
địa (6è BPC). Đieu nà y nam ngoà i dự kien. Bộ chı̉ huy chien dịch quyet định ngừng đá nh Mạ o
Khê Pho. Nhưng mệ nh lệ nh khô ng tới kịp trung đoà n 36 trước giờ no sú ng, trong khi quâ n địch
ở Mạ o Khê Pho đã tă ng từ 150 lê n trê n 700 tê n. Trung đoà n 209 đá nh Mạ o Khê MO đã tiê u diệ t
già nửa quâ n đon trú , nhưng van phả i rú t lui vı̀ phá o địch từ tà u chien và Đô ng Trieu ban ve gâ y
nhieu thiệ t hạ i. Trung đoà n 36 sau khi độ t nhậ p Mạ o Khê Pho nhậ n thay ở đâ y khô ng phả i chı̉
có mộ t đạ i độ i ngụ y, mà đay ap quâ n dù với cả xe tă ng và xe bọ c thé p, đã chien đau với quâ n
địch trong từng că n nhà cho tới khi trời sá ng mới rú t lui.
Bộ chı̉ huy chien dịch nhậ n thay cá c vị trı́ cò n lạ i trê n đường 18 đã được tă ng cường, quyet
định ket thú c đợt 1.
Cô ng việ n tiep te cho chien dịch trở nê n khó khă n vı̀ đường từ hậ u phương ra mặ t trậ n xa và
thường xuyê n bị má y bay, đạ i bá c địch cả n trở. Mặ c dù đường 18 bị uy hiep nặ ng nhưng cá c
binh đoà n cơ độ ng củ a địch van á n binh bat độ ng. Chú ng tô i quyet định chuyen sang đợt 2, tiep
tụ c đá nh mộ t loạ t vị trı́ do đạ i độ i địch chiem đó ng. Những mụ c tiê u được chọ n lan nà y đeu
nam trê n đường 17.
Đê m ngà y 4 thá ng 4 nă m 1951, bộ độ i ta đong loạ t no sú ng. Trung đoà n 102 đá nh Ben Tam,
trung đoà n 88 đá nh Bã i Thả o, trung đoà n 141 đá nh Hoà ng Giá n, trung đoà n 98 đá nh Hạ Chiê u.
Nhưng cả 4 trưng đoà n đeu độ t phá khô ng thà nh cô ng! Đong chı́ Vũ Mạ nh Hù ng, trung đoà n
trưởng trung đoà n 98, hy sinh vı̀ đạ n phá o củ a địch. That bạ i củ a cá c trậ n đá nh khô ng phả i do
quâ n đon trú có cô ng sự phò ng ngự vững chac hoặ c kiê n quyet đoi phó , mà chı̉ vı̀ địch đã đựng
lê n mộ t hà ng rà o lửa bang đạ i bá c quanh cứ điem ngă n cả n những đợt xung phong củ a ta.
Sá ng ngà y 5 thá ng 4, tô i gặ p đong chı́ Vi Quoc Thanh.
- Địch nhat định khô ng tung những binh đoà n cơ độ ng và o khu vực nà y. Ta can phả i thu quâ n.
- Đong ý với VO Tong, đoà n co van cũ ng nhậ n thay nê n ket thú c chien dịch. - Lực lượng ta đã bị
tiêu hao.
- Đã nam được so thương vong chưa!
- Tham mưu dự tı́nh khoả ng 2.000 người. Gan 500 đong chı́ hi sinh, trong đó có 1 trung đoà n
trưởng. Trê n 1 500 đong chı́ bị thương. Tı̉ lệ tiê u hao giữa địch và ta là 1 trê n 1.
Trong chien dịch nà y đã huy độ ng 25 ngà n bộ độ i. Thương vong chưa đay 2% khô ng phả i là
lớn. Nhieu đong chı́ bị thương sẽ trở lạ i đơn vị. .
- ở việ t Nam chưa có chien dịch nà o so thương vong nhieu như the nà y ! Bộ độ i Việ t Nam đã
chuyen sang .giai đoạ n đá nh lớn.
Roi đâ y cò n phả i chap nhậ n những ton that lớn hơn nhieu. Phá o binh củ a đe quoc Phá p rat giỏ i
!
- Tô i nghı̃ là phả i tı̀m ra mộ t cá ch đá nh địch hiệ u quả hơn.
Ngà y 5 thá ng 4 nă m 1951 chien dịch Hoà ng Hoa Thá m ket thú c. Chien dịch đe lạ i cho tô i mộ t
an tượng nặ ng ne.
Sau nà y chú ng ta mới biet chien dịch Hoà ng Hoa Thá m tiep noi ngay sau chien dịch Trung Du
đã khien cho Đờ Lá t bat đau "lo lâ ng nhậ n ra khó khă n cực độ trong nhiệ m vụ mà mı̀nh thực
hiệ n". Đờ Lá t buộ t phả i là m trá i với tı́nh cá ch củ a mı̀nh là giữ lạ i những binh đoà n cơ độ ng
trá nh mộ t cuộ c đụ ng độ ở vù ng rừng nú i, kiê n nhan chờ quâ n ta cạ n lương thực rú t lui. Đờ Lá t
đã tâ m sự với viê n quan ba tù y tù ng Roayê (Royer): "Thậ t kinh khủ ng, cá i cô ng việ c mà tô i đã
dan thâ n và o. Đen bâ y giờ tô i thực sự chưa hoà n toà n biet giả i thı́ch ra sao !".
Chương 6
VỀ ĐỒNG BẰNG
Từ chien dịch Hoà ng Hoa Thá m ve, tô i tới gặ p anh Trường Chinh. Đong chı́ Tong bı́ thư van vui
vẻ như những lan tô i từ mặ t trậ n trở ve. Ơ anh, là sự ket hợp giữa tı́nh nguyê n tac, can trọ ng
củ a nhà cá ch mạ ng được tô i luyệ n qua nhieu nă m hoạ t độ ng bı́ mậ t với tı́nh đô n hậ u, trung
thực gan như bam sinh, là mộ t hı̀nh ả nh khô ng thay đoi lú c nà o cũ ng mang lạ i sự am á p va tin
cậ y Suot chien dịch, bá o cá o gửi ve Trung ương rat đeu đặ n. Anh Trường Chinh đã biet rõ việ c
tiê u diệ t sinh lực địch trong chien dịch cò n hạ n che. Anh hỏ i tô i:
- Anh đã nhậ n được nghị quyet thá ng 3 củ a Trung ương chưa !
- Tô i đã nhậ n được.
Hộ i nghị Trung ương họ p lú c tô i đang ở mặ t trậ n. Nghị quyet Trung ương mộ t lan nữa lạ i xá c
định: ''cuộ c đau timh củ a ta là cuộ c đau tranh trường kỳ và gian kho" và "tự lực cá nh sinh là
chı́nh". Đả ng ta đã nhı̀n thay con đường phı́a trước cò n nhieu chô ng gai.
Tô i bá o cá o với đong chı́ Tong bı́ thư những nguyê n nhâ n dan tới ket quả rat hạ n che củ a chien
dịch. Anh Trường Chinh nó i:
- Đá nh nhau the nà o cũ ng có trậ n được, trậ n khô ng.
Mı̀nh khô n, nhưng phả i nghı̃ địch cũ ng khô n. Mı̀nh đã diệ t 2 binh đoà n địch ở biê n giới, vừa roi
suý t nữa thı̀ diệ t gọ n GM3 ở Trung Du, địch đã rú t kinh nghiệ m nê n lan nà y chú ng khô ng mac
lừa ta. CO tiep tụ c "đá nh điem diệ t việ n" thı̀ cũ ng phả i bien hó a. Can to chức tong ket thậ t kỹ đe
rú t ra bà i họ c. '' Chú ng tô i đã triệ u tậ p cá n bộ ve trước trong khi đơn vị đang rú t quâ n đe tien
hà nh hộ i nghị tong ket. Mời anh tới dự.
Anh Trường Chinh nó i:
- Cuoi thá ng Ba, Bá c và Trung ương đã nhậ n được bá o cá o củ a anh và anh Nguyen Chı́ Thanh đe
nghị sau chien dịch Hoà ng Hoa Thá m sẽ mở chien dịch tạ i Liê n khu 3, khô ng đá nh Mó ng Cá i.
Liê n khu 3 bá o cá o lê n đã chuan bị cả roi, đong bà o rat mong bộ độ i ve. Đá nh đong bang khó ,
nhưng hiệ n nay ngoà i trung du và đong bang chưa có nơi nà o khá c ! Trung ương thay nê n mở
mộ t chien dịch nữa trước mù a mưa. Bộ độ i can củ ng co và nghı̉ ngơi bao nhiê u thời gian !
- Chien dịch vừa roi khô ng tiê u diệ t được nhieu sinh lực địch nê n cá n bộ , chien sı̃ đeu mong
đá nh tiep. Sẽ mở chien dịch ở Liê n khu 3, nhưng cụ the là đâ u, xin bá o cá o với Trung ương sau.
Tô i nghı̃ chı̉ sau và i tuan, bộ độ i có the lê n đường.
Anh Trường Chinh hẹ n sẽ tới dự hộ i nghị tong ket. Trở ve cơ quan, thay có đoà n cá n bộ vừa ở
Liê n khu 3 ve đang bá o cá o, tô i và o nghe luô n. Ngay trong thời gian ta tien hà nh chien dịch ở
Đô ng Bac, Bộ Tong tham mưu đã phá i cá n bộ xuong Liê n khu 3 tı̀m hieu tı̀nh hı̀nh.
Qua cá c bá o cá o, tô i được biet vı̀ phan lớn những đơn vị â u Phi bị don lê n phı́a bac đoi phó với
ta, nê n lực lượng địch ở phı́a nam đong bang Liê n khu 3, hau het là ngụ y binh. Tạ i đâ y, quâ n cơ
độ ng ı́t, the bo trı́ củ a địch phâ n tá n, cô ng sự chưa được củ ng co nhieu. đieu đá ng lo ngạ i là
địch đã lợi dụ ng mộ t so giá o dâ n lậ p te vũ trang ở nhieu nơi, và to chức mộ t mạ ng lưới giá n
điệ p khá nguy hiem. Sau khi nam được ý định củ a Trung ương, Liê n khu 8 đã xú c tien cô ng việ c
chuan bị chien trường. Đong chı́ Vă n Tien Dũ ng được cử là m trưởng ban chuan bị.
Mạ ng đường sá từ Việ t Bac ve Liê n khu 3 và o tới Thanh Hó a đã thô ng suot. VE lương thực, huy
độ ng được 5.000 tan thó c, mộ t so thực pham. Vụ chiê m nă m nay lá i được mù a. Liê n khu ủ y đã
mở lớp cá n bộ phụ c vụ chien dịch gom 200 chi ủ y viê n và huyệ n ủ y viê n.
