1.

HAFTA
içerik
-Makine nedir? Tanımı
-Emniyet aksamı nedir? Tanımı
-Makineler neden uygun koruyucularla takviye edilmeli?
-Emniyetsiz makine yaralanmaya neden olur.
-Makine Kazaları Nerede Meydana Gelir ?
-Sıkışma Noktaları

Makinelerde Güvenliği Etkileyen Faktörler

⦁ TASARIM
⦁ İMALAT
⦁ YERLEŞİM
⦁ MONTAJ
⦁ UZMAN
⦁ OPERATÖR
⦁ OPERATÖR
⦁ EĞİTİMİ
⦁ İŞLETME
⦁ BAKIM
⦁ SERVİS- YEDEK
⦁ PARÇA VB.
⦁ ETKİLEŞİMLER

-Makine Nedir? Tanımı (Makine Emniyeti Yönetmelgi — Md:4)

⦁ Doğrudan insan veya hayvan gücü uygulaması dışındaki bir tahrik sistemi ile donatılmş veya donatılması
amaçlanmış, ilişkili parçalan veya kısımlarının en az biri hareketli olan ve belli bir uygulama amacıyla bir araya
getirilmiş olan paçalar topluluğu ile,
⦁ Bunlardan; sadece kullanım sahasına veya bir enerji ve hareket kaynağına bağlantı için gerekli olan akşamlan
bulunmayan veya monte edilmeye hazır ve sadece bir ulaştırma vasıtasına monte edildiğinde veya bir bina ya da
yapıya kurulduğunda çalışma yeteneğine sahip veya aynı sonucu elde etmek için bir bütün halindeçallşacak
şekilde düzenlenen ve kumanda edif&n veya kısmen tamamlanrmş makina parçaları topluluğu ve
⦁ Yük kaldırma amaçlı ve güç kaynağı doğrudan uygulanan insan gücü olan birbiriyle bağlantılı en azından biri
hareketli bağlantılı parçalar ve aksamdan oluşan parçalar topluluğudur.

-Emniyet Aksamı Nedir? Tanımı (Makine Emniyeti Yönetmelgi — Md:4)

⦁ Bir güvenlik işlevini yapan, bağımsız bir şekilde piyasaya arz edilen, arızalanması ve/veya hatalı çalışması
durumunda kişilerin güvenliğini tehlikeye sokan, makinaların işlevini yerine getirmek için gerekli olmayan veya
makinanın işlevini yerine getiren normal aksamın yedeği olarak kullanılabilecek aksamdır.

-Makineler neden uygun koruyucularla takviye edilmeli?

⦁ Üretimin ana unsurları arasında yor alan makine tezgahlar: çıkıntılar, dönen miller, merdaneler, kayış kaynaklar,
dişliler, kavramalar, şaftlar, tamburlar, kesici kalemler, mafsallar gibi bir çok mekanik tehlikelere kaynaklık
etmektedir.

1
 ⦁ Ayrıca, elektrik akımı, gürültü, titreşim, ışın, toz, duman, buhar, ISI gibi bir çok mekanik olmayan tehlikelere de
neden olmaktadır.
⦁ Ölümle sonuçlanan iş kazaları
⦁ Yüksek yaralanma oranları
-Uzuv kesilmesi, kırıklar, derin kesikler, ezilme, sıkışmalar vb.
-Elektrik şok ve yanıkları,
-Parça fırlaması sonucu batmalar,
-Hidrolik veya sıcak sıvısıçraması sonucu yanıklar.
⦁ Makine ve tezgahların neden olduğu bu tehlikeleri yok etmek veya tehlike kaynağını kapatmak İş kazalarının
oluşmasını
⦁ önlemek amacıyla makine koruyucuları yapılmaktadır.
⦁ Koruyucu, makinada çalışan veya çevresinde bulunan kişileri korumak için tasarımlanmış bir muhafaza ya da
düzendir.
⦁ Makine ve tezgahların neden olduğu tehlikeleri makine koruyucuları ile etkisiz hale getirmek olasıdır.
⦁ Makine koruyucusunun etkinliği oranında iş kazalarının oluşması da önlenebilir.
⦁ Makine koruyucusu ile korunmada temel ilke; tehlike noktası veya alanı kendiliğinden güvenli olmadıkça,
makinenin tehlike noktasına veya alanına giriş oluşmadan önce tehlikeyi gideren veya azaltan uygun bir
koruyucuyla donatılmasıdır.

-Emniyetsiz makine yaralanmaya neden olur.

⦁ Tasarım eksiği ve hataları olan makineler,
⦁ Periodik bakımları iyi yapılmayan makineler,
⦁ Tasarım ve imal amaçları dışında başka işlerde kullanılan makineler,
⦁ Kurulumu uygun biçimde yapılmamış makineler,
⦁ Yetersiz, etkisiz koruyucu,
⦁ Makineden fırlayan muhtelif maddeler.

a. Emniyetsiz fiil ve davranışlar yaralanmaya neden olur.

⦁ Çevreden, yukarıdan, aşağıdan ve/veya koruyucuları aşarak tehlikeli alanlara erişme,
⦁ Koruyucuları kaldırma ya da çevresinden dolanma (baypass),
⦁ Sıkışmış veya bir parçasına yapışmış malzemeyi çıkarmak için makineye erişme,
⦁ Elektrik emniyet prosedürlerini kullanmamak,
⦁ Uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmamak,
⦁ Makinelere uygun servisin nasıl ve ne şekilde verileceğini, nasıl tamir edilecğini bilmemek.

-Makine Kazaları Nerede Meydana Gelir

-Operasyon Noktası Nedir?
⦁ Makine va tezgahta talaş kaldıran, şekillendiren, delen, ezen, kesen veya başka şekilde işlem yapan ile İş alıp
verirken tehlikeli olan bölgelerdir.
-Operasyon Noktaları Fonksiyonları
⦁ Delme,
⦁ Sıyırma,
⦁ Bükme,
⦁ Basma,
⦁ Sıkıştırma
-Makine Kazaları Nerede Meydana Gelir

2
 ⦁ Operasyon noktası,
-Ahşabı delen matkap ucu
-Miller, volanlar,
-Ezen ve kesen noktalar, vb.
⦁ Enerji nakli aparatları
⦁ Operasyon kontrolleri ve hareketli parçalar

-Döner Makina Aksamına Örnekler

⦁ Bir parçanın çevresini saran blok bilezik, kuplaj, kamlar,
⦁ Kavramalar, pençeler, dişli çarklar, çarklı takımlar, makara ve çıkrıklar,
⦁ Volanlar,
⦁ Şaft ve şad uçları.

-Sıkışma Noktaları
⦁ Tehlikeler - Eller, kollar hatta tüm vücut sıkışma noktalarına kaptırılabilir
-İncitme, derin kesik, ezilme, organ kaybı ya da ölümle sonuçlanabilir
⦁ Tehlike Kaynakları
-Birbirinin tam tersi istikamette dönen iki parça
-Çalışırken birbirine teğet geçerek dönen iki parça
-Sabit bir parçaya yakın olan vo dönen parça

-Kesme Makineleri ve Etkileri

⦁ Makineler
-Band ve dairesel testereler,
-Delme ya da kesme makineleri,
-Torna ve öğütme makineleri vb.
⦁ Tehlike — Kesme
-Uçuşan kırpıntı ya da kesilen maddeler parmaklarda kesiklere neden olabilir, vücuda ya dakafayaçarpabilir.
⦁ Hareketler
-Dönme, İleri geri hareket (gidip gelme) ya da çaprazlamasına hareket.

-Sıyırma Makineleri ve Etkileri

⦁ Makineler
-Hidrolik kırpma makasları,
-Mekanik kırpma makineleri,
-Pnömatik (basınçlı havalı) kırpma makineleri.
⦁ Tehlike — Malzeme yerleştirilirken, işlem için tutulurken, ya da işlem sonrası çekilirken vücudun muhtelif
yerlerinin ezilmesi kesilme veya sıyrılması.
⦁ Hareketler
-Metal ya da diğer malzemeleri kesik, makaslamak ya da traşlamakta kullanılan güç kaynağına bağlı giyotin
ya da bıçakların hızla yukarıdan aşağıya inmesi.

-Bükme Makineleri ve Etkileri

⦁ Makineler
-Presler,
-Boru bükme makinesi, vb.
⦁ Tehlike — Malzeme tezgaha yerleştirilirken, tutulurken ya da çekilirken vücut parçalarının ezilmesi

3
 ⦁ Hareketler
-Ezme, çizme, bükme, vb.

KORUYUCULAR
-Sabit Koruyucular
⦁ Operatörün (çalışanın) hareket eden makine parçaları, çalışma noktalan ve güç aktarma aksarm ile istenmeyen
temasını önleyen makine koruyucularıdır.
⦁ Makinalarm tehlikeli kısımlarına dokunmayı önleyecek şekilde tasarımlanan sabit koruyucular, işin ağırlığına ve
çevre koşullarına dayanıklı olması için yeterli sağlamlıkta yapılırlar.
⦁
-Acil Durum Amaçlı Koruyucular
⦁ Tehlike anında vaya tehlike öncesi basılmaya, basınca vaya sıkışmaya duyarlı kollar, düğmeler veya güvenlik
telleri koruyucu araçlardır.
⦁ Herhangi bir şekilde araçlarına basılması makineye sıkışılması otomatik olarak durur. adı geçen güvenlik ve
çekilmesi veya durumunda makine otomatik olarak durur.

-Otomatik Koruyucular
⦁ İşçiyi ya da işçinin tehlikeyle karşılaşabilecek organlarını tehlike fiziksel olarak uzaklaştırır.
⦁ Koruyucunun hareketli parçası, makinenin tehlikeli parçalanmn hareketi ile yani, makinenin hareketine uyarak
⦁ çalışır.
⦁ Ancak, bu düzen böyle bir uzaklaştırmayı sağlayacak kadar zaman olduğu durumlarda kullanılabilir.

-Kilitlemeli Koruyucular
⦁ İşlemin tehlike böIgesine dokunmayı gerektirdiği ve sabit koruyucunun elverişli olmadığı durumlarda kullanılır.
⦁ Kilitlenmeli koruyucularda, koruyucu kapanana kadar makine çalışmaz ve tehlikeli hareket bitinceye kadar
koruyucu kapalı olarak kilitlenir.
⦁ Bu koruyucularda koruyucu yerine oturmadan makine ve tezgah çalışmaz.
⦁ Koruyucu tam yerine oturup, işçinin eli ve parmağı tehlike alanına girmeyecek şekilde koruma sağlandıktan
sonra makine-tezgah çalışmaya başlar.
⦁ Kilitleme sistemi mekanik, elektrik, hidrolik pömatik ya da bunların bir bileşkesi şeklinde olabilir.

-Ayarlanabilir Koruyucular
⦁ Tehlikeli parçalara yaklaşmak gerektiği zaman sağlam bir yapısı, iyi aydınlatma ve operatörün yeterli eğitim
görmüş
⦁ olması gibi bir çok koşullara bağlı olarak kullanılabilir.
⦁ Ayarlanabilir koruyucuda makineye malzeme beslemek için bir açıklık bulunur.
⦁ Koruyucunun tamamı ya da bir kısmı bu açıklığın düzenleyecek şekilde yapılır.
⦁ Bu koruyucuların bir türü olan; kendi kendine ayarlanan koruyucu, tehlikeli parçalara dokunmayı önlemek üzere
tasarımlanmış olup makineye verilen malzeme İile açılır ve işlemin sonundakapanır.

-Foto-Elektrik Durdurma Sistemdi Koruyucular

⦁ Bu sistemde bir algılama perdesi oluşturacak olan bir ışık kümesi veya kümeleri bir durdurucu oluşturacak
şekilde operatör ile makinenin tehlikeli parçaları arasına bir foto-elektrik saptayıcı ile bağlantılı olarak
yerleştirilir.
⦁ Bu düzende, ışık demeti perdelendiğinde makinanın tehlikeli parçası hareket etmez.

4
-Çift El Kumanda Sistemi Koruyucular
⦁ İki elle kumanda sistemi, koruyucu kullanımının (yapımının) olanaksız olduğu durumlarda makine operatörünün
elleri için iyi bir koruma saglar.
⦁ İşlemin yürütülebilmestfrçin kesinlikle iki elin kullanılması koşulu zoruhlu olup, el kontrollan bir elle ya da bir el
ve vücudun bir başka parçası veya bir alet ile çalışmayı önleyecek şekildedir.

GENEL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

⦁ Asla koruyucuyu etkisiz hale getirmeyin ya da koruyucuyu çıkardıktan sonra makinede çalışmayın,
⦁ Makinede çalışma esnasında yeni tehlikeler yaratmayın,
⦁ Koruyucunun altından veya üstünden girerek ya da uzanarak operasyon noktasına ulaşmaya çalışmayın,
⦁ Bakım esnasında koruyucunun bir kısmını ya da tamamım makineyi durdurmadan yerinden çıkarmayın.

BU SORULARI SORUN - YANINTA GÖRE GÖREVİNİ YAPMAYAN KORUYUCU İLE İLGİLİ YETKİLİLERE HABER VERİN!!
⦁ Makinelerde koruyucu bulunmayan tehlikeli parçalar var mı? (Yardımcı parçalarda dahil)
⦁ Makine koruyucusu çalışanın vücudunun herhangi bir kısmının makinenin hareketli parçalarıyla temas etmesini
yeterince önlüyor mu?
⦁ Bütün makine koruyucuları kolaylıkla sökülemeyecek biçimde sabitlenmiş mi?
⦁ Makinenin hareketli parçaları üzerine nesneler düşebilir mi?
⦁ Makine koruyucusu makinenin işletilmesini daha veya uygunsuz hale getiriyor mu?

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2. HAFTA
KESİCİ TAKIMLAR
Kesici takımlar, bir takım tezgahına tespit edilerek endüstriyel bir ürüne şekil veren aletlerdir.
⦁ Bu şekil verme işlemi genellikle malzemeden talaş kaldırılabak meydana gelmektedir. Değişik makine ve makine
parçalarının imalatını sağlamak için kullanılan kesici takımın, talaş kaldırma esnasında oluşan yüksek zorlamaları
karşılaması zorunludur.
⦁ En uygun kesici takım malzemesi (kalite) ve kesici geometri ile işlenecek iş parçası malzemesini eşleştirmek,
sorunsuz ve verimli bir işleme prosesi için önemlidir.
⦁ Kesme değerleri, takım yolu, vb. gibi diğer parametreler de başarılı bir sonuç için çok önemlidir.
⦁ Ticari olarak bugün mevcut takım malzemelerinin değişik uygulamalarındaki performansları; takım ömrüne,
talaş kaldırma miktarına, yüzey hassasiyetine, ve takım maliyetine bağlı olarak değişmektedir.

-KESİCİ TAKIM MALZEMELERİ

⦁ Her kesici takım malzemesi ve performansı hakkında temel bir bilgi birikimi dolayısıyla her uygulamanın doğru
seçiminin yapılabilmesi açısından önemlidir. Dikkate alınacak noktalar, her operasyon için gereken işlenecek iş
parçası malzemesini, parça tipi ve şeklini, işleme koşullarını ve yüzey kalitesinin seviyesini içerir.
⦁ Kesme işleminde mekanik şoklara (darbelere karşı) dayanmak için yüksek tokluk özelliğine sahip olmalıdır.
⦁ Kesme işlemlerinde hızlı ısınma ve soğumalar meydana geldiği için yüksek termal şok direncine karşı dayanıklı
olmalıdır.
⦁ Kesme yaparken kesilen talaşla kesici uç arasında reaksiyon oluşmamalıdır.

Kesici takım malzemeleri; iç yapıları, ömürleri, imalat şekilleri, mekanik ve fiziksel özelliklerine göre aşağıdaki gibi
sıralanabilirler:

5
 ⦁ Karbon çelikleri
⦁ Takım çelikleri,
⦁ Yüksek hız çelikleri,
⦁ Sert maden uçlu kesiciler,
⦁ Seramikler,
⦁ Sermetler,
⦁ Siyalonlar,
⦁ Coroniteler,
⦁ Elmaslar,
⦁ CBN,
⦁ PCBN.

Kesici takım malzemelerinin daha yüksek ilerleme ve kesme hızlarında talaş kaldırmaları için kesici takım malzemesinin
üç temel özelliği olmalı:
⦁ Aşınmaya karşı dayanma kabiliyeti (aşınma direnci)
⦁ Kırılmaya karşı mukavemet (tokluk)
⦁ Yüksek sıcaklıklarda kimyasal kararlılığını ve sertliğini koruma (sıcak —kızıl- sertlik)

KESİCİ TAKIM MALZEMELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

Düşük kesme hızlarında diğer faktörlerin etkisi de göz önüne alınmalıdır. Günümüzdeki takım malzemeleri arasında bir
karşılaştırma yapmak karakteristiklerdeki farkları göstermek için de önemlidir. Bu özellikler aynı zamanda, aynı
malzemeden yapılmış değişik kalitedeki (grade) kesiciler arasındaki farkları göz önüne almak için de önemlidir.

-Aşınma direnci (Wear resistance-WR):

Kesici takım ucunun kesme kabiliyetini planlanan şekilde sürdürülebilmesi için çeşitli aşınma tiplerine olan dayanma
kabiliyetidir.

-Tokluk (Toughness-T) (dayanıklılık):

Tokluk, eğilmeye karşı direnç ve enine kırılma dayanımı gibi çeşitli yollarla açıklanabilir. Genellikle oda sıcaklığında
ölçülür ve bu yüzden işleme sırasındaki davranışla ilişkili tam bilgi vermez. Uç yavaşlatma etkisinin dikkate alınmasıyla
ilgisi yoktur. Yüksek hız çeliği (HSS) takım malzemesi oldukça yeni bir malzeme olan çok kristalli (polikristalin) elmasla
kıyaslandığında oldukça yüksek tokluğa sahiptir.

-İdeal bir takım malzemesi için:

⦁ Sert olmalı, serbest yüzey aşınmasına ve deformasyona dayanmalıdır.
⦁ Yüksek tokluğa sahip olmalı, çatlaklara ve kırılmaya direnç göstermelidir.
⦁ İş parçası ile kimyasal reaksiyona girmemelidir.
⦁ Kimyasal açıdan kararlı olmalı, oksidasyona mukavemeti yüksek olmalıdır.
⦁ Termal (ısıl) şoklara karşı iyi bir dirence sahip olmalıdır.

KESİCİ TAKIM MALZEMELERİ

Yüksek HIZ Çelikleri (HSS = High Speed Steels):
⦁ Yüksek hız çelikleri. tokluk değerlerinin yüksek olması. üretim kolaylıkları ve bilenip yeniden kullanılma imkanı
olduğundan dolayı tercih edilmektedir.
⦁ Maliyeti düşüktür,
⦁ Yüksek hız çelikleri, genelde helisel matkap, diş açmada kullanılan azdırma çakılan, kılavuzlar, parmak freze gibi

6
 kesici takım malzemelerinde kullanılırlar.
⦁ 600 oc sıcaklığa kadar sertliklerini muhafaza ederler.
⦁ Orta kesme hızlarında (30-50 m/dak) talaşlı imalatta kullanılırlar.
⦁ Yüksek hız takım çelikleri T ve M olmak üzere iki gruptanoluşmaktadır. Bunlar ilk alaşım olan Tungsten ve
Molibden yüzdesine göre belirlenir.
⦁ T serisi %12-20 tungsten ve diğer alaşım elementi olarak Vanadyum ve Kromla birlikte kobalttan oluşur.
⦁ M serisi yaklaşık %3.5-10 Molibden ile diğer alaşım elementleri olarak Kobalt, ,Krom ve vanadyum İçerir.
⦁ Genel olarak, M serisi, T serisinden daha yüksek abrasyon aşınma direncine sahip Olmakla birlikte daha ucuz ve
ısıl işlemde daha az bozulma göstermektedir.

Sert Maden Uçlu Kesiciler (Sinterlenmiş Karbürler):

⦁ Toz metalürjisi tekniği ile üretilirler.
⦁ Tungsten karbür (WC), Titanyum karbür (TiC), Tantalyum Karbür (TaC) tozlarının Co (kobalt), Nil Fe gibi bağlayıcı
bir faz ile preslenerek sinterlenmesiyle (yaklaşık 1300 oc ) üretilirler.
⦁ Sert maden uçlar, sıcaklığa dayanıklı takım malzemesi olup sert karbür parçacıkları ve sünek metallerle
birleşmesiyle üretilir.
⦁ (Tungstenzwolframium)
⦁ • WC_Co esaslı karbürlü malzemeler, farklı malzemeler ve kesme operasyonları için değişik tipleri olan karbürler
geliştirilmiştir.
⦁ Bağlayıcı Co artışıyla tokluk artmasına karşılık sertlik, basma kuvveti, elastik modül ve aşınma direnci azalır.
⦁ Bu malzemeler sinterlenmiş karbür" olarak da adlandırılır. Bunlar iyi aşınma direnci gösterdiklerinden
40m/dak'dan 350m/dak kesme hızına kadar sertliğini ve kesiciliğini kaybetmeden etkili şekilde
kullanılabilmektedir.
Sinterlenmiş Karbür
Tungsten karbür veya sert metal olarak da adlandırılan sinterlenmiş karbürler 1930'Iarda geliştirilmiştir. Bu malzeme, bir
bağlayıcı metal içerisinde %90 sert karbür parçacıklı bir toz metalürjisi ürünüdür.
Sinterlenme
Preslenen yapı gözeneklerle doludur (9630'a varan). Sinterleme gözenekleri doldurarak sert parçacıklar arasında bir bağ
oluşturan ısıl işlemdir. Bu bağ sayesinde sert karbürlerin bir arada tutulması, dolayısıyla yüksek mukavvemete sahip bir
yapının elde edilmesi mümkündür.
⦁ Günümüzde sinterlenmiş karbürlerin iki çeşidi yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar:
1.Tungsten karbür + kobalt alaşımlı düz karbür uçlar (WC+CO),
2. Tungsten karbur + kobalt + titanyum karbür + tantalum karbürlü uçlardır(WC+C0+TiC+TaC)
Sinterlenmiş Karbürlerin Sınıflandırılması:
Sinterlenmiş karbürler için dünyaca kabul edilen bir sistem yoktur. Bileşimlerine, mikro yapılarına, fiziksel özelliklerine
göre değil, kullanıcı ve üretici tarafindan yapılan uygulama kod sistemine göre sınıflandırılır. Avrupa ve Japonya'da kabul
edilmiş ISO sınıflandırma sistemine göre malzemeler üç gruba ayrılır. Bunlar, P, M, K, N, H, S harfleri ve bu harflerin
spnuna gelen rakamlardır.
Sinterlenmiş Karbürlerin ISO Sınıflandırma Sistemi:
İşlenecek malzemeye göre bu özellikler gruplandırılmıştır.
P serisi (mavi): Alaşımsız çelikler, düşük alaşımlı çelikler, Yüksek alaşımlı çelikler, çelik döküm, paslanmaz çelik ve dövme
demir gibi uzun talaş çıkaran malzemelerin işlenmesinde kullanılır.
M serisi (sarı): Östenik paslanmaz çelikler, ısıl dirençli malzemeler, mangan çeliği, alaşımlı dökme demir gibi işlenmesi
zor malzemelerin işlenmesinde kullanılır.
K serisi (kırmızı): Dökme demir gibi kısa talaş oluşturan nmalzemeleri ve alüminyum, bronz, plastik gibi demir esaslı
olmayan malzemelerin işlenmesinde kullanılırlar.

7
Kaplamalı Sinterlenmiş Karbürler:
-Kaplama; kesme kuvvetini, oluşan ısıyı, ve aşınmayı büyük oranda azaltarak geçici bir yağlayıcı görevi yapmaktadır. Bu,
özellikle daha kaliteli yüzey elde edilmek istenildiğinde daha yüksek hızların kullanılmasına imkan sağlar.
-Kesici takımların yüzey kaplamalarında yaygın olarak dört farklı kaplama malzemesi kullanılmaktadır. En belli başlı
kaplama malzemeleri;
⦁ Titanyum karbür (TiC), Gri renkte
⦁ Titanyum nitrür (TİN), Altın sarısı renkte
⦁ Titanyum karbonitrür (TİCN), Gri-mavi ve pembe renkte
⦁ Alüminyumoksit (A1203)'tir, saydam görünümlü

-Titanyum nitrür kaplamalar aşınma etkisini azaltmaktadır. Oksidasyona karşı direncin gerekli olduğu uygulamalarda sert
malzemelerin titanyum alüminyum nitrür (TİAIN), işlenmesinde titanyum karbür nitrür (TİCN) kaplamalar en iyi
özelliklere sahiptirler. Korozyona karşı direncin gerekli olduğu kaplamalar uygulamalarda ise daha kalın seramik
kullanılmaktadır.
-Kaplamalı takımlarla yapılan işlemlerde, yüksek hızda aşınma direncinin yükselttiği ve takım ömrünün 2-3 kat arttırdığı
görülmektedir. Bir çok kullanıcının takım ömrünü azaltmadan kesme hızını %25-50 arttırarak ekonomik açıdan büyük
avantaj sağladığı görülmektedir.
KISALTMALAR
-PCD: PolyCrystalline Diamond (çok Kristalli Elmas)
-PVD: Physical Vapour Deposition (Fiziksel Buhar Biriktirme)
-CBN: Cubic Boron Nitride (Kübik Bor Nitrür)
-CVD: Chemical Vapour Deposition (Kimyasal Buhar Biriktirme)
-BUE: Built-Up Edge (Yığma Kenar)

Tungsten Karbür (WC): Tungsten

⦁ Tungsten karbür parçacıklarının kobaltla birleştirilmesi ile elde dilirler. Demir işlenmesi zor ve emirlerin talaşlı
imalatında kullanılırlar.
⦁ Bu kesiciler toz metalürjisi ile imal edilmektedir. Tungsten karbür tozlan toz kobalt ile karıştırılıp 140— 400 MPa
basınç altında uç profilindeki kalıplarla sıkıştırılır, 1430—1500 oc de 20—30 dakika sinterlemeye tabi tutulurlar.
⦁ (Tungstenzwolframium)
⦁ Karışımdaki kobalt miktarı karbür ucun özelliklerini önemli ölçüde etkilemektedir.
⦁ Kobalt miktarının artması, dayanım, sertlik ve aşınma dayanımını düşürürken, kobaltın yüksek özlülük
özelliğinden dolayı WC'nin özlülüğü artmaktadır.
⦁ Krater aşınma dayanımını ve sıcaklıklara dayanım özelliğinin artırılması için WC ve titanyum birleştirilmelidir.
⦁ Sade tungsten karbürlü kesici uçlar dökme demir, östenitik çelik, demir dışı ve metal dışı malzemelerin
işlenmesinde kullanılırken tungsten karbür yanında titanyum ve tantalyum karbür de ihtiva eden kesici uçlar ise
ferritik çeliklerin işlenmesinde kullanılırlar.

8
Titanyum Karbür (TİC):
⦁ Tungsten karbüre göre aşınma dayanımının yüksek olmasına karşın, özlülüğü düşüktür.
⦁ Bağlayıcı olarak nikel-molibden alaşımının kullanıldığı titanyum karbür, daha yüksek kesme hızlarında özellikle
çelik ve dökme demirlerin işlenmesinde kullanılır.

Seramik Kesiciler
⦁ Seramiğin esası Alüminyum oksittir (A1203)
⦁ Seramik malzemeler yüksek sıcaklıklara karşı dayanıklı olan inorganik, metal olmayan malzemelerdir.
⦁ Genellikle dökme demirlerin, sert çeliklerin ve ısıl dirençli alaşımların işlenmesinde kullanılmaktadır.
⦁ Seramik takımlar; sert, yüksek sıcak sertliğe sahip, iş parçası ile reaksiyona girmeyen takımlardır. Uzun takım
ömrüne sahiptir. Yüksek kesme hızlarında talaş kaldırılabilirler.
⦁ Seramik kesiciler, diğer kesicilere oranla daha sert ve dolayısıyla da daha kırılgan bir yapıya sahip olduğundan bu
kesiciler, sürekli talaş kaldırma işlemlerinin olduğu yerlerde, sert metallerin son bitirme pasolarında tercih
edilmektedir.
⦁ Metalik olmayan seramiklerin özelliklerinde çeliklere göre bazı temel farklılıklar mevcuttur:
-Yoğunlukları çeliğin üçte biridir,
-Çok yüksek basma mukavemetine sahiptirler,
-Çeliklerde söz konusu olan plastik uzama seramiklerde söz konusu değildir,
-Çok daha kırılgandırlar,
-Saf seramiğin elastikiyet modülü çeliğin yaklaşık iki katıdır,
-Çeliğin ısıl iletim katsayısının yüksek olmasına karşın seramikler çok düŞük ısıl iletim katsayısına sahiptirler.
⦁ Seramikler, yüksek sıcaklıklarda İyi oksidasyon direnci, takım aşnma miktarını azalttığı ve iyi sıcak sertlik
performansları nedeniyle istenilen takım malzemeleridir. Bu özellikler işlenmesi zor olan malzemelerin 300
m/dak. kesme hızından daha büyük hızlarda kullanılmasını mümkün kılmaktadır. Örneğin, araba frenleri ve
kavramalar 600 m/dak kesme hızıyla başarılı bir şekilde işlenmektedir. Bunun dışında bu takımlarla alüminyum
alaşımları 910 m/dak magnezyum alaşımları 3000 m/dak da kullanılmaktadır.
⦁ Yüksek talaş kaldırma miktarı da rijit tezgahlarla ve sürekli kesmeyle mümkündür.
⦁ Seramik kesici takımların ilk akla gelen uygulama alanları şunlardır:
-çelikler ve dökme demirler,
-66 RC'ye kadar çelikler,
-Nikel esaslı süper alaşımlar

Sermet Kesici Takımlar

⦁ Sermet ismi SERamik ve METaI den gelmektedir.
⦁ Metalik fazla bağlanmış seramiklerdir. Yüksek krater ve oksidasyon direnci düşük sürtünme katsayısına sahiptir.
⦁ Çelik ve dökme demirler İçin özellikle orta ve hafif yