Cô Sôû Tính Toaùn Chung Caùc Keát Caáu Kim Loaïi Maùy Truïc

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.
com
Phaàn I
CÔ SÔÛ TÍNH TOAÙN CHUNG
CAÙC KEÁT CAÁU KIM LOAÏI MAÙY TRUÏC
Chöông 1
VAÄT LIEÄU VAØ SÖÏ LAØM VIEÄC CUÛA KEÁT CAÁU THEÙP
§1.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ KEÁT CAÁU THEÙP

1.1.1. Ñònh nghóa keát caáu theùp, [17].
Caùc thanh theùp ñònh hình (theùp chöõ C : [; theùp chöõ I; theùp chöõ L v.v…) hoaëc caùc taám theùp
chuùng lieân keát vôùi nhau (lieân keát haøn, lieân keát taùn ñinh, lieân keát bu loâng) taïo neân nhöõng keát caáu cô
baûn, sau ñoù caùc keát caáu cô baûn laïi ñöôïc lieân keát vôùi nhau taïo thaønh moät keát caáu chòu löïc hoaøn
chænh goïi laø keát caáu theùp.
Ví duï: Xeùt keát caáu theùp cuûa caàn truïc thaùp baùnh loáp Gottwalld goàm coù: keát caáu theùp caàn
cuûa caàn truïc, keát caáu theùp cuûa thaùp… Xeùt keát caáu theùp cuûa caàu chuyeån taûi container goàm: keát caáu
theùp heä chaân ñôõ, keát caáu theùp coâng son naâng haï, keát caáu theùp daàm chính, keát caáu theùp khung caåu
container (thieát bò mang haøng), v.v…, (xem caùc hình veõ ôû phaàn môû ñaàu).
1.1.2. Nhieäm vuï vaø ñoái töôïng moân hoïc keát caáu theùp.
a) Nhieäm vuï:
+ Tính toaùn coâng trình theo ñoä beàn nhaèm ñaûm baûo cho coâng trình coù khaû naêng chòu taùc
duïng cuûa taûi troïng cuõng nhö caùc nguyeân nhaân khaùc maø khoâng bò phaù hoaïi.
+ Tính toaùn coâng trình theo ñoä cöùng nhaèm ñaûm baûo cho coâng trình khoâng coù chuyeån vò vaø
dao ñoäng lôùn (khi khoâng ñuû ñoä cöùng, coâng trình coù theå maát traïng thaùi laøm vieäc bình thöôøng ngay
caû khi ñieàu kieän beàn vaãn ñaûm baûo).
+ Tính toaùn coâng trình theo ñoä oån ñònh nhaèm ñaûm baûo cho coâng trình coù khaû naêng baûo
toaøn vò trí vaø hình daïng ban ñaàu cuûa coâng trình döôùi daïng caân baèng trong traïng thaùi bieán daïng.
b) Ñoái töôïng nghieân cöùu:
+ Moân hoïc Keát caáu theùp nghieân cöùu caùch tính ñoä beàn, ñoä cöùng, ñoä oån ñònh cuûa toaøn boä heä
keát caáu theùp cuûa coâng trình goàm nhieàu ñôn vò coâng trình lieân keát vôùi nhau vaø nghieân cöùu phöông
phaùp tính toaùn caùc coâng trình ñoù.
+ Ví duï : tính toaùn keát caàu theùp cuûa caàn truïc chaân ñeá loaïi coù heä caàn caân baèng duøng voøi; ta
phaûi tính toaùn keát caáu theùp cuûa: heä caàn, thaùp chöõ A; heä chaân ñôõ. Vôùi baøi toaùn keát caáu theùp caùc taûi
troïng haàu nhö chöa bieát maø ta phaûi ñi xaùc ñònh chuùng (phöông, chieàu, ñoä lôùn, tính chaát…) caên cöù
vaøo keát caáu vaø tình hình laøm vieäc cuï theå cuûa caàn truïc. Ñaët caùc taûi troïng vöøa tìm ñöôïc leân toaøn boä
caàn truïc, töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc löïc taùc duïng leân töøng ñôn vò chòu löïc, ta ñöôïc: sô ñoà tính heä caàn, heä
thaùp, heä chaân ñôõ. Nhö vaäy coù theå noùi raèng : Sau khi nghieân cöùu coâng trình theo nhieäm vuï cuûa
moân hoïc Keát caáu theùp ta ñöa baøi toaùn trôû veà baøi toaùn cuûa moân Cô hoïc keát caáu.
1.1.3. Ñaëc ñieåm cuûa keát caáu theùp, [08].
a) Keát caáu theùp coù nhöõng öu ñieåm sau khieán noù ñöôïc söû duïng roäng raõi trong nhieàu coâng trình
noùi chung vaø caùc maùy xeáp dôõ noùi rieâng :
+ Khaû naêng chòu löïc lôùn, ñoä tin caäy cao. Keát caáu theùp coù khaû naêng chòu löïc lôùn do vaät lieäu
theùp coù cöôøng ñoä lôùn. Ñoä tin caäy cao do caáu truùc thuaàn nhaát cuûa vaät lieäu, söï laøm vieäc ñaøn hoài vaø
deûo cuûa vaät lieäu gaàn saùt vôùi caùc giaû thuyeát tính toaùn. Söï laøm vieäc thöïc teá cuûa keát caáu theùp phuø
hôïp vôùi lyù thuyeát tính toaùn.
31
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com
+ Troïng löôïng nheï : Keát caáu theùp nheï nhaát so vôùi caùc keát caáu chòu löïc : beâ toâng coát theùp,
gaïch, ñaù, goã (so saùnh troïng löôïng khi cuøng thöïc hieän moät nhieäm vuï nhö nhau).
+ Tính coâng nghieäp hoùa cao : Do söï saûn xuaát vaät lieäu (theùp caùn) ñöôïc thöïc hieän hoaøn toaøn
trong nhaø maùy.
+ Tính cô ñoäng trong vaän chuyeån, laép raùp : Do troïng löôïng nheï, vieäc vaän chuyeån vaø laép
raùp keát caáu theùp deã daøng vaø nhanh choùng.
+ Tính kín : Vaät lieäu vaø lieân keát keát caáu theùp coù tính kín khoâng thaám nöôùc, khoâng thaám
daàu, khoâng thaám khí neân thích hôïp nhaát cho caùc coâng trình beå chöùa chaát loûng, chaát khí.
+ Tính deã lieân keát : keát caáu theùp deã daøng lieân keát baèng caùc moái lieân keát nhö : lieân keát haøn,
khi caàn thaùo rôøi thì duøng lieân keát bu loâng, thuaän tieän cho vieäc cheá taïo, laép raùp, vaän chuyeån ñeán
nôi söû duïng.
b) Keát caáu theùp coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau khieán noù bò haïn cheá söû duïng :
+ Deã bò gæ : Trong moâi tröôøng khoâng khí aåm, nhaát laø trong moâi tröôøng xaâm thöïc (moâi
tröôøng axít, muoái) keát caáu theùp bò aên moøn hoùa hoïc vaø ñieän hoùa nhanh choùng. Do vaäy traùnh duøng
theùp ôû nôi aåm öôùt, luoân coù lôùp baûo veä cho theùp nhö : sôn phuû boïc.
+ Chòu löûa keùm : ÔÛ nhieät ñoä 500 oC ÷ 600oC theùp chuyeån sang deûo, maát nhaû naêng chòu
löïc.
+ Giaù thaønh theùp cao hôn caùc vaät lieäu khaùc. Vì vaäy vieäc tieát kieäm theùp laø moät yeâu caàu
quan troïng ñoái vôùi ngöôøi thieát keá. Caàn phaûi luoân caûi tieán thieát keá, keát caáu phuø hôïp, saùng taïo ra
caùc hình thöùc keát caáu môùi, duøng keát caáu noái gheùp baèng haøn.
1.1.4. Phaïm vi söû duïng keát caáu theùp trong ngaønh Maùy xeáp dôõ.
Do caùc ñaëc ñieåm noùi treân keát caáu theùp thích hôïp vôùi caùc coâng trình lôùn (nhòp roäng, chieàu
cao lôùn, chòu taûi troïng naëng), caùc coâng trình caàn troïng löôïng nheï, caùc coâng trình caàn ñoä kín khoâng
thaám nöôùc, daàu. Phaïm vi söû duïng keát caáu theùp raát roäng nhö : khung nhaø coâng nghieäp; khung nhaø
coù nhòp lôùn nhö : nhaø vaên hoùa, nhaø thi ñaáu theå duïc theå thao…; khung nhaø nhieàu taàng; keát caáu thaùp
cao; keát caáu baûn nhö caùc beå chöùa daàu, bình chöùa khí…
Trong caùc maùy xeáp dôõ, keát caáu theùp chieám moät tyû troïng raát lôùn, noù haàu nhö laø thaønh phaàn
chính taïo ra hình daùng vaø kích thöôùc hình hoïc cuûa taát caû caùc maùy naâng chuyeån noùi chung.
Ví duï : Keát caáu theùp heä caàn cuûa caàn truïc (caàn, voøi, giaèng, giaù chöõ A …), heä thaùp (coät) ; saùt xi,
khung caàn truïc; chaân ñeá; daàm chính; con son caàn truïc coång vaø caàu chuyeån taûi…; thieát bò coâng taùc
cuûa maùy naâng; caùc thieát bò mang haøng nhö : moùc caåu, gaàu ngoaïm, khung caåu container; khung ñôõ
baêng taûi; bình chöùa khí neùn trong vaän chuyeån khí eùp, v.v…
1.1.5. Caùc yeâu caàu ñaët ra khi thieát keá keát caáu theùp, [08].
Cuõng nhö moïi keát caáu khaùc, khi thieát keá keát caáu theùp caàn phaûi ñaït ñöôïc nhöõng yeâu caàu
sau ñaây :
a) Yeâu caàu veà söû duïng - laø yeâu caàu cô baûn nhaát ñoái vôùi ngöôøi thieát keá theå hieän ôû caùc maët :
+ Keát caáu theùp phaûi thoûa maõn veà maët hình hoïc do yeâu caàu laøm vieäc nhö : chieàu cao naâng,
taàm vôùi, khaåu ñoä, chieàu daøi coâng son, caùc yeâu caàu veà heä caàn caân baèng (neáu coù)…toùm laïi laø caàn
thoûa maõn veà khoaûng khoâng gian yeâu caàu phuïc vuï cuûa caàn truïc.
+ Keát caáu theùp phaûi thieát keá sao cho khi laøm vieäc khoâng laøm aûnh höôûng, caûn trôû hay laøm
hö haïi caùc thieát bò khaùc.
Ví duï : Khi thieát keá caàu caûng, moät trong caùc thoâng soá caàn xaùc ñònh laø aùp löïc ñôn vò cuûa
caàn truïc leân caàu caûng; ngöôïc laïi khi thieát keá hay mua moät caàn truïc ñeå laøm vieäc taïi caàu caûng ñoù
32
cuõng caàn caên cöù vaøo aùp löïc ñôn vò cho pheùp cuûa caàu caûng. Töông töï nhö vaäy khi thieát keá moät xe
naâng trong kho, trong loøng container, treân baõi v.v…
+ Keát caáu theùp phaûi thoûa maõn caùc yeâu caàu chòu löïc : ñoä beàn, ñoä cöùng vöõng, ñoä beàn moûi
(ñoä beàn laâu), ñoä oån ñònh.
+ Tính thaåm myõ : keát caáu coù hình daùng ñeïp, thanh thoaùt, haøi hoøa.
b) Yeâu caàu veà kinh teá theå hieän ôû caùc maët :
+ Tieát kieäm vaät lieäu : Vaät lieäu theùp caàn ñöôïc söû duïng moät caùch hôïp lyù, ñuùng choã; ñaëc bieät
vieäc choïn giaûi phaùp keát caáu hôïp lyù tieát kieäm raát lôùn khoái löôïng vaät lieäu theùp caàn thieát ñeå cheá taïo.
Ngoaøi ra caàn duøng nhöõng phöông phaùp tính toaùn tieân tieán.
+ Tính coâng ngheä cuûa keát caáu bao goàm :
*) Tính coâng ngheä trong cheá taïo : keát caáu ñöôïc cheá taïo sao cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cheá
taïo cuûa phaân xöôûng vaø vieäc söû duïng nhöõng thieát bò chuyeân duøng hieän coù, keát caáu ñôn giaûn nhaát
maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc yeâu caàu laøm vieäc traùnh phaûi söû duïng coâng nhaân coù tay ngheà cao, do ñoù
giaûm ñöôïc coâng cheá taïo.
*) Tính coâng ngheä trong laép raùp, vaän chuyeån : Keát caáu theùp ñaõ ñöôïc cheá taïo ñeán khi laép
döïng phaûi deã daøng, nhanh choùng vôùi nhöõng thieát bò saün coù. Cuõng coù theå moät soá boä phaän maùy truïc
töï laép döïng nhö coång truïc töï döïng hay töï döïng moät phaàn trong qui trình coâng ngheä laép raùp. Keát
caáu theùp ñaõ ñöôïc cheá taïo khi vaän chuyeån töø nôi cheá taïo ñeán nôi söû duïng cuõng phaûi deã daøng
nhanh choùng baèng caùch chia thaønh töøng ñôn vò vaän chuyeån hay vaän chuyeån caû keát caáu.
*) Tính coâng ngheä trong vieäc söû duïng, baûo quaûn, baûo döôõng : Keát caáu theùp phaûi coù hình
daùng, caáu taïo tieän cho vieäc söû duïng, baûo döôõng, kieåm tra, sôn baûo veä.
+ Tính ñieån hình hoùa trong thieát keá keát caáu theùp. Ví duï : ñieån hình hoùa kieåu keát caáu caàn,
keát caáu thaùp, ñieån hình hoùa keát caáu chaân ñôõ…theo keát caáu töøng theå loaïi caàn truïc. Lôïi ích cuûa vieäc
ñieån hình hoùa cuõng töông töï nhö vieäc tieâu chuaån hoùa :
*) Veà maët thieát keá traùnh ñöôïc vieäc thieát keá laëp laïi;
*) Veà maët cheá taïo coù theå cheá taïo haøng loaït lôùn nhöõng caáu kieän, do ñoù taïo ñieàu kieän söû
duïng nhöõng thieát bò chuyeân duøng, taêng ñöôïc naêng suaát lao ñoäng vaø giaûm thôøi gian cheá taïo. Vieäc
döïng laép cuõng nhanh choùng deã daøng hôn do coù theå söû duïng nhöõng thieát bò döïng laép thích hôïp cho
loaïi keát caáu ñöôïc duøng laëp nhieàu laàn.
1.1.6. Phöông höôùng phaùt trieån keát caáu theùp, [17].
Trong lónh vöïc nghieân cöùu thieát keá keát caáu theùp noùi chung vaø keát caáu theùp maùy xeáp dôõ
noùi rieâng, ngöôøi ta luoân tìm moïi bieän phaùp naâng cao chaát löôïng saûn phaåm vaø haï giaù thaønh nhôø
caùc bieän phaùp chuû yeáu sau :
1) Tìm ra vaø hoaøn thieän phöông phaùp tính toaùn môùi.
Trong tính toaùn keát caáu theùp, moät phöông phaùp ñaõ vaø ñang ñöôïc duøng phoå bieán laø phöông
phaùp tính theo öùng suaát cho pheùp. Theo phöông phaùp naøy vieäc tính toaùn ñôn giaûn vaø thuaän tieän,
nhöng coøn moät khuyeát ñieåm lôùn nhaát laø : nhöõng keát caáu coù coâng duïng vaø ñieàu kieän laøm vieäc
khoâng gioáng nhau, tính chaát chòu löïc khoâng gioáng nhau maø heä soá an toaøn laïi ñeàu ñöôïc choïn nhö
nhau. Do ñoù thöôøng daãn ñeán tình traïng heä soá an toaøn choïn quaù lôùn hoaëc quaù nhoû, daãn ñeán haäu
quaû laø : keát caáu quaù thöøa beàn (tieâu hao nhieàu vaät lieäu) hoaëc hö hoûng quaù sôùm. Do yeâu caàu phaùt
trieån saûn xuaát, naâng cao kyõ thuaät thöïc nghieäm vaø phaùt trieån coâng taùc nghieân cöùu ñaõ thuùc ñaåy söï
phaùt trieån lyù thuyeát tính toaùn. Do vaäy thôøi gian gaàn ñaây ñaõ hoaøn thieän nhieàu phöông phaùp tính
toaùn môùi nhö phöông phaùp tính theo ñoä beàn moûi, phöông phaùp tính theo traïng thaùi giôùi haïn.
Nhöõng phöông phaùp naøy ñaõ ñöôïc khaûo saùt vaø nghieân cöùu khaù chính xaùc : tính chaát taùc duïng cuûa
löïc, cöôøng ñoä cuûa theùp vaø tình hình laøm vieäc cuûa keát caáu, heä soá an toaøn ñöôïc choïn phuø hôïp vôùi
tính chaát chòu löïc cuûa keát caáu. Nhöõng phöông phaùp naøy ñaûm baûo cho keát quaû chính xaùc hôn vaø
33
caøng phuø hôïp vôùi tính chaát chòu löïc thöïc teá cuûa keát caáu. Do vaäy coù theå lôïi duïng ñöôïc ñaày ñuû tính
naêng cuûa theùp vaø tieát kieäm theùp.
2) Nghieân cöùu caûi tieán vaø saùng taïo ra hình thöùc keát caáu môùi.
Moät bieän phaùp höõu hieäu nhaát ñeå giaûm nheï troïng löôïng keát caáu theùp laø caûi tieán hình thöùc
keát caáu. Xu höôùng hieän nay laø duøng phoå bieán caùc keát caáu hình hoäp, baûn moûng thay theá cho keát
caáu daøn. Hoaëc trong moät soá keát caáu duøng keát caáu daøn coù lôïi hôn thì duøng thanh coù tieát dieän troøn
O thay theá cho thanh coù tieát dieän theùp goùc L, vaø theùp chöõ [.
Hieän nay keát caáu theùp trong ngaønh Maùy xeáp dôõ ñaõ caûi tieán raát nhieàu ñeå ñaùp öùng vôùi nhu
caàu xeáp dôõ haøng hoùa hieän nay :
+ Caàn truïc chaân ñeá coù thieát bò ñôõ quay kieåu maâm quay vaø coät quay, xu höôùng chung hieän
nay laø duøng thieát bò ñôõ quay kieåu coät quay.
+ Keát caáu caàn kieåu daøn tröôùc ñaây maët caét ngang chuû yeáu coù daïng chöõ nhaät nay coù xu
höôùng chuyeån sang tieát dieän tam giaùc (xem hình phaàn môû ñaàu : 0.7b; 0.19b; 0.19c; 0.19d).
+ Heä caàn caân baèng duøng cô caáu 4 khaâu (caàn, voøi, giaèng, giaù ñôõ), 4 khôùp baûn leà ñaõ chuyeån
sang duøng caân baèng heä caàn duøng pa laêng (thöïc chaát laø lôïi duïng löïc caêng cuûa caùp naâng haøng ñeå
caân baèng). Loaïi caàn truïc naøy do ñöôïc caûi tieán veà hình thöùc keát caáu neân noù coù theå tieát kieäm tôùi
50% vaät lieäu theùp duøng laøm keát caáu (xem hình 0.19).
3) Söû duïng roäng raõi lieân keát baèng haøn ñaëc bieät laø haøn töï ñoäng.
Duøng lieân keát haøn coù theå ñôn giaûn hoùa ñöôïc caáu taïo keát caáu, laøm cho caáu taïo moái lieân keát
ñôn giaûn, goïn nheï, do vaäy coù theå tieát kieäm ñöôïc theùp vaø giaûm nheï ñöôïc coâng cheá taïo vaø laép raùp,
ruùt ngaén thôøi gian cheá taïo, taêng toác ñoä thi coâng, haï giaù thaønh saûn phaåm. Duøng lieân keát haøn coù theå
tieát kieäm ñöôïc 30% löôïng theùp. Hieän nay keát caáu theùp trong ngaønh giao thoâng vaän taûi phaàn lôùn
ñeàu duøng lieân keát haøn.
4) Söû duïng kim loaïi nheï (hôïp kim nhoâm) hoaëc theùp coù cöôøng ñoä cao (hôïp kim thaáp).
Phöông phaùp naøy coù hieäu quaû giaûm nheï keát caáu vaø tieát kieäm theùp. ÔÛ moät soá nöôùc ñaõ duøng
hôïp kim nhoâm ñeå cheá taïo caàn cuûa caàn truïc caûng, töï troïng cuûa noù giaûm ñöôïc töø 30% ÷ 40%.
Caùc loaïi caàn truïc ñöôïc cheá taïo baèng theùp hôïp kim thaáp coù theå giaûm ñöôïc troïng löôïng baûn thaân
khoaûng 20%. Tuy vaäy hieän nay hôïp kim nhoâm coøn hieám vaø ñaét tieàn neân chöa ñöôïc duøng roäng
raõi.
5) Söû duïng kyõ thuaät môùi
Trong moät soá keát caáu ñaõ duøng phöông phaùp öùng suaát tröôùc (phöông phaùp döï öùng löïc) ñeå
thieát keá cheá taïo keát caáu theùp. Söû duïng phöông phöông phaùp naøy coù theå tieát kieäm ñöôïc tôùi 30%
löôïng theùp. Phöông phaùp naøy ñaõ ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong keát caáu nhaø vaø keát caáu caàu.
6) Qui caùch hoùa, tieâu chuaån hoùa vaø ñieån hình hoùa keát caáu .
Ñieàu ñoù giuùp ñôn giaûn hoùa vieäc thieát keá cheá taïo, ruùt ngaén thôøi gian cheá taïo, ñöa qui trình
cheá taïo haøng loaït, tieán haønh saûn xuaát coù tính coâng nghieäp hoùa qui moâ lôùn, giaûm nheï söùc lao ñoäng
vaø soá lao ñoäng trong daây chuyeàn.
§1.2 THEÙP DUØNG TRONG KEÁT CAÁU KIM LOAÏI MAÙY XEÁP DÔÕ
1.2.1. Phaân loaïi theùp, [08].

Theùp vaø gang laø hôïp kim ñen cuûa saét (Fe) vaø cacbon (C), ngoaøi ra coøn coù moät soá chaát
khaùc coù tyû leä khoâng ñaùng keå nhö oâ xy (O), Phoát pho (P), silic (Si), v.v…
Töø quaëng saét, thaønh phaàn chuû yeáu laø : oâ xít saét (Fe2O3 , Fe3O4 ) ngöôøi ta luyeän trong loø
cao ñöôïc gang laø hôïp kim cuûa saét Fe vaø cacbon C, trong ñoù C chieám treân 1,7%. Qua loø luyeän
34
theùp ñeå khöû bôùt C trong gang, ngöôøi ta ñöôïc theùp. Coù raát nhieàu theùp khaùc nhau do thaønh phaàn
hoùa hoïc, do phöông phaùp luyeän, phöông phaùp roùt. Döôùi ñaây ta phaân loaïi moät soá theùp duøng trong
xaây döïng vaø keát caáu coâng trình :
1) Theo thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa theùp . Theùp ñöôïc phaân ra :
+ Theùp caùc bon vôùi löôïng caùc bon : %C < 1,7%.
+ Theùp caùc bon thaáp vôùi löôïng caùc bon : %C = 0,25%
+ Theùp caùc bon trung bình vôùi löôïng caùc bon : %C = 0,25% ÷ 0,60%
+ Theùp caùc bon cao vôùi löôïng caùc bon : %C =0,60% ÷ 1,7%
+ Theùp hôïp kim coù theâm caùc thaønh phaàn kim loaïi khaùc nhö croâm (Cr), Niken (keàn - Ni),
Maêngan (Mn), …nhaèm naâng cao ñoä beàn cuûa theùp nhö tính choáng gæ, taêng ñoä beàn. Theùp hôïp kim
thaáp ñöôïc duøng laøm keát caáu theùp vôùi tyû leä caùc nguyeân toá khaùc döôùi 2,5%. Theùp hôïp kim vöøa vaø
hôïp kim cao khoâng söû duïng laøm keát caáu theùp xaây döïng vaø coâng trình.
2) Theo phöông phaùp luyeän theùp . Theùp ñöôïc phaân ra :
+ Theùp luyeän baèng loø baèng : coù naêng suaát thaáp nhöng chaát löôïng cao, theùp coù caáu truùc
thuaàn nhaát vaø ñieàu chænh ñöôïc trong quaù trình luyeän.
+ Theùp luyeän baèng loø quay : coù naêng suaát cao nhöng chaát löôïng keùm (loø Bessmer, loø
Thomas); nay ñaõ aùp duïng phöông phaùp luyeän baèng loø quay tieân tieán, chaát löôïng töông ñöông loø
baèng vaø naêng suaát cao.
Vôùi caùc phöông phaùp saûn xuaát hieän nay, khoâng caàn phaân bieät theùp loø baèng hay theùp loø
quay, hai loaïi theùp naøy coi nhö coù chaát löôïng töông ñöông.
3) Theo phöông phaùp ñeå laéng theùp.
Theùp loûng töø loø luyeän ñöôïc roùt vaøo caùc khuoân ñeå nguoäi cho keát tinh laïi. Tuøy theo phöông
phaùp ñeå laéng nguoäi – theùp ñöôïc chia ra :
+ Theùp soâi : Theùp khi nguoäi boác ra nhieàu boït khí : oxy, oxyt cacbon (neân troâng nhö soâi),
caùc boït khí taïo neân nhöõng choã khoâng ñoàng nhaát trong caáu truùc cuûa theùp, khieán theùp soâi coù chaát
löôïng khoâng toát, deã bò phaù hoaïi gioøn vaø bò laõo hoùa.
+ Theùp tónh : Theùp tónh trong quaù trình nguoäi khoâng coù hôi boác ra cuoàn cuoän nhö theùp soâi,
do ñaõ ñöôïc theâm nhöõng chaát khöû oxy nhö silic, nhoâm, mangan. Nhöõng chaát naøy khöû heát oxy coù
haïi vaø nhöõng taïp chaát phi kim loaïi khaùc taïo neân xæ noåi treân maët. Phaàn xæ naøy ñöôïc loaïi boû ñi, theùp
coøn laïi trôû neân ñoàng nhaát, chòu löïc ñoäng toát, khoù bò phaù hoaïi gioøn. Theùp tónh ñaét hôn theùp soâi,
ñöôïc duøng trong nhöõng coâng trình quan troïng hoaëc chòu taûi troïng ñoäng löïc.
+ Theùp nöûa tónh : Laø trung gian giöõa theùp tónh vaø theùp soâi.
1.2.2. Soá hieäu theùp, [14].

1) Caùc kyù hieäu tieâu chuaån chuû yeáu treân theá giôùi.
Do nhöõng hoaøn caûnh lòch söû, nöôùc ta ñaõ quen duøng tieâu chuaån Nga (ГОСТ). Ngaøy nay
ngoaøi ГОСТ ra, caùc caùn boä kyõ thuaät vaø ngöôøi tieâu duøng caàn phaûi bieát caùc tieâu chuaån cuûa caùc
nöôùc khaùc nhö : Myõ, Nhaät, Phaùp, Ñöùc , Anh, … laø nhöõng nöôùc phaùt trieån vaø kyõ thuaät tieân tieán.
Caùc Tieâu chuaån Vieät Nam coù lieân quan ñeán kyù hieäu vaät lieäu kim loaïi goàm coù (1.2.3 –
[14]):
– TCVN 1659 – 75 qui ñònh caùc nguyeân taéc kyù hieäu cho vaät lieäu kim loaïi (theùp, gang, hôïp
kim maøu). Döïa treân caùc nguyeân taéc naøy coù theå kyù hieäu moïi loaïi theùp, hôïp kim maøu theo caùc
thaønh phaàn hoùa hoïc chuû yeáu.
35
Baûng 1.1 Kyù hieäu caùc tieâu chuaån, [14].
Kyù hieäu Ghi Kyù hieäu
Stt Tieâu chuaån Stt Tieâu chuaån ghi chuù
tieâu chuaån chuù tieâu chuaån
01 Vieät Nam TCVN 05 Nhaät Baûn JIS
02 Nga ГОСТ Caùc nöôùc chaâu AÂu
03 Trung Quoác GB 06 Phaùp AFNOR
AISI vaø SAE 07 Ñöùc DIN
ASTM 08 Anh Quoác BS
04 Myõ-coù nhieàu
AA
heä tieâu chuaån
CDA
UNS
+ Ñoái vôùi theùp ñöôïc kyù hieäu theo traät töï :
Ví duï theùp :12CrNi3A : coù ≈ 0,12% C; ≈ 1%Cr; ≈ 3%Ni; ít P,S (moãi nguyeân toá ít
hôn 0,025%).
Ví duï theùp : 210Cr12 : coù ≈ 2,10%C; ≈ 12% Cr.
Phaàn vaïn C Kyù hieäu hoùa hoïc vaø löôïng phaàn traêm Cuoái kyù hieäu ghi
(1/10 000) trung bình laàn löôït cho töøng nguyeân toá chöõ A laø chaát
hôïp kim, neáu ≈ 1% thì khoâng ghi. löôïng cao (ít P,S).
+ Ñoái vôùi hôïp kim maøu ñöôïc kyù hieäu theo traät töï :
Kyù hieäu hoùa Kyù hieäu hoùa hoïc vaø löôïng phaàn traêm
hoïc nguyeân toá trung bình laàn löôït cho töøng nguyeân toá
goác. hôïp kim, neáu ≈ 1% thì khoâng ghi.
Ví duï theùp : AlCu4Mg laø hôïp kim nhoâm coù : ≈ 4,00%Cu; ≈ 1,00%Mg.
2) Kyù hieäu theùp xaây döïng vaø coâng trình theo Tieâu chuaån Vieät Nam, Nga, Trung Quoác
(Phaân loaïi theo coâng duïng – baûng 1.2).
TCVN 1765-75 qui ñònh caùc maùc theùp vaø yeâu caàu kyõ thuaät cho nhoùm naøy. Noùi chung caùc
maùc theùp ñöôïc kyù hieäu baèng CT (vôùi nghóa : C – cacbon, T – theùp) vaø soá chæ giôùi haïn beàn keùo toái
thieåu tính baèng kG/mm2, vaø cuoái cuøng coù theå coù theâm chöõ “s” ñeå chæ theùp soâi, “n” ñeå chæ theùp
nöûa laëng (nöûa tónh), coøn ñoái vôùi theùp laëng (tónh) thì khoâng caàn theâm chöõ gì caû. Theùp coøn ñöôïc
chia thaønh 3 phaân nhoùm nhoû – caên cöù vaøo coâng duïng.
Baûng 1.2 - Kyù hieäu theùp xaây döïng vaø coâng trình theo T/C Vieät Nam, Nga, Trung Quoác.
Tieâu chuaån Vieät Nam Nga Trung Quoác
Caùc kyù hieäu TCVN 1765-75 ГОСТ 380-71 GB 700-79
Theùp caùc bon CT CT A
Ghi tröïc tieáp giaù Ghi theo phaân Ghi theo phaân
Giôùi haïn beàn keùo toái thieåu [kG/mm2] trò beàn keùo toái caáp ñoä beàn : 0, 1, caáp ñoä beàn : 1, 2,
thieåu. 2, 3, 4, 5, 6. 3, 4, 5, 6, 7.
Chöõ Chæ theùp soâi s KП F
cuoái Chæ theùp nöûa tónh (nöûa laëng). n ПC b
cuøng Chæ theùp tónh (laëng). Khoâng ghi gì caû CП Khoâng ghi gì caû
- Phaân nhoùm A : Chæ qui ñònh cô tính.
- Phaân nhoùm B : Chæ qui ñònh thaønh phaàn hoùa hoïc.
- Phaân nhoùm C : Qui ñònh caû thaønh phaàn hoùa hoïc laãn cô tính.
36
Vieäc qui ñònh cuï theå xem [14], tuy nhieân caàn löu yù moät soá ñieåm sau:
a) Phaân nhoùm A (Nga kyù hieäu cuõng laø A) :
Nhö treân ñaõ noùi phaân nhoùm A chæ qui ñònh cô tính maø khoâng qui ñònh thaønh phaàn hoùa
hoïc, töùc laø veà nguyeân taéc theùp coù thaønh phaàn hoùa hoïc tuøy yù mieãn sao ñaït ñöôïc caùc chæ tieâu cô tính
qui ñònh.
Ngoaøi ra GB coøn kyù hieäu theùp theo phöông phaùp nhieät luyeän, luùc ñoù ôû ngay sau chöõ A coù
caùc chöõ :”Y” hay “J” cho theùp loø quay, coøn loø Maùc tanh (loø baèng thì khoâng ghi gì caû).
Ví duï (töông ñöông) :
TCVN ГОСТ GB TCVN ГОСТ GB

1765 - 75 380-71 700-79 1765 - 75 380-71 700-79
CT31 CT 0 CT38Mn CT3Г
CT33s CT1KП A1F, AY1F CT42s CT4KП A4F, AY4F, AJ4F

CT33n CT1ПC A1b, AY1b CT42n CT4ПC A4b, AY4b, AJ4b
CT33 CT1CП A1, AY1 CT42 CT4CП A4, AY4, AJ4.
CT34s CT2KП A2F, AY2F, AJ2F CT51n CT5ПC A5b, AY5b, AJ5b
CT34n CT2ПC A2b, AY2b, AJ2b CT51 CT5CП A5, AY5, AJ5.
CT34 CT2CП A2, AY2, AJ2
CT52nMn CT5ГПC
CT38s CT3KП A3F, AY3F, AJ3F
CT38n CT3ПC A3b, AY3b, AJ3b CT61n CT6ПC A6b, AY6b, AJ6b
CT38 CT3CП A3, AY3, AJ3. CT61 CT6CП A6, AY6, AJ6.
A7, AY7.
b) Phaân nhoùm B (Nga kyù hieäu laø Б):

1765 - 75 380-71 700-79 1765 - 75 380-71 700-79
BCT31 БCT0 - BCT38Mn БCT3ГПC -
BCT33s БCT1KП B1F, BY1F BCT42s БCT4KП B4, BY4, BJ4.
BCT33n БCT1ПC - BCT42n БCT4ПC -
BCT33 БCT1CП B1, BY1. BCT42 БCT4CП B4, BY4, BJ4.
BCT34s БCT2KП B2F, BY2F, BJ2F BCT51n БCT5ПC -
BCT34n БCT2ПC - BCT51 БCT5CП B5, BY5, BJ5.
BCT34 БCT2CП B2, BY2, BJ2 BCT52nMn БCT5ГПC -
BCT38s БCT3KП B3F, BY3F, BJ3F BCT61n БCT6ПC -
BCT38n БCT3ПC BCT61 БCT6CП B6, BY6, BJ6.
BCT38 БCT3CП B3F, BY3F, BJ3F - - B7, BY7.
Coâng duïng chuû yeáu cuûa theùp phaân nhoùm B laø laøm keát caáu haøn bôûi vì noù ñöôïc baûo ñaûm veà
thaønh phaàn hoùa hoïc, trong ñoù caùc bon vaø caùc nguyeân toá aûnh höôûng xaáu ñeán tính haøn nhö Mn,
Cr, Moâlípñen (Mo), vaø Vanañi ñeàu ñöôïc khoáng cheá vôùi haøm löôïng thaáp. Coù theå coi phaàn lôùn
theùp phaân nhoùm B coù caùc bon thaáp (<0,25%C) vaø taát caû khoâng hôïp kim hoùa hay chæ hôïp kim hoùa
thaáp neân noùi chung coù tính haøn cao vaø toát.
37
Veà maët kyù hieäu :
+ TCVN 1765-75 qui ñònh phaân nhoùm B töông töï nhö phaân nhoùm A song ôû tröôùc coù theâm
chöõ B. Tuy kyù hieäu cuõng coù caùc soá nhö ôû phaân nhoùm A nhöng ôû ñaây trong phaân nhoùm B caùc soá
khoâng mang yù nghóa tröïc tieáp naøo caû vì veà nguyeân taéc theùp chæ coù thaønh phaàn qui ñònh coøn cô
tính coù theå raát khaùc nhau (do ôû caùc daïng nhieät luyeän khaùc nhau chaúng haïn).
+ Tieâu chuaån cuûa Nga ГОСТ 380-71 : theâm chöõ Б ôû phía tröôùc.
+ Tieâu chuaån cuûa Trung Quoác : GB 700-79: thay chöõ A baèng chöõ B.
Ví duï xem baûng (töông ñöông).
Nhö vaäy caùc theùp ñem laøm keát caáu haøn phaûi duøng caùc maùc phaân nhoùm B, chöù khoâng phaûi
phaân nhoùm A. Ví duï : duøng maùc BCT38 chöù khoâng phaûi maùc CT38.
c) Phaân nhoùm C (Nga kyù hieäu laø B):
Coâng duïng chuû yeáu cuûa theùp phaân nhoùm C laø laøm keát caáu haøn chòu löïc bôûi vì noù ñöôïc baûo
ñaûm veà thaønh phaàn hoùa hoïc vaø caû cô tính. Ví duï : CCT34N, CCT34, CCT38n, CCT38.
Veà maët kyù hieäu :
+ TCVN 1765-75 qui ñònh phaân nhoùm C töông töï nhö phaân nhoùm A song ôû tröôùc coù theâm chöõ
C; song khoâng bao goàm ñaày ñuû caùc maùc ôû phaân nhoùm A maø chæ coù caùc maùc: (theo baûng)
Nhö vaäy khoâng coù caùc maùc öùng vôùi caùc soá 31, 33, 61.
CCT34s CCT42s
+ Tieâu chuaån cuûa Nga ГОСТ 380-71 : theâm chöõ B ôû phía tröôùc.
CCT34n CCT42n
Gaàn ñaây (1998) ôû Nga ñaõ thònh haønh tieâu chuaån môùi veà theùp
CCT34 CCT42 thoâng duïng, khoâng duøng caùc soá thöù töï ñeå chæ caáp ñoä beàn maø kyù
CCT38s CCT51n hieäu theo giôùi haïn beàn keùo toái thieåu theo ñôn vò Mpa. Caùc maùc
CCT38n CCT51 theùp trình baøy ôû baûng 2.2 theo tieâu chuaån ГОСТ 27772-88 -
CCT38 CCT52nMn [26] (tr.21) coù theå ñöôïc xem nhö thuoäc phaân nhoùm C vì ñöôïc qui
CCT38nMn ñònh caû cô tính laãn thaønh phaàn hoùa hoïc.
+ Tieâu chuaån cuûa Trung Quoác : GB 700-79: thay chöõ A baèng chöõ C. Ví duï (töông ñöông):

1765 - 75 380-71 700-79 1765 - 75 380-71 700-79
- BCT1 - BCT38Mn BCT3ГПC -
BCT34s BCT2KП C2F, CY2F, CJ2F BCT42s BCT4KП C4F, CY4F, CJ4F.
BCT34n BCT1ПC - BCT42n BCT4ПC -
BCT34 BCT1CП C2, CY2, CJ2 BCT42 BCT4CП C4, CY4, CJ4.
BCT38s BCT3KП C3F, CY3F, CJ3F BCT51n BCT5ПC -
BCT38n BCT3ПC - BCT51 BCT5CП C5, CY5, CJ5.
BCT38 BCT3CП C2, CY3, CJ3 BCT52nMn BCT5ГПC -
3) Kyù hieäu theùp xaây döïng vaø coâng trình theo Tieâu chuaån Nga (Phaân loaïi theo cöôøng ñoä theùp)
a) Theùp caùc bon thaáp cöôøng ñoä thöôøng : Laø theùp caùc bon thaáp coù :
+ Giôùi haïn chaûy vaøo khoaûng : 2200 ÷ 2500 daN/cm2.
+ Giôùi haïn beàn vaøo khoaûng : 3700 ÷ 4200 daN/cm2.
Theùp caùc bon thaáp duøng trong xaây döïng vaø coâng trình goàm hai soá hieäu : CT3 vaø CT3ПС
(CT3 nöûa tónh) . Theùp CT3 chöùa 0,14% ÷ 0,22% caùcbon; theùp CT3Γ coù taêng theâm haøm löôïng caùc
bon tôùi 0,8% ÷ 1,1% mangan (gaáp ñoâi so vôùi CT3).
Vì theùp laøm keát caáu chòu löïc phaûi ñaûm baûo caû ñoä beàn vaø tính deã haøn, chòu ñöôïc taùc ñoäng
xung kích (taûi troïng ñoäng), neân chæ ñöôïc duøng theùp nhoùm B (tieâu chuaån Nga). Caên cöù vaøo yeâu
38
caàu ñoä dai xung kích (va ñaäp) theùp BCT3 vaø BCT3 Γ laïi ñöôïc chia laøm 6 haïng : Ví duï haïng 2
khoâng caàn baûo ñaûm ñoä dai xung kích; haïng 6 phaûi baûo ñaûm sau khi bò laõo hoùa cô giôùi, haïng 5
phaûi ñaûm baûo caû ôû nhieät ñoä thaáp. Qui phaïm cho pheùp duøng trong xaây döïng 3 haïng : theùp soâi haïng
2 (BCT3 KП2), theùp nöûa tónh haïng 6 (BCT3 ПC6), theùp nöûa tónh coù mangan vaø theùp tónh haïng 5
(BCT3ΓПC5 vaø BCT3CП5).
b) Theùp cöôøng ñoä khaù cao: Laø theùp caùc bon mang nhieät luyeän hoaëc theùp hôïp kim thaáp:
+ Giôùi haïn chaûy vaøo khoaûng : 2900 ÷ 3900 daN/cm2.
+ Giôùi haïn beàn vaøo khoaûng : 4300 ÷ 5400 daN/cm2.
Caùc theùp hôïp kim thaáp thoâng duïng cho keát caáu coù 6 loaïi :
09Γ2, 09Γ2C, 14Γ2, 10Γ2C1,15XCHД, 10XCHД,
YÙ nghóa kyù hieäu nhö sau :
+ Ñaàu tieân laø con soá chæ phaàn vaïn caùc bon;
+ Tieáp theo laø teân caùc thaønh phaàn hôïp kim; (Γ – maêngan; C – silíc; X – croâm; H – niken;
Д – ñoàng; Φ - vanañi; v.v…
+ Con soá ñöùng sau chæ % cuûa chaát, neáu tyû leä lôùn hôn 1%. Ví duï : theùp 09Γ2C : coù 0,09%
C, Maêngan ≈ 2%; silíc ≈ 1%. Söû duïng theùp coù cöôøng ñoä cao coù theå giaûm ñöôïc 20 – 25% troïng
löôïng keát caáu.
c) Theùp cöôøng ñoä cao: goàm caùc theùp hôïp kim ñem nhieät luyeän :
+ Giôùi haïn chaûy cao hôn : 4400 daN/cm2.
+ Giôùi haïn beàn cao hôn : 5900 daN/cm2.
Ví duï caùc theùp cöôøng ñoä cao: 16Γ2AΦ; 12Γ2CMΦ;
Söû duïng theùp coù cöôøng ñoä cao coù theå giaûm ñöôïc 25 – 30% troïng löôïng keát caáu.
Vieäc löïa choïn caùc soá hieäu theùp cho keát caáu phaûi döïa vaøo caùc yeáu toá : ñaëc ñieåm gia taûi (tónh,
ñoäng, laëp, rung ñoäng…), traïng thaùi öùng suaát (phaúng, khoái), phöông phaùp lieân keát,v.v…
§1.3 SÖÏ LAØM VIEÄC CUÛA THEÙP CHÒU TAÛI TROÏNG

1.3.1.Söï laøm vieäc chòu keùo cuûa theùp, [08].
Söï laøm vieäc chòu keùo laø daïng laøm vieäc cô baûn cuûa theùp, ñaëc tröng cho söï chòu löïc cuûa
theùp döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng. Qua nghieân cöùu söï laøm vieäc chòu keùo cuûa theùp, ta coù caùc ñaëc
tröng cô hoïc chuû yeáu cuûa theùp nhö: öùng suaát giôùi haïn, bieán daïng giôùi haïn, moâñun ñaøn hoài.
a) Bieåu ñoà öùng suaát - bieán daïng khi keùo.
Mang keùo moät maãu theùp meàm CT3 baèng taûi troïng tónh taêng daàn vaø veõ ñoà thò quan heä giöõa
öùng suaát σ vaø bieán daïng tyû ñoái ε, ta ñöôïc bieåu ñoà keùo cuûa theùp nhö hình 1.1. Truïc tung bieåu thò
öùng suaát σ = P/A, kN/cm2. Truïc hoaønh bieåu thò bieán daïng tyû ñoái ε = ∆l/l.100%; trong ñoù A, l laø
tieát dieän ban ñaàu vaø chieàu daøi ban ñaàu cuûa maãu.
Ñöôøng cong bieåu ñoà goàm caùc ñoaïn cong sau (h1.1)
+ Ñoaïn O ñeán A, töông öùng vôùi öùng suaát töø 0 ñeán khoaûng 2000 daN/cm2, laø moät ñöôøng
thaúng. Trong giai ñoaïn naøy, öùng suaát vaø bieán daïng tyû leä baäc nhaát vôùi nhau, vaät lieäu tuaân theo
ñònh luaät Huùc : σ = Eε, trong ñoù moâ ñun ñaøn hoài E laø heä soá goùc cuûa ñöôøng thaúng OA. Ñoái vôùi
theùp CT3, E = 2,06.106 daN/cm2. Giai ñoaïn naøy goïi laø giai ñoaïn tyû leä, öùng suaát töông öùng vôùi
ñieåm A goïi laø giôùi haïn tyû leä σtl.
Beân treân ñieåm A moät chuùt cho tôùi ñieåm A’, ñöôøng thaúng hôi cong ñi, khoâng coøn giai ñoaïn
tyû leä baäc nhaát nöõa, nhöng theùp vaãn laøm vieäc ñaøn hoài, nghóa laø bieán daïng seõ hoaøn toaøn maát ñi khi
khoâng coøn taûi troïng. ÖÙng suaát töông öùng vôùi ñieåm A’ goïi laø giôùi haïn ñaøn hoài σñh laø giôùi haïn cuûa
vuøng laøm vieäc ñaøn hoài cuûa theùp. Thöïc teá, σñh khaùc raát ít vôùi σtl neân nhieàu khi ngöôøi ta ñoàng nhaát
hai giai ñoaïn laøm vieäc naøy.
39
+ Ñoaïn A’B, laø moät ñöôøng cong roõ reät. Theùp khoâng coøn laøm vieäc ñaøn hoài nöõa; moâ ñun
ñaøn hoài E giaûm daàn ñeán baèng 0 ôû ñieåm B, öùng vôùi öùng suaát chöøng 2400 daN/cm2. Giai ñoaïn naøy
goïi laø giai ñoaïn ñaøn hoài deûo.
+ Ñoaïn BC, haàu nhö laø ñoaïn naèm ngang ; goïi laø giai ñoaïn chaûy deûo. Bieán daïng töï ñoäng
taêng trong khi öùng suaát khoâng ñoåi. Ñoaïn naèm ngang öùng vôùi bieán daïng töø ε = 0,2% ñeán ε =
0,25% ñöôïc goïi laø theàm chaûy. ÖÙng suaát töông öùng vôùi giai ñoaïn chaûy deûo goïi laø giôùi haïn chaûy
σc.. Neáu taïi ñieåm C maø ta caát taûi troïng, bieåu ñoà giaûm taûi seõ seõ ñi theo ñöôøng cong C0’ song song
vôùi ñöôøng gia taûi ñaøn hoài; theùp coù bieán daïng dö : 00’.
Hình 1.1 Bieåu ñoà keùo theùp caùc bon thaáp.
+ Ñoaïn C-D, quaù giai ñoaïn chaûy (quaù trò soá bieán daïng ε = 0,25% ñoái vôùi theùp CT3), theùp
khoâng chaûy nöõa vaø laïi coù theå chòu ñöôïc löïc. Theùp nhö ñöôïc gia cöôøng, neân giai ñoaïn naøy goïi laø
giai ñoaïn cuûng coá. Quan heä öùng suaát – bieán daïng laø moät ñöôøng cong thoaûi, bieán daïng taêng nhanh
theo kieåu bieán daïng deûo. Maãu theùp bò thaét laïi, tieát dieän bò thu nhoû vaø bò keùo ñöùt öùng vôùi öùng suaát
ôû ñieåm D, khoaûng 4000 daN/cm2 ñoái vôùi CT3. ÖÙng suaát naøy goïi laø giôùi haïn beàn. Bieán daïng luùc
keùo ñöùt raát lôùn εo = 20% - 25%.
b) Caùc ñaëc tröng cô hoïc chuû yeáu cuûa theùp.
Bieåu ñoà keùo cuûa theùp cho ta caùc ñaëc tröng cô hoïc chuû yeáu cuûa theùp, ñöôïc qui ñònh trong
tieâu chuaån ñoái vôùi moãi maùc theùp. Ñoù laø:
+ Giôùi haïn tyû leä : σtl
+ Giôùi haïn chaûy : σc – quan troïng nhaát, laø öùng suaát trong caùc caáu kieän chòu löïc khoâng
ñöôïc pheùp vöôït qua.
+ Giôùi haïn beàn : σb
+ Bieán daïng khi ñöùt : εo
+ Moâñun ñaøn hoài :E
Ví duï : Theùp CT3 coù caùc ñaëc tröng cô tính nhö sau :
+ Moâ ñun ñaøn hoài (khi keùo) : E = 2,10.106 kG/cm2. + Khoái löôïng rieâng : γ = 7,83 T/m3.
+ Moâ ñun ñaøn hoài tröôït : G = 0,81.106 kG/cm2. + Ñoä daõn daøi khi ñöùt : εo = 21%
+ Giôùi haïn chaûy : σc = 2400 -2800 kG/cm 2
+ Ñoä beàn cô hoïc ñaûm baûo
+ Giôùi haïn beàn : σb = 3800 -4200 kG/cm 2
+ Tính deûo cao
+ Ñoä dai va ñaäp : ak = 50-100 J/cm2. + Tính haøn toát (deã haøn).
40
1.3.2. Theùp duøng laøm keát caáu chòu taûi troïng ñoäng – [13]
Theo qui phaïm chia caùc keát caáu xaây döïng vaø coâng trình laøm 4 nhoùm vaø coù höôùng daãn vieäc
söû duïng caùc soá hieäu theùp cho moãi nhoùm. Sau ñaây laø soá hieäu theùp cho nhoùm 1:
Phaïm vi söû duïng: Caùc keát caáu haøn hoaëc caùc caáu kieän cuûa noù laøm vieäc trong ñieàu kieän ñaëc
bieät naëng hay chòu taùc duïng tröïc tieáp cuûa taûi troïng ñoäng, taûi troïng rung ñoäng hoaëc taûi troïng di
ñoäng (daàm caàu truïc, daàm cuûa saøn coâng taùc, caùc caáu kieän cuûa keát caáu bunke, caùc caàu boác dôõ chòu
tröïc tieáp taûi troïng ñoäng: caùc baûn maét cuûa daøn, caùc keát caáu nhòp vaø goái ñôõ cuûa haønh lang baêng taûi,
caùc coät haøn ñaëc bieät cuûa heä thoáng ñöôøng daây ñieän (ÑDK) vöôït qua nhòp lôùn vaø coù chieàu cao hôn
60 m; caùc daàm ñôõ caàu truïc cuûa caùc coâng trình thuûy coâng…(baûng 1.2)
Baûng 1.2 - Cöôøng ñoä tieâu chuaån vaø cöôøng ñoä tính toaùn cuûa moät soá theùp caùn, (Baûng 50 -[13]).
Chieàu Cöôøng ñoä tieâu chuaån Cöôøng ñoä tính toaùn
Loaïi daøy Mpa (kG/cm2) Mpa (kG/cm2)
Stt Maùc theùp ГОСТ hoaëc TY theùp theùp
Giôùi haïn Giôùi haïn Giôùi haïn Giôùi haïn
caùn caùn
chaûy σc beàn σb chaûy σc beàn σb
(mm)
01 18CП ГОСТ 23570 –79 Taám 4-20 235(2400) 370(3800) 230(2350) 360(3650)
02 18ГПC ГОСТ 23570 –79 Taám 21-30 225(2300) 370(3800) 220(2250) 360(3650)
03 18ГCП ГОСТ 23570 –79 Taám 31-40 235(2400) 390(4000) 230(2350) 380(3850)
04 BCT3ПC ГОСТ 380 - 71 Taám 21-40 225(2300) 370(3800) 215(2200) 350(3550)
05 BCT3ГПC ГОСТ 380 - 71 Taám 21-40 225(2300) 370(3800) 215(2200) 350(3550)
06 BCT3CП ГОСТ 380 – 71 OÁng 10 225(2300) 370(3800) 215(2200) 350(3550)
07 BCTTПC ГОСТ 14367-79 Taám 10-40 295(3000) 430(4400) 280(2850) 410(4200)
09 09Г2C ГОСТ 19281-73 Hình 4-9 345(3500) 490(5000) 330(3350) 465(4750)
10 09Г2C ГОСТ 19281-73 Hình 10-20 325(3300) 470(4800) 310(3150) 450(4600)
11 09Г2C ГОСТ 19281-73 OÁng 21-32 305(3100) 460(4700) 290(2950) 440(4500)
12 10 Г2C1 ГОСТ 19281-73 Taám 4 355(3600) 490(5000) 340(3450) 465(4750)
13 10 Г2C1 ГОСТ 19281-73 Taám 5-9 345(3500) 490(5000) 330(3350) 465(4750)
14 10 Г2C1 ГОСТ 19281-73 Hình 10-20 335(3400) 480(4900) 320(3250) 455(4650)
15 10 Г2C1 ГОСТ 19281-73 Hình 21-32 325(3300) 470(4800) 310(3150) 450(4600)
16 10 Г2C1 ГОСТ 19281-73 Hình 33-60 325(3300) 450(4600) 310(3150) 430(4400)
17 10 Г2C1 ГОСТ 19281-73 Hình 61-100 295(3000) 430(4400) 280(2850) 410(4200)
18 15XCHД ГОСТ 19281-73 Taám 4-32 350(3560) 500(5110) 333(3389) 475(4842)
19 14 Г2AФ TY-14-1-1217-75 Taám 4-50 390(4000) 540(5500) 370(3750) 515(5250)
20 15 Г2AФДПC ГОСТ 19282-73 Taám 4-32 390(4000) 540(5500) 355(3600) 490(5000)
21 10XCH ГОСТ 19282-73 Taám 4-32 390(4000) 530(5400) 355(3600) 480(4900)
22 16 Г2AФ ГОСТ 19282-73 Taám 4-32 440(4500) 590(6000) 400(4100) 535(5400)
23 16 Г2AФ ГОСТ 19282-73 Taám 33-50 410(4200) 570(5800) 375(3800) 520(5300)
24 18 Г2AФПC ГОСТ 19282-73 Taám 4-32 440(4500) 590(6000) 400(4100) 535(5400)
§1.4 QUI CAÙCH THEÙP CAÙN DUØNG LAØM KEÁT CAÁU THEÙP, [08], [13].
Keát caáu theùp ñöôïc cheá taïo töø caùc theùp taám, theùp hình coù nhieàu loaïi kích thöôùc khaùc nhau.
Nöôùc ta ñaõ ban haønh tieâu chuaån quoác gia veà theùp caùn noùng TCVN 1650 – 75 ñeán TCVN 1657 –
75 bao goàm caùc theùp troøn, theùp ray, theùp chöõ [, theùp chöõ I, theùp goùc ∟,v.v… Veà cô baûn, caùc loaïi
theùp caùn cuûa tieâu chuaån Vieät Nam coù kích thöôùc gioáng nhö caùc loaïi theùp caùn theo tieâu chuaån
Lieân Xoâ ГОСТ naêm 1972. Hieän nay Lieân Xoâ ñaõ söû duïng tieâu chuaån môùi loaïi 72* (Ví duï ГОСТ
8510-72*) laø söûa ñoåi cuûa tieâu chuaån naêm 1972. Caùc qui caùch theùp hình theo TCVN naêm 1975,
41
töông öùng vôùi ГОСТ naêm 1972. Ñoái vôùi caùc loaïi theùp chöa coù trong tieâu chuaån Vieät Nam thì
duøng caùc tieâu chuaån môùi nhaát cuûa Lieân Xoâ.
1.4.1.Theùp hình.
a) Theùp goùc : (Hình 1.2.a) Theùp goùc coù hai loaïi :
- Theùp goùc ñeàu caïnh, theo TCVN 1656 –75 ;
- Theùp goùc khoâng ñeàu caïnh, theo TCVN 1657 –75, vôùi tyû leä 2 caïnh khoaûng 1:1,6.
Kyù hieäu theùp goùc nhö sau, ví duï :
- Theùp goùc ñeàu caïnh : ∟40x40x4 hoaëc ∟40x4
- Theùp goùc khoâng ñeàu caïnh : L63x40x4,trong ñoù hai soá treân laø beà roäng caùnh, soá sau cuøng
laø beà daøy caùnh.
Theùp goùc ñeàu caïnh goàm 67 loaïi töø tieát dieän nhoû nhaát laø ∟20x3 ñeán lôùn nhaát laø ∟250x20.
Theùp goùc khoâng ñeàu caïnh goàm 47 loaïi töø tieát dieän nhoû nhaát laø L25x16x3 ñeán lôùn nhaát laø
L250x160x20. Ñaëc ñieåm cuûa tieát dieän theùp goùc laø : caùnh coù hai meùp song song nhau, tieän cho
vieäc caáu taïo lieân keát. Chieàu daøi thanh theùp goùc ñöôïc saûn xuaát töø 4 ñeán 13 m. Theùp goùc ñöôïc duøng
laøm :
- Thanh chòu löïc nhö heä thanh buïng, thanh bieân cuûa keát caáu giaøn; ngoaøi ra ta coù theå gheùp
hai theùp goùc thaønh chöõ T, chöõ thaäp, chöõ nhaät v.v…(hình 1.2.b)
- Caáu kieän lieân keát caùc keát caáu khaùc nhö gheùp caùc baûn theùp thaønh tieát dieän chöõ I, lieân keát
daàm vôùi coät.
Theùp goùc laø loaïi theùp caùn ñöôïc duøng nhieàu nhaát trong keát caáu theùp.
b)Theùp chöõ I:
Theo TCVN 1655-75,
goàm coù 23 loaïi tieát dieän, chieàu
cao töø 100 ñeán 600 mm. Kyù
hieäu, ví duï : I30, ôû ñaây 30 laø
chieàu cao tính ra cm. Töø caùc soá
hieäu 18 ñeán 30, coøn coù theâm hai
tieát dieän phuï, cuøng chieàu cao
nhöng caùnh roäng vaø daøy hôn,
kyù hieäu theâm chöõ “a”, ví duï:
I22a. Chieàu daøi ñöôïc saûn xuaát
töø 4 ñeán 13 m. Theùp chöõ I chuû
yeáu laøm daàm chòu uoán.
Ñoä cöùng cuûa daàm chöõ I
theo phöông truïc x-x raát lôùn so
vôùi phöông truïc y-y. Cuõng coù
theå duøng theùp chöõ I laøm coät, khi Hình 1.2 Theùp goùc vaø öùng duïng
ñoù neân taêng ñoä cöùng ñoái vôùi truïc y-y baèng caùch môû roäng theâm caùnh, hoaëc gheùp hai theùp I laïi.
Moät baát lôïi cuûa theùp chöõ I laø caùnh ngaén vaø vaùt cheùo neân khoù lieân keát.
Trong tröôøng hôïp duøng theùp chöõ I laøm ray treo cho caàu truïc, coång truïc, caàu chuyeån taûi,
neân duøng theùp chöõ I chuyeân duøng. ÔÛ ñaây cho soá lieäu theùp chöõ I chuyeân duøng laøm ray treo theo
ГОСТ 5157-53* (Baûng 1.3)
c) Theùp chöõ [
Theo TCVN 1654-75, goàm coù 22 loaïi tieát dieän, töø soá hieäu 5 ñeán 40, Soá hieäu chæ chieàu cao
tính baèng cm cuûa tieát dieän. Kyù hieäu : [ keøm theo soá hieäu, ví duï : [22. Töø soá hieäu 14 ñeán 24
42
cuõng coù theâm loaïi tieát dieän phuï “a”, caùnh roäng vaø daøy hôn, ví duï:[22a. Chieàu daøi töø 4 ñeán 13 m.
Theùp chöõ [coù moät maët buïng phaúng vaø caùc caùnh vöôn roäng neân tieän lieân keát vôùi caùc caáu kieän
khaùc. Theùp chöõ [thöôøng ñöôïc gheùp thaønh thanh tieát dieän ñoái xöùng nhö hình veõ (Hình 1.5).
Hình 1.3 Theùp chöõ I vaø öùng duïng.

Baûng 1.3 – Daàm chöõ I duøng laøm ray treo – ГОСТ 5157-53* - (tr.78 – [10]).
Dieän Truïc x-x Truïc y-y
Khoái h b d t R r tích
Kyù tieát
löôïng Jx Wx ix Sx Jy Wy iy
hieäu dieän
kg/m 2
mm cm cm4 cm3 cm cm3 cm4 cm3 cm
18M 25,8 180 90 7 12 9 3,5 32,9 1760 196 7,31 112 132 29,3 2,00
24M 38,3 240 110 8,2 14 10,5 4 48,7 4630 386 9,75 220 280 60,9 2,40
30M 50,2 300 130 9 15 12 6 63,9 9400 627 12,02 360 490 75,4 2,77
36M 57,9 360 130 9,5 16 14 6 73,7 15 300 850 14,40 486 527 81,0 2,67
45M 77,6 450 150 10,5 18 16 7 98,7 31 900 1420 17,98 808 908 121,0 3,03
Hình 1.4 Theùp chöõ I Hình 1.5 Theùp chöõ [

vaø caùc kích thöôùc vaø caùc öùng duïng
d) Caùc loaïi theùp hình khaùc :

Ngoaøi 3 loaïi chính vöøa neâu, theùp caùn ñònh hình coøn coù nhieàu loaïi tieát dieän khaùc, thích hôïp
cho töøng coâng duïng rieâng, ví duï:
- Theùp I caùnh roäng, coù tyû leä beà roäng caùnh treân beà cao laø: 1:1 ñeán 1:2, kích thöôùc tieát dieän
hxb töø 200x100 ñeán 100x320 (hình 1.6.a). Caùnh coù meùp song song neân thuaän tieän lieân keát, caáu
kieän duøng laøm daàm hay laøm coät ñeáu toát. Giaù thaønh cao vì phaûi caùn treân nhöõng maùy caùn lôùn.
- Theùp oáng khoâng haøn, coù kích thöôùc (ñöôøng kính ngoaøi x beà daøy) töø 42x2,5 ñeán 500x15
mm (hình 1.6.b)
43
1.4.2.Theùp taám.
Theùp taám ñöôïc duøng roäng raõi vì tính chaát vaïn naêng, coù theå
taïo ra caùc loaïi tieát dieän coù hình daïng vaø kích thöôùc baát kyø. Ñaëc
bieät trong keát caáu baûn thì haàu nhö laø toaøn boä laø duøng theùp taám.
Theùp taám coù caùc loaïi sau:
- Theùp taám phoå thoâng : coù beà daøy 4 ÷ 60 mm , roäng 600 ÷
2500 mm, chieàu daøi 2 ÷ 8m. Theùp taám phoå thoâng coù 4 caïnh phaúng
neân söû duïng raát thuaän tieän.
- Theùp taám daøy, coù beà daøy 63 ÷ 160 mm, beà roäng töø 600 ÷
3000 mm, daøi 3,5 ÷ 7,0 m.
- Theùp taám moûng, coù beà daøy 0,2 ÷ 4 mm, beà roäng töø 160 ÷
1050 mm, daøi 1,2 ÷ 4 m, duøng ñeå daäp caùc thanh thaønh moûng v.v… Hình 1.6 – Caùc loaïi tieát dieän theùp
Ngoaøi ra, coøn coù loaïi theùp taám khaùc nhö: theùp giaûi, roäng hình khaùc.
döôùi 200 mm, theùp taám coù vaân, theùp taám hình soùng. a) Theùp chöõ I caùnh roäng;
b) Theùp oáng.
Hình 1.7. Moät soá tieát dieän cuûa theùp hình daäp nguoäi.
1.4.3.Theùp hình daäp nguoäi.

Ñaây laø loaïi theùp hình môùi so vôùi theùp caùn. Töø caùc theùp taám moûng, theùp giaûi, daøy 2-16 mm,
mang daäp nguoäi maø thaønh. Coù caùc loaïi tieát dieän theo tieâu chuaån (ГОСТ 8276-57 ñeán ГОСТ –
8283-57 v.v…) nhö: theùp goùc ñeàu caïnh, theùp goùc khoâng ñeàu caïnh, theùp chöõ [, theùp tieát dieän
hoäp…ngoaøi ra coøn raát nhieàu tieát dieän theo yeâu caàu rieâng (hình 1.7). Theùp hình daäp coù vaønh moûng
neân nheï nhaøng hôn nhieàu so vôùi theùp caùn. Noù ñöôïc duøng chuû yeáu cho caùc loaïi keát caáu theùp nheï,
cho nhöõng caáu kieän chòu löïc nhoû nhöng coù ñoä cöùng lôùn. Moät khuyeát ñieåm cuûa theùp hình daäp
nguoäi laø coù söï cöùng nguoäi ôû nhöõng goùc bò uoán; choáng gæ keùm hôn.
44
1.4.4. Soá lieäu kích thöôùc theùp taám.
a) Theùp taám cacbon thöôøng (ΓOCT 500-58)
Theùp taám cacbon thöôøng coøn goïi laø theùp taám ñen thöôøng, saûn xuaát baèng theùp cacbon
thöôøng kyù hieäu MCTO, MCT2, MCT3, MCT4, MCT5 (theùp soâi – KΠ, theùp laéng vaø nöûa laéng
ΠC). Kích thöôùc cuûa theùp taám cacbon thöôøng ghi ôû baûng 1.4 (chieàu daøy töø 4 ñeán 60mm).
Ngoaøi ra theo yeâu caàu rieâng coøn coù theå saûn xuaát theùp taám coù chieàu daøy treân 60mm ñeán
160mm (theo ΓOCT 5681-57), chieàu roäng tôùi 3600mm vaø chieàu daøi tôùi 12000mm.
Theùp taám saûn xuaát baèng maùy lieân hoaøn töï ñoäng coù theå cuoän thaønh töøng cuoän.
Khi kieåm tra chieàu daøy theùp taám phaûi ño caùch goùc taám theùp treân 100mm vaø caùch caïnh taám
theùp treân 40mm.
Coù theå saûn xuaát taám theùp coù chieàu daøi lôùn nhaát ghi ôû baûng 1.5.
b) Theùp taám cacbon toát caùn noùng (ΓOCT 500-58), coù kích thöôùc nhö baûng 1.4 chieàu daøy töø 4 ñeán
60 mm.
Kyù hieäu theùp caùc bon toát caùn noùng : 08KΠ, 10 KΠ – 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55,
60, 65, 70, 15Γ, 20Γ, 30Γ, 40Γ, 50Γ, 60Γ, 65Γ, 70Γ, 10Γ2, 30Γ2, 35Γ2, 40Γ2, 45Γ2, 50Γ2,
Cô tính theùp taám cacbon toát caùn noùng xem theâm baûng 277a.[15]
Baûng 1.4 – Kích thöôùc theùp taám, mm

(Kyù hieäu δ - chieàu daøy; B – chieàu roäng; L – chieàu daøi), (B.275).[15]
δ B L
600, 710, 1000 2000
1000, 1250 2500
4 – 4,5
1400 2800
1000, 1250, 1400, 1500, 1600 3000, 3500, 4200, 4500, 5000, 5500, 6000
1400, 1500, 1600 7000, 7500
1250 2500
1400 2800
5 – 5,5
1250, 1400, 1500, 1600 3000, 3500

1250, 1400, 1500, 1600 4200, 4500, 5000, 5500, 6000
1400, 1500, 1600, 1700 6500, 7000, 7500, 8000
1400 2800
1200, 1400, 1500 3000, 3500, 4200
6–7
1600 4200
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000, 8000
1400 2800
1250, 1400, 1500 3000, 3500
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800 4200
8
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 2220 7500, 8000
1400 2800
9 – 10
1250, 1400, 1500 3000, 3500

1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800 4200
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 2200 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000, 7500, 8000
1400 2800, 3500
1250, 1400, 1500 4200
11
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 2200 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000
1250, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 2200, 2300 7500, 8000
45
Baûng 1.4 – Kích thöôùc theùp taám, mm (tieáp theo)
(Kyù hieäu δ - chieàu daøy; B – chieàu roäng; L – chieàu daøi), (B.275).[15]
δ B L
1400 4200
12, 13,
1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000,
14, 15
2100, 2200, 2300 8000
16, 17,18, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000,
19, 20 2100, 2200, 2300, 2400 8000
21, 22, 24, 25, 26, 1400, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000,
28, 30, 32 2100, 2200, 2300, 2400, 2500 8000
34, 36, 38, 40, 42, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 4500, 5000, 5500, 6000, 6500, 7000,
45, 50, 52, 53, 55, 2200, 2300, 2400, 2500 8000
56, 58, 60
63, 65, 70, 75, 80, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 4000, 4500, 5000, 5500, 6000, 6500,
85, 90, 95, 100 2200, 2300, 2400, 2500, 2600, 2700, 7000
2800, 2900, 3000
105, 110, 120, 125, 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 4000, 4500, 5000, 5500, 6000
130 2200, 2300, 2400, 2500, 2600, 2700,
2800, 2900, 3000
140, 150, 160 1500, 1600, 1700, 1800, 1900, 2000, 2100, 3500, 4000, 4500, 5000
2200, 2300, 2400, 2500, 2600, 2700,
2800, 2900, 3000
c) Theùp taám vaø theùp deït roäng baûn laøm baèng theùp hôïp kim cheá taïo loaïi toát (ΓOCT 500-58),
Theùp taám vaø theùp deït roäng baûn caùn noùng daøy töø 4 – 60 mm vaø theùp taám caùn nguoäi daøy 4 –
6 mm coù kích thöôùc xem theâm baûng 71.[15] (ñoái vôùi theùp deït roäng baûn) vaø baûng 1.4 (theùp taám).
Kyù hieäu moät soá theùp taám vaø theùp deït roäng baûn laøm baèng theùp hôïp kim cheá taïo loaïi toát
(ΓOCT 500 – 58):
25ΧΓСΑ, 30ΧΓСΑ, 30ΧΓСHΑ,
12Χ2HBΦΑ, 12Χ2HBΦMΑ, 23Χ2HBΦΑ.
46
This document was created with Win2PDF available at http://www.win2pdf.com.

The unregistered version of Win2PDF is for evaluation or non-commercial use only.
This page will not be added after purchasing Win2PDF.
Chöông 5
KEÁT CAÁU VAØ TÍNH TOAÙN DAÀM
§5.1.CHOÏN KÍCH THÖÔÙC DAÀM TOÅ HÔÏP.
5.1.1 – Giôùi thieäu chung veà keát caáu daàm.

Daàm laø moät loaïi caáu kieän cô baûn ñöôïc söû duïng raát roäng raõi trong keát caáu coâng trình, trong
cheá taïo keát caáu theùp cuûa caùc
loaïi maùy truïc.
Veà maët chòu löïc thì
daàm chuû yeáu chòu uoán. Theo
ñaëc ñieåm caáu taïo tieát dieän cuûa
daàm ngöôøi ta chia daàm laøm 2
loaïi: daàm hình vaø daàm toå hôïp.
a) Daàm hình : Hình 5.1 – Daàm hình. a, b – theùp caùn phoå thoâng; c – theùp caùn chöõ I
Laø daàm laøm töø caùc caùnh roäng; d, e – theùp hình thaønh moûng daäp.
theùp hình, thöôøng laø caùc loaïi
theùp chöõ I, chöõ [, v.v… cheá taïo töø caùn hay daäp. Daàm hình coù öu ñieåm laø caáu taïo ñôn giaûn, chi phí
thaáp neân giaù thaønh daàm hình thaáp hôn giaù thaønh daàm toå hôïp (xem hình 5.1).
b) Daàm toå hôïp :
Daàm toå hôïp laø loaïi daàm cheá taïo töø caùc loaïi theùp taám hoaëc töø caùc theùp taám keát hôïp vôùi caùc
theùp hình lieân keát laïi vôùi nhau baèng phöông phaùp haøn hoaëc taùn ñinh.
Hình 5.2 – Moät vaøi loaïi tieát dieän daàm toå hôïp.
a – Daàm 1 thaønh keát caáu haøn; b – Daàm 1 thaønh keát caáu taùn ñinh; c – Daàm 2 thaønh keát caáu haøn; d –
Daàm 2 thaønh keát caáu taùn ñinh.
Neáu duøng lieân keát haøn ñeå lieân keát caùc caáu kieän cuûa daàm thì goïi daàm ñoù laø daàm toå hôïp
haøn. Neáu duøng ñinh taùn hoaëc bu loâng ñeå lieân keát caùc caáu kieän cuûa daàm thì goïi daàm ñoù laø daàm toå
hôïp ñinh taùn hoaëc daàm toå hôïp buloâng.
So vôùi daàm ñinh taùn thì daàm haøn toán ít vaät lieäu hôn, chi phí cheá taïo daàm ít hôn, cheá taïo
ñôn giaûn neân ñöôïc duøng phoå bieán hôn. Daàm ñinh taùn chòu taûi troïng ñoäng vaø aûnh höôûng cuûa chaán
ñoäng toát hôn daàm haøn neân thöôøng duøng laøm daàm cuûa caùc caàn truïc loaïi taûi troïng lôùn vôùi cheá ñoä
laøm vieäc naëng hoaëc raát naëng. Treân hình 5.2 giôùi thieäu moät vaøi loaïi tieát dieän daàm toå hôïp.
101
Trong keát caáu daàm ñeå ñaùnh giaù tính hôïp lyù cuûa tieát dieän veà khoái löôïng vaät lieäu khi chòu
uoán ngöôøi ta xaùc ñònh tyû soá:
W
k= (5.01)
F3
ôû ñaây W – moâmen choáng uoán cuûa tieát dieän.
F – dieän tích tieát dieän.
Tieát dieän söû duïng vaät lieäu hôïp lyù laø tieát dieän maø öùng vôùi 1 dieän tích vaät lieäu F cho tröôùc
tieát dieän ñaït ñöôïc moâmen choáng uoán W lôùn (so saùnh tieát dieän daàm coù coâng duïng chung). Daàm toå
hôïp coù söï phaân boá vaät lieäu treân tieát dieän daàm laø hôïp lyù hôn neân coù tính kinh teá hôn so vôùi daàm
hình.
5.1.2 – Xaùc ñònh caùc kích thöôùc daàm toå hôïp.

a) Xaùc ñònh chieàu cao cuûa daàm toå hôïp h.
Chieàu cao cuûa daàm toå hôïp coù aûnh höôûng lôùn ñeán ñoä beàn, ñoä cöùng, ñoä oån ñònh vaø tính kinh
teá cuûa noù. Khi chieàu cao cuûa daàm taêng thì troïng löôïng taám thaønh (baûn buïng) coù taêng, song troïng
löôïng cuûa taám bieân (baûn caùnh) laïi ñöôïc giaûm ñi töông öùng ñeå ñaûm baûo moâmen choáng uoán cuûa
daàm giöõ nguyeân. Khi ñoù daàm seõ coù nhieàu öu ñieåm hôn daàm coù cuøng moâñun choáng uoán nhöng
chieàu roäng baûn caùnh lôùn.
Chieàu cao lôùn nhaát cuûa daàm hmax haïn cheá bôûi ñieàu kieän ñeå
nhaän ñöôïc khoái löôïng daàm laø nhoû nhaát Gmin. Chieàu cao nhoû nhaát
cuûa daàm hmin haïn cheá bôûi ñieàu kieän ñoä voõng cuûa daàm (f) vaø thôøi
gian taét dao ñoäng (t).
Chieàu cao toái öu cuûa daàm coù theå xaùc ñònh baèng tính toaùn.
Ñeå söû duïng hoaøn toaøn vaät lieäu cuûa daàm : caên cöù vaøo moâmen uoán
daàm do taûi troïng gaây ra M ñeå xaùc ñònh moâñun choáng uoán caàn
thieát cuûa tieát dieän daàm.
M
W≥ (5.02)
[σ ]
(Khi ñoù chieàu cao daàm seõ ñaït tính kinh teá hkt)
Hình 5.3 – Xaùc ñònh chieàu
cao cuûa daàm ñeå khoái löôïng
– Chieàu cao cuûa daàm hmax xaùc ñònh theo ñieàu kieän khoái löôïng daàm laø nhoû nhaát.
cuûa daàm laø nhoû nhaát nhöng vaãn ñaûm baûo nhaän ñöôïc moâmen
choáng uoán cuûa tieát dieän W caàn thieát:
Ñaët troïng löôïng cuûa moät ñôn vò chieàu daøi daàm laø g, khi ñoù (5.1).[01]:
g = (gt + gb).β ; (kG/m) (5.03)
ôû ñaây gt = δt.h.γ – troïng löôïng 1 meùt chieàu daøi baûn thaønh daàm.
gb = 2Fb.γ – troïng löôïng 1 meùt chieàu daøi 2 taám bieân cuûa daàm.
γ – troïng löôïng rieâng cuûa vaät lieäu cheá taïo daàm.
β – heä soá keát caáu phuï thuoäc vaøo troïng löôïng caùc gaân taêng cöùng vaø caùc baûn
ngaên taêng cöùng cuûa daàm. β = 1,2 khi daàm chæ coù gaân ñöùng (gaân cô baûn); β = 1,3 khi daàm coù theâm
1 caëp gaân doïc.
Moâmen quaùn tính cuûa tieát dieän (xem hình 5.3):
δ t .ht3
2
h
J = Jt + Jb = + 2Fb.   (5.04)
12  2
102
Coâng thöùc treân nhaän ñöôïc khi ta boû qua moâmen quaùn tính cuûa taám bieân ñoái vôùi truïc trung
hoøa cuûa noù vaø coi chieàu cao thaønh daàm gaàn baèng chieàu cao daàm: ht ≈ h.
Dieän tích tieát dieän daàm:
F = 2Fb + Ft (5.05)
Töø coâng thöùc (5.04) ta xaùc ñònh moâmen choáng uoán cuûa daàm nhö sau:
J δ .h 2
W= = t t + Fb.h (5.06)
h 6
 
 2
2J δ h  W δ h 
ruùt ra: Fb = 2 − t =  − t  (5.07)
h 6 h 6 
thay Fb vaøo (5.03) vaø bieán ñoåi ta coù:
g = (gt + gb).β = (δt.h.γ + 2Fb.γ) = β.γ.(δt.h + 2Fb)
 W δ h  W δ h 
g = β.γ.  δ t .h + 2 − t   = 2β.γ.  + t  (5.08)
 h 6  h 3 
Ñeå tìm chieàu cao daàm töông öùng sao cho troïng löôïng daàm laø nhoû nhaát ta ñaïo haøm bieåu
thöùc (5.08) theo h vaø cho baèng 0 ñeå tìm cöïc trò:
dg  W δ 
= 2 β .γ  − 2 + t  = 0 (5.09)
h  h 3
*) Chieàu cao tieát dieän daàm öùng vôùi troïng löôïng daàm nhoû nhaát töùc chieàu cao kinh teá cuûa
daàm ñöôïc tính töø coâng thöùc (5.09):
3W 3W
hkt2 = ; hkt = (5.10)
δt δt
3W
*) Troïng löôïng 1 ñôn vò chieàu daøi daàm öùng vôùi chieàu cao kinh teá (thay h2= hkt2 = vaøo
δt
(5.08)), (5.2).[01]:
W δ h  W δ  4
g = 2β.γ.  + t  = 2.β.γ.h.  2 + t  = βγh.δt (5.11)
h 3  h 3 3
 W δ  W δth
*) Theo (5.09) ta coù  − 2 + t  = 0 hay = ; thay giaù trò naøy vaøo (5.07) ta coù Ft :
 h 3 h 3
W δ h  δ h δ h  δ h  F
Fb =  − t  =  t − t  =  t  = t (5.12)
h 6   3 6   6  6
Xeùt moät daàm coù chieàu cao choïn h1 khoâng phaûi chieàu cao toái öu (chieàu cao kinh teá), troïng
löôïng moät meùt chieàu daøi daàm töông töï coâng thöùc (5.11):
W δ 
g1 = 2.β.γ.h1.  2 + t  (5.13)
 h1 3
h1 g1 − g (1 − α ) 2
kyù hieäu : α= ; xeùt tyû soá: .100% = .100% (5.14)
h g 2α
Nghieân cöùu thöïc nghieäm cho thaáy raèng: haøm troïng löôïng theo chieàu cao thay ñoåi raát ít
quanh giaù trò chieàu cao kinh teá hkt (khi chieàu cao thay ñoåi 20% so vôùi chieàu cao kinh teá – troïng
103
löôïng daàm thay ñoåi khoâng quaù 2,5%. Deã daøng nhaän thaáy: khi chieàu cao daàm caøng lôùn baûn thaønh
h
daàm caøng cao vaø caøng moûng thì daàm caøng nheï; ñoä maûnh cuûa thaønh daàm: λt = t khi ñoù seõ caøng
δt
lôùn.
Song ñoä maûnh cuûa thaønh
daàm khoâng ñöôïc vöôït quaù moät giôùi
haïn nhaát ñònh khi xeùt ñeán ñoä beàn
cuûa taám thaønh döôùi taùc duïng cuûa
öùng suaát tieáp vaø vaán ñeà oån ñònh cuïc
boä cuûa noù. Vì vaäy chieàu cao lôùn
nhaát cuûa daàm caàn xaùc ñònh theo
bieåu thöùc sau, (5.3).[01]:
3W
hmax ≤ (5.15)
δt
– Chieàu cao nhoû nhaát cuûa daàm
hmin caàn ñaûm baûo cho daàm khi söû
duïng khoâng bò voõng vöôït quaù giaù
trò giôùi haïn cho pheùp.
Hình 5.4 – Ñoà thò bieåu dieãn söï thay ñoåi troïng löôïng cuûa daàm
Töø yù nghóa ñoù neân chieàu cao
g1 − g h
nhoû nhaát cuûa daàm hmin ñöôïc xaùc x100% khi thay ñoåi chieàu cao daàm α = 1 .
g h
ñònh töø coâng thöùc tính toaùn ñoä voõng
cuûa daàm f vôùi ñieàu kieän:
f ≤ [f] (5.16)
ôû ñaây f – ñoä voõng thöïc teá lôùn nhaát cuûa daàm;
[f] – ñoä voõng cho pheùp.
Do ñieàu kieän söû duïng vaø keát caáu phaûi giôùi haïn ñoä voõng cuûa keát caáu theùp. Ñoái vôùi caàu truïc
chaïy ñieän cheá taïo töø theùp caùc bon CT3 theo caùc tieâu chuaån kyõ thuaät thöôøng cho pheùp (xem
chöông 1 phaàn II):
1
f ≤ [f] = L (5.17)
700
Theo TCVN 5575 – 1991 qui ñònh ñoä voõng ñoái vôùi daàm vaø giaøn caàu truïc :
+ Cheá ñoä laøm vieäc nheï (bao goàm caàu truïc tay, pa-laêng ñieän vaø pa laêng) : [f] = L/400;
+ Cheá ñoä laøm vieäc trung bình : [f] = L/500;
+ Cheá ñoä laøm vieäc naëng vaø raát naëng : [f] = L/600;
– Chieàu cao daàm löïa choïn h:

Chieàu cao h phaûi vöøa ñaûm baûo yeâu caàu söû duïng (yeâu caàu ñoä cöùng) hmin vöøa ñaûm baûo yeâu
caàu kinh teá (yeâu caàu ñeå troïng löôïng daàm laø nhoû nhaát) hmax. Goïi hd laø chieàu cao tieát dieän daàm caàn
löïa choïn thì:
hmin ≤ hd ≤ hmax
vaø hd caøng gaàn vôùi hkt caøng toát.
– Nhaän xeùt:
Khi thieát keá, choïn chieàu cao daàm baèng chieàu cao kinh teá hkt thì troïng löôïng daàm laø nhoû
nhaát (tính kinh teá), maët khaùc haøm troïng löôïng daàm theo chieàu cao thay ñoåi raát ít quanh giaù trò
104
chieáu cao kinh teá . Vì vaäy khi thieát keá coù theå choïn chieàu cao daàm khaùc so vôùi chieàu cao kinh teá
hkt maø vaãn ñaûm baûo yeâu caàu kinh teá (xem hình 5.5).
b) Xaùc ñònh kích thöôùc thaønh daàm (ht, δt)

Kích thöôùc caùc boä phaän cuûa daàm toå
hôïp, chieàu daøy cuûa caùc taám vaø kích thöôùc
cuûa daàm toå hôïp ñöôïc choïn sô boä. Sau khi
ñaõ choïn ñöôïc tieát dieän daàm toå hôïp seõ tieán
haønh kieåm tra theo caùc ñieàu kieän ñoä beàn,
ñoä cöùng vaø ñoä oån ñònh cuûa daàm.
– Chieàu cao thaønh daàm ht.

Chieàu cao thaønh daàm ht gaàn baèng
chieàu cao cuûa daàm
ht ≈ h
ht = h – 2δb
δb – Chieàu daøy cuûa moät baûn caùnh
(taám bieân). Ñeå söû duïng tieát kieäm caùc theùp
taám caùn saün töø caùc nhaø maùy cheá taïo, neân
laáy chieàu cao taám thaønh laø boäi soá cuûa Hình 5.5 - Ñoà Thò chieàu cao daàm, ñaûm baûo troïng
10cm. Khi ñoù möùc ñoä hao phí vaät lieäu khi löôïng daàm nhoû nhaát.
cheá taïo seõ ít. 1 - δt = 12mm; β = 1,2; 2 - δt = 12mm; β = 1,3;
– Chieàu daøy thaønh daàm δt. 3 - δt = 16mm; β = 1,2; 4 - δt = 16mm; β = 1,3;
Chieàu daøy thaønh daàm ñöôïc xaùc ñònh
ñaûm baûo ñieàu kieän ñoä beàn, ñoä cöùng vaø ñoä oån ñònh cuïc boä cuûa thaønh daàm, theâm vaøo ñoù caàn ñeå yù
ñeán caùc ñieàu kieän coâng ngheä vaø ñieàu kieän choáng gæ cuûa keát caáu daàm.
+ Choïn sô boä chieàu daøy thaønh daàm theo coâng thöùc kinh nghieäm (3.67a, b).[09]:
3ht
δt = 7 + mm (5.18)
1000
+ Chieàu daøy thaønh daàm tính theo ñieàu kieän veà beàn caét:
3 Q
δt ≈ (5.19)
2 ht Rc
trong ñoù: Q – löïc caét tính toaùn,
Rc – söùc beàn tính toaùn cho pheùp khi chòu caét,
ht – Chieàu cao thaønh daàm.
+ Choïn chieàu daøy thaønh daàm xuaát phaùt töø ñieàu kieän ñaûm baûo oån ñònh cuïc boä cuûa taám
thaønh:
δt 1 1
= ÷ (5.20)
ht 100 160
+ Chieàu daøy thaønh daàm xuaát phaùt töø ñieàu kieän coâng ngheä:
δt ≥ 6 mm (5.21)
+ Vôùi caùc daàm laøm vieäc trong caùc ñieàu kieän deã bò gæ:
δt ≥ 8 mm (5.22)
c) Xaùc ñònh kích thöôùc taám bieân (baûn caùnh daàm): δb, B.
105
Baûn caùnh daàm (taám bieân) coù kích thöôùc chieàu roäng B, chieàu daøy taám bieân δb. Sau khi ñaõ
choïn ñöôïc chieàu cao h, chieàu daøy taám thaønh δt thì töø ñieàu kieän veà ñoä beàn chòu uoán cuûa daàm, ta ñi
xaùc ñònh dieän tích tieát dieän taám bieân cuûa daàm, chieàu daøy taám bieân δb vaø chieàu roäng taám bieân B.
Veà maët caáu taïo, taám bieân cuûa daàm chæ neân duøng moät baûn theùp, vì neáu gheùp töø 2 baûn trôû
leân (theo chieàu daøy) thì seõ raát phöùc taïp vaø seõ phaùt sinh öùng suaát phuï trong baûn caùnh cuûa daàm.
Chieàu daøy cuûa baûn theùp laøm taám bieân khoâng vöôït quaù 50 mm vôùi theùp caùc bon vaø khoâng quaù 40
mm vôùi theùp hôïp kim thaáp.
– Choïn kích thöôùc chieàu daøy δb vaø chieàu roäng taám bieân B:
Treân hình veõ (7.6) giôùi thieäu quan heä kích thöôùc giöõa chieàu daøy δ vaø chieàu roäng B cuûa
taám bieân chòu neùn ôû keát caáu daàm haøn vaø taùn ñinh caên cöù töø ñieàu kieän oån ñònh cuûa taám.
Hình 5.6 – Kích thöôùc taám bieân cuûa daàm toå hôïp.
– Choïn kích thöôùc taám bieân cuûa daàm toå hôïp 1 thaønh vaø 2 thaønh (daàm hoäp)
+ Chieàu daøy taám bieân δb choïn sô boä (3.70).[09]:
δb = (1,5 ÷ 2,0) δt (5.23)
+ Chieàu daøy taám bieân cuûa daàm haøn neân laáy lôùn hôn chieàu daøy taám thaønh vaø thöôøng laáy
trong khoaûng 12 ÷ 24mm.
+ Chieàu roäng taám bieân B ñöôïc xaùc ñònh töø ñieàu kieän ñaûm baûo oån ñònh cuïc boä cho taám
bieân chòu neùn. Chieàu roäng B xaùc ñònh sau khi ñaõ choïn tröôùc chieàu daøy taám bieân.
*) Ñoái vôùi daàm 1 thaønh (chöõ I):
B ≤ 30δb : theùp CT3
B ≤ 24δb : hôïp kim nhoâm
*) Daàm 2 thaønh (daàm hình hoäp):
Khoaûng caùch nhoû nhaát giöõa 2 taám thaønh daàm hình hoäp xaùc ñònh töø ñieàu kieän ñeå haøn ñöôïc
caùc vaùch ngaên beân trong. Khoaûng caùch naøy phuï thuoäc vaøo chieàu cao daàm vaø thöôøng choïn (300 ÷
500)mm vôùi daàm chieàu cao h = (800 ÷ 1500 mm.
B0 ≥ 300 mm
B0 ≤ (50 ÷ 60)δb : daàm haøn
B0 ≤ (60 ÷ 70)δb : daàm taùn ñinh
Phaàn nhoâ ra cuûa taám bieân (phaàn chìa) so vôùi taám thaønh:
106
b’ = (12 ÷ 15)δb
Ngoaøi ra ñeå ñaûm baûo oån ñònh toång theå cuûa keát caáu daàm neân choïn nhö sau:
1 1
B=  ÷ h
 2 5
1
Daàm 1 thaønh: B ≥ 180mm; B ≥ ⋅h.
10
h L
Daàm 2 thaønh: ≤ 3,5 ; ≤ 60 .
B B
Vôùi h – chieàu cao daàm;
L – khaåu ñoä cuûa daàm.
d) Trình töï choïn tieát dieän daàm toå hôïp:

Böôùc 1: Caên cöù moâmen uoán tính toaùn M xaùc ñònh moâñun choáng uoán yeâu caàu cuûa daàm:
M
W= (PPÖSCP) (5.24)
[σ ]
M
W= (PPTTGH) (5.25)
m k .R
Böôùc 2: Töø chieàu cao daàm ñaõ choïn h, xaùc ñònh moâmen quaùn tính chính cuûa tieát dieän:
h
J =W ⋅ (5.26)
2
Böôùc 3: Caên cöù chieàu daøy taám thaønh δt löïa choïn (ñoái vôùi daàm 2 thaønh laø 2 δt) xaùc ñònh
moâmen quaùn tính cuûa thaønh daàm ñoái vôùi truïc trung hoøa.
δ t .ht3
Jt = (5.27)
12
Böôùc 4: Xaùc ñònh moâmen quaùn tính cuûa caùc taám bieân (boû qua moâmen quaùn tính rieâng cuûa
noù):
 h2  h2
J b = J − J t = 2 J b' + F  ⇒ J b ≈ Fb . (5.28)
 4  4
Böôùc 5: Töø ñoù xaùc ñònh dieän tích tieát dieän taám bieân:
2( J − J t )
Fb = (5.29)
h2
Böôùc 6: Sau khi choïn caùc kích thöôùc cuûa baûn theùp taám bieân xaùc ñònh caùc kích thöôùc sô boä
taám bieân, töø ñoù xaùc ñònh ñöôïc kích thöôùc caùc phaàn töû rieâng bieät cuûa daàm (taám bieân, taám thaønh)
vaø kích thöôùc tieát dieän daàm toå hôïp.
e) Kieåm tra beàn daàm toå hôïp :
Tieát dieän daàm toå hôïp tìm ñöôïc sau khi tính toaùn vaø löïa choïn sô boä phaûi ñöôïc kieåm tra laïi
theo caùc ñieàu kieän ñoä beàn, ñoä cöùng vaø ñoä oån ñònh.
– Ñieàu kieän beàn do moâmen uoán:
M
σ= ≤ [σ ] (PPÖSCP) (5.30)
W
107
M th
hoaëc: ≤R (PPTTGH) (5.31)
W
– Kieåm tra ñieàu kieän beàn ñoái vôùi thaønh daàm taïi tieát dieän coù löïc caét lôùn nhaát.
Q.S x
τ= ≤ [τ ] (PPÖSCP) (5.32)
J x .δ t
Q.S x
hoaëc ≤ mk .Rc (PPTTGH) (5.33)
J x .δ t
trong ñoù : δt – chieàu daøy thaønh daàm (ñoái vôùi daàm 2 thaønh khi tính bao goàm chieàu daøy 2 taám thaønh
2δt)
– ÔÛ caùc tieát dieän daàm coù löïc caét ngang Q vaø moâmen uoán M ñeàu coù giaù trò lôùn phaûi kieåm tra
öùng suaát theo thuyeát beàn 4:
σ tñ = σ 2 + 3τ 2 ≤ [σ ] (5.34)
Löu yù raèng: Taïi ñieåm tieáp giaùp baûn caùnh vaø baûn thaønh hoaëc ñöôøng haøn noái baûn thaønh daàm
vôùi baûn caùnh daàm (taám bieân) laø ñieåm coù öùng suaát phaùp do uoán σ vaø öùng suaát do caét τ ñeàu lôùn.
§5.2.ÑAËC ÑIEÅM KEÁT CAÁU DAÀM.
5.2.1 – Keát caáu gaân taêng cöùng.

Trong keát caáu kim loaïi maùy truïc (KCKLMT) thöôøng söû duïng 2 loaïi tieát dieän daàm toå hôïp:
daàm 1 thaønh (tieát dieän chöõ I – keát caáu goàm 1 taám thaønh 2 taám bieân) vaø daàm 2 thaønh (tieát dieän
hoäp – keát caáu goàm 2 taám thaønh 2 taám bieân).
Khi keát caáu daàm toå hôïp, ngoaøi caùc phaàn töû keát caáu chính laø taám thaønh vaø taám bieân ngöôøi
ta coøn keát caáu theâm caùc phaàn töû phuï: ñoù laø caùc gaân taêng cöùng treân daàm 1 thaønh vaø vaùch ngaên treân
daàm 2 thaønh nhaèm muïc ñích ñaûm baûo oån ñònh cuïc boä cuûa caùc taám.
a) Gaân taêng cöùng daàm 1 thaønh :

Thaønh daàm coù chieàu cao lôùn, thaønh moûng. Ñoä maûnh cuûa taám thaønh khaù lôùn. Khi chòu taûi
ht
deã bò maát oån ñònh taám. Vì vaäy khi ñoä maûnh cuûa taám thaønh λt = ≥ 60 phaûi keát caáu caùc gaân
δt
taêng cöùng. ÔÛ caùc daàm haøn duøng caùc thanh deït haøn chaët vôùi baûn thaønh ôû caû 2 phía cuûa baûn thaønh.
– Coù caùc kieåu boá trí gaân taêng cöùng daàm 1 thaønh ( xem hình 5.7):
+ Gaân ñöùng (gaân cô baûn);
+ Gaân ñöùng keát hôïp vôùi caëp gaân doïc;
+ Gaân ñöùng – gaân doïc vaø gaân ngaén trung gian.
Caùc gaân taêng cöùng thaønh daàm seõ chia taám thaønh ra thaønh caùc khoang, neáu khoaûng caùch
giöõa caùc gaân taêng cöùng naøy choïn khoâng ñuùng thì taám thaønh seõ bò phoàng ra trong khoaûng giöõa caùc
gaân naøy, ta goïi ñoù laø maát oån ñònh cuïc boä cuûa töøng khoang.
b) Gaân taêng cöùng daàm 2 thaønh :
Vôùi daàm toå hôïp 2 thaønh (tieát dieän hoäp) ñeå taêng cöùng cho caùc taám thaønh vaø taám bieân ta
duøng caùc vaùch ngaên (taám ngaên) – xem hình 5.8. Caùc vaùch ngaên cuõng coù theå ñöôïc cheá taïo laø caùc
108
Hình 5.7 – Boá trí gaân taêng cöùng cho daàm moät thaønh.
1 – Gaân ñöùng chính; 2 – Caëp gaân doïc; 3 – Gaân ngaén trung gian; 3’ – Gaân löûng (gaân ngaén).
theùp taám uoán cong haøn treân moãi taám thaønh (hoaëc taám bieân) rieâng bieät. Keát caáu vaùch ngaên loaïi
naøy taïo thaønh moät keát caáu khung cöùng – xem hình 5.9.
109
Hình 5.8 – Boá trí gaân taêng cöùng cho daàm 2 thaønh
1 – Vaùch ngaên kín; 2 – Vaùch ngaên ngaén
Hình 5.9 – Moät soá tieát dieän caét ngang cuûa daàm.: a, b, c – daàm moät thaønh taùn ñinh; d, e-daàm moät thaønh
keát caáu haøn; h – keát caáu vaùch ngaên kieåu khung cöùng.
5.2.2 – Daàm toå hôïp coù tieát dieän thay ñoåi.
a) Daàm laø keát caáu chòu uoán döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng taäp trung vaø phaân boá.
Moâmen uoán daàm thay ñoåi treân suoát chieàu daøi daàm. Ñeå tieát kieäm vaät lieäu vaø giaûm nheï
troïng löôïng cuûa keát caáu vôùi caùc daàm cuûa caùc maùy truïc, ngöôøi ta thieát keá daàm coù tieát dieän thay ñoåi
phuø hôïp vôùi quy luaät thay ñoåi bieåu ñoà moâmen uoán daàm (hình 5.10).
b) Caùc phöông phaùp thay ñoåi tieát dieän daàm theo chieàu daøi daàm :
– Thay ñoåi chieàu cao daàm (hình 5.10.d): thay ñoåi chieàu cao thaønh daàm theo chieàu daøi,
luùc ñoù daàm seõ coù daïng hình thang.
– Thay ñoåi tieát dieän taám bieân daàm baèng caùch: thay ñoåi chieàu roäng cuûa taám bieân treân vaø
taám bieân döôùi. Chieàu roäng baûn caùnh coù theå thay ñoåi lieân tuïc (hình 5.10.h): hoaëc khoâng thay ñoåi
lieân tuïc maø theo baäc (hình 5.10.i). Tuy nhieân thay ñoåi chieàu roäng baûn caùnh lieân tuïc seõ tieát kieäm
ñöôïc soá löôïng lôùn vaät lieäu (tôùi 20%).
110
–Thay ñoåi chieàu daøy cuûa taám bieân trong khi vaãn giöõ nguyeân chieàu roäng cuûa daàm.
5.2.3 – Lieân keát giöõa taám bieân vaø

taám thaønh daàm toå hôïp :
a) Ñoái vôùi daàm 1 thaønh :

Trong daàm toå hôïp 1 thaønh, taám bieân
ñöôïc lieân keát vôùi thaønh daàm baèng caùc ñöôøng
haøn (moãi taám bieân ñöôïc haøn vôùi taám thaønh
baèng 2 ñöôøng haøn goùc ôû 2 phía cuûa taám
thaønh taïi choã tieáp giaùp vôùi baûn caùnh). Trong
daàm ñinh taùn hoaëc buloâng, lieân keát giöõa taám
bieân vôùi taám thaønh ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc
ñinh taùn hoaëc buloâng.
Khi daàm chòu uoán thì caùc taám bieân
(baûn caùnh) cuûa daàm coù xu höôùng tröôït töông
ñoái so vôùi taám thaønh (baûn buïng).
Ñöôøng haøn (ñinh taùn hoaëc buloâng)
lieân keát caùc caùnh daàm vôùi baûn buïng seõ chòu
löïc tröôït ñoù vaø khoâng cho chuùng tröôït töông
ñoái vôùi nhau.
Theo coâng thöùc cô baûn cuûa Giurapski
veà öùng suaát tieáp treân taám thaønh daàm khi chòu
Hình 5.10 – Daàm chòu uoán vaø caùc phöông phaùp thay
Q.S c
caét τ = thì löïc tröôït treân 1 ñôn vò chieàu ñoåi tieát dieän daàm theo chieàu daøi.
J x.δ t
daøi taám thaønh taïi vò trí tieáp giaùp giöõa taám thaønh vôùi taám bieân:
Q.S c
T = δ t .τ = (5.35)
Jx
trong ñoù : Q – Löïc caét tính
toaùn; J x – Moâmen tính cuûa
tieát dieän daàm; Sc – Moâmen
tính cuûa 1 taám bieân ñoái vôùi
truïc trung hoaø.
Löïc tröôït T laøm cho
Hình 5.11 – Söï laøm vieäc cuûa lieân keát caùnh vôùi buïng daàm toå hôïp.
ñöôøng haøn lieân keát taám bieân a – Khi daàm bò uoán thì baûn caùnh coù xu höôùng tröôït so vôùi baûn buïng; b,
vôùi taám thaønh chòu caét. Tính c – ñöôøng haøn (ñinh taùn hoaëc bu loâng) lieân keát caùc caùnh daàm vôùi buïng
toaùn lieân keát giöõa taám bieân seõ chòu löïc tröôït vaø khoâng cho chuùng tröôït töông ñoái vôùi nhau.
vôùi thaønh daàm laø ñaûm baûo
cho khaû naêng chòu löïc cuûa 2 ñöôøng haøn lieân keát taám bieân vôùi taám thaønh daàm khoâng nhoû hôn löïc T.
Töø ñieàu kieän ñeå ñaûm baûo lieân keát ta coù :
(
2.hh β .R g )min
.mk ≥ T (5.36)
Chieàu cao caàn thieát cuûa ñöôøng haøn laø :
111
Q.Sc
hh ≥ (5.37)
2(β .Rg )min .mk .J x
Trong ñoù (xem theâm chöông 2.[08]):
mk – heä soá ñieàu kieän laøm vieäc (B.12)[08],
β – Heä soá hình daïng ñöôøng haøn phuï thuoäc vaøo
phöông phaùp haøn (βh; βt – caùc heä soá chieàu saâu noùng
chaûy cuûa ñöôøng haøn öùng vôùi tieát dieän 1 vaø 2, tra baûng
(2.5).[08]),
(β.Rg)min – Choïn giaù trò nhoû hôn trong 2 giaù trò
βh.Rgh vaø βt.Rgt.
Rgh – Cöôøng ñoä tính toaùn chòu caét cuûa theùp
ñöôøng haøn (öùng vôùi tieát dieän 1), phuï thuoäc vaøo vaät lieäu
que haøn, tra baûng (2.3a).[08],
Rgt – Cöôøng ñoä tính toaùn cuûa theùp cô baûn treân bieân noùng chaûy (öùng vôùi tieát dieän 2), Rgt =
0,45 Rb ; theo (tr.23).[08] thì Rbc laø cöôøng ñoä töùc thôøi tieâu chuaån cuûa theùp cô baûn, Rbc = σb
c
(tr23).[08], σb tra theo baûng (1.2) phaàn I.

– Vôùi caùc daàm caàu truïc, caàn truïc coång:
Lieân keát giöõa taám bieân vaø taám thaønh ngoaøi chòu löïc tröôït do löïc caét Q gaây ra. Coøn chòu
caùc taûi troïng taäp trung cuïc boä P (do aùp löïc baùnh xe xe tôøi mang haøng di chuyeån treân ray ñaët treân
taám bieân cuûa daàm). Khi ñoù ñöôøng haøn lieân keát giöõa baûn caùnh vaø baûn buïng cuûa daàm coøn chòu
theâm öùng suaát cuïc boä vaø caàn phaûi kieåm tra ñieàu kieän beàn cuûa ñöôøng haøn do taùc duïng ñoàng thôøi
cuûa löïc tröôït vaø löïc taäp trung cuïc boä.
+ Hôïp löïc cuûa löïc tröôït T vaø löïc taäp trung cuïc boä P1:
2
 Q.S c 
2
P
N 1 = T + P = 
2
1
2
 +   (5.38)
 Jx  z
trong ñoù: P1 – aùp löïc taäp trung treân 1 ñôn vò chieàu
P
daøi moái haøn: P1 = ;
2
P – taûi troïng taäp trung cuïc boä;
Z – chieàu daøi phaân boá aùp löïc.
+ Ñieàu kieän ñeå ñaûm baûo beàn lieân keát haøn:
2.hh.(β.Rg)min.mK ≥ N1 (5.39)
+ Chieàu cao caàn thieát cuûa ñöôøng haøn lieân keát baûn caùnh vôùi baûn
buïng daàm:
N1
hh ≥ (5.40)
2(β .R g )min mk Hình 5.12 – Xaùc ñònh tieát dieän
– Daàm toå hôïp ñinh taùn: ñöôøng haøn.
+ Trong daàm toå hôïp ñinh taùn hoaëc buloâng: löïc tröôït seõ
do caùc ñinh taùn hoaëc buloâng lieân keát chòu. Neáu goïi a laø böôùc ñinh taùn (hoaëc buloâng) thì löïc tröôït
maø moãi ñinh taùn (hoaëc buloâng) phaûi chòu laø :
Q.S c
Tñ = T .a = ⋅a (5.41)
J
112
+ Töø ñieàu kieän beàn cuûa lieân keát giöõa baûn caùnh vaø baûn buïng daàm (nghóa laø khaû naêng chòu
löïc nhoû nhaát maø ñinh taùn, buloâng khoâng nhoû hôn löïc tröôït Tñ) ta seõ xaùc ñònh ñöôïc böôùc ñinh a.
– Trong tröôøng hôïp khi tính toaùn thieát keá sô boä : choïn tröôùc chieàu cao ñöôøng haøn goùc lieân keát
giöõa taám bieân vôùi taám thaønh (hh) sau ñoù tieán haønh kieåm tra söùc beàn moái haøn theo coâng thöùc sau:
T Q.S c
τh = = ≤ [τ h ] (PPÖSCP) (5.42)
Fh 2.β .hh .J x
hoaëc :
Q.S c
≤ m k .Rch (PPTTGH) (5.43)
2.β .hh .J x
Trong ñoù : Rch : söùc beàn tính toaùn cuûa moái haøn khi chòu caét.
b. Ñoái vôùi daàm 2 thaønh :
Vôùi daàm toå hôïp 2 thaønh (daàm hoäp) lieân keát giöõa taám bieân, taám
thaønh baèng caùc moái haøn goùc. Moái haøn goùc ñöôïc kieåm tra söùc beàn theo
taùc duïng cuûa löïc tröôït T maø khoâng caàn tính ñeán taùc duïng cuûa taûi troïng
taäp trung cuïc boä P (khi ray ñaët giöõa 2 thaønh daàm).
T Q.S c
τh = = ≤ [τ h ] (PPÖSCP) (5.44)
Fh 2.β .hh .J x
Q.S c
≤ m k .Rch (PPTTGH) (5.45)
2.β .hh .J x
Hình 5.13 – Daàm 2
thaønh coù ray ñaët giöõa 2
c . Ñieàu kieän coâng ngheä haøn : thaønh daàm..
Ñeå ñaûm baûo chòu löïc toát moái haøn giöõa taám bieân vôùi taám thaønh phaûi
ñöôïc haøn lieân tuïc, chieàu cao moái haøn khoâng thay ñoåi theo chieàu daøi
daàm.
5.2.4 – Caáu taïo vaø tính toaùn moái noái daàm:
Keát caáu kim loaïi do ñieàu kieän cheá taïo, vaän chuyeån, laép raùp maø phaûi coù chieàu daøi lôùn ñöôïc
phaân chia thaønh caùc ñoaïn coù chieàu daøi nhoû; caùc ñoaïn naøy lieân keát vôùi nhau baèng caùc moái noái. Theo
ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi moái noái ngöôøi ta chia ra : moái noái phaân xöôûng vaø moái noái laép raùp.
1) Moái noái phaân xöôûng :
Moái noái naøy ñöôïc thöïc hieän ngay ôû nhaø maùy cheá taïo (phaân xöôûng) keát caáu theùp. Söï boá trí
moái noái naøy treân daàm phuï thuoäc vaøo chieàu daøi cuûa caùc taám theùp hieän coù cuûa nhaø maùy (do chieàu
daøi taám theùp khoâng ñuû chieàu daøi laøm daàm neân phaûi noái).
Moái noái cuûa baûn caùnh (taám bieân) daàm vaø baûn buïng (taám thaønh) coù theå choïn tuyø yù vaø
khoâng nhaát thieát phaûi choïn ôû cuøng 1 vò trí treân daàm. Tuy nhieân, neân boá trí caùc moái noái daàm ñoái
xöùng so vôùi vò trí giöõa daàm.
2) Moái noái laép raùp :
Moái noái naøy ñöôïc thöïc hieän ôû nôi laép raùp caàn truïc. Do keát caáu daàm coù troïng löôïng hoaëc
chieàu daøi vöôït quaù khaû naêng cuûa caùc phöông tieän vaän chuyeån keát caáu daàm töø nôi cheá taïo (nhaø
maùy) ñeán nôi laép raùp caàn truïc, hoaëc troïng löôïng lôùn quaù khaû naêng caùc thieát bò caåu laép (khi laép
döïng). Neân khi cheá taïo, caàn chia ra thaønh nhieàu ñoaïn (caùc ñoaïn coù troïng löôïng vaø chieàu daøi xaáp
xæ nhau). Taïi nôi laép döïng daàm caàn truïc, thöïc hieän moái noái caùc ñoaïn daàm thaønh daàm hoaøn chænh.
Moái noái naøy goïi laø moái noái laép raùp.
3) Caáu taïo caùc moái noái :
113
a) Moái noái daàm theùp hình :

+ Moái noái daàm hình (keå caû moái noái phaân xöôûng vaø moái noái laép raùp) thöôøng duøng lieân keát
haøn. Treân hình (7.14) giôùi thieäu moät soá giaûi phaùp caáu taïo moái noái daàm theùp hình chöõ I.
Hình 5.14 – Noái daàm hình.

a – Noái daàm chöõ I; b, c – moái noái coù taám oáp.
+ Giaûi phaùp ñôn giaûn nhaát laø lieân keát haøn ñoái ñaàu caùc ñoaïn daàm vôùi nhau (hình 5.14a).
Ñeå giaûm öùng suaát vaø bieán daïng haøn, caàn haøn noái taám buïng tröôùc (ñöôøng haøn 1) roài môùi haøn
ñöôøng haøn noái baûn caùnh
(ñöôøng haøn 2).
+ Hình 5.14b,c –
ngoaøi caùc ñöôøng haøn noái baûn
caùnh (bieân) vaø baûn buïng
(thaønh) nhìn ôû treân, ôû moãi taám
bieân coøn coù theâm 1 taám noái
(taám oáp), taám noái naøy ñöôïc
haøn vôùi taám bieân daàm baèng
ñöôøng haøn goùc.
b) Moái noái daàm toå hôïp 1
thaønh (xem hình 5.15):
Treân hình veõ chæ ra Hình 5.15 – Noái daàm toå hôïp.
caáu taïo cuûa moái noái daàm toå a – duø ng ñöôø ng haø n ñoái ñaàu; b – moái noái caùnh chòu neùn vaø noái buïng
neân duøng ñöôøng haøn ñoái ñaàu, coøn caùnh chòu keùo neân duøng ñöôøng haøn
hôïp 1 thaønh.
ñoái ñaàu xieân goùc 60o.
Moái noái phaân xöôûng
daàm toå hôïp haøn thöïc chaát laø moái noái caùc theùp taám (bieân, thaønh)
Giaûi phaùp caáu taïo ñôn giaûn vaø thöôøng ñöôïc duøng laø ñöôøng haøn ñoái ñaàu noái caùc baûn theùp
thaønh daàm vaø bieân daàm.
– Ñeå traùnh caùc öùng suaát phuï phaùt sinh khi haøn caùc ñöôøng haøn noái daàm thì moái noái cuûa taám
bieân chòu neùn, moái noái taám bieân chòu keùo vaø moái noái thaønh daàm thöôøng boá trí ôû caùc tieát dieän khaùc
nhau.
– Moái noái laép raùp daàm toå hôïp haøn ñöôïc thöïc hieän treân cuøng moät tieát dieän daàm.
114
– Moái noái taám bieân chòu keùo neân duøng ñöôøng haøn ñoái ñaàu xieân goùc 60° ñeå taêng khaû naêng
chòu löïc cuûa moái noái (hình 5.15.b).
Thieát keá thöïc teá neáu tuaân theo caùc caáu taïo vöøa neâu treân ñaây vaø ñaûm baûo caùc ñieàu kieän
caáu taïo, coâng ngheä haøn thì coù theå khoâng caàn kieåm tra moái noái daàm. Trong tröôøng hôïp caàn tính
toaùn kieåm tra thì theo nguyeân lyù vaø caùc coâng thöùc ôû chöông lieân keát haøn (chöông 3 phaàn I).
– Xeùt taïi tieát dieän moái noái daàm chæ coù moâmen uoán chung cuûa daàm M taùc duïng khi ñoù:
+ Phaàn moâmen uoán do taám buïng (thaønh daàm) tieáp nhaän ñöôïc tính theo coâng thöùc :
Jt
Mt = M. (5.46)
Jx
+ Phaàn moâmen uoán taïi tieát dieän noái baûn caùnh (bieân daàm):
Mb = M − Mt (5.47)
Khi ñoù moái noái baûn caùnh (bieân) cuûa daàm haøn tính theo keùo: löïc keùo taùc duïng leân moái noái
(moái haøn):
Mb M − Mt
N= = (5.48)
h h
Duøng caùc coâng thöùc moâmen uoán, löïc keùo naøy ñeå tính kieåm tra beàn caùc moái haøn noái.
Daàm noái baèng ñinh taùn: tính toaùn moái noái daàm xaùc ñònh soá ñinh taùn, böôùc ñinh theo caùc
coâng thöùc ôû chöông 2 (chöông 3 phaàn I).
c) Moái noái daàm toå hôïp 2 thaønh (daàm hoäp) :
+ Moái noái phaân xöôûng daàm toå hôïp 2 thaønh thöïc chaát laø caùc moái noái duøng phöông phaùp haøn
ñeå noái caùc phaàn töû (noái taám thaønh, noái taám bieân) cuûa daàm. Caáu taïo vaø tính toaùn moái noái phaân
xöôûng daàm toå hôïp 2 thaønh töông töï nhö daàm toå hôïp 1 thaønh.
Hình 5.16 – Moái noái laép raùp – lieân keát bu loâng maët bích noái daàm: a – Caáu taïo vaø sô ñoà laøm vieäc; b – Keát
caáu maët bích khi ñaët moái noái beân trong daàm.
+ Moái noái laép raùp daàm toå hôïp 2 thaønh thöôøng thöïc hieän ôû daïng lieân keát buloâng qua caùc
maët bích noái, duøng buloâng coù cöôøng ñoä cao ñeå thöïc hieän moái noái laép raùp. Thoâng thöôøng duøng
buloâng cheá taïo töø theùp 40 laép vôùi loã coù khe hôû vaøi mm. Ñeå ñaûm baûo ñoä chính xaùc laép gheùp, caùc
loã buloâng thöôøng ñöôïc taïo baèng caùch khoan loã. Treân hình veõ (5.16) giôùi thieäu moái noái laép raùp
daàm toå hôïp 2 thaønh duøng keát caáu buloâng cöôøng ñoä cao – maët bích noái.
115
§5.3 – ÑAËC ÑIEÅM TÍNH TOAÙN KEÁT CAÁU DAÀM CHÒU TAÛI TROÏNG
CUÏC BOÄ CUÛA AÙP LÖÏC BAÙNH XE.
Vôùi keát caáu theùp daàm cuûa caùc caàn truïc daïng daàm coù xe tôøi di chuyeån treân daàm chính (daàm
caàu truïc, coång truïc, caàu chuyeån taûi…). Khi xe tôøi mang haøng di chuyeån doïc treân daàm thì aùp löïc
baùnh xe di ñoäng seõ gaây ra treân daàm traïng thaùi taûi troïng cuïc boä. Taûi troïng taäp trung do aùp löïc baùnh
xe seõ gaây aûnh höôûng ñeán ñoä beàn, ñoä beàn moûi vaø ñoä oån ñònh cuïc boä caùc phaàn töû cuûa daàm. Khaûo
saùt caùc tröôøng hôïp boá trí ray xe con treân caùc daàm 1 thaønh vaø ñaàu 2 thaønh.
5.3.1. Daàm 1 thaønh coù ray xe con ñaët ôû taám bieân treân:
Khi baùnh xe cuûa xe tôøi di chuyeån treân ñöôøng ray ñaët ôû taám bieân treân cuûa daàm 1 thaønh, ray
vaø taám bieân treân ñöôïc coi laø neàn ñaøn hoài. Sô ñoà tính ñöôïc ñöa veà daïng sô ñoà daàm treân neàn ñaøn
hoài chòu taûi troïng taäp trung P. Vôùi traïng thaùi chòu taûi troïng nhö hình 5.17:
– Ray vaø taám bieân
treân (ñoùng vai troø daàm) chòu
uoán.
– Taám thaønh daàm
(ñoùng vai troø neàn ñaøn hoài)
chòu neùn.
– Beà maët treân taám
thaønh nôi tieáp giaùp vôùi taám
bieân treân chòu öùng suaát daäp.
Hình 5.17 – Sô ñoà tính daàm 1 thaønh
1) ÖÙng suaát cuïc boä daäp meùp chòu taûi troïng taäp trung P di ñoäng treân daàm..
thaønh daàm σcb , (5.11).[01]:
P
σ cb = (5.49)
z.δ t
trong ñoù :
z – Chieàu daøi qui öôùc
phaân boá aùp löïc leân thaønh daàm
do taûi troïng P, vôùi giaû thieát
aùp löïc do P gaây ra laø phaân boá Hình 5.18 – Bieåu ñoà daïng phaân boá aùp löïc treân thaønh daàm..
ñeàu.
δt – Chieàu daøy thaønh
daàm taïi meùp treân (5.11).01]:
Jb
Z = C3 (5.50)
δt
Vôùi C = 3,25 – daàm theùp hình, daàm toå hôïp haøn.
C = 3,75 – daàm ñinh taùn.
Jb – moâmen quaùn tính cuûa ray vaø taám bieân treân ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
+ Neáu ray xe tôøi ñöôïc haøn vôùi taám bieân treân taïo thaønh keát caáu lieân tuïc thì: Jb laø toång
moâmen quaùn tính cuûa ray vaø taám bieân ñoái vôùi truïc trung hoaø chung cuûa chuùng.
116
+ Neáu ray khoâng ñöôïc haøn vaøo taám bieân thì: Jb laø toång moâmen quaùn tính cuûa ray vaø taám
bieân ñoái vôùi truïc trung hoaø rieâng cuûa
chuùng.
Ñeå tính toaùn ta thay bieåu ñoà phaân
boá aùp löïc do taûi troïng P gaây ra (daïng
ñöôøng cong), qui ñoåi töông ñöông veà
daïng hình chöõ nhaät (ñöôøng thaúng) coi
raèng aùp löïc phaân boá treân thaønh daàm laø
ñeàu: px = p0 = const treân chieàu daøi baèng
chieàu daøi qui öôùc phaân boá aùp löïc Z.
Bieåu ñoà phaân boá aùp löïc leân thaønh
daàm ñoái vôùi daàm 1 thaønh do 1 taûi troïng
taäp trung gaây ra cho treân hình (5.19) do 2
taûi troïng taäp trung gaây ra cho treân hình
5.20. Nhö vaäy öùng suaát cuïc boä daäp meùp Hình 5.19 – Bieåu ñoà phaân boá aùp löïc leân thaønh daàm ñoái vôùi
daàm haøn do 1 taûi troïng taäp trung gaây ra.
treân thaønh daàm nôi tieáp giaùp thaønh daàm
vaø taàm bieân treân ñöôïc tính, (5.11).[01]:
P P
σ cb = = (5.51)
Z .δ t Jb
δ t .C 3
δt
*) Trong tröôøng hôïp treân taám
thaønh coù boá trí caùc gaân taêng cöùng thaúng
ñöùng (gaân cô baûn) thì caùc gaân taêng cöùng
cuõng ñöôïc coi laø goái töïa cho taám bieân vaø
chuùng seõ tieáp nhaän 1 phaàn aùp löïc do P taùc
duïng.
– ÖÙng suaát cuïc boä daäp meùp treân
thaønh daàm coù tính ñeán söï giaûm taûi do taùc
duïng cuûa caùc gaân taêng cöùng (5.12).[01]:
ξ .P
σ cb = (5.52)
Z .δ t Hình 5.20 – Bieåu ñoà phaân boá aùp löïc leân thaønh daàm ñoái vôùi
daàm haøn do 2 taûi troïng taäp trung gaây ra.
trong ñoù :
ξ ≤ 1 – heä soá keå ñeán aûnh höôûng
cuûa caùc gaân taêng cöùng, phuï thuoäc vaøo
khoaûng caùch giöõa caùc gaân. Heä soá ξ ñöôïc
xaùc ñònh phuï thuoäc thoâng soá α; trong ñoù
(tr.173).[01]:
3
 π  2J b
α =  . (5.53)
 3a  δ t
ξ = f (α ) hay ξ = f (a ) .
Treân hình 7.21 laø ñoà thò quan heä Hình 5.21 – Ñoà thò heä soá ξ keå ñeán aûnh höôûng cuûa gaân taêng
ξ = f (α ) . ÔÛ ñaây: a – Khoaûng caùch giöõa cöùng.
caùc gaân taêng cöùng. Khi a>70δ thì ξ = 1;
117
Khi a<70δ thì ξ < 1

2) ÖÙng suaát neùn thaønh daàm σy :
Khi baùnh xe di chuyeån treân ray vaø ray ñaët ôû taám bieân treân thì thaønh daàm seõ chòu neùn
(thaønh daàm ñoùng vai troø neàn ñaøn hoài). Quy luaät phaân boá öùng suaát theo chieàu cao thaønh daàm ñöôïc
xaùc ñònh theo coâng thöùc:
– Taïi tieát dieän caùch meùp treân thaønh daàm 1 khoaûng caùch y (5.13).[01]:
2σ  ρ  2  
σ y = cb arctg − 3η 2 1 − η  arctgρ  ; (5.54)
π  η  3  
l 0,4 Z 0 y
ôû ñaây: ρ = ≈ ;η=
h h ht
ht – chieàu cao thaønh
daàm.
Nhìn vaøo quy luaät
phaân boá öùng suaát neùn treân
thaønh daàm ta thaáy:
– Khi y = 0 (taïi meùp
treân thaønh daàm): σy = σcb
– Khi y = ht (η = 1,0),
meùp döôùi thaønh daàm σy = 0
3) Söï aûnh höôûng cuûa ray ñaët

treân truïc thaønh daàm.
Do cheá taïo vaø laép raùp
khoâng chính xaùc ñöôøng truïc Hình 5.22 – ÖÙng suaát cuïc boä daäp meùp thaønh daàm vaø söï phaân boá öùng
cuûa ray khoâng truøng vôùi truïc suaát neùn σy theo chieàu cao daàm.
cuûa thaønh daàm maø leäch 1 a – sô ñoà taûi troïng; b – ñoà thò bieåu dieãn söï thay ñoåi σy theo chieàu cao
khoaûng e (ñoä leäch e). Döôùi daàm; c – tieát dieän daàm chöõ I chòu öùng suaát cuïc boä.
taùc duïng cuûa taûi troïng P thaønh
daàm ngoaøi chòu neùn coøn chòu moâmen uoán phuï coù trò soá P.e gaây öùng suaát uoán phuï treân thaønh daàm
laøm cho moät phía thaønh daàm bò taêng taûi, coøn phía kia ñöôïc giaûm taûi. Yeâu caàu veà coâng ngheä cheá
taïo vaø laép raùp: ñoä leäch taâm e khoâng ñöôïc vöôït quaù (2 ÷ 3) mm.
4) Yeâu caàu lieân keát haøn giöõa taám bieân vaø taám thaønh:
Bieân treân phaûi ñöôïc haøn toaøn boä suoát chieàu daøi vôùi taám thaønh, meùp treân thaønh daàm ñöôïc
gia coâng meùp haøn hình chöõ K ñeå haøn cho thaáu, neáu khoâng seõ phaùt sinh veát nöùt ôû moái haøn, veát nöùt
ôû thaønh daàm gaàn moái haøn.
5) Ñoái vôùi keát caáu daàm caàn truïc ôû cheá ñoä laøm vieäc naëng vaø raát naëng:
Khoâng cho pheùp laøm caùc gaân ngaén phuï khi khoâng coù gaân doïc ñeå traùnh phaùt sinh caùc veát
nöùt do moûi. Trong tröôøng hôïp caàn thieát, khi caàn boá trí gaân ngaén thì phaûi boá trí caëp gaân doïc.
6) Caùc bieän phaùp veà keát caáu laøm giaûm öùng suaát cuïc boä daäp meùp treân thaønh daàm σcb (hình 5.23)
Do taùc duïng cuûa taûi troïng taäp trung P di ñoäng treân ray ñaët ôû taám bieân treân, meùp treân thaønh
daàm chòu taûi troïng daäp cuïc boä vôùi cöôøng ñoä khaù lôùn. Vì vaäy nhöõng nghieân cöùu vaø khaûo saùt thöïc
118
nghieäm ñaõ ñeà ra 1 soá bieän phaùp keát caáu laøm giaûm öùng suaát cuïc boä daäp meùp treân thaønh daàm (do
Jb
Z = C3 ):
δt
a) Taêng moâmen quaùn tính taám bieân treân:
Nhaèm taêng khaû naêng choáng xoaén cuûa taám bieân khi taûi troïng ñaët ñuùng taâm cuõng nhö khi
ñaët leäch taâm, goùp phaàn laøm giaûm öùng suaát daäp cuïc boä meùp treân thaønh daàm ( σ cb ), baèng caùch keát
caáu : + Duøng ray vuoâng;
+ Taêng chieàu daøy taám bieân treân δ b ;
+ Taêng chieàu daøy taám thaønh taïi meùp treân nôi tieáp giaùp vôùi taám bieân δ t .
b) Noái taám bieân treân vôùi taám nghieâng hoaëc taám goùc:
Laøm taêng ñoä cöùng choáng xoaén cuûa taám bieân treân vaø thaønh daàm giaûm öùng suaát uoán phaàn
treân cuûa thaønh daàm do taùc duïng cuûa moâmen uoán phuï phaùt sinh khi taûi troïng P ñaët leäch truïc thaønh
daàm vôùi ñoä leäch taâm e.
c) Ruùt ngaén khoaûng caùch giöõa caùc gaân taêng cöùng a:
Khi ñoù caùc gaân taêng cöùng seõ tieáp nhaän 1 phaàn aùp löïc do taûi troïng cuïc boä P gaây ra, giaûm taûi
cho thaønh daàm (ξ < 1) laøm giaûm öùng suaát cuïc boä daäp meùp treân thaønh daàm.
d) ÔÛ caùc daàm 1 thaønh:
Boá trí taám ñeäm ñaøn hoài ñaët ôû döôùi ray (treân taám bieân) laøm cho aùp löïc phaân boá leân thaønh
daàm ñeàu hôn, chieàu daøi phaân boá aùp löïc taêng. Nhaát laø nhöõng tröôøng hôïp do keát caáu ray khoâng
ñöôïc aùp saùt toát vaøo taám bieân vaø taïi caùc choã noái ray, aùp löïc phaân boá khoâng ñeàu vaø khoâng lieân tuïc,
caàn boá trí taám ñeäm ñaøn hoài giöõa ray vaø taám bieân ñeå laøm giaûm öùng suaát cuïc boä daäp meùp thaønh
Hình 5.23 – Moät soá bieän phaùp keát caáu nhaèm giaûm öùng suaát cuïc boä daäp meùp thaønh daàm.
1 – boä phaän taám hoaëc theùp goùc laøm cho bieân coù tieát dieän hình hoäp; 2 – taám ñeäm cao su.
daàm.
5.3.2. Daàm toå hôïp 2 thaønh coù ray ñaët bieân treân giöõa 2 thaønh daàm :
Tröôøng hôïp naøy, taám bieân treân khoâng ñöôïc coi laø goái ñôõ cuûa ray. Keát caáu daàm 2 thaønh,
ngoaøi caùc vaùch ngaên kín ñeå ñaûm baûo oån ñònh cuïc boä caùc thaønh daàm, coøn boá trí caùc vaùch ngaên
1 1
ngaén vôùi chieàu cao vaùch ngaên ngaén baèng  ÷  chieàu cao daàm. Vaùch ngaên kín cuøng vôùi caùc
3 4
vaùch ngaên ngaén ñoùng vai troø goái ñôõ cuûa ray. Tình hình chòu taûi cuûa caùc boä phaän keát caáu daàm 2
thaønh döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng cuïc boä P do aùp löïc baùnh xe di chuyeån treân ray nhö sau:
119
+ Ray ñöôïc coi

laø 1 daàm lieân tuïc ñaët
treân caùc goái töïa laø
vaùch ngaên. Gaàn ñuùng
coi raèng ray seõ tieáp
nhaän toaøn boä taûi troïng
cuïc boä do aùp löïc baùnh
xe P.
+ Taám bieân
treân khoâng ñöôïc coi laø
goái ñôõ cuûa ray nhöng Hình 5.24 - Daàm 2 thaønh coù ray ñaët ô’ bieân treân giöõa 2 thaønh daàm
döôùi taùc duïng cuûa taûi 1 – Ray; 2 – Taám bieân treân; 3 – Vaùch ngaên kín; 4 – vaùch ngaên ngaén.
troïng P. Moät phaàn taám bieân ôû bieân döôùi taûi troïng P tieáp nhaän taûi troïng N
+ Caùc vaùch ngaên ñoùng vai troø laø goái töïa cuûa ray seõ tieáp nhaän taûi troïng P gaây ra.
1) Ñoái vôùi ray :
– Gaàn ñuùng öùng suaát lôùn nhaát ôû ray,
(5.15).[01]:
Mr P.l
σr = = ≤ [σ r ] (5.55)
Wr 6.Wr
Hình 5.25 – Sô ñoà tính ray
trong ñoù:
P : aùp löïc lôùn nhaát cuûa baùnh xe di
chuyeån treân ray.
Chính xaùc thì ray chæ chòu uoán bôûi aùp
löïc (P – N); N laø phaàn aùp löïc maø taám bieân treân
tieáp nhaän, song giaù trò N thöôøng khoâng lôùn neân
coi nhö ray chòu hoaøn toaøn taûi troïng cuïc boä P.
– Moâmen gaây uoán ray:
1 Hình 5.26 – Caùc ñieåm caàn tính öùng suaát cuûa ray.
M r = .P.l (5.56) 1 – ñaàu ray; 2 – ñeá ray.
6
Vôùi l : khoaûng caùch giöõa caùc vaùch ngaên daàm 2 thaønh.
Wr : moâmen choáng uoán nhoû nhaát cuûa tieát dieän ray.
[σ r ] : ÖÙng suaát cho pheùp cuûa ray.
– ÖÙng suaát keùo cho pheùp [σ ] r
K
ôû ñeá ray :
[σ ]
r
K
= 2700 kG/cm2 – vôùi ray P43 vaø lôùn hôn
[σ ]
r
K
= 2300 kG/cm2 – vôùi caùc ray loaïi nhoû hôn P43.
– ÖÙng suaát neùn cho pheùp ôû ñænh ray [σ ]
r
n
laáy nhoû hôn :
[σ r ]n = [σ r ]K
+ 600 kG/cm2
ÔÛ phaàn cuoái ray, trong coâng thöùc tính öùng suaát vaø moâmen uoán (5.55 vaø 5.56) thay heä soá
1 1
baèng heä soá .
6 5
2) Ñoái vôùi taám bieân beân treân :
120
Maëc duø khoâng coi taám bieân treân laø goái ñôõ cuûa ray nhöng ray ñöôïc keïp chaët vôùi taám bieân
vaø cuøng bò bieán daïng khi chòu taûi troïng do ñoù, taám bieân treân cuõng chòu tieáp nhaän taûi troïng cuïc boä
P gaây ra. Xeùt phaàn taám bieân ñöôïc ñöôïc ñôõ bôûi 2 taám thaønh daàm vaø 2 vaùch ngaên keà nhau coù kích
thöôùc a, l (xem hình 5.27).
Goïi δ - chieàu daøy taám bieân treân; a –
khoaûng caùch giöõa 2 taám thaønh daàm hoäp; l –
khoaûng caùch giöõa 2 vaùch ngaên keà nhau. Phaàn
aùp löïc maø taám bieân tieáp nhaän laø N.
– Khi a<l, (3.89).[03]:
P
N= (5.57)
96.k1 .a 2 .J
1+
l 3 .δ 3
– Khi a ≥ l, (3.90).[03]:
P
N= (5.58) Hình 5.27 – Sô ñoà khaûo saùt taám bieân khi tieáp nhaän
96.k1 .J
1+ phaàn aùp löïc do taûi troïng cuïc boä P
l .δ 3
AÙp löïc N do taám bieân tieáp nhaän ñöôïc
phaân boá treân 1 taám hình chöõ nhaät coù caùc caïnh
a1, b1; vôùi a1 = br – chieàu roäng ñeá ray (cm); b1
= (2hr + 5) (cm); hr – Chieàu cao ray.
AÙp löïc N phaân boá treân taám chöõ nhaät a1,
b1 gaây ra öùng suaát cuïc boä uoán taám bieân theo
phöông doïc σ x vaø öùng suaát cuïc boä laøm uoán
cb
taám bieân theo phöông ngang σ ycb .

– ÖÙng suaát uoán cuïc boä ôû thôù ngoaøi cuøng cuûa
taám bieân ñöôïc tính, (3.87).[03]:
6.M xcb 6.M ycb
σ cb
= vaø σ
cb
= (5.59)
x
δ2 y
δ2
Trong ñoù :
Hình 5.28 – Ray caàu truïc KP60
M xcb vaø M ycb - Moâmen uoán doïc vaø
moâmen uoán ngang ôû taâm taám bieân treân 1 ñôn vò chieàu daøi (kG.cm/cm) treân tieát dieän taám bieân do
taûi troïng cuïc boä P.
– Giaù trò tính toaùn cuûa caùc moâmen uoán doïc cuïc boä vaø moâmen uoán ngang cuïc boä (3.88).[03]:
M xcb = k 2 .N (kG.cm/cm) (5.60)
M ycb = k 3 .N (kG.cm/cm) (5.61)
Caùc heä soá k1, k2, k3 ñeå tính uoán cuïc boä taám bieân ñöôïc tra theo caùc baûng 5.1; 5.2; 5.3.
Baûng 5.1 – giaù trò heä soá k1, (B.3.19).[03].
l/a khi a ≤ l
1,0 1,1 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0 3,0 ∞
a/l khi a ≥ l
k1 0,1265 0,1381 0,1478 0,1621 0,1714 0,1769 0,1803 0,1846 0,1849
121

l
a
b1
1 1,4 1,8 2,0
a
a1
a
0,2 0,4 0,6 0,2 0,4 0,6 0,2 0,4 0,6 0,2 0,4 0,6
0,2 0,214 0,161 0,127 0,239 0,186 0,152 0,250 0,197 0,161 0,252 0,199 0,163
0,4 0,179 0,141 0,113 0,207 0,168 0,138 0,219 0,179 0,148 0,221 0,181 0,150
0,6 0,150 0,121 0,099 0,181 0,151 0,126 0,192 0,161 0,135 0,195 0,164 0,138
0,8 0,126 0,103 0,085 0,158 0,134 0,112 0,171 0,146 0,123 0,174 0,148 0,126
Ôû ñaây a1 – chieàu roäng ñeá ray; b1 = 2hr + 5cm, trong ñoù hr – chieàu cao ray.

l
a
b1
1 1,4 1,8 2,0
a
a1
a
0,2 0,4 0,6 0,2 0,4 0,6 0,2 0,4 0,6 0,2 0,4 0,6
0,2 0,214 0,179 0,150 0,208 0,175 0,147 0,204 0,171 0,144 0,203 0,170 0,143
0,4 0,161 0,141 0,121 0,157 0,138 0,119 0,154 0,134 0,115 0,152 0,133 0,114
0,6 0,127 0,113 0,099 0,125 0,111 0,097 0,121 0,107 0,094 0,120 0,106 0,093
0,8 0,103 0,092 0,081 0,102 0,091 0,080 0,098 0,088 0,077 0,097 0,087 0,076
Ôû ñaây a1 – chieàu roäng ñeá ray; b1 = 2hr + 5cm, trong ñoù hr – chieàu cao ray.
Nhö vaäy : taám bieân cuûa daàm toå hôïp vöøa chòu uoán chung cuøng daàm vöøa chòu uoán cuïc boä do taûi
troïng di ñoäng P.
– ÖÙng suaát töông ñöông trong taám xaùc ñònh theo thuyeát beàn 4, (3.91).[03]:
σ tñ = σ 12 + σ 22 − σ 1 .σ 2 = (σ cb
x
+ σ u ) + (σ ycb ) 2 − (σ u + σ xcb ).σ ycb
2
(5.62)
M
vôùi σ 1 = σ u + σ xcb ; σ 2 = σ ycb ; σ u = – öùng suaát do uoán chung cuûa daàm.
Wu
3) Ñoái vôùi 2 thaønh daàm :
Hai baûn thaønh daàm hoäp khoâng tieáp nhaän taûi troïng cuïc boä do aùp löïc baùnh xe P gaây ra. Khi
kieåm tra beàn , caùc baûn thaønh daàm toå hôïp chæ chòu uoán chung cuûa daàm maø khoâng bò aûnh höôûng cuûa
taûi troïng cuïc boä ( σ cb = 0 )
4) Ñoái vôùi vaùch ngaên daàm.

a) Xaùc ñònh khoaûng caùch 2 vaùch ngaên lieàn nhau
Khoaûng caùch giöõa 2 vaùch ngaên lieàn nhau l xaùc ñònh xuaát phaùt töø ñieàu kieän ñeå ray tieáp
nhaän hoaøn toaøn taûi troïng P. Caên cöù theo coâng thöùc tính toaùn söùc beàn ray, xaùc ñònh khoaûng caùch
giöõa 2 vaùch ngaên keà nhau:
6.Wr [σ r ]
l≤ (5.63)
P
122
ôû ñaây : Wr , [σ r ] - Moâmen choáng uoán cuûa tieát dieän ray vaø öùng suaát cho pheùp cuûa ray.
b) Tính toaùn vaùch ngaên :

Khi baùnh xe coù aùp löïc P ñöùng treân 1 vaùch ngaên, khu vöïc taám bieân coù chieàu roäng bb doïc
theo truïc x coù theå ñöôïc khaûo saùt nhö 1 daàm treân neàn ñaøn hoài laø vaùch ngaên, vaùch ngaên laø neàn ñaøn
hoài, khi naøy öùng suaát uoán trong taám bieân
(5.19).[01]:
M δ2
σy = ⋅ (5.64)
Jb 2
ÔÛ ñaây, bieåu thöùc xaùc ñònh moâmen uoán ñoái
vôùi daàm coù chieàu daøi voâ haïn treân neàn ñaøn hoài chòu
taûi troïng taäp trung taïi goác toaï ñoä (ñieåm ñaët löïc P), Hình 5.29 – taám bieân 1 ñöôïc coi nhö daàm treân
neàn ñaøn hoài 2 laø vaùch ngaên.
(5.20).[01]:
1 – taám bieân chòu taûi P; 2 – vaùch ngaên.
P − βx
M= ⋅ e (cos β x − sin β x ) (5.65)
4β
Vôùi : β = 4 kn ;
4.E.J b
kn – heä soá neàn ñaøn hoài, trung bình choïn kn = 105 kG/cm2;
Jb – moâmen quaùn tính phaàn taám bieân coù chieàu roäng bb; Jb = [(bb. δ b3 )/12];
bb – phaàn taám bieân tieáp nhaän taûi troïng P; bb = 10 δ b .
AÙp löïc P doïc theo vaùch ngaên truyeàn leân taám bieân theo chieàu daøi tieáp xuùc S giöõa ñeá ray
(coù chieàu roäng dr) vaø taám bieân:
S = dr – chieàu roäng ñeá ray, ñoái vôùi ray ñöôøng saét; S = 0,6.dr – ñoái vôùi ray caàu truïc.
Khi baùnh xe coù aùp löïc P ñöùng treân 1 vaùch ngaên , öùng suaát daäp lôùn nhaát taïi meùp treân cuûa
vaùch ngaên (vaùch ngaên ñoùng vai troø neàn ñaøn hoài) do aùp löïc phaân boá treân daàm coù chieàu roäng S,
chieàu daøy δ v , xaùc ñònh töông töï nhö tröôøng hôïp daàm 1 thaønh chòu aùp löïc cuïc boä. Coâng thöùc tính
öùng suaát cuïc boä meùp treân vaùch ngaên (5.23).[01]:
P π .S
σ cb = 1,15 ⋅ sin ≤ [σ ] (5.66)
S .δ v 2Z 0
Vôùi δ V - Chieàu daøy vaùch ngaên.
Jb
Z0 = 2,6.Z = 2,6.C 3 (khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm “0” cuûa bieåu ñoà phaân boá aùp löïc –
δV
daàm treân neàn ñaøn hoài – bieåu dieãn trò soá Z0 xem hình 5.18, 5.19).
Chuù yù : kinh nghieäm khai thaùc caùc caàn truïc cheá ñoä laøm vieäc naëng cho thaáy raát nhieàu
tröôøng hôïp phaù hoûng ñöôøng haøn, haøn lieân keát vaùch ngaên vôùi taám bieân treân. Do vaäy caàn tuaân thuû
thöïc hieän vieäc haøn lieân tuïc vaùch ngaên vôùi toaøn boä chieàu daøy meùp thaønh daàm, coù coâng duïng laøm
cho tieát dieän thaønh daàm coù söùc beàn ñeàu.
5.3.3. Daàøm 1 thaønh coù xe con di chuyeån ôû baûn caùnh döôùi cuûa daàm:
Khi taûi troïng di ñoäng P do aùp löïc baùnh xe xe con di chuyeån ôû baûn caùnh döôùi cuûa daàm 1
thaønh (caàu truïc 1 daàm, coång truïc, monoray ,…) gaây öùng suaát uoán cuïc boä baûn caùnh döôùi daàm (xem
hình 7.30).
Taûi troïng cuïc boä P gaây uoán baûn caùnh döôùi theo 2 phöông:
123
– Uoán theo phöông doïc truïc daàm y-y, khoaûng bieán daïng a-a.
– Uoán theo phöông ngang daàm x-x, bieán daïng theo chieàu roäng baûn caùnh döôùi b-b.
Caùc phaân toá vaät lieäu chòu öùng suaát lôùn nhaát.
1) Phaân toá ôû vò trí tieáp giaùp giöõa baûn thaønh (baûn buïng) vaø baûn caùnh (taám bieân) döôùi:
Phaân toá naøy chòu uoán theo 2
phöông doïc daàm vaø ngang daàm.
– ÖÙng suaát taïi phaân toá tieáp giaùp
giöõa baûn thaønh vaø baûn caùnh döôùi do uoán
trong maët phaúng XOZ (ngang daàm),
(3.93).[03]:
k1 . P
σ xcb = ± (5.67)
t2
– ÖÙng suaát uoán trong phaân toá tieáp
giaùp giöõa baûn thaønh vaø caùnh döôùi do uoán
trong maët phaúng (doïc daàm) YOZ,
(3.94).[03]: Hình 5.30 – Bieán daïng cuûa baûn caùnh döôùi cuûa daàm do
aûnh höôûng cuûa taûi troïng gaây uoán cuïc boä.
k 2 .P
σ ycb = ± ; (5.68)
t2
2) Phaân toá ôû ngoaøi ñaàu muùt cuûa baûn caùnh döôùi:
– ÖÙng suaát uoán cuïc boä taïi phaân toá ôû ñaàu muùt cuûa baûn caùnh
döôùi trong maët phaúng YOZ (3.95).[03]:
k .P
σ y = µ 32 ; (5.69)
t tb
c
ÔÛ ñaây : k1, k2 , k3 : Caùc heä soá phuï thuoäc vaøo ξ = ; caùc
b
kích thöôùc c, b (xem hình 5.30); k1, k2 , k3 tra theo ñoà thò hình
(7.31).
t – chieàu daøy lôùn nhaát cuûa baûn caùnh.
ttb – chieàu daøy trung bình baûn caùnh.
Löu yù: coâng thöùc (5.69) tính öùng suaát ôû ngoaøi ñaàu muùt töï
do: daáu (– ) töông öùng vôùi thôù treân, daáu (+) töông öùng vôùi thôù
döôùi; caùc coâng thöùc (5.67) vaø (5.68) thì ngöôïc laïi. Hình 5.31 – Ñoà thò k1; k2; k3.
Caùc phaân toá treân coøn chòu öùng suaát do uoán chung daàm.
3) ÖÙùng suaát töông ñöông taïi caùc phaân toá do uoán chung vaø uoán cuïc boä:
σ rñ = σ 12 + σ 22 − σ 1 .σ 2 (theo thuyeát beàn 4)
– ÖÙng suaát taïi phaân toá tieáp giaùp baûn caùnh – baûn thaønh (3.96).[03]:
σ tñ = σ x2 + (σ yt + σ u ) − (σ yt + σ u )σ x ≤ [σ ]
2
(5.70)
trong ñoù: σ 1 = σ x ; σ 2 = σ yt + σ u
Mu
σu = - öùng suaát do uoán chung cuûa daàm.
Wu
– Kieåm tra beàn phaân toá taïi ñaàu muùt töï do cuûa baûn caùnh :
124
σ tñ = σ y + σ u ≤ [σ ] (5.71)
§5.4. OÅN ÑÒNH CUÛA DAÀM CHÒU UOÁN
5.4.1. Giôùi thieäu chung.
1) Hieän töôïng maát oån ñònh toång theå:

Bình thöôøng khi coù taûi troïng
taùc duïng leân daàm thì daàm chòu vaø
phaùt sinh bieán daïng trong maët phaúng
taùc duïng cuûa taûi troïng (maët phaúng
uoán). Khi taûi troïng ñaït tôùi 1 giaù trò
naøo ñoù, ngoaøi bieán daïng trong maët
phaúng uoán, coøn phaùt sinh bieán daïng ôû
ngoaøi maët phaúng uoán. Trong tröôøng
hôïp naøy daàm vöøa chòu uoán vaø chòu
xoaén vaø bò veânh khoûi maët phaúng chòu
uoán (hình 5.32), daàm maát khaû naêng
chòu löïc. Hieän töôïng ñoù goïi laø daàm Hình 5.32 – Daàm maát oån ñònh toång theå.
maát oån ñònh toång theå. Moâmen uoán
lôùn nhaát maø daàm chòu ñöôïc trong tröôøng hôïp naøy goïi laø moâmen tôùi haïn.
Nguyeân nhaân laøm daàm maát oån ñònh toång theå laø moâmen tôùi haïn cuûa daàm nhoû hôn hôn
moâmen uoán taùc duïng leân daàm.
Moâmen tôùi haïn cuûa daàm (giaù trò moâmen uoán luùc daàm baét ñaàu maát oån ñònh toång theå) phuï
thuoäc vaøo hình daïng, ñaëc tröng hình hoïc cuûa tieát dieän daàm, vaøo vò trí vaø daïng taûi troïng taùc duïng
leân daàm, vaøo caùch lieân keát daàm ôû caùc goái töïa vaø caùch boá trí caùc lieân keát ngaên caûn chuyeån vò
ngang cuûa baûn caùnh chòu neùn.
2) Hieän töôïng maát oån ñònh cuïc boä:

Taám thaønh daàm vaø caùc taám bieân laø caùc baûn theùp moûng, chòu öùng suaát phaùp, öùng suaát tieáp
(ñoái vôùi taám thaønh) hoaëc öùng suaát neùn (ñoái vôùi taám bieân chòu neùn). Döôùi taùc duïng cuûa caùc öùng
suaát ñoù laøm cho taám thaønh daàm hoaëc taám bieân chòu neùn coù theå bò veânh töøng phaàn, phình, cong,
veânh, xoaén cuïc boä goïi laø maát oån ñònh cuïc boä cuûa taám thaønh daàm hoaëc taám bieân chòu neùn.
ÖÙng suaát lôùn nhaát maø baûn theùp (thaønh, bieân) chòu ñöôïc trong tröôøng hôïp naøy goïi laø öùng
suaát tôùi haïn cuûa phaàn taám : σ th , τ th . Phaàn maát oån ñònh cuûa taám bieân vaø taám thaønh seõ khoâng theå
tieáp tuïc tham gia chòu löïc neân khaû naêng chòu löïc cuûa daàm giaûm ñi, daàm maát ñoái xöùng, taâm uoán
thay ñoåi töø ñoù daãn ñeán maát khaû naêng chòu löïc hoaøn toaøn.
5.4.2 – OÅn ñònh toång theå cuûa daàm chòu uoán.

Maát oån ñònh toång theå daàm laøm maát traïng thaùi chòu uoán phaúng bình thöôøng gaây ra söï xoaén
daàm vaø uoán baûn caùnh cuûa daàm theo phöông ngang.
Kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa daàm tieán haønh theo coâng thöùc (3.107).[03], (3.108).[03]:
125
M
σ= ≤ ϕ d .[σ ] (5.72)
W
M
hoaëc ≤ m0 . R (5.73)
ϕ d .W
ôû ñaây : M vaø W – Moâmen uoán vaø moâmen choáng uoán cuûa tieát dieän trong maët phaúng coù ñoä cöùng
lôùn nhaát (W töông öùng treân taám bieân chòu neùn).
ϕ d – Heä soá giaûm khaû naêng chòu taûi cuûa daàm chòu uoán khi kieåm tra oån ñònh toång theå.
+ Ñoái vôùi daàm chöõ I ñònh hình, heä soá ϕ d tra theo baûng (5.4).
Baûng 5.4 – heä soá ϕ d ñoái vôùi daàm chöõ I ñònh hình, (B.3.12).[09].
Khaåu ñoä L(m) 2 3 4 5 6 7 8 9 ≥ 10

ϕd 0,98 0,94 0,89 0,82 0,71 0,61 0,54 0,48 0,44
+ Ñoái vôùi daàm toå hôïp, heä soá ϕ d ñöôïc
xaùc ñònh theo coâng thöùc, (3.109).[03]:
J y  h 2 3
ϕd ψ= . ⋅   .10 ; (5.74)
Jx  l 
trong ñoù :
Jx vaø Jy – moâmen quaùn tính lôùn nhaát
vaø nhoû nhaát cuûa tieát dieän daàm.
Heä soá ψ – tra theo baûng (5.5) vaø baûng
(5.6), laø 1 haøm phuï thuoäc thoâng soá α . Thoâng
soá α ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc
(3.110).[03] :
2
J l
α = 1.6 ⋅ k ⋅   (5.75)
Jy  h
Hình 5.33 – Maát oån ñònh toång theå vaø caùc chuyeån vò
ôû ñaây: Jk – Moâmen quaùn tính choáng xoaén
cuûa daàm.
cuûa tieát dieän.
*) Jk – Giaù trò Jk ñoái vôùi theùp I ñònh hình coù theå xem baûng (5.7).
h – chieàu cao daàm.
l – Chieàu daøi tính toaùn cuûa daàm; khi daàm khoâng coù gaân taêng cöùng thaúng ñöùng thì l laø
khaåu ñoä L; khi daàm coù gaân taêng cöùng thaúng ñöùng thì l = a.
*) Ñoái vôùi daàm chöõ I toå hôïp töø 3 taám theùp (2 taám bieân, 1 taám thaønh), xem hình (5.34) (3.111).[03]:
 lδ 
2
 d .δ 3 
α = 8,3 1  1 + 
3 
(5.76)
 b.h   b.δ 1 
δ – chieàu daøy taám thaønh daàm.

b vaø δ1 – chieàu roäng vaø chieàu daøy taám bieân.
d = 0,5h vôùi h – chieàu cao toaøn boä tieát dieän.
Moâmen quaùn tính choáng xoaén töï do cuûa daàm 1 thaønh xaùc ñònh theo coâng thöùc (3.112).[03]:
Jk = γ ∑ hδ 3
(5.77)
3
ôû ñaây h vaø δ töông öùng laø chieàu cao (chieàu roäng) vaø chieàu daøy cuûa caùc hình chöõ nhaät taïo neân tieát
dieän caùc taám thaønh vaø taám bieân.
126
γ – heä soá hieäu chænh, tra baûng (5.8)

Baûng 5.5 – Trò soá cuûa heä soá ψ ñoái vôùi daàm chöõ I cheá taïo töø theùp CT. 3 vaø CT. 4 vaø hôïp
kim nhoâm Д16 – T, (B.3.23).[03].
Khi daàm coù caùc
Daàm khoâng coù gaân taêng cöùng gaân ngaén trung
gian keïp ôû taám
Khi taûi troïng phaân boá ñeàu bieân treân thì ψ
Khi taûi troïng taäp trung ñaët vaøo khoâng phuï thuoäc
α ñaët vaøo
vaøo vò trí ñaët taûi
Taám bieân treân Taám bieân döôùi Taám bieân treân Taám bieân döôùi troïng.
CT . 3 CT . 3 CT . 3 CT . 3 CT . 3
Д16-T Д16-T Д16-T Д16-T Д16-T
CT . 4 CT . 4 CT . 4 CT . 4 CT . 4
1 2 3 4 5
00,1 1,73 0,45 5,00 1,29 1,57 0,41 3,81 0,98 2,17 0,56
00,4 1,77 0,46 5,03 1,30 1,60 0,42 3,85 0,99 2,20 0,57
01,0 1,85 0,48 5,11 1,32 1,67 0,43 3,90 1,01 2,27 0,59
004 2,21 0,57 5,47 1,41 1,98 0,51 4,23 1,09 2,56 0,66
008 2,63 0,68 5,91 1,52 2,35 0,61 4,59 1,18 2,90 0,75
016 3,37 0,87 6,65 1,72 2,99 0,77 5,24 1,35 3,50 0,89
024 4,03 1,04 7,31 1,89 3,55 0,91 5,79 1,49 4,00 1,03
032 4,59 1,18 7,92 2,04 4,04 1,04 6,25 1,62 4,45 1,25
048 5,60 1,45 8,88 2,30 4,90 1,26 7,13 1,84 5,23 1,36
064 6,52 1,68 9,80 2,53 5,65 1,46 7,92 2,05 5,91 1,53
080 7,31 1,89 10,59 2,74 6,30 1,52 8,58 2,22 6,51 1,68
096 8,05 2,08 11,29 2,92 6,93 1,79 9,21 2,38 7,07 1,82
128 9,40 2,43 12,67 3,27 8,05 2,07 10,29 2,66 8,07 2,08
160 10,59 2,74 13,83 3,57 9,04 2,33 11,30 2,92 8,95 2,31
240 13,21 3,42 16,36 4,22 11,21 2,89 13,48 3,49 10,86 2,80
320 15,31 3,96 18,55 4,80 13,04 3,36 15,29 3,95 12,48 3,22
400 17,24 4,45 20,48 5,30 14,57 3,75 16,80 4,35 13,91 3,60
Chuù thích: 1 – Khi coù moät loaïi gaân taêng cöùng ñaët trong khaåu ñoä (gaân cô baûn) vaø taûi troïng ñaët ôû bieân döôùi thì söû duïng
caùc soá lieäu ôû coät 2.
2 – Giaù trò cuûa heä soá ψ trong baûng caàn nhaân vôùi : 0,83 ñoái vôùi theùp CT. 5; 0,71 ñoái vôùi theùp 14Γ2, 15ΓC,
10Γ2C, 10Γ2CД vaø 15XCHД; 0,6 ñoái vôùi theùp 10XCHД; 1,57 ñoái vôùi maùc nhoâm AMΓ 61-M; 1,4 ñoái vôùi maùc nhoâm
taám B92-T; 1,38 ñoái vôùi maùc nhoâm AMΓ 6-M; 1,0 ñoái vôùi maùc nhoâm B92-T ñònh hình.
Baûng 5.6.Trò soá cuûa heä soá ψ ñoái vôùi daàm coâng son tieát dieän chöõ I laøm baèng theùp CT.3
vaø CT. 4 (khi taûi troïng taäp trung ñaët taïi troïng taâm ñaàu muùt coâng son hoaëc ôû phía döôùi), (B.3.24).[03].
α ψ α ψ α ψ α ψ α ψ
0,1 3,06 3 4,06 8 4,96 14 5,69 32 7,27
1,0 3,44 4 4,26 10 5,25 16 5,90 40 7,79
2,0 3,76 6 4,64 12 5,46 24 6,63
Chuù thích: Caùc giaù trò trong baûng caàn ñöôïc nhaân vôùi 0,83 ñoái vôùi theùp maùc CT. 5; 0,71 ñoái vôùi theùp 14Γ2, 15ΓC,
10Γ2C, 10Γ2CД vaø 15XCHД; 0,6 ñoái vôùi theùp 10XCHД
127
Baûng 5.7 – Moâmen quaùn tính choáng xoaén Jk cuûa daàm chöõ I theùp caùn.
(theo ΓOCTy-8239-56*), (B.3.25).[03].
Soá hieäu theùp Jk Soá hieäu theùp Jk Soá hieäu theùp Jk

chöõ I cm4 chöõ I cm4 chöõ I cm4
10 2,28 22a 09,77 40 040,6
12 2,88 24 11,1 45 054,7
14 3,59 24a 12,8 50 075,4
16 4,46 27 13,6 55 100
18 5,60 27a 16,7 60 135
18a 6,54 30 17,4 65 180
20 6,92 30a 20,3 70 244
20a 7,94 33 23,8 70a 352
22 8,60 36 31,4 70B 534
******************************************************************************************************************************************************************************************************************************************
Hình 5.34 – Caùc ví duï (a, b, c) veà nhöõng tieát dieän chöõ I toå hôïp.
α α
Ví duï a) Jk = (h1 .δ 3 + 2h2 .δ 23 + 2b.δ 13 ) ; ví duï c)Jk = (2b.δ 13 + h.δ 3 )
3 3
Baûng 5.8 – Giaù trò heä soá hieäu chænh γ
trong coâng thöùc (5.77) tính Jk cuûa daàm 1 thaønh, (B.3.28).[03].
Ñaëc ñieåm daàm 1 thaønh γ Ñaëc ñieåm daàm 1 thaønh γ
Theùp [ caùn ñònh hình 1,12 Daàm I toå hôïp taùn ñinh khoâng coù gaân doïc 0,25
Theùp I caùn ñònh hình 1,20 Daàm I toå hôïp taùn ñinh coù gaân doïc 0,50
Daàm I toå hôïp haøn coù gaân ñöùng vaø gaân ngang 1,40
– Neáu ϕd > 0,85 thì ϕd. Trong caùc coâng thöùc (5.72); (5.73) ñöôïc thay baèng ϕ’d xaùc ñònh
theo baûng (5.9) vaø baûng (5.10).
Baûng 5.9 – Trò soá heä soá ϕ ’d ñoái vôùi keát caáu theùp, (B.3.26).[03].
ϕd 0,85 0,90 0,95 1,00 1,05 1,10 1,15 1,20 1,25 1,30 1,35 1,40 1,45 1,50 ≥1,50
ϕ’d 0,85 0,87 0,89 0,90 0,92 0,93 0,94 0,95 0,96 0,96 0,97 0,98 0,99 0,99 1,00
Trò soá ϕ’d quy troøn ñeán 2 chöõ soá sau daáu phaûy.
Baûng 5.10 – Trò soá heä soá ϕ ’d ñoái vôùi keát caáu baèng nhoâm, (B.3.27).[03].
ϕd 0,667 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9 ≥2,0
ϕ’d 0,67 0,7 0,75 0,79 0,82 0,85 0,88 0,89 0,92 0,93 0,95 0,97 0,98 0,99 1,00
Trò soá ϕ d quy troøn ñeán 2 chöõ soá sau daáu phaûy.
’
128
– Moâmen quaùn tính choáng xoaén töï do cuûa daàm 2 thaønh xaùc ñònh theo coâng thöùc (3.113).[03]:
4.F 2
Jx = γ ⋅ (5.78)
s
∑δ
γ – Heä soá hieäu chænh ( γ =1,0 - daàm haøn; γ =0,3 - daàm taùn
ñinh)
F – Dieän tích hình chöõ nhaät ñöôïc bao bôûi caùc ñöôøng vieàn baûn
ngoaøi caùc taám bieân vaø caùc taám thaønh (F = b.h);
s
∑ – ñöôïc tính theo caùc ñoaïn ñöôøng truïc taïo thaønh ñöôøng
δ
truïc kín daàm hoäp.
s, δ – chieàu daøi, chieàu daøy cuûa caùc hình chöõ nhaät treân caùc
ñoaïn ñöôøng truïc (taám thaønh, taám bieân)
hình veõ : Chieàu daøy taám thaønh laø δ 1 Hình 5.35 – Sô ñoà xaùc
ñònh caùc ñaïi löôïng F, δ
Chieàu daøy taám bieân laø δ 2 – (3.113).[03]: vaø s töông öùng trong
4.(b.h ) 2b 2 .h 2 .δ 1 .δ 2 coâng thöùc (5.78)
2
Jx = γ. = γ. (5.79)
b h b h bδ 1 + h.δ 2
+ + +
δ2 δ1 δ2 δ1
– Chuù yù : moät soá tröôøng hôïp sau ñaây khoâng caàn kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa daàm.
+ Tröôøng hôïp 1: Khi coù ñaët caùc taám laùt ñaët lieân tuïc treân taám bieân chòu neùn caûn trôû söï xoay
cuûa tieát dieän daàm.
L
+ Tröôøng hôïp 2: Hoaëc ñoái vôùi daàm chöõ I (daàm 1 thaønh) khi tæ soá khoâng lôùn laém (L –
B
khaåu ñoä; B – Chieàu roäng baûn caùnh):
L L L
≤ 18 vaø (25) daàm I caùn; ≤ 18 vaø (28) daàm I haøn; ≤ 21 vaø (30) daàm I ñinh taùn.
B B B
Soá ñöùng tröôùc khi taûi troïng ñaët ôû bieân treân, soá ñöùng sau khi taûi troïng ñaët ôû bieân döôùi.
7.4.3 – OÅn ñònh cuïc boä caùc phaàn töû cuûa daàm.
Kieåm tra oån ñònh cuïc boä caùc phaàn töû cuûa daàm ñöôïc tieán haønh ñoái vôùi taám thaønh daàm vaø
taám bieân chòu neùn.
– Kieåm tra oån ñònh cuïc boä cuûa taám thaønh daàm döôùi taùc duïng cuûa caùc yeáu toá sau:
1. ÖÙng suaát tieáp do uoán;
2. ÖÙng suaát phaùp do uoán.
3. ÖÙng suaát phaùp do taûi troïng ñaët ôû meùp treân thaønh daàm.
4. ÖÙng suaát phaùp do uoán vaø neùn doïc truïc.
Hai yeáu toá ñaàu coù theå taùc ñoäng rieâng bieät hoaëc phoái hôïp, yeáu toá thöù 3 thöôøng taùc ñoäng phoái
hôïp vôùi 1 hoaëc caû 2 yeáu toá ñaàu.
– Trình töï tieán haønh kieåm tra oån ñònh cuïc boä thaønh daàm:
+ Ñaàu tieân caàn boá trí caùc gaân taêng cöùng thaønh daàm. Gaân taêng cöùng seõ chia thaønh daàm
thaønh caùc khoang,
+ Tieáp ñoù trong caùc khoang tính toaùn tieán haønh xaùc ñònh öùng suaát tôùi haïn σ th ,
+ Kieåm tra heä soá oån ñònh cuïc boä.
129
A. OÅN ÑÒNH CUÏC BOÄ CUÛA TAÁM THAØNH.
1) Phöông phaùp boá trí gaân taêng

cöùng thaønh daàm:
a) Gaân taêng cöùng daàm 1 thaønh
(xem hình 5.35):
– Khi tæ soá giöõa chieàu cao thaønh

daàm vaø chieàu daøy taám thaønh:
ht
≥ 70 (CT3);
δt
ht
≥ 60 (theùp hôïp kim thaáp)
δt
+ Boá trí caùc gaân taêng cöùng
thaúng ñöùng ñaët treân toaøn boä chieàu
cao thaønh daàm (goïi laø gaân cô baûn).
+ Khoaûng caùch giöõa caùc gaân
keà nhau laø a ≤ 2h; a ≤ 3m ,
+ ÔÛ khoaûng giöõa daàm neân
boá trí khoaûng caùch caùc gaân ñeàu
nhau (a = const).
+ ÔÛ gaàn goái töïa cuûa daàm
neân giaûm khoaûng caùch giöõa caùc
gaân.
+ Gaân cô baûn seõ chia taám
thaønh daàm thaønh caùc khoang, moãi
khoang ñöôïc giôùi haïn giöõa 2 gaân
ñöùng, taám bieân treân, taám bieân döôùi.
Gaân taêng cöùng thaúng ñöùng khoâng bò
veânh khi maát oån ñònh cuïc boä. Nhôø
vaäy: caùc khoang rieâng bieät cuûa
thaønh daàm khi bò maát oån ñònh cuïc
boä seõ khoâng aûnh höôûng ñeán nhau.
– Khi tæ soá giöõa chieàu cao thaønh

daàm vaø chieàu daøy taám thaønh: Hình 5.35 – Boá trí gaân taêng cöùng daàm 1 thaønh.
ht a, b – duøng caùc gaân ñöùng cô baûn; c - duøng caùc gaân ñöùng cô
≥ 160 (vôùi theùp CT3); baûn vaø caëp gaân doïc gaàn taám bieân treân chòu neùn; d - duøng caùc
δt gaân ñöùng cô baûn vaø caëp gaân doïc gaàn taám bieân döôùi chòu neùn
ht e- duøng caùc gaân ñöùng cô baûn, caùc gaân ngaén trung gian vaø
≥ (135 ÷ 145) (vôùi theùp caëp gaân doïc; 1- gaân cô baûn; 2 – gaân doïc; 3 – gaân ngaén trung
δt
gian.
hôïp kim thaáp).
+ Treân thaønh daàm ngoaøi caùc gaân taêng cöùng thaúng ñöùng caàn boá trí theâm caëp gaân doïc (2).
+ Caëp gaân doïc boá trí ôû treân taám thaønh phía taám bieân chòu neùn.
130
+ Khoaûng caùch töø taám bieân chòu neùn ñeán caëp gaân doïc.
 1 1 (5.80)
h1 =  ÷  ⋅ ht
 4 5
– ÔÛ caùc daàm coù taûi troïng taäp trung di ñoäng do aùp löïc baùnh xe di chuyeån ôû baûn caùnh treân:
gaây öùng suaát cuïc boä daäp meùp treân thaønh daàm raát lôùn vì vaäy caàn boá trí theâm caùc gaân ngaén trung
gian lieàn nhau, taám bieân chòu neùn vaø gaân doïc.
– Ñoái vôùi caùc daàm coù ñoä maûnh thaønh daàm lôùn, chieàu cao thaønh daàm lôùn caàn boá trí 1 caëp
gaân doïc thöù 2 caùch caëp gaân doïc 1 moät khoaûng (theo chieàu cao thaønh daàm) =0,2.ht
b) Gaân taêng cöùng daàm 2 thaønh :
Hình 5.36 – Gaân taêng cöùng daàm 2 thaønh.

a – Duøng vaùch ngaên kín vaø vaùch ngaên ngaén; b – duøng khung ngaên.
– Ñoái vôùi daàm 2 thaønh (daàm tieát dieän hình hoäp) ñeå taêng cöùng cho taám thaønh vaø caùc taám
bieân, ñoàng thôøi taêng ñoä cöùng choáng xoaén tieát dieän ngang cuûa daàm: gaân taêng cöùng ñöôïc boá trí laø
caùc vaùch ngaên. Caùc vaùch ngaên laø caùc taám theùp ñöôïc boá trí trong loøng cuûa daàm haøn vôùi caùc taám
thaønh vaø caùc taám bieân
Vaùch ngaên daàm 2 thaønh coù caùc loaïi:
+ Vaùch ngaên kín: chieàu cao vaùch ngaên gaàn baèng chieàu cao cuûa taám thaønh daàm.
+ Vaùch ngaên ngaén: boá trí ôû phía taám bieân bieân chòu neùn.
+ Khung ngaên: vaùch ngaên khoâng phaûi keát caáu töø baûn theùp maø laø 1 keát caáu khung goàm caùc
taám theùp uoán cong haøn vôùi caùc taám thaønh daàm vaø caùc taám bieân.
c) Caùc gaân taêng cöùng thaønh daàm seõ chia taám thaønh daàm thaønh caùc khoang nhoû.
Khi maát oån ñònh cuïc boä, caùc khoang khoâng aûnh höôûng laãn nhau. Vì vaäy caàn tieán haønh
kieåm tra oån ñònh cuïc boä cuûa caùc khoang nhoû ñöôïc giôùi haïn bôûi caùc gaân taêng cöùng vaø taám bieân:
caùc khoang coù hình chöõ nhaät, coù kích thöôùc tuyø thuoäc vaøo vieäc boá trí gaân taêng cöùng thaønh daàm
goïi laø caùc taám kieåm tra.
– Khi daàm chæ boá trí gaân cô baûn: taám kieåm tra giôùi haïn bôûi 2 gaân ñöùng vaø 2 taám bieân cuûa
daàm, vôùi chieàu daøy laø chieàu daøy baûn theùp thaønh daàm : kích thöôùc taám: a, ht, δ t ;
– Khi daàm coù boá trí theâm caëp gaân doïc: taám kieåm tra laø bieân giôùi haïn bôûi 2 gaân cô baûn, gaân
doïc vaø bieân treân kích thöôùc taám: a, h1, δ t ;
– Khi daàm coù boá trí caùc gaân ngaén trung gian naèm giöõa caùc gaân cô baûn, gaân doïc vaø taám
bieân treân: kích thöôùc taám: a1, h1, δ t .
– Caùc gaân taêng cöùng ñoùng vai troø taám tyø cuûa caùc taám kieåm tra, caùc gaân khoâng bieán daïng
khi thaønh daàm bò maát oån ñònh. Muoán vaäy: kích thöôùc caùc gaân phaûi coù ñuû ñoä cöùng caàn thieát.
– Kích thöôùc caùc gaân taêng cöùng xaùc ñònh nhö sau:
131
*) Chieàu roäng phaàn nhoâ ra cuûa gaân ñöùng (gaân cô baûn), (tr.223).[01]:
h
bg ≥ + 40 (mm). (5.81)
30
*) Chieàu daøy cuûa baûn theùp cheá taïo gaân, ñoái vôùi theùp CT3 (tr.223).[01]:
1
δg ≥ bg (mm). (5.82)
15
*) Moâmen quaùn tính cuûa tieát dieän gaân ñöùng (5.109).[01]:
Jg = 3ht.δt3 (mm4) (5.83)
d) Moâmen quaùn tính caàn thieát cuûa caëp gaân doïc treân taám bieân chòu neùn cuûa daàm tieát dieän
hoäp (caëp gaân doïc ñaët gaàn taám bieân chòu neùn vôùi khoaûng caùch h1):
Tuøy thuoäc tyû soá (h1/h) xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc trong baûng 5.10:
Baûng 5.10 – Giaù trò moâmen caàn thieát cuûa caëp gaân doïc
ñoái vôùi taám bieân chòu neùn cuûa tieát dieän hình hoäp, (B.3.35).[03].
h1 Moâmen quaùn tính caàn thieát cuûa gaân Giaù trò giôùi haïn J g
d
doïc J g
d
h0 Giaù trò nhoû nhaát Giaù trò lôùn nhaát
 a  a 2δ 3
0,20 
 2,5 − 0 ,5  1,5hoδ3 7hoδ3
 ho  ho
 a  a 2δ 3
0,25 1,5 − 0,4  1,5hoδ3 3,5hoδ3
 h o  h o
3
0,30 1,5hoδ
Chuù thích: 1 – Caùc trò soá kích thöôùc a, ho, h1 xem hình (5.35); δ – chieàu daøy taám thaønh;
2 – Caùc trò soá trung gian cuûa tyû soá (h1/h0) töông öùng ñöôïc noäi suy baäc nhaát.
e) ÔÛ choã goái ñôõ cuûa daàm, nhaát thieát phaûi coù gaân taêng cöùng.
Caùc gaân naøy ñöôïc tính theo ñieàu kieän chòu neùn trong maët phaúng cuûa daàm chòu phaûn löïc
goái töïa A:
A
≤ [σ ] ;
A
σ= hoaëc ≤ m.R (5.84)
ϕ .Fg ϕ .Fgt
ϕ – Heä soá chieát giaûm öùng suaát khi neùn.
– Dieän tích tieát dieän tính toaùn cuûa gaân khi chòu neùn.
t
F g
Fgt = Fg + 2.(15δ t ).δ t (5.85)

Vuøng taám thaønh roäng veà 2 phía 15 laàn chieàu daøy cuûa taám thaønh (15 δ t ) ñöôïc tính vaøo tieát
dieän cuûa gaân ñeå chòu phaûn löïc goái töïa A.
2) Kieåm tra oån ñònh cuïc boä cuûa baûn thaønh daàm.
Ñeå kieåm tra oån ñònh cuïc boä cuûa baûn thaønh daàm caàn tieán haønh: xaùc ñònh öùng suaát tôùi haïn
cuûa taám kieåm tra (khoang); kieåm tra heä soá döï tröõ oån ñònh cuïc boä. Lyù thuyeát oån ñònh coâng trình ñaõ
tìm ñöôïc bieåu thöùc chung ñeå tính öùng suaát tôùi haïn cuûa taám laø (3.46).[08]:
δ 
2
σ = k  (5.86)
a
132
a) OÅn ñònh cuïc boä döôùi taùc duïng cuûa öùng suaát tieáp τ do löïc caét ngang Q gaây ra :
Hình 5.37 – Beà maët taám bò phoàng khi maát oån ñònh.
a – Döôùi taùc duïng cuûa öùng suaát tieáp; b - Döôùi taùc duïng cuûa öùng suaát phaùp do uoán; c - Döôùi
taùc duïng cuûa öùng suaát daäp cuïc boä; d - Döôùi taùc duïng cuûa öùng suaát daäp cuïc boä khi coù gaân
doïc; e – Öùng suaát neùn phaân boá ñeàu; h – Khi neùn doïc truïc oáng hình truï; i – Sô ñoà tính daàm;
k – Caùc khoang caàn kieåm tra.
– Neáu aûnh höôûng cuûa moâmen uoán coù theå boû qua (Mu = 0), taám kieåm tra chæ chòu taùc duïng
cuûa öùng suaát tieáp τ xy do löïc caét Q gaây ra, ví duï: taïi goái ñôõ cuûa daàm töïa treân 2 goái (hình 5.37a).
– ÖÙng suaát tieáp tôùi haïn cuûa taám kieåm tra (3.118).[03]:
133
  b  δ   4
2 2
τ th = 1250 + 950  ⋅   .10 kG/cm2. (5.87)

 a b 
trong coâng thöùc :
a, b, δ - kích thöôùc cuûa taám kieåm tra.
– Caên cöù khaû naêng cuûa taám, coù theå xaùc ñònh ñöôïc: ñieàu kieän ñeå khoâng caàn boá trí gaân taêng cöùng
thaúng ñöùng (gaân cô baûn) ñoái vôùi thaønh daàm laø :
ht ht
+ Khi ≤ 70 (CT3) ≤ (55 ÷ 60) (theùp hôïp kim thaáp)
δt δt
– Heä soá oån ñònh cuïc boä khi tính theo phöông phaùp öùng suaát cho pheùp (3.120).[03]:
τ th
n0 = ≥n (5.88)
τ xy
trong ñoù: n – Heä soá döï tröõ ñoä beàn (n = 1,2÷1,4) (xem chöông 2 – phaàn I).
τ xy - ÖÙng suaát tieáp trong taám do taûi troïng ngoaøi (löïc caét) Q gaây ra (3.122).[03]:
Q
τ= (5.89)
h.δ
– Ñieàu kieän oån ñònh cuïc boä khi tính theo phöông phaùp TTGH (3.121).[03]:
τ ≤ τ th (5.90)
b) OÅn ñònh cuïc boä döôùi taùc duïng cuûa öùng suaát phaùp σ do moâmen uoán M gaây ra.
Neáu aûnh höôûng cuûa öùng suaát tieáp coù theå boû qua (τ xy = 0), löïc caét ngang Q = 0, taám chæ
chòu taùc duïng cuûa öùng suaát phaúng do moâmen uoán M gaây ra, ví duï : taïi tieát dieän giöõa khaåu ñoä cuûa
daàm ñaët treân 2 goái ñôõ (hình 5.37b).
– ÖÙng suaát phaùp tôùi haïn ñoái vôùi taám töïa töï do caùc phía [3.123].[03]:
2 2
δ  δ 
σ th = k   .10 4 = 4540  .10 4 kG/cm2. (5.91)
 ho   ho 
– Neáu coù tính ñeán söï ngaøm hai phía vôùi caùc taám bieân (vôùi daàm 1 thaønh) [3.124].[03]:
2
δ 
σ th = 6300  .10 4 kG/cm2. (5.92)
 ho 
–Neáu treân taám bieân daàm moät thaønh ñaët lieân tuïc caùc taám laùt cöùng hoaëc ñoái vôùi daàm 2 thaønh
[3.125].[03]:
2
δ 
σ th = 7460  .10 4 kG/cm2. (5.93)
 ho 
– ÖÙng suaát phaùp tôùi haïn ñoái vôùi keát caáu laøm baèng hôïp kim nhoâm [3.126].[03]:
2
δ 
σ th = 2100  .10 4 kG/cm2. (5.94)
 ho 
– Heä soá oån ñònh cuïc boä n0 khi tính theo phöông phaùp öùng suaát cho pheùp [3.127].[03]-
σ th
n0 = ≥n (5.95)
σ
– Ñieàu kieän oån ñònh cuïc boä khi tính theo phöông phaùp TTGH [3.128].[03]:
σ ≤ [σ th ] (5.96)
134
Vôùi σ - ÖÙng suaát phaùp trong taám do taûi troïng ngoaøi (do moâmen uoán M gaây ra).
– Ñieàu kieän ñaûm baûo oån ñònh cuïc boä thaønh daàm maø khoâng caàn boá trí gaân taêng cöùng thaønh daàm:
h ht
Khi t ≤ 160 (CT3) vaø ≤ (135 ÷ 145) (theùp hôïp kim thaáp)
δt δt
ht
Khi lôùn : yeâu caàu taêng cöùng thaønh daàm, thöïc hieän baèng caëp gaân doïc daàm.
δt
c) OÅn ñònh cuïc boä cuûa taám khi chòu taùc duïng ñoàng thôøi cuûa öùng suaát tieáp τ vaø öùng suaát
phaùp σ (hình 5.38).
Neáu taám kieåm tra chòu taùc duïng ñoàng thôøi cuûa öùng suaát tieáp τ vaø öùng suaát phaùp σ (ví duï:
taïi caùc tieát dieän trung gian cuûa daàm ñaët treân 2 goái ñôõ, toàn taïi caû moâmen uoán M vaø löïc caét Q vôùi
trò soá töông ñoái lôùn). ÖÙng suaát tôùi haïn trong tröôøng hôïp naøy goàm caû öùng suaát phaùp tôùi haïn vaø öùng
suaát tieáp tôùi haïn. Söï phuï thuoäc giöõa caùc öùng suaát tôùi haïn coù theå hieån thò baèng phöông trình
ñöôøng troøn [3.129].[03]:
2 2
 σ τth   τ σth 
  +   = 1 (5.97)
σ
 th   th  τ
trong ñoù: σ τ th vaø τ σ th –öùng suaát tôùi haïn khi coù taùc duïng
phoái hôïp cuûa caû öùng suaát phaùp vaø öùng suaát tieáp; σ th vaø
τ th – öùng suaát tôùi haïn khi taùc duïng rieâng reû cuûa öùng suaát
phaùp vaø öùng suaát tieáp.
Löu yù : σ τ th ≤ σ th ; τ σ th ≤ τ th
σ
Neáu öùng suaát trong taám σ vaø τ vaø tæ soá töông ñoái vaø
σ th
τ
ñöôïc bieåu dieãn bôûi ñieåm P (hình 5.38), thì heä soá oån
τ th
ñònh cuïc boä ñöôïc xaùc ñònh [3.130].[03]:
OM 1 Hình 5.38 – Söï phuï thuoäc giöõa caùc
n0 = = 2 2
≥ n; (5.98)
öùng suaát tôùi haïn khi coù taùc ñoäng keát
OP σ  τ  hôïp cuûa öùng suaát phaùp vaø öùng suaát
  +  
tieáp treân ñöôøng bieân cuûa taám chòu
 th   τ th 
σ
uoán.
d) OÅn ñònh cuïc boä cuûa taám thaønh khi chòu taûi troïng cuïc I – Khu vöïc oån ñònh; II – Khu vöïc
boä P ñaët ôû meùp treân thaønh daàm (hình 5.37c). khoâng oån ñònh.
Do taùc duïng cuûa taûi troïng taäp trung di ñoäng ôû treân
thaønh daàm (taûi troïng cuïc boä) P gaây ra öùng suaát neùn thaønh daàm (öùng suaát phaùp σ y ). Taám bò maát
oån ñònh ôû vuøng chòu taûi troïng taäp trung cuïc boä P do öùng suaát neùn thaønh daàm σ y . Meùp treân thaønh
daàm chòu taûi troïng lôùn nhaát laø öùng suaát daäp meùp treân thaønh daàm σ cb .
ÖÙng suaát daäp tôùi haïn do daäp cuïc boä (3.132).[03]:
δ 
2
σ = k1 .  .10 4 kG/cm2
th
cb
(5.99)
a
135
a
ôû ñaây heä soá k1 phuï thuoäc vaøo tæ soá , vaø möùc ñoä ngaøm ñaøn hoài giöõa taám thaønh, vaø phuï thuoäc caû
b
vaøo ñoä lôùn cuûa öùng suaát daäp cuïc boä σ cb (xem coâng thöùc 5.49). Heä soá k1 ñöôïc tra baûng (5.11).
– Xaùc ñònh öùng suaát tôùi haïn σ th
a
+ khi ≤ 0,8 thì σ th xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc (5.92); (5.93); (5.94).
ht
a σ
+ khi > 0,8 thì caàn phaân bieät 2 tröôøng hôïp tuyø thuoäc tæ soá cb
ht σ
σ cb
*) Tröôøng hôïp 1: lôùn hôn giaù trò cho trong baûng (5.11) :
σ
**) Luùc ñoù σ cb xaùc ñònh theo coâng thöùc (5.99) – (3.132).[03];
th
Baûng 5.11. Heä soá ñeå kieåm tra oån ñònh cuïc boä cuûa daàm, (B.3.32).[03].
Kieåu Heä soá a/ho (ôû ñaây h0 ≡ ht)

Kieåu daàm taám kieåm
0,5 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 2,0
bieân tra
A 2040 3040 3670 4110 4670 5320 6040 6880
k1
B 2210 3650 4860 6150 7740 9560 11580 13860
Theùp haøn
A 0 0 0,248 0,268 0,285 0,303 0,315 0,333
B σ cb 0 0 0,135 0,288 0,455 0,619 0,767 0,940
σ
Theùp taùn ñinh 0 0 0,215 0,329 0,447 0,552 0,640 0,734
Theùp haøn k2 6300 6300 8230 9500 11100 13020 15250 17790
Hôïp kim k1 670 1000 1200 1340 1520 1730 1970 2250
nhoâm k2 2390 2750 3210 3770 4410 5120
Chuù thích: 1. A – Taám bieân cuûa daàm 1 thaønh; B – Taám bieân cuûa daàm 2 thaønh.
2. Ñoái vôùi daàm theùp khi (a/ho) > 2,0 giaù trò caùc heä soá baèng ñoä lôùn cuûa chuùng töông öùng
tröôøng hôïp khi (a/ho) = 2,0,
3. Ñoái vôùi daàm baèng nhoâm khi (a/ho) = 2,2 thì k2 = 5940; khi (a/ho) = 2,4 thì k2 = 6820;
khi (a/ho) = 2,6 thì k2 = 7770; khi (a/ho) > 2,0 thì k1 = 2250;
**) Coøn öùng suaát tôùi haïn tính theo coâng thöùc (3.136).[03]:
2
δ 
σ th = k 2   .10 4 kG/cm2 (5.100)
 ht 
a
heä soá k2 tra baûng (5.11) phuï thuoäc tæ soá
ht
σ cb
*) Tröôøng hôïp 2 : khi khoâng lôùn hôn giaù trò cho trong baûng 5.11 thì :
σ
**) σ th xaùc ñònh theo coâng thöùc (5.92); (5.93) töùc (3.124).[03], (3.125).[03].
136
σ cbth xaùc ñònh theo coâng thöùc (5.99), töùc (3.132).[03], nhöng trong coâng thöùc (5.99) vaø
**)
a
baûng 5.11 ñaët thay cho giaù trò a.
2
Trong caû hai tröôøng hôïp, τ th xaùc ñònh theo kích thöôùc cuûa taám kieåm tra.
Chuù yù : Ñoái vôùi daàm 2 thaønh (daàm hoäp) khi ray khoâng ñaët treân thaønh daàm maø ñaët ôû taám bieân treân
giöõa 2 thaønh daàm σ cb = 0 .
– Kieåm tra oån ñònh cuïc boä cuûa taám trong ñoù toàn taïi caû σ, τ vaø σcb
σ cb töông töï nhö khi taám chòu löïc taùc duïng ñoàng thôøi cuûa σ vaø
τ.
Ñieàu kieän oån ñònh cuûa taám kieåm tra:
+ Khi tính theo phöông phaùp öùng suaát cho pheùp (3.133).[03]:
−1 / 2
 σ σ  2  τ  2 
 + cbth  +    ≥n (5.101)
 σ th σ cb   τ th  
+ Khi tính theo phöông phaùp TTGH (3.134).[03]:
2 2
 σ σ cb   τ 
 + th  +   ≤ 0,9 (5.102)
 th σ cb   τ tb 
σ
– Kieåm tra oån ñònh cuïc boä baûn thaønh daàm ñoái vôùi daàm coù boá trí gaân doïc vaø
gaân ngaén trung gian.
Caàn kieåm tra caùc taám ôû phía treân giaùp vôùi taám bieân chòu neùn. Taám
Hình 5.39 – Taám
ñöôïc giôùi haïn bôûi bieân treân, gaân doïc vaø 2 gaân ngaén trung gian keá nhau
bieân daàm 1 thaønh caàn
(hoaëc giöõa 1 gaân ngaén vaø 1 gaân cô baûn) ñöôïc khaûo saùt nhö 1 taám tyø 3 kieåm tra
phía (vôùi caùc gaân) coøn 1 phía töï do.
+ Ñieàu kieän oån ñònh cuïc boä cuûa taám:
*) Khi tính theo phöông phaùp USCP (3.137).[03]:
2
 a1 
1500.η 0 .σ cb   ≤1 (5.103)
 100.δ 
*) Khi tính theo phöông phaùp TTGH (3.138).[03]:
2
 a1 
1500.σ cb   ≤1 (5.104)
 100.δ 
ôû ñaây: σ cb (kG/cm2 ) do taûi troïng taäp trung P coù nhaân vôùi heä soá quaù taûi.
n0 – heä soá oån ñònh cuïc boä (n0 = n)
n – heä soá döï tröõ beàn.
B. OÅN ÑÒNH CUÏC BOÄ CUÛA TAÁM BIEÂN :
1) Taám bieân cuûa daàm 1 thaønh: Hình 5.40-Taám bieân

Moät nöûa cuûa taám bieân (daàm 1 thaønh) tính veà 1 phía cuûa taám thaønh daàm 2 thaønh caàn
kieåm tra (a, b, δ).
coù theå coi nhö 1 taám tyø 3 phía, moät phía laø töï do theo höôùng doïc chòu öùng
137
suaát neùn phaân boá ñeàu, caùc giaù töïa cuûa taám laø 2 gaân cô baûn vaø thaønh daàm. Chieàu daøi cuûa taám
thöôøng lôùn hôn chieàu roäng, do vaäy coù theå söû duïng giaù trò öùng suaát tôùi haïn vôùi taám coù chieàu daøi voâ
haïn (5.110).[1]:
δ  δ
2 2
σ th = k   .10 4 = 81.  .10 4 kG/cm2. (5.105)

h h
B
vôùi h= (nöûa chieàu roäng taám bieân); δ – chieàu daøy taám bieân.
2
Caên cöù vaøo bieåu thöùc tính öùng suaát tôùi haïn cuûa taám ñeå xaùc ñònh chieàu roäng taám bieân ñaûm
baûo yeâu caàu oån ñònh cuïc boä cuûa taám, (thöïc teá thöôøng B ≤ 30 δ)
b) Taám bieân daàm 2 thaønh:

Taám bieân chòu neùn cuûa daàm 2 thaønh coù theå ñöôïc khaûo saùt nhö 1 taám tyø 4 phía:
+ Hai phía tyø leân 2 taám thaønh.
+ Hai phía tì leân caùc gaân taêng cöùng daàm (laø 2 vaùch ngaên).
Taám ñang khaûo saùt chòu öùng suaát neùn phaân boá ñeàu theo 2 phía (hình 5.37e).
ÖÙng suaát tôùi haïn cuûa taám (5.112).[01]:
2
δ 
σ th = 700  .10 4 kG/cm2. (5.106)
b
Khi tính ñeán söï ngaøm ñaøn hoài theo 2 phía (5.113).[01]:
2
δ 
σ th = 1000.  .10 4 kG/cm2. (5.107)
b
ôû ñaây : b – khoaûng caùch giöõa 2 taám thaønh daàm.
138

Phaàn II
KEÁT CAÁU KIM LOAÏI CUÛA CAÙC MAÙY TRUÏC
Chöông 1: CAÀU TRUÏC
§1.1. CAÙC LOAÏI KEÁT CAÁU VAØ THOÂNG SOÁ CÔ BAÛN CUÛA CAÀU TRUÏC
1.1.1.Caùc loaïi keát caáu.

Caàu truïc coù raát nhieàu hình daïng, keát caáu khaùc nhau nhöng chuû yeáu goàm hai loaïi keát caáu
chính laø keát caáu daøn vaø keát caáu daàm. Theo tieát dieän caét ngang cuûa caàu ngöôøi ta chia thaønh caùc
loaïi : caàu boán daøn, caàu hai daàm, caàu moät daàm.
a – Keát caáu caàu boán daøn:
Hình daùng chung h1.1,a vaø h.1.1b; tieát dieän caét ngang h.1.3, a1, a2.
Tieát dieän ngang cuûa nöûa caàu coù theå laø keát caáu kín hoaëc hôû. ÔÛ hình 1.3.a coù daøn chính laø
daøn maét löôùi, daøn phuï vaø caùc daøn giaèng laø daøn maét löôùi hoaëc daøn phuï laø daøn khoâng coù thanh xieân
(h1.1.b). Hình 1.3.b coù daøn chính laø daàm moät thaønh.
Hình 1.1a - Hình daùng chung caàu truïc keát caáu daøn.
Hình 1.1.b - Hình daùng chung caàu truïc kieåu daøn phuï khoâng coù thanh xieân.
- Öu ñieåm keát caáu daøn :
208
+ Coù troïng löôïng nhoû hôn keát caáu daàm,
+ Chieàu cao tính töø ñænh ray caàu truïc ñeán ñænh ray xe con nhoû,
+ Coù ñoä cöùng theo phöông ngang lôùn.
- Nhöôïc ñieåm keát caáu daøn :
+ Keát caáu daøn toán nhieàu coâng cheá taïo,
+ Khoâng theå söû duïng baùnh xe eùp ôû daàm ñaàu,
+ Ñoä beàn moûi cuûa keát caáu daøn thaáp.
Hình 1.2. hình daùng chung caàu truïc keát caáu daàm.
a – Caàu truïc 2 daàm coù moät cô caáu naâng; b – Caàu truïc 2 daàm coù cô caáu naâng chính vaø cô caáu naâng phuï.
b – Keát caáu caàu 2 daàm (Hình daùng chung h1.2, tieát

dieän caét ngang h.1.3, a3, a4, c1, c2)
Keát caáu theùp cuûa caàu goàm 2 nöûa caàu cheá taïo töø keát caáu
daàm. Tieát dieän ngang cuûa nöûa caàu thöôøng söû duïng laø keát caáu
daàm hoäp coù ray xe con ñaët treân taám bieân treân cuûa daàm.
- Öu ñieåm keát caáu daàm :
+ Keát caáu daàm toán ít coâng cheá taïo (do söû duïng phöông
phaùp haøn töï ñoäng),
+ Chieàu cao chung cuûa caàu nhoû, coù theå duøng baùnh xe eùp
ôû daàm ñaàu,
+ Keát caáu daàm coù ñoä beàn moûi cao.
209
- Nhöôïc ñieåm keát caáu daàm :
+ Khi khaåu ñoä lôùn, troïng löôïng lôùn hôn moät ít so vôùi keát caáu daøn cuøng khaåu ñoä,
+ Ñoä cöùng ngang khoâng ñaûm baûo ñoái vôùi caàu truïc coù khaåu ñoä vaø toác ñoä di chuyeån lôùn.
Hình 1.3. Caùc kieåu tieát dieän nöûa caàu cuûa caàu truïc.
210
Keát caáu ôû hình 1.3.e phuø hôïp vôùi caàu truïc coù taûi troïng lôùn. Keát caáu naøy coù ray ñaët treân
thaønh daàm noù coù nhöõng öu ñieåm cuûa caû hai loaïi caàu 4 daøn vaø caàu 2 daàm.
c – Caàu coù keát caáu khung (h.1.3, e4, e5 )
Keát caáu theùp cuûa nöûa caàu coù tieát dieän kieåu khung, coâng ngheä cheá taïo vaø troïng löôïng keát
caáu töông töï caàu hai daàm hình hoäp, coù ñoä cöùng lôùn, ñöôïc söû duïng cho caàu truïc taûi troïng nhoû cuõng
nhö taûi troïng lôùn. Daïng keát caáu naøy ít söû duïng.
d – Caàu coù keát caáu tieát dieän tam giaùc (h.1.3, c3, c4, e2, e3)
Keát caáu theùp cuûa nöûa caàu coù tieát dieän hình tam giaùc ñöôïc cheá taïo töø caùc theùp taám thaønh
keát caáu kín (h.1.3.c3), hoaëc cheá taïo keát caáu kín ôû bieân treân vaø bieân döôùi (h.1.3, c4), hoaëc tieát dieän
hình tam giaùc cheá taïo töø keát caáu daøn (h.1.3, e3 )
e – Keát caáu caàu truïc moät daàm (Hình daùng chung h.1.4)
Hình 1.4- Boá trí chung cuûa caàu truïc moät daàm (kieåu ray treo)
Hình 1.5.Caùc kieåu keát caáu caàu truïc moät daàm.
211
Ngoaøi caùc loaïi keát caáu theùp caàu duøng cho caùc loaïi caàu truïc coâng duïng chung nhö ñaõ neâu
treân coøn coù loaïi caàu truïc moät daàm. Keát caáu theùp chòu taûi chính cuûa caàu truïc (hính 1.5) laø moät daàm
chính vôùi xe tôøi laø loaïi pa laêng ñieän (xe con moät ray) di chuyeån ôû baûn caùnh döôùi cuûa daàm chính.
Daàm chính cuûa keát caáu thöôøng duøng laø loaïi daàm chöõ I chuyeân duøng. Keát caáu theùp cuûa caàu
truïc moät daàm coù caùc loaïi :
– Caàu truïc moät daàm coù thanh giaèng ñaàu (h.1.5, a1),
– Caàu truïc moät daàm coù daøn giaèng ngang moät phía (h.1.5, a2),
– Caàu truïc moät daàm coù daøn giaèng ngang hai phía (h.1.5, b),
1.1.2.Caùc thoâng soá cô baûn cuûa keát caáu caàu.

a) Chieàu cao cuûa caàu
Xuaát phaùt töø kinh nghieäm khai thaùc caàu truïc cheá taïo töø theùp CT3, chieàu cao cuûa caàu phuï
thuoäc ñoä lôùn khaåu ñoä L vaø ñöôïc qui ñònh trong giôùi haïn sau:
– Ñoái vôùi caàu truïc 4 daøn, (tr.304).[03]:
H 1 1 1 1
+ Tyû soá giöõa chieàu cao vaø khaåu ñoä : = hoaëc (ít khi laáy baèng hoaëc ),
L 12 14 10 16
+ Soá khoang cuûa daøn thöôøng laáy laø soá chaün,
+ Goùc nghieâng cuûa thanh xieân ôû daøn chính vaø daøn phuï thöôøng khoaûng 45o.
– Ñoái vôùi caàu truïc 2 daàm (tr.305).[03]:
H 1 1 1
+ Tyû soá giöõa chieàu cao vaø khaåu ñoä : = ñeán (ít khi laáy nhoû hôn ),
L 14 18 18
Chieàu cao lôùn nhaát ñöôïc giôùi haïn bôûi ñieàu kieän ñeå troïng löôïng keát caáu laø nhoû nhaát.Chieàu
cao nhoû nhaát ñöôïc giôùi haïn bôûi ñieàu kieän ñoä cöùng tónh cuûa keát caáu (ñoä cöùng tónh ñöôïc bieåu thò
qua ñoä voõng tónh) vaø ñoä cöùng ñoäng (ñöôïc xaùc ñònh baèng thôøi gian taét dao ñoäng cuûa keát caáu khi cô
caáu naâng laøm vieäc)
– Ñoä cöùng tónh cuûa caàu : ñöôïc ñaùnh giaù qua ñoä voõng cuûa keát caáu caàu khi xe con ôû vò trí giöõa khaåu
ñoä :
f ≤ [f]
trong ñoù f – ñoä voõng giöõa caàu, [f] – ñoä voõng cho pheùp cuûa caàu truïc.
– Ñoä cöùng ñoäng : ñöôïc ñaùnh giaù qua chu kyø dao ñoäng τ cuûa keát caáu hoaëc ñaùnh giaù qua thôøi gian
taét dao ñoäng t (9.1).[01]:
τ y
t = ln t (1.1)
γ y min
trong ñoù : τ - chu kyø dao ñoäng töï do cuûa caàu khi
xe con khoâng haøng ôû giöõa khaåu ñoä, γ - ñoä suy
giaûm loâga, yt – ñoä voõng tónh cuûa caàu do taùc duïng
cuûa troïng löôïng haøng.
Caàn phaûi giôùi haïn dao ñoäng cuûa caàu truïc
khi khoâng taûi coù bieân ñoä dao ñoäng nhoû nhaát : laáy
ymin = 0,5 mm, khi ñoù : Hình 1.6. Ñoà thò veà dao ñoäng töï do taét daàn cuûa
τ y τ keát caáu theùp caàu truïc.
t = ln t = ln 2 y t (1.2)
γ y min γ
Thôøi gian dao ñoäng töï do taét daàn vôùi ymin = 0,5 mm khoâng ñöôïc vöôït quaù 15s :
t ≤ [t] = 15sek
212
Ñeå xaùc ñònh chu kyø dao ñoäng töï do cuûa caàu τ caàn phaûi bieát khoái löôïng qui ñoåi cuûa caàu mc
vaø ñoä cöùng cuûa caàu C :
mc
τ = 2π. ; (1.2)
C
qL Q 48 EJ
trong ñoù khoái löôïng qui ñoåi cuûa caàu mc = ; ñoä cöùng C = = thay vaøo (1.2) thì :
2g yt L3
mc qL4 qL4 0,56 L
τ = 2π. = 2π. =2π. = 4 σq L (1.3)
C 96 EJ 48EWHg 10 H
qL2
trong ñoù : σ q = - öùng suaát cöïc ñaïi ôû tieát dieän giöõa caàu do troïng löôïng baûn thaân gaây ra.
8W
H
Töø ñaây ta thaáy raèng : neáu chieàu cao töông ñoái cuûa caàu nhoû thì chu kyø dao ñoäng töï do
L
cuûa caàu τ lôùn vaø ñoä cöùng ñoäng cuûa caàu seõ khoâng ñaûm baûo.
b) Ñoä voõng cuûa caàu
– Ñoä voõng theo phöông thaúng ñöùng :
Do ñieàu kieän söû duïng vaø keát caáu phaûi giôùi haïn ñoä voõng cuûa keát caáu theùp. Ñoái vôùi caàu truïc
chaïy ñieän cheá taïo töø theùp caùc bon CT3 qui ñònh ñoä voõng tónh cho pheùp (tr.305).[03]:
1
+ Ñoái vôùi caàu truïc daãn ñoäng ñieän: f ≤ [f] = L (1.4)
700
1
+ Ñoái vôùi caàu truïc daãn ñoäng tay: f ≤ [f] = L (1.4)’
400
Theo TCVN 5575 – 1991 qui ñònh ñoä voõng ñoái vôùi daàm vaø daøn caàu truïc:
+ Cheá ñoä laøm vieäc nheï (bao goàm caàu truïc tay, pa-laêng ñieän vaø pa laêng) : [f] = L/400;
+ Cheá ñoä laøm vieäc trung bình : [f] = L/500;
+ Cheá ñoä laøm vieäc naëng vaø raát naëng : [f] = L/600;
– Ñoä voõng theo phöông ngang: ñoä cong (voõng) theo phöông ngang töùc laø theo phöông chuyeån
ñoäng cuûa caàu truïc ñoái vôùi caàu truïc hai daàm hình hoäp ñöôïc qui ñònh theo coâng thöùc Goân-man (П.
Б.ГОЛЬМАН)
 1 1 
[fn] =  ÷ .L (1.5)
1750 2000 
c) Cô sôû cuûa caàu B:
Cô sôû cuûa caàu B laø khoaûng caùch giöõa 2 cuïm baùnh xe di chuyeån caàu truïc ñaët ôû daàm ñaàu.
– Hieän töôïng di chuyeån leäch caàu truïc: khi caàu truïc di chuyeån treân hai ñöôøng ray ñaët treân
töôøng nhaø kho, coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra söï di chuyeån leäch caàu truïc. Caùc nguyeân nhaân chuû
yeáu gaây ra söï di chuyeån leäch caàu truïc laø:
+ Ñöôøng kính caùc baùnh xe truyeàn ñoäng khoâng baèng nhau, do sai soá cheá taïo vaø khi laøm
vieäc maøi moøn khoâng ñeàu.
+ Truïc baùnh xe bò leäch ôû maët phaúng ngang laøm cho maët phaúng laên cuûa baùnh xe khoâng
truøng vôùi höôùng chuyeån ñoäng cuûa caàu truïc.
+ Goùc xoaén cuûa truïc truyeàn ñoäng khaùc nhau khi truyeàn ñoäng chung,
+ Toác ñoä quay cuûa truïc caùc ñoäng cô truyeàn ñoäng cô caáu di chuyeån khaùc nhau khi truyeàn
ñoäng rieâng.
+ Tình traïng ñöôøng ray ñaët caàn truïc.
Khi caàu truïc di chuyeån leäch seõ sinh ra löïc beân giöõa thaønh baùnh xe vaø ray laøm taêng söï maøi
moøn baùnh xe vaø coù theå daãn tôùi tröôøng hôïp baùnh xe tröôït khoûi ñöôøng ray. Ñeå haïn cheá aûnh höôûng
213
cuûa söï di chuyeån leäch caàu truïc caàn phaûi qui ñònh giôùi haïn nhoû nhaát cô sôû cuûa caàu truïc; cô sôû caøng
lôùn thì caàu truïc caøng ít bò di chuyeån leäch.
1 1
Thoâng thöôøng cô sôû cuûa caàu truïc chaïy ñieän, (tr.305).[03]: B ≥ ( ÷ )L;
7 5
1 1
Cô sôû cuûa caàu truïc moät daàm ( ÷ )L; giôùi haïn nhoû duøng cho caàu truïc coù cô caáu di
9 5
chuyeån truyeàn ñoäng baèng tay, giôùi haïn lôùn duøng cho caàu truïc coù cô caáu di chuyeån truyeàn ñoäng
ñieän.
§1.2. TAÛI TROÏNG TÍNH TOAÙN VAØ TOÅ HÔÏP TAÛI TROÏNG TÍNH TOAÙN
KEÁT CAÁU THEÙP CUÛA CAÀU TRUÏC COÙ COÂNG DUÏNG CHUNG.
1.2.1. Baûng toå hôïp taûi troïng.

Taûi troïng tính toaùn keát caáu theùp caàu truïc coù coâng duïng chung cho ôû baûng 1.1.
Baûng 1.1. Toå hôïp taûi troïng tính keát caáu theùp caàu truïc coâng duïng chung,
(baûng 9.1).[01] hoaëc (baûng 3.43).[03]
Tính theo ñoä beàn moûi Tính theo ñoä beàn vaø ñoä oån ñònh
[σrk] = σrk/nI [σ] = σc/nII
Taûi troïng
Toå hôïp taûi troïng
Ia Ib IIa IIb IIc
Troïng löôïng caàu Gc coù tính ñeán heä soá va ñaäp kñ Gc kñ’.Gc Gc kñ.Gc Gc
Troïng löôïng xe tôøi Gx coù tính ñeán heä soá kñ Gx kñ’.Gx Gx kñ.Gx Gx
Troïng löôïng haøng naâng Q (caû thieát bò mang
ψ I.QЭ kñ’. QЭ ψ II.Q kñ.Q Q
haøng ) coù tính ñeán heä soá kñ, ψ
Löïc quaùn tính ngang khi haõm cô caáu di chuyeån Pqtmax
— Pqt — Pxqt
caàu truïc Pqt, hoaëc xe con Pxqt
Chuù thích :
1 – Toå hôïp taûi troïng qui ñònh söï laøm vieäc cuûa caùc cô caáu nhö sau :
– Ia vaø IIa : Caàu truïc ñöùng yeân, naâng haøng töø maët neàn hoaëc haõm haøng khi haï vôùi nöûa toác ñoä Ia vaø
toaøn boä toác ñoä IIa.
– Ib vaø IIb : Caàu truïc di chuyeån coù haøng khi phanh töø töø Ib vaø khi phanh ñoät ngoät IIb.
– IIc : caàu truïc khoâng di chuyeån, xe con coù haøng di chuyeån vaø phanh xe con ñoät ngoät (toå hôïp IIc
chæ ñeå tính daàm ñaàu cuûa caàu).
2 – Heä soá chu kyø khoâng ñoái xöùng r neáu khoâng bieát chính xaùc thì seõ ñöôïc xaùc ñònh theo öùng suaát:
– σmin : khi xe con khoâng haøng ñöùng ôû vò trí ¼ khaåu ñoä ñoái vôùi caàu loaïi keát caáu daàm vaø ôû
giöõa khaåu ñoä ñoái vôùi caàu keát caáu daøn.
– σmax : khi vò trí xe con coù haøng phuø hôïp vôùi moâmen cöïc ñaïi ñoái vôùi daàm vaø löïc cöïc ñaïi
trong caùc thanh ñoái vôùi daøn.
3 – Ñoái vôùi daàm cuûa caàu truïc chuyeân duøng xuaát hieän taûi troïng phuï nhö taûi troïng coâng ngheä cuûa
caàu truïc nhaø maùy luyeän kim vaø caû toå hôïp taûi troïng phuï nhö khi ñoàng thôøi phanh ñoät ngoät xe con
vaø caàu.
1.2.2. Tính toaùn caùc taûi troïng.

1) Troïng löôïng baûn thaân cuûa caàu, (tr.305).[03], (tr.140).[16].
Troïng löôïng baûn thaân bao goàm troïng löôïng phaàn keát caáu theùp, cô caáu di chuyeån caàu, thieát
bò ñieän vaø cabin ñieàu khieån. Qua xaùc ñònh baèng lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm troïng löôïng keát caáu
214
theùp moät nöûa caàu haøn khoâng keå daàm ñaàu laøm baèng theùp CT3 phuï thuoäc vaøo taûi troïng vaø khaåu ñoä
cuûa noù vaø ñöôïc bieåu thò baèng bieåu ñoà hình 1.3. Bieåu ñoà troïng löôïng baûn thaân duøng cho caàu truïc
coù cheá ñoä laøm vieäc trung bình, ñoái vôùi cheá ñoä laøm vieäc nheï thì giaûm ñi 10%, coøn cheá ñoä laøm vieäc
naëng thì taêng leân 10%.
Khi khaåu ñoä nhoû, troïng löôïng caàu loaïi daøn Gc gioáng nhö caàu hình hoäp, coøn khi khaåu ñoä lôùn seõ
nheï hôn 10 ÷ 40% (giaù trò lôùn ñoái vôùi taûi troïng nhoû).
Ñoái vôùi keát caáu ñinh taùn troïng löôïng Gc taêng leân 10÷15%, coøn neáu söû duïng theùp hôïp kim
thaáp troïng löôïng giaûm ñi 10÷20%.
G
Ñoái vôùi caàu 4 daøn coù troïng löôïng nöûa caàu laø c thì taûi troïng truyeàn leân daøn chính Gdc vaø
2
Hình 1.7.Troïng löôïng cuûa nöûa caàu gheùp haøn troïng taûi Q = 5 ÷ 250 taán.
a) keát caáu daøn; b) c) keát caáu daàm..
Gc G
daøn phuï Gdf seõ laø : Gdc = (0,55 ÷ 0,70) ; Gdf = (0,45 ÷ 0,30) c ;
2 2
Töùc laø : qdc = (0,55 ÷ 0,70)q; qdf = (0,45 ÷ 0,30)q
vôùi q laø troïng löôïng ñôn vò cuûa nöûa caàu khoâng keå daàm ñaàu. Soá haïng ñaàu trong daáu ngoaëc duøng
ñoái vôùi caàu truïc taûi troïng nhoû, coøn soá haïng thöù hai laø taûi troïng lôùn. Troïng löôïng baûn thaân daàm ñaàu
khoâng ñöa vaøo vì khoâng ñöôïc tính ñeán khi tính toaùn keát caáu theùp daàm chính.
Troïng löôïng baûn thaân caàu Gc coøn coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc kinh nghieäm cuûa
Goânman (П. Б.ГОЛЬМАН):
+ Troïng löôïng daøn chính : Gdc = 10Q(L-5) + 700 (kG)
trong ñoù:
Q – söùc naâng cuûa caàu truïc (taán);
L – khaåu ñoä cuûa caàu truïc (m).
+ Troïng löôïng daøn phuï : Gdf = Gdc/2
+ Troïng löôïng daøn ngang : Gdn = Gdc/3
Troïng löôïng cuïm truyeàn ñoäng cô caáu di chuyeån goàm ñoäng cô ñieän, khôùp noái, hoäp giaûm
toác, phanh vaø beä ñôõ cuïm truyeàn ñoäng, ñoái vôùi caàu truïc laøm vieäc ôû cheá ñoä trung bình ñöôïc xaùc
ñònh nhö sau, (tr.306).[03]:
215
Troïng löôïng cuïm truyeàn ñoäng cô caáu di chuyeån goàm ñoäng cô ñieän,
Stt Söùc naâng Q - (taán)
khôùp noái, hoäp giaûm toác, phanh vaø beä ñôõ cuïm truyeàn ñoäng (taán)
01 Q ≤ 15 0,9
02 20/5 vaø 30/5 1,2
03 50/10 vaø 75/20 2,0
04 100/20 vaø 250/30 2,7
Troïng löôïng truïc truyeàn ñoäng cuûa cô caáu di chuyeån (keå caû goái truïc vaø khôùp noái) hoaëc
ñöôøng daây laáy ñieän (keå caû coät giöõ) laáy baèng 0,1 ÷ 0,2 T/m.
2) Troïng löôïng xe con Gx:
Troïng löôïng xe con phuï thuoäc söùc
naâng caàu truïc ñöôïc xaùc ñònh gaàn ñuùng baèng
hai caùch: tra theo ñoà thò hình 1.8 hoaëc choïn
theo coâng thöùc kinh nghieäm (tr.13).[29]:
Gx = 0,4 Q
3) Heä soá va ñaäp khi di chuyeån :
Heä soá naøy phuï thuoäc vaøo loaïi caàn
truïc, tình traïng maët ñöôøng vaø toác ñoä di
chuyeån (xem phaàn I).KT -heä soá va ñaäp khi
tính theo ñoä beàn. K’T -heä soá va ñaäp khi tính
theo ñoä beàn moûi.
4) Heä soá ñoäng khi naâng (haï) haøng ψ : Hình 1.8. Troïng löôïng xe laên
Ñoäng hoïc cô caáu naâng ñöôïc tính phuï thuoäc söùc naâng caàu truïc
thoâng qua heä soá ñoäng ψ, taûi troïng naâng ñöôïc
nhaân vôùi heä soá ñoäng. Heä soá ñoäng ψ ñöôïc xaùc
ñònh qua coâng thöùc gaàn ñuùng:
ψI = 1 + 0,025 VII; (1.06.1)
ψII = 1 + 0,04VII (1.06.2)
trong ñoù VII(m/ph) - toác ñoä naâng ñònh möùc
cuûa cô caáu naâng chính.
ÔÛ hình 1.9. cho bieåu ñoà giaù trò ψII ñoái
vôùi caàn truïc cheá ñoä laøm vieäc trung bình,
chieàu cao naâng trung bình. Nhö vaäy, neáu taûi
troïng taêng thì toác ñoä naâng seõ giaûm. Neáu taêng
chieàu cao naâng ñoä daõn daøi tónh cuûa caùp naâng
Hình 1.9. Bieåu ñoà phuï thuoäc heä soá ñoäng vaøo taûi
λt seõ taêng vaø heä soá ñoäng seõ ñöôïc giaûm ñi
troïng ñoái vôùi caàu truïc cheá ñoä laøm vieäc trung bình.
nhieàu. Neáu troïng löôïng haøng luoân thay ñoåi
thì khi tính toaùn seõ tính theo taûi troïng töông
ñöông Qtñ.
5) Troïng löôïng naâng Q
– Khi tính keát caáu theo ñoä beàn, troïng löôïng haøng naâng ñöôïc tính vôùi trò soá lôùn nhaát. Troïng
löôïng naâng Q – bao goàm caû troïng löôïng haøng vaø troïng löôïng thieát bò mang haøng (cuïm puly moùc
caâu, gaàu ngoaïm) :
Q = (Qo + Gm) (1.07)
– Khi tính keát caáu theo ñoä beàn moûi (kieåm tra theo tröôøng hôïp taûi troïng I) thì trò soá tính
toaùn seõ tính theo taûi troïng töông ñöông:
Qtñ = ϕ.Q (1.08)
216
trong ñoù : ϕ - heä soá töông ñöông hay heä soá thay ñoåi taûi troïng; Q – troïng löôïng naâng ñònh möùc.
6) Löïc quaùn tính ngang Pqt (hình 1.10) vaø (1.11).

a) Khi caàu truïc di chuyeån, tieán haønh haõm caàu
truïc.
Khi ñoù xuaát hieän löïc quaùn tính – löïc quaùn
tính coù phöông ngang theo phöông di chuyeån cuûa
caàu truïc, chieàu phuï thuoäc vaøo chieàu cuûa gia toác
(taêng toác hoaëc haõm caàu). Löïc quaùn tính ngang
ñöôïc xaùc ñònh:
– Khi taêng toác hoaëc phanh caàu töø töø :
V
Pqt = m.Jdc = (mc + mh). dc (1.09)
t
trong ñoù : Vdc - toác ñoä di chuyeån caàu truïc (m/s); t -
thôøi gian gia toác (taêng toác hoaëc haõm) caàu truïc (s). Hình 1.10.Sô ñoà phaân boá löïc quaùn tính leân caùc daàm
– Khi gia toác caàu truïc moät caùch ñoät ngoät, vaø xaùc ñònh taûi troïng phuï khi haøng treo meàm .
löïc quaùn tính ngang ñöôïc tính giaù trò lôùn nhaát gaáp
2 laàn giaù trò ñònh möùc :
Pqtmax = 2 Pqt (1.10)
b) Löïc quaùn tính do khoái löôïng xe tôøi vaø haøng khi

phanh caàu truïc seõ phaân ñeàu leân 2 daàm chính, ngoaøi
ra löïc quaùn tính cuûa xe tôøi vaø haøng coøn gaây ra taûi
troïng phuï thaúng ñöùng taùc duïng leân moãi daàm
chính.
Pqt .h
Pqtf = (1.11)
b
trong ñoù : h – chieàu cao töø taâm ñaët taûi troïng Pqtx
ñeán ñaàu ray ñaët xe tôøi; b – chieàu roäng ray ñaët xe
Hình 1.11.Sô ñoà phaân boá löïc quaùn tính leân caùc
tôøi. Khi haøng treo cöùng (hình 1.11) nghóa laø xe con
daàm vaø xaùc ñònh taûi troïng phuï khi haøng treo cöùng.
trang bò daøn treo, thì löïc quaùn tính do xe con coù
haøng vì coù caùnh tay ñoøn lôùn h seõ sinh ra taûi troïng phuï thaúng ñöùng leân moãi daàm lôùn hôn nhieàu khi
treo haøng baèng daây meàm (hình 1.10).
c) Löïc quaùn tính khi phanh xe con treân caàu.
Khi phanh xe con treân caàu, laøm phaùt sinh löïc quaùn tính do khoái löôïng xe con vaø haøng.
Löïc quaùn tính cuûa xe con vaø haøng seõ taùc duïng leân daàm ñaàu vaø laø taûi troïng ñeå tính toaùn kieåm tra
beàn vaø oån ñònh daàm ñaàu (toå hôïp IIC).
7) Löïc beân (söôøn) S:

Khi caàu truïc di chuyeån leäch seõ laøm phaùt sinh löïc beân (beân söôøn) S, löïc beân S coù phöông
ngang vaø vuoâng goùc vôùi phöông ñöôøng ray di chuyeån caàu truïc, ñieåm ñaët taïi vò trí tieáp xuùc giöõa
baùnh xe caàu truïc vôùi ñöôùng ray.
Khi tính theo ñoä beàn : S = 0,1Nmax; trong ñoù Nmax laø aùp löïc lôùn nhaát treân baùnh xe caàu truïc
khi xe tôøi coù haøng ôû vò trí ngoaøi cuøng (gaàn saùt daàm ñaàu).
Khi tính theo ñoä beàn moûi : S’ = 0,1Ntb; trong ñoù Ntb – aùp löïc trung bình leân baùnh xe.
217
Goïi WA, WB laø löïc caûn chuyeån ñoäng treân 2 ñöôøng ray. Khi WA > WB seõ xuaát hieän söï di
chuyeån leäch; löïc leäch T ñöôïc tính:
W − WB
T= A ;
2
vaø löïc beân söôøn :
L
S = T. .
B
Theo qui phaïm cho pheùp
choïn : S = λ.N; λ = 0,05 khi L/B ≤
2; λ = 0,1 khi L/B =4; λ = 0,2 khi
L/B ≥ 8. Caùc giaù trò trung gian cuûa
Hình 1.12 Sô ñoà caàu truïc di chuyeån leäch vaø xaùc ñònh löïc beân söôøn S.
tyû soá L/B, choïn theo qui luaät tuyeán
tính (noäi suy baäc nhaát).
Taûi troïng gioù: tröôøng hôïp caàu truïc laøm vieäc ngoaøi trôøi, taûi troïng gioù taùc duïng leân caàu truïc
ít aûnh höôûng ñeán keát caáu theùp neân coù theå boû qua.
§1.3 CAÀU TRUÏC HAI DAÀM
1.3.1.Keát caáu caàu hai daàm hình hoäp.
a) Kích thöôùc daàm.
Hình 1.13. Caùc kích thöôùc chuû yeáu cuûa daàm.
b) Keát caáu :
Ñeå ñaûm baûo oån ñònh cuïc boä caùc phaàn töû keát caáu daàm, trong loøng daàm coù boá trí caùc baûn
ngaên chính vaø caùc baûn ngaên ngaén. Khoaûng caùch giöõa caùc baûn ngaên xaùc ñònh töø ñieàu kieän ñeå ray
xe con tieáp nhaän toaøn boä aùp löïc cuûa baùnh xe (xin xem theâm §1.5).
1.3.2.Moâmen uoán cöïc ñaïi do taûi troïng di ñoäng gaây ra.
1) Tröôøng hôïp xe tôøi coù 4 baùnh xe, (tr.106).[09]:
Treân moãi daàm chính coù hai taûi troïng di ñoäng N1 vaø N2 lieân keát vôùi nhau di chuyeån doïc
treân daàm chính, khoaûng caùch giöõa caùc taûi troïng laø b. Ñeå tính toaùn phaûi tìm cho ñöôïc tieát dieän
nguy hieåm nhaát, töùc laø tieát dieän coù moâ men uoán lôùn nhaát vaø xaùc ñònh trò soá moâmen uoán lôùn nhaát
ñoù. Xeùt tröôøng hôïp treân moät daàm coù 2 taûi troïng di ñoäng N1 vaø N2 caùch nhau moät khoaûng b.
218
N 2b Nb
Hôïp löïc R = N1 + N2; vò trí cuûa hôïp löïc ñöôïc ñöôïc xaùc ñònh : a1 = ; a2 = 1 ;
R R
Hình 1.14 Xaùc ñònh vò trí nguy hieåm vaø moâmen uoán cöïc ñaïi khi coù 2 taûi troïng di ñoäng treân daàm.
L − x − a1
Phaûn löïc goái töïa A : A = R. ;
L
*) Moâ men uoán ôû tieát dieän daàm döôùi taûi troïng N1 naèm caùch goái töïa A moät khoaûng caùch x
(h.1.14), phöông trình M1(x) coù daïng parabol (6.159).[09]:
L − x − a1 x 2 a1 x
M1 = M1(x) = A.x = R. .x = R.( x − − ) (1.12)
L L L
Ñeå xaùc ñònh vò trí öùng vôùi giaù trò moâmen uoán döôùi baùnh xe 1 laø lôùn nhaát ta tìm cöïc trò cuûa
dM 1 dM 1 2x a
haøm soá M1(x) vaø cho = 0 ; töông öùng x = x1. ta coù : = R (1 − 1 − 1 ) = 0; ruùt ra:
dx dx L L
L a1
x1 = ( − ) (1.13)
2 2
Taïi x1 ta coù :
219
x12 a1 x1 ( L − a1 ) 2
M1(x1) = M1max = R( x1 − − )=R (1.14)
L L 4L
*) Xeùt tieát dieän döôùi taûi troïng N2 ta cuõng coù phöông trình parabol töông töï. Moâmen uoán ôû
döôùi taûi troïng N2 naèm caùch goái töïa B moät khoaûng caùch y (h.1.14):
y 2 a2 y
M2 = M2(y) = B.y = R( y − − ) (1.15)
L L
ñaây laø phöông trình parabol treân ñoaïn (L – a2).
Ñeå xaùc ñònh vò trí öùng vôùi giaù trò moâmen uoán döôùi baùnh xe 2 laø lôùn nhaát ta tìm cöïc trò cuûa
dM 2 dM 2 2x a
haøm soá M2(x) vaø cho = 0 ; töông öùng y = x2 . ta coù = R(1 − 2 − 2 ) = 0; ruùt ra khi
dy dy L L
L a
x2 = ( − 2 ) (1.16)
2 2
Taïi x2 ta coù :
max x 22 a 2 x 2 ( L − a2 ) 2
M2(x2) = M2 = R( x 2 − − )=R (1.17)
L L 4L
a) Tröôøng hôïp N1 > N2 thì M1max > M2max (hình 1.14c) :
Moâmen uoán cöïc ñaïi do taùc duïng cuûa xe tôøi coù 2 taûi troïng di ñoäng N1 vaø N2 khaùc nhau
caùch nhau moät khoaûng b seõ naèm döôùi taûi troïng N1 khi taûi troïng N1 vaø hôïp löïc R coù vò trí caùch ñeàu
nhau ôû hai beân trung ñieåm cuûa daàm. Vò trí cuûa N1 caùch goái traùi moät khoaûng theo coâng thöùc (1.12)
L a
: x1 = ( − 1 ).
2 2
b) Tröôøng hôïp N1 = N2 = N thì a1 = a2 = a; R = 2N (hình 1.14d)
R b
M1max = M2max = (L − ) 2 (1.18)
2L 2
L a L b
x1 = − 1 = − (1.19)
2 2 2 4
L a L b
x2 = − 2 = − (1.20)
2 2 2 4
2) Tröôøng hôïp xe tôøi coù 8 baùnh xe – treân 1 daàm chính coù 4 taûi troïng di ñoäng
Khi coù 4 taûi troïng P1, P2, P3, P4, lieân keát di ñoäng doïc daàm (h1.15b) thì moâ men ôû döôùi
L a
baùnh xe 1 coù giaù trò nhö ôû coâng thöùc (1.12), khi x1 = x1 = ( − 1 ) (hình 1.15a) thì :
2 2
x 2
a x ( L − a1 ) 2
M1(x1) = M1max = R( x1 − 1 − 1 1 ) = R (1.21)
L L 4L
Moâ men uoán ôû tieát dieän döôùi baùnh xe 2 :
L − x − a2
M2 = M2(x) = Ax – P1a12 = R x − P1 .a12 (1.22)
L
dM 2 L − a2
Töø ñieàu kieän = 0 thì x2 = ; thay giaù trò naøy vaøo (1.22) ta coù :
dx 2
( L − a2 ) 2
M2max = R − P1a12 (1.23)
4L
Baèng caùch töông töï ta xaùc ñònh caùc giaù trò x3, x4, töông öùng coù M3max, M4max. Nhö vaäy hôïp
löïc R vaø moãi baùnh xe ñaët ñoái xöùng nhau qua truïc giöõa daàm thì aùp löïc cuûa baùnh xe seõ gaây ra
moâmen uoán lôùn nhaát taïi tieát dieän döôùi baùnh xe ñoù (h.1.15).
220
Ñeå tìm giao ñieåm cuûa ñoà thò vôùi truïc hoaønh (taïi ñoù tung ñoä baèng khoâng töùc laø moâmen uoán
baèng khoâng) ví duï nhö M2(x) ôû döôùi baùnh xe 2 ta duøng phöông trình:
Hình 1.15.Xaùc ñònh vò trí baát lôïi cuûa ñoaøn taûi troïng di ñoäng khi coù 2 taûi troïng lieân keát a) vaø
coù 4 taûi troïng lieân keát b)
L − x − a2
M2 = M2(x) = Ax – P1a12 = R x − P1 .a12 = 0 (1.24)
L
L − a2 (L − a2 ) 2 L
Ruùt ra : xo = ± − P1a12 (1.25)
2 4 R
1.3.3.Tính toaùn daàm chính.

A. TAÛI TROÏNG TAÙC DUÏNG LEÂN DAÀM CHÍNH.
Daàm chính chòu uoán theo phöông thaúng ñöùng vaø theo phöông ngang do caùc taûi troïng :
1) Taûi troïng taùc duïng theo phöông thaúng ñöùng:
+ Troïng löôïng baûn thaân keát caáu theùp caàu Gc,
+ Troïng löôïng cuïm daãn ñoäng cô caáu di chuyeån caàu Go,
+ Troïng löôïng xe tôøi Gx,
+ Troïng löôïng naâng Q,
+ Troïng löôïng saøn laùt Gs.
2) Taûi troïng taùc duïng theo phöông ngang :
221
+ Löïc quaùn tính cuûa khoái löôïng caàu khi haõm caàu Pqt,
+ Löïc quaùn tính cuûa khoái löôïng xe tôøi khi haõm caàu Pqtx,
Caùc taûi troïng taùc duïng gaây ra treân daàm chính caùc traïng thaùi chòu uoán (theo 2 phöông), löïc
caét vaø moâmen xoaén.
B. TÍNH TOAÙN DAÀM CHÍNH THEO CAÙC TRAÏNG THAÙI CHÒU LÖÏC.
1) Tính toaùn daàm chính chòu uoán.
a) Xaùc ñònh moâmen uoán lôùn nhaát do caùc taûi troïng theo phöông thaúng ñöùng.
Caùc taûi troïng gaây uoán daàm theo phöông thaúng ñöùng bao goàm :
+ Troïng löôïng baûn thaân keát caáu theùp caàu Gc gaây ra taûi troïng phaân boá vôùi cöôøng ñoä q,
+ Troïng löôïng cuïm daãn ñoäng cô caáu di chuyeån caàu Go,
+ AÙp löïc treân caùc baùnh xe tôøi N1 vaø N2 do troïng löôïng xe con Gx vaø troïng löôïng haøng
naâng Q gaây ra.
– Tröôøng hôïp xe tôøi coù 4 baùnh xe, giaû thieát N1 > N2.
+ Moâmen uoán lôùn nhaát treân daàm chính do caùc taûi troïng ñaët tónh seõ xuaát hieän taïi tieát dieän
caùch goái töïa traùi moät khoaûng x theo (3.76) – [2], (3.77) – [2] :
  b  qL + G o 
 N 1 + N 2 1 − L  + 
 
x=  
2
(1.26)
N1 + N 2
2 +q
L
2
  b  qL + G o 
 N 1 + N 2 1 − L  + 
   2 
Mmax = (1.27)
 N + N2 
2 2 1 + q
 L 
Hình 1.16 Sô ñoà taûi troïng taùc duïng leân daàm chính :
a) ñeå xaùc ñònh Moâmen uoán; b) ñeå xaùc ñònh löïc caét lôùn nhaát.
+ Löïc caét lôùn nhaát treân daàm chính xuaát hieän taïi goái töïa cuûa daàm chính khi xe tôøi di
chuyeån ñeán vò trí taän cuøng cuûa daàm chính (saùt daàm ñaàu):
qL + Go
VAmax = N1 + N2 1 −  +
b
(1.28)
 L 2
trong ñoù : q – troïng löôïng ñôn vò cuûa daàm chính (T/m) bao goàm troïng löôïng daàm, keå caû troïng
löôïng truïc truyeàn ñoäng baùnh xe di chuyeån vaø ñöôøng caáp ñieän cho xe tôøi; Go – troïng löôïng cuïm
daãn ñoäng cô caáu di chuyeån caàu truïc goàm ñoäng cô ñieän, phanh, khôùp noái, hoäp giaûm toác.
222
– Tröôøng hôïp xe tôøi coù 8 baùnh xe (hình 1.17) :
Hình 1.17.Sô ñoà taûi troïng taùc duïng leân daàm chính – tröôøng hôïp xe tôøi coù 8 baùnh xe.
+ Vò trí cuûa hôïp löïc R cuûa caùc aùp löïc leân baùnh xe – [2] :
2 N 2 b − c( N 1 − N 2 )
b1 = (1.29)
2( N 1 + N 2 )
+ Moâmen uoán lôùn nhaát do taûi troïng di ñoäng cuûa xe tôøi vaø haøng xuaát hieän taïi ñieåm döôùi
L b 
baùnh xe thöù 2 cuïm beân traùi khi naèm caùch goái töïa beân traùi A moät khoaûng x =  − 1  laø :
2 2
max R( L − b1 ) 2
M1 = − N 1 .C (1.30)
4L
+ Moâmen uoán do taûi troïng coá ñònh Go vaø taûi troïng phaân boá q gaây ra taïi tieát dieän naøy laø :
qx( L − x) Go
M1’ = + x (1.31)
2 2
+ Moâmen uoán toång theo phöông thaúng ñöùng taïi tieát dieän naøy :
Mmax = M1max + M1’ (1.32)
+ Löïc caét daàm chính lôùn nhaát xuaát hieän taïi goái traùi khi xe con di chuyeån ñeán saùt goái töïa
baèng phaûn löïc taïi goái töïa A.
b) Xaùc ñònh moâmen uoán daàm chính theo phöông ngang.

+ Taûi troïng quaùn tính naèm ngang do khoái löôïng cuûa caàu sinh ra khi di chuyeån seõ gaây ra
uoán daàm chính theo phöông ngang.
+ Taûi troïng quaùn tính cuûa khoái löôïng xe tôøi coù haøng khi haõm caàu truïc seõ phaân boá leân 2
daàm chính,gaây taûi troïng phuï (xem 2.2.6).
+ Sô ñoà tính keát caáu theo phöông ngang xem hình 1.18.
Xeùt daàm chính theo phöông ngang: theo phöông ngang daàm chính khoâng phaûi laø daàm treân
2 goái töïa baûn leà, vì ôû phöông naøy 2 daàm chính ñöôïc noái vôùi 2 daàm ñaàu. Vì vaäy keát caáu theùp caàu
ñöôïc coi laø laø khung chòu taùc duïng cuûa caùc löïc quaùn tính do khoái löôïng caàu Pqt vaø löïc quaùn tính
ngang cuûa khoái löôïng xe con vaø haøng truyeàn leân caàu Pqtx:
Ñoái vôùi khung naøy, moâmen uoán ôû ngaøm giöõa daàm chính vaø daàm ñaàu Mo ñöôïc xaùc ñònh töø
ñieàu kieän goùc vuoâng ôû ngaøm vaãn ñöôïc giöõ nguyeân nghóa laø goùc xoay daàm chính vaø daàm ñaàu ñeàu
baèng nhau.
223
Hình 1.18.Sô ñoà löïc ngang taùc duïng leân caàu 2 daàm
Thöïc teá söï aûnh höôûng cuûa ngaøm ôû daàm chính vaø daàm ñaàu ñöôïc tính baèng caùch laøm giaûm
moâmen uoán ôû maët phaúng ngang ñi 20% vaø moâmen naøy ñöôïc xaùc ñònh ñoái vôùi daàm treân 2 goái,
nghóa laø khi haõm caàu ôû traïng thaùi bình thöôøng ta coù :
J
n
M max = 0,8M max
d
. c (1.33)
g
v
ÔÛ ñaây : M max
d
- Moâmen uoán tính toaùn lôùn nhaát ôû maët phaúng ñöùng; Jc = - gia toác trung
t
bình cuûa caàu; g – gia toác troïng tröôøng. Khi haõm ñoät ngoät, trò soá M max taêng leân gaáp 2 laàn.
n
b.2.Ñieàu kieän ñoä beàn vaø ñoä beàn laâu ñoái vôùi daàm chính, töông öùng vôùi caùc toå hôïp taûi troïng
(9.18).[01]:
ñ
M max 
I a : σ max = ≤ [σ rk ] 
Wx 
M ñ
M n 
I b : σ max = max + max ≤ [σ rk ] 
Wx Wy 
ñ  (1.34)
M max 
II a : σ max = ≤ [σ ]
Wx 
ñ

M max n
2M max 
II b : σ max = + ≤ [σ ]
Wx Wy 
ÔÛ ñaây : Wx, Wy laø moâ men choáng uoán cuûa tieát dieän daàm chính ñoái vôùi truïc trung hoaø theo
phöông naèm ngang vaø ñoái vôùi truïc trung hoaø theo phöông thaúng ñöùng taïi tieát dieän ñang kieåm tra;
d
M max vaø M max
n
laø moâmen uoán ñöùng vaø moâmen uoán ngang taïi tieát dieän ñang kieåm tra; [σrk] – öùng
suaát cho pheùp cuûa vaät lieäu cheá taïo caàu khi tính theo ñoä beàn laâu (tröôøng hôïp taûi troïng I); [σ] – öùng
suaát cho pheùp cuûa vaät lieäu cheá taïo caàu khi tính theo ñoä beàn vaø ñoä oån ñònh (tröôøng hôïp taûi troïng
II).
2) Tính toaùn daàm chính theo ñieàu kieän chòu caét.
Löïc caét lôùn nhaát treân daàm chính taïi tieát dieän goái töïa choã lieân keát giöõa daàm chính vôùi daàm
ñaàu khi xe con coù haøng naèm ôû saùt daàm ñaàu. ÖÙng suaát tieáp phaùt sinh do löïc caét Q :
Q.S x Q
τ= (*) ; hoaëc tính gaàn ñuùng τ = (**) (1.35)
2 Jδ t 2 Hδ t
ÔÛ ñaây : Jx – moâ men quaùn tính cuûa tieát dieän ñoái vôùi truïc trung hoaø theo phöông naèm
ngang; Sx – moâmen tónh cuûa nöûa tieát dieän; σt – chieàu daøy cuûa thaønh daàm (xem 3.3.5).
224
3) Tính toaùn daàm chính theo ñieàu kieän chòu xoaén:
a) Caùc taûi troïng gaây xoaén caàu : Taûi troïng quaùn tính do xe con coù haøng khi haõm caàu ñaët ôû
ñaàu ray gaây ra moâmen xoaén taäp trung Mk. Troïng löôïng saøn laùt Gs cuøng troïng löôïng caùc thieát bò
ñaët treân saøn caàu gaây moâ men xoaén phaân boá mk = qk.e.
b) Xaùc ñònh öùng suaát tieáp do moâmen xoaén gaây ra: Ñeå xaùc ñònh giaù trò tính toaùn moâ men
xoaén ta laáy höôùng cuûa löïc quaùn tính sao cho moâmen xoaén do caùc taûi troïng thaúng ñöùng vaø naèm
ngang laø cuøng chieàu xoaén vôùi nhau.
Hình 1.19 – Caùc taûi troïng gaây ra Hình 1.20 – Sô ñoà tính daàm chính chòu xoaén
xoaén daàm chính. a) Moâ men xoaén taäp trung; a) Moâ men xoaén phaân boá.
Moâ men xoaén taäp trung Mk do löïc quaùn tính cuûa xe con coù haøng gaây ra. Söï phaân boá
moâmen xoaén ôû phaàn beân traùi vaø phaàn beân phaûi cuûa tieát dieän Mk1 vaø Mk2 coù theå xaùc ñònh ñöôïc töø
ñieàu kieän goùc xoaén ôû beân traùi vaø beân phaûi cuûa tieát dieän laø baèng nhau :
M k1 M
l1 = k 2 l 2 (1.36)
C1 C2
ÔÛ ñaây : C1 vaø C2 laàn löôït laø ñoä cöùng choáng xoaén ôû phía traùi vaø phía phaûi cuûa tieát dieän coù
Mk; thoâng thöôøng daàm chính coù tieát dieän khoâng ñoåi C1 ≈ C2 neân ta coù :
l l l l
M k1 = 2 M k = 2 M k ; M k 2 = 1 M k = 1 M k (1.37)
l1 + l 2 L l1 + l 2 L
Moâmen xoaén tieát dieän daàm do taûi troïng taäp trung coù giaù trò lôùn nhaát khi xe con coù haøng
ñaët saùt daàm ñaàu; khi naøy : Mk1 ≈ (0,75 ÷ 0,85)Mk. Moâmen xoaén do taûi troïng phaân boá (moâmen
xoaén phaân boá mk ) ñöôïc xaùc ñònh theo sô ñoà hình 1.20. ÖÙng suaát tieáp phaùt sinh do moâmen xoaén
Mk
ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc gaàn ñuùng: τ= (1.38)
2 F .δ i
ÔÛ ñaây: Mk - moâmen xoaén taïi tieát dieän kieåm tra; F = B.H - dieän tích cuûa hình bao tieát dieän
daàm chính; δi – chieàu daøy taám bieân hoaëc taám thaønh (taïi nôi tính öùng suaát).
ÖÙng suaát tieáp lôùn nhaát do löïc caét vaø moâ men xoaén gaây ra treân daàm (hình 1.21) thoûa maõn
ñieàu kieän (9.19).[01]:
Q.S x Mk
τ max = + ≤ [τ] (1.38)’
2 Jδ t 2 F .δ i
225
4) Söï phaân boá öùng suaát tieáp treân treân tieát dieän daàm do löïc caét Q vaø moâ men
xoaén Mk
Hình 1.21. Söï phaân boá öùng suaát tieáp treân tieát dieän daàm chính :a) Chieàu cuûa öùng suaát tieáp treân tieát dieän do löïc
caét Q; b) c) Bieåu ñoà öùng suaát tieáp do löïc caét Q, moâmen xoaén M, d) bieåu ñoà öùng suaát tieáp toång.
1.3.4.Tính toaùn daàm ñaàu.

1) Keát caáu daàm ñaàu (xem hình 1.22).
Hình 1.22.Sô ñoà keát caáu daàm ñaàu :a) Loaïi khoâng duøng khôùp baûn leà; b) Loaïi duøng khôùp baûn leà.
2) Tính toaùn daàm ñaàu:

Daàm ñaàu ñöôïc laøm loaïi tieát dieän gioáng daàm chính, daàm ñaàu bò uoán trong maët phaúng ñöùng,
daàm ñaàu bò uoán trong maët phaúng ngang khi phanh xe con coù haøng khi xe con di chuyeån di
chuyeån doïc caàu treân (toå hôïp IIc). Ñeå ñaûm baûo cho baùnh xe di chuyeån caàu truïc laøm vieäc ñöôïc bình
thöôøng : moâmen quaùn tính cuûa daàm ñaàu ñoái vôùi truïc thaúng ñöùng thöôøng khoâng ñöôïc nhoû hôn
moâmen quaùn tính cuûa daàm chính ôû choã noái daàm chính vôùi daàm ñaàu ñoái vôùi truïc thaúng ñöùng.
Neáu caàu truïc duøng 4 baùnh xe khoâng ñuû thì daàm ñaàu coù theå laøm lieàn hoaëc coù baûn leà. Daàm
ñaàu chæ caàn kieåm tra ñoä beàn theo toå hôïp taûi troïng IIa vaø IIc (xem baûng toå hôïp taûi troïng).
226
Hình 1.23.Caùc chi tieát noái daàm chính vôùi daàm ñaàu.
1.3.5.Caàu 2 daàm coù ray ñaët treân moät thaønh cuûa daàm hình hoäp.
1) Keát caáu caàu :
Keát caáu daàm chính ñöôïc bieåu dieãn qua maët caét ngang ôû hình veõ 1.24. Caùc vaùch ngaên cuûa
daàm ñöôïc caáu taïo töø caùc theùp taám uoán cong lieân keát laïi taïo thaønh moät khung cöùng vaùch ngaên.
Khung cöùng vaùch ngaên coù keát caáu ñaûm baûo baát bieán hình tieát dieän ngang cuûa daàm. Khoaûng caùch
giöõa caùc khung cöùng vaùch ngaên : a = (1/10 ÷1/14)L; chieàu daøy δ1 > δ2; δ3 = δ4.
Öu ñieåm cuûa loaïi keát caáu naøy :
+ Khaû naêng söû duïng vaät lieäu cao,
+ Chieàu roäng tieát dieän caàu ñuû lôùn : caùc heä thoáng
truyeàn ñoäng cô caáu di chuyeån vaø thieát bò ñieän coù theå boá trí
trong loøng daàm vì theá khoâng caàn laøm daøn phuï,
+ Ñoä cöùng vaø ñoä beàn moûi cao.
Loaïi keát caáu naøy coù chieàu daøy cuûa 2 taám thaønh laø
khaùc nhau : taám thaønh nôi coù boá trí ray xe tôøi coù chieàu daøy
lôùn hôn taám beân kia (δ1 > δ2), vì vaäy : troïng taâm tieát dieän
caàu khoâng naèm treân truïc ñoái xöùng cuûa daàm.
2) Caùc thoâng soá kích thöôùc :
+ Chieàu cao daàm : H = (1/14÷1/18)L,
+ Chieàu roäng daàm : B = 0,8 H,
+ Chieàu daøy thaønh daàm : δ1 > δ2,
+ Chieàu daøy taám bieân : δ3 = δ4.
+ Khoaûng caùch giöõa caùc khung cöùng vaùch ngaên : Hình 1.24.Keát caáu daàm hoäp coù ray ñaët
a = (1/10÷1/14)L. treân moät thaønh daàm.
3) Ñaëc ñieåm tính toaùn:

– Loaïi caàu truïc vôùi daàm chính coù ray ñaët treân 1 taám thaønh daàm hình hoäp : khi laøm vieäc,
vôùi aùp löïc baùnh xe cuûa xe con leân thaønh daàm caùch taâm uoán cuûa tieát dieän moät khoaûng xk, ngoaøi
gaây uoán coøn gaây xoaén tieát dieän daàm.
– Ngoaøi öùng suaát phaùp do uoán toång theå, coøn phaûi tính caû öùng suaát phaùp do uoán cöôõng böùc.
ÖÙng suaát do uoán cöôõng böùc laøm taêng öùng suaát chung cuûa daàm leân khoaûng 10%. Taûi troïng ñaët
leäch taâm gaây xoaén caàu gaây ra öùng suaát tieáp phuï. Neáu 2 thaønh daàm coù chieàu daøy baèng nhau thì
227
öùng suaát tieáp ôû ñoù raát khaùc nhau; vì vaäy hôïp lyù neân laøm δ1 > δ2. Vieäc tính toaùn daàm chính chòu
uoán chung gioáng nhö tính toaùn caàu 2 daàm coù ray ñaët ôû taám bieân treân giöõa 2 thaønh daàm.
*) Tính khung cöùng vaùch ngaên, (tr.331).[01]:
Vaùch ngaên khoâng keát caáu daïng taám maø keát caáu thaønh daïng khung cöùng goám caùc taám uoán
cong haøn vôùi caùc taám bieân vaø taám thaønh. Khi tính khung cöùng vaùch ngaên, phaàn taám cuûa tieát dieän
caàu gaén vôùi vaùch ngaên ñöôïc tính roäng ra 1 khoaûng baèng 20 laàn chieàu daøy cuûa taám tính töø truïc cuûa
vaùch ngaên ñöôïc tính vaøo tieát dieän chòu löïc cuûa vaùch ngaên. Sô ñoà tính vaùch ngaên daïng keát caáu
khung cho treân hình 1.25.
Hình 1.25.Sô ñoà tính vaùch ngaên coù daïng khung : a) khung chòu löïc; b) Ngoaïi löïc taùc duïng leân khung c) Löïc
tieáp tuyeán theo chu vi khung; d) bieåu ñoà moâmen uoán do moâmen xoaén Mx gaây ra; e) f) g) – bieåu ñoà phaân boá
öùng suaát tieáp do uoán, xoaén vaø öùng suaát toång.
- Löïc P taùc duïng leäch taâm uoán chuyeån veà truïc ñoái xöùng töông ñöông vôùi 1 löïc P vaø moät
moâmen xoaén Mk = P.(B/2),
- Löïc P vaø moâ men uoán Mk gaây ra treân chu tuyeán cuûa khung nhöõng noäi löïc nhö sau:
+ Löïc P gaây ra treân 2 thaønh ñöùng caùc noäi löïc P/2
Mk P.B / 2 P
+ Moâmen Mk gaây noäi löïc treân 2 thaønh ñöùng : Tñ = H= H= (1.39)
2F 2 BH 4
Mk P.B / 2 PB
+ Moâmen Mk gaây noäi löïc treân 2 thanh ngang : Tn = B= B= (1.40)
2F 2 BH 4H
PB
+ Moâmen uoán lôùn nhaát : Pmax = (1.41)
16
Löïc caét P vaø moâmen Mk gaây ra caùc thaønh phaàn öùng suaát tieáp treân khung. Bieåu ñoà phaân boá
öùng suaát tieáp toång coäng treân khung hình 1.25f. Nhìn vaøo bieåu ñoà phaân boá öùng suaát tieáp toång treân
khung ta thaáy: neáu chieàu daøy 2 thaønh daàm nhö nhau thì öùng suaát tieáp xuaát hieän treân 2 thaønh daàm
laø raát khaùc nhau. Vì vaäy hôïp lyù neân keát caáu chieàu daøy 2 thaønh daàm khaùc nhau δ1 > δ2. Khi ñoù taâm
uoán cuûa tieát dieän seõ khoâng naèm ôû treân truïc ñoái xöùng maø naèm ôû toaï ñoä :
δ2 J2
xk = .B = .B (1.42)
δ1 + δ 2 J1 + J 2
Vì δ1 > δ2 neân xk < B/2, töùc laø taâm uoán naèm leäch veà phía thaønh daàm coù chieàu daøy lôùn hôn – nôi
228
coù taûi troïng P. Neáu ñoä cöùng cuûa khung laøm vaùch ngaên khoâng ñuû lôùn thì khi laøm vieäc ; döôùi taùc
duïng cuûa aùp löïc P laøm tieát dieän ngang cuûa daàm bò
bieán daïng. Chuyeån vò ñöùng (9.23)-[1]:
PB 3  H
∆= 1 +  (1.43)
96 EJ  B
ôû ñaây : EJ – Ñoä cöùng choáng uoán cuûa thanh ñöùng
trong khung. Giaù trò cho pheùp, (tr.332).[01]:
∆ ≤ (0,001÷ 0,002)B (1.44)
Hình 1.26a.Sô ñoà bieán daïng vaùch ngaên
Hình 1.26b – Moät phaân xöôûng cheá taïo caàu truïc.
§1.4 CAÀU TRUÏC 4 DAØN

1.4.1.Keát caáu caàu 4 daøn.
a) Caùc thoâng soá kích thöôùc cuûa caàu :
Hình 1.27a.Sô ñoà keát caáu daøn
H = (1/12÷1/16)L; Ho = (0,40÷0,50)H; C = (0,10÷0,20)L.

Soá khoang ôû thanh bieân neân laáy laø soá chaün, thöôøng n = 12 ÷ 16 khoang; chieàu roäng daøn
ngang thöôøng laáy khoaûng B = (0,8÷1,0)H; hoaëc B = (1000÷2000)mm.
229
b) Keát caáu caàu 4 daøn :

Keát caáu kim loaïi cuûa caàu truïc keát caáu daøn laø moät heä
khoâng gian phöùc taïp goàm 2 nöûa caàu. Keát caáu cuûa moät nöûa caàu
laø moät heä khoâng gian ñöôïc caáu taïo töø 4 daøn phaúng (hình 1.27b)
laø: daøn ñöùng chính 1, daøn ñöùng phuï 4, daøn ngang treân 3, daøn
ngang döôùi 5. Ñeå ñaûm baûo ñoä cöùng cho daøn khoâng gian, trong
daøn coù keát caáu theâm caùc thanh giaèng cheùo 2.
1.4.2.Ñaëc ñieåm tính toaùn caàu 4 daøn.

a) Ñaëc ñieåm tính toaùn.
Keát caáu kim loaïi cuûa caàu truïc 4 daøn laø moät heä khoâng
gian, khi tính toaùn keát caáu ngöôøi ta khoâng tính theo daøn khoâng Hình 1.27b.Keát caáu daøn.
gian maø tính theo phöông phaùp gaàn ñuùng baèng caùch phaân chia daøn khoâng gian thaønh nhöõng daøn
phaúng. Coi raèng toaøn boä taûi troïng di ñoäng cuûa troïng löôïng xe con coù haøng chæ taùc duïng leân daøn
ñöùng chính. Noäi löïc trong caùc thanh cuûa daøn ñöùng chính döôùi taùc duïng cuûa caùc taûi troïng chính xaùc
ñònh theo phöông phaùp ñöôøng aûnh höôûng. Keát caáu daøn ñöùng chính coù tính ñoái xöùng so vôùi truïc
thaúng ñöùng ñi qua ñieåm giöõa cuûa khaåu ñoä neân chæ caàn xaây döïng ñöôøng aûnh höôûng cho nöûa daøn
phía beân coù buoàng laùi. Sô ñoà hình hoïc cuûa daøn phuï gioáng sô ñoà hình hoïc cuûa daøn ñöùng chính neân
ñöôøng aûnh höôûng cuûa caùc thanh trong daøn phuï cuõng gioáng nhö trong daøn ñöùng chính; tuy nhieân
daøn phuï chæ chòu taûi troïng thaúng ñöùng do troïng löôïng baûn thaân daøn, troïng löôïng cô caáu di chuyeån
caàu truïc, buoàng laùi vaø ngöôøi laùi, caùc heä thoáng daây caáp ñieän cho xe tôøi, heä truïc truyeàn ñoäng cô caáu
di chuyeån.
Daøn phuï cuõng chòu taùc duïng cuûa löïc quaùn tính ngang khi phanh caàu (vì caùc thanh bieân cuûa
daøn phuï cuõng laø thanh bieân cuûa daøn ngang treân vaø daøn ngang döôùi).
Daøn ngang cuõng coù keát caáu ñoái xöùng neân khi xaây döïng ñöôøng aûnh höôûng ta cuõng chæ xaây
döïng cho nöûa daøn phía beân coù buoàng laùi.
b) Ñoä voõng cuûa daøn :
+ Vieäc xaùc ñònh ñoä voõng cuûa daøn phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi vieäc xaùc ñònh ñoä voõng cuûa
daàm. Ñoä voõng lôùn nhaát cuûa daøn ñöùng chính döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng taäp trung di ñoäng goàm 2
taûi troïng P caùch nhau 1 khoaûng caùch b khi xe tôøi naèm giöõa khaåu ñoä (9.14)-[1]:
2 PL3  b2  b 
fmax = 1 − 2 
3 −  (1.45)
48EJ  2 L  L 
Coù theå xaùc ñònh ñoä voõng lôùn nhaát cuûa daøn ñöùng chính taïi giöõa khaåu ñoä theo coâng thöùc Mo
ñaõ ñöôïc hoïc trong moân Cô hoïc keát caáu :
n
( N K ) i ( N m ) i li
fmax = ∆mk = ∑ (1.46)
i =1 EFI
ôû ñaây : ( N k )i – noäi löïc trong thanh thöù i do taûi troïng P = 1 ñaët taïi giöõa khaåu ñoä gaây ra – traïng
thaùi giaû taïo k; ( N m )i – noäi löïc trong thanh thöù i do taûi troïng thöïc teá taùc duïng leân heä – traïng thaùi
thöïc m; li vaø Fi laàn löôït laø chieàu daøi tính toaùn vaø tieát dieän cuûa thanh thöù i trong daøn.
Ñoä voõng cuûa daøn cuõng coù theå xaùc ñònh nhö ñoä voõng cuûa daàm töông ñöông, (xem chöông 6
phaàn I). Ñoä voõng cho pheùp : [f] = (1/700)L.
§1.5 MOÄT SOÁ VÍ DUÏ VEÀ KEÁT CAÁU DAÀM CAÀU TRUÏC.
Hình thöùc keát caáu daàm ñaàu vaø keát caáu daàm chính xem caùc hình 1.28; 1.29; 1.30; 1.31.
230
231
Hình 1.30 – Daàm ñaàu duøng cho caàu truïc 2 daàm coù söùc naâng töø 16 ñeán 20 taán.
Hình 1.31 – Caùc phöông aùn keát caáu daàm chính; ñoä voàng sau khi cheá taïo: ∆y = (1/1000)L
(xem baûng 1.5)
232
Baûng 1.2. Caùc thoâng soá daàm ñaàu cuûa caàu truïc coù söùc naâng töø 1 ñeán 5 taán.
Baûng naøy duøng cho hình 1.28; (theo baûng 12.12).[25]
Khoái löôïng daàm,

Söùc naâng , Taán
Coâng suaát ñoäng

A A1 B K i D Kích thöôùc theùp
cô ñieän , kW
Khaåu ñoä, m
hình töông öùng vôùi
kg
chieàu cao cuûa daàm
mm H, m.
1 10 0,2 1200 1534 230 27,5 346 170 72 100 × 50 × 6

2 08 0,2 1200 1534 230 27,5 346 170 72 100 × 50 × 6
3 12 0,4 1300 1644 272 35 358 180 92 125 × 65 × 6
5 14 0,75 1800 2232 310 50 396 250 219 200 × 80 × 7,5
5* 18 0,75 2300 2932 310 50 396 250 253 200 × 80 × 7,5
* – Thoâng soá duøng cho caàu truïc 2 daàm.
Baûng 1.3. Caùc thoâng soá daàm ñaàu cuûa caàu truïc cuûa haõng “Demag”.
Baûng naøy duøng cho hình 1.29; (theo baûng 12.13).[25]
Kích thöôùc
Khoái löôïng daàm

ñaàu (khoâng keå
Kích thöôùc daàm, mm
cuûa xe con, mm
Soá bu loâng lieân
cuïm daãn ñoäng)

baùnh xe di
Khoå ñöôøng ray
keát daàm caàu.

chuyeån, mm
D b1 A A1 A2 h h1 b t
2000 2262 1184 5 1000 161

160 47,6 2500 2762 1584 220 150 170 5 1400 2x6 180
3150 3412 1585 7 1800 260
2000 2366 1184 5 1000 279
2500 2860 1584 5 1400 309
250 65 300 150 – 230 220 2x6
3150 3516 1585 7 1800 368
4000 4366 2645 6 2140 430
2000 2510 1184 5 1000 494
2500 3010 1584 5 1400 560
400 80 3150 3660 1585 400 230 – 327 280 7 1800 2x10 692
4000 4516 2645 7 2240 735
4650 5070 3205 5 2800 821
500 90 4000 4616 2645 500 360 320 6 2240 2x10 1050
Baûng 1.4. Khoái löôïng caàu truïc 2 daàm cuûa haõng “Stahl”, (baûng 12.11).[25].
(Xem hình 1.32 )
Söùc Chieàu cao Khoái löôïng xe Khoái löôïng caàu truïc, T, khi khaåu ñoä L, m
naâng, T H, mm con, taán. 7 12 18 22 28
5,0 900 0,96 2,0 3,7 5,6 8,6 12,8
8,0 1200 1,15 2,9 4,8 7,0 9,6 14,0
12,5 1200 1,48 3,7 5,7 8,2 11,2 16,0
16,0 1300 1,55 4,0 6,5 8,6 11,9 18,1
233
Baûng 1.5. Caùc thoâng soá cuûa daàm chính cuûa caáu truïc coù söùc naâng 20/5 T, (baûng 2.14)[25]
(Baûng naøy duøng cho hình veõ 1.31).
Khaåu B b H Chieàu daøy Chieàu daøy taám Chieàu daøy Khoái löôïng
Nhoùm cheá ñoä
ñoä L, taám bieân treân bieân döôùi δbd, taám thaønh daàm, kg
laøm vieäc mm
m δbt, mm mm δt, mm
Nheï A2 7 1 814
13,5 Trung bình A5 450 400 970 7 6 5 1 814
Naëng A7 8 1 900
Nheï A2 7 7 2 290
16,5 Trung bình A5 450 400 970 7 7 5 2 290
Naëng A7 8 8 2 438
Nheï A2 8 7 3 530
22,5 Trung bình A5 450 400 1210 8 7 5 3 530
Naëng A7 8 8 3 730
Nheï A2 1370 10 7 5 945
28,5 Trung bình A5 600 550 1370 10 8 5 6 105
Naëng A7 1560 10 10 6 807
Nheï A2 12 10 11 200
34,5 Trung bình A5 700 650 1770 12 12 6 11 620
Naëng A7 14 12 12 010
Baûng 1.6 – Kích thöôùc caàu 2 daàm, (B.12.10).[25]
Caùc kích thöôùc (xem hình 1.32) tuøy theo nhoùm cheá ñoä laøm vieäc cuûa caàu truïc
Söùc naâng
Nheï (A3) Trung bình (A5) Naëng (A7)
Q, T
H l1 + l2 b1 H l1 + l2 b1 H l1 + l2 b1
5 1650 1750 210 1650 1900 210 1900 2200 230
10 1900 2300 210 1900 2300 210 2100 2300 230
12,5 1900 2300 210 1900 2300 230 2250 2400 230
16 2300 2400 260 2300 2400 230 2300 2500 260
20 2300 2400 260 2300 2400 260 2300 2600 260
32 2900 2600 300 2750 2500 300 2750 2700 300
50 3150 4000 300 3150 4000 300 3150 4080 300
……
Hình 1.33 – Tieát dieän daàm chính vôùi gaân doïc duøng theùp goùc, (H.5.10).[25]. Caùc kích thöôùc tham khaûo:
H = (0,25 ÷ 3,5)B; δ1t = δ2t; δbt = δbd; l = (1,8 ÷ 2,2)H; hp = (0,2 ÷ 0,3)H; hH = 10 ÷ 20 mm; lp = 0,33H.
Löu yù: thoâng thöôøng vaùch ngaên kín chæ haøn ñöôïc 3 phía; trong tröôøng hôïp caàn gia cöôøng phía coøn
laïi (nhö ñöôøng haøn giöõa vaùch ngaên vôùi taám bieân döôùi ôû hình 1.33) ta choïn hH ≈ 1 ÷ 2 mm vaø khoan caùc loã
treân taám bieân taïi vò trí coù vaùch ngaên, sau ñoù haøn giöõa taám bieân vaø vaùch ngaên taïi caùc loã ñaõ khoan.
234

Chöông 2
COÅNG VAØ BAÙN COÅNG
§2.1.CAÙC LOAÏI KEÁT CAÁU COÅNG VAØ BAÙN COÅNG.
Coång vaø baùn coång duøng laøm giaù ñôõ cho nhieàu loaïi caàn truïc khaùc nhau.
Hình 2.1. Sô ñoà keát caáu coång.

a – Keát caáu coång duøng cho caàn truïc coång; b – Keát caáu coång duøng cho caàu chuyeån taûi.
Hình 2.2 – Keát caáu coång duøng laøm chaân ñôõ caàn truïc chaân ñeá :
a) loaïi moät taàng- duøng cho caàn truïc coù maâm quay; b) loaïi 2 taàng duøng cho caàn truïc coù coät quay.
ÔÛ caàn truïc coång (hình 2.1a) vaø caàu chuyeån taûi (hình 2.1b): keát caáu coång vaø baùn coång
duøng laøm keát caáu theùp chính cuûa maùy truïc, trong ñoù caáu truùc phía treân laø caàu, treân caàu laø xe con
hoaëc laø 1 caàn truïc quay di chuyeån treân ñöôøng ray (hình 2.1.b) ñaët doïc caàu, caàu treân cuøng vôùi chaân
ñôõ taïo thaønh keát caáu coång. ÔÛ caàn truïc chaân ñeá (hình 2.2) vaø caàn truïc thaùp (hình 2.3): tuyø thuoäc
vaøo keát caáu cuûa phaàn quay maø caáu truùc phía treân cuûa coång ñöôïc thöïc hieän ôû daïng 1 taàng (hình
2.2a) hoaëc 2 taàng (hình 2.2b).
235
Hình 2.3 – Chaân ñôõ kieåu coång cuûa moät soá caàn truïc thaùp.
a – Caàn truïc thaùp БКСМ-8-5; b – Caàn truïc thaùp БКСМ-14ПМ2
§2.2.ÑAËC ÑIEÅM TÍNH TOAÙN KEÁT CAÁU COÅNG VAØ BAÙN COÅNG.
Caùc taûi troïng tính toaùn keát caáu coång vaø baùn coång tuøy thuoäc vaøo kieåu caàn truïc maø chuùng
laøm giaù ñôõõ. Ñoái vôùi keát caáu coång vaø baùn coång taûi troïng ñaëc bieät cuûa chuùng laø löïc xoâ ngang.Trò soá
cuûa löïc xoâ ngang tuøy thuoäc vaøo thôøi ñieåm tính toaùn keát caáu : keát caáu ôû traïng thaùi chuyeån ñoäng
hay khoâng chuyeån ñoäng.
2.2.1.Löïc xoâ ngang ôû chaân coång do taùc duïng cuûa troïng löôïng baûn thaân.
1) Khi caàn truïc khoâng chuyeån ñoäng :
Giaù trò lôùn nhaát cuûa löïc xoâ ngang H seõ khoâng vöôït quaù löïc ma saùt tröôït giöõa caùc truïc (choát
baûn leà) vaø caùc chaân ñôõ hoaëc giöõa caùc baùnh xe vaø ñöôøng ray ôû phía chaân ñôõ chòu taûi nhoû nhaát. Goïi
Nmin – aùp löïc leân chaân ñôõ chòu taûi troïng nhoû nhaát thì , (tr.348).[01]:
H ≤ µ.Nmin (2.1)
ôû ñaây : µ = 0,1 – heä soá ma saùt giöõa choát baûn leà vôùi chaân ñôõ; µ = 0,1 – heä soá ma saùt giöõa baùnh xe
vôùi ñöôøng ray.
Neáu löïc xoâ ngang H coù khuynh höôùng taêng cao baét ñaàu coù söï tröôït ngang cuûa baùnh xe
theo phöông vuoâng goùc vôùi ray trong giôùi haïn khe hôû ñaõ coù. Do vaäy maëc duø trong tröôøng hôïp keå
treân ñoä lôùn cuûa löïc xoâ ngang laø coù giôùi haïn, nhöng noù thöôøng coù theå ñaït tôùi trò soá tính toaùn lôùn
236
nhaát. Noù laø nguyeân nhaân gaây ra khaû naêng caùc gôø baùnh xe chaïm vaøo ñaàu ray. Caùc chaân ñôõ cuûa
coång ñöôïc tính toaùn khi ñoù coi laø coång khoâng di chuyeån vaø lieân keát chaân ñôõ vôùi baùnh xe qua caùc
khôùp baûn leà; vì raèng khi naøy coi baùnh xe coù theå xoay töï do treân ñaàu ray (hình 2.4).
2) Khi caàn truïc trong traïng thaùi chuyeån ñoäng :
Khi ñoù löïc caûn do dòch chuyeån baùnh xe
theo höôùng vuoâng goùc vôùi ray coù theå giaûm xuoáng
raát nhieàu, ñeán möùc : ñoä lôùn cuûa löïc xoâ ngang thöïc
teá coù theå giaûm ñeán trò soá khoâng. Nghieân cöùu thöïc
nghieäm chuyeån ñoäng cuûa moät con laên hình truï treân
moät maët phaúng döôùi taùc duïng ñoàng thôøi cuûa moät
taûi troïng höôùng kính Q vaø moät löïc höôùng truïc H
(hình 2.5) döôùi söï chæ ñaïo cuûa P.B.
CKOMOPOBCKИЙ. Khi tyû soá giöõa caùc löïc naøy
nhoû hôn heä soá ma saùt tröôït giöõa con laên vaø maët
phaúng (H < µQ) thì : söï dòch chuyeån theo phöông
höôùng truïc cuûa con laên dieãn ra khi tyû soá H/Q baát
kyø, khaùc giaù trò 0, con laên chuyeån ñoäng theo ñöôøng
OB döôùi 1 goùc γ tuyø thuoäc vaøo tyû soá H/Q. Do vaäy
löïc xoâ ngang do troïng löôïng baûn thaân cuûa caàn truïc
khi tính toaùn laø khoâng caàn keå ñeán, vì raèng noù seõ Hình 2.4.Söï xoay cuûa baùnh xe quanh ñaàu ray
ñöôïc trieät tieâu trong quaù trình laép raùp caàn truïc ôû
laàn chuyeån ñoäng ñaàu tieân cuûa noù. Nhöõng tính toaùn
chæ ra raèng : khi cheá taïo caàn truïc khaåu ñoä cuûa caàn
truïc ñöôïc thöïc hieän nhoû hôn khi thieát keá 1 ñaïi
löôïng δ cuûa chaân ñôõ döôùi taùc duïng cuûa troïng löôïng
caàn truïc.
Ñoái vôùi keát caáu coång (10.1).[01]:
qL3 .h
δ = 2θh = (2.02)
12 EJ
Ñoái vôùi keát caáu baùn coång (10.2).[01]:
qL3 .h
δ = θh = (2.03)
24 EJ
Hình 2.5. Chuyeån ñoäng cuûa con laên hình truï
ôû ñaây: q – taûi troïng phaân boá do troïng löôïng döôùi taùc duïng cuûa löïc beân.
baûn thaân caàu gaây neân; L,h,J : chieàu daøi, chieàu cao
chaân vaø moâmen quaùn tính tieát dieän caàu treân; θ – goùc xoay cuûa keát caáu caàu treân so vôùi chaân ñôõ.
2.2.2.Löïc xoâ ngang ôû chaân coång do taùc duïng cuûa söï thay ñoåi nhieät ñoä.
Khi xaùc ñònh löïc xoâ ngang do söï thay ñoåi nhieät ñoä chæ ñeà caäp khi khoaûng nhieät ñoä giöõa 2
laàn chuyeån ñoäng cuûa caàn truïc laø khoaûng 10 ÷ 20oC. Khi nhieät ñoä taêng löïc xoâ ngang coù höôùng vaøo
trong khaåu ñoä, khi nhieät ñoä giaûm löïc xoâ ngang coù höôùng ra ngoaøi khaåu ñoä. Aûnh höôûng cuûa nhieät
ñoä chæ ñöôïc tính ñeán vôùi caáu truùc khaåu ñoä lôùn hôn 20 m. Khi nhieät ñoä thay ñoåi ∆toC caáu truùc phía
treân coång seõ thay ñoåi chieàu daøi moät löôïng laø (10.8).[01]:
δt = α.L.∆t (2.4)
-6
ôû ñaây : α - heä soá daõn nôû daøi vì nhieät, α = 12.10 ; L – chieàu daøi khaåu ñoä m.
237
Vôùi keát caáu coång laø khung cöùng keát caáu sieâu tónh :
+ Neáu ñaët 1 löïc ngang baèng 1 ñôn vòH = 1 vaøo ñaàu muùt chaân coång thì noù seõ gaây ra
chuyeån vò ñaàu muùt chaân coång chuyeån vò ñôn vò:
h L/2 2
M 2 dx x 2 dx h dx h 2 L
δ1 = ∑ ∫ 1 = 2∫ +2 ∫ = (2k + 3) (2.5a)
EJ 0
EJ 1 0
EJ 3 EJ
+ Neáu ñaët 1 löïc ngang baèng 1 ñôn vòH = 1 vaøo ñaàu muùt chaân baùn coång thì noù seõ gaây ra
chuyeån vò ñaàu muùt chaân baùn coång chuyeån vò ñôn vò:
2
h 
h L  x − h  dx
M 12 dx x 2 dx  L  h2 L
δ1 = ∑ ∫ =∫ +∫ = (k + 1) (2.5b)
EJ 0
EJ 1 0
EJ 3 EJ
h J
ÔÛ ñaây : M1 – moâmen uoán do löïc ngang ñôn vò H = 1 gaây ra; k = . . Nhö vaäy söï thay ñoåi
L J1
nhieät ñoä ∆toC ôû keát caáu coång seõ laøm phaùt sinh löïc xoâ ngang (10.9).[01], (10.10).[01]:
δ 3α∆t.EJ
+ Vôùi coång : Ht = t = 2 (2.6)
δ1 h (2k + 3)
δ 3α∆t.EJ
+ Vôùi baùn coång : Ht = t = 2 (2.7)
δ1 h (k + 1)
2.2.3.Löïc xoâ ngang ôû chaân coång do taûi troïng di ñoäng ôû caàu treân.
Khaûo saùt tröôøng hôïp khi coù taûi troïng di ñoäng doïc keát caáu cuûa caàu treân (do xe tôøi hoaëc caàn
truïc quay di chuyeån treân keát caáu cuûa caàn truïc coång , baùn coång, caàu chuyeån taûi). Taûi troïng di ñoäng
ôû caàu treân gaây löïc xoâ ngang ôû keát caáu chaân coång. Löïc xoâ ngang ôû chaân coång do taûi troïng di ñoäng
gaây ra ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch veõ ñöôøng aûnh höôûng cuûa löïc xoâ ngang do taûi troïng baèng
ñôn vò P = 1 di chuyeån ôû caàu treân. Ñöôøng aûnh höôûng cuûa löïc xoâ ngang (ñah.H) do taûi troïng ñôn
vò gaây ra treân keát caáu coång vaø baùn coång coù daïng nhö hình veõ.
1)Vôùi keát caáu coång coù coâng son :
+ Khi xe con di chuyeån trong khu vöïc khaåu ñoä L, phöông trình ñöôøng aûnh höôûng cuûa löïc
xoâ ngang phuï thuoäc toaï ñoä x1 (10.3).[01]:
3 x1 ( L − x1 )
H X1 = (2.8)
2h.L(2k + 3)
Giaù trò lôùn nhaát cuûa löïc xoâ ngang khi xe con ôû vò trí x1 = L/2, töùc laø : khiP = 1 ñaët taïi x1 =
L/2 thì H ñaït giaù trò lôùn nhaát, trò soá naøy ñöôïc tính (10.4).[01]:
3L
Hmax = HL/2 = (2.9)
8h(2k + 3)
+ Khi xe con di chuyeån ra ngoaøi ñaàu coâng son, phöông trình ñöôøng aûnh höôûng cuûa löïc xoâ
ngang phuï thuoäc toaï ñoä x2 (10.5).[01]:
3x2
HX2 = (2.8)
2h.(2k + 3)
ñah.Hx2 coù daáu (-) ngöôïc vôùi tröôøng hôïp ôû treân. Khi ñoù löïc xoâ ngang H coù chieàu ngöôïc vôùi chieàu
khi xe con chaïy trong khu vöïc khaåu ñoä x1 ⊂ [0, L]. Chieàu cuûa löïc xoâ ngang ñöôïc qui öôùc nhö sau:
+ Chieàu döông (+) khi löïc xoâ ngang höôùng töø beân ngoaøi vaøo beân trong cuûa khaåu ñoä.
+ Chieàu aâm (-) khi löïc xoâ ngang höôùng töø beân trong ra beân ngoaøi cuûa khaåu ñoä (treân hình
veõ bieåu dieãn baèng muõi teân neùt ñöùt).
238
2)Vôùi keát caáu baùn coång :

Ñöôøng aûnh höôûng cuûa löïc xoâ ngang H (ñah.H) khi coù taûi troïng ñôn vòP = 1 di ñoäng doïc
caàu treân (phuï thuoäc toaï ñoä x) coù phöông trình (10.6).[01]:
x( L2 − x 2 )
H= (2.09)
2hL2 (k + 1)
L
Giaù trò lôùn nhaát cuûa löïc xoâ ngang khi xe con ôû vò trí x = , khi ñoù (10.7).[01]:
3
L
Hmax = H L / 3 = (2.10)
3 3h(k + 1)
Hình
2.6. Ñöôøng aûnh höôûng löïc xoâ ngang H do taûi troïng doïc caàu treân : a) Ñoái vôùi keát caáu coång coù coâng son; b) Ñoái
vôùi keát caáu baùn coång.
Hình 2.7. (a, b, c) – sô ñoà xaùc ñònh löïc xoâ ngang H ôû keát caáu coång; d – chuyeån vò δ cuûa coång theo phöông
ngang khi 2 goái coá ñònh; e-chuyeån vò δ cuûa coång theo phöông ngang khi moät goái coá ñònh vaø goái kia di ñoäng;
J h
Trong caùc phöông trình treân: k = . laø heä soá ñoä cöùng töông ñoái giöõa caàu treân vaø chaân;
J1 L
J – moâmen quaùn tính tieát dieän caàu treân; J1 – moâmen quaùn tính tieát dieän chaân ñôõ; h – chieàu cao
keát caáu coång; L – khaåu ñoä keát caáu coång.
2.2.4.Löïc xoâ ngang ôû chaân coång do taùc duïng cuûa löïc doïc caàu treân.
Khaûo saùt keát caáu coång vaø baùn coång chòu taùc duïng cuûa 1 löïc doïc caàu treân T (löïc T naøy do
löïc quaùn tính cuûa xe con khi phanh treân caàu cuøng vôùi taûi troïng gioù taùc duïng leân xe con vaø haøng
239
cuøng theo chieàu cuûa löïc quaùn tính – hình 2.7). Do löïc T taùc duïng doïc caàu treân laøm xuaát hieän löïc
xoâ ngang ôû chaân keát caáu coång vaø baùn coång. Khaûo saùt söï xuaát hieän löïc xoâ ngang ôû chaân keát caáu
coång trong caùc tröôøng hôïp :
1) Coång coù 2 goái coá ñònh (sô ñoà tính laø keát caáu sieâu tónh) :
Moâmen quaùn tính cuûa chaân ñôõ J1, löïc doïc caàu treân seõ gaây ra löïc xoâ ngang H ôû caû 2 chaân
ñôõ coång H = T/2. Löïc xoâ ngang H seõ gaây ra uoán chaân coång vaø uoán keát caáu caàu treân (h.2.6a).
2) Coång coù keát caáu 1 goái coá ñònh, 1 goái di ñoäng (sô ñoà tính laø keát caáu coång laø heä tónh ñònh):
Löïc taùc duïng doïc caàu treân T seõ laøm phaùt sinh löïc xoâ ngang H ôû chaân coù keát caáu goái coá
ñònh : H = T; löïc xoâ ngang H ôû chaân coång coù goái coá ñònh seõ gaây ra uoán keát caáu chaân ñôõ vaø uoán
keát caáu caàu treân (hình 2.6.b).
3) Keát caáu baùn coång :
Sô ñoà tính keát caáu baùn coång goái ñôõ döôùi (phía coù chaân coång) laø goái coá ñònh, goái ñôõ treân laø
goái di ñoäng. Sô ñoà tính keát caáu baùn coång laø heä tónh ñònh. Löïc taùc duïng doïc caàu treân seõ laøm phaùt
sinh löïc xoâ ngang H ôû phaàn baùn coång : H = T. Löïc xoâ ngang ôû chaân baùn coång gaây ra uoán chaân
baùn coång vaø uoán keát caáu caàu treân (hình 2.6.c).
2.2.5.Sô ñoà tính vaø bieåu ñoà moâmen uoán keát caáu coång khi coång ñöùng yeân.
Khaûo saùt keát caáu coång khi coång ñöùng yeân, sô ñoà tính keát caáu coång khi ñöùng yeân laø sô ñoà
heä sieâu tónh (hình 2.8).
1) Caáu truùc phía treân (caàu treân) :
– Caáu truùc phía treân trong khoaûng chieàu
daøi l ñöôïc tính toaùn trong tröôøng hôïp khi caàn truïc ôû
traïng thaùi chuyeån ñoäng – luùc naøy heä khung laø tónh
ñònh. Khi naøy löïc xoâ ngang H khoâng ñoùng vai troø
giaûm taûi cho caàu treân. Bieåu ñoà moâmen uoán keát caáu
caàu treân trong chieàu daøi l ñöôïc kyù hieäu bôûi caùc
ñieåm 3-4-5-6 (theå hieän baèng ñöôøng neùt ñöùt).
– Caáu truùc caàu treân trong khu vöïc töø choã Hình 2.8. Sô ñoà tính vaø bieåu ñoà moâmen uoán keát
lieân keát caàu treân vôùi chaân ñôõ ñeán tieát dieän caàu coù caáu coång: ñöôøng neùt ñöùt khi coång chuyeån ñoäng,
moâ men uoán ôû ñieåm 2 vaø ñieåm 7 ñöôïc tính toaùn ñöôøng neùt lieàn khi coång ñöùng yeân.
trong tröôøng hôïp caàn truïc khoâng chuyeån ñoäng – luùc
naøy heä khung laø sieâu tónh baäc 1, khi ñoù löïc xoâ ngang H gaây uoán chaân coång vaø uoán keát caáu caàu
treân.
Nhö vaäy bieåu ñoà moâmen uoán tính toaùn ñeå tính kieåm tra beàn keát caáu caàu treân seõ ñöôïc kyù
hieäu baèng caùc soá : 1-2-3-4-5-6-7-8.
2) Caáu truùc chaân ñôõ cuûa coång ñöôïc tính toaùn khi caàn truïc ôû traïng thaùi khoâng chuyeån ñoäng.
Chaân ñôõ cuûa coång seõ chòu löïc neùn chaân vaø löïc xoâ ngang ôû chaân coång gaây uoán keát caáu
chaân. Giaù trò lôùn nhaát cuûa löïc neùn chaân vaø giaù trò lôùn nhaát cuûa löïc xoâ ngang H gaây neùn chaân seõ
xuaát hieän khi xe con ôû caùc vò trí khaùc nhau treân caàu. Ví duï : ñoái vôùi coång khoâng coù coâng son : löïc
lôùn nhaát gaây neùn chaân khi xe con ôû vò trí taän cuøng cuûa caàu; löïc xoâ ngang coù giaù trò lôùn nhaát khi xe
con naèm ôû vò trí giöõa khaåu ñoä. Khi tính toaùn chaân phaûi khaûo saùt caû hai tröôøng hôïp naøy. Ñoái vôùi
keát caáu caàn truïc coång coù coâng son: khi xe con di chuyeån ra ngoaøi ñaàu muùt coâng son: löïc xoâ ngang
H ôû chaân coång seõ ñoåi daáu (ñoåi chieàu).
240

Chöông 3
COÅNG TRUÏC
§3.1.CAÙC LOAÏI KEÁT CAÁU COÅNG TRUÏC VAØ CAÙC THOÂNG SOÁ CÔ BAÛN
CUÛA CHUÙNG
3.1.1.Keát caáu coång truïc : (hình 3.1)
Keát caáu cuûa caàn truïc coång bao goàm caáu truùc phía treân (caàu treân) lieân keát vôùi caùc chaân ñôõ
Hình 3.1.Keát caáu chung coång truïc (loaïi coù 2 coâng son).
a – Coång truïc 2 daàm; b – Coång truïc moät daàm; c – Coång truïc keát caáu daøn.
241
taïo thaønh hình coång. Xe con coù tôøi naâng (hoaëc pa laêng ñieän) di chuyeån doïc theo caàu treân ñeå thay
ñoåi vò trí boác vaø xeáp haøng treân kho baõi. Khi hoaït ñoäng, caàn truïc coång coù theå thöïc hieän caùc chuyeån
ñoäng coâng taùc (coù mang haøng) sau :
+ Naâng haï haøng theo phöông thaúng ñöùng,
+ Di chuyeån haøng theo phöông ngang khi xe con (hoaëc pa laêng) di chuyeån doïc caàu treân,
+ Caàn truïc treo haøng vaø di chuyeån treân 2 ñöôøng ray ñaët doïc theo kho baõi.
3.1.2.Keát caáu kim loaïi cuûa coång truïc.
Hình 3.2 Coång truïc khoâng coù coâng son.

a – Keát caáu; b – sô ñoà maéc caùp cô caáu naâng haøng; c – sô ñoà maéc caùp cô caáu di chuyeån xe con; d – maët
caét khôùp baûn leà taïi A;
1) Phaân loaïi
Keát caáu kim loaïi cuûa caàn truïc coång coù
nhieàu hình daùng khaùc nhau.
a) Caên cöù vaøo keát caáu chung cuûa coång truïc
ngöôøi ta phaân coång truïc ra caùc loaïi:
+ Caàn truïc coång: keát caáu caàu treân lieân keát
vôùi chaân ñôõ cao ôû 2 phía cuûa caàu (hình 3.1a; b;
c)
+ Baùn coång truïc: chæ coù chaân ñôõ cao ôû
moät phía (hình 3.4).
b) Caên cöù vaøo caáu truùc caàu treân cuûa coång truïc
ngöôøi ta phaân coång truïc ra caùc loaïi :
+ Caàn truïc coång coù 1 hoaëc 2 ñaàu coâng son
(hình 3.1); coâng son laïi ñöôïc chia ra: coâng son
cöùng - khoâng naâng haï ñöôïc; coâng son meàm - Hình 3.3 – Coång truïc baùnh loáp.
naâng haï ñöôïc).
+ Caàn truïc coång khoâng coâng son (hình 3.2; hình 3.3).
c) Caên cöù vaøo phöông phaùp lieân keát giöõa caàu treân vôùi chaân ñôõ cuûa coång truïc ngöôøi ta phaân
coång truïc ra caùc loaïi :
242
+ Caàn truïc coång coù 2 chaân cöùng: caû hai chaân ñöôïc lieân keát cöùng vôùi caàu treân vaø ñoä cöùng
cuûa 2 chaân töông ñöông nhau (hình 3.1a; b).
+ Caàn truïc coång coù chaân cöùng, chaân meàm: keát caáu chaân meàm coù theå thöïc hieän baèng 2
caùch: lieân keát chaân ñôõ vôùi caàu treân qua 1 khôùp baûn leà (hình 3.2) hoaëc laøm cho keát caáu cuûa chaân
Hình 3.4.Baùn coång truïc.
Hình 3.5 – Caùc hình thöùc keát caáu chaân ñôõ.

a – Keát caáu 2 chaân cöùng (J1= J2); b – Keát caáu 1 chaân cöùng, moät chaân meàm duøng khôùp baûn leà; c – Keát caáu
1 chaân cöùng, moät chaân meàm moâmen choáng uoán J1 >> J2 ; d – Keát caáu baùn coång.
coù ñoä meàm lôùn hôn chaân kia (hình 3.1c) – hay noùi caùch khaùc: ñoä cöùng nhoû hôn nhieàu ñoä cöùng cuûa
chaân kia.
Ngoaøi ra, caên cöù vaøo thieát bò di chuyeån ngöôøi ta phaân ra: coång truïc di chuyeån treân ray
(hình 3.1; 3.2; 3.4; 3.5) vaø coång truïc di chuyeån treân baùnh loáp (hình 3.3).
2) Ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi chaân ñôõ keát caáu coång:
a) Caàn truïc coång coù 2 chaân cöùng (hình 3.1a; b):
243
– Öu ñieåm : keát caáu vaø ñoä cöùng cuûa hai chaân laø nhö nhau, vì vaäy giaûm nheï coâng vieäc khi
cheá taïo vaø laép raùp.
– Nhöôïc ñieåm : caàn truïc coång coù 2 chaân cöùng löïc xoâ ngang ôû chaân coång laø lôùn – löïc xoâ
ngang naøy gaây uoán chaân coång vaø uoán caàu treân. Dòch chuyeån ngang cuûa baùnh xe di chuyeån treân
maët ray caàn truïc gaây ra maøi moøn nhanh beà maët cuûa baùnh xe vaø maët ray. Khi ñöôøng ray khoâng
baèng phaúng seõ sinh öùng suaát phuï trong keát caáu caàu truïc.
b) Caàn truïc coång coù chaân cöùng chaân meàm (hình 3.1c; hình 3.2):
– Öu ñieåm : do coù lieân keát baûn leà giöõa chaân ñôõ vaø caàu treân neân loaïi tröø ñöôïc löïc xoâ ngang
vaø chuyeån vò ngang cuûa chaân ñôõ treân ñaàu ray, laøm caûi thieän chaát löôïng khai thaùc coång truïc. Nhôø
ñoä nghieâng cuûa chaân ñôõ maø taïo ra khaû naêng buø laïi söï khoâng chính xaùc giöõa keát caáu khaåu ñoä cuûa
caàn truïc vaø khoaûng caùch giöõa 2 ñöôøng ray cuûa coång truïc.
– Nhöôïc ñieåm : Do keát caáu cuûa 2 chaân khaùc nhau neân phöùc taïp khi cheá taïo 2 chaân vaø laép
raùp keát caáu. Baûn leà lieân keát chaân ñôõ vôùi caáu treân phaûi ñöôïc boâi trôn thöôøng xuyeân vaø baûo döôõng
ñònh kyø.
3) Cô sôû löïa choïn chaân cöùng – chaân meàm :
+ ÔÛ caùc caàn truïc coång coù keát caáu khaåu ñoä < 25 m: thöôøng söû duïng keát caáu 2 chaân cöùng.
+ ÔÛ caùc caàn truïc coång coù keát caáu khaåu ñoä ≥ 25 m: thöôøng söû duïng keát caáu chaân cöùng –
chaân meàm.
+ Tính caàn thieát phaûi löïa choïn keát caáu chaân cöùng – chaân meàm ñöôïc xuaát phaùt töø ñieàu
kieän: chuyeån vò toång coäng ôû 2 chaân ñôõ treân maët phaúng ray phaûi nhoû hôn khe hôû toång coäng giöõa
caùc gôø baùnh xe vôùi maët beân cuûa ñaàu ray.
Goïi δ - chuyeån vò toång coäng cuûa 2 chaân ñôõ treân maët ray :
δ = δt + δP (3.01)
trong ñoù δt – chuyeån vò cuûa chaân ñôõ do söï thay ñoåi nhieät ñoä; δt + δP – chuyeån vò cuûa chaân ñôõ do
taûi troïng ôû caàu treân gaây ra (11.1).[01]:
h
δP =
2 EJ
∑ Pi ( L − xi ) xi (3.02)
trong ñoù : Pi – AÙp löïc baùnh xe cuûa xe tôøi naèm trong khaåu ñoä; xi – khoaûng caùch töø Pi ñeán goái töïa
traùi; h, J – chieàu cao cuûa coång vaø moâmen quaùn tính cuûa tieát dieän caàu treân.
Goïi ∆ - khe hôû toång coäng giöõa gôø cuûa caùc baùnh xe vôùi maët beân cuûa ñaàu ray theo phöông
vuoâng goùc vôùi ñöôøng ray, (tr.358).[01]:
*) Neáu δ < ∆ ; trong tröôøng hôïp keát caáu 2 chaân cöùng, luùc naøy khi cheá taïo keát caáu theùp
coång truïc: khaåu ñoä cuûa coång truïc caàn laøm nhoû hôn giaù trò cuûa khaåu ñoä khi thieát keá 1 löôïng δ veà söï
sai leäch chaân ñôõ coång truïc döôùi taùc duïng cuûa troïng löôïng baûn thaân.
*) Neáu δ ≥ ∆ - caàn keát caáu coång truïc chaân cöùng chaân meàm khi coång truïc chuyeån ñoäng; gôø
cuûa baùnh xe coù theå ñeán tieáp xuùc vôùi maët beân cuûa ray, gaây löïc taùc duïng leân ray. Maëc duø löïc naøy
coù theå coù giaù trò nhoû hôn löïc xoâ ngang ban ñaàu nhöng trong tröôøng hôïp δ ≥ ∆ caàn thieát phaûi keát
caáu chaân meàm. Khi ñoù döôùi aûnh höôûng cuûa chuyeån vò doïc cuûa caáu truùc caàu treân chaân meàm coù
nghieâng ñi 1 ít so vôùi phöông thaúng ñöùng vaø do vaäy seõ khoâng coù löïc lôùn leân gôø baùnh xe.
Keát caáu baûn leà lieân keát chaân ñôõ vôùi caàu treân phaûi tieáp nhaän caû löïc theo phöông thaúng
ñöùng vaø löïc theo phöông ngang taùc duïng doïc theo ñöôøng ray coång truïc (löïc quaùn tính khi di
chuyeån, taûi troïng gioù).
3.1.3.Keát caáu kim loaïi cuûa caùc boä phaän coång truïc.
1) Keát caáu caàu treân:
– Vôùi coång truïc coù coâng duïng chung (hình 3.6), ñöôïc trang bò caùc xe tôøi kieåu thoâng duïng,
244
Hình 3.6.Sô ñoà tieát dieän caét ngang keát caáu caàu treân cuûa coång truïc.
Hình 3.7.Sô ñoà tieát dieän caét ngang keát caáu caàu treân cuûa coång truïc duøng cho ngaønh ñoùng taøu.
caáu truùc caàu treân coù daïng töông töï nhö keát caáu caàu truïc cuøng loaïi (xem hình 3.6, 3.7): caàu treân keát
caáu daøn laøm töø caùc theùp thanh (ñònh hình); caàu treân keát caáu daàm laøm töø caùc theùp taám; caàu treân
245
daïng 1 daàm (xem chöông 1 – Phaàn II).

– Vôùi caùc coång truïc coù keát caáu xe tôøi kieåu ñaëc bieät:
xe tôøi di chuyeån ôû treân ray boá trí phía döôùi cuûa caáu truùc
caáu treân (monoray); hoaëc xe tôøi di chuyeån treân ñöôøng ray
boá trí beân treân cuûa keát caáu caàu.
2) Keát caáu chaân ñôõ cuûa caàn truïc coång.
Chaân ñôõ cuûa coång truïc coù nhieàu sô ñoà keát caáu khaùc
nhau: keát caáu daøn, keát caáu taám tieát dieän hôû, keát caáu taám
tieát dieän kín, kieåu keát caáu chaân ñôõ phaûi phuø hôïp vôùi kieåu
keát caáu caàu treân.
*) Chaân ñôõ keát caáu daøn :
+ Chaân ñôõ meàm ñöôïc thöïc hieän töø caùc daøn phaúng
vôùi caùc thanh theùp oáng hoaëc theùp chöõ [; caû hai nhaùnh
Hình 3.7.Sô ñoà tieát dieän caét ngang
chính cuûa daøn ñöôïc lieân keát vôùi nhau bôûi caùc caáu kieän lieân
keát caáu caàu treân cuûa coång truïc
keát.
duøng cho ngaønh ñoùng taøu.
+ Chaân ñôõ cöùng keát caáu khoâng gian ñöôïc cheá taïo
töø caùc thanh theùp oáng, theùp goùc hoaëc theùp chöõ [, taïo thaønh
heä daøn khoâng gian coù tieát dieän tam giaùc (3 maët daøn) hoaëc chöõ nhaät (4 maët daøn).
+ Chaân ñôõ keát caáu taám (xem hình 3.8).
Hình 3.8.Sô ñoà keát caáu chaân ñôõ coång truïc duøng theùp taám
ÔÛ beân döôùi chaân ñôõ theo thöôøng leä coù boä phaän giaèng, boä phaän giaèng coù nhieàu kieåu keát
caáu khaùc nhau (h.3.8.a).
Ñeå xe con coù theå di chuyeån ra ngoaøi ñaàu coâng son cuûa coång, chaân ñôõ ñöôïc lieân keát beân
treân nhö hình 3.8.b.
Tröôøng hôïp söùc naâng lôùn, chaân ñôõ thöôøng coù daïng nhö hình 3.8.b, c, d.
3.1.4.Caùc thoâng soá cô baûn cuûa keát caáu theùp.

Caùc thoâng soá cô baûn cuûa keát caáu kim loaïi bao goàm :
+ Khaåu ñoä coång truïc : L (m), + Cô sôû cuûa chaân : B (m)
+ Chieàu cao chaân ñôõ : H (m), + Ñoä cöùng cuûa keát caáu kim loaïi.
246
1) Khaåu ñoä cuûa coång truïc L (m):

Laø kích thöôùc cuûa keát caáu trong khoaûng 2 ñöôøng ray coång truïc. Tröôùc ñaây caùc coång truïc
thöôøng ñöôïc thieát keá vôùi khaåu ñoä khoâng quaù 30 ÷ 35 m.
2) Chieàu cao chaân ñôõ cuûa coång truïc H (m) :
Chieàu cao chaân ñôõ cuûa coång truïc tuyø thuoäc vaøo chieàu cao naâng haøng caàn thieát. Ngaøy nay,
ñeå phuïc vuï cho coâng vieäc laép raùp, söûa chöõa vaø caùc coâng vieäc chuyeân duøng khaùc nhau, ngöôøi ta ñaõ
cheá taïo caùc caàn truïc coång vôùi khaåu ñoä vaø chieàu cao naâng raát lôùn.
3) Cô sôû cuûa chaân ñôõ B (m):
Cô sôû cuûa coång truïc laø khoaûng caùch giöõa 2 taâm truïc cuûa 2 baùnh xe caàn truïc (ñoái vôùi tröôøng
hôïp cuïm di chuyeån coù moät baùnh xe) hoaëc khoaûng caùch taâm truïc cuûa giaù caân baèng (tröôøng hôïp
cuïm di chuyeån coù 2 baùnh xe) treân cuøng 1 ñöôøng ray. Cô sôû cuûa coång truïc caàn löïa choïn xuaát phaùt
töø ñieàu kieän ñaûm baûo oån ñònh caàn truïc khi gioù taùc duïng doïc theo ñöôøng ray caàn truïc. Cô sôû cuûa
coång truïc B coøn phaûi choïn xuaát phaùt töø ñieàu kieän traùnh hieän töôïng keït baùnh xe di chuyeån treân
ñöôøng ray cuõng nhö ñaûm baûo oån ñònh choáng laät caàn truïc ôû traïng thaùi coâng taùc hay gioù baõo, thoâng
thöôøng B ≥ L/4.
4) Löïa choïn chieàu daøi laøm vieäc cuûa coâng son:
Chieàu daøi laøm vieäc cuûa coâng son ñöôïc löïa choïn treân cô sôû boá trí caùc thieát bò phöông tieän
vaän taûi trong sô ñoà cô giôùi hoaù xeáp dôõ haøng. Chieàu daøi laøm vieäc cuûa coâng son coång truïc boá trí
treân kho baõi coù
theå laø : 2,5m;
3,2m; 4,2m;
6m; 8m; 10m
töông öùng vôùi
taàm vôùi cuûa
coång truïc khi
phuïc vuï xeáp
dôõ haøng leân
caùc oâtoâ, ñaàu
keùo, toa xe Hình 3.9 – Löïa choïn chieàu daøi coâng son.
ñöôøng saét hoaëc
coù theå ñoàng thôøi caùc phöông tieän vaän taûi naøy.
3.1.5.Ñoä cöùng cuûa keát caáu theùp.

Ñoä cöùng keát caáu kim loaïi caàn truïc coång ñaùnh giaù qua 2 thoâng soá :
+ Ñoä cöùng tónh : Ñoä voõng tónh ôû giöõa caáu truùc khaåu ñoä f do troïng löôïng cuûa xe con coù
haøng naèm ôû khaåu ñoä, ñoä voõng tónh f ñöôïc haïn cheá töông töï nhö keát caáu caàu truïc: f ≤ (1/700)L.
Ñoái vôùi caàn truïc coång coù coâng son, ñoä voõng tónh cuûa keát caáu taïi ñaàu muùt khi xe con coù
haøng naèm ôû vò trí taän cuøng ngoaøi ñaàu coâng son : fk ≤ 0,003Lk. Giaù trò ñoä voõng tónh giôùi haïn coøn
phuï thuoäc vaøo cheá ñoä laøm vieäc cuûa coång truïc, vôùi cheá ñoä laøm vieäc nheï: f ≤ (1/600)L; fk ≤
0,005Lk. Lk laø chieàu daøi coâng son.
+ Ñoä cöùng ñoäng : ñoái vôùi keát caáu kim loaïi caàn truïc coång, thôøi gian taét daàn dao ñoäng töï do
cuûa keát caáu ñöôïc kieåm tra caû trong phöông ñöùng vaø phöông ngang theo coâng thöùc :
τ y τ
t = ln = ln 2 y (3.3)
γ y min γ
trong ñoù : y – ñoä voõng khi xe con coù haøng; ymin = 0,5 mm – ñoä voõng nhoû nhaát, mm.
247
§3.2. TAÛI TROÏNG TÍNH TOAÙN VAØ CAÙC TOÅ HÔÏP TAÛI TROÏNG TÍNH
TOAÙN KEÁT CAÁU KIM LOAÏI COÅNG TRUÏC.
3.2.1.Baûng toå hôïp taûi troïng.

Caùc taûi troïng tính toaùn ñeå tính keát caáu kim loaïi caàn truïc coång coâng duïng chung vaø caùc toå
hôïp taûi troïng ñöôïc cho trong baûng 3.1.
Baûng 3.1 – Taûi troïng vaø toå hôïp taûi troïng ñeå tính toaùn keát caáu theùp
caàn truïc coång coù coâng duïng chung, (baûng 11.1).[01] ≠ (baûng 3.45).[03]
Tính theo moûi Tính theo beàn, oån ñònh.
[σ] = σrk/nI [σ] = σC/nII
Loaïi taûi troïng
Ia Ib IIa IIb IIc
Troïng löôïng baûn thaân cuûa caùc caáu
G kT’.G G kT.G G
kieän G.
Troïng löôïng xe tôøi Gx Gx kT’.Gx Gx kT.Gx Gx
Troïng löôïng haøng keå caû thieát bò
ΨI.Qtñ kT’.Qtñ ΨII.Q kT.Q Q
mang haøng Q
Löïc quaùn tính khi haõm caàu truïc Pqt
 Pqt  Pqtmax Pqt’
hoaëc khi haõm xe tôøi Pqtxc
Löïc söôøn R khi coù söï di chuyeån  R  R 
leäch
Taûi troïng gioù PgII   PgII PgII PgII
Löïc xoâ ngang cuûa keát caáu coång 2
H  H  H
chaân cöùng
Chuù thích : Caùc toå hôïp taûi troïng töông öùng vôùi söï laøm vieäc cuûa caùc cô caáu coång truïc nhö sau :
+ Toå hôïp Ia vaø IIa : coång truïc ñöùng yeân naâng haøng töø maët neàn hoaëc haõm khi ñang haï haøng
vôùi nöûa toác ñoä (Ia) vaø toaøn boä toác ñoä (IIa).
+ Toå hôïp Ib vaø IIb : coång truïc di chuyeån coù mang haøng tieán haønh haõm coång truïc töø töø (Ib)
vaø haõm ñoät ngoät (IIb).
+ Toå hôïp IIc : coång truïc ñöùng yeân, xe con coù mang haøng di chuyeån treân caàu khi haõm xe
con ñoät ngoät, toå hôïp IIc duøng ñeå tính keát caáu kim loaïi cuûa chaân ñôõ cöùng.
3.2.2. Taûi troïng tính toaùn.

1) Troïng löôïng baûn thaân keát caáu G:
+ Troïng löôïng baûn thaân keát caáu caàu treân cuûa coång truïc khoâng coâng son choïn gaàn ñuùng
töông töï nhö troïng löôïng cuûa caàu truïc cuøng loaïi (cuøng khaåu ñoä vaø söùc naâng).
+ Troïng löôïng baûn thaân treân 1 meùt chieàu daøi chaân coång choïn baèng (0,2 ÷0,4) troïng löôïng
1 meùt chieàu daøi caàu treân.
+ Caùc heä soá ñoäng khi di chuyeån kT, kT’ – ñöôïc choïn theo chöông tröôùc.
2) Troïng löôïng haøng Q
+ Cuõng töông töï nhö caàu truïc troïng löôïng haøng ñöôïc tính nhö sau: khi tính keát caáu theo ñoä
beàn moûi : tính theo taûi troïng töông ñöông; khi tính keát caáu theo ñoä beàn: tính theo taûi troïng ñònh
möùc Q.
+ Caùc heä soá ñoäng hoïc khi naâng haøng : khi tính theo ñoä beàn moûi : ψI; khi tính theo ñoä beàn
vaø ñoä oån ñònh : ψII.
248
3) Troïng löôïng xe tôøi : Gx

Troïng löôïng xe tôøi caàn truïc löïa choïn gioáng nhö ñoái vôùi xe tôøi cuûa caàu truïc cuøng loaïi, phuï
thuoäc söùc naâng Q cuûa coång truïc.
4) Taûi troïng quaùn tính khi di chuyeån
Taûi troïng quaùn tính phaùt sinh trong maët phaúng ngang khi haõm caàn truïc Pqt vaø taûi troïng
quaùn tính khi haõm xe con di chuyeån treân caàu Pqtxc ñöôïc xaùc ñònh nhö caùc chöông tröôùc.
5) Taûi troïng gioù taùc duïng leân caàn truïc :
Xaùc ñònh nhö trong chöông : “Taûi troïng vaø toå hôïp taûi troïng” (Chöông 4 – Phaàn I).
6) Löïc söôøn S :
Löïc söôøn taùc duïng töø phía beân leân baùnh xe di chuyeån di chuyeån theo phöông vuoâng goùc
vôùi ñöôøng ray. Löïc söôøn S phaùt sinh khi xuaát hieän söï di chuyeån leäch cuûa keát caáu coång truïc. Löïc
söôøn ñöôïc tính toaùn gioáng nhö trong keát caáu caàu truïc (chöông 1 phaàn II) taøi lieäu naøy.
7) Löïc xoâ ngang H :
Löïc xoâ ngang H xuaát hieän trong keát caáu coång coù 2 chaân cöùng, xaùc ñònh löïc xoâ ngang H
theo chöông : “Coång vaø baùn coång” – chöông 2 phaàn II.
§3.3. ÑAËC ÑIEÅM TÍNH TOAÙN KEÁT CAÁU THEÙP COÅNG TRUÏC VAØ BAÙN
COÅNG TRUÏC.
3.3.1.Ñaëc ñieåm tính toaùn keát caáu kim loaïi.
Caáu truùc phía treân vaø chaân ñôõ coång truïc ñöôïc tính toaùn döïa treân caùc höôùng daãn tính toaùn
“coång vaø baùn coång” – xem chöông 2 phaàn II.
1) Tính toaùn keát caáu caàu treân.
Keát caáu caàu treân cuûa caàn truïc coång ñöôïc tính toaùn töông töï nhö tính toaùn keát caáu caàu truïc
cuøng loaïi. Caàu treân ñöôïc tính toaùn ôû vò trí baát lôïi khi xe con coù haøng naèm ôû giöõa khaåu ñoä hoaëc xe
con coù haøng naèm ôû ngoaøi muùt coâng son – vôùi keát caáu coång coù coâng son.
2) Tính toaùn keát caáu chaân ñôõ :
Chaân ñôõ cuûa coång ñöôïc tính toaùn khi xe con coù haøng ôû caùc vò trí : naèm ôû ñaàu muùt taän
cuøng cuûa khaåu ñoä (vôùi coång khoâng coù coâng son); vaø naèm ngoaøi muùt coâng son (vôùi coång coù coâng
son). Chaân ñôõ cuûa coång ñöôïc tính toaùn khi chòu taùc duïng cuûa caùc taûi troïng naèm trong 2 maët
phaúng: maët phaúng khaåu ñoä vaø maët phaúng ñöôøng ray.
3.3.2.Taûi troïng quaùn tính khi haõm coång truïc.

Löïc quaùn tính ngang khi haõm coång truïc bò haïn cheá bôûi ñieàu kieän baùm cuûa caùc baùnh xe chuû
ñoäng vôùi ñöôøng ray (gioáng nhö caùc caàn truïc di chuyeån treân ray khaùc) theo coâng thöùc:
Pqtmax ≤ µo.Ntñ (3.4)
max
trong ñoù : Pqt – löïc quaùn tính lôùn nhaát phaùt sinh khi haõm; µo = (0,10 ÷ 0,20) – heä soá baùm cuûa
baùnh xe vaø ñöôøng ray; Ntñ - aùp löïc baùnh xe truyeàn ñoäng (chuû ñoäng).
Ñieàu kieän ñaûm baûo ñoä baùm:
Pqtmax = (mk + mh).Jmax ≤ µo.Ntñ (3.5)
Taûi troïng do löïc quaùn tính ngang khi haõm coång truïc coù khaùc bieät so vôùi caàu truïc töông töï;
vì raèng: ôû caùc keát caáu coång, löïc quaùn tính Pqt ñaët ôû moät vò trí caùch truïc baùnh xe di chuyeån moät
khoaûng a khaù lôùn.
1) Khaûo saùt tröôøng hôïp a
Khi haõm theo höôùng baùnh xe coù phanh (hình 3.10.a): tham khaûo (tr.365).[01], Pqt = µo.V1,
249
N tñ a N a
V1 = G. + Pqt = G tñ + µ oV1 ; (3.06)
N B N B
G .N tñ N'
ruùt ra : V1 = = G . tñ (3.07)
 a  N
N 1 − µ o 
 B 
N tñ
trong ñoù ñaët : Ntñ’ = > Ntñ. (3.08)
 a 
N 1 − µ o 
 B 
ôû ñaây: Ntñ, N laàn löôït laø aùp löïc leân caùc baùnh xe truyeàn ñoäng vaø aùp löïc leân toaøn boä caùc baùnh xe do
taûi troïng thaúng ñöùng; µo – heä soá baùm cuûa baùnh xe. Vì vaäy trò soá gia toác tính toaùn lôùn nhaát trong
thôøi gian haõm, (tr.366).[01]:
N tñ,
Jmax ≤ µo.g. (3.09)
N
2) Khaûo saùt tröôøng hôïp b
Khi haõm theo höôùng baùnh xe
khoâng taûi (h3.10.b), (tr.366).[01]:
’ N tñ'
Ntñ = < Ntñ (3.10)
a
1 + µo
B
Trò soá löïc söôøn S phaùt sinh khi
caàn truïc di chuyeån leäch coù theå choïn
gioáng nhö caàu truïc neáu nhö toác ñoä gaàn Hình 3.10. Sô ñoà löïc khi haõm coång truïc;
a) Khi haõm theo höôùng baùnh xe coù phanh;
gioáng vôùi toác ñoä di chuyeån caàu truïc. Khi
b) Khi haõm theo höôùng baùnh xe khoâng taûi.
di chuyeån vôùi toác ñoä nhoû, trò soá löïc beân
seõ xaùc ñònh chæ do ñieàu kieän chaïy tröôït
moät beân chaân.
3.3.3.Taûi troïng gioù.

Ñöôïc xaùc ñònh nhö ôû chöông taûi troïng nhöng ñoái vôùi caàn truïc coång choïn giaù trò lôùn hôn.
Ñoái vôùi caùc caàn truïc coång ñaëc bieät coù chieàu cao lôùn; choïn aùp löïc gioù tính toaùn PgII = 15kG/cm2, vì
raèng khi aùp löïc gioù lôùn khoâng tieán haønh laép raùp treân cao ñöôïc.
3.3.4. Ñoä cöùng ñoäng vaø thôøi gian taét daàn dao ñoäng töï do cuûa keát caáu.
Ñoái vôùi caàn truïc coång keát caáu cuûa noù ñöôïc kieåm tra thôøi gian taét daàn dao ñoäng töï do ôû maët
phaúng ñöùng vaø maët phaúng ngang. Dao ñoäng ôû maët phaúng ngang gaây ra do löïc quaùn tính sinh ra
khi khôûi ñoäng hoaëc phanh coång truïc hay haõm xe con vaø do taùc duïng maïch ñoäng cuûa aùp löïc gioù.
Chu kyø dao ñoäng töï do cuûa keát caáu ôû maët phaúng ngang ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
τ = 2π m.δ (3.11)
trong ñoù : δ - chuyeån vò ngang cuûa caáu truùc phía treân (coù khoái löôïng m) döôùi taùc duïng cuûa löïc
ngang baèng 1 ñôn vò.
Vôùi caàn truïc coång coù keát caáu chaân meàm : trò soá chu kyø dao ñoäng töï do lôùn, cuõng coù nghóa
laø thôøi gian taét daàn dao ñoäng lôùn hôn.
Ñoái vôùi caàn truïc coång coù taûi troïng trung bình vaø lôùn : trò soá ñoä suy giaûm loâga gaàn ñuùng coù
theå choïn : γ = 0,2 . Ñoä lôùn cuûa chu kyø dao ñoäng töï do ôû höôùng doïc vaø höôùng vuoâng goùc vôùi ñöôøng
ray ñaët caàn truïc coøn duøng ñeå xaùc ñònh heä soá ñoäng khi tính toaùn taûi troïng gioù.
250
3.3.5.Tính toaùn keát caáu coång khi coù söï di chuyeån leäch caàn truïc.
Sô ñoà ñeå tính toaùn coång truïc khi coù söï di chuyeån leäch ñöôïc chæ ra treân hình 3.11.
Hình 3.11.Sô ñoà löïc khi di chuyeån leäch coång truïc.

a) Sô ñoà keát caáu chung khi coù söï di chuyeån leäch; b) Bieåu ñoà moâmen uoán coång khi caùc goái töïa cöùng; c) Bieåu ñoå
moâmen uoán coång khi caùc chaân meàm; d) Sô ñoà tính khung cuûa chaân ñôõ; e) Sô ñoà tính khung keát caáu phía treân.
Tính toaùn aûnh höôûng cuûa löïc khi di chuyeån leäch ñeán traïng thaùi öùng suaát cuûa keát caáu coù theå
thöïc hieän baèng caùch chia keát caáu khoâng gian thaønh caùc heä phaúng.
251

Chöông 4
CAÀN TRUÏC CHAÂN ÑEÁ
§4.1.CAÙC HÌNH THÖÙC KEÁT CAÁU VAØ CAÙC THOÂNG SOÁ CÔ BAÛN CUÛA
CAÀN TRUÏC CHAÂN ÑEÁ
4.1.1. Caùc hình thöùc keát caáu caàn truïc chaân ñeá :
Hình thöùc keát caáu cuûa caàn truïc
chaân ñeá chuû yeáu phuï thuoäc vaøo keát
caáu cuûa thieát bò ñôõ quay vaø cô caáu
quay cuøng vôùi keát caáu cuûa thieát bò
caàn vaø cô caáu thay ñoåi taàm vôùi.
1) Caên cöù vaøo thieát bò ñôõ phaàn
quay cuûa caàn truïc ngöôøi ta chia ra
laøm 2 loaïi:
Caàn truïc chaân ñeá loaïi toa
quay (maâm quay) vaø caàn truïc chaân
ñeá loaïi coät quay.
a) Caàn truïc chaân ñeá loaïi toa quay
(maâm quay):
Phaàn quay cuûa caàn truïc töïa
treân moät vaønh quay ñaët ôû treân ñænh
cuûa chaân ñeá vôùi caùc loaïi thieát bò ñôõ
phaàn quay kieåu con laên, bi, v.v…
(Hình 4.1)
b) Caàn truïc chaân ñeá loaïi coät quay:
Phaàn quay cuûa caàn truïc töïa
treân moät vaønh quay töïa treân moät coät
thaúng ñöùng vaø quay cuøng vôùi coät.
(Hình 4.2)
2) Caên cöù vaøo keát caáu thieát bò caàn
ngöôøi ta chia ra laøm 2 loaïi:
Hình 4.1- Caàn truïc chaân ñeá kieåu toa quay (maâm quay).
a) Caàn truïc chaân ñeá caàn thaúng (hình
4.4)
b) Caàn truïc chaân ñeá vôùi thieát bò caàn laø moät heä khaâu khôùp (hình 4.1, 4.2, 4.3):
Laø heä caàn coù voøi, heä caàn coù voøi laø moät heä goàm caùc khaâu: caàn, voøi, giaèng voøi, lieân keát vôùi
nhau qua caùc khôùp baûn leà.
Veà maët lieân keát (xem hình 4.1):
– Caàn coù ñuoâi caàn lieân keát baûn leà vôùi giaù chöõ ∏, ñaàu caàn lieân keát vôùi voøi.
– Voøi lieân keát vôùi caàn qua moät khôùp baûn leà ôû ñaàu caàn. Voøi coù caùc loaïi keát caáu: voøi thaúng
(hình 4.1, 4.2); voøi cong (hình 4.3)
– Giaèng voøi: lieân keát giöõa phaàn ñuoâi voøi vôùi giaù ñôõ. Giaèng voøi coù caùc loaïi keát caáu: giaèng
meàm (Hình 4.1, 4.3) vaø giaèng cöùng (hình 4.2).
252
Hình 4.2 Caàn truïc chaân ñeá kieåu coät quay.
Hình 4.3 Caàn truïc chaân ñeá coù voøi cong.

1-Caàn; 2-Saøn quay; 3-Chaân ñeá; 4-Cô caáu di chuyeån; 5-Voøi cong; 6-Caùp giaèng; (7-8)-Giaù ñôõ ñoái
troïng; 9-Ñoøn baåy ; 10-Thanh giaèng ñoái troïng; 11-Ñoái troïng caân baèng heä caàn.
253
Hình 4.4 Caàn truïc chaân ñeá coät quay coù caàn thaúng.
1-Caàn thaúng; 2-Thanh raêng cô caáu thay ñoåi taàm vôùi; 3-Coät quay; 4-Vaønh ray; 5-Chaân ñôõ; 6-Cô
caáu naâng; 7-Cô caáu di chuyeån; 8-Cô caáu quay; 9-Saøn quay; 10-Ca bin caàn truïc.
4.1.2. Keát caáu theùp cuûa caàn truïc chaân ñeá:
Nhöõng boä phaän chuû yeáu cuûa keát caáu kim loaïi caàn truïc chaân ñeá laø: caàn, coät, chaân ñeá vaø giaù
ñôõ thieát bò caàn (giaù chöõ A, giaù chöõ ∏).
1) Keát caáu kim loaïi cuûa thieát bò caàn.
Thieát bò caàn cuûa caàn truïc chaân ñeá ñöôïc giôùi thieäu ôû hình 4.5. Caùc keát caáu ôû hình 4.5a, b, d,
e duøng cho heä caàn kieåu coät quay. Caùc keát caáu ôû hình 4.5c, f duøng cho heä caàn kieåu toa quay (maâm
quay). Keát caáu ôû hình 4.5g duøng cho heä caàn cuûa caàn truïc noåi.
2) Keát caáu kim loaïi cuûa caàn.
a) Caàn thaúng:
Caàn cuûa caàn truïc laø moät keát caáu khoâng gian coù ñöôøng truïc cuûa caàn laø moät ñöôøng thaúng coù
maët caét ngang cuûa caàn laø hình chöõ nhaät hoaëc hình tam giaùc vôùi tieát dieän thay ñoåi theo chieàu daøi
caàn (hình 4.6). Treân hình 4.6 laø sô ñoà keát caáu cuûa caàn thaúng,
ÔÛ hình 4.6 a, b laø keát caáu caàn kieåu daøn maét löôùi.Thanh bieân cuûa loaïi caàn naøy thöôøng laøm
lieân tuïc coøn caùc thanh buïng coù maët caét (tieát dieän) nhö nhau. Khi choïn chieàu daøi cuûa moät khoang
254
Hình 4.5 Thieát bò caàn cuûa caàn truïc chaân ñeá (a – e) vaø caàn truïc noåi (g)
treân thanh bieân caàn phaûi löu yù sao cho ñoä maûnh cuûa moät khoang (ñoát) treân thanh bieân khoâng vöôït
quaù ñoä maûnh cuûa caàn.
255
Hình 4.6c laø sô ñoà cuûa caàn coù keát caáu kieåu daøn khoâng coù thanh xieân. Thanh bieân cuûa loaïi
caàn naøy coù theå coù daïng maët caét hôû (chöõ I, chöõ [ ) hoaëc bieân daïng cong, hoaëc theùp oáng.
Hình 4.6d laø sô ñoà cuûa caàn coù keát caáu duøng theùp taám. Vôùi caàn truïc chaân ñeá söùc naâng nhoû
thì keát caáu caàn laøm baèng 1 oáng.
Hình 4.6. Sô ñoà keát caáu caàn thaúng cuûa caàn truïc chaân ñeá.
b) Caàn coù voøi (xem hình 4.8).
Thieát bò caàn coù heä khaâu khôùp baûn leà goïi laø heä caàn coù voøi, heä caàn naøy bao goàm caùc khaâu:
caàn, voøi vaø giaèng voøi.
256
Hình 4.7. Moät soá

phöông aùn keát caáu
caàn.
a) Keát caáu caàn hoäp
laøm töø theùp taám; b)
Keát caáu caàn laøm
baèng theùp oáng; c), d)
Caàn coù thanh giaèng
taêng cöùng; e) Caàn
keát caáu daøn; g) Caàn
coù keát caáu daøn
khoâng coù thanh xieân.
+ Keát caáu caàn (xem

hình 4.7): Caàn coù
daïng khoâng gian
maét löôùi hoaëc keát
caáu daàm hoäp thaønh
moûng töø caùc theùp
taám.
+ Keát caáu voøi: Voøi
coù keát caáu daøn
khoâng gian maét löôùi
hoaëc keát caáu daàm
hoäp töø caùc theùp taám.
Tieát dieän
maët caét ngang cuûa
caàn coù theå laø tieát
dieän chöõ nhaät hoaëc
tieát dieän troøn. Vieäc
löïa choïn daøn maét
löôùi hay keát caáu taám
cuõng töông töï nhö
ñoái vôùi loaïi caàn
thaúng. Treân hình 4.8
laø sô ñoà keát caáu heä
caàn coù voøi bao goàm:
caàn, voøi vaø giaèng
voøi. Hình 4.8 a, b, e
laø giaèng voøi meàm.
Hình 4.8 c, d, g, h laø
giaèng voøi cöùng.
Keát caáu caàn Hình 4.7 – Keát caáu caàn cuûa heä caàn coù voøi caàn truïc chaân ñeá.
vaø giaèng voøi ôû hình
4.8 a, b, c laø keát caáu daøn maét löôùi; ôû hình 4.8 d, e, g, h laø keát caáu hoäp.
257
Hình 4.8.1 Heä caàn coù voøi: a, b, c – Keát caáu daøn maét löôùi; d, e, g, h – Keát caáu daàm hoäp.
258
Keát caáu caàn coù voøi cho pheùp coù theå naâng haøng coù kích thöôùc lôùn (coàng keành) ôû vò trí treân
cao. Tuy nhieân troïng löôïng cuûa voøi gaây taûi troïng raát maïnh leân keát caáu caàn, voøi vaø löïc ngang ñaët ôû
ñaàu voøi gaây ra moâ men xoaén keát caáu caàn. Troïng löôïng chung cuûa heä caàn coù voøi thöôøng lôùn hôn
loaïi caàn thaúng coù cuøng thoâng soá (cuøng söùc naâng vaø taàm vôùi).
Keát caáu cuûa voøi coù caùc daïng:
*) Voøi thaúng (xem hình 4.1, 4.2, 4.8 b, c, d, e, g, h),
*) Voøi cong (xem hình 4.3, 4.8 a): khi duøng voøi cong phaûi duøng giaèng voøi laø giaèng meàm
(daây caùp).
Öu ñieåm cuûa heä caàn coù voøi cong laø ñaûm baûo cho haøng ñöôïc di chuyeån theo phöông naèm
ngang khaù chính xaùc khi thay ñoåi taàm vôùi cuûa caàn vaø vì vaäy maø giaûm taûi troïng gaây uoán caàn do
moâmen maát caân baèng cuûa troïng löôïng haøng gaây ra. Nhöôïc ñieåm heä caàn coù voøi cong laø coù keát caáu
phöùc taïp, giaù thaønh cheá taïo cao
hôn voøi thaúng. Khi duøng voøi
cong baét buoäc phaûi duøng giaèng
meàm (duøng daây caùp giaèng voøi)
vì vaäy moâmen gaây xoaén caàn seõ
lôùn ñaëc bieät ñoái vôùi caàn keát caáu
daøn laø keát caáu chòu xoaén keùm.
Vôùi caàn keát caáu hoäp, khaû naêng
chòu xoaén cuûa caàn toát hôn.
Moái töông quan veà kích
thöôùc hình hoïc cuûa keát caáu caàn Hình 4.8.2 – Töông quan kích thöôùc hình hoïc cuûa caàn
(xem hình 4.8.2 vaø baûng 4.1):
Baûng 4.1 – Töông quan kích thöôùc hình hoïc
cuûa keát caáu caàn ôû caàn truïc chaân ñeá, (baûng 14.1).[01].
Loaïi caàn Caùc thoâng soá hình hoïc cuûa caàn
H/LC B1/ LC B2/ LC L’/ LC
Caàn thaúng (caàn
0,04 ÷ 0,10 0,08 ÷ 0,13 ≤ 0,02
khoâng coù voøi)
Caàn coù voøi, giaèng 0,13 ÷ 0,43
0,06 ÷ 0,13 0,09 ÷ 0,16 0,03 ÷ 0,06
meàm.
Caàn coù voøi, giaèng
0,10 ÷ 0,17 0,14 ÷ 0,26 0,06 ÷ 0,16
cöùng.
Ña soá caùc caàn coù : L’/ LC = 0,2 ÷ 0,3
+ Keát caáu giaèng voøi: Giaèng voøi laø moät khaâu trong keát caáu heä caàn khaâu khôùp. Giaèng voøi lieân keát
ñuoâi voøi vôùi khaâu giaù. Keát caáu cuûa giaèng voøi coù 2 loaïi: giaèng meàm: keát caáu giaèng voøi duøng daây
caùp; giaèng cöùng: giaèng voøi laø keát caáu daøn khoâng gian töø theùp oáng hoaëc töø keát caáu daàm hoäp.
Tuøy thuoäc vaøo keát caáu phaàn quay cuûa caàn truïc maø taûi troïng töø phaàn quay truyeàn leân chaân
ñeá seõ qua coät quay hoaëc qua giaù ñôõ.
3) Keát caáu kim loaïi cuûa giaù ñôõ.

Vôùi caàn truïc chaân ñeá treân maâm quay, keát caáu theùp heä caàn ñöôïc lieân keát vôùi giaù ñôõ (goïi laø
giaù chöõ A). Giaù ñôõ coù keát caáu khung khoâng gian (khoâng coù thanh xieân) hoaëc loaïi coù thanh xieân
vôùi keát caáu caùc caáu kieän laøm töø tieát dieän hoäp (hình 4.9).
259
Hình 4.9-Keát caáu kim loaïi giaù ñôõ keát caáu hoäp Hình 4.10-Coät quay thaúng a vaø gaõy khuùc b
4) Keát caáu kim loaïi cuûa coät quay.
Vôùi caàn truïc chaân ñeá loaïi coät quay, taûi troïng truyeàn leân chaân ñôõ qua keát caáu coät quay. Keát
caáu caàn vaø caùc thieát bò caàn lieân keát vôùi coät quay. Coät quay thöôøng laø keát caáu taám coù tieát dieän chöõ
nhaät hoaëc tieát dieän troøn, coät quay coù theå keát caáu coät thaúng (truïc thaúng) hoaëc coät gaõy khuùc (truïc
gaõy khuùc) (hình 4.10). Beà daøy cuûa caùc taám thaønh coät choïn theo ñieàu kieän oån ñònh. Söï oån ñònh
ñöôïc ñaûm baûo baèng caùch ñaët caùc neïp cöùng. Neáu coät laø keát caáu taám coù khoeùt loã ñeå ra vaøo thì meùp
loã phaûi gia coá ñeà phoøng maát oån ñònh cuïc boä cuûa keát caáu.
Hình 4.11 – Sô ñoà lieân keát phaàn quay cuûa caàn truïc chaân ñeá loaïi coät quay.
260
5) Keát caáu theùp chaân ñeá.

Chaân ñôõ cuûa caàn truïc coù sô ñoà keát caáu kieåu chöõ ∏ hay baùn chaân ñeá kieåu chöõ Γ. Sô ñoà keát
caáu chaân ñeá phuï thuoäc vaøo coâng duïng vaø caùc thoâng soá cuûa caàn truïc. Thöôøng ôû beân döôùi chaân ñeá
coù boá trí caùc ñöôøng taøu hoûa chaïy qua. Tuøy theo soá löôïng cuûa caùc ñöôøng taøu hoûa beân döôùi chaân ñeá
maø chia ra laøm 3 loaïi: 1 ñöôøng taøu, 2 ñöôøng taøu, 3 ñöôøng taøu. Khi ñoù khoaûng saùng gaàm (khoaûng
khoâng döôùi chaân ñeá) phaûi thoûa maõn theo yeâu caàu cuûa tieâu chuaån kích thöôùc keát caáu coâng trình.
Khaåu ñoä cuûa chaân ñeá theo tieâu chuaån thöôøng choïn laø 6m, 10,5m vaø 15,3m (töông öùng 1
ñöôøng taøu, 2 ñöôøng taøu, 3 ñöôøng taøu). Khoå ñöôøng ray cuûa caàn truïc chaân ñeá duøng trong xaây döïng
vaø laép raùp phaàn lôùn duøng laø: 10m, ñoâi khi 6m. Vôùi chaân ñeá treân ñoác noåi (uï noåi) laø 3,5m ÷ 4,5m.
Cô sôû cuûa chaân ñeá caên cöù vaøo keát caáu chung cuûa caàn truïc ñeå quyeát ñònh. Noù thöôøng phuï
thuoäc vaøo kích thöôùc phaàn quay, soá baùnh xe di chuyeån, aùp löïc cho pheùp leân baùnh xe vaø ñöôïc
kieåm tra töø ñieàu kieän oån ñònh.
Hình 4.12 – Chaân ñeá keát caáu daøn. Hình 4.13 – Chaân ñeá keát caáu hoäp.
Chaân ñeá coù keát caáu nhö hình 4.12, 4.13, 4.14a vaø hình 2.2a (chöông 2 phaàn II) duøng cho
caùc caàn truïc coù maâm quay, chaân ñeá coù keát caáu nhö hình 2.2b, 4.14 (b – e) duøng cho caùc caàn truïc
coù coät quay.
Chieàu cao chaân ñeá thöôøng töø 6m ÷ 10m. Döïa vaøo ñieàu kieän saûn xuaát chaân ñeá thöôøng laøm
coù ñoä nghieâng ñeå taêng taàm nhìn töø buoàng laùi caàn truïc (ví duï: chaân ñeá cuûa caùc caàn truïc duøng trong
xöôûng ñoùng taøu ñeå phuïc vuï caùc taøu côõ lôùn).
ÔÛ caùc chaân ñeá 1 ñöôøng taøu thì truïc quay cuûa cô caáu quay ñaët ôû giöõa chaân ñeá. ÔÛ caùc chaân
ñeá 2 ñöôøng taøu thì truïc quay cuûa cô caáu quay ñaët ôû giöõa hoaëc ñaët leäch. Ñoái vôùi caùc chaân ñeá 3
ñöôøng taøu thì ñoâi khi truïc quay cuûa caàn truïc ñöôïc thöïc hieän ôû daïng di ñoäng.
Ray ñôõ phaàn quay: khi cô caáu quay cuûa caàn truïc ñaët treân maâm quay thì ñöôøng ray ñöôïc
laøm thaønh daàm voøng – goïi laø ray voøng. Khi cô caáu quay ñaët treân coät quay, ñeå ñôõ phaàn quay
ngöôøi ta duøng daàm ngang ôû trong 2 maët phaúng (hình 4.14 b – d).
Soá löôïng chaân ñôõ cuûa chaân ñeá: theo soá löôïng chaân cuûa chaân ñeá ngöôøi ta chia ra: chaân ñeá
loaïi keát caáu 4 chaân; chaân ñeá loaïi keát caáu 3 chaân. Ñaëc ñieåm cuûa keát caáu chaân ñeá loaïi 3 chaân:
*) Öu ñieåm: + AÙp löïc leân chaân khoâng phuï thuoäc vaøo söï cheânh leäch veà ñoä luùn cuûa ñöôøng,
+ Khaû naêng chaïy treân ñöôøng voøng toát,
+ Keát caáu ñôn giaûn goïn nheï hôn loaïi 4 chaân.
*) Nhöôïc ñieåm:
261
Hình 4.14. Caùc loaïi chaân ñeá keát caáu hoäp.

+ Keùm oån ñònh hôn so vôùi loaïi 4 chaân ñôõ, caùc caàn truïc lôùn thöôøng khoâng duøng keát caáu 3
chaân.
Keát caáu theùp chaân ñeá ñöôïc caáu taïo theo kieåu daøn, kieåu taám coù caùc thanh giaèng cheùo hoaëc
keát caáu hoäp. Chaân ñeá hình hoäp do caáu taïo coù ñuû ñoä cöùng ôû taát caû caùc phöông neân khoâng caàn
thanh giaèng cheùo ôû maët beân. Ñoái vôùi keát caáu hình hoäp ngöôøi ta hay duøng caáu kieän daäp cong do
ñoù vieäc cheá taïo ñöôïc ñôn giaûn vaø reû tieàn hôn. Beà daøy thaønh moûng keát caáu hình hoäp cuûa chaân ñeá
choïn theo ñieàu kieän oån ñònh, chieàu daøy taám thöôøng töø 5mm ÷ 8mm. Ñoä oån ñònh cuûa keát caáu ñöôïc
262
baûo ñaûm baèng caùch ñaët caùc neïp taêng cöùng. Troïng löôïng cuûa chaân ñeá hình hoäp giaûm ñöôïc 30% so
vôùi chaân ñeá kieåu daøn.
Do caùc taûi troïng thöïc teá taùc duïng leân caùc baùnh xe cuûa caàn truïc chaân ñeá vaø khaûo saùt ñoä
maáp moâ cuûa ñöôøng ray caàn truïc cho thaáy raèng: taûi troïng lôùn nhaát taùc duïng leân moät baùnh xe lôùn
hôn caùc taûi troïng trong thuyeát minh tính toaùn 1,5 ÷ 1,6 laàn; coøn ñoä maáp moâ cuûa ñöôøng khi moùng
baèng beâ toâng caàn phaûi laáy baèng h = 12mm, khi ñöôøng coù taø veït ñaët treân balaùt thì laáy h = 24mm.
§4.2.TAÛI TROÏNG TÍNH TOAÙN VAØ CAÙC TOÅ HÔÏP TAÛI TROÏNG TÍNH
TOAÙN KEÁT CAÁU KIM LOAÏI CUÛA CAÀN TRUÏC CHAÂN ÑEÁ
Caùc taûi troïng tính toaùn cuûa keát caáu kim loaïi caàn truïc chaân ñeá vaø caùc toå hôïp taûi troïng tính toaùn
cuûa chuùng ñöôïc trình baøy trong baûng 4.2. Ñeå tìm taûi troïng lôùn nhaát taùc duïng leân caùc caáu kieän rieâng
bieät caàn phaûi khaûo saùt caàn truïc ôû caùc taàm vôùi vaø goùc quay khaùc nhau. Coù theå thaáy caùc caáu kieän rieâng
bieät cuûa keát caáu coù theå coù taûi troïng lôùn nhaát ngay caû khi caàn truïc khoâng chòu taûi.
4.2.1. Toå hôïp taûi troïng tính toaùn keát caáu theùp caàn truïc chaân ñeá:
Baûng 4.2-Taûi troïng tính toaùn vaø caùc toå hôïp taûi troïng
tính toaùn keát caáu kim loaïi cuûa caàn truïc chaân ñeá, (baûng III.3.1).[05].
Tröôøng hôïp taûi troïng
I II III
[σ] =
Taûi troïng [σ] = σrk/nI [σ] = σc/nII
σc/nIII
Ia Ib1 Ib2 Ic Id IIa IIb1 IIb2 IIc IId III
Troïng löôïng phaàn
G1 G1 G1 G1 G1 G1 G1 G1 G1 G1 G1
quay
Troïng löôïng phaàn
G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2 G2
khoâng quay
Troïng löôïng haøng vaø
QЭ QЭ QЭ QЭ G3 Q Q Q Q G3 G3
thieát bò mang haøng G3
Heä soá ñoäng ψ ψI − − − − ψ II − − − − −
Goùc nghieâng cuûa caùp
− − αI αI βI 0,5αI αK αII − αII βII αII −
treo haøng
Heä soá va ñaäp khi di KT’= KT =
chuyeån − − − − − − − − −
1,1 1,2
Löïc quaùn tính tieáp − − − 0,5 Fqttt − − − − Fqttt − −
tuyeán vaø ly taâm khi
khôûi ñoäng vaø haõm cô − − − 0,5 Fqtlt − − − − Fqtlt − −
caáu quay
Löïc quaùn tính khi
khôûi ñoäng vaø haõm cô − 0,5 Fqttv 0,5 Fqttv − − − Fqttv Fqttv − − −
caáu thay ñoåi taàm vôùi
Löïc quaùn tính khi
khôûi ñoäng vaø haõm cô − − − − 0,5 Fqtdc − − − − Fqtdc −
caáu di chuyeån
Taûi troïng gioù − − − − − − − − − − PgIII
Caùc toå hôïp taûi troïng tính toaùn keát caáu theùp caàn truïc chaân ñeá töông öùng vôùi söï laøm vieäc cuûa
caùc cô caáu caàn truïc.
*) Toå hôïp Ia, IIa – Caàn truïc ñöùng yeân chæ coù moät cô caáu naâng laøm vieäc;
263
*) Toå hôïp Ib1, Ib2, IIb1, IIb2 – Caàn truïc ñöùng yeân chæ coù moät cô caáu thay ñoåi taàm vôùi laøm
vieäc;
*) Toå hôïp IC, IIC – Caàn truïc ñöùng yeân chæ coù moät cô caáu quay laøm vieäc;
*) Toå hôïp Id, IId – Caàn truïc khoâng mang haøng chæ coù moät cô caáu di chuyeån laøm vieäc.
4.2.2. Taûi troïng tính toaùn keát caáu theùp caàn truïc chaân ñeá:
Baûng 4.3 – Heä soá ñoäng hoïc Baûng 4.4 – Goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng
khi naâng ψ , (B.19.2).[11] theo phöông thaúng ñöùng, (B.19.3).[11]
Tröôøng hôïp taûi troïng Goùc nghieâng ñeå tính
Cheá ñoä laøm vieäc Kieåu caàn
ψI ψII I II coâng suaát ñoäng cô
cuûa caàn truïc truïc
αI βI αII βII αñc βñc
Trung bình − 1,3 Gaàu ngoaïm 6,5 5,5 17 15 5,5 5,0
Naëng 1,3 1,5 Moùc caâu 5,0 4,5 13,5 12 4,5 4,0
Raát naëng 1,4 1,6 Laép raùp − − 6,0 6,0 3,0 3,0
αI = (0,3 ÷ 0,5) αII
Coù theå tham khaûo theâm baûng (14.5).[01] vaø baûng (14.6).[01].
Baûng 4.4’ – Goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng theo phöông thaúng ñöùng, (B.14.6).[01]
Tröôøng hôïp taûi troïng I Tröôøng hôïp taûi troïng II
Trong maët Trong maët phaúng Trong maët Trong maët phaúng
Cheá ñoä laøm vieäc cuûa caàn
phaúng naâng thaúng goùc phaúng naâng thaúng goùc
truïc
αI α”I αII α”II
Ñoä
Nheï 4 4 8 8
Trung bình 5 5 10 10
Naëng 6 6 12 12
o o
Raát naëng (duøng gaàu ngoaïm) 7 30’ 7 30’ 15 15
Chuù thích: Khi tính theo tröôøng hôïp taûi troïng II, caàn phaûi laáy hoaëc laø αII vôùi α”II = 0; hoaëc laø α’II
vôùi α”II = 0; hoaëc cuøng laáy 0,7α’II vaø 0,7α”II.
1) Heä soá ñoäng hoïc khi naâng haøng choïn theo baûng 4.3.
2) Goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng theo phöông thaúng ñöùng choïn theo baûng 4.4 hoaëc 4.4’.
αI, αII – Goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng so vôùi phöông thaúng ñöùng trong maët phaúng naâng
haï caàn theo höôùng taêng taàm vôùi;
(– αI, – αII) – Goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng so vôùi phöông thaúng ñöùng trong maët phaúng
naâng haï caàn theo höôùng giaûm taàm vôùi;
βI, βII – Goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng so vôùi phöông thaúng ñöùng trong maët phaúng vuoâng
goùc vôùi maët phaúng naâng haï caàn;
3) G3 – Troïng löôïng cuûa thieát bò mang haøng (cuïm moùc caâu, gaàu ngoaïm … )
4) Caùc heä soá va ñaäp khi di chuyeån treân ñöôøng ray: KT’ = 1,1; KT = 1,2
5) Caùc taûi troïng quaùn tính: taûi troïng quaùn tính tieáp tuyeán Fqttt , taûi troïng quaùn tính ly
taâm Fqtlt , taûi troïng quaùn tính khi thay ñoåi taàm vôùi Fqttv vaø taûi troïng quaùn tính khi di chuyeån Fqtdc
ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc cô hoïc ôû chöông 2 phaàn I.
264
Khi tính keát caáu theo söùc beàn, caùc taûi troïng treân ñöôïc xaùc ñònh khi khôûi ñoäng hoaëc haõm
ñoät ngoät, coù nghóa laø giaù trò cuûa löïc quaùn tính khi quay vaø khi thay ñoåi taàm vôùi caàn tính vôùi giaù trò
lôùn nhaát (gaáp ñoâi).
6) Taûi troïng gioù taùc duïng leân keát caáu maùy truïc xaùc ñònh theo chöông 2 phaàn I,
7) Khi tính toaùn söùc beàn ñoái vôùi caàn truïc chaân ñeá duøng gaàu ngoaïm, toå hôïp taûi troïng IIa
choïn troïng löôïng haøng naâng laø 1,1Q; ñoái vôùi haøng aåm, haøng dính coù theå choïn 1,25Q.
8) Troïng löôïng cuûa caàn truïc chaân ñeá G phuï thuoäc chuû yeáu vaøo moâmen haøng Q.R ôû taàm
vôùi lôùn nhaát Rmax. Taêng giaù trò moâmen haøng Q.R seõ laøm giaûm giaù trò töông ñoái cuûa troïng löôïng
caàn truïc treân moät ñôn vò moâmen
haøng.
G
g= (kN/kN.m)
Q.R
Ví duï nhö khi Q.R =
10000 kN.m thì g = 0,4
(kN/kN.m); coøn khi Q.R = 2500
kN.m thì g = 0,6 (kN/kN.m) vaø
khi tieáp tuïc giaûm Q.R thì g taêng
nhanh. Veà maët ñònh tính thì tính
quy luaät nhö theá xaûy ra ñoái vôùi
troïng löôïng baûn thaân cuûa can truïc Hình 4.15 – Ñoà thò troïng löôïng töong ñoái cuûa caàn truïc chaân
chaân ñeá G. Trong ñoù trò soá g cuûa ñeá treân moät ñôn vò moâmen haøng.
1 – caàn thaúng; 2 – heä caàn khaâu khôùp coù giaèng meàm; 3 – heä
caàn truïc chaân ñeá caàn thaúng laø nhoû
caàn khaâu khôùp coù giaèng cöùng.
nhaát, caàn coù voøi vaø giaèng cöùng laø
naëng nhaát (g lôùn).
*) Troïng löôïng chaân ñeá thöôøng chieám 20 ÷ 30% troïng löôïng toaøn caàn truïc. ÔÛ ñaây tyû leä
phaàn traêm lôùn ñoái vôùi caùc caàn truïc coù söùc naâng nhoû vaø ngöôïc laïi nhöõng caàn truïc coù söùc naâng lôùn
thì tyû leä ñoù nhoû.
*) Giaù trò troïng löôïng haøng töông ñöông khi tính keát caáu theùp theo söùc beàn moûi coù theå
choïn theo soá lieäu cuûa nhaø maùy cheá taïo caàn truïc mang teân C.M.KIROV (Lieân xoâ):
+ Caàn truïc duøng moùc caâu cheá ñoä laøm vieäc naëng: QЭ = 0,85Q,
+ Caàn truïc duøng gaàu ngoaïm cheá ñoä laøm vieäc raát naëng: QЭ = Q,
Söï nghieân cöùu mang tính chaát thoáng keâ taàm vôùi khai thaùc cuûa caàn truïc ôû caûng cho thaáy
raèng taàm vôùi coù xaùc xuaát söû duïng lôùn nhaát laø (0,7 ÷0,9)R khi caàn truïc coù mang taûi vaø (0,3 ÷0,4)R
khi caàn truïc khoâng mang taûi.
§4.3.ÑAËC ÑIEÅM TÍNH TOAÙN KEÁT CAÁU KIM LOAÏI CUÛA CAÀN TRUÏC
CHAÂN ÑEÁ
4.3.1- Ñaëc ñieåm tính toaùn caàn.
1) Tính toaùn caàn thaúng.
*) Caùc ñieåm caàn löu yù khi xaùc ñònh taûi troïng tính toaùn:
Trong tröôøng hôïp chung, caùp giaèng cuûa ñoái troïng di ñoäng caân baèng caàn (caàn caân baèng)
gaén vôùi caàn vôùi löïc keùo Sg vaø löïc thanh keùo thay ñoåi taàm vôùi laø St. Giaù trò Sg vaø St thay ñoåi khi
naâng haï caàn vaø ñöôïc xaùc ñònh khi tính toaùn cô caáu thay ñoåi taàm vôùi.
Khi naâng haï caàn thì caùc goùc nghieâng cuûa taát caû caùc löïc taùc duïng leân caàn so vôùi truïc doïc
cuûa caàn cuõng thay ñoåi.
265
Hình 4.15 – Sô ñoà tính caàn thaúng: a – Sô ñoà taûi troïng tính toaùn trong maët phaúng naâng haï caàn; b – Sô ñoà
taûi troïng tính toaùn trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng naâng haï caàn.
Ñeå tính nhöõng giaù trò löïc bieán thieân phuï thuoäc vaøo taàm vôùi cuûa caàn ñöôïc tieän lôïi ngöôøi ta
khoâng chæ duøng baûng maø duøng bieåu ñoà tuøy thuoäc vaøo taàm vôùi cuûa caàn.
+ Löïc caêng trong caùp naâng haøng Sh phuï thuoäc vaøo toå hôïp taûi troïng tính toaùn.
+ Khi tính toaùn goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng so vôùi phöông thaúng ñöùng trong maët phaúng
laéc cuûa caàn α phaûi khaûo saùt caû 2 tröôøng hôïp A vaø B; moãi tröôøng hôïp vôùi 1 höôùng gioù töông öùng.
+ Löïc trong thanh raêng thay ñoåi taàm vôùi St seõ thay ñoåi,
+ Caùc taûi troïng do: troïng löôïng baûn thaân cuûa caàn Gc, löïc quaùn tính tieáp tuyeán cuûa khoái
löôïng caàn khi khôûi ñoäng vaø haõm cô caáu quay Fqttt , taûi troïng gioù taùc duïng leân caàn Pg: ñöôïc khaûo
saùt xem nhö laø taûi troïng phaân boá theo chieàu daøi cuûa caàn hoaëc xem laø löïc taäp trung.
+ Vôùi caùc caàn coù tieát dieän ngang tam giaùc goùc ôû ñænh β = 60o thì taùc duïng cuûa taûi troïng
thaúng ñöùng leân 2 maët phaúng nghieâng baèng giaù trò cuûa taûi troïng thaúng ñöùng ñoù chia cho 2cos(β/2).
*) Sô ñoà tính caàn thaúng cuûa caàn truïc chaân ñeá (hình 4.15)
+ Trong maët phaúng thaúng ñöùng: caàn laø moät daøn coâng son ñaët treân hai goái khôùp laø: 1 goái coá
ñònh ôû choát ñuoâi caàn, moät goái di ñoäng laø thanh raêng thay ñoåi taàm vôùi.
+ Trong maët phaúng naèm ngang: caàn laø moät thanh toå hôïp coâng son coù 2 goái töïa ôû choát ñuoâi
caàn O1 vaø O2.
*) Ñaëc ñieåm khi tính caàn thaúng:
+ Caàn phaûi tính ôû caùc vò trí giôùi haïn vaø vaø moät soá vò trí trung gian. Vieäc xaùc ñònh noäi löïc
trong caùc thanh cuûa cuûa daøn baèng caùch veõ giaûn ñoà Maécxoen – Creâmona ñoái vôùi moãi taàm vôùi tính
toaùn cuûa caàn raát vaát vaû maø keát quaû cuûa vieäc tính ñoù khoâng cho moät khaùi nieäm roõ raøng veà söï thay
ñoåi noäi löïc trong thanh phuï thuoäc vaøo söï thay ñoåi taàm vôùi.
266
Hình 4.16 – Ñoà thò noäi löïc lôùn nhaát (tính baèng taán) trong caùc thanh cuûa caàn truïc chaân ñeá coù söùc naâng
Q = 5 taán (duøng gaàu ngoaïm), R = 30m.
a – Sô ñoà caàn daøn maét löôùi trong maët phaúng thaúng ñöùng vaø maët phaúng naèm ngang; b, c, d – Ñoà thò noäi
löïc lôùn nhaát trong thanh bieân treân (tính baèng taán), thanh bieân döôùi vaø caùc thanh xieân cuûa caàn (tyû leä
xích caùc bieåu ñoà khoâng gioáng nhau).
+ Caàn laøm vieäc ôû traïng thaùi chòu neùn vaø chòu uoán ngang (trong 2 maët phaúng), neáu choïn heä
truïc toïa ñoä di ñoäng XOY coù phöông cuûa truïc OX truøng vôùi phöông cuûa truïc caàn (hình 4.15) thì
vôùi moãi goùc nghieâng cuûa caàn, taát caû caùc löïc trong maët phaúng thaúng ñöùng coù theå phaân ra thaønh 2
thaønh phaàn theo phöông cuûa truïc OX vaø truïc OY. Ñoái vôùi caàn ta coù: caùc löïc doïc truïc (gaây ra löïc
neùn caàn) vaø caùc löïc vuoâng goùc vôùi truïc caàn (gaây ra löïc uoán caàn).
+ Tieän lôïi hôn caû laø duøng phöông phaùp laáy moâmen ñoái vôùi moät ñieåm vaø veõ bieåu ñoà noäi
löïc trong caùc thanh bieân (do neùn vaø uoán trong 2 maët phaúng) vaø caùc thanh xieân doïc theo caàn ôû moãi
taàm vôùi tính toaùn. Ñaàu tieân caàn phaûi veõ bieåu ñoà ñoái vôùi löïc ñôn vò, sau ñoù deã daøng veõ ñöôïc bieåu
ñoà caùc noäi löïc lôùn nhaát öùng vôùi nhöõng toå hôïp taûi troïng khaùc nhau. Sau khi coù ñöôïc bieåu ñoà noäi löïc
267
lôùn nhaát veõ rieâng cho töøng taàm vôùi moät, ta ñi döïng ñoà thò toång hôïp caùc noäi löïc lôùn nhaát trong
thanh ñaõ cho cuûa daøn, noù cho thaáy söï thay ñoåi noäi löïc trong thanh. (Duøng phöông phaùp ñöôøng aûnh
höôûng ñeå xaùc ñònh noäi löïc. Coù theå toùm taét caùc böôùc: 1.Laäp sô ñoà tính cho töøng taàm vôùi khaùc nhau
⇒ 2. Döïng truïc toïa ñoä di ñoäng treân töøng sô ñoà tính ⇒ 3.Duøng ñöôøng aûnh höôûng xaùc ñònh noäi löïc
trong caùc thanh bieân treân, bieân döôùi vaø caùc thanh buïng cho töøng vò trí taàm vôùi ⇒ 4.Tìm thanh coù
noäi löïc lôùn nhaát trong töøng heä thanh vôùi töøng taàm vôùi khaùc nhau ⇒ 5.Veõ ñoà thò noäi löïc lôùn nhaát
cho töøng heä thanh, ñoà thò naøy cho ta bieát söï thay ñoåi noäi löïc trong thanh).
Sau khi tìm ñöôïc noäi löïc tính toaùn trong caùc thanh, ta ñi choïn tieát dieän cuûa thanh. Khi
kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa caàn döôùi taùc duïng cuûa caùc löïc neùn trong maët phaúng thaúng ñöùng
caàn ñöôïc xem laø moät thanh coâng son coù 2 goái khôùp ôû O’ vaø ôû D; coøn trong maët phaúng naèm ngang,
caàn ñöôïc xem laø moät thanh toå hôïp (daøn) coù moät ñaàu ngaøm, moät ñaàu töï do. Khi ñoù caàn ñeå yù ñeán söï
thay ñoåi tieát dieän theo chieàu daøi cuûa caàn, maø ñoái vôùi heä daøn maét löôùi caàn chuù yù ñoù laø caùc thanh
gheùp.
2) Ñaëc ñieåm tính toaùn heä caàn coù voøi.
Caàn coù heä khaâu khôùp (caàn coù voøi) ñöôïc tính toaùn khi vò trí cuûa voøi vuoâng goùc vôùi caàn; khi
ñoù döôùi taùc duïng cuûa löïc ngang vuoâng goùc vôùi maët phaúng laéc cuûa caàn leân ñaàu voøi laøm phaùt sinh
giaù trò lôùn nhaát cuûa moâmen xoaén caàn.
Ñoái vôùi caàn coù voøi duøng giaèng
cöùng: khi löïc ngang T taùc duïng ôû ñaàu voøi
seõ gaây ra uoán vaø xoaén caàn cuõng nhö
giaèng voøi. Ñoái vôùi caàn coù voøi duøng giaèng
meàm: toaøn boä moâmen xoaén seõ do caàn
tieáp nhaän.
Phaân tích söï phaân boá taûi troïng do
löïc ngang T gaây ra ñoái vôùi caùc khaâu: caàn,
voøi vaø giaèng voøi trong caùc tröôøng hôïp
duøng giaèng cöùng vaø giaèng meàm nhö sa:
+ Ñaët voøi vuoâng goùc vôùi caàn, luùc
ñoù phöông trình caân baèng cuûa voøi
(14.5).[01], xem hình (4.16b):
Mc + Mg = T.a – Rg.b (4.1)
trong ñoù: Mc vaø Mg laàn löôït laø moâmen
xoaén do caàn vaø do giaèng chòu, Rg laø löïc
uoán giaèng voøi – caùc giaù trò Mc, Mg vaø Rg
Hình 4.16. Sô ñoà tính heä caàn coù voøi:
laø caùc aån soá ta caàn tìm.
a – vôùi giaèng meàm; b – vôùi giaèng cöùng.
+ Töø ñieàu kieän toång bieán daïng
cuûa giaèng voøi, caàn vaø voøi ta coù, (14.6).[01]:
fg + fc = b.φ (4.2)
trong ñoù:
– fg laø chuyeån vò cuûa ñaàu giaèng voøi theo phöông ngang döôùi taùc duïng cuûa löïc Rg;
– fc laø chuyeån vò cuûa ñaàu caàn theo phöông ngang döôùi taùc duïng cuûa löïc Rg + T;
– φ laø goùc xoay cuûa voøi.
Goïi ñoä cöùng choáng uoán cuûa giaèng voøi vaø cuûa caàn laàn löôït laø Cg vaø Cc; ñoä cöùng choáng xoaén
laàn löôït laø Gg vaø Gc, khi ñoù:
268
Rg Rg + T Mc Mg
fg = ; fc = ; φ= ; φ= ; (4.3)
Cg Cc Gc Gg
Mc Mg Gg
*) Töø 2 bieåu thöùc cuoái cuûa coâng thöùc 4.3 ta coù : = suy ra: Mg = M c thay giaù
Gc Gg Gc
Gg
trò naøy vaøo coâng thöùc 4.1 ta coù Mc + M c = T.a – Rg.b hay:
Gc
Gg
Mc(1 + ) = T.a – Rg.b (4.4)
Gc
*) Thay 3 bieåu thöùc ñaàu cuûa coâng thöùc 4.3 vaøo coâng thöùc 4.2 ta coù:
M Rg Rg + T
b. c = + (4.5)
Gc Cg Cc
Töø hai coâng thöùc 4.4 vaø 4.5 ta nhaän thaáy coøn toàn taïi 2 aån soá Mc vaø Rg, neáu chia veá vôùi veá
thì aån soá Mc khoâng xuaát hieän trong phöông trình nöõa, chæ coøn aån soá Rg vaø ta tìm ñöôïc Rg tröôùc,
sau ñoù töø 4.4 ruùt ra Mc vaø töø 2 bieåu thöùc cuoái cuûa 4.3 ruùt ra Mg, (14.7).[01]:
(a.b.C c − G g − Gc )T T .a − R g .b Gg
Rg = ; Mc = ; Mg = Mc (4.6)
Cc Gg Gc
b C c + (G g + G c )(1 +
2
) 1+
Cg Gc
Vieäc tính toaùn coù keå ñeán ñoä cöùng cuûa giaèng voøi vaø caàn mang tính chaát kieåm nghieäm.
+ Neáu giaèng voøi coù chieàu daøi l laø moät daøn coâng son coù ñuû ñoä cöùng choáng uoán vôùi h/l >
1/10 thì fg nhoû, neáu fc cuõng nhoû thì goùc φ nhoû vaø coù theå boû qua söï xoaén caàn vaø giaèng voøi maø chæ
tính caàn vaø giaèng voøi chòu uoán döôùi taùc duïng cuûa löïc T nhö nhöõng daøn, daàm coâng son. Ñoù laø moät
trong nhöõng öu ñieåm cuûa heä caàn coù giaèng cöùng.
+ Neáu giaèng voøi coù ñoä cöùng choáng uoán nhoû (chaúng haïn giaèng voøi laøm theo daïng daàm hình
hoäp) thì coù theå boû qua phaûn löïc Rg. Neáu Gg << Gc (nhoû hôn raát nhieàu) thì coù theå xem moâmen
xoaén do löïc taùc duïng ôû ñaàu voøi gaây ra T.a laø hoaøn toaøn do caàn chòu – ñieàu naøy cuõng xaûy ra ñoái
vôùi heä caàn duøng giaèng meàm.
Neáu caàn vaø giaèng laø keát caáu daøn thì ñoä cöùng choáng xoaén cuûa chuùng tính theo coâng thöùc
(14.8).[01]:
1 1
Gc = 2
vaø Gg = (4.7)
N1 .l N12 .l
∑ EF ∑ EF
ôû ñaây: N1 – noäi löïc do moâmen xoaén Mx = 1 gaây ra trong caùc thanh cuûa daøn caàn vaø giaèng voøi;
l, F – laàn löôït laø chieàu daøi vaø dieän tích maët caét ngang cuûa caùc thanh trong daøn; daáu toång
aùp duïng cho taát caû caùc thanh.
3) Ñaëc ñieåm tính toaùn voøi.
*) Sô ñoà tính voøi laø moät daàm ñaët treân 2 goái.
*) Vôùi heä caàn coù giaèng meàm: Trong maët phaúng naâng haøng (cuõng laø maët phaúng laéc cuûa caàn)
thì caàn vaø giaèng voøi laø nhöõng goái töïa cuûa voøi. Trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng laéc cuûa
caàn giaèng voøi khoâng ñoùng vai troø goái töïa cuûa voøi, khi ñoù sô ñoà tính trong maët phaúng naøy voøi laø
keát caáu coâng son coù hai goái töïa laø lieân keát ôû ñaàu caàn (hình 4.16a)
*) Vôùi heä caàn coù giaèng cöùng: caàn vaø giaèng voøi laø caùc goái töïa cuûa voøi trong caû 2 maët phaúng
(hình 4.16b).
269
*) Xaùc ñònh noäi löïc trong caùc thanh bieân cuûa keát caáu voøi .
Noäi löïc trong caùc thanh bieân cuûa voøi ñöôïc xaùc ñònh ôû caùc taàm vôùi khaùc nhau. Khi troïng
löôïng haøng coù keå ñeán goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng trong maët phaúng ñöùng (αII) thaúng goùc vôùi
thanh bieân döôùi – ñoù laø traïng thaùi ñeå xaùc ñònh noäi löïc trong thanh bieân treân. Khi troïng löôïng haøng
coù keå ñeán goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng trong maët phaúng ñöùng (αII) thaúng goùc vôùi thanh bieân
treân – ñoù laø traïng thaùi ñeå xaùc ñònh noäi löïc trong thanh bieân döôùi. Taàm vôùi lôùn nhaát maø khi ñoù taûi
troïng lôùn nhaát trong maët phaúng naèm ngang taùc duïng leân voøi laø taàm vôùi ñeå tính voøi.
4) Ñaëc ñieåm tính toaùn caàn cuûa heä caàn coù voøi (heä caàn khaâu khôùp).
Sau khi phaân tích ñeå xaùc ñònh caùc taûi troïng taùc duïng leân caùc khaâu cuûa heä caàn: voøi, caàn,
giaèng voøi töø ñoù tính ñöôïc noäi löïc vaø phaûn löïc goái töïa cuûa voøi. Caên cöù vaøo phaûn löïc taïi ñaàu caàn
lieân keát giöõa voøi vôùi caàn vaø caùc löïc taùc duïng tröïc tieáp leân caàn (nhö troïng löôïng baûn thaân caàn, taûi
troïng gioù, taûi troïng quaùn tính, löïc trong thanh caân baèng caàn, löïc trong thanh keùo thay ñoåi taàm vôùi)
ñeå ñöa ra sô ñoà tính caàn laø moät thanh ñôn (moät khaâu trong heä caàn) do caùc taûi troïng taùc duïng leân
caàn vaø caùc taûi troïng taùc duïng töông hoã (töø voøi truyeàn leân caàn).
4.3.2- Ñaëc ñieåm tính toaùn coät (cuûa caàn truïc chaân ñeá coät quay - xem theâm hình 4.5; 4.11).
Coät quay cuûa caàn
truïc chaân ñeá coät quay
duøng laøm giaù ñôõ ñeå lieân
keát caùc khaâu cuûa phaàn
quay vaø ñeå truyeàn taûi
troïng töø phaàn quay leân
phaàn khoâng quay (chaân
ñeá). Coät chòu taùc duïng cuûa
caùc taûi troïng:
a) Caùc löïc naèm trong
maët phaúng naâng haøng
cuûa caàn bao goàm:
1.Troïng löôïng baûn
thaân coät, caùc thieát bò ñaët
leân coät vaø ñoái troïng caân
baèng phaàn quay.
2. Phaûn löïc ôû khôùp
ñuoâi caàn truyeàn leân coät,
phaûn löïc ôû khôùp tay ñoøn Hình 4.17 – Taûi troïng taùc duïng leân coät:
ñoái troïng ñoäng (ñoái troïng a – coät thaúng; b – Coät gaõy khuùc.
caân baèng troïng löôïng heä
caàn) vaø phaûn löïc truyeàn töø thanh raêng thay ñoåi taàm vôùi St.
3. Löïc keùo trong thanh giaèng voøi Sg vaø trong caùp naâng haøng Sh .
b) Caùc löïc naèm ngoaøi maët phaúng naâng haøng cuûa caàn bao goàm:
1. Löïc do caùp naâng haøng nghieâng so vôùi phöông thaúng ñöùng ôû maët phaúng vuoâng goùc vôùi
maët phaúng naâng haøng (maët phaúng laéc cuûa caàn).
2. Löïc quaùn tính tieáp tuyeán cuûa caàn khi gia toác quay.
3. Löïc do gioù taùc duïng leân caàn theo ngang, cuøng höôùng vôùi löïc tieáp tuyeán cuûa caàn.
Tính coät ôû caùc taàm vôùi giôùi haïn vaø taàm vôùi trung bình cuûa caàn.
270
4.3.3- Ñaëc ñieåm tính toaùn giaù ñôõ caàn-giaù chöõ A (cuûa caàn truïc chaân ñeá maâm quay).
Hình 4.18 – Saøn quay vaø thaùp chöõ A cuûa caàn truïc chaân ñeá (kieåu maâm quay)
1 – Loã duøng cho truïc ñöùng (truïc baùnh raêng haønh tinh) cuûa cô caáu quay; 2 – Loã duøng cho truïc ñònh
taâm phaàn quay; 3 – Goái ñôõ lieân keát ñuoâi caàn; 4 – Goái ñôõ truïc quay tay ñoøn ñoái troïng vaø giaèng voøi;
5 – Raøo ngaên an toaøn; 6 – Giaù chöõ A; 7 – Saøn quay; 8 – Caàu thang.
Caùc taûi troïng taùc duïng leân giaù ñôõ cuõng töông töï nhö taûi troïng taùc duïng leân coät:
1.Caùc taûi troïng baûn thaân giaù ñôõ, caùc thieát bò ñaët treân giaù ñôõ;
2.Phaûn löïc ôû choát ñuoâi caàn truyeàn leân giaù ñôõ caàn; taûi troïng ôû khôùp tay ñoøn ñoái troïng caân
baèng truyeàn leân giaù ñôõ; phaûn löïc ôû thanh raêng thay ñoåi taàm vôùi;
3.Löïc keùo trong thanh giaèng voøi truyeàn leân giaù ñôõ.
Keát caáu thaùp chöõ A xem hình 4.18.
4.3.4- Ñaëc ñieåm tính toaùn chaân ñeá.

1) Caùc taûi troïng truyeàn töø phaàn quay leân chaân ñeá goàm coù:
271
Mñ – Moâmen trong maët phaúng thaúng ñöùng,

moâmen naøy coù theå phaân laøm 2 thaønh phaàn theo 2
phöông: trong maët phaúng doïc ñöôøng ray vaø trong
maët phaúng vuoâng goùc vôùi ray.
Mn – Moâmen trong maët phaúng naèm ngang;
H – Löïc theo phöông naèm ngang, löïc naøy coù
theå phaân laøm 2 thaønh phaàn theo 2 phöông: phöông
doïc ray vaø phöông vuoâng goùc vôùi ray;
N – Löïc thaúng ñöùng taùc duïng doïc theo
phöông truïc quay cuûa caàn truïc.
2) Caùc taûi troïng taùc duïng tröïc tieáp leân chaân ñeá
goàm coù: Hình 4.19 – Taûi troïng töø phaàn quay taùc duïng leân
Gc – Troïng löôïng baûn thaân chaân ñeá (thöôøng chaân ñeá
chieám 20% ÷ 30% troïng
löôïng toaøn boä caàn truïc);
Pg – Taûi troïng gioù taùc
duïng leân chaân ñeá.
3) Ñaëc ñieåm tính toaùn chaân
ñeá:
1 – Caùc löïc taùc duïng
leân chaân ñeá caân baèng vôùi caùc
phaûn löïc ôû chaân ñôõ;
2 – Caùc phaûn löïc ôû
chaân trong maët phaúng thaúng
ñöùng do Mñ vaø N gaây ra;
3 – Caùc phaûn löïc ôû
chaân trong maët phaúng naèm
ngang do H gaây ra:
+ Thaønh phaàn doïc
ñöôøng ray – caùc phaûn löïc naøy
ñaët vaøo caùc baùnh haõm;
+ Thaønh phaàn vuoâng Hình 4.20 – Chaân ñeá keát caáu hoäp:
goùc vôùi ñöôøng ray – caùc phaûn 1 – Phaàn ñænh ; 2 – Chaân; 3&4 – Caùc maët bích; 5 – Thanh giaèng; 6
löïc naøy phaân boá cho 4 chaân. – Ray voøng; 7 – Baùnh raêng hay vaønh choát; 8 – Caùc taám maët bích.
4 – Phaûn löïc ôû chaân
do Mn gaây ra: ñaët vaøo 2 chaân naèm treân cuøng moät ñöôøng cheùo cuûa caùc chaân vaø coù phöông caét
ngang ñöôøng ray;
5 – Löïc xoâ ngang ôû chaân ñeá:
Do chaân ñeá laø moät keát caáu daïng coång, vì vaäy taùc duïng cuûa caùc löïc leân keát caáu khung coång
seõ gaây löïc xoâ ngang. Löïc xoâ ngang gaây bôûi troïng löôïng baûn thaân cuûa caàn truïc seõ bò trieät tieâu khi
di chuyeån chaân ñeá trong quaù trình laép raùp vaø chaïy thöû laàn ñaàu neân khoå ñöôøng ray cuûa chaân ñeá
caàn phaûi cheá taïo theo tieâu chuaån bieán daïng cuûa chaân döôùi taùc duïng cuûa troïng löôïng caàn truïc.
Dung sai xaây döïng khoå ñöôøng ray caàn truïc chaân ñeá laáy baèng ± 5mm.
272
Trò soá tính toaùn lôùn nhaát cuûa löïc xoâ ngang coù theå tìm ñöôïc töø troïng löôïng haøng ñaët doïc
theo truïc quay cuûa caàn truïc vaø caùc taûi troïng taùc duïng leân chaân ñeá sinh ra bôûi moâmen haøng theo
phöông thaúng ñöùng Mñ khi caàn naèm doïc theo ñöôøng ray.
Trong tröôøng hôïp caàn truïc khoâng di chuyeån, caàn coù theå quay 180o thì caùc taûi troïng thaúng
ñöùng taùc duïng leân moät beân chaân ñeá gaây ra bôûi moâmen toång coù theå thay ñoåi laøm cho löïc xoâ ngang
taêng leân. ÔÛ nhöõng caàn truïc khoâng di chuyeån thöïc teá löïc xoâ ngang coù theå giaûm xuoáng tôùi trò soá 0.
Caùc caáu kieän cuûa chaân ñeá ñöôïc giaûm taûi khi coù löïc xoâ ngang taùc duïng, do ñoù khi tính chaân ñeá ta
khoâng caàn ñeå yù ñeán löïc xoâ ngang.
4) Tính toaùn caùc taûi troïng töø phaàn quay truyeàn leân chaân ñeá, (tr.371).[02].
*) Toång taûi troïng theo phöông thaúng ñöùng cuûa phaàn quay taùc duïng leân chaân ñeá:
N = Gq + ψ.Q (4.07)
trong ñoù: Gq – troïng löôïng phaàn quay cuûa caàn truïc.
*) Moâmen ñöùng Mñ vaø löïc ngang H ôû taàm vôùi lôùn nhaát:
+ Toå hôïp Ia:
Mñ = ψI.Qtñ.0,75Rmax + Gq.e; H =0 (4.08)
N = Gq + ψI.Qtñ; Mn =0 (4.09)
+ Toå hôïp Ib:
Mñ = Qtñ.0,75Rmax + Gq.e; (4.10)
ρ
H = Qtd tgβ 1 + Pk + U (4.11)
N = Gq + Qtñ (4.12)
Mn = Qtñ.tgβ.0,75R + Pq.e (4.13)
+ Toå hôïp IIa:
Mñ = ψII.Q.Rmax + Gq.e; H =0 (4.08)
N = Gq + ψII.Q; Mn =0 (4.09)
+ Toå hôïp IIb:
Mñ = Q.Rmax + Gq.e + Q.tgβII.h1 + PgII.h2 (4.10)
ρ
H = Q.tgα II + P k
max
+ PgII + U max (4.11)
hay H = H12 + H 22 (4.12)
trong ñoù H1 = Q.tg(0,7βII); H2 = Q.tg(0,7αII) + Pkmax
ôÛ ñaây : Gq – troïng löôïng phaàn quay cuûa caàn truïc coù ñoä leäch taâm e (ôû phía ngöôïc vôùi taàm vôùi);
PgII – taûi troïng gioù;
U – löïc voøng treân baùn kính R cuûa vaønh raêng cô caáu quay; (h1, h2) – tay ñoøn cuûa caùc löïc
ngang tính ñeán ñaàu ray voøng hoaëc ñeán oå ñôõ treân cuûa coät quay (löu yù raèng h1 vaø h2 laø nhöõng caùnh
tay ñoøn theo phöông thaúng ñöùng) ;
Umax = Mn/R; Pkmax – löïc quaùn tính tieáp tuyeán lôùn nhaát do khoái löôïng phaàn quay khi haõm
ñoät ngoät cô caáu quay;
α, β – laàn löôït laø goùc nghieâng cuûa caùp treo haøng so vôùi phöông thaúng ñöùng trong maët
phaúng naâng (α) vaø trong maët phaúng vuoâng goùc vôùi maët phaúng naâng (β).
5) Xaùc ñònh aùp löïc leân caùc chaân ñôõ cuûa chaân ñeá, (tr.110-113).[03]; (tr.198-201).[05].
AÙp löïc leân caùc chaân cuûa chaân ñeá thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo goùc quay cuûa caàn φ.
Taûi troïng taùc duïng leân caùc chaân ñôõ A, B, C, D cuûa chaân ñeá 4 chaân (döôùi taùc duïng cuûa
troïng löôïng phaàn quay cuøng vôùi haøng G1 = (Gq + Q) ñaët ôû troïng taâm phaàn quay E1; troïng löôïng
273
phaàn khoâng quay G2 (chaân ñeá) ñaët taïi troïng taâm E2 cuûa noù vaø moâmen caùc löïc ngang) ñöôïc xaùc
ñònh theo bieåu thöùc (xem hình 4.21); (1.6.13).[05]:
G t G t M My h 
R A( B ) = 1 (1 − 1 ) + 2 (1 − 2 ) + (−) x − − ( +) 
4 b 4 b 4a 4b ko 
 (4.13)
G1 t1 G2 t2 Mx My h
RC ( D ) = (1 − ) + (1 + ) − (+ ) + − (+)
4 b 4 b 4a 4b k o 
trong ñoù (1.6.14).[05]: Mx = G1.e.sinρ + Mnx; My = G1.e.cosρ + Mny. (4.14)
*) Moâmen ngang Mn gaây bôûi taûi troïng gioù, taûi
troïng do ñoä nghieâng cuûa caùp haøng so vôùi phöông
thaúng ñöùng;
*) Löïc quaùn tính naèm ngang. Mx, My laø caùc
moâmen thaønh phaàn cuûa moâmen ngang theo 2 maët
phaúng x-x vaø y-y;
*) h/ko – taûi troïng boå sung gaây bôûi sai soá cuûa
ñöôøng vaø phaàn quay caàn truïc;
*) (h = hñ + hq) laø toång sai soá cuûa ñöôøng vaø
phaàn quay (baèng chieàu cao naâng cuûa moät chaân ñôõ
treân maët ray khi keát caáu khoâng chòu taûi);
*) (ko = kñ + kq) laø toång heä soá tính ñeán bieán
daïng cuûa ñöôøng vaø phaàn quay.
*) Daáu tröø (-) ñaët tröôùc thaønh phaàn h/ko ñoái
vôùi goái A vaø C; Daáu coäng (+) ñaët tröôùc thaønh phaàn
h/ko ñoái vôùi goái B vaø D: töông öùng tröôøng hôïp khi sai
soá toång (khe hôû h) taïo ra döôùi chaân ñôõ C hoaëc A. Khi
khe hôû döôùi chaân ñôõ B hoaëc D caùc daáu naøy seõ thay
ñoåi theo höôùng ngöôïc laïi.
Hình 4.22 – Sô ñoà xaùc ñònh sai soá toång h

Hình 4.21 – Sô ñoà ñeå tính taûi troïng leân
*) Khi vò trí cuûa caàn I vuoâng goùc vôùi ñöôøng chaân ñôõ: a – Khi tyø leân 4 chaân; b – khi gaõy
cheùo cuûa chu tuyeán tyø vaø khi khe hôû laø döôùi goái töïa C chaân B; c – Khi coù 3 chaân.
(hoaëc A), luùc ñoù: ρ = ρo = artg(b/a) (1.6.15).[05]:
– Goái töïa chòu taûi troïng lôùn nhaát laø D:
RD = RDmax
274
G1 t eL G t M M ny h
RDmax = (1 + 1 + ) + 2 (1 + 2 ) + nx + + (4.15)
4 b 2ab 4 b 4a 4b ko
– Goái töïa ñöôïc giaûm taûi nhoû nhaát:
RB = RBmin khi ρ = ρo = artg(b/a) vaø khe hôû döôùi goái B hoaëc D (1.6.16).[05]:
G t eL G t M M ny h
RBmin = 1 (1 − 1 − ) + 2 (1 − 2 ) – nx − − (4.16)
4 b 2ab 4 b 4a 4b ko
L – Chieàu daøi ñöôøng cheùo chu tuyeán tyø.
Sai soá cuûa ñöôøng hñ phuï thuoäc vaøo dung
sai theo phöông thaúng ñöùng khi laøm ñöôøng vaø ñoä
nghieâng cho pheùp khi khai thaùc. Sai soá cuûa phaàn
chaân töïa caàn truïc ñöôïc coäng töø sai soá cheá taïo
khoâng chính xaùc keát caáu kim loaïi vaø ñoä ñaûo cuûa
baùnh xe di chuyeån, coù theå choïn ñoä ñaûo naøy tôùi
1% so vôùi ñöôøng kính (coù tính ñeán söï maøi moøn).
Heä soá bieán daïng:
1 1
k0 = + (4.17)
cd ck Hình 4.22 – Khi truïc quay ñaët taïi O treân EF doïc
ôû ñaây: cd vaø ck laø heä soá ñoä cöùng cuûa ñöôøng vaø theo ñöôøng ray.
chaân ñôõ.
Neáu moät trong caùc goái töïa bò nhaác khoûi maët ñöôøng (goái B hình 4.21b) thì vieäc tyø leân 3 goái
töïa coøn laïi khoâng phuï thuoäc vaøo sai soá vaø tính chaát ñaøn hoài cuûa ñöôøng, luùc ñoù taûi troïng treân caùc
goái töïa xaùc ñònh baèng caùc coâng thöùc sau, (1.6.17).[05]:
G t G t M 
RA = 1 (1 − 1 ) + 2 (1 − 2 ) − y ;
2 b 2 b 2b 
G + G2 M x 
RC = 1 − ;  (4.17)
2 2a 
Gt G t M M 
RD = 1 1 + 2 2 + x + y . 
2b 2b 2a 2b 
ôû ñaây: Mx vaø My ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc (4.14). AÙp löïc lôùn nhaát leân caùc goái töïa rieâng bieät
töông öùng vôùi caùc vò trí cuûa caàn I (RD max), II (RA max), III (RC max).
Trong tröôøng hôïp khung coù 3 goái töïa (hình 4.21c – caàn truïc chaân ñeá coù 3 chaân), khung ñôõ
trôû thaønh khung tónh ñònh, caùc aùp löïc töïa ñöôïc xaùc ñònh (1.6.18).[05]:
G t G t M 
RA = 1 (1 − 1 ) + 2 (1 − 2 ) − y ; 
2 b 2 b 2b
 (4.18)
G1 t1 G2 t2 Mx M y 
RB ( C ) = (1 + ) + (1 + )(+ ) − +
4 b 4 b 2a 4b 
ôû ñaây: Mx vaø My ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc (4.14). AÙp löïc lôùn nhaát leân caùc goái töïa rieâng bieät
töông öùng vôùi caùc vò trí cuûa caàn I (RA max), II (RCmax), III (RB max).]
Ñoái vôùi tröôøng hôïp khi truïc quay caàn truïc ñaët taïi ñieåm O treân truïc EF doïc ñöôøng ray (hình
4.22), bieåu thöùc (4.13), (4.16), (4.17) coøn laïi troïng löïc maø khi ñoù:
s – choïn laø cô sôû baùnh xe;
b – chieàu roäng khoå ñöôøng ray.
275
Hình 4.23 – Khung phaúng cuûa chaân ñeá caàn truïc coù coät quay. (a, b) – Sô ñoà taûi troïng; c – heä cô baûn tónh
ñònh; (d, e, f) – bieåu ñoà moâmen ñôn vò do caùc aån löïc Xi = 1 gaây ra trong heä cô baûn; (g, h, i) – bieåu ñoà
moâmen do caùc ngoaïi löïc ñôn vò gaây ra trong heä cô baûn (caùc M P0 ); (k, m, n) – Bieåu ñoå moâmen do caùc ngoaïi
löïc ñôn vò gaây ra trong heä thöïc.
AÙp löïc ngang coù phöông doïc ñöôøng ray H1 ôû traïng thaùi coâng taùc bò haïn cheá bôûi löïc baùm
cuûa baùnh xe chuû ñoäng vôùi ñöôøng ray: H1 = 0,15Ntñ, ôû ñaây: Ntñ – aùp löïc treân baùnh xe chuû ñoäng. ÔÛ
traïng thaùi khoâng laøm vieäc, khi coù thieát bò keïp ray vaø döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng gioù: H1 = Pg
AÙp löïc ngang theo phöông ngang ñöôøng ray HA vaø HB:
276
Döôùi taùc duïng cuûa löïc gioù Pg, löïc ngang T do nghieâng caùp treo haøng vaø löïc quaùn tính tieáp
tuyeán cuûa cuûa khoái löôïng phaàn quay Ptt seõ baèng:
a M
HA, B = (Pg + T + Ptt)(0,5 ± ) ± k (4.19)
b b
ôû ñaây: Mk laø moâmen xoaén treân truïc quay cuûa caàn truïc bò haïn cheá bôûi ñoä lôùn moâmen cuûa khôùp
masaùt (khôùp coù boä moâmen giôùi haïn). Ñeå tính ñeán söï di chuyeån leäch cuûa caàn truïc thì: H ≥ 0,1V
(V laø aùp löïc leân goái töïa döôùi taùc duïng cuûa caùc löïc thaúng ñöùng).
AÙp löïc leân caùc chaân cuûa chaân ñeá lieân tuïc thay ñoåi theo goùc quay cuûa caàn. Tröôøng hôïp ñeå
ñôn giaûn trong tính toaùn (khi tính sô boä) thì coù theå laáy phöông cuûa truïc caàn truøng vôùi phöông cuûa
ñöôøng cheùo chu tuyeán tyø vaø coi laø taûi troïng taùc duïng leân chaân cuûa chaân ñeá laø lôùn nhaát.
6) Tính toaùn chaân ñeá cuûa caàn truïc chaân ñeá coät quay (xem hình 4.23):
Chaân ñeá cuûa caàn truïc chaân ñeá coù coät quay laø moät keát caáu khoâng gian taïo thaønh bôûi 2
khung gioáng nhau ñaët theo ñöôøng cheùo cuûa ñöôøng bao 4 chaân vaø lieân keát vôùi nhau ôû phaàn beân
treân baèng ñænh voøng (ôû giöõa bôûi daàm ngang ) vaø ôû beân döôùi bôûi thanh giaèng.
*) Khi phöông cuûa caàn naèn doïc theo khung: moâmen ñöùng Mñ truyeàn leân khung döôùi
daïng 2 löïc naèm ngang H1 = Mñ/h3; khung thöù 2 ñaët gaàn nhö thaúng goùc vôùi khung thöù nhaát vaø luùc
ñoù khoâng tieáp nhaän moâmen ñöùng Mñ.
+ Löïc N truyeàn qua goái töïa leân
daàm ngang chöõ thaäp vaø do 2 khung chòu
ñeàu nhau (moãi khung chòu N/2);
+ Troïng löôïng chaân ñeá Go taùc
duïng doïc theo truïc cuûa khung (moãi
khung chòu Go/2);
+ Löïc H truyeàn qua goái töïa phía
treân leân ñænh voøng;
Hình 4.24 – Löïc xoâ ngang vaø öùng löïc trong thanh giaèng
+ Tröôøng hôïp khoâng coù löïc xoâ cuûa chaân ñeá.
ngang ôû chaân laø nguy hieåm hôn ñoái vôùi
khung, do ñoù ngöôøi ta tính khung theo heä tónh ñònh beân ngoaøi. Khung laø heä tónh ñònh beân ngoaøi
nhöng laø heä sieâu tónh noäi (baäc 3) coù sô ñoà tính nhö hình 4.22.
+ Moâ men Mn gaây ra öùng suaát nhoû trong chaân ñeá, do ñoù coù theå boû qua nhöõng öùng suaát ñoù.
Ñeå xaùc ñònh caùc aån löïc X1, X2, X3 cuûa khung, ngöôøi ta
tính rieâ ng laøm 3 laàn, moãi laàn coù 1 trong caùc ngoaïi löïc sau taùc
duïng: laàn 1: H0 = H1 + H; laàn 2: H1; laàn 3: N1 = N/2 + Go/2.
Tính khung theo phöông phaùp löïc. Treân hình 4.22 laø sô ñoà löïc
taùc duïng, sô ñoà heä cô baûn, caùc bieåu ñoà moâmen ñôn vò (xem chuù
thích).
Daïng toång quaùt cuûa phöông trình chính taéc coù daïng:
δ 11 X 1 + δ 12 X 2 + δ 13 X 3 + ∆ 1 p = 0 

δ 21 X 1 + δ 22 X 2 + δ 23 X 3 + ∆ 2 p = 0 (4.20)
δ 31 X 1 + δ 32 X 2 + δ 33 X 3 + ∆ 3 p = 0  Hình 4.25 – Sô ñoà tính daàm
M .M ds M i .M p ds voøng (ñænh chaân ñeá).
ôû ñaây: δ ik = Σ ∫ i k ; ∆ i = Σ ∫ .
EJ EJ
277
Trong heä cô baûn thöôøng gaëp: δ12 = δ21 =δ13 =δ31 = 0; ngoaøi ra döôùi taùc duïng cuûa N1 = 1
chuyeån vò ∆1p = ∆2p = 0; döôùi taùc duïng cuûa H1 = 1 chuyeån vò ∆2p = 0. Sau khi tìm ñöôïc caùc aån löïc
ñoái vôùi moãi moät trong caùc ngoaïi löïc chaúng haïn ñoái vôùi N1 thì moâmen uoán trong khung ñöôïc xaùc
ñònh theo coâng thöùc:
M = N1.(Mop1 + M1.X1 + M2.X2 + M3.X3 ) (4.21)
o
trong ñoù: M p1 – moâmen uoán do ngoaïi löïc N1 = 1 gaây ra trong heä cô baûn; (M1, M2, M3 ) – laàn
löôït laø moâmen uoán do caùc löïc X1 = 1, X2 = 1, X3 = 1 gaây ra trong heä cô baûn.
*) Ñaëc ñieåm veà keát caáu caùc thanh trong khung:
Moâmen quaùn
tính cuûa caùc ñoaïn thaúng
trong khung coi laø
khoâng ñoåi vaø baèng trung
bình coäng soá hoïc cuûa
caùc moâmen quaùn tính
cuûa tieát dieän taïi ñaàu muùt
cuûa cuûa caùc ñoaïn thaúng.
Ñænh cuûa chaân ñeá laø moät
daàm voøng coù tieát dieän
hình hoäp töïa leân caùc
chaân cuûa chaân ñeá baèng
nhöõng maët bích. Ñænh
voøng coù moâmen quaùn
tính cuûa tieát dieän ñoái vôùi
truïc naèm ngang laø Jñv –
trong tính toaùn ñöôïc
thay baèng daàm thaúng coù
moâmen quaùn tính baèng
Jxtñ = 2 Jxñv.
*) Khi tính toaùn
ñænh voøng: taûi troïng töø
chaân ñôõ truyeàn qua caùc
maët bích leân ñænh voøng
döôùi daïng löïc höôùng
Hình 4.26 – Moät soá kieåu chaân ñeá: a – chaân ñeá coù 4 chaân, 2 chaân treân ñöôøng
taâm. Neáu caàn naèm trong
cheùo naèm treân maët phaúng; b – chaân ñeá coù 2 chaân; c, d – chaân ñeá kieåu khung –
maët phaúng khung I thaùp; e – chaân ñeá coù 4 chaân, 2 chaân A, B naèm treân 1 maët phaúng, 2 chaân C, D
(truøng vôùi phöông A-e) naèm treân 1 maët phaúng khaùc; g – Chaân ñeá coù 3 chaân.
thì seõ coù löïc keùo P1
truyeàn töø maët bích A vaø C leân ñænh voøng; coøn ôû phía maët bích B vaø D cuûa khung II coù löïc neùn P2
truyeàn leân ñænh. Caùc löïc P1 vaø P2 laø caùc löïc tieâu chuaån trong daàm ngang quy öôùc, nhöõng löïc naøy
xaùc ñònh ñöôïc khi tính chaân ñeá chòu taùc duïng cuûa löïc N1, Ho vaø H1.
7) Tính toaùn chaân ñeá cuûa caàn truïc chaân ñeá maâm quay:
Chaân ñeá cuûa caàn truïc chaân ñeá quay töïa treân maâm laø moät keát caáu khoâng gian goàm coù 4
chaân noái vôùi nhau phía treân bôûi ñænh voøng vaø ôû beân döôùi bôûi thanh giaèng. Goùc quay cuûa caàn ñeå
tính chaân öùng vôùi goùc quay gaây ra aùp löïc lôùn nhaát leân chaân.
278
Chaân ñöôïc xem laø 1 daàm ngaøm cöùng ôû ñænh, chòu neùn vaø uoán ôû 2 maët phaúng thaúng ñöùng
vaø naèm ngang do caùc phaûn löïc töïa gaây ra. Caùc taûi troïng truyeàn töø phaàn quay leân chaân ñeá ñöôïc
xaùc ñònh bao goàm moâmen ñöùng Mñ, moâmen naèm ngang Mn, löïc thaúng ñöùng N, löïc naèm ngang H.
Do trò soá löïc xoâ ngang coù theå giaûm xuoáng trò soá 0, maët khaùc so vôùi caùc taûi troïng do phaûn
löïc thaúng ñöùng gaây ra thì noù seõ laøm giaûm taûi cho keát caáu chaân ñeá, cho neân trong tröôøng hôïp naøy
löïc xoâ ngang khoâng phaûi tính ñeán. Do tính toaùn thieân veà phía nguy hieåm neân coù theå khoâng tính
ñeán söï giaûm taûi do aûnh höôûng cuûa noäi löïc trong thanh giaèng (döôùi chaân caùc chaân ñôõ).
Hình 4.27 – Thieát bò ñôõ quay cuûa caàn truïc chaân ñeá kieåu maâm quay. a – Thieát bò ñôõ quay duøng
con laên hình coân; b – Thieát bò ñôõ quay duøng con laên hình truï; c – Keát caáu thieát bò ñôõ quay: 1-
Ñai oác phía treân; 2 – Truïc trung taâm; 3 – Thaân; 4 – Saøn quay; 5 –OÁng trung taâm ; …
Sô ñoà tính cuûa ñænh voøng vôùi 4 goái töïa keùp ñöôïc thay baèng caùc daàm hình hoäp chöõ nhaät coù
tieát dieän caét ngang khoâng ñoåi treân chieàu daøi. Tieát dieän ñöôïc choïn töông öùng laø tieát dieän nhoû nhaát
ôû giöõa khaåu ñoä. Vieäc nghieân cöùu cho thaáy raèng:
1 – Phaàn hình hoäp cuûa daàm khi laøm vieäc coøn chòu aûnh höôûng cuûa daàm voøng moät thaønh
(phaàn gôø) chìa ra, aûnh höôûng naøy coù theå boû qua.
2 – Khaû naêng chòu taûi cuûa chaân ñeá ñöôïc xaùc ñònh bôûi khaû naêng chòu löïc cuûa ñænh voøng; maø
khaû naêng chòu löïc cuûa ñænh voøng ñöôïc quyeát ñònh bôûi oån ñònh cuïc boä cuûa caùc phaàn töû (chi tieát)
daïng taám moûng.
279
Chaân ñeá cuûa caàn truïc chaân ñeá quay töïa treân maâm quay coù keát caáu daøn vaø taám (hình 4.12;
4.13), ñöôïc tính baèng caùch phaân ra thaønh nhöõng heä phaúng.
Löu yù: keát caáu nhö hình 4.25 a – neân choïn khung tính toaùn laø 2 chaân treân ñöôøng cheùo AD
hoaëc CB; coøn keát caáu nhö hình 4.25 e – neân choïn khung tính toaùn laø 2 chaân khoâng naèm treân
ñöôøng cheùo laø A–B hoaëc C–D.
8) Thieát bò ñôõ quay cuûa caàn truïc chaân ñeá maâm quay:
Ñeå ñôõ phaàn quay ngöôøi ta duøng thieát bò ñôõ quay kieåu maâm quay (hình 4.27). Con laên coù
theå duøng hình coân (hình 4.27a) hay hình truï (hình 4.26b). Keát caáu duøng con laên hình truï seõ gaây
ma saùt tröôït vì toác ñoä daøi caùc ñieåm theo ñöôøng sinh hình truï khoâng baèng nhau, ngoaøi ra con laên
hình truï khoâng khoáng cheá ñöôïc löïc doïc truïc cuûa con laên. Ñeå khaéc phuïc ñieàu ñoù ngöôøi ta duøng con
laên hình coân. Keát caáu cuûa thieát bò ñôõ quay ôû hình 4.27a, c duøng con laên hình coân.
9) Thieát bò ñôõ quay cuûa caàn truïc chaân ñeá kieåu coät quay : xem hình 4.28.
Hình 4.28 – Thieát bò ñôõ quay cuûa caàn truïc chaân ñeá kieåu coät quay.
280

Chöông 5
CAÀN TRUÏC COÙ CAÀN
§5.1 – CAÙC LOAÏI CAÀN TRUÏC COÙ CAÀN
5.1.1. Giôùi thieäu chung veà caàn truïc coù caàn.

1) Khaùi nieäm:
Caàn truïc coù caàn laø caùc loaïi caàn truïc maø keát caáu theùp caàn laø boä phaän chính cuûa keát caáu kim
loaïi caàn truïc.
2) Phaân loaïi:
*) Tuyø thuoäc vaøo keát caáu theùp cuûa caàn truïc maø keát caáu caàn cuøng vôùi caùc thieát bò cuûa noù coù
caùc chuûng loaïi vaø hình daùng khaùc nhau. Keát caáu caàn thöôøng laø boä phaän chòu löïc chính cuûa thieát bò
caàn cuûa caùc loaïi caàn truïc quay (Jib crane) :
– Caàn cuûa caàn truïc chaân ñeá (xem caùc hình 4.1; 4.2; 4.3; 4.4…).
– Caàn cuûa caàn truïc coät – caàn.
– Caàn cuûa caàn truïc thaùp xaây döïng (xem hình 0.18 phaàn I).
– Caàn cuûa caàn truïc noåi (hình 4.5g).
– Caàn cuûa caùc caàn truïc quay duøng trong nhaø xöôûng: caàn truïc coät quay, caàn truïc xe ñaïp,
caàn truïc thieáu nhi.
– Caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh: caàn truïc oâ toâ (hình 0.12; 0.13; 0.14 – phaàn I), caàn
truïc baùnh loáp (hình 0.15– phaàn I), caàn truïc baùnh xích (hình 0.16– phaàn I), caàn truïc ñöôøng saét
(hình 0.17– phaàn I).
*) Caàn vaø caùc thieát bò caàn cuûa caùc loaïi caàn truïc daïng chuyeân duøng: caàn truïc caûng (caàn truïc
chaân ñeá), caàn truïc xaây döïng (caàn truïc thaùp), caàn truïc treân taøu thuûy, … ñöôïc giôùi thieäu trong caùc
phaàn rieâng cuûa taøi lieäu naøy cuøng moät soá taøi lieäu tham khaûo khaùc nöõa. Trong phaàn naøy, chuû yeáu
giôùi thieäu veà keát caáu caàn vaø thieát bò caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh.
5.1.2. Keát caáu caùc caàn truïc quay töï haønh.

1) Phaân loaïi caàn truïc theo keát caáu caàn vaø thieát bò caàn:
Tuøy theo coâng duïng vaø keát caáu chung cuûa caàn truïc maø caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh
coù nhieàu daïng keát caáu khaùc nhau (hình 5.1).
*) Phaân loaïi theo ñöôøng truïc cuûa caàn coù:
– Caàn thaúng.
– Caàn gaõy khuùc.
– Caàn cong.
*) Phaân loaïi theo thieát bò caàn:
– Caàn khoâng caân baèng.
– Caàn caân baèng.
*) Phaân loaïi theo caáu taïo:
– Caàn coù keát caáu daøn.
– Caàn keát caáu khung.
– Caàn keát caáu daàm.
2) Phaân loaïi caàn truïc quay töï haønh theo thieát bò di chuyeån:
281
Hình 5.1 – Caùc kieåu caàn cuûa caàn truïc coù caàn.
a, b, c, d, e – Sô ñoà caàn keát caáu daøn; h, i, k – Sô ñoà caàn keát caáu taám.
– Caàn truïc oâ toâ,
– Caàn truïc baùnh loáp .
– Caàn truïc baùnh xích.
– Caàn truïc ñöôøng saét.
3) Phaân loaïi theo thieát bò ñoäng löïc:
– Caàn truïc duøng ñoäng cô ñoát trong.
– Caàn truïc duøng ñieän.
– Caàn truïc coù thieát bò ñoäng löïc vaø heä truyeàn ñoäng phoái hôïp:
+ Ñoäng cô ñoát trong – ñieän.
+ Ñoäng cô ñoát trong – thuûy löïc.
4) Phaân loaïi heä truyeàn ñoäng:
– Truyeàn ñoäng cô khí.
– Truyeàn ñoäng thuûy löïc.
– Truyeàn ñoäng ñieän – cô.
– Truyeàn ñoäng ñieän – cô – thuûy löïc.
5) Phaân loaïi caàn truïc coù caàn theo thieát bò treo caàn:
– Caàn truïc coù thieát bò treo caàn meàm: thieát bò giöõ caàn vaø thay ñoåi taàm vôùi caàn baèng caùp.
– Caàn truïc coù thieát bò treo caàn cöùng: baèng vít , xi lanh thuûy löïc.
282
5.1.3. Kyù hieäu vaø phaân loaïi caàn truïc coù caàn quay töï haønh
Ñeå coù theå mieâu taû caùc ñaëc tính chung veà keát caáu cuûa caàn truïc coù caàn (theo caùch kyù hieäu
cuûa Lieân Xoâ), töø naêm 1967 caùc caàn truïc ñöôïc saûn xuaát taïi nhaø maùy cheá taïo Maùy xaây döïng vaø laøm
ñöôøng Min (Μинстройдормаша – Cтройтельный доржоный машиный) ñöôïc kyù hieäu nhö
sau:
– KC: caàn truïc töï haønh.
– Nhoùm soá ôû vò trí 1:
tieâu chuaån nhoùm kích
thöôùc hoaëc söùc naâng cuûa
caàn truïc. Kí hieäu töø 1÷9
töông öùng caùc söùc naâng
4,3÷100 taán.
– Nhoùm soá ôû vò trí 2: kyù
hieäu thieát bò di chuyeån
(kí hieäu töø 1÷9):
Soá 1 – Di
chuyeån baùnh xích.
Soá 2 – Di
chuyeån baùnh xích, beà
maët xích ñöôïc taêng
cöôøng.
Soá 3 – Di
chuyeån baùnh loáp.
Soá 4 – Phaàn saùt
xi chuyeân duïng kieåu oâ
Hình 5.2 – Kyù hieäu caàn truïc coù caàn
toâ.
Soá 5 – Thieát bò
di chuyeån laø oâ toâ.
Soá 6 – Thieát bò di chuyeån laø maùy keùo.
Soá 7 – Thieát bò di chuyeån laø keùo theo.
Soá 8 vaø 9 – kyù hieäu döï tröõ.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 3: Kí hieäu söû duïng thieát bò treo caàn: kí hieäu töø 6÷9.
Soá 6 – Caàn treo meàm (treo caàn baèng caùp).
Soá 7 – Caàn treo cöùng (giöõ caàn baèng vít hoaëc xi lanh thuyû löïc).
Soá 8 – Caàn co giaõn ñöôïc (co duoãi caàn).
Soá 9 – Döï tröõ.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 4: Thöù töï loaït cheá taïo N0, kyù hieäu töø 1 ñeán 9.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 5 (): Thöù töï laàn löôït hieän ñaïi hoùa.
– Nhoùm soá ôû vò trí thöù 6 (): Söû duïng ôû vuøng khí haäu.
Nhôø vieäc kí hieäu baèng caùc chöõ caùi vaø soá maø teân cuûa caàn truïc coù theå ruùt ngaén ñoàng thôøi
vaãn phaûn aùnh ñöôïc caùc ñaëc ñieåm keát caáu cuûa noù:
Ví duï: KC-3561A; KC-3577; KC-4572; KC-4561; KC-5363; …
Caùc caàn truïc ñöïôc saûn xuaát taïi caùc cô sôû khaùc: cuõng coù theå ñöôïc kí hieäu töø 3 chöõ caùi vaø soá. Nhö
theo quy ñònh: coâng duïng chính cuûa caàn truïc vaø söùc naâng cuûa noù CMA -10 caàn truïc chuyeân duøng
laép raùp – söùc naâng 10 taán. MKA – 16: caàn truïc laép raùp ñöôïc laép treân xatxi oâ toâ – söùc naâng 16 taán.
283
Hình 5.3 – Caàn truïc MKA – 10M vôùi bieåu ñoà söùc naâng. a - bieåu ñoà söùc naâng cuûa caàn truïc khi khoâng haï
chaân choáng; b - bieåu ñoà söùc naâng cuûa caàn truïc khi haï chaân choáng. Caùc ñöôøng neùt lieàn laø quan heä söùc
naâng vaø taàm vôùi Q(R); Caùc ñöôøng neùt ñöùt laø quan heä chieàu cao naâng vaø taàm vôùi H(R).
5.1.4.Caùc thoâng soá cô baûn cuûa caàn truïc töï haønh (xem hình 5.3).
Treân caùc caàn truïc quay töï haønh, caàn laø phaàn chòu löïc chính cuûa keát caáu kim loaïi. Caùc caàn
truïc quay töï haønh ñöôïc söû duïng phoå bieán trong coâng taùc xeáp dôõ haøng hoaù ôû caûng, laép raùp vaø xaây
döïng .
– Caùc thoâng soá cô baûn cuûa caàn truïc coù caàn goàm coù:
+ Söùc naâng: Q (Taán)
+ Taàm vôùi cuûa caàn : R (m)
+ Chieàu cao naâng haøng: H (m)
Moái töông quan giöõa caùc thoâng soá Q, R, H Ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng 1 bieåu ñoà (ñöôøng
cong) goïi laø bieåu ñoà söùc naâng vaø ñöôïc cho trong lyù lòch cuûa caàn truïc khi thieát keá cheá taïo.
Ñeå naâng cao naêng löïc toái ña cuûa caàn truïc, söû duïng söùc naâng lôùn nhaát, ôû caùc caàn truïc oâ toâ
vaø caàn truïc baùnh loáp ngöôøi ta laép theâm caùc chaân choáng phuï ñeå ñaûm baûo oån ñònh cho caàn truïc. Ví
duï treân hình veõ (5.3) laø bieåu ñoà söùc naâng cuûa caàn truïc:
– Caùc thoâng soá veà toác ñoä cuûa caùc cô caáu:
+Toác ñoä naâng haï haøng :Vn(m/s).
+Toác ñoä quay :n (voøng/phuùt).
+Toác ñoä trung bình thay ñoåi taàm vôùi :Vtbtv (m/s):
284
Laø toác ñoä tính trung bình khi caàn truïc thay ñoåi taàm vôùi töø vò trí taàm vôùi lôùn nhaát Rmax veà vò
trí taàm vôùi nhoû nhaát Rmin.
R − Rmin
Vtvtb = max (m/s) (5.1)
t tv
ttv :thôøi gian thay ñoåi taàm vôùi cuûa caàn
Toác di chuyeån cuûa caàn truïc töï haønh: Vdc (m/s).
§5.2 – KEÁT CAÁU THEÙP CAÀN
5.2.1 – Giôùi thieäu chung veà keát caáu theùp caàn

Tuyø thuoäc vaøo coâng duïng vaø chuûng loaïi caàn truïc vaø ñieàu kieän laøm vieäc maø keát caáu theùp
cuûa heä caàn coù hình daïng khaùc nhau.
– Theo keát caáu ñöôøng truïc hình hoïc cuûa caàn coù: caàn thaúng; caàn gaõy khuùc, caàn cong.
Caàn coù ñöôøng truïc gaáp khuùc coù öu ñieåm: khaû naêng naâng caùc maõ haøng coàng keành ôû taàm
vôùi nhoû hoaëc ôû chieàu cao naâng haøng lôùn; nhöng coù nhöôïc ñieåm: do coù söï taùc ñoäng ôû löïc ngang ôû
ñaàu caàn neân khi chòu löïc, keát caáu theùp caàn ngoaøi chòu löïc uoán ngang coøn chòu xoaén.
– Theo phöông thöùc cheá taïo keát caáu theùp caàn: caàn coù keát caáu daøn, caàn coù keát caáu daàm,
caàn coù keát caáu khung.
+ Caàn coù keát khung (hình 5.1) goàm hai nhaùnh thanh tieát dieän chöõ [, I hoaëc theùp taám daäp
ñònh hình lieân keát vôùi nhau bôûi caùc thanh giaèng (hình 5.1h) hoaëc caùc baûn giaèng (hình 5.1i).
+ Caàn coù keát caáu daàm: thöôøng keát caáu daàm toå hôïp 2 thaønh (daàm hoäp) hoaëc daàm coù tieát
dieän troøn (keát caáu oáng) keát caáu daàm hoäp hieän ñöôïc söû duïng raát phoå bieán treân caùc caàn truïc coù keát
caáu caàn kieåu loàng (telescopic), goàm nhieàu ñoaïn caàn loàng vaøo nhau.
+ Caàn coù keát caáu daøn: keát caáu theùp laø moät daøn khoâng gian ñöôïc hôïp thaønh bôûi ba daøn
phaúng (caàn 3 maët daøn ) hoaëc töø 4 daøn phaúng (caàn 4 maët daøn).
+ Keát caáu heä thanh buïng cuûa daøn thöôøng duøng: heä thanh buïng tam giaùc hoaëc heä thanh
buïng hình thoi.
Treân caùc caàn truïc quay – töï haønh thöôøng gaëp laø loaïi caàn söû duïng thieát bò giöõ caàn laø caùp
treo caàn.
Phaàn döôùi cuûa caàn goïi laø ñuoâi caàn ñöôïc lieân keát vôùi baøn maùy bôûi khôùp baûn leà.
Phaàn treân cuûa caàn goïi laø ñaàu caàn ñöôïc treo bôûi caùp naâng caàn: caùp naâng caàn thoâng qua heä
thoáng puli treo vaø puli chuyeån höôùng (laép treân giaù chöõ A) ñi vaøo trong cuûa tôøi naâng caàn, thay ñoåi
taàm vôùi cuûa caàn nhôø caùp naâng caàn.
Hình daùng vaø kích thöôùc cuûa caàn phuï thuoäc vaøo coâng duïng, lieân keát töïa, söùc naâng cuûa caàn
truïc vaø caû chieàu daøi cuûa caàn. Noù coù keát caáu theo quan ñieåm caàn coù ñoä beàn ñeàu, phuø hôïp vôùi ñaëc
ñieåm vaø tình hình chòu löïc cuûa caàn.
Keát caáu theùp cuûa caàn thaúng keát caáu daøn, giöõ caàn baèng caùp treo caàn ôû ñaàu caàn, thay ñoåi
taàm vôùi baèng caùp naâng caàn thöôøng coù hình daïng sau:
1) Trong maët phaúng naâng haøng:

Caàn laø moät thanh toå hôïp coù lieân keát khôùp ôû hai ñaàu, vì vaäy chieàu cao tieát dieän (h) coù
höôùng giaûm daàn veà 2 phía ñaàu muùt (ñaàu caàn vaø ñuoâi caàn) trong ñoaïn giöõa caàn coù chieàu cao tieát
dieän lôùn nhaát, taïo thaønh daïng hình thoi.
Chieàu cao tieát dieän caàn ôû ñaàu caàn vaø ñuoâi caàn thöôøng coù kích thöôùc ho = (300 ÷ 500)mm.
2) Trong maët phaúng naèm ngang (ngoaøi maët phaúng naâng):
285
Ñuoâi caàn ñöôïc lieân kieát vôùi baøn maùy bôûi 2 khôùp baûn leà coá ñònh (choát ñuoâi caàn). Coøn ñaàu
caàn thì töï do (khoâng bò raøng buoäc bôûi lieân keát), do ñoù hình daùng bao caàn coù daïng hình thang, ñaàu
caàn kích thöôùc nhoû nhaát, ñuoâi caàn taïi 2 khôùp lieân keát vôùi baøn maùy coù kích thöôùc lôùn nhaát (B0). ÔÛ
Hình 5.4 – Hình daùng vaø caùc kích thöôùc cô baûn cuûa caàn.
ñoaïn giöõa, caàn coù chieàu roäng khoâng ñoåi (B = const).
Caùc kích thöôùc cô baûn cuûa keát caáu caàn coù theå tham khaûo nhö baûng sau:
Baûng 5.1 – kích thöôùc caàn thaúng phuï thuoäc chieàu daøi caàn L.
Chieàu cao maët caét Chieàu roäng maët caét cuûa caàn Chieàu daøi ñoaïn hình thang
giöõa caàn Trong maët phaúng Ngoaøi maët phaúng
ÔÛ giöõa caàn B ÔÛ goái töïa Bo
h naâng naâng
(1/20 ÷ 1/30)L (1 ÷ 1,5)h (1/10 ÷1/15)L (1/6 ÷1/10)L (1/5 ÷ 1/6)L
5.2.2 keát caáu theùp caàn vaø thieát bò caàn.

Tuyø thuoäc vaøo lónh vöïc söû duïng vaø ñieàu kieän khai thaùc cuï theå maø keát caáu chung cuûa caàn
coù hình daïng khaùc nhau. Keát caáu theùp coù theå ñöôïc trang bò bôûi 1 caàn chính (caàn cô baûn) cuøng vôùi
thieát bò caàn thay theá ñi keøm theo (option) ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän khai thaùc.
Treân hình veõ (5.5) laø moät soá kieåu keát caáu theùp caàn cuûa caùc caàn truïc quay töï haønh (caàn truïc
oâtoâ, caàn truïc baùnh loáp, caàn truïc baùnh xích, caàn truïc ñöôøng saét).
1) Caàn chính (caàn cô baûn):
Caàn chính coù keát caáu daïng caàn thaúng hoaëc caàn gaõy khuùc.
Caàn keát caáu daøn thöôøng laø moät daøn khoâng gian 4 maët keát caáu haøn (tieát dieän ngang laø hình
chöõ nhaät). Caùc thanh bieân vaø thanh giaèng ñöôïc cheá taïo töø theùp goùc (theùp caùn ñònh hình chöõ L)
goàm:
Phaàn döôùi: ñoaïn caàn döôùi vôùi ñuoâi caàn;
Phaàn treân: ñoaïn caàn treân vôùi ñaàu caàn.
Lieân keát giöõa caùc ñoaïn caàn (moái noái laép raùp) thöôøng söû duïng lieân keát coù theå thaùo laép ñöôïc
(duøng buloâng, choát).
2) Caàn vôùi thieát bò noái daøi caàn (Секция).
Caùc caàn truïc quay, töï haønh: caàn thöôøng ñöôïc trang bò theâm caùc thieát bò (ñoaïn caàn) daïng
modul, khi noái vôùi caàn chính seõ taêng chieàu daøi caàn. Caùc ñoaïn caàn naøy thöôøng coù tieát dieän caàn
khoâng thay ñoåi vaø ñöôïc noái vaøo giöõa caàn chính.
Caùc caàn truïc KC2561Д , 2561E, K64 : coù moät ñoaïn caàn noái;
286
Caàn truïc KC3561 , KC3562A : coù 1 ÷ 2 ñoaïn caàn noái;
Hình 5.5 – Caàn vaø thieát bò caàn cuûa caùc caàn truïc töï haønh.
a – Caàn truïc di chuyeån treân ray KБ – 404; b – Caàn truïc baùnh loáp MKT – 40; c – Caàn truïc ñöôøng saét cuûa coâng
ty Krup (CHLBÑöùc); d – Caàn truïc baùnh loáp MKT40; e – Caàn truïc baùnh loáp KC – 5363; h – Caàn truïc baùnh xích
CKΓ – 1000ЭM; i – Caàn truïc baùnh xích CKΓ63; k – Caàn truïc oâtoâ MKA6,3; l – Caàn truïc treân xaùc xi oâtoâ KC
5473,
1 – Caàn phuï (coå ngoãng)- caàn duøng moùc nhoû (naâng phuï); 2 – Cô caáu thay ñoåi taàm vôùi duøng xilanh thuyû löïc
Caàn truïc K-162 (KC4561) : coù 1 ÷ 3 ñoaïn caàn noái.

Chieàu daøi moãi ñoaïn caàn noái (Секция) thöôøng khoaûng 4m.
Ví duï: caàn cuûa caàn truïc KC4561 (K162) coù caùc loaïi sau (xem hình 5.6):
3) Caàn vôùi ñoaïn caàn phuï (Γycеk), noái ôû ñaàu caàn.
Keát caáu bao goàm caàn chính (caàn thaúng) coù caùc ñoaïn caàn noái daøi (секция). ÔÛ ñaàu caàn
chính coù laép ñoaïn caàn phuï, duøng cho moùc naâng phuï (Γycёг ). Ñoaïn caàn phuï lieân keát ôû ñaàu caàn
chính vaø ñöôïc giaèng bôûi thieát bò giaèng (xem hình 5.6).
287
Caàn vôùi thieát bò caàn phuï nhaèm taêng taàm vôùi vaø chieàu cao naâng caàn truïc (töông öùng phaûi
giaûm söùc naâng cuûa caàn truïc baèng caùch duøng moùc phuï vaø cô caáu naâng phuï).
4) Caàn vôùi thieát bò

caàn loàng (caàn coù caùc
ñoaïn caàn phuï co ruùt
ñöôïc)
Keát caáu caàn
loàng bao goàm moät
ñoaïn caàn chính (caàn
cô baûn) vôùi caùc ñoaïn
caàn phuï vôùi keát caáu
kieåu loàng: caùc ñoaïn
caàn phuï loàng vaøo nhau
vaø loàng vaøo caàn chính.
(Caàn truïc KC3575,
KC3577, KC4572, …)
Khi yeâu caàu
chieàu daøi caàn lôùn L:
caùc ñoaïn caàn loàng
ñöôïc giaõn ra
(extension) khoûi caàn
chính nhaèm ñaït chieàu
cao naâng H vaø taàm vôùi
R lôùn.
Khi naâng taûi
troïng lôùn: ôû taàm vôùi R
vaø chieàu cao naâng H Hình 5.6 – Thieát bò caàn cuûa caàn truïc KC-3561
nhoû, hoaëc khi khoâng vaø KC-3562A, caàn ñöôïc noái daøi nhôø caàn phuï.
laøm vieäc: Caùc ñoaïn 1- Moùc treo; 2 – Cuïm puly; 3 – Caùp giaèng
caàn; 4 – Palaêng naâng caàn; 5 – Giaù chìa; 6 –
caàn phuï (loàng) ñöôïc
Chæ baùo caùc taàm vôùi; 7 vaø 9 – caùc ñoaïn caàn; 8
co (ruùt) vaøo beân trong
– Daây giaèng voøi (caàn phuï); 10 – Voøng keïp;
loàng cuûa caàn chính 11- Caàn phuï (coå ngoãng); 12 – oáng loùt; 13 –
theo kieåu oáng xeáp truïc; 14 – oáng hình coân.
(oáng loàng –
telescopic). Keát caáu
caàn loàng xem hình
(5.7).
5) Keát caáu caàn vôùi thieát bò caàn thaùp (hình 5.8).
Thieát bò caàn thaùp laø moät thieát bò coâng taùc boå sung duøng cho caùc caàn truïc oâtoâ. Daïng thieát bò
naøy coù öu ñieåm noåi baät so vôùi caùc daïng khaùc vì noù cho pheùp khoaûng khoâng gian töï do ôû döôùi caàn
raát lôùn (khoaûng khoâng höõu ích döôùi caàn). Caùc boä phaän cuûa thieát bò caàn thaùp bao goàm: thaùp, caàn,
cuïm moùc treo, thieát bò giaèng caàn xeùctô (cung deû quaït), palaêng naâng caàn, thanh choáng ñôõ thaùp.
288
Hình 5.7 – Caàn truïc oâtoâ truyeàn ñoäng thuyû löïc coù ñoaïn caàn phuï co ruùt ñöôïc.
6) Giaù ñôõ caàn (giaù chöõ A): Laø 1

boä phaän cuûa KCKL, duøng ñeå laép
caàn vaø caùc thieát bò caàn. Giaù chöõ A
ñöôïc laép vôùi baøn quay (hình 5.9).
Treân giaù ñôõ caàn coù laép caùc
puly chuyeån höôùng cuûa palaêng
naâng haï caàn, cô caáu thay ñoåi taàm
vôùi.
§5.3 – ÑAËC ÑIEÅM

TÍNH TOAÙN KEÁT CAÁU
THEÙP CAÀN CUÛA CAÀN
TRUÏC TÖÏ HAØNH
5.3.1 – Giôùi thieäu chung

veà tính toaùn caàn.
Caàn laø 1 thanh chòu caùc taûi
troïng trong maët phaúng naâng haøng
(maët phaúng thaúng ñöùng) vaø maët
phaúng naèm ngang vuoâng goùc vôùi
maët phaúng thaúng ñöùng. Noäi löïc
xuaát hieän trong keát caáu caàn vaø
caùc caáu kieän khaùc cuûa keát caáu
kim loaïi thieát bò caàn ñöôïc xaùc
ñònh trong caùc traïng thaùi sau ñaây:
– Traïng thaùi caàn truïc laøm
vieäc: chòu taùc duïng cuûa taát caû caùc Hình 5.8 – Thieát bò caàn thaùp caàn truïc KC-3561; KC3562A
loaïi taûi troïng .
289
– Traïng thaùi caàn truïc khoâng laøm vieäc: chòu taùc duïng cuûa gioù (khi baõo) vaø troïng löôïng baûn
thaân (coù keå ñeán caùc thaønh phaàn löïc do caàn truïc ñöùng treân maët naèm nghieâng.
– Traïng thaùi thaùo dôõ, laép raùp vaø vaän chuyeån keát caáu caàn truïc: chòu taùc duïng cuûa troïng
löôïng baûn thaân vaø löïc quaùn tính (va ñaäp) khi thaùo, laép, vaän chuyeån (goïi laø taûi troïng laép raùp, vaän
chuyeån).
– Tuøy thuoäc vaøo
keát caáu cuûa caàn vôùi caùc
thieát bò caàn, phöông phaùp
lieân keát caàn maø caùc keát
caáu theùp caàn coù theå ñöa
veà caùc sô ñoà tính khaùc
nhau.
– Khaù phoå bieán
treân caùc caàn truïc töï haønh
söû duïng keát caáu thaùp –
caàn, keát caáu daøn:
+ Ñaàu döôùi cuûa
caàn (ñuoâi caàn) lieân keát vôùi
khôùp baûn leà.
+ Ñaàu treân cuûa caàn
(ñaàu caàn) ñöôïc treo bôûi
caùp giöõ caàn (thieát bò treo
caàn laø caùp) cuûa cô caáu
naâng haï caàn (cô caáu thay
ñoåi taàm vôùí). Khi ñoù sô ñoà
tính caàn ñöôïc ñöa veà daïng
sô ñoà 1 thanh coù lieân keát
töïa nhö sau :
– Trong maët phaúng naâng Hình 5.9 – Giaù ñôõ caàn (giaù chöõ A) cuûa caàn truïc KC-2561E (a) vaø KC-
haøng : 1562 (b):
+ Caàn laø moät thanh 1 – Thanh choáng; 2 vaø 8 – Caùc maáu (tai) lieân keát; 3 vaø 7 – Caùc thanh
giaèng ngang; 4 – Cuïm puly; 5 – truïc; 6 – Thanh keùo; 9 – Daàm ngang
coù lieân keát töïa ôû hai ñaàu,
phaân löïc.
+ Ñaàu döôùi (ñuoâi
caàn) coù lieân keát goái baûn leà
coá ñònh vôùi baøn quay,
+ Ñaàu treân (ñaàu caàn) coù lieân keát töïa laø caùc caùp treo caàn (thay ñoåi taàm vôùi) töông ñöông
moät lieân keát thanh .Phöông cuûa lieân keát thanh coù phöông cuûa caùp treo caàn.
– Trong maët phaúng ngang:
Caàn laø moät thanh toå hôïp (daøn) coù lieân keát töïa laø 2 goái baûn leà coá ñònh ôû ñuoâi caàn (lieân keát
vôùi baøn quay) coøn ñaàu caàn töï do.
5.3.2 – Ñaëc ñieåm tính toaùn keát caáu caàn (loaïi coù thieát bò giöõ caàn baèng caùp treo ôû ñaàu
caàn).
1) Vò trí tính toaùn cuûa caàn :
290
Qua phaân tích tình hình chòu löïc cuûa caàn do taûi troïng thaúng ñöùng, caàn laø moät thanh toå hôïp
(daàm, daøn) chòu neùn, uoán vaø xoaén (khi coù caàn phuï): noäi löïc trong caàn phuï thuoäc goùc nghieâng cuûa
caàn so vôùi phöông naèm ngang α.
– Khi caàn ôû taàm vôùi nhoû nhaát (Rmin): löïc neùn caàn ñaït trò soá lôùn nhaát;
– Khi caàn ôû taàm vôùi lôùn nhaát (Rmax): moâmen gaây uoán caàn ñaït trò soá lôùn nhaát.
– Traïng thaùi baát lôïi cuûa noäi löïc coù theå laø khi caàn ôû taàm vôùi trung gian Rtg.
Do ñoù ngöôøi ta tính noäi löïc trong caàn ôû caû 3 vò trí: taàm vôùi nhoû nhaát Rmin, taàm vôùi lôùn nhaát
Rmax, taàm vôùi trung gian Rtg.
2) Tính caàn trong maëp phaúng thaúng ñöùng:
Hình 5.10 – Sô ñoà tính caàn coù truïc thaúng.

a – Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng thaúng ñöùng; b - Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng naèm ngang khi löïc
taùc duïng doïc caàn; c - Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng naèm ngang khi löïc taùc duïng vuoâng goùc ôû ñaàu
caàn; d, g - Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng naèm ngang khi taûi troïng phaân boá qn taùc duïng vuoâng goùc
vôùi caàn vaø bieåu ñoà moâ men uoán caàn do taûi troïng phaân boá qn gaây ra.
– Trong maët phaúng ñöùng caàn chòu caùc taûi troïng:

+ Troïng löôïng haøng cuøng thieát bò naâng haøng: (Q + Gm);
+ Troïng löôïng baûn thaân cuûa caàn: G
+ Löïc caêng cuûa nhaùnh caùp cuoái cuøng cuûa palaêng mang haøng: Sh.
– Caùc phaûn löïc taïi caùc lieân keát töïa:
+ Löïc caêng trong nhaùnh caùp naâng caàn: Sc.
+ Rv vaø RH – thaønh phaàn thaúng ñöùng Rv vaø thaønh phaàn naèm ngang RH cuaû phaûn löïc goái
töïa R.
a) Tình hình chòu löïc cuûa caàn do taûi troïng baûn thaân:
+ Troïng löôïng caàn G coù theå coi laø taûi troïng boá ñeàu treân chieàu daøi caàn L;
+ Taûi troïng theo phöông thaúng ñöùng q: coù theå phaân laøm hai thaønh phaàn:
291
*) Thaønh phaàn vuoâng goùc vôùi truïc caàn : q.cosα – gaây uoán caàn;
*) Thaành phaàn doïc theo truïc caàn : q.sinα – gaây neùn caàn.
Noäi löïc trong caàn do taùc duïng cuûa taûi troïng baûn thaân G (coi laø taûi troïng phaân boá ñeàu q)
goàm caùc thaønh phaàn: löïc neùn
caàn N, moâmen uoán caàn M, löïc
caét Q.
*) Nhaän xeùt:
Do troïng löôïng baûn thaân
caàn gaây moâmen uoán caàn trong
maët phaúng thaúng ñöùng: moâmen
coù giaù trò lôùn nhaát taïi tieát dieän
giöõa caàn (Mmax), vì vaäy hình
daùng caàn trong maët phaúng
thaúng ñöùng (maët phaúng naâng
haøng) thöôøng coù daïng hình thoi
coù chieàu cao tieát dieän lôùn nhaát
ôû khu vöïc giöõa caàn, muïc ñích
laøm cho caàn coù ñoä beàn ñeàu, phuø
hôïp ñieàu kieän chòu löïc cuûa caàn.
b) Xaùc ñònh noäi löïc trong caàn
do taûi troïng trong maët phaúng
thaúng ñöùng.
– Caàn chính (xem hình 5.12):
Caùc taûi troïng tính toaùn caàn
trong maët phaúng thaúng ñöùng:
Hình 5.11 – Bieåu ñoà noäi löïc cuûa caàn (khi chæ xeùt rieâng taûi troïng
+ Qh - Troïng löôïng haøng naâng
phaân boá q do troïng löôïng baûn thaân gaây ra).
ñaët ôû moùc caâu;
– Gm - Troïng löôïng cuïm moùc treo (thieát bò mang
haøng);
– G = q.L - Troïng löôïng baûn thaân caàn;
(Q + Gm )
– Sh = h - Löïc caêng cuûa nhaùnh caùp cuoái
m.η
cuøng cuûa palaêng naâng haøng.
Caùc phaûn löïc goái töïa caàn xaùc ñònh:
– Sc - Löïc caêng cuûa caùp treo caàn;
– RV vaø RH - thaønh phaàn thaúng ñöùng Rv vaø thaønh
phaàn naèm ngang RH cuûa phaûn löïc goái töïa ñuoâi
caàn R.
– Ñeå xaùc ñònh trò soá caùc phaûn löïc goái töïa
SC, RV, RH .söû duïng 3 phöông trình caân baèng tónh Hình 5.12 – Xaùc ñònh noäi löïc trong caàn.
hoïc cô baûn:
ΣMo = 0; ΣX = 0; ΣY = 0 (6.02)
ΣMo = 0 ⇔ – Sh.r + G.d + (Qh + Gm).Lc.cosα. – SC.p = 0 (5.03)
⇒ Sc = [– Sh.r + G.d + (Qh + Gm).Lc.cosα]/p (5.04)
292
ôû ñaây r, d, p – caùnh tay ñoøn gaây moâmen cuûa caùc löïc laáy ñoái vôùi ñieåm choát ñuoâi caàn (caùc tay ñoøn
naøy coù theå xaùc ñònh baèng giaûi tích hay baèng hình hoïc tuøy thuoäc caùc thoâng soá cuûa keát caáu heä caàn
vaø lieân keát vôùi baøn quay).
ΣX = 0 ⇔ RH – Sh.cosγ – SC. cosδ = 0 ⇒ RH = Sh.cosγ + SC. cosδ. (5.05)
ΣY = 0 ⇔ RV – Sh.sinγ – SC. sinδ – (Q + Gm) – G = 0
RV = Sh.sinγ + SC. sinδ + (Q + Gm) + G (5.06)
Caùc goùc γ, δ - goùc nghieâng cuûa caùp haøng (Sh) vaø caùp caàn (Sc) so vôùi phöông naèm ngang
(caùc goùc naøy thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo goùc nghieâng cuûa caàn so vôùi phöông naèm ngang α
vaø ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp giaûi tích hay phöông phaùp hình hoïc).
Caên cöù vaøo 3 phöông trình (5.04), (5.05), (5.06) xaùc ñònh ñöôïc caùc phaûn löïc lieân keát töïa:
– Phaûn löïc ôû ñuoâi caàn:
R = RV2 + R H2 (5.07)
– Löïc caêng trong caùp naâng
caàn: Sc .
*) Ñoái vôùi caàn truïc coù
conson, caàn phuï, coå ngoãng
ôû ñaàu caàn chính.
Caùc caàn coù conson ôû
ñaàu caàn, caàn phuï (coå
ngoãng) laép ôû ñaàu caàn chính:
vieäc xaùc ñònh noäi löïc trong
caàn baét ñaàu töø vieäc xaùc ñònh
caùc noäi löïc ôû tieát dieän ñaàu
caàn chính (nôi baét ñaàu coâng
son):
Mk = qk.lk
Qk, Nk - xaùc ñònh
nhö ñoái vôùi 1 daàm coâng son
coù lieân keát ngaøm ôû ñaàu caàn
chính.
Sau khi xaùc ñònh
ñöôïc caùc löïc töø coâng son
truyeàn leân caàn, thaønh laäp 3
phöông trình tónh hoïc cô
baûn ñeå tìm caùc ñaïi löôïng Sc,
Rv, RH.
Sau ñoù veõ bieåu ñoà
noäi löïc M, N, Q treân caàn
nhö moät daàm bình thöôøng.
Töø vieäc veõ bieåu ñoà
momen uoán cho thaáy: Ñoái Hình 5.13 – Sô ñoà xaùc ñònh noäi löïc ôû ñaàu caàn conson do taûi troïng thaúng
ñöùng gaây ra.
vôùi caàn coù coâng son ôû ñaàu
caàn, noäi löïc do coâng son
gaây ra coù taùc duïng laøm giaûm momen uoán caàn do troïng löôïng baûn thaân caàn gaây ra.
293
Trong caùc caàn coù ñaàu coâng son vôùi truïc caàn gaõy khuùc, taûi troïng ngang do gioù (Pg) taùc
duïng ôû ñaàu caàn hay löïc
ngang quaùn tính do laéc
ñoäng cuûa caùp haøng T ñaët ôû
ñaàu coâng son daãn ñeán seõ
gaây ra momen xoaén phuï
gaây xoaén caàn chính. Ñoù Hình 5.14 – Sô ñoà tính noäi löïc trong thanh bieân cuûa caàn phaúng.
chính laø khuyeát ñieåm cuûa
loaïi caàn naøy.
*) Xaùc ñònh noäi löïc
trong caùc thanh bieân cuûa
caàn:
Taïi goái töïa ñuoâi caàn:
chòu taùc duïng cuûa phaûn löïc
goái töïa R, gaây ra noäi löïc
trong caùc thanh bieân cuûa
caàn.
– Tröôøng hôïp caàn phaúng:
caàn coù 2 thanh bieân ñaët
trong cuøng 1 maët phaúng, laáy
truïc toïa ñoä truøng vôùi truïc
cuûa caàn, töø ñieàu kieän ΣX =
0 ta xaùc ñònh löïc neùn trong
1 thanh bieân:
R
Sb = (5.08)
2. cos α b
trong ñoù αb – Goùc giöõa truïc Hình 5.15 – Daøn khoâng gian.
caàn vaø truïc thanh bieân. a – Daøn khoâng gian 4 maët; a – Daøn khoâng gian 3 maët.
– Tröôøng hôïp caàn daøn
khoâng gian: Daøn coù 4 maët
daøn, 4 thanh bieân:
Löïc neùn trong 1
thanh bieân döôùi taùc duïng
cuûa taûi troïng:
R
Sb = (5.09)
4. cosα . cos α b
α _ Goùc giöõa truïc
caàn vaø maët daøn treân (döôùi).
αb _ Goùc giöõa truïc
caàn vaø maët daøn beân.
3) Tính caàn döôùi taùc duïng

cuûa taûi troïng naèm ngang:
– Caùc taûi troïng
ngang taùc duïng trong maët Hình 5.16 – Sô ñoà tính caàn döôùi taùc duïng cuûa taûi troïng naèm ngang.
294
phaúng thaúng goùc vôùi maët phaúng treo haøng goàm coù: taûi troïng gioù, taûi troïng do quaùn tính (tieáp
tuyeán) khi quay caàn truïc vaø caùc thaønh phaàn naèm ngang cuûa taát caû caùc taûi troïng khi caàn truïc
nghieâng.
– Caùc taûi troïng ngang (gioù, quaùn tính) coi laø taûi troïng phaân boá theo chieàu daøi caàn (qg, qqt)
hôïp thaønh löïc qn.
– Taûi troïng do löïc ngang taùc duïng ôû ñaàu caàn T = Q.tgα.
– Sô ñoà tính caàn trong maët phaúng ngang laø 1 thanh coù 2 lieân keát baûn leà ôû ñuoâi caàn (lieân
keát vôùi baøn quay) coøn ñaàu caàn töï do.
Momen uoán theo phöông ngang lôùn nhaát taïi goái töïa ñuoâi caàn (Mnmax ). Momen naøy laøm
phaùt sinh phaûn löïc töïa theo phöông ngang Rn laø moät caëp löïc:
M
Rn = ± n (5.10)
B0
Caùc taûi troïng quaùn tính naèm ngang sinh ra do quay caàn khi tính gaàn ñuùng laáy baèng 10%
taûi troïng taäp trung thaúng ñöùng: Pn = 0,1P; qn = 0,1q.
4) Xaùc ñònh noäi löïc trong caùc caáu kieän cuûa caàn:
Löïc neùn trong thanh bieân cuûa caàn ôû gaàn goái töïa ñuoâi caàn baèng toång caùc löïc döôùi taùc duïng
cuûa taûi troïng thaúng ñöùng vaø taûi troïng trong maët phaúng ngang.
– Tröôøng hôïp caàn phaúng: coù 2 thanh bieân.
R Rn
Sb = + (5.11)
2. cos α b cos α b
– Tröôøng hôïp caàn daøn khoâng gian 4 maët:
R Rn
Sb = + (5.12)
4. cos α . cos α b 2. cos α . cos α b
+ Phaàn giöõa cuûa caàn khoâng thay ñoåi tieát dieän: (tieát dieän ngang
cuûa caàn hình chöõ nhaät vôùi kích thöôùc h, b). Noäi löïc ôû giöõa caàn
goàm momen uoán trong maët phaúng thaúng ñöùng M, löïc neùn N vaø
momen uoán trong maët phaúng ngang Mn
+ Löïc trong moät thanh bieân:
N M Mn
Sb = + + (5.13)
4 2h 2b
ôû ñaây h, b – khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng taâm caùc thanh bieân
theo chieàu cao vaø theo chieàu roäng (hình 5.17).
5) Noäi löïc trong caùc thanh bieân caàn 3 maët daøn:

Trong keát caáu caàn tieát dieän tam giaùc: goàm 3 maët daøn,
thöôøng laø 1 trong 3 maët ñoù (coù chieàu roäng b) – ôû beân döôùi goïi laø
maët ñaùy. Khi ñoù caùc ñöôøng bieân döôùi ñaët ñuùng taâm cuûa goái töïa
ñuoâi caàn. Coù theå giaû thieát loaïi caàn ñoù – momen do taûi troïng Hình 5.17 – tieát dieän giöõa caàn.
naèm ngang gaây ra chæ do maët ñaùy chòu. Neáu tính theo caùc giaû
thieát ñoù thì khoâng caàn kieåm tra xoaén.
Löïc neùn tính toaùn trong 1 thanh bieân döôùi (caàn daøn 3 maët) taïi gaàn goái töïa (xem hình
5.15b):
R Rn
Sb = + (5.14)
2. cos α b cos α b
295
ÖÙng löïc tính toaùn ôû ñoaïn giöõa caàn khi αn = 0 ñöôïc xaùc ñònh bôûi löïc neùn N, momen do taûi
troïng ngang Mn, momen do taûi troïng thaúng ñöùng (do troïng löôïng baûn thaân vaø troïng löôïng xe con
coù haøng) Mñ vaø momen leäch taâm Me = N.0,35.h; Löïc neùn phaân boá ñeàu cho 3 thanh bieân:
– Noäi löïc trong moät thanh bieân döôùi:
N M M M
Sb = + n − đ + e (5.15)
3 b 2.h 2.h
ôû ñaây h – chieàu cao cuûa tam giaùc (tieát dieän caàn)
– Noäi löïc trong thanh bieân treân:
N M M N M − Me
Sb = + đ − e = + đ (5.16)
3 h h 3 h
6) Kieåm tra ñoä beàn vaø oån ñònh:
– Caên cöù vaøo keát quaû xaùc ñònh noäi löïc trong caùc thanh bieân do caùc taûi troïng theo phöông
ñöùng vaø theo phöông ngang gaây ra, tieán haønh kieåm tra ñoä beàn cuûa thanh vaø kieåm tra oån ñònh toång
theå cuûa caàn cuõng nhö oån ñònh cuïc boä cuûa caùc thanh chòu neùn trong caàn.
+ Kieåm tra beàn thanh bieân gaàn goái töïa ñuoâi caàn: laø thanh chòu löïc neùn lôùn nhaát theo coâng
thöùc:
S
σ b = b ≤ [σ ] (5.17)
Ft
ôû ñaây Ft: dieän tích thöïc chòu löïc cuûa thanh (coù tính ñeán caùc yeáu toá laøm giaûm dieän tích : khoeùt loã
buloâng ...).
+ Kieåm tra oån ñònh thanh bieân gaàn goái töïa ñuoâi caàn: laø thanh chòu löïc neùn lôùn nhaát theo
coâng thöùc:
S
σ b = b ≤ [σ ] (5.18)
ϕFng
ôû ñaây Fng - dieän tích nguyeân chòu löïc cuûa thanh (dieän tích nguyeân chöa tröø phaàn giaûm yeáu).
+ Kieåm tra beàn, oån ñònh caùc thanh giaèng cuûa daøn töông töï nhö thanh bieân.
+ Kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa caàn.

Caàn laø 1 thanh toå hôïp coù tieát dieän thay ñoåi chòu neùn keát hôïp vôùi chòu uoán. Kieåm tra oån
ñònh toång theå cuûa caàn baèng pheùp bieán ñoåi töông ñöông thanh toå hôïp coù tieát dieän thay ñoåi ñöôïc
quy ñoåi veà 1 thanh coù tieát dieän khoâng ñoåi töông ñöông (theo phöông phaùp chieàu daøi töông ñöông
hoaëc moâmen quaùn tính töông ñöông).
Sau pheùp bieán ñoåi töông ñöông, tieán haønh xaùc ñònh ñoä maûnh töông ñöông cuûa thanh (coù
tieát dieän khoâng ñoåi) trong 2 maët phaúng.
+ Kieåm tra oån ñònh cuûa thanh töông ñöông qua ñoä maûnh λ td
+ Kieåm tra oån ñònh cuûa caùc thanh (bieân, giaèng) trong töøng ñoaïn thanh (giôùi haïn bôûi caùc
maét), ñöôïc tieán haønh theo phöông phaùp thoâng thöôøng ñoái vôùi keát caáu thanh ñaëc (lieân tuïc), trong
ñoù heä soá lieân keát cuûa thanh ñöôïc choïn vôùi µ = 0.8
5.3.3 – Ví duï veà kieåm tra ñoä beàn vaø ñoä oån ñònh cuûa keát caáu theùp caàn cuûa
caàn truïc töï haønh
Caùc döõ lieäu:
296
– Caàn laø 1 daøn khoâng gian maét löôùi 4 maët coù sô ñoà keát caáu vaø kích thöôùc nhö hình (5.18),
vaät lieäu cheá taïo laø caùc theùp goùc hình CT3, cöôøng ñoä tính toaùn laø Rt = 1950 kG/cm2.
– Caàn ñöôïc cheá taïo töø 4 thanh bieân laø theùp goùc ñeàu caïnh L No 63x63x5, dieän tích tieát dieän
cuûa caùc thanh bieân: F = 6,13 cm2, khoaûng caùch troïng taâm ñeán meùp ngoaøi z o = 1,74 cm, baùn kính
quaùn tính nhoû nhaát i min =1.25 cm.
– Heä giaèng giöõa caùc thanh bieân laø caùc theùp giaèng (theùp goùc ñeàu caïnh L 56x56x4) keát caáu
daøn tam giaùc coù thanh choáng ñöùng.
– Löïc neùn tính toaùn lôùn nhaát trong caùc thanh bieân cuûa caàn taïi maët caét I-I (gaàn goái töïa ñuoâi
caàn) xaùc ñònh theo coâng thöùc (5.12):
Hình 5.18 – Caùc kích thöôùc hình hoïc cuûa caàn.

R Rn 17 (7,16 / 1,464)
Sb = + = + = 6,68 (T)
4. cos α . cos α b 2. cos α . cos α b 4.1.0,99 2 .1.0,99
Löïc neùn trong thanh bieân taïi maët caét II:
N M M n 17 1,72 3,13
Sb = + + = + + = 6,2 (T)
4 2h 2b 4 2 . 0,9 2 . 1,64
Caên cöù vaøo kích thöôùc caùc thanh bieân vaø kích thöôùc caàn xaùc ñònh ñaëc tröng hình hoïc cuûa
caùc tieát dieän caàn. Taûi troïng tính toaùn vaø ñaëc tröng hình hoïc cuûa caùc tieát dieän caàn ghi trong baûng
(5.2).
Ñoä beàn cuûa thanh bieân kieåm tra taïi caùc maët caét I-I taïi ñoù thanh bieân coù moät loã khoeùt
(25x4)mm. Löïc neùn trong thanh bieân laø lôùn nhaát. ÖÙng suaát neùn trong thanh bieân:
S 6680
σ= b = = 1300 (kG/cm2)
Ft 6,13 − 2,5 .4
Ñoä beàn cuûa thanh bieân kieåm tra taïi caùc maët caét II-II taïi ñoù coù moái noái laép raùp, ñoàng thôøi taïi
vò trí naøy, treân thanh bieân theùp goùc coù 2 loã buloâng ñöôøng kính Φ20.
297
Sb 6200
σ= = = 1380 (kG/cm2)
Ft 6,13 − 2 . 0,4 . 2
Qua kieåm tra beàn ta thaáy σ < [σ], keát luaän: caùc thanh cuûa caàn ñaûm baûo ñoä beàn
Baûng 5.2 - Taûi troïng tính toaùn vaø ñaëc tröng hình hoïc cuûa caùc tieát dieän caàn.
Taûi troïng Ñaëc tröng hình hoïc
M (T.m) M (T.m)
Maët caét N h b Jx Jy Ix Iy
(Moâmen (Moâmen 4 4
(T) (cm) (cm) (cm ) (cm ) (cm) (cm)
ñöùng) ngang)
I-I 17 0 7,16 46,41 146,4 13400 132000 23 73
II-II 17 1,72 3,13 96,40 146,4 57200 132000 48 73
III-III 17 0 0 46,40 46,4 13400 13400 − −
Kieåm tra oån ñònh toång theå cuûa caàn:
Caàn laø thanh toå hôïp, duøng phöông phaùp bieán ñoåi töông ñöông töø ñoù ta coù theå xaùc ñònh
chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn trong maët phaúng naâng vaø maët phaúng ngang.
Trong maët phaúng naâng:
J xmin 13400 l 12
max
= = 0,23; 1 = = 0,57
Jx 57200 l 2 21
Tra baûng heä soá quy ñoåi töông ñöông ta ñöôïc µ1 = 1,02.
Chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn trong maët phaúng naâng:
l x = µ . µ1 l = 1 . 1,02 . 21 = 21,42 m
Xaùc ñònh chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn ngoaøi maët phaúng naâng (trong maët phaúng ngang):
Do khoâng keå ñeán aûnh höôûng cuûa caùp naâng caàn ñeán ñoä oån ñònh toång theå cuûa caàn neân: coi
caàn laø moät thanh coù ñaàu coâng son µ = 2,0. Caên cöù vaøo hình daïng bieán ñoåi cuûa caàn trong maët
phaúng ngang keát hôïp tra baûng ta coù: heä soá quy ñoåi töông ñöông µ1 = 1,45.
Chieàu daøi tính toaùn cuûa caàn:
l y = µ . µ1 l = 2 . 1, 45 . 21 = 61 m
Ñeå xaùc ñònh ñoä maûnh qui ñoåi cuûa caàn λ qd ; ta tìm ñoä maûnh lôùn nhaát cuûa thanh caàn cuõng
nhö maët caét ñaëc:
l x 2140 l 6100
λx = = = 44,6; λ y = y = = 83,6
ix 48 iy 73
 k k   31 27 
λ qd = λ 2y + Fb  1 + 2  = 83,6 2 + 24,52 + 
   8,76 8,76 
 Fg 1 Fg 2 
 k k 
λ qd = λ 2y + Fb  1 + 2  = 83,6 2 + 24,52.6,621
F Fg 2 
 g1
 k k 
λ qd = λ 2y + Fb  1 + 2  = 83,6 2 + 162,35 = 7151,31 = 84,5654 ≈ 85
F Fg 2 
 g1
trong ñoù:
Fb = 4.6,13 = 24,52 cm2 – laø dieän tích tieát dieän cuûa taát caû caùc thanh bieân.
Fg1 = Fg2 = 2.4,38 = 8,76 cm2 – laø dieän tích tieát dieän cuûa caùc thanh giaèng laøm baèng theùp
goùc L 56x56x4 (trong maët phaúng thaúng ñöùng vaø maët phaúng naèm ngang).
298
Trong maët phaúng naâng α = 45o thì k1 = 31; trong maët phaúng ngang α = 51o thì k2 = 27;
λ qñ = 85 ⇒ tra baûng ϕ = 0,72.
Töø caùc soá lieäu ôû treân, kieåm ñònh toång theå cuûa caàn kieåm tra taïi maët caét II-II ôû ñoaïn giöõa
cuûa caàn :
N Mx My 17000 172000 313000
σtñ = + + = + + = 1288 (kG/cm2)
ϕF Wx W y 0,72.24,25 57200.2 57200.2
100 150
2
σtñ = 1288 < [σ] = Rt = 1950 kG/cm
Kieåm tra oån ñònh cuûa nhaùnh thanh bieân:
OÅn ñònh cuïc boä cuûa nhaùnh thanh bieân kieåm tra taïi tieát dieän I-I coù löïc neùn lôùn nhaát.
– Ñoä maûnh cuûa nhaùnh thanh bieân :
l 105
λ = nh = = 96 .
imin 1,23
– Tra baûng heä soá chieát giaûm öùng suaát: ϕ = 0,64.
– ÖÙng suaát neùn khi kieåm tra oån ñònh:
N 6680
σoâñ = = = 1700 (kG/cm2) < Rt = 1950 (kG/cm2)
ϕF 0,64.6,93
– Qua kieåm tra: keát luaän ñoä beàn, ñoä oån ñònh toång theå, oån ñònh cuïc boä cuûa keát caáu ñaûm
baûo, thoûa maõn ñieàu kieän chòu löïc.
5.3.3 – Ñaëc ñieåm tính toaùn keát caáu caàn kieåu loàng:
1. Keát caáu caàn loàng :
Caàn loàng bao goàm moät ñoaïn
caàn chính vaø caùc ñoaïn caàn phuï keát
caáu kieåu xeáp loàng vaøo nhau, chieàu daøi
laøm vieäc cuûa caàn thay ñoåi ñöôïc nhôø
söï co giaõn caùc ñoaïn caàn phuï so vôùi
caàn chính. Thöïc hieän vieäc thay ñoåi
chieàu daøi caàn nhôø xilanh thuyû löïc co
giaõn caàn.
Keát caáu theùp cuûa caàn loàng
ñöôïc cheá taïo töø keát caáu daàm hoäp
hoaëc keát caáu daøn.
2. Ñaëc ñieåm tính toaùn caàn loàng:
– Ñoái vôùi caàn loàng, taûi troïng Hình 5.19 - Ñoà thò baäc thang toång quaùt söï thay ñoåi taûi troïng
ngang khi caùc ñoaïn caàn tyø leân nhau cuûa caùc caàn truïc oâ toâ coù söùc naâng 4; 6,3; 10 vaø 16 Taán.
coù theå lôùn hôn caû troïng löôïng coù ích
cuûa haøng.
– ÔÛ caùc chieàu daøi caàn laøm vieäc khaùc nhau öùng vôùi taàm vôùi trung gian, taûi troïng do caùc
ñoaïn caàn tyø leân nhau naøy tuyø thuoäc vaøo caùc ñoaïn caàn laø chuyeån ñoäng ñoàng thôøi (cuøng luùc) hay
chuyeån ñoäng lieân tieáp (lieân tuïc).
– Khi caùc ñoaïn caàn phuï chuyeån ñoäng (co giaõn) laãn nhau, taûi troïng ngang naøy seõ gaây neân
öùng suaát cuïc boä taïi caùc tieát dieän cuûa caàn loàng.
5.3.4 Ñaëc ñieåm veà taûi troïng khi tính toaùn keát caáu theùp caàn:
299
Caùc taûi troïng tính toaùn keát caáu caàn cuûa caàn truïc töï haønh ñöôïc xaùc ñònh phuï thuoäc vaøo ñieàu
kieän khai thaùc caàn truïc (khi caàn truïc laøm vieäc trong ñieàu kieän cuï theå) hoaëc theo caùc ñieàu kieän veà
coâng ngheä (vaän chuyeån, laép raùp caàn truïc). Caùc taûi troïng vaø caùc toå hôïp taûi troïng tính toaùn khi khai
thaùc phuï thuoäc vaøo kieåu caàn truïc vaø ñieàu kieän laøm vieäc cuï theå cuûa noù.
– Trong tröôøng hôïp chung, chöa xaùc ñònh ñieàu kieän laøm vieäc cuï theå, taûi troïng tính toaùn vaø
caùc toå hôïp taûi troïng tính toaùn keát caáu theùp caàn truïc löïa choïn theo baûng (baûng 2.2) hoaëc baûng
(baûng 2.3) khi tính toaùn phöông phaùp ÖSCP hay phöông phaùp TTTH (chöông 3).
– Troïng löôïng keát caáu theùp cuûa caàn thaúng keát caáu daøn 4 maët coù kích thöôùc tieát dieän
500÷1000 mm vaøo khoaûng 0,1÷0,2 (T/m)
– Caùc caàn truïc töï haønh thöôøng coù taûi troïng naâng cho pheùp thay ñoåi theo taàm vôùi. Ñoà thò
söï phuï thuoäc söùc naâng vaøo taàm vôùi ñöôïc giôùi thieäu trong lyù lòch (catalog) cuûa caàn truïc.
Ñoái vôùi caàn truïc töï haønh söùc naâng töø 6÷16T keát quaû nghieân cöùu caùc taûi troïng khai thaùc
cho thaáy ñoà thò baäc thang toång quaùt söï thay ñoåi taûi troïng cuûa caùc caàn truïc oâ toâ coù söùc naâng 4; 6,3;
10 vaø 16 Taán.
Theo keát quaû ñaõ cho treân caùc ñoà thò :
– Heä soá thay ñoåi taûi troïng ϕ∋ (heä soá taûi troïng töông ñöông):
ϕ∋ = 0,44 khi baäc ñöôøng cong moûi m = 3.
– Qua khai thaùc cuõng cho thaáy : caùc caàn
truïc töï haønh vôùi söùc naâng Q = 25÷100T
thöôøng raát ít khi laøm vieäc vôùi troïng löôïng
haøng naâng ñònh möùc.
Caùc thoâng soá kích thöôùc cuûa caàn
thaúng keát caáu daøn 4 maët ñöôïc giôùi thieäu
löïa choïn theo baûng. Caùc thoâng soá naøy
daãn tôùi khoái löôïng caàn laø nhoû tuy vaãn Hình 5.20 – Söï phuï thuoäc taûi troïng naâng treân moùc vaøo
ñaûm baûo söùc beàn döôùi taùc duïng cuûa taûi taàm vôùi cuûa caàn truïc.
troïng lôùn nhaát, cuõng nhö ñeå ñaûm baûo ñoä
oån ñònh caùc khoang cuûa thanh bieân vaø ñoä cöùng cuûa keát caáu caàn (ñoä voõng cho pheùp trong 2 maët
phaúng).
Thöôøng caùc khoang thanh bieân coù ñoä maûnh cuûa khoang: λ = 70÷85. Söû duïng theùp coù ñoä
beàn cao thöïc teá khoâng laøm giaûm troïng löôïng caàn. Söû duïng theùp oáng cuøng vôùi theùp goùc coù laøm
giaûm nheï khoái löôïng caàn 10÷12% khoâng phuï thuoäc vaøo kieåu keát caáu daøn maét löôùi.
Hình 5.20 chæ ra söï lieân heä giöõa caùc taûi troïng khai thaùc Q, (T) treân moùc caâu cuûa caàn truïc
oâtoâ vaø taàm vôùi cuûa caàn R, (m).
300

Chöông 6
CAÀN TRUÏC THAÙP
§6.1.ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI.

6.1.1 – Ñònh nghóa.
Loaïi caàn truïc coù caàn maø caàn ñöôïc laép ôû phaàn treân cuûa coät cao goïi laø caàn truïc thaùp.
Caàn truïc thaùp xaây döïng laø nhöõng caàn truïc töï di chuyeån hoaëc khoâng di chuyeån ñöôïc ñaët
treân maët ñaát hoaëc treân söôøn caùc toøa nhaø xaây döïng; caùc caàn truïc thaùp naøy coù theå töï naâng leân cao
cuøng vôùi coâng trình trong xaây döïng phoå bieán nhaát laø caùc caàn truïc thaùp chaïy treân ñöôøng ray. Caùc
thoâng soá cô baûn cuûa caàn truïc thaùp xaây döïng loaïi di ñoäng coù söùc caåu töø 0,5 ÷ 25 taán cho trong caùc
soå tay caàn truïc.
6.1.2 – Phaân loaïi.
Caàn truïc thaùp noùi chung thöôøng
coù 2 loaïi:
a) Caàn truïc coù thaùp quay: (hình 6.1)
Loaïi naøy caàn ñöôïc quay cuøng
vôùi coät, coøn coät (thöôøng goïi laø thaùp) thì
noái cöùng vôùi beä quay. Beä quay naøy ñaët
treân khung di chuyeån nhôø oå ñôõ caàn vaø
thieát bò quay. Taát caû caùc cô caáu vaø ñoái
troïng cuûa caàn truïc ñöôïc boá trí caân baèng
treân beä quay.
b) Caàn truïc coù thaùp khoâng quay: (hình
6.2).
Loaïi naøy caàn coù coâng son ñoái
troïng baét vôùi keát caáu hình noùn – pheãu;
pheãu naøy töïa tröôït treân phaàn baát ñoäng
phía treân cuûa thaùp vaø coù theå quay töông
ñoái so vôùi truïc thaúng ñöùng cuûa noù.
Öu ñieåm cô baûn cuûa caàn truïc
thaùp so vôùi caùc loaïi caàn truïc coù caàn
khaùc laø coù theå ñaët vaø di ñoäng deã daøng
gaàn vôùi vò trí laøm vieäc khi xaây döïng
treân cao, nhôø keát caáu cuûa caàn truïc thaùp
kieåu chöõ T. Maët khaùc vôùi keát caáu kieåu
chöõ T caàn truïc thaùp raát thuaän lôïi khi laép
raùp caùc coâng trình kieåu hình hoäp. Do
vaäy caàn truïc thaùp ñöôïc duøng roäng raõi
trong caùc coâng trình xaây döïng nhaø cöûa,
trong coâng nghieäp thuûy coâng cuõng nhö
trong ngaønh ñoùng taøu. Hình 6.1. – Caàn truïc thaùp kieåu thaùp quay, coù caàn naèm
Caùc thoâng soá cô baûn cuûa caàn ngang thay ñoåi taàm vôùi nhôø xe con mang haøng.
truïc coù caàn noùi chung vaø caàn truïc thaùp
301
noùi rieâng, bao goàm : taàm vôùi cuûa caàn R; chieàu cao naâng haøng H, söùc naâng Q vaø moâmen haøng M =
Q.R.
Caùc trò soá R, H,
Q nhaän ñöôïc phuï thuoäc
vaøo ñieàu kieän laøm vieäc
cuûa caàn truïc vaø troïng
löôïng haøng hoaëc cuûa
caáu kieän laép gheùp.
Momen haøng M = Q.R
laø thoâng soá chuû yeáu cuûa
caàn truïc bôûi vì ñoù laø
thoâng soá cô baûn ñeå xaùc
ñònh caùc kích thöôùc vaø
loaïi tieát dieän caùc boä
phaän cuûa caàn truïc.
Ngöôøi ta duøng trò soá M
laøm ñaïi löôïng ñaëc tröng
cho caàn truïc thaùp. Thí
duï: caàn truïc coù söùc naâng
Q = 5 taán khi taàm vôùi R
= 20m thì M = 100T.m
vaø ngöôøi ta kyù hieäu caàn
truïc thaùp coù M =
100T.m laø KБ – 100.
Ñeå giaûm bôùt soá Hình 6.2 – Caàn truïc thaùp kieåu thaùp khoâng quay coù caàn naèm ngang thay
löôïng caàn truïc saûn xuaát ñoåi taàm vôùi nhôø xe con mang haøng.
ra, ngöôøi ta thoáng nhaát
quy chuaån 8 loaïi kích
thöôùc cô baûn vaø 4 loaïi bieán theå cuûa noù khi thieát keá caàn truïc thaùp.
Chieàu cao naâng cuûa caàn truïc thaùp xaây döïng ñaït tôùi 100m, coøn moâmen haøng M cuûa moät
vaøi loaïi naëng duøng trong coâng nghieäp ñaït tôùi 1400T.m. Coù moät soá caàn truïc loaïi naëng, thöïc hieän
ñieàu khieån töø xa baèng voâ tuyeán ñieän, söû duïng ñeå töï ñoäng hoùa vieäc vaän chuyeån vaät lieäu hoaëc caùc
caáu kieän xaây döïng töø kho baõi ñeán coâng trình laép gheùp.
Beân caïnh hai loaïi treân coøn coù caàn truïc thaùp töï naâng ñöôïc xeáp vaøo nhoùm rieâng
(tr.306).[12].
Cần trục thaùp coøn raát nhieàu caùch phaân loaïi khaùc nöõa, xem hình (6.3a) vaø hình (6.3b).
§6.2 – TAÛI TROÏNG TÍNH TOAÙN VAØ TOÅ HÔÏP CUÛA CHUÙNG.
Khi tính toaùn caàn truïc thaùp ngöôøi ta thöôøng tính theo traïng thaùi giôùi haïn veà ñoä beàn vaø tính
oån ñònh cuûa chuùng, vaø khoâng tính ñeán ñoä beàn moûi bôûi vì caàn truïc thaùp thöôøng laøm vieäc ôû cheá ñoä
nheï vaø trung bình.
6.2.1 – Caùc taûi troïng tính toaùn:

a) Taûi troïng thaúng ñöùng do troïng löôïng baûn thaân:
302
Taûi troïng naøy xaùc ñònh theo hình veõ keát caáu, xuaát phaùt töø vieäc so saùnh vôùi caùc keát caáu
töông töï ñaõ coù, cuõng coù theå xaùc ñònh gaàn ñuùng theo caùc coâng thöùc kinh nghieäm hoaëc baèng ñoà thò
Hình 6.3.a – Phaân loaïi caàn truïc thaùp, (tr.6).[22].

a – theo hình thöùc keát caáu caàn; b – theo hình thöùc keát caáu thaùp; c – theo phöông phaùp caân baèng troïng
löôïng heä caàn; d – theo phöông phaùp gaù ñaët caàn truïc; e – theo kieåu thieát bò di chuyeån; g – toå hôïp caàn
truïc.
303
Hình 6.3.b – Phaân loaïi caàn truïc thaùp (tieáp theo), (tr.7).[22].
304
(ñoà thò quan heä giöõa troïng löôïng baûn thaân vôùi söùc naâng Q). Moät soá coâng thöùc kinh nghieäm xaùc
ñònh troïng löôïng baûn thaân caàn truïc:
Troïng löôïng cuûa caàn truïc khi khoâng coù vaät daèn (balaùt):
– Ñoái vôùi caàn truïc coät coù ñoä cao trung bình khi H = (1 ÷ 1,5)R vaø M = Q.R = 350T.m thì
coù theå laáy:
G = (0,7 ÷ 1,3)Q.R (Taán) (6.1)
– Ñoái vôùi caàn truïc coät kieåu oáng xeáp choàng leân nhau, khi H = 2R vaø M = Q.R = (14 ÷ 150)
T.m thì coù theå laáy:
G = (0,8 ÷ 3,6)Q.R (Taán) (6.2)
Trong 2 coâng thöùc treân, trò soá lôùn öùng vôùi caàn truïc coù moâmen haøng nhoû. Neáu caàn truïc coù
xe con naâng haøng di ñoäng treân caàn thì troïng löôïng baûn thaân cuûa noù seõ taêng theâm 15%.
Troïng löôïng cuûa keát caáu theùp tính theo % troïng löôïng toaøn boä caàn truïc tuøy theo loaïi keát
caáu:
– Caàn truïc coù coät quay : (55 ÷ 60) %,
– Caàn truïc coù coät khoâng quay : (60 ÷ 65) %,
– Caàn truïc coät kieåu oáng xeáp hoaëc laø quay ôû phía döôùi : (70 ÷ 80 )%.
Trong ñoù troïng löôïng baûn thaân cuûa caàn tính theo ñôn vò chieàu daøi ñoái vôùi loaïi coù söùc naâng
Q töø (3 ÷ 15) Taán laø (0,2 ÷ 0,4) T/m.
b) Taûi troïng tính toaùn do troïng löôïng baûn thaân:
G = n1.Gbt; q = n1.qbt (6.3)
ôû ñaây: n1 = 1,1 laø heä soá vöôït taûi; Gbt; qbt laø troïng löôïng bình thöôøng cuûa keát caáu theùp.
c) Taûi troïng tính toaùn thaúng ñöùng do troïng löôïng haøng:
Q = n2.QH (6.4)
vôùi n2 – heä soá vöôït taûi xaùc ñònh theo baûng (6.1), QH – troïng löôïng ñònh möùc cuûa haøng.
Baûng 6.1 – heä soá vöôït taûi n2
Söùc naâng cuûa caàn truïc, Taán
Cheá ñoä laøm vieäc cuûa caàn truïc.
Ñeán 1,5 1,5 ÷ 5 >5
Nheï 1,25 1,15 1,1
Trung bình 1,35 1,25 1,2
d) Taûi troïng ñoäng quaùn tính:
Taûi troïng quaùn tính sinh ra khi taêng hoaëc giaûm toác ñoä trong thôøi gian haï haøng hoaëc phanh
caùc cô caáu, cuõng nhö do söï va ñaäp vaø va chaïm lôùn ôû choã noái ray hoaëc trong cô caáu truyeàn ñoäng
do khe hôû cuûa caùc caëp laép gheùp taêng leân vì maøi moøn trong quaù trình laøm vieäc. Caùc taûi troïng naøy
gaây ra caùc boä phaän cuûa caàn truïc öùng suaát bieán ñoåi trong moät giôùi haïn roäng vaø thöôøng vöôït quaù trò
soá öùng suaát sinh ra do troïng löôïng cuûa haøng. Vì vaäy khi tính toaùn caàn truïc thaùp xaây döïng, ngöôøi
ta khoâng aùp duïng phöông phaùp thoâng thöôøng laø xeùt ñeán ñaëc ñieåm ñoäng löïc cuûa taûi troïng thaúng
ñöùng baèng caùch nhaân taûi troïng tónh vôùi heä soá ñoäng. Khi tính toaùn caàn truïc thaùp ôû traïng thaùi laøm
vieäc ngöôøi ta ñeà caäp tröïc tieáp ñeán taûi troïng quaùn tính sinh ra trong thôøi gian naâng hoaëc haï haøng
Po vaø khi quay caàn truïc coù mang haøng Pq (xem hình 6.4). Taûi troïng quaùn tính Pqt taùc duïng taïi
ñieåm tính toaùn baèng:
Pqt = m.γ (6.5)
ôû ñaây, m – khoái löôïng töøng phaàn cuûa caàn truïc quy veà ñieåm tính toaùn;
γ – gia toác daøi tính toaùn taïi ñieåm naøy.
Ñeå ñôn giaûn tính toaùn, ngöôøi ta quy ñoåi khoái löôïng cuûa töøng phaàn rieâng bieät veà moät hoaëc
2 ñieåm.
305
Ta xaùc ñònh 3 loaïi taûi troïng quaùn tính sau ñaây:

*) Taûi troïng quaùn tính khi naâng hoaëc haï haøng xuaát hieän do söï dao ñoäng cuûa khoái löôïng caàn
truïc vaø haøng, goàm:
– Taûi troïng naèm ngang do caùc phaàn dao ñoäng cuûa caàn truïc maø khoái löôïng cuûa chuùng ñöôïc
qui ñoåi veà ñuoâi caàn m1 (hình 6.4a, b).
– Taûi troïng thaúng ñöùng do caùc phaàn dao ñoäng cuûa caàn truïc qui ñoåi veà ñaàu caàn m2 vaø do
haøng cuøng vôùi moùc caâu m3 (hình 6.4a, b).
Hình 6.4 Sô ñoà xaùc ñònh taûi troïng ñoäng quaùn tính
a, b – Taûi troïng quaùn tính khi naâng hoaëc haï haøng; c, d - Taûi troïng quaùn tính khi quay.
Trò soá cuûa khoái löôïng qui ñoåi xaùc ñònh theo coâng thöùc:
m1 = Σm.k
G'
ÔÛ ñaây, m = – laø khoái löôïng cuûa phaàn qui ñoåi veà ñieåm tính toaùn; k – laø heä soá qui ñoåi.
g
*) Taûi troïng quaùn tính khi quay caàn truïc coù haøng xuaát hieän khi taùc duïng khoâng caân baèng
cuûa khoái löôïng haøng, caàn, ñoái troïng trong thôøi gian taêng toác vaø haõm cô caáu quay.
Ñeå ñôn giaûn tính toaùn khoái löôïng phaân boá cuûa caàn ta thay theá baèng moät khoái löôïng qui ñoåi
ñaët ôû ñaàu caàn (hình 6.4.c, d), trong ñoù trò soá cuûa khoái löôïng qui ñoåi tính theo coâng thöùc: m1 =
Σm.k; maø heä soá k xaùc ñònh töø coâng thöùc:
306
ΣI o
k= (6.6)
m.l 2
vôùi ΣIo: toång moâmen quaùn tính cuûa caàn vaø taát caû caùc boä phaän lieân keát vôùi noù ñoái vôùi truïc quay
cuûa caàn truïc; l – chieàu daøi cuûa caàn caàn truïc.
Gia toác tính toaùn cuûa khoái löôïng baát kyø naøo xaùc ñònh theo coâng thöùc:
γ = ε.Ri (6.7)
ôû ñaây, ε laø gia toác goùc tính toaùn
cuûa caàn truïc, 1/s2; Ri laø khoaûng
caùch töø khoái löôïng thöù i ñang
khaûo saùt tôùi truïc quay cuûa caàn
truïc.
*) Taûi troïng quaùn tính
khi laép raùp vaø vaän chuyeån.
Khi laép raùp taûi troïng
quaùn tính laáy baèng 30% troïng
löôïng caùc phaàn ñöôïc naâng leân
cuûa caàn truïc. Coøn khi vaän
chuyeån thì laáy baèng 40% ÷
50%.
e) Caùc löïc ngang.
Caùc thaønh phaàn naèm
ngang cuûa taát caû caùc taûi troïng
sinh ra do söï nghieâng cuûa caàn
truïc vì khi ñaët ñöôøng ray hoaëc
cheá taïo caàn truïc khoâng chính
xaùc taïo ra cuõng nhö do söï bieán
daïng ñaøn hoài cuûa maët ñöôøng vaø
keát caáu caàn truïc. Taát caû caùc
thaønh phaàn löïc ngang naøy ñöôïc
tính theo coâng thöùc, trong ñoù
khoâng tính ñeán heä soá vöôït taûi:
Pn = G.i hoaëc Pn = Q.i (6.8)
ôû ñaây: i = (50/B) laø ñoä nghieâng
Hình 6.5 – Aùp löïc gioù phaân boá theo chieàu cao.
lôùn nhaát coù theå cuûa caàn truïc.
B – chieàu roäng baùnh xe cuûa caàn truïc (mm).
f) Taûi troïng gioù:
*) Taûi troïng gioù taùc duïng leân caàn truïc khi khoâng laøm vieäc: Taûi troïng naøy phaûi ñeà caäp tôùi
khi tính toaùn keát caáu theùp, cô caáu quay, cô caáu di chuyeån, cô caáu thay ñoåi taàm vôùi, thieát bò ñoái
troïng vaø oån ñònh baûn thaân caàn truïc. Khi naøy aùp löïc gioù q0 xaùc ñònh phaûi theo khu vöïc gioù nôi ñaët
caàn truïc (q0 tra trong caùc taøi lieäu khu vöïc gioù cuûa Nha khí töôïng). Neáu ta khoâng bieát roõ khu vöïc
ñaët caàn truïc thì coù theå laáy q0 = 70 kG/m2.
Taûi troïng gioù phaân boá ω taùc duïng leân dieän tích chaén gioù cuûa keát caáu caàn truïc theo töøng
khu vöïc gioù ôû ñoä cao 10 meùt:
ω = q0 .kH.C.β (6.9)
trong ñoù, kH : Heä soá xeùt ñeán söï taêng aùp löïc gioù theo ñoä cao tính töø maët ñaát, xem baûng (6.2).
307
C : 0,35 ÷ 2,4 : Heä soá khí ñoäng hoïc phuï thuoäc vaøo daïng vaø kích thöôùc cuûa caàn truïc vaø vaän
toác cuûa gioù.
β : 1,1 ÷ 2,05 : Heä soá xeùt ñeán aûnh höôûng ñoäng löïc hoïc gaây ra do taùc duïng xung löïc q.
Trò soá ω nhaän ñöôïc thöôøng khoâng ñoåi trong giôùi haïn chieàu cao 10m.
Baûng 6.2 – Heä soá kH theo khu vöïc ñoä cao.
Chieàu cao
treân 0÷10 10÷20 20÷30 30÷40 40÷50 50÷60 60÷70 70÷80 80÷90 90÷100
maët ñaát (m)
kH 1,0 1,32 1,5 1,7 1,8 1,9 2,0 2,12 2,18 2,24
*) Taûi troïng gioù taùc duïng leân caàn truïc trong traïng thaùi laøm vieäc: taûi troïng naøy ñöôïc ñeà caäp
tôùi khi tính keát caáu theùp, cô caáu quay, coâng suaát ñoäng cô vaø oån ñònh cuûa caàn truïc. Khi naøy heä soá
vöôït taûi laáy baèng n =1.
+ Taûi troïng phaân boá cuûa gioù leân haøng:
ωh = q0.C.kH (6.10)
2
ôû ñaây, q0 = 15 kG/m ; q0 khoâng phuï thuoäc vaøo khu vöïc ñaët caàn truïc;
C = 1,2, neáu ñöôøng bao cuûa haøng khoâng tìm ñöôïc.
Taûi troïng gioù toaøn boä taùc duïng leân caùc boä phaän cuûa caàn truïc (hoaëc haøng) ôû khu vöïc ñoä cao
ñaõ cho:
Pg = ω.F (6.11)
2
ôû ñaây : ω : laø taûi troïng phaân boá cuûa gioù, kG/m
F : dieän tích chaén gioù cuûa caùc boä phaän caàn truïc hoaëc cuûa haøng (m2)
Ñoái vôùi haøng thì F laáy theo thöïc teá hay coù theå theo soá lieäu thoáng keâ, khi khoâng coù caùc soá
lieäu naøy thì laáy theo troïng löôïng haøng (xem chöông 4 – Phaàn I). Sô ñoà taûi troïng gioù taùc duïng leân
caàn truïc xem hình (6.5).
6.2.2 – Toå hôïp taûi troïng.

Caùc taûi troïng taùc duïng leân caàn truïc xaùc ñònh ñoái vôùi taát caû caùc traïng thaùi coù theå dieãn ra
cuûa caàn truïc (xem baûng 6.3) nhö: traïng thaùi khoâng laøm vieäc kyù hieäu IIIa; traïng thaùi khoâng laøm
vieäc ñang tieán haønh laép raùp kyù hieäu IIIb; traïng thaùi laøm vieäc, kyù hieäu II.
Baûng 6.3 – Taûi troïng tính toaùn vaø toå hôïp taûi troïng
khi tính ñoä beàn vaø oån ñònh cuûa caàn truïc thaùp xaây döïng.
Caùc daïng taûi troïng Toå hôïp taûi troïng

IIa IIb IIc IId IIIa IIIb
Troïng löôïng baûn thaân caùc boä phaän G 1,1G 1,1G 1,1G 1,1G 1,1G 1,5G
Troïng löôïng haøng (khoâng keå cô caáu ngoaïm haøng) Q n 2Q n 2Q n 2Q n 2Q – –
Taûi troïng quaùn tính khi Naâng hoaëc haï + + + – – –
caùc cô caáu laøm vieäc Quay coù haøng – + – + – –
Löïc ngang do nghieâng Trong mp treo haøng. – – + + + –
caàn truïc. ⊥ vôùi mp treo haøng. + – – – – –
AÙp löïc gioù Pg nPgII – nPgII nPgII nPgIII nPgIII
Taûi troïng laép raùp vaø vaän chuyeån – – – – – +
308
Chuù thích baûng (6.3)

1 – Caùc toå hôïp taûi troïng qui öôùc duøng cho caùc boä phaän cuûa keát caáu theùp nhö sau: IIa, IIb,
IIc, cho thanh bieân cuûa caàn coät, thaùp, beä quay: IIc cho caùc thanh buïng cuûa caàn; IId cho caùc thanh
buïng cuûa thaùp.
2 – Daáu “+”chæ taûi troïng coù ñeå yù ñeán; daáu “–”chæ taûi troïng khoâng caàn ñeå yù ñeán.
3 – Chieàu cuûa aùp löïc gioù Pg laáy töông töï nhö chieàu cuûa löïc ngang sinh ra do caàn truïc bò
nghieâng.
§6.3 – ÑAËC ÑIEÅM TÍNH TOAÙN VAØ THIEÁT KEÁ KEÁT CAÁU THEÙP.
6.3.1 – Phöông phaùp tính toaùn:

Tính toaùn vaø thieát keá keát caáu theùp cuûa caàn truïc thaùp tieán haønh theo phöông phaùp traïng
thaùi giôùi haïn, hieän nay ngöôøi ta ít söû duïng phöông phaùp tính theo öùng suaát cho pheùp.
Khaû naêng chòu ñöïng cuûa keát caáu theùp kieåm tra theo coâng thöùc:
σ < R = RH .k.m (6.12)
H
ôû ñaây, R : söùc beàn ñònh möùc hay giôùi haïn chaûy cuûa vaät lieäu;
m : heä soá ñieàu kieän laøm vieäc xaùc ñònh theo coâng thöùc: m = m1 m2 m3;
vôùi m1: heä soá xeùt ñeán möùc ñoä haïn cheá do hoûng hoùc;
m2: heä soá xeùt ñeán aûnh höôûng cuûa söï bieán daïng caùc caáu kieän thaønh moûng (do uoán, neùn);
m3 : heä soá ñieàu kieän laép raùp, xeùt ñeán öùng suaát phuï trong thanh.
Baûng 6.4 – Heä soá laøm vieäc m1, m2, m3.
Tt Tra cöùu m1 theo: ñaëc ñieåm traïng thaùi laøm vieäc caùc boä phaän. m1
Caùc boä phaän maø söï phaù hoûng cuûa chuùng coù theå daãn ñeán söï hö hoûng caùc boä phaän lieân
01 0,9
keát hoaëc laøm caàn truïc bò laät ñoå.
02 Caùc boä phaän maø söï hö hoûng cuûa chuùng khoâng gaây hö hoûng cho caùc boä phaän laân caän. 1,0
Trong traïng thaùi khoâng laøm vieäc cuõng nhö khi laép raùp, vaän chuyeån ñoái vôùi taát caû caùc
03 1,05
boä phaän.
Tra cöùu m2 theo: tieát dieän cuûa caùc boä phaän. m2
01 Keát caáu taám thaønh daøy ñeán 4 mm. 0,9
02 Theùp goùc ñeàu caïnh tôùi 63x6 vaø khoâng ñeàu caïnh 90x56x6 0,9
03 Caùc boä phaän töø theùp oáng ñöôøng kính tôùi 40 mm hoaëc chieàu daøy tôùi 3 mm. 1,0
04 Theùp chöõ U vaø chöõ I loaïi N°8 1,0
05 Ñoái vôùi caùc boä phaän coøn laïi. 1,0
Tra cöùu m3 theo: hình daïng cuûa caùc boä phaän. m3
Heä thanh giaèng khoâng lieân keát vôùi khu vöïc laân
01 0,8
Thanh giaèng töø theùp goùc ñeàu caïnh caän baèng baûn tieáp ñieåm.
ñôn chieác coá ñònh ôû moät caùnh. Nhö treân nhöng coù lieân keát vôùi khu vöïc laân caän
02 0,9
baèng baûn tieáp ñieåm.
03 Theùp chöõ U coá ñònh ôû taám buïng 0,9
04 Nhö treân nhöng choã coá ñònh laø baûn caùnh 0,75
05 Chæ coá ñònh nhôø caùnh nhoû 0,75
06 Theùp goùc khoâng ñeàu caïnh Coá ñònh ôû caùnh lôùn 0,85
07 Ñoái vôùi caùc boä phaän coøn laïi 1,0
309
Thí duï: söùc beàn tính toaùn cuûa theùp CT3 (RH = 2400 kG/cm2, k = 0,9 neân R=RH .k.m)
– Ñoái vôùi thanh bieân laøm baèng theùp oáng söï phaù huûy cuûa noù coù theå laøm ñoå caàn truïc thì:
m = 0,9.1.1 = 0,9; R = 2400.0,9.0,9 = 1950 kG/cm2
– Ñoái vôùi thanh cheùo cuûa daøn maét löôùi khoâng lieân keát vôùi caùc thanh khaùc baèng baûn tieáp
ñieåm, coá ñònh vôùi thanh khaùc baèng baûn tieáp ñieåm, coá ñònh vôùi thanh khaùc chæ nhôø moät caùnh, theùp
goùc daøy 5 mm:
m = 1.0,9.0,8 = 0,72; R = 2400.0,9.0,72 = 1550 kG/cm2
6.3.2 – Tính oån ñònh cuûa caàn truïc thaùp:

Tính oån ñònh cuûa caàn truïc thaùp xaây döïng ñöôïc kieåm tra baèng caùch sau ñaây:
+ OÅn ñònh khi coù haøng: xaùc ñònh ôû traïng thaùi caàn truïc laøm vieäc, luùc ñoù coù haøng treo treân
moùc, höôùng gioù vaø caàn truïc nghieâng veà phía haøng (hình 6.6). Tröôøng hôïp naøy coøn goïi laø oån ñònh
haøng cuûa caàn truïc. Kieåm tra oån ñònh theo coâng thöùc sau:
Gka1 - M gk − M gh ≥ Q.l1 (6.13)
+ OÅn ñònh baûn thaân cuûa
caàn truïc: xaùc ñònh trong traïng
thaùi khoâng laøm vieäc, luùc ñoù
khoâng coù haøng treo ôû moùc,
höôùng gioù vaø ñoä nghieâng veà
phía ñoái troïng cuûa caàn truïc
(hình 6.6) theo coâng thöùc:
Gk.a2 ≥ M g (6.14)
k
ôû ñaây: Gk: troïng löôïng caàn truïc;

a1: khoaûng caùch naèm
ngang tính töø troïng taâm cuûa caàn
truïc ñeán ñieåm laät, khi xaùc ñònh
coù tính ñeán söï nghieâng veà phía Hình 6.6 – Sô ñoà tính toaùn oån ñònh caàn truïc thaùp.
a – Traïng thaùi coù haøng; b – Traïng thaùi khoâng coù haøng.
haøng. ÔÛ hình veõ (6.6) coù a1 =
(b+c).cosαo.
a2: khoaûng caùch töø troïng taâm caàn truïc ñeán ñieåm laät khi xaùc ñònh coù tính tôùi söï nghieâng veà
phía ñoái troïng. ÔÛ hình veõ (6.6) coù: a2 = (b – c’).cosαo.
l1: khoaûng caùch theo phöông naèm ngang tính töø ñieåm laät 1 (truïc laät) ñeán phöông cuûa caùp
treo haøng (caùnh tay ñoøn gaây laät cuûa troïng löôïng haøng); l1 = [(a-b) + h.sinαo].cosαo.
M gk vaø M gh : momen laät do taûi troïng gioù taùc duïng leân caàn truïc vaø haøng;
Q = QHn – taûi troïng tính toaùn do troïng löôïng haøng coù keå ñeán heä soá vöôït taûi n (baûng 6.5).
Baûng 6.5 – Trò soá n ñeå kieåm tra oån ñònh haøng.
Troïng löôïng haøng QH (taán) < 1,5 1,5 ÷ 5 >5
Heä soá vöôït taûi n 1,6 1,5 1,4
§6.4 – TÍNH TOAÙN COÄT (THAÙP)

Caùc löïc trong töøng phaàn cuûa coät vaø caàn ñöôïc xaùc ñònh theo toå hôïp taûi troïng IIa, IIb, IIc
(xem baûng 6.3). Tieán haønh tính toaùn theo caùc löïc cuûa toå hôïp taûi troïng baát lôïi nhaát. Ñoái vôùi caùc
tröôøng hôïp phöùc taïp vaø coù khaû naêng laøm cong coät vaø caàn thì neân tính theo heä thoáng bieán daïng.
310
6.4.1-Xaùc ñònh öùng löïc trong coät do taûi troïng thaúng ñöùng.
a) Ñoái vôùi coät khoâng quay (xem 6.7).
Hình 6.7 – Sô ñoà tính phaûn löïc ôû oå chaën A vaø B cuûa coät taïi ñaàu treân cuûa choùp quay (cuõng laø ñaàu treân cuûa
thaùp) vaø phaûn löïc A cuûa con laên giöõa phaàn quay vôùi coät (thaùp).
a – Tröôøng hôïp nhaùnh caùp cuoái cuøng cuûa pa laêng naâng haøng vaø naâng caàn coù phöông thaúng ñöùng. b –
Tröôøng hôïp nhaùnh caùp cuoái cuøng cuûa pa laêng naâng haøng vaø naâng caàn coù phöông baát kyø; c – Xaùc ñònh taûi
troïng leân thaùp khoâng quay.
Caùc taûi troïng ngoaøi laø:
Sn – Löïc keùo cuûa palaêng giöõ caàn;
Sn.k – Löïc keùo cuûa thanh giaèng coâng son ñoái troïng;
Y, X – Löïc thaønh phaàn ôû khôùp baûn leà cuûa caàn;
Y’, X’ – Löïc thaønh phaàn ôû khôùp noái vôùi coâng son ñoái
troïng;
Gk – Troïng löôïng baûn thaân cuûa choùp quay;
Sn – löïc keùo thaúng ñöùng ôû nhaùnh cuoái cuûa palaêng
mηc
caàn;
Q+q – löïc keùo ôû nhaùnh cuoái cuûa cuûa palaêng haøng; q
nη n
laø troïng löôïng cuûa moùc;
Thoâng thöôøng : m = 6 ÷ 8 vaø n = 2 ÷ 4 laø boäi Hình 6.8 – Sô ñoà xaùc ñònh moâmen uoán
suaát palaêng giöõ caàn vaø palaêng haøng; ηc = ηn = 0,95 (hieäu trong maët phaúng treo haøng.
suaát cuûa palaêng).
311
+ Ñoái vôùi tröôøng hôïp palaêng caàn nghieâng töø ñaàu caàn xuoáng phía ñaàu coät, duøng ba phöông
trình tónh hoïc:
ΣMo = 0; ΣX = 0; ΣY = 0.
ΣMo = Sn.h.cosδ + Y.x0 – X.y0 + X’.y0’ – Y’.x0’ – Sn.k.h.cosδ’ – C.h =0 (6.15)
C = [Sn.h.cosδ + Y.x0 – X.y0 + X’.y0’ – Y’.x0’ – Sn.k.h.cosδ’]/h (6.15’)
ΣX = Sn.cosδ – C – X + A + X’ – Sn.k.cosδ’ =0 (6.16)
A = C + Sn.k.cosδ’ – Sn.cosδ + X – X’ (6.16’)
ΣY = Gk + n + S Q + q – Sn.sinδ + Y + Y’ + Sn.k.sinδ’ – B =0 (6.17)
mηc nη n
B = Gk + n + Q + q – Sn.sinδ + Sn.k.sinδ’+ Y + Y’
S (6.17’)
mηc nη n
+ Trong tröôøng hôïp khi giaèng caàn nghieâng töø phía ñaàu coät xuoáng phía ñaàu caàn thì trò soá
Sn.sinδ seõ coù daáu ngöôïc laïi (xem phöông trình 6.17).
b) ÔÛ coät khoâng quay cuûa caàn truïc coù xe con di ñoäng treân caàn naèm ngang (hình 6.7b) thì
coù theâm löïc cuûa caùp keùo xe con Sx.
Tính toaùn taûi troïng töông töï nhö treân chuùng ta xaùc ñònh ñöôïc caùc phaûn löïc A , B vaø C.
Bieát ñöôïc caùc löïc truyeàn töø choùp quay ñeán choùp khoâng quay ta seõ xaùc ñònh ñöôïc caùc yeáu toá löïc
taïi tieát dieän goái ñôõ cuûa thaùp.
ΣMo = Sn.h.cosδ + ST.h.cosψ + Q + q .h.cosϕ + Y.b – X.a – Sn.k.h.cosδ’ –
nη n
– Q + q .h.cosϕ’ – ST .h.cosψ’ – S n .h.cosε – Y’.b’ + X’.a’ – C.h = 0 (6.18)
nη n mηc
C = Sn.cosδ + ST.(cosψ – cosψ’) + Q + q .(cosϕ – cosϕ’) – S n .cosε –
nη n mηc
– Sn.k.cosδ’ + (Y.b – X.a – Y’.b’ + X’.a’)/h (6.18’)
ΣX = Sn.cosδ – C – X + A + X’ – Sn.k.cosδ’ + ST.(cosψ – cosψ’) –
– Q + q .(cosϕ – cosϕ’) – S n .cosε =0 (6.19)
nη n mηc
A = C + Sn.k.cosδ’ + X – Sn.cosδ – X’ – ST.(cosψ – cosψ’) –
– Q + q .(cosϕ – cosϕ’) + S n .cosε (6.19')
nη n mηc
ΣY = Gk + Y + Y’ + Sn.sinδ + Sn.k. sinδ’ + ST.(sinψ + sinψ’) +
+ Q + q .(sinϕ + sinϕ’) + S n .sinε – B =0 (6.20)
nη n mηc
B = Gk + Y + Y’ + Sn.sinδ + Sn.k. sinδ’ + ST.(sinψ + sinψ’) +
+ Q + q .(sinϕ + sinϕ’) + S n .sinε (6.20’)
nη n mηc
Bieát ñöôïc caùc löïc truyeàn töø choùp quay ñeán choùp khoâng quay ta seõ xaùc ñònh ñöôïc caùc yeáu
toá löïc taïi tieát dieän goái ñôõ cuûa cuûa thaùp (hình 6.7c).
*) Moâ men uoán trong maët phaúng treo (xem hình 6.8):
M = C.(H+h) – A.H + 0,5Pgt.(H+h) (6.21)
*) Löïc neùn danh nghóa:
N = B + Gб (6.22)
*) Löïc ngang:
F = C + Pgt – A (6.23)
312
c) Coät quay chòu neùn:
Hình 6.9 – Sô ñoà tính moâ men uoán thaùp (ñoái vôùi caàn truïc thaùp coù thaùp quay)
Khi tính toaùn coät quay chòu neùn thì söï giaûm taûi moät phaàn hay toaøn phaàn do uoán trong maët
phaúng cuûa caàn truïc (hình 6.9) ñöôïc giaûi quyeát khoâng tính ñeán momen bieán daïng phuï ôû cuøng trong
313
maët phaúng naøy, tröø tröôøng hôïp kieåm tra ñoä beàn cuûa caùc boä phaän trong coät döôùi taùc duïng cuûa toå
hôïp taûi troïng IIc (xem baûng 6.3).
ÔÛ caàn truïc coù thaùp quay, soá nhaùnh caùp ñeäm k cuûa pa laêng naâng caàn caàn thieát ñeå giaûm
moâmen uoán thaùp do troïng löôïng haøng vaø troïng löôïng caàn ñöôïc xaùc ñònh ñoái vôùi moät taàm voái cuï
theå cuûa caàn baèng phöông phaùp sau ñaây (xem hình 6.8).
Neáu goïi löïc caêng trong pa laêng naâng caàn laø Sn; vôùi muïc ñích thoáng nhaát söû duïng caùp caùp
naâng haøng vaø caùp naâng caàn thì boäi suaát m cuûa pa laêng naâng caàn ñöôïc xaùc ñònh töø ñieàu kieän:
Sn = Q + q (6.24)
mηc nη n
S n ηn
töø ñoù : m= . .n (6.25)
Q + q ηc
Töø vieäc caân baèng moâ men ñoái vôùi moät ñieåm treân truïc cuûa thaùp:
G Gp Gp
[Q+q+ c + ].RQ = [ S n (m+k) + +Gn].Rc + Q + q (rΓ + rc) (6.26)
2 2 mηc 2 nη n
Suy ra:
  r +r  RQ  RQ Rc   η 
k = (Q + q ). RQ − r c  + Gc . + G p  −  − Gn .Rc . c − 1.m (6.27)
  n.η n  2  2 2   S n Rc 
ôû ñaây: Gp – Troïng löôïng caùp giaèng caàn Gn – Troïng löôïng pa laêng naâng caàn,
Gc – Troïng löôïng caàn, RQ, Rc, rr, rc – caùc khoaûng caùch (hình 6.9)
Rc’ thöôøng baèng Rc
*) Moâ men uoán ôû trong maët phaúng treo taïi maët caét cuûa goái töïc B caùch khôùp baûn leà moät khoaûng laø
b:
M = Sn(H + h – b)cosδ + Snasinδ + Pgt [0,5 (H + h) – b] + Y.x0 – X(H – b)
m+k
– Sn. Rc – Q + q (rΓ + rc) =0 (6.28)
m nη n
Töø coâng thöùc treân ta coù keát luaän laø khi coù caùp giöõ coät thì söï giaûm taûi moät phaàn do momen.
Löïc neùn danh nghóa ôû coät:
Q+q
N = Y + Gб + Sn  m + k ± sin δ  + 2 (1 ± sin δ ) (6.29)
 m  nη n
Löïc ngang ôû goái töïa B cuûa coät :
Q+q
F = S n cos δ + Pgt − X + 2 cos δ (6.30)
nη n
Ñeå giaûm taûi cho coät coù caàn thaúng do momen sinh ra bôûi troïng löôïng caàn vaø haøng, ngöôøi ta
ñöa ra caùch löïa choïn toïa ñoä naèm ngang cuûa puli ñaàu coät a. Nhö vaäy ñeå momen uoán ôû beân phaûi vaø
beân traùi keå töø truïc cuûa coät baèng nhau. Ñoä cao cuûa puli ñaàu coät tính töø truïc baûn leà ñuoâi caàn h0 phaûi
löïa choïn cho phuø hôïp (neân laáy baèng 0,25L).
6.4.2-Xaùc ñònh öùng löïc ôû coät do taûi troïng ngang sinh ra.
Taûi troïng ngang taùc duïng leân coät goàm coù taûi troïng quaùn tính khi quay caàn coù mang haøng
Pqt (xem hình 6.4c, d), taûi troïng gioù Pg (xem hình 6.5) vaø thaønh phaàn löïc ngang do söï nghieâng cuûa
caàn truïc Pn . Caùc taûi troïng naøy naèm ngoaøi maët phaúng treo haøng.
Xaùc ñònh ñieåm ñaët taát caùc löïc ngang nhö ôû ví duï hình (6.10), chuùng ta tìm ñöôïc:
– Moâmen uoán cô baûn trong maët phaúng:
M nc = ∑ (Pqt y + Pg y + Pn y ) (6.31)
314
– Löïc caét:
Q = ∑ (Pqt + Pg + Pn ) (6.32)
– Moâmen xoaén:
M x = (Pqt rq + Pg rg + Pn rn ) (6.33)
Moâmen uoán cô baûn M u
c
vaø momen uoán tính toaùn M u

tt
ñöôïc xaùc ñònh nhö trong ví duï

chöông naøy.
6.4.3-Xaùc ñònh löïc
neùn lôùn nhaát trong thanh
bieân cuûa coät boán maët do taûi
troïng thaúng ñöùng vaø naèm
ngang sinh ra.
Coät chòu löïc neùn N
vaø momen uoán trong maët
phaúng treo M u vaø ngoaøi maët
t
phaúng treo M u . ÔÛ coät khoâng

n
quay coù tieát dieän ngang hình

vuoâng, löïc neùn lôùn nhaát xuaát
hieän trong thanh bieân xuaát
hieän ôû moät soá trong caùc
tröôøng hôïp sau:
– Tröôøng hôïp 1: Caàn
nghieâng 45° vaø höôùng theo
ñöôøng cheùo cuûa coät momen Hình 6.10 – Sô ñoà tính coät chòu taûi troïng ngang.
uoán M u vaø M u , 2 thaønh
t n
phaàn moâmen naøy chæ do hai thanh bieân (coù tay ñoøn baèng ñöôøng cheùo cuûa hình vuoâng vôùi caïnh laø
b) chòu.
Löïc trong thanh bieân tìm ñöôïc laø löïc lôùn nhaát :
N M ut N M un
S tb = + vaø S tb =
1
+ (6.34)
4 1,4b 4 1,4b
– Tröôøng hôïp 2: Caàn naèm doïc hoaëc thaúng goùc vôùi ñöôøng ray thì löïc lôùn nhaát trong thanh
bieân tìm ñöôïc laø:
N M ut + M un
S tb = + (6.35)
4 2b
Ñoái vôùi coät quay thì öùng löïc trong thanh bieân ñöôïc xaùc ñònh töông töï nhö ôû tröôøng hôïp
thöù hai (coâng thöùc 6.35).
6.4.4-Xaùc ñònh momen xoaén ôû coät vaø caàn:
Momen xoaén xuaát hieän ôû caùc tröôøng hôïp khi taûi troïng taùc duïng trong maët phaúng thaúng
goùc vôùi truïc cuûa coät coù caùnh tay ñoøn r tính töø truïc naøy:
M X = ∑ Ph r (6.36)
315
Taûi troïng quaùn tính Pqt taûi troïng gioù vaø taûi troïng do söï nghieâng caàn truïc taùc duïng ôû ñaàu
caàn, laøm caàn vaø thaùp bò xoaén (hình 6.9). Momen xoaén do caùc löïc ngang ñöôïc xaùc ñònh theo toå
hôïp taûi troïng IIa vaø IId khi khoâng tính ñeán caùc thanh giaèng giöõ coät (xem baûng 6.3 vaø hình 6.10).
Theo toå hôïp IIa : M X = ∑ Pg rg + Pn rn (6.37)
ôû ñaây rg vaø rn laø caùnh tay ñoøn cuûa taûi troïng gioù vaø nghieâng caàn truïc.
Theo toå hôïp IIb : M X = r (P2 qt + P3qt ) (6.38)
ôû ñaây P2qt , P3qt taûi troïng quaùn tính naèm ngang xuaát hieän khi quay caàn truïc.
Khi caàn truïc töïa treân ba ñieåm töïa (B, C, D) (hình 6.10) thì coät cuõng seõ bò xoaén do taùc duïng
cuûa momen uoán M trong maët phaúng treo haøng cuûa caàn truïc. Ñeå xaùc ñònh Mx ta thay M baèng tích
soá Ny.h = M ñaët ôû trong maët phaúng thaúng ñöùng theo truïc cuûa coät (löïc Ny bieåu thò baèng neùt ñöùt).
Khi naøy ôû tieát dieän oå ñôõ cuûa coät trò soá momen uoán khoâng thay ñoåi. Hôn nöõa taïi chieàu cao h tính töø
chaân cuûa veà phía goái ñôõ CD coù theå xuaát hieän momen do ngaãu löïc Ny .
Coù theå xem nhö laø moät trong hai löïc naøy taïo neân momen uoán M = Ny.h laøm uoán coät, coøn
löïc kia laøm xoaén coät :
b b
M x = Ny. = M (6.39)
2 2h
§6.5 – ÖÙNG LÖÏC ÔÛ CAÙC BOÄ PHAÄN CUÛA CAÀN VAØ COÄT
KIEÅU MAÉT LÖÔÙI KHI CHÒU MOÂMEN XOAÉN
ÖÙng löïc trong caùc thanh cuûa keát caáu khoâng gian kieåu maét löôùi xaùc ñònh baèng caùch phaân
tích chuùng thaønh caùc daøn phaúng. Khi ñoù caàn phaûi xeùt ñeán söï taùc ñoäng cuûa caùc noäi löïc F1, F2 vaø F3
(hình 6.11), [01], 09].
Hình 6.11 – Sô ñoà tính daøn chòu xoaén.
Caùc löïc phaân cho caùc daøn phaúng phaûi tính toaùn vaø boá trí sao cho khi goäp caùc daøn phaúng
trong cuøng moät heä khoâng gian thì chuùng phaûi caân baèng nhau. Coøn ngoaïi löïc khi phaân tích chæ neân
ñaët goïn vaøo moät trong caùc daøn phaúng.
Thí duï: Xaùc ñònh öùng löïc trong caùc boä phaän cuûa keát caáu khoâng gian 4 maët (hình 6.11).
316
Mx
Ta töôûng töôïng taùch keát caáu ra saùu daøn phaúng. Ñaët theâm ngoaïi löïc P = vaøo maét 1 vaø
b
2’ cuûa daøn ñaàu.
Söï xoaén cuûa daøn ñaàu muùt bò haïn cheá bôûi caùc thanh cheùo trong caùc daøn beân. ÖÙng löïc trong
caùc thanh cheùo ñöôïc truyeàn ñeán daøn ñaàu taïi caùc maét soá 1 vaø 2’. Vì vaäy khi taùch daøn ñaàu muùt thì
maét 1 phaûi ñaët löïc ngang F1 laø löïc chieáu cuûa thanh 1-3’ vaø theâm löïc thaúng ñöùng F2 laø löïc chieáu
cuûa thanh 1-4.
Töông töï nhö vaäy löïc F1 do taùc duïng cuûa thanh cheùo 2’-4 vaø F2 do thanh cheùo 2’ - 3’ ñaët
vaøo maét 2’.
Ñieàu kieän caân baèng cuûa daøn ñaàu muùt vieát döôùi daïng (6.41).[01]:
P.b = F1. h + F2 .b (6.40)
Noäi löïc F1 vaø F2 ôû maét 1 vaø 2 cuûa boán daøn ñaàu seõ taùc duïng theo chieàu ngöôïc nhau (h11-167).
Ñieàu kieän caân baèng cuûa daøn beân (6.41).[01]:
h
F2a = F3h ; F2 = F3 (6.41)
a
Ñieàu kieän caân baèng cuûa daøn ñaùy:
b
F1a = F3b ; F1 = F3 (6.42)
a
Giaûi heä treân ta tìm ñöôïc F3 vaø sau ñoù laø F2 vaø F1 :
a P b
F3 = P ; F2 = ; F1 = P . (6.43)
2h 2 2h
b
Phaûn löïc ôû goái ñôõ : Rh = Pb; R=P (6.44)
h
Bieát caùc taûi troïng vaø phaûn löïc ta tìm ñöôïc noäi löïc trong thanh qua töøng daøn moät. Caùc löïc
ñoù taùc duïng doïc theo truïc cuûa thanh. Chaúng haïn löïc neùn ôû thanh cheùo 4 -1 seõ laø:
S 4−1 = F3 cos β + F2 cos α (6.45)
ÔÛ caùc thanh cheùo cuûa caàn hay coät coù b = h = a vaø α = β = 45° thì öùng löïc seõ baèng:
M cos α M x
S c = P cos α = x = (6.46)
b 1,4b
Tröôøng hôïp naøy cuõng coù theå nhaän ñöôïc keát quaû neáu phaân tích MX thaønh hai caëp löïc naèm
ngang taùc duïng trong boán maët phaúng:
M
2S x b = M x ; S x = x (6.47)
2b
Töø ñieàu kieän ΣX = 0, ta tìm ñöôïc öùng löïc ôû thanh cheùo :
S M M
Sc = X = = X (6.48)
cosα 2b.0,7 1,4b
ÖÙng löïc trong caùc thanh bieân do MX gaây ra khoâng lôùn vaø phuï thuoäc vaøo heä thoáng maét
löôùi. Chaúng haïn nhö keát caáu hình (6.11) coù thanh bieân khoâng laøm vieäc. ÔÛ caùc daøn tam giaùc coù
thanh giaèng thì ôû thanh bieân coù öùng löïc do MX gaây ra. Nhöõng phaàn cuûa keát caáu coù kích thöôùc
ngang khoâng lôùn thöôøng chòu taûi troïng lôùn nhaát do momen xoaén (thí duï nhö ñuoâi cuûa caàn truïc).
Do vaäy ôû ñoaïn naøy ngöôøi ta thöôøng thay keát caáu daøn baèng moät taám lieàn.
Nhöõng daøn khoâng coù thanh cheùo, chòu xoaén keùm hôn loïai daøn coù thanh cheùo. Bôûi vaäy loaïi
naøy thöôøng chæ duøng cho nhöõng caàn thaúng.
Trong tröôøng hôïp khoâng gian taïo thaønh bôûi nhieàu taám, ôû moãi phaàn ñöôøng thaúng cuûa daøn
seõ thay baèng moät hôïp löïc cuûa taát caû caùc löïc coù lieân quan maø caùc löïc naøy ñaët ôû caùc maét cuûa daøn.
317
Neáu theo chieàu daøi cuûa keát caáu, tieát dieän cuûa thanh bieân vaø caùc thanh cheùo khoâng thay
ñoåi thì chæ caàn xaùc ñònh öùng löïc do xoaén ôû nhöõng caùc taám ñaàu muùt cuûa caàn hoaëc thaùp laø ñuû.
Thí duï 2: Kieåm tra tieát dieän cuûa thaùp kieåu maét löôùi (hình 6.11) theo phöông phaùp traïng
thaùi giôùi haïn vôùi caùc soá lieäu sau ñaây:
Löïc ngang Q = 0,9 taán, momen xoaén MX = 8,4 T.m
Thaùp goàm 4 maët cheá taïo töø theùp goùc 125x8 coù Z0 = 3,36 cm.
Chieàu roäng maët thaùp hr = br = 150 cm (theo caïnh theùp goùc).
Kích thöôùc thaùp tính theo kích thöôùc ñöôøng truïc hình hoïc cuûa daøn: b = h = 150 – 2.3,36 =
143 cm. Daøn daïng maét löôùi tam giaùc coù thanh giaèng cheá taïo töø theùp goùc ñeàu caïnh 70x6. Dieän tích
F = 8,15 cm2, baùn kính quaùn tính rX = 2,15 cm, rmin = 1,38 cm. Moãi thanh giaèng baét vôùi thanh
bieân baèng moät buloâng, chieàu daøi cuûa taám lt = 145 cm. Goùc nghieâng cuûa thanh cheùo so vôùi phöông
ngang laø α = 45°. Chieàu daøi cuûa thanh cheùo lc = 203 cm.
Xaùc ñònh öùng löïc ôû caùc thanh cheùo cuûa daøn:
– ÖÙng löïc do löïc caét ngang, theo coâng thöùc :
Q 0,9
SQ = = = 0,64 Taán
2 cosα 2.0,71
– ÖÙng löïc do momen xoaén, theo coâng thöùc: (Theo ñieàu kieän maët caét ngang cuûa daøn laø hình
vuoâng b = h; α = 45°)
M 7,4
SX = X = = 4,2 Taán
1,4b 1,4.1,43
– ÖÙng löïc toång coäng ôû thanh cheùo :
S c = S Q + S X = 0,64 + 4,2 = 4,84 Taán
Chieàu daøi tính toaùn cuûa thanh cheùo trong keát caáu khoâng gian coù lieân keát vôùi caùc vuøng laân
caän baèng caùc maét: ltt = µ x l c .
Khi lieân keát caùc thanh cheùo vôùi thanh bieân bôûi 1 ñinh taùn hoaëc buloâng thì µX phuï thuoäc
l
vaøo trò soá c :
rmin
lc 203
= = 147 ; µx = 0,85; ⇒ ltt = 0,85. 203 = 173
rmin 1,38
l 173
λ = tt = = 125 < 150 neân ϕ = 0,43
rmin 1,38
Kieåm tra oån ñònh thanh cheùo cuûa daøn :
Sc 48400
= = 1390 kG/cm2 < R
ϕF 0,45.8,15
ôû ñaây, cöôøng ñoä giôùi haïn R = RH.k.m1.m2.m3 = 2400.0,9.0,9.1.0,9 = 1750 kG/cm2
§6.6 – XAÙC ÑÒNH AÙP LÖÏC LEÂN GOÁI ÑÔÕ CUÛA CAÀN TRUÏC:
Khi quay caàn coù haøng, taûi troïng thaúng ñöùng vaø ngang taùc duïng leân chaân ñôõ (goái ñôõ) cuûa
caàn truïc thay ñoåi veà trò soá, bôûi vì khi naøy ñieåm ñaët hôïp löïc cuûa taát caû caùc taûi troïng thaúng ñöùng
thay ñoåi. Khung di chuyeån cuûa caàn truïc coi nhö raát cöùng vaø do vaäy ñöôøng bò bieán daïng. Maët
khaùc, do maët ñöôøng khoâng hoaøn toaøn baèng phaúng neân caàn truïc coù theå chæ töïa treân ba baùnh xe,
thaäm chí chæ töïa treân hai baùnh xe (xem hình 6.12).
318
Trò soá löïc taùc duïng leân caùc chaân ñôõ trong caùc tröôøng hôïp naøy tính theo coâng thöùc ôû baûng
(6.6).
Keát caáu theùp cuûa khung di chuyeån ñöôïc tính theo trò soá lôùn nhaát cuûa aùp löïc taùc duïng leân
chaân ñôõ.
Hình 6.12 – Sô ñoà xaùc ñònh aùp löïc leân chaân ñôõ.
Baûng 6.6. Coâng thöùc duøng ñeå xaùc ñònh aùp löïc leân chaân ñôõ cuûa caàn truïc.
Soá chaân Vò trí cuûa caàn ôû treân Phaûn löïc ôû chaân ñôõ
ñôõ hình veõ Rmax R1 R2
a – doïc hoaëc ngang Q + ΣG ΣM Q + ΣG ΣM
4 −
ñöôøng ñi 2 B 2 B
b – theo ñöôøng
ΣM Q + ΣG ΣM Q + ΣG ΣM
4 cheùo cuûa khung (khi 1, 4 − 0,7 − 0,7
B 2 B 2 B
A = B)
c-theo ñöôøng cheùo Q + ΣG ΣM Q + ΣG ΣM
4 + − 
cuûa khung 2 B 2 2 B 2
d-trong 3 chaân cuûa
Q + ΣG ΣM Q + ΣG ΣM Q + ΣG ΣM
3 caàn truïc, caàn naèm + − −
2 3 3 2B 3 2B
ngang truïc ñöôøng.
Chuù thích: Q +ΣG – toaøn boä taûi troïng thaúng ñöùng; ΣM – toång momen ñoái vôùi truïc (truïc
naøy vuoâng goùc vôùi maët phaúng caàn truïc vaø qua taâm cuûa keát caáu ñôõ (khung)).
§6.7 – KEÁT CAÁU KIM LOAÏI CUÛA CAÀN TRUÏC THAÙP:

6.7.1 – Keát caáu caàn cuûa caàn truïc:
Boä phaän cô baûn cuûa caàn truïc thaùp laø caàn vaø coät (thaùp). Chuùng laøm vieäc theo neùn hoaëc neùn
keát hôïp vôùi uoán, khi thieát keá chuùng caàn phaûi ñuû ñoä cöùng khi chòu löïc. Thöôøng caàn vaø coät ñöôïc
cheá taïo töø caùc loaïi theùp ñònh hình oáng, trong caùc tröôøng hôïp kích thöôùc cuûa caàn truïc lôùn thöôøng
duøng keát caáu kieåu daøn khoâng gian coù 4 hoaëc 3 maët cheá taïo töø theùp goùc hoaëc theùp oáng (hình 6.13).
Chieàu cao cuûa caàn truïc coù theå seõ giaûm ñi neáu ta boá trí ñieåm treo caàn ôû vò trí thích hôïp treân taàm
vôùi cuûa caàn. Trong nhöõng tröôøng hôïp thay ñoåi taàm vôùi cuûa caàn nhôø xe con di ñoäng ôû maët döôùi cuûa
319
caàn thì ñieåm treo hôïp lyù nhaát khi tæ soá l1 /l2 laáy giaù trò naøo ñoù ñeå cho momen uoán ôû goái ñôõ cuûa caàn
luùc xe con ôû ñaàu muùt cuûa caàn baèng moâmen sinh ra khi xe con ôû vò trí giöõa cuûa caàn.
Thöôøng thöôøng chieàu daøi cuûa phaàn coâng son gaàn baèng 1/3 chieàu daøi toaøn boä caàn.
Trong thöïc teá ngöôøi ta thöôøng thieát keá caàn coù nhieàu ñieåm treo vì raát khoù ñieàu chænh ñeå
cho caùc caùp giöõ caàn chòu löïc nhö nhau.
Vò trí ñieåm treo cuûa caàn coù ba maët neân choïn sao cho caùc thanh bieân phía treân gioáng nhau
chòu keùo laø chuû yeáu.
Sô ñoà cuûa caàn
truïc thaùp nhö trình baøy ôû
hình (6.13a, b) ñöôïc söû
duïng roäng raõi. Ñoái vôùi
caàn truïc coù coät quay
thöôøng keát caáu theo sô
ñoà hình (6.13c, d). Treân
hình (6.13d) laø loaïi caàn
coù ñuoâi cong; treân phaàn
cong coù raõnh ñeå ñaët caùp
naâng caàn, moät ñaàu cuûa
caùp ñöôïc baét chaët vôùi
ñieåm treân cuûa cung
cong. Nhôø coù phaàn cung
cong naøy maø caùnh tay
ñoøn cuûa löïc naâng caàn
khoâng thay ñoåi, laøm cho
vieäc naâng caàn ñöôïc deã
daøng.
Ñoái vôùi loaïi caàn
keát caáu ba maët thì toát
nhaát laø cheá taïo töø theùp
oáng vaø ñöôøng ray cuûa
xe con di ñoäng thì ñaët ôû
phía döôùi cuûa caàn (hình
6.14d, e, g). Vôùi keát caáu
naøy caàn chòu caùc taûi
troïng ngang raát toát. Moät
soá tröôøng hôïp thanh
bieân döôùi cuûa caàn ñöôïc
keát caáu sao cho xe con
coù theå di chuyeån ngay Hình 6.13 – Caùc kieåu keát caáu caàn cuûa caàn truïc thaùp.
treân noù maø khoâng caàn
daàm hoaëc ray (hình 6.14a). Thuaän tieän hôn caû cho vieäc söûa chöõa laø duøng caùc daàm chöõ I ñaët ôû maët
döôùi cuûa caàn (hình 6.14b, e, g).
Daàm vaø caùc theùp goùc cuûa caùc caàn chòu eùp, uoán maø baùnh xe con di chuyeån ôû meùp (trong
hoaëc ngoaøi) cuûa thanh bieân thì caàn phaûi kieåm tra oån ñònh cuïc boä trong ñoaïn giöõa hai ñieåm treo
daàm hoaëc theùp goùc, cuõng nhö söï beû cong caùnh cuûa daàm, caùnh cuûa theùp goùc thöôøng khoâng daøy
320
baèng caïnh cuûa theùp chöõ I vì vaäy noù deã bò beû cong khi chòu taûi. Cho neân caùc daàm coù thanh bieân
phía döôùi cheá taïo töø theùp goùc chæ söû duïng khi söùc naâng Q < 1,5 taán. ÔÛ caàn ba maët cuûa caàn truïc
(hình 6.13c) thanh bieân treân laø theùp goùc caùnh, coøn thanh bieân phía döôùi laø theùp chöõ I vaø xe con
di chuyeån ôû treân caùnh phía döôùi cuûa thanh chöõ I naøy. Khi xe con laøm vieäc seõ xuaát hieän taûi troïng
ngang laøm bieán daïng caàn vaø gaây ra xoaén toaøn boä caàn.
6.7.2 – Keát caáu
kim loaïi cuûa coät (thaùp).
Coät ñöôïc lieân keát cöùng
vôùi beä ôû caùc vò trí naèm ngoaøi
maët phaúng treo haøng. Phaàn döôùi
cuûa coät luoân chòu taûi troïng lôùn
hôn phaàn treân vì vaäy tieát dieän
cuûa coät thöôøng laø boán maët vaø
thay ñoåi theo chieàu cao cuûa coät
(hình 6.15). ÔÛ nhöõng caàn truïc
coù coät baét chaët vôùi beä töø phía
döôùi tieát dieän cuûa coät deã daøng
laép raùp thöôøng coù tieát dieän
khoâng thay ñoåi.
Ñeå ñaûm baûo cho ñieàu
kieän vaän chuyeån baèng ñöôøng
saét thì chieàu roäng cuûa coät khoâng
ñöôïc lôùn hôn 2,5 ÷ 3 meùt. Hình 6.14 – Caùc loaïi tieát dieän ngang cuûa caàn.
Keát caáu theùp cuûa caàn
truïc coät quay KБ-100.1 ñöôïc cheá taïo töø theùp taám, haøn laïi (hình 6.9). Ñöôøng kính cuûa oáng tính töø
ñieàu kieän beàn vaø khaû naêng boá trí beân trong oáng caàn thang ñi leân laø 850 mm. Taïi caùc vò trí coù loã
treân coät caàn phaûi gia cöôøng ñeå ñaûm baûo ñuû ñoä beàn.
Treân hình (6.15) giôùi thieäu loaïi coät coù keát caáu kieåu daøn maét löôùi 4 maët, lieân keát vôùi saøn
quay coù ñaët ñoái troïng (6.15d, e, g) (ba-laùt), taát caû caùc caáu kieän cuûa coät ñeàu laøm töø 1 loaïi theùp goùc
nhö nhau, lieân keát vôùi nhau baèng haøn tröïc tieáp hoaëc duøng baûn tieáp ñieåm. Phaàn treân cuûa coät ôû
trong maët phaúng treo haøng thöïc hieän ôû daïng khung, coøn phaàn treân cuûa khung lieân keát baèng khôùp
caàu vôùi caàn.
Treân hình (6.16) giôùi thieäu loaïi coät coù keát caáu kieåu oáng.
Treân hình (6.17) giôùi thieäu loaïi caàn truïc thaùp kieåu БKCM vaø caùc thoâng soá cô baûn cuûa noù
cho ôû baûng (6.7).
Baûng 6.7 – Giôùi thieäu thoâng soá cô baûn cuûa caàn truïc thaùp kieåu БKCM.
Thöù töï theo hình veõ a) b) c) d) e) g)
Moâñen БKCM-1 БKCM-1M БKCM-4 БKCM-2 БKCM-5 БKCM-3
Söùc naâng, Taán 0,5 – 1,0 0,5 – 1,0 0,75 – 1,5 1–2 1–2 1,5 – 3,0
Moâmen haøng, T.m 5 7 18 17,5 20 30
Thöù töï theo hình veõ h) i) k) l) n) m)
Moâñen БKCM-10 БKCM-3.5.5 БKCM-3.5.10 БKCM-5.5A БKCM-5.10 БKCM-14
Söùc naâng, Taán 1,5 – 3,0 3–5 3–5 5 5 5
Moâmen haøng, T.m 33 66 66 110 110 150
321
Hình 6.15 – Sô ñoà keát caáu coät kieåu maét löôùi.
322
Hình 6.16 – Keát caáu thaùp (coät) kieåu oáng.
323
Hình 6.17 – Thoâng soá kích thöôùc cuûa caùc caàn truïc thaùp БKCM.
324
325


Cô Sôû Tính Toaùn Chung Caùc Keát Caáu Kim Loaïi Maùy Truïc

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cô Sôû Tính Toaùn Chung Caùc Keát Caáu Kim Loaïi Maùy Truïc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.

§1.1 KHAÙI NIEÄM VEÀ KEÁT CAÁU THEÙP

1.2.1. Phaân loaïi theùp, [08].

1.2.2. Soá hieäu theùp, [14].

TCVN ГОСТ GB TCVN ГОСТ GB

CT33s CT1KП A1F, AY1F CT42s CT4KП A4F, AY4F, AJ4F

b) Phaân nhoùm B (Nga kyù hieäu laø Б):

TCVN ГОСТ GB TCVN ГОСТ GB

TCVN ГОСТ GB TCVN ГОСТ GB

§1.3 SÖÏ LAØM VIEÄC CUÛA THEÙP CHÒU TAÛI TROÏNG

Hình 1.1 Bieåu ñoà keùo theùp caùc bon thaáp.

Hình 1.3 Theùp chöõ I vaø öùng duïng.

Hình 1.4 Theùp chöõ I Hình 1.5 Theùp chöõ [

d) Caùc loaïi theùp hình khaùc :

1.4.3.Theùp hình daäp nguoäi.

Baûng 1.4 – Kích thöôùc theùp taám, mm

1250, 1400, 1500, 1600 3000, 3500

1250, 1400, 1500 3000, 3500

This document was created with Win2PDF available at http://www.win2pdf.com.

§5.1.CHOÏN KÍCH THÖÔÙC DAÀM TOÅ HÔÏP.

5.1.1 – Giôùi thieäu chung veà keát caáu daàm.

5.1.2 – Xaùc ñònh caùc kích thöôùc daàm toå hôïp.

– Chieàu cao daàm löïa choïn h:

b) Xaùc ñònh kích thöôùc thaønh daàm (ht, δt)

– Chieàu cao thaønh daàm ht.

d) Trình töï choïn tieát dieän daàm toå hôïp:

§5.2.ÑAËC ÑIEÅM KEÁT CAÁU DAÀM.

5.2.1 – Keát caáu gaân taêng cöùng.

a) Gaân taêng cöùng daàm 1 thaønh :

5.2.2 – Daàm toå hôïp coù tieát dieän thay ñoåi.

5.2.3 – Lieân keát giöõa taám bieân vaø

a) Ñoái vôùi daàm 1 thaønh :

(tr23).[08], σb tra theo baûng (1.2) phaàn I.

a) Moái noái daàm theùp hình :

Hình 5.14 – Noái daàm hình.

Khi a<70δ thì ξ < 1

3) Söï aûnh höôûng cuûa ray ñaët

+ Ray ñöôïc coi

taám bieân theo phöông ngang σ ycb .

Baûng 5.1 – giaù trò heä soá k1, (B.3.19).[03].

Baûng 5.2 – giaù trò heä soá k2, (B.3.20).[03].

Baûng 5.3 – giaù trò heä soá k3, (B.3.21).[03].

4) Ñoái vôùi vaùch ngaên daàm.

b) Tính toaùn vaùch ngaên :

§5.4. OÅN ÑÒNH CUÛA DAÀM CHÒU UOÁN

5.4.1. Giôùi thieäu chung.

1) Hieän töôïng maát oån ñònh toång theå:

2) Hieän töôïng maát oån ñònh cuïc boä:

5.4.2 – OÅn ñònh toång theå cuûa daàm chòu uoán.

Khaåu ñoä L(m) 2 3 4 5 6 7 8 9 ≥ 10

δ – chieàu daøy taám thaønh daàm.

γ – heä soá hieäu chænh, tra baûng (5.8)

Soá hieäu theùp Jk Soá hieäu theùp Jk Soá hieäu theùp Jk

A. OÅN ÑÒNH CUÏC BOÄ CUÛA TAÁM THAØNH.

1) Phöông phaùp boá trí gaân taêng

– Khi tæ soá giöõa chieàu cao thaønh

– Khi tæ soá giöõa chieàu cao thaønh

Hình 5.36 – Gaân taêng cöùng daàm 2 thaønh.

Fgt = Fg + 2.(15δ t ).δ t (5.85)

τ th = 1250 + 950  ⋅   .10 kG/cm2. (5.87)

Kieåu Heä soá a/ho (ôû ñaây h0 ≡ ht)

B. OÅN ÑÒNH CUÏC BOÄ CUÛA TAÁM BIEÂN :

1) Taám bieân cuûa daàm 1 thaønh: Hình 5.40-Taám bieân