Theo đá nh giá củ a cá c đong chı́ vừa đi ve thı̀ so với cá c tı̉nh ở Liê n khu 3, Ninh Bı̀nh là nơi địch
yeu hơn cả .
Tô i sang Điem Mạ c gặ p Bá c. . .Ngle tô i bá o cá o tı̀nh hı̀nh xong, Bá c nó i đã trao đoi với đong chı́
Trường Chinh. Đờ Lá t be ngoà i hù ng ho, nhưng khô ng phả i là anh hă ng má u vịt mà rat khô n
ngoan. Cũ ng khô ng nê n coi thường Xală ng. Chı́nh Xală ng đã quyet định khô ng đưa việ n lê n
Đô ng Bac trong khi Đờ Lá t cò n ở Pa ri. Nhưng cũ ng có the nó i: cả Đờ Lá t và Xală ng van cò n e
chủ lực ta! Trước chien dịch Biê n Giới, quâ n địch chı̉ mong tı̀m được chủ lực ta đá nh mộ t trậ n
đe tiê u diệ t. Bâ y giờ chủ lực ta đi tı̀m nó , chọ c tức nó mà nó van bam bụ ng ngoi yê n mộ t cho
khô ng dá m giao chien với ta! Khô ng nó i là nó hoà n toà n sợ ta, nhưng nó cò n đang phả i chuan
bị, nó sẽ chờ lú c có lợi, tı̀m nơi có lợi đe quyet chien với ta.
- Thưa Bá c, nhiệ m vụ tiê u diệ t nhieu sinh lực địch lú c nà y rat can, nhưng neu thưa tiê u diệ t
được nhieu địch thı̀ cũ ng phả i đá nh đe nâ ng đỡ phong trà o chien tranh du kı́ch. Moi lan ta mở
chien dịch là đong bà o hậ u địch đỡ được những trậ n cà n và chien tranh nhâ n dâ n rat lê n. Chú
nó i đú ng.
Bá c tram ngâ m roi nó i tiep:
- Tı̀nh hı̀nh Trieu Tiê n đã tot hơn. Chı́ nguyệ n quâ n Trung Quoc dù ng chien thuậ t ''nhâ n hả i"
nê n đã đay lù i quâ n Mỹ ve vı̃ tuyen 38. Trung Quoc có trê n 400 triệ u dâ n mới là m được như vậ y.
Ta phả i đá nh theo cá ch củ a ta. Phả i het sức tiet kiệ m xương má u củ a chien sı̃. Quâ n khô ng can
đô ng. Dâ n ta nghè o, quâ n nhieu lay gı̀ mà nuô i! Tran Quoc Tuan nó i: "Quâ n quý ở tinh, khô ng
quý ở nhieu'' Bao giờ thı̀ xâ y dựng xong 5 đạ i đoà n !
- CO gang trong nă m nay, vừa to chức vừa trang bị xong. Vũ khı́ mộ t phan dựa và o bạ n, mộ t
phan lay củ a địch, mộ t phan do ta sả n xuat.
- Mı̀nh nghı̃ cũ ng chı̉ can 5 hoặ c 6 đạ i đoà n. - Bá c nó i.
Trung tuan thá ng Tư, Bộ Chı́nh trị họ p dưới sự chủ tọ a củ a Bá c nghe bá o cá o ve chien dịch
Hoà ng Hoa Thá m và chủ trương mở tiep mộ t chien dịch trước mù a mưa.
Sau khi bá o cá o ve ket quả , những khó khă n, những hạ n che củ a chien dịch, tô i nó i Tong quâ n
ủ y đã quyet định trong tong ket chien dịch sẽ tien hà nh tự phê bı̀nh đe rú t kinh nghiệ m, đe
nghị Bá c và anh Trường Chinh tới dự hộ i nghị tong ket chien dịch. Bá c nó i:
- Tự phê bı̀nh là can, nhưng tự phê bı̀nh phả i tă ng cường đoà n ket, rú t ra được bà i họ c, kinh
nghiệ m, xâ y dựng được lò ng tin và o chien dịch sau.
Trong cuộ c họ p nà y, Bộ Chı́nh trị quyet định mở chien dịch Hà Nam Ninh thuộ c Liê n khu Nam
Đong Bang củ a. địch. Bá c lưu ý phả i đặ c ''biệ t chú ý cô ng tá c tranh thủ đong bà o cô ng giá o vı̀ kẻ
địch ở đâ y có những mưu mô thâ m độ c nham lợi dụ ng tô n giá o đe chong lạ i khá ng chien,
chong lạ i cá ch mạ ng.
Ngà y 20 thá ng 4 nă m 1951, Trung ương ra nghị quyet mở chien dịch Quang Trung (bı́ danh củ a
chien dịch Hà Nam Ninh) ở Liê n khu 3, nham tiê u diệ t mộ t bộ phậ n sinh lực địch, phá tan khoi
ngụ y binh, đay mạ nh chien tranh du kı́ch và tranh thủ nhâ n dâ n. Đả ng ủ y chien dịch gom cá c
đong chı́: VO Nguyê n Giá p, Nguyen Chı́ Thanh, Lê Thanh Nghị, Vă n Tien Dũ ng, Hoà ng Vă n Thá i,
Hoà ng Sâ m. Tô i là bı́ thư đả ng ủ y, chı̉ huy trưởng chien dịch.
Ngà y 26 thá ng 4, Hộ i nghị kiem điem chien dịch Đường 18 được to chức tạ i khu că n cứ. Bá c tới
hộ i nghị.
Người nó i:
- Chú trọ ng phê bı̀nh mı̀nh trước, phê bı̀nh người sau, phê bı̀nh mı̀nh là chinh, phê bı̀nh người
là phụ . Tự phê bı̀nh và phê bı̀nh cot đe thong nhat tư tưởng. Tư tưởng có thong nhat, hà nh
độ ng mới thong nhat.
Tat cả mọ i người phả i có tinh than phụ trá ch. Trước khi là m phả i thả o luậ n cho kỹ, đe chủ
trương cho đú ng và ke hoạ ch cho sá t và khı́ đã quyet định roi thı̀ phả i tuyệ t đoi phụ c tù ng, phả i
vững lò ng tin tưởng, phả i quyet tâ m thực hiệ n khô ng mộ t chú t do dự.
- Cá n bộ can phả i thương yê u độ i viê n. "Từ tieu độ i trưởng trở lê n, từ Tong tư lệ nh trở xuong,
phả i să n só c đời song vậ t chat và tinh than củ a độ i viê n, phả i xem độ i viê n ă n uong như the
nà o, phả i hieu nguyệ n vọ ng và thac mâ c củ a độ i viê n. Bộ độ i chưa ă n cơm, cá n bộ khô ng được
kê u mı̀nh đó i. Bộ độ i chưa đủ á o mặ c, cá n bộ khô ng được kê u mı̀nh ré t. Bộ độ i chưa đủ cho ở,
cá n bộ khô ng được kê u mı̀nh mệ t. The mới dâ n chủ , mới đoà n ket, mới tat thang.
- Quâ n độ i đá nh giặ c là vı̀ dâ n, nhưng khô ng phả i là "cứu tinh" củ a dâ n, mà có trá ch nhiệ m
phụ ng sự nhâ n dâ n. Phả i là m cho dâ n tin, dâ n phụ c, dâ n yê u. Moi quâ n nhâ n phả i là mộ t cá n bộ
tuyê n truyen bang việ c là m củ a quâ n độ i.
- “ Dâ n như nước, quâ n như cá ", phả i là m cho dâ n het sức giú p đỡ mı̀nh thı̀ mı̀nh mới đá nh
thang giặ c".
Sau chien dịch Hoà ng Hoa Thá m, đâ y là lan thứ hai, Bá c nó i ve mụ c đı́nh và tá c phong phê bı̀nh.
Bá c đã nhı̀n thay cá i gı̀ sẽ dien ra sau mộ t trậ n đá nh gặ p nhieu khó khă n. Trong phê bı̀nh, trước
het là tự phê bı̀nh. Đieu nà y đã mang lạ i mộ t chat lượng mới trong những cuộ c kiem điem rú t
kinh nghiệ m, vı̀ khô ng ai hieu được những loi lam củ a từng người trong mộ t trậ n đá nh bang
bả n thâ n người trực tiep tham gia chien đau. Khi moi người đã nó i rõ được những ưu, khuyet
điem củ a mı̀nh thı̀ những lời gó p ý kien, phê phá n củ a chung quanh cũ ng ı́t đi. Cuộ c kiem điem
rõ rà ng là đạ t ket quả tot, vı̀ nó bat nguon từ sự tự giá c Mọ i người lạ i phan khởi lê n đường đi
và o chien dịch thứ tư liê n tiep trong vò ng tá m thá ng. Cũ ng từ đó ta thường nó i "tự phê bı̀nh và
phê bı̀nh" thay cho "phê bı̀nh và tự phê bı̀nh".
CHAU tho sô ng Hong là vù ng đong bang lớn thứ hai củ a cả nước chı̉ đứng sau đong bâ ng sô ng
Cửu Long.
Với 900.000 hé c ta đat nô ng nghiệ p và mộ t phan sá u dâ n so củ a Việ t Nam, đong bang Bac Bộ
được coi là kho người, kho củ a. Ơ đâ y có mộ t hệ thong đường bộ , đường thủ y, đường sat,
đường khô ng noi lien mien Bac với mien Trưng, mien Nam, và the giới bê n ngoà i. Gan 200
kilô mé t bờ bien với nhieu cửa sô ng lớn nhỏ , thuậ n tiệ n cho tà u, thuyen ra và o. Ngoà i khơi có
nhieu hò n đả o như Bạ nh Long Vı̃, Long Châ u, Cá t Bà , Cá t Hả i... là những vị trı́ tien tiê u lợi hạ i và
bả o vệ đat hen nam trê n bien Đô ng.
Đong bang Bac Bộ giữ mộ t vị trı́ đặ c biệ t quan trọ ng trong chien tranh vı̀ có thủ đô Hà Nộ i, và
nam tiep giá p với Việ t Bac, că n cứ địa củ a cả nước. Nă m đau khá ng chien toà n quoc, quâ n Phá p
mới chiem Hà Nộ i và mộ t so thà nh pho, thị xã như Hả i Phò ng, Hả i Dương, Kien An, Hà Đô ng,
Nam Định và những vù ng phụ cậ n trê n dưới 10 kilô mé t. Nhưng Đả ng ta đã dự đoá n sớm muộ n
địch sẽ mở rộ ng chiem đó ng ở đong bang Bac Bộ .
Ngà y 25 thá ng 11 nă m 1948, Chı́nh phủ ra sac lệ nh thà nh lậ p Liê n khu 3, gom 12 tı̉nh: Hả i
Phò ng, Kien An, Thá i Bı̀nh, Hưng Yê n, Hả i Dương, Hà Nộ i, Hà Đô ng, Sơn Tâ y, Hà Nam, Nam
Định, Ninh Bı̀nh và Hò a Bı̀nh. đy là sự hợp nhat cá c chien khu 2, 3 và 11. Diệ n tı́ch Liê n khu
khoả ng 16.000 kilô mé t vuô ng. Phı́a đô ng giá p với bien Đô ng. Phı́a bac, và tâ y - bac tiep giá p
cá c tı̉nh trung du: Quả ng Yê n, Bac Ninh, Bac Giang, Phú c Yê n, Vı̃nh Yê n, Phú Thọ . Phı́a tâ y và tâ y
- nam tiep giá p Sơn La, Thanh Hó a. Liê n khu ủ y 3 được Đả ng chı̉ định gom cá c đong chı́:
Nguyen Vă n Trâ n, Lê Thanh Nghị, ĐO Mười, Lê Quang Hò a, Nguyen Khai; đong chı́ Nguyen Vă n
Trâ n là bı́ thư. Tư lệ nh liê n khu là thieu tướng Hoà ng Sâ m, đong chı́ Lê Quang Hò a là chı́nh ủ y,
đong chı́ Hoà ng Minh Thả o là liê n khu phó .
Liê n khu 3 có 6 trung đoà n chủ lực: 34, 42, 48, 52 (von là trung đoà n Tâ y tien), 64, 66. Lực
lượng tuy đô ng, nhưng trang bị cò n rat thieu thon. Bộ độ i ta hoạ t độ ng theo phương thức "đạ i
độ i độ c lậ p, tieu đoà n tậ p trung" đá nh nhỏ , đạ t hiệ u suat cao. Phong trà o dâ n quâ n du kı́ch tạ i
đong bang rat phá t trien. Đen cuoi nă m 1948, toà n liê n khu đã xâ y dựng được 480 là ng khá ng
chien. Moi là ng có lũ y tre dà y đặ c bao quanh, hà o giao thô ng, ham ho chien đau, ham cat giau
lương thực, ham bı́ mậ t, trạ m canh gá c... Trong những đợt cà n qué t, so lan địch đá nh và o là ng
khá ng chien chiem ba phan tư tong so những cuộ c tien cô ng. Địch dù ng cả má y bay, đạ i bá c
phá hủ y cá c cô ng sự, rà o lũ y và khi lọ t được và o là ng nhà ng thường đot phá , ban giet rat dã
man. Ơ những là ng khá ng chien như Vậ t Lạ i (Sơn Tâ y), Tam Hưng (Hà Đô ng), Nô ng Hó a (Hò a
Bı̀nh), Liê n Minh (Nam Định), nhieu là ng khá ng chien dọ c đường 5 thuộ c cá c huyệ n Bı̀nh
Giang, Thanh Hà , Kim Thà nh (Hả i Dương), â n Thi, Khoá i Châ u (Hưng Yê n)... từng đạ i độ i, tieu
đoà n địch tien cô ng cả ngà y, thậ m chı́ hai, ba ngà y lien bị ton that nhieu mà van khô ng lọ t được
và o là ng. Đường so 5 noi lien Hà Nộ i với cả ng Hả i Phò ng trở thà nh mộ t mặ t trậ n, thường xuyê n
"noi sam" lậ t đo từng đoà n tà u, tiê u diệ t nhieu xe vậ n tả i củ a địch. Ket hợp với những hoạ t
độ ng quâ n sự chong cà n, đá nh giao thô ng, tiê u diệ t những đon bot lẻ ..., cá c cuộ c đau tranh
chong giặ c bậ t lı́nh cù ng với cô ng tá c địch vậ n dien ra trê n diệ n rộ ng. Moi người dâ n trở thà nh
mộ t cá n bộ địch vậ n. Nhieu binh sı̃, sı̃ quan ngụ y đã chong lệ nh đi ban giet nhâ n dâ n, đà o ngũ
tậ p the, quay sú ng bâ n lạ i địch và là m nộ i ứng cho lực lượng vũ trang ta. Chı̉ riê ng Đô ng Xuâ n
1948-1949, ta đã đá nh 14 trậ n nộ i ứng diệ t 14 đon giặ c. Hơn 2.000 lı́nh ngụ y mang sú ng ra
hà ng, hoặ c vứt sú ng trở ve quê hương.
Quâ n địch đó ng tạ i những thà nh pho, thị xã thực te là nam trong vò ng vâ y củ a phong trà o chien
tranh nhâ n dâ n rộ ng lớn. Cá c tuyen đường giao thô ng củ a địch từ Hà Nộ i với mộ t so tı̉nh chung
quanh, đặ c biệ t là đường Hà Nộ i - Hả i Phò ng luô n luô n bị uy hiep.
Cuoi nă m 1949, sau khi Giả i phó ng quâ n Trung Quoc tien xuong Hoa Nam, Phá p đã có chủ
trương chiem đó ng toà n the đong bang Bac Bộ ''hı̀nh thà nh mộ t tuyen ngă n chặ n chien lượt
trê n mien Bac, già nh kho người, kho lương thực, phá cuộ c chuan bị Tong phả n cô ng củ a ta, bả o
vệ con đường huyet mạ ch từ Hà Nộ i xuong cửa bien Hả i Phò ng, đe phò ng trường hợp phả i rú t
khỏ i mien Bâ e.
Từ thá ng 10 nă m 1949 đen thá ng 5 nă m 1950, địch to chức 6 cuộ c hà nh binh lớn đá nh chiem 8
tı̉nh vù ng đong bang Liê n khu 3. Chú ng mở liê n tiep những trậ n cà n qué t bı̀nh định, cà n qué t
tới đâ u, lậ p ngay ngụ y quâ n, ngụ y quyen, xâ y dựng đon bot tới đay. Đon bot địch ken dà y cá c
tı̉nh đong bang, chia cat vù ng châ u tho sô ng Hong thà nh nhieu ô nhỏ . Giặ c Phá p dù ng mọ i thủ
đoạ n khủ ng bo, mua chuộ c, khong che đong bà o ta, là m cho dâ n chú ng sợ khô ng dá m ủ ng hộ
khá ng chien. Đặ c biệ t, chú ng lợi dụ ng tı́n ngưỡng củ a giá o dâ n và sử dụ ng mộ t so cha co phả n
độ ng đe gâ y chia rẽ lương - giá o, phá khoi đoà n ket dâ n tộ c, lô i ké o những người có đạ o chong
phá cá ch mạ ng. Tạ i vù ng tạ m bị chiem, neu phá t hiệ n nơi nà o có lực lượng vũ trang ta, chú ng
lậ p tức tung quâ n bao vâ y tien cô ng tiê u diệ t hoặ c đay bậ t lực lượng ta ra khỏ i địa bà n.
Thá ng 3 nă m 1950, Bộ Tong tư lệ nh đã có huan lệ nh ve nhiệ m vụ quâ n sự nă m 1950 cho Liê n
khu 3" (Huan lệ nh so 62HL/A3 ngà y 15 thá ng 3 nă m 1950) xá c định đong bang Bac Bộ là nơi
cung cap phan lớn nhâ n lực, vậ t lực cho khá ng chien ở Bac Bộ , vı̀ vậ y địch sẽ mở rộ ng phạ m vi
chiem đó ng đe gâ y cả n'' trở cho chuan bị Tong phả n cô ng, và dự đoá n cuộ c chien đau ở chien
trường Liê n khu 3 sẽ ngà y cà ng trở nê n á c liệ t hơn, bộ độ i và đong bà o Liê n khu 3 sẽ gặ p nhieu
khó khă n gay gat.
Nhưng những khó khă n nà y chı̉ có tı́nh chat tạ m thời, bộ độ i và nhâ n dâ n Liê n khu 3 với truyen
thong đau tranh bat khuat, kiê n cường và những tiem nă ng to lớn nhat định sẽ vượt qua.
Địch chiem đó ng toà n bộ Liê n khu 3 gâ y cho ta nhieu khó khă n mới. Hậ u phương trực tiep củ a
chien trường đong bang bị thu hẹ p, chı̉ cò n lạ i vù ng rừng nú i Kim Bả ng (Hà Nam), Lạ c Thủ y,
Kim Bô i, Tâ n Lạ c (Hò a Bı̀nh), Gia Vien, Nho Quan (Ninh Bı̀nh). Đe chuan bị chuyen sang đá nh
lớn, 3 trung đoà n củ a Liê n khu được tậ p trung đe thà nh lậ p đạ i đoà n 320, 1 trung đoà n ket hợp
với bộ độ i Liê n khu 4 thà nh lậ p đạ i đoà n 304, 1 trung đoà n khá c chuyen sang xâ y dựng đơn vị
lựu phá o 105. Bộ độ i chủ lực củ a Liê n khu thời gian nà y chı̉ cò n lạ i trung đoà n 42.
Thá ng 9 nă m 1950 phoi hợp với chien dịch Biê n Giới, lực lượng vũ trang Liê n khu 3 cù ng với
đạ i đoà n 304 đã mở chien dịch Tran Hưng đạ o ở Ninh Bı̀nh và vù ng hậ u địch, loạ i khỏ i vò ng
chien đau gan 700 quâ n địch, tiê u diệ t và bức rú t 44 vị trı́, lậ t đo 3 đoà n tà u và phá hủ y nhieu
xe quâ n sự địch. Nhậ n thay tinh than sa sú t củ a quâ n địch sau that bạ i ở biê n giới, Liê n khu ủ y
3 quyet định khô ng bỏ lỡ thời cơ. Trong thá ng 11 nă m 1950, thực hiệ n chủ trương củ a Liê n khu
ủ y, cá c tı̉nh đong bang đeu đay mạ nh đá nh du kı́ch, xâ y dựng là ng khá ng chien, chong địch cà n
qué t. Bộ độ i và du kı́ch bao vâ y quay roi cá c đon bot địch là m chú ng mat ă n mat ngủ . Ơ mộ t so
nơi, đê m đê m du kı́ch to chức hà nh quâ n với lực lượng rat đô ng, mang theo những khau phá o
giả là m bang thâ n câ y chuoi, ket hợp với việ c tung tin "chủ lực Việ t Minh" đã ve là ng. Quâ n địch
hoả ng hot bỏ đon rú t chạ y ve thị tran. Phong trà o chien tranh du kı́ch noi lê n như só ng con
qué t đi từng mả ng to chức ngụ y quyen ở cơ sở. Quâ n địch phả i co lạ i co thủ trong đon khô ng
dá m ra ngoà i.
Ngà y 6 thá ng 12 nă m 1950, địch rú t chạ y khỏ i thị xã Hò a Bı̀nh. Bê n tả ngạ n sô ng Hong, moi
tı̉nh đã có hà ng chụ c că n cứ nhỏ sau lưng-địch. Đặ c biệ t tạ i Hả i Dương, Hưng Yê n, Thá i Bı̀nh ta
mở được khu du kı́ch và că n cứ du kı́ch Nam - Bac sô ng Luộ c, trong đó có că n cứ du kı́ch liê n
hoà n Tiê n - Duyê n - Hưng thuộ c ba huyệ n phı́a bac tı̉nh Thá i Bı̀nh. Că n cứ Tiê n - Duyê n - Hưng
trở thà nh mộ t điem tựa rừng chac, mộ t bà n đạ p tien cô ng củ a ta ở đong bang. ở hữu ngạ n sô ng
Hong, quá n địch đoi phó quyet liệ t nhưng chú ng ta cũ ng khô i phụ c được nhieu cơ sở, xâ y dựng
được mộ t so khu du kı́ch sau lưng địch ở Hà Đô ng, Hà Nam, Ninh Bı̀nh.
Cuoi thá ng 12 nă m 1950, phoi hợp với chien dịch Trung Du, lực lượng Liê n khu 3 và đạ i đoà n
320 mở chien dịch Mù a Xuâ n tạ i khu vực tâ y - bac tı̉nh Sơn Tâ y, qua bả y ngà y chien đau đã tiê u
diệ t và bat song hơn 700 địch, thu vũ khı́ đủ trang bị cho mộ t tieu đoà n chủ lực và mộ t đạ i độ i
địa phương, phá vỡ mộ t mả ng te dõ ng ở khu vực tâ y bac Sơn Tâ y.
Mặ c dù phả i đương đau với những cuộ c tien cô ng liê n tiep trê n mặ t trậ n chı́nh, nhưng Đờ Lá t
van coi trọ ng việ c đoi phó với chien tranh du kı́ch đang là m mụ c ruong đong bang Bac Bộ , nơi
ô ng ta đã đá nh giả là có vai trò quyet định trong chien tranh Đô ng Dương. Đờ Lá t chia lạ i vù ng
châ u tho sô ng Hong thà nh ba khu. Ngoà i khu nam (zone sud) đã có từ trước, sở chı̉ huy đặ t tạ i
Nam Định, Đờ Lá t lậ p thê m khu tâ y (zonẹ ouest), với sở chı̉ huy ở Hà Nộ i, và khu bac (zone
nord), với sở chı̉ huy ở Hả i Dương. Tư lệ nh khu kiê m cả trá ch nhiệ m bả o vệ lã nh tho và tien
hà nh tá c chi.an. '' Sau chien dịch Trung Du, Đờ Lá t lậ p tức cho cá c binh đoà n cơ độ ng quay ve
đong bang cà n qué t, bı̀nh định. Những trậ n cà n dien ra với quy mô lớn hơn trước nhieu.
Trong thá ng 2 và thá ng 3 nă m 1951, lực lương vũ trang và nhâ n dâ n Liê n khu 3 phả i liê n tiep
đoi phó với những cuộ c vâ y qué t củ a những binh đoà n cơ độ ng. Cường độ đá nh phá củ a địch
chı̉ giả m đi trong thời gian bộ độ i chủ lực ta mở cuộ c tien có ng trê n đường 18. Nhưng chien
dịch Hoà ng Hoa Thá m vừa ket thú c, những cuộ c cà n lớn lạ i tiep tụ c mộ t cá ch dữ dộ i hơn: Đờ
Lá t rat lo ngạ i chien tranh du kı́ch phá t trien ở đong bang, đe dọ a phı́a sau quâ n độ i vien chinh.
Lo lang củ a Đờ Lá t tậ p trung và o vù ng Vı̃nh Bả o, Hả i Dương, nơi trung đoà n 42 củ a Liê n khu 3
đang đứng châ n.
Ngà y 18 thá ng 4 nă m 1951 , Đờ Lá t huy độ ng 15 tieu đoà n bộ binh, 4 cụ m phá o, 2 thủ y độ i
xung kı́ch và xe bọ c thé p tậ p trung ở Ninh Giang đe mở mộ t cuộ c tả o thanh trong vù ng. Cuộ c
hà nh binh do tướng Đờ Linaré t (De Linarè s), tư lệ nh Bac Bộ chi huy. Ngà y 19 thá ng 4, ba binh
đoà n cơ độ ng bat đau cà n qué t khu vực trong khi tà u chien địch tuan tieu trê n cá c con sô ng, xe
tă ng và những tieu đoà n địa phương chiem giữ mọ i con đường, chia cat khu vực thà nh từng ô .
Những toá n nhỏ binh lı́nh đi trước thă m dò , neu gặ p bộ độ i, du kı́ch ta no sú ng thı̀ đạ i bộ phậ n
quâ n địch don tới bao vâ y, dựa và o hỏ a lực phá o binh và sức mạ nh củ a xe tă ng đe tiê u diệ t. Đi
sau moi binh đoà n có mộ t tieu đoà n thuyê n là m nhiệ m vụ lù ng sụ c cá c là ng, khong che dâ n
chú ng. Qua mộ t tuan cà n qué t, ngà y 26 thá ng 4, binh lı́nh Phá p tới bờ bien van chưa phá t hiệ n
trung đoà n 42. Nhưng buoi nhieu, binh đoà n cơ độ ng so 1 bị 2 tieu đoà n địa phương chặ n đá nh
ở An Cơ. Sau đó những trậ n tậ p kı́ch củ a trung đoà n 42 đã dien ra tạ i những nơi quâ n Phá p
khô ng he chờ đợi. NO bat đau cũ ng như ket thú c rat nhanh khien lực lượng cơ độ ng củ a địch
rat đô ng và mạ nh khô ng kịp đoi phó . Cuoi cù ng, sau nưa thá ng cà nqué t, ngà y 5 thá ng 5, Đờ
Linaré t phá t hiệ n được trung đoà n 42 đang có mặ t ở Kẻ Sặ t. Đờ Linaré t ra lệ nh cho tướng
Bé csu (Berchoux) tậ p trung lực lượng mở mộ t cuộ c hà nh binh mang tê n Than lan (Reptile) đe
quyet định so phậ n trung đoà n 42 và ket thú c cuộ c hà nh binh đã quá ké o dà i. Cuộ c tien cô ng
được chuan bị kỹ lưỡng và trien khai ban đê m. Nhưng khi tien và o Kẻ Sặ t, thı̀ toà n bộ trung
đoà n 42 cũ ng như bộ độ i địa phương và dâ n quâ n du kı́ch đeu đã bien khỏ i đâ y.
Quâ n địch đã khô ng the tiê u diệ t được lực lượng vũ trang ta rat quen thuộ c địa hı̀nh lạ i được
nhâ n dâ n che chở. Nhưng do tương quan lực lượng quá chê nh lệ ch, sau nhieu trậ n cà n như vậ y,
hau het cá c khu du kı́ch, că n cứ du kı́ch củ a ta vừa được xâ y đựng hoặ c phựt hoi từ chien dịch
Biê n Giới lạ i chuyen thà nh vù ng tạ m bị chiem. Địa bà n được lựa chọ n trong chien dịch Quang
Trung là ba tı̉nh: Hà Nam, Nam Định, Ninh Bı̀nh thuộ c Khu Nam Đong Bang củ a địch.
Đâ y là vù ng quâ n địch mở rộ ng chiem đó ng từ giữa thá ng 10 nă m 1949. Chú ng đã nhả y dù
xuong Phá t Diệ m, cho tà u chien đo bộ quâ n lê n Xuâ n Trường đá nh chiem Hà nh Thiệ n, Bù i Chu,
sau đó mở rộ ng chiem đó ng 3 huyệ n phı́a nam Ninh Bı̀nh và 6 huyệ n phı́a nam Nam Định, là
những vù ng tậ p trung đô ng đả o giá o dâ n. Chú ng sử dụ ng giá m mụ c Lê Hữu Từ, đã từng là co
van trong chı́nh phủ củ a ta trước đâ y, đứng ra thà nh lậ p khu "Cô ng giá o tự trị", to chức được 22
đạ i độ i vệ sı̃ và 1 tieu đoà n tự lực. Moi nhà xứ đeu có từ 1 tieu độ i đen 1 trung độ i do linh mụ c
trực tiep chı̉ huy. Tạ i Bù i Chu, chú ng thà nh lậ p ra "tı̉nh cô ng giá o tự trị Bù i Chu gom cá c huyệ n
Xuâ n Trường, Giao Thủ y, Hả i Hậ u, Trực Ninh và mộ t phan huyệ n Nam Trực. Tò a giá m mụ c Bù i
Chu bien thà nh cơ quan đau nã o củ a ngụ y quyen và hệ thong lực lượng vệ sı̃. Linh mụ c Hoà ng
Quỳ nh được phong là tong chı̉ huy lực lượng tự vệ cô ng''giá o ở cả Phá t Diệ m và Bù i Chu. Gá c
chuô ng nhà thờ trở thà nh thá p canh. Moi nhà xứ đeu có nhà tù , nơi tra tan. Cá c cơ quan chı̉ đạ o
củ a ta, cá n bộ và lực lượng vũ trang đeu bị bậ t ra ngoà i. Địch đã thực hiệ n được â m mưu chia rẽ
lương giả o, bien giá o dâ n thà nh bia đỡ đạ n và lı́nh đá nh thuê giet hạ i đong bà o, chong lạ i
khá ng chien, bien vù ng đat thá nh thà nh những phá o đà i quâ n sự. Bù i Chu và Phá t Diệ m trở
thà nh trưng tâ m củ a lực lượng cô ng giá o phả n độ ng ở Liê n khu 3, nơi có 500 nhà thờ rà 80 vạ n
giá o dâ n.
Địch ỷ và o vù ng nà y có cơ sở giá o dâ n, nê n lực lượng củ a chú ng ở đâ y so với toà n khu là nơi
yeu hơn cả . Quâ n chiem đó ng ở Hà Nam Ninh có 4 tieu đoà n và 27 đạ i độ i, hau het đeu là ngụ y
binh tuyen mộ trong giá o dâ n. 1 tieu đoà n bộ binh thuộ c trung đoà n 6 bộ binh thuộ c địa (6è
RIC) đó ng ở Nam Định là m nhiệ m vụ cơ độ ng tạ i địa phương. Tạ i Khu Nam Đong Bang, địch
đó ng hơn 100 vị trı́, trê n 20 vị trı́ từ đạ i độ i trở lê n, riê ng tạ i Ninh Bı̀nh có 50 vị trı́, trong đó có
9 vị trı́ từ đạ i độ i trở lê n.
Bá c că n đặ n bộ độ i: "Tiê u diệ t địch nhưng nhat thiet phả i lay được lò ng dâ n. Muon the, cá c chú
phả i đá nh thả ng, giữ kỷ luậ t cho nghiê m và tô n trọ ng dâ n, yê u men dâ n... Đá nh thang, già nh lay
thang lợi quâ n sự tức là đặ t cơ sở cho thang lợi chı́nh trị".
Lực lượng tham gia chien dịch gom 3 đạ i đoà n: 308, 304, 312, 5 đạ i độ i phá o binh, mộ t so đơn
vị cô ng binh, 4 tieu đoà n bộ độ i địa phương tı̉nh và dâ n quâ n du kı́ch. Đạ i đoà n 304 vừa được
trang bị lạ i bang vũ khı́ củ a bạ n.
Vũ khı́ củ a đạ i đoà n hau het là chien lợi pham thu củ a địch, được bo sung cho đạ i đoà n 320 là
đơn vị thường xuyê n hoạ t độ ng ở hậ u địch. Ve mức tiê u diệ t địch, Bộ Tong tham mưu đe nghị
mộ t con so khiê m ton: 3 tieu đoà n, vı̀ sap tới mù a mưa, thời gian chien dịch khô ng the ké o dà i.
Cuoi thá ng Tư, chú ng tô i lê n đường đi chien dịch. Cuộ c hà nh quâ n từ Quả ng Nạ p, Thá i Nguyê n
ve Liê n khu 3 tương đoi xa. Cá n bộ từ cap cụ c trở lê n được dù ng xe đạ p Đau thá ng Nă m, tới
Nho Quan, Ninh Bı̀nh. Cá c anh Lê Thanh Nghị, Vă n Tien Dũ ng, Hoà ng Sâ m trong Đả ng ủ y Liê n
khu 3 đó n ở Xı́ch Tho. Ke từ ngà y toà n quoc khá ng chien, đâ y là chien dịch lớn đau tiê n củ a Bộ
mở ở đong bang. Chú ng tô i gặ p nhau tay bậ t mặ t mừng, roi cù ng ve sở chı̉ huy chien dịch tạ m
thời đặ t ở vù ng Châ u Sơn.
Tı̀nh hı̀nh địch có thay đoi. Mộ t bộ phậ n binh đoà n cơ độ ng so 4 vừa được đieu ve Phủ Lý. Đả ng
ủ y quyet định chọ n hướng chı́nh củ a chien dịch là thị xã Ninh Bı̀nh, tı̉nh ly củ a Ninh Bı̀nh. Lan
đau bộ độ i ta tien cô ng và o mộ t thị xã ở-đong bang Bac Bộ sẽ tạ o nê n mộ t tieng vang lớn.
Chú ng tô i nhậ n thay cuộ c tien cô ng no ra bat than chac chan sẽ già nh thang lợi ngay từ đau,
nhưng tı̀nh hı̀nh địch sẽ bien chuyen mau lẹ , toà n khu vực lạ i là vù ng đong chiê m ngậ p nước,
rat nhieu sô ng ngò i và có nhieu đường giao thô ng, thuậ n tiệ n cho việ c di chuyen trê n bộ cũ ng
như trê n sô ng củ a địch dưới sự yem trợ củ a má y bay, đạ i bá c, nhưng lạ i gâ y nhieu khó khă n cho
ta.
Đả ng ủ y đe ra nguyê n tac chı̉ đạ o tá c chien: "đá nh ă n chac, chac thang mới đá nh, dù đá nh lớn
đá nh nhỏ đeu phả i đá nh với đieu kiệ n nam chac phan thang lợi". Rú t kinh nghiệ m đá nh việ n
trê n đường Đa Phú c - Vı̃nh Yê n, Đả ng ủ y nhac cá c đơn vị neu việ n binh địch xuat hiệ n trong
đieu kiệ n có lợi cho ta thı̀ vậ n độ ng tiê u diệ t địch.
Trước mat "tranh thủ tiê u diệ t nhieu vị trı́ địch cù ng mộ t lú c Neu có đieu kiệ n thı̀ tiê u diệ t
việ n".
Ngà y 22 thá ng 5 nă m 191, Bộ chı̉ huy chien dịch trao nhiệ m vụ cho cá c đơn vị: Đạ i đoà n 308 và
đạ i đoà n 304 tiê u diệ t mộ t so vị trı́ ở thị xã Ninh Bı̀nh và vù ng chung quanh Ninh Bı̀nh, Phá t
Diệ m. Đạ i đoà n 320 hoạ t độ ng ở Hà Nam. Tô i nhan mạ nh chı̉ thị củ a Trung ương đoi với chien
dịch: Tuyệ t đoi khô ng được chủ quan khinh địch. Phả i tranh thủ nhâ n dâ n, chú trọ ng vậ n độ ng
ngụ y binh, vậ n độ ng đong bà o cô ng giá o, thi hà nh chı́nh sá ch củ a Đả ng trong cá c vù ng có the
giả i phó ng. Với chien dịch nà y, thả ng lợi chinh trị cũ ng quan trọ ng như thang lợi quâ n sự Trước
khi chien dịch mở mà n, đạ i đoà n 304 và đạ i đoà n 320 đã có mặ t ở ngay khu vực chien dịch. Đe
tạ o cho quâ n địch mộ t sự bat ngờ, đạ i đoà n 308 được lệ nh hà nh quâ n từ chien trường Đô ng
Bac tới thang vị trı́ tậ p ket, chuan bị san sà ng khi tới nơi là có the no sú ng ngay. 308 phả i vượt
mộ t chặ ng đường dà i trê n 400 kilô mé t từ vù ng địch hậ u Đô ng Bâ c qua cá c tı̉nh Bac Giang, Thá i
Nguyê n, Phú Thọ , Hò a Bı̀nh, Hà Nam, vượt qua ba con sô ng lớn: sô ng Lô , sô ng Thao, sô ng Đà .
Mộ t lan nữa, nhieu chien sı̃ lặ ng lẽ đi qua nhà , có lú c ngay trước mat những người thâ n. Cuộ c
hà nh quâ n thâ u đê m dưới những trậ n mưa đau mù a. Khi trời sá ng muô n và n dau châ n đã bien
đi trê n con đường đay bù n nhã o.
Hạ tuan thá ng Nă m, nhâ n dâ n cá c thị tran Đam Đa, Chi Nê , Xı́ch Tho bong thay xuat hiệ n mộ t
đoà n quâ n dà i vô tậ n với đay đủ sú ng ong, phá o nặ ng đi rat nhanh trê n con đường từ Đam Đa,
xuyê n ve ben Đe, Trường Yê n. Bộ độ i đi mả i miet dường như khô ng kịp đe mậ t tới những dã y
hà ng quá n nhỏ đè n sá ng trưng hai bê n đường và đong bà o ù a ra hâ n hoan thı̀ thà o với nhau:
- Quâ n chủ lực Việ t Bac đã ve !
Trời sá ng, á c chien sı̃ 308 bat đau nhı̀n thay những xó m là ng noi lê n giữa là n nước bạ c mê nh
mô ng, những cá nh đong chiê m lú a nhı́n rộ , những rặ ng nú i đá nhap nhô che kı́n cả châ n trời.
HỌ biet mı̀nh đã tới đı́ch đú ng thời gian. .
Rat lâ u roi họ mới được thưởng thức hương thơm củ a gạ o mới, bá t canh cua đong, quả cà
ghé m, am nước chè xanh củ a vù ng quê đong bang. Nhı̀n những chiec bả nh dà y đã se mặ t,
những câ y luong xep đong trong là ng, những chiec đò giau dưới lù m câ y ven sô ng:.., họ biet
đong bà o Ninh Bı̀nh đã chuan bị cho ngà y nà y từ lâ u.
Bộ độ i chı̉ có mộ t ngà y chuan bị cho trậ n đá nh. Chieu ngà y 27 thá ng 5 nă m 1951, có lệ nh xuat
quân.
Khu vực giau quâ n nam trong thung lũ ng Hoa Lư, nơi mộ t ngà n nă m trước cậ u bé Đinh Bộ Lı̃nh
cưỡi trâ u dù ng cờ lau tậ p trậ n đe roi trở thà nh hoà ng đe củ a nước Đạ i Co Việ t, lú c nà y chı̉ là
những cá nh đong chiê m ngậ p nước. Từ ven những hoc đả dưới châ n Mã Yê n Sơn, cá c chien sı̃
với sú ng đạ n, thang vá n, bộ c phá rù ng rù ng ù a ra. Nhâ n dâ n pho Trường Yê n đứng chậ t hai bê n
đường đưa tien bộ độ i. Hà ng tră m chiec đò nhỏ đã chờ bộ độ i ở ven sô ng. Mộ t khau hiệ u được
tự độ ng dựng lê n: "Hoan nghê nh bộ độ i ve đá nh Ninh Bı̀nh". Chı̉ riê ng kẻ địch lú c nà y van chưa
he biet gı̀''.
Mộ t cá n bộ quâ n bá o tı̉nh Ninh Bı̀nh hớt hả i tới tı̀m ban chı̉ huy trung đoà n 102 bá o tin:
- Ơ thị xã có mộ t thay đoi. Ngoà i so quâ n địch đó ng trê n nú i Non Nước, ngà y hô m nay vừa có
thê m 1 đạ i độ i biệ t kı́ch toà n lı́nh Phá p tới thị xã , hiệ n chú ng đang đó ng quâ n trong nhà thờ
Đạ i Phong!
Trá i với thá i độ lo lang củ a anh, trung đoà n trưởng Vũ Yê n mı̉m cười nó i:
- Tot thô i ! Và anh gọ i tieu đoà n trưởng tieu đoà n 79 tới trao nhiệ m vụ tiê u diệ t đạ i độ i nà y.
Đê m ngà y 28 thá ng 5, tieu đoà n 79 được quâ n bá o củ a tı̉nh dan đường, tới nhà thờ Đạ i Phong ở
thị xã Ninh Bı̀nh. Đạ i độ i commă ngđô Phră ngxoa (Francois) hà nh quâ n qua đâ y, tin là thị xã
van yê n bı̀nh như mọ i khi, đã chọ n nhà thờ là m nơi nghı̉ qua đê m. Trước sự xuat hiệ n bat than
củ a bộ độ i ta, những tê n lı́nh thủ y quâ n lụ c chien trở tay khô ng kịp, bị tiê u diệ t trong vò ng 30
phú t.
Trậ n đá nh vị trı́ Non Nước đá ng lẽ dien ra trong đê m hô m đó , nhưng vı̀ mộ t tieu đoà n qua sô ng
chậ m, phả i hoã n tới hô m sau. Đạ i độ i commă ngđô Phră ngxoa bị tiê u diệ t đã đá nh độ ng quâ n
địch.
Chı̉ huy Khu Nam Đong Bang, Gă mbiê (Gambiez), lậ p tức đieu độ ng lực lượng dự bị củ a khu ve
phı́a sô ng Đá y.
Tieu đoà n bộ binh 1 và 2 đạ i độ i biệ t kı́ch củ a hả i quâ n được hả i đoà n 3 chở gap ve Ninh Bı̀nh.
Con trai củ a Đờ Lá t là người chı̉ huy mộ t đạ i độ i trong tieu đoà n nà y. Mặ c dù bị chặ n đá nh dọ c
đường, cá c toá n quâ n van kịp tới và o toi ngà y 29, chiem lı̃nh những mỏ m nú i đá ở phı́a nam
sô ng Đá y chặ n con đường và o thị xã .
Đê m ngà y 29 thá ng 5, bộ độ i ta tien cô ng 2 vị trı́ Non Nước và Goi Hạ c. Non Nước là mộ t nú i đá
ở ngã ba sô ng Đá y và sô ng Vâ n giữa thị xã Ninh Bı̀nh, bê n trê n có mộ t ngô i chù a. Nam soi mı̀nh
bê n dò ng sô ng, Non Nước được coi là mộ t thang cả nh. địch chiem Ninh Bı̀nh khi thị xã đã tien
hà nh "tiê u tho", chı̉ cò n lạ i chù a Non Nước và nhà thờ Đạ i Phong. Lợi dụ ng the nú i hiem trở,
bon be vá ch đứng cheo leo, quâ n Phá p đã bien Non Nước thà nh mộ t vị trı́ bả o vệ thị xã lợi hạ i,
với hai trong phò ng ngự. Châ n nú i có tường khoé t lo châ u mai xâ y bao quanh ket hợp với rà o
dâ y thé p gai. Loi lê n duy nhat là mộ t con đường bậ c thang uon lượn bê n vá ch đá . Lực lượng bả o
vệ đon khoả ng 2 đạ i độ i.
Cá ch Non Nước 100 mé t là nú i Goi Hạ c, đứng á n ngữ con đường lê n chạ y và o thị xã . Theo địa
phương thı̀ trê n nú i khô ng có địch. Ta dự kien khi chien dịch bat đau, địch sẽ chiem đó ng nú i
nà y, nê n đặ t ke hoạ ch đá nh chiem cả Goi Hạ c. Vừa khớp trước khi no sú ng, việ n binh địch mới
từ Nam Định tới đã chia nhau đó ng trê n hai mỏ m nú i đá vô i tạ i đâ y Sau 2 giờ chien đau, tieu
đoà n 54 đã chiem được vị trı́'' Non Nước, diệ t 200 địch, bat song chı̉ huy. Cù ng lú c, tieu đoà n
29 tiê u diệ t quâ n địch trê n mộ t mỏ l nú i ở Goi Hạ c, địch ở mỏ m bê n bỏ chạ y, ta khô ng biet. Chı̉
trong mộ t đê m, bộ độ i ta đã tiê udiệ t đạ i bộ phậ n quâ n địch tạ i thị xã Ninh Bı̀nh.
Đê m hô m đó , bộ phậ n tin kỹ thuậ t củ a ta bá o cá o địch đang hoi thú c tı̀m cho được mộ t tê n
"Bé cna" nà o đó mat tı́ch ở Ninh Bı̀nh. Tô i nó i với cơ quan tham mưu hỏ i những đơn vị phı́a
trước xem Bé cna là ai, có phả i là mộ t sı̃ quan cao cap khô ng! Ngà y hô m sau mới biet đó là
trung ú y Bernard đe Lattre, con trai củ a Tong chı̉ huy Đờ Lá t, đã tử trậ n ở Goi Hạ c.
Cuộ c hà nh quâ n đường dà i củ a 308 với việ c đá nh chiem thị xã Ninh Bı̀nh đã được nê u lê n
trong mộ t thô ng bá o củ a bộ tham mưu quâ n vien chinh là "cuộ c hà nh binh củ a Napô lê ô ng" đã
tạ o nê n "hai đê m 28 và 29 thá ng 5 là những đê m bi đá t nhat ở Đô ng Dương". đạ i đoà n 304 tiê u
diệ t 4 vị trı́ nhỏ : Yê n Vệ , Chù a Dau, Vê n Mô Thượng, CO Đô i trê n đường 59 từ Phá t Diệ m đi
Ghenh. Bộ độ i địa phương Ninh Bı̀nh tiê u diệ t 2 vị trı́ nhỏ : = Ben Xanh; -Tuy Lộ e.=
Hướng Hà Nam, đạ i đoà n 320 tiê u diệ t 3 vị trı́: Hưng Cô ng, Cả nh Linh, VO Già ng, và tiê u diệ t 1
đạ i độ i địch cà n qué t ở Mai Cau, Thanh Liê m.
Như vậ y là chı̉ trong mộ t thời gian ngan, từ đê m 26 đen ngà y 31 thá ng 5 nă m 1951, bộ độ i ta
tậ n dụ ng yeu to bat ngờ đã tien cô ng tiê u diệ t và bức rú t 26 vị trı́ lớn nhỏ , phá tan mộ t mả ng
lớn ngụ y quyen, là m rạ n nứt phò ng tuyen sô ng Đá y, già nh thang lợi giò n giã ve quâ n sự và
chı́nh trị trong đợt đau chien dịch. Những con đường bộ noi lien Hà Nộ i với Ninh Bı̀nh đeu bị
cat. Mộ t đieu khá bat ngờ đoi với ta là binh lı́nh ngụ y cô ng giá o đoi phó khá yeu ớt và đong bà o
ở những vù ng trước đâ y được coi là trung tâ m cô ng giá o phả n độ ng, khô ng he gâ y trở ngạ i gı̀
cho bộ độ i trong những cuộ c tien quâ n.
Đờ Lá t nhậ n thay dù đã tạ m thời vực dậ y được tinh than độ i quâ n vien chinh suy sụ p sau that
bạ i ở biê n giới phı́a bac, van khô ng the có mộ t giả i phá p nhanh chó ng cho van đe chien tranh
Đô ng Dương. Độ i quâ n vien chinh chưa the mở mộ t cuộ c tien cô ng lớn và o khoi chủ lực dà y
dạ n, rat có bả n lı̃nh chien đau củ a đoi phương, và ngay cả nước Phá p cũ ng khô ng the là m được
''việ c nà y.
Đờ Lá t quyet định xâ y dựng mộ t phò ng tuyen với những lô cot boong ke (bunker) và mộ t và nh
đai trang bao quanh đong bang Bac Bộ nham ngă n chặ n những cuộ c xâ m nhậ p, chủ yeu từ phı́a
bac. Phò ng tuyen bê tô ng nà y sẽ nhạ y qua cá c tı̉nh trung du: Hò n Gai qua Đô ng Trieu, Lụ c Nam,
Bac Giang, Bac Ninh, Sơn Tâ y, tới Hà Đô ng, Ninh Bı̀nh. Những cuộ c cà n qué t với quy mô lớn và
dà i ngà y sẽ được tien hà nh bê n trong đong bang đe truy qué t lực lượng ta, củ ng co chı́nh quyen
bù nhı̀n, già nh trọ n vẹ n kho người, kho củ a ở Bâ c Bộ ... Nhưng đâ y chưa phả i là loi thoá t.
Theo Đờ Lá t, cá ch đoi phó tot nhat là ''Việ t Nam hó a" cuộ c chien tranh, đay mạ nh quá trı̀nh
"và ng hó a" độ i quâ n xâ m lược. Người bả n xứ phả i tự đả m đương trá ch nhiệ m chong cộ ng. Cá i
Đờ Lá t can là có ngay 4 sư đoà n quâ n ngụ y đe đá p ứng nhu cau rat lớn ve quâ n so khô ng the
trô ng nhờ ở chı́nh quoc. Đờ Lá t đã cho lậ p những trường đà o tạ o sı̃ quan ở Đà Lạ t, Thủ Đức,
Nha Trang, Hue, Nam Định. Nhưng muon là m được việ c nà y, trước het, phả i nam được ngụ y
quyen Bả o Đạ i.
Trung tuan thá ng Tư, nhâ n ngà y gio to Hù ng Vương củ a người Việ t, Đờ Lá t ké o thủ tướng bù
nhı̀n Tran Vă n Hữu lê n Vı̃nh Yê n khoc khoang mı̀nh đã là m cá ch nà o đe chặ n đứng những đợt
tien cô ng quyet liệ t củ a Việ t Minh, roi nó i với y: "Sự bả o vệ những quâ n nhâ n củ a chú ng tô i chı̉
có ý nghı̃a neu nó đem lạ i cho nước Việ t Nam đang lớn lê n trong độ c lậ p những phương tiệ n đủ
mạ nh đe tự cứu đe tậ p hợp mọ i nguon nă ng lượng". Người đạ i diệ n củ a Bả o Đạ i đã bà y tỏ với
Đờ Lá t quyet tâ m tien hà nh mộ t cuộ c chien đau khô ng khoan nhượng chong Việ t Minh, kẻ thù
chung củ a cả Phá p và Việ t Nam( !).
Ngà y 27 thá ng 4, Đờ Lá t quyet định moi tieu đoà n trong quâ n độ i viê n chinh phả i đỡ đau mộ t
tieu đoà n quâ n ngụ y vua được to chức.
Trong thá ng 5 nă m 1952, ngoà i việ c thú c đay Đờ Linaré t tả o thanh ở đong bang, Đờ Lá t tậ p
trung và o giả i quyet van đe chı́nh trị với Bả o Đạ i, ô ng vua ham chơi, lười bieng, lạ i quá mệ t mỏ i
vı̀ những cuộ c mà cả ké o dà i với Phá p ve những quyen củ a mộ t nước "độ c lậ p".
Ngà y 5, Đờ Lá t lê n Đà Lạ t thă m Bả o Đạ i. Ngà y 7, cả Đờ Lá t và Bả o Đạ i cù ng ve Nha Trang. Trong
khi chiec du thuyen hoà ng gir Hương Giang lướt só ng bien Đô ng, Đờ Lá t đã co là m. - lo ô ng vua
bù nhı̀n tin là mı̀nh sẽ mang lạ i cho Việ t Nam nhưng quyen độ c lậ p thực sự củ a mộ t quoc gia.
Buoi trò chuyệ n được Đờ Lá t đá nh giá sau đó là có tam "quan trọ ng đặ c biệ t".
Trung tuan thá ng Nă m, Đờ Lá t tới Sinhgapo dự cuộ c hộ i thả o ve van đe bả o vệ Đô ng Nam á . Đờ
Lá t đã trı̀nh bà y với người Mỹ, người Anh ve vị trı́ chien lược củ a đong bang Bac Bộ , đâ y chı́nh
là ''chiec chı̀a khó a củ a toà n bộ cau trú c Đô ng Nam á ". Lậ p luậ n củ a Đờ Lá t khô ng phả i khô ng
có tı́nh thuyet phụ c. Mac đô nan (Malcolm Mạ c Donald), đạ i diệ n Mỹ, sau đó đã nó i "chien tuyen
phò ng vệ Mã Lai bat đau từ Bac Bộ Việ t Nam". Những đạ i diệ n củ a Mỹ, Anh, Phá p đeu nhat trı́
sẽ khuyen cá o chı́nh phủ mı̀nh to chức mộ t lực lượng dự bị chien lược 4 sư đoà n, với những
phương tiệ n khô ng quâ n gap đô i ở Đô ng Dương hiệ n nay, trong trường hợp phả i đoi đau với sự
đe dọ a củ a Trung Hoa.
Giữa lú c Đờ Lá t đang tậ p trung và o những van đe chı́nh trị thı̀ cuộ c tien cô ng củ a ta no ra ở Khu
Nam Đong Bang.
Hạ tuan thá ng Nă m, cơ quan tham mưu Phá p đã thay có dau hiệ u những cuộ c chuyen quâ n củ a
mộ t so đơn vị thuộ c cá c đạ i đoà n 304, 320 ở nam đong bang. Nhưng họ khô ng may quan tâ m,
vı̀ những đơn vị nà y đã có mặ t từ trước tạ i khu vực. Cá c nhà chı̉ huy Phá p von rat coi trọ ng
những tin tức từ Phá t Diệ m. Những người cô ng giá o chưa he bá o cá o sự xuat hiệ n cửa quâ n
chủ lực Việ t Minh ở trong vù ng. Khi những trậ n đá nh bù ng lê n cù ng mộ t lú c, Đờ Lá t hoà n toà n
bị bat ngờ.
Sá ng ngà y 29, ở Hà Nộ i, Đờ Lá t lậ p tức vạ ch ra ke hoạ ch đoi phó với cuộ c tien cô ng. Những con
đường bộ ve phı́a nam đã bị cat đứt, chı̉ cò n lạ i đường thủ y và đường khô ng. Lực lượng tă ng
việ n sẽ tới những vị trı́ bị đe doạ bang hai con đường nà y. Hả i đoà n xung kı́ch 3 (dinassaut 3)
đang có mặ t ở Nam Định sẽ vậ n chuyen ngay việ n binh ve Ninh Bı̀nh, và chi việ n hỏ a lực cho
cá c lực lượng đang chong giữ. Đong thời Đờ Linaré t phả i đưa binh đoà n cơ độ ng so 1 ve Ninh
Bı̀nh, binh đoà n cơ độ ng so 4 ve Phủ Lý. Tieu đoà n 7 dù thuộ c địa sẽ được thả xuong bac Ninh
Bı̀nh, tieu đoà n 2 dù thuộ c địa sẽ được thả xuong Thá i Bı̀nh. SO việ n binh từ Nam Định đã kịp
tă ng cường cho thị xã Ninh Bı̀nh trong đê m 29, van khô ng cứu vã n được tı̀nh the, và là m ĐƠ
Lá t mat đi người con trai duy nhat.
Sá ng ngà y 30 thá ng 5, binh đoà n cơ độ ng so 1 mới tới Ninh Bı̀nh. Địch đã mat 48 tieng đe hoà n
tat những cuộ c chuyen quâ n đoi phó . Má y bay, phá o mặ t đat, phá o hạ m tà u trê n sô ng bat đau
ngă n chặ n những hoạ t độ ng củ a bộ độ i ta. Quâ n địch chiem lạ i thị xã Ninh Bı̀nh.
Sá ng ngà y 1 thá ng 6, Đờ Lá t trao lạ i quyen chı̉ huy cho Xală ng, rời Hà Nộ i đem thi the con ve
Phá p.
NGAY 1 thá ng 6 nă m 1951, Đả ng ủ y chien dịch họ p quyet định mở đợt 2 chien dịch sớm nham
đay mạ nh chien tranh du kı́ch, bả o vệ mù a mà ng, củ ng co và khuech trương thang lợi ve mặ t
chı́nh trị, tranh thủ tiê u diệ t thê m sinh lực địch và đưa mộ t so đơn vị và o hậ u địch.
Nhiệ m vụ trao cho cá c đơn vị như sau:
Đạ i đoà n 308 tiê u diệ t vị trı́ Chù a Cao và đá nh việ n từ Ninh Bı̀nh đen Chù a Cao, chuan bị đả nh
Hoà ng Đan và đá nh tiep thị xã Ninh Bı̀nh lan thứ hai.
Đạ i đoà n 304 đá nh địch từ Ben Xanh, Phá t Diệ m tă ng việ n cho Chù a Cao bang đường thủ y và
đường bộ .
Đạ i đoà n 320 phâ n tá n hoạ t độ ng trê n hai tı̉nh Hà Nam, Hà Đô ng đe phá t trien chien tranh du
kı́ch, đong thời đưa 2 tieu đoà n và o sâ u vù ng địch hậ u ở Chợ Chá y (Hà Đô ng), và Thanh Liê m
(Hà Nam).
Ngà y 3 thá ng 6, đạ i đoà n 304 bao vâ y bức hà ng vị trı́ Nú i Sậ u, buộ c địch rú t thê m cá c vị trı́ Bı̀nh
Hà , đı̀nh Phương Nạ i, chù a Phương Nạ i.
Đê m ngà y 4 thá ng 6, trung đoà n 88 đá nh Chù a Cao.
Đâ y cũ ng là mộ t ngô i chù a trong nhieu ngô i chù a và nhà thờ ở Ninh Bı̀nh đã bị địch bien thà nh
phá o đà i. Chù a Cao nam ở đô ng - nam thị xã Ninh Bı̀nh, ven sô ng Đá y, trê n đường đi Phá t Diệ m,
được coi là vị trı́ bả o vệ và nh ngoà i cho giá o khu Phá t Diệ m. Quâ n địch đã xâ y dựng những
cô ng sự bang gạ ch và xi mă ng khá kiê n co, và trao cho 1 đạ i độ i commă ngđô bả o vệ . Được phá o
chi việ n từ xa, đơn vị biệ t kı́ch bị thiệ t hạ i nặ ng nhưng van dai dang dựa và o cô ng sự chong cự.
Bộ độ i ta chiem được hai phan ba đon thı̀ trời sá ng. địch đưa hả i đoà n 3 và tieu đoà n dù 7 theo
đường sô ng tới giả i vâ y.
Ngà y 5, anh Hoà ng Vă n Thá i xuong 308 trực tiep tı̀m hieu tı̀nh hı̀nh chien đau ở Chù a Cao.
Đê m ngà y 6, 88 tiep tụ c đá nh Chù a Cao. Cô ng tá c to chức chien đau chậ m, 3 giờ sá ng bộ độ i
mới bat đau no sú ng. Đạ i độ i commă ngđô mat sức chien đau đê m trước đã được thay the bang
1 đạ i độ i củ a tieu đoà n dù 7. Binh lı́nh dù co cam cự đợi việ n binh. Trời sá ng van chưa giả i
quyet được vị trı́, 88 phả i rú t lui.
Được tin vị trı́ Hoà ng Đan đã được tă ng cường, Bộ chı̉ huy ra lệ nh cho trung đoà n 36 ngừng
đá nh Hoà ng Đan.
Trung đoà n 88 là mộ t đơn vị cô ng kiê n giỏ i củ a 308 đã nhieu lan tiê u diệ t những vị trı́ â u Phi
trê n đường so 4 trong vò ng 1 giờ. Tô i nghı̃ khô ng phả i chı̉ vı̀ mộ t so khuyet điem trong cô ng tá c
chuan bị như phá i viê n đã ve bá o cá o, cũ ng khô ng phả i vı̀ anh em quá mệ t mỏ i. Khó khă n lớn
nam ở cho khá c. ĐO là do thủ đoạ n đoi phó củ a địch đã thay đoi. Với khả nă ng ban chı́nh xá c
củ a phá o binh, địch đã tậ p trung phá o ngă n chặ n những đợt tien cô ng ban đê m và o vị trı́, ké o
dà i cho tới lú c việ n binh và khô ng quâ n kịp can thiệ p. Chı̉ huy Phá p hiệ n đang phá t huy toi đa
sức mạ nh củ a phá o binh và khô ng quâ n đe khac phụ ng sự sa sú t ve tinh than củ a binh lı́nh.
Khu Nam Đong Bang khô ng cò n là mộ t nơi yeu như khi mở đau chien dịch. Chı̉ mộ t thời gian
rat ngan, địch đã rả i trê n dọ c tuyen phò ng ngự Sô ng Đá y, từ cá o thị xã Phủ Lý, Nam Định, Ninh
Bı̀nh tới Phá t Diệ m 3 binh đoà n cơ độ ng, 2 tieu đoà n dù , 4 cụ m phá o, 1 đơn vị thiet giá p, và 1
hả i đoà n xung kı́ch. Tuy nhiê n, với lực lượng khá mạ nh, chú ng chı̉ nong ra đó ng lạ i mộ t và i vị
trı́ đã bị tiê u diệ t chung quanh thị xã Ninh Bı̀nh, mở những cuộ c cà n qué t nhỏ xung quanh khu
vực đó ng quâ n. Cũ ng như ở chien dịch Hoà ng Hoa Thá m, quâ n địch khô ng dá m đi và o vù ng nú i
đá , nơi chú ng biet che chan có bộ độ i ta. Má y bay và phá o địch cũ ng ı́t oanh tạ c những vù ng nà y
vı̀ chú ng biet có nhieu cho an ná u tot. Cá c chien sı̃ ta van có được những giờ phú t hà n huyê n
với đong bà o sau nhieu nă m xa đong bang, giú p dâ n gặ t mù a, xay thó c, dạ y những em nhỏ họ c
há t, mú a, thă m đen thờ vua Đinh, Bı́ch Độ ng, và ngam những . con thuyen thú ng nho nhỏ , má i
chè o được đieu khien rat khé o bang đô i bà n châ n, lướt nhanh trê n sô ng. '' Trong chien dịch
nà y, đe phò ng địch đá nh ra vù ng tự do, chú ng ta đã đe lạ i đạ i đoà n 316 ở Thá i Nguyê n, đạ i đoà n
312 ở Phú Thọ . Hai đạ i đoà n nà y vừa huan luyệ n vừa san sà ng chien đau. Đâ y là những đơn vị
cô ng kiê n giỏ i Trong 3 đạ i đoà n tham gia chien dịch, trừ 308, cá c đạ i đoà n 304 và 320 đeu
chưa được tậ p huan cá ch đá nh cô ng kiê n đã được bo sung thê m những kinh nghiệ m củ a bạ n.
804 vừa được trang bị vũ khı́ mới. 320 van cò n phả i sử dụ ng những vũ khı́ đã có .
Ngà y 15 thá ng 6, Đả ng ủ y chien dịch họ p nhậ n định:
Cá c vị trı́ trê n đường so 1 từ Phủ Lý tới Ninh Bı̀nh đeu được tă ng cường. Ta sẽ chuyen sang
đá nh nhỏ trước khi ket thú c chien dịch vı̀ mù a mưa đã bat đau. Trung đoà n 36 đá nh địch cà n
qué t ở Cam Giá , tâ y - nam thị xã Ninh Bı̀nh 4 kilô mé t, diệ t 60 địch, phá 9 xe bọ c thé p lộ i nước.
Đạ i đoà n 320 tiê u diệ t 2 vị trı́ nhỏ : Pho Cù và Phú c Lâ m ở Hà Nam.
Trung tuan thá ng Sá u, 1 tieu đoà n củ a 320 thâ m nhậ p Chợ Chá y (ưng Hò a, Hà Đô ng). Khu vực
nà y trực tiep uy hiep quoc lộ 1 noi lien Hà Nộ i với Ninh Bı̀nh. Đờ Lá t vừa từ Phá p sang, quyet
định phả i tiê u diệ t ngay lực lượng vừa thâ m nhậ p. Địch huy độ ng 6 tieu đoà n dù , bộ binh, cù ng
với phá o binh và cơ giới mở cuộ c bao vâ y khu vực nham "cat vó " lực lượng ta. Cuộ c hà nh binh
tien hà nh từ ngà y 18 đen ngà y 20 thá ng 6 dưới trời mưa tam tã .
Nhưng tieu đoà n củ a 320 đã phoi hợp với dâ n quâ n du kı́ch địa phương to chức chong cà n, diệ t
hà ng tră m quâ n địch, roi rú t ra an toà n.
ở hướng phoi hợp Tả Ngạ n sô ng Hong, trung đoà n 42 cù ng với bộ độ i địa phương và dâ n quâ n
du kı́ch hoạ t độ ng suot 10 ngà y lien, từ ngà y 20 thá ng 5 đen ngà y 30 thá ng 5 nă m 1951, đã tiê u
diệ t 18 hương đon, bức rú t 12 hương đon khá c ở cá c huyệ n Phủ Cừ, Tiê n Lữ (Hưng Yê n), Gia
Lộ c, Bı̀nh Giang (Hả i Dương), Quỳ nh Cô i (Thá i Bı̀nh). "
Đợt hoạ t độ ng nhỏ cuoi chien dịch đạ t được những ket quả đá ng ke. Phong trà o chien tranh du
kı́ch ở đong bang Bac Bộ sau mộ t thời gian lang xuong vı̀ những trậ n cà n đừ dộ i liê n tiep, lạ i
được phụ c hoi.
Ngà y 20 thá ng 6 nă m 1951, chien dịch Quang Trung ket thú c.
Theo tong ket củ a Bộ Tong tham mưu, tỷ lệ thiệ t hạ i giữa ta và địch là : ta 1, địch 1,2. Trong so
quâ n địch bị loạ i khỏ i vò ng chien đau, có 40% là ả u Phi. Vũ khı́ ta thu được, trê n 1.000 sú ng cá c
loạ i, đủ trang bị cho 1 trung đoà n mạ nh. Ta đã tiê u diệ t và bức rú t 30 vị trı́ địch. Phan lớn
những thiệ t hạ i củ a ta lá trong những trậ n đá nh điem, đặ c biệ t là trong trậ n Chù a Cao. Theo
bạ n, tỷ lệ thiệ t hạ i như vậ y là thap. Nhưng với ta, nó khó chap nhậ n, vı̀ bộ độ i ta van ở trong
thời kỳ vừa đá nh vừa boi dưỡng lực lượng.
Cá c đong chı́ co van khi nghe tieu đoà n trưởng 54 bá o cá o trê n sa bà n ve trậ n đá nh đon Non
Nước đã nhậ n xé t:
- "Đâ y là mộ t trı̀nh độ cô ng kiê n có nen nep". Lan đau trê n chien trường đong bang, ta tiê u diệ t
được cù ng mộ t lú c 4 vị trı́ đạ i độ i địch.
Từ trung tuan thá ng hai nă m 1950 đen trung tuan thá ng Nă m nă m 1951, ta đã mở liê n tiep 4
chien dịch lớn huy độ ng từ 2 đen 3 đạ i đoà n, có những đạ i đoà n, trung đoà n tham dự lien 3
chien dịch, riê ng 308 có mặ t trong suot 4 chien dịch.
Trong hộ i nghị tong ket chien dịch Quang Trung, đong chı́ Vi Quoc Thanh nó i: "Bộ độ i Việ t Nam
thực sự là mộ t bộ độ i cá eh mạ ng. Chı̉ có bộ độ i cá ch mạ ng mới vượt qua được những thử thá ch
lớn như vậ y. Khô ng đay mộ t nă m, hà nh quâ n ngà n dặ m, liê n tiep đương đau với bom đạ n củ a
đe quoc Phá p, dù sat đá cũ ng phả i mò n !".
Bon chien dịch vừa qua trong tá m thá ng trê n những chien trường rat khá c nhau, giong như
mộ t chien dịch ké o dà i vı̀ thời gian liê n tụ c củ a nó , vı̀ những đơn vị tham chien, cơ quan đieu
hà nh, với cả cá ch đá nh hau như khô ng thay đoi. Chú ng ta đã chuyen sang thời kỳ vậ n độ ng
đá nh lớn.
Trong ba chien dịch Tran Hưng Đạ o, Hoà ng Hoa Thá m, Quang Trung, trê n cả hướng chı́nh và
hướng phoi hợp, chú ng ta đã tiê u diệ t chừng 70 vị trı́ địch, trong đó có hau het quâ n địch
chiem đó ng tạ i mộ t thị xã đong bang, và nhieu vị trı́ trê n dưới 1 đạ i độ i. Ve đá nh việ n, quâ n ta
đã tiê u diệ t 1 tieu đoà n, đá nh thiệ t hạ i mộ t so tieu đoà n, đạ i độ i ứng chien thuộ c cá c binh đoà n
cơ độ ng so 1 so 3 và so 4. Tong cộ ng, chú ng ta đã loạ i khỏ i vò ng chien chừng 10.000 quâ n địch
(mộ t nửa là cơ độ ng), thu mộ t so lượng quan trọ ng vũ khı́ và trang bị kỹ thuậ t. Cá c trậ n đá nh
vậ n độ ng ở Lien Sơn, Xuâ n Trạ ch, ở Thanh Vâ n, Đạ o Tú chien dịch Tran Hưng Đạ o, trậ n tiê u
diệ t cứ điem Bı́ Chợ chien dịch Hoà ng Hoa Thá m, trậ n tiê u diệ t cứ điem Non Nước chien dịch
Quang Trung... đã nó i lê n mộ t bước trưởng thà nh củ a bộ độ i trong tá c chien trê n địa hı̀nh trung
du và đong bang. Nhưng, noi cộ m lê n là that bạ i củ a những trậ n đá nh điem Bã i Thả o, Ben Tam,
Chù a Cao, bộ độ i phan lớn thương vong vı̀ phá o ban chặ n từ xa củ a địch.
CO những van đe đã khien tô i bă n khoă n từ khi ket thú c chien dịch Trung Du, tới chien dịch nà y
đã trở thà nh mộ t thá ch thức lớn.
Đờ Lá t khô ng chı̉ vực dậ y mộ t bước tinh than quâ n độ i vien chinh với những lời độ ng viê n mà
cò n đã già nh được lò ng tin củ a binh lı́nh vı̀ biet tậ p trung lực lượng nhanh chó ng và o những
điem nó ng, biet chap nhậ n những thiệ t hạ i nhỏ , kiê n quyet khước từ giao chien với ta trong
những đieu kiệ n bat lợi. Đờ Lá t đã phá t huy toi đa sức mạ nh những binh khı́, kỹ thuậ t hiệ n đạ i
đe ngă n chặ n ta trong đá nh vậ n độ ng cũ ng như đá nh điem. Và khô ng phả i chı̉ có chừng ay.
Trong hoà n cả nh lú ng tú ng củ a chı́nh quyen Phá p, với uy tı́n cá nhâ n và những kinh nghiệ m dà y
dạ n củ a mı̀nh, viê n tướng 5 sao nà y đang thực thi tat cả những điem trong ke hoạ ch Rơ ve
trước đâ y, mộ t ke hoạ ch đã được ta đá nh giá là thực te và nguy hiem.
Sau chien thang Biê n Giới, trước sự suy sụ p tinh than nhanh chó ng củ a độ i quâ n vien chinh,
Đả ng ta cù ng với cá c co van Trung Quoc đã cho rang chieu hướng phá t trien củ a bộ độ i ta trê n
chien trường Bac Bộ là từ mien nú i tien xuong trung du và đong bang.
Đong bang Bac Bộ sẽ nhanh chó ng ran lạ i. Tı̀nh hı̀nh sau đâ y sẽ ra sao khi đạ i bộ phậ n quâ n chủ
lực củ a ta đã rú t đi... '' Những van đe mới đã đặ t ra trước chú ng ta.
Chia sẽ ebook : http://downloadsachmienphi.com/

Tham gia cộng đồng chia sẽ sách :
Fanpage : https://www.facebook.com/downloadsachfree
Cộng đồng Google : http://bit.ly/downloadsach

Đường tới Điện Biên Phủ (Hữu Mai) thuviensach.vn

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Đường tới Điện Biên Phủ (Hữu Mai) thuviensach.vn

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

https://thuviensach.

Chia sẽ ebook : http://downloadsachmienphi.com/

You might also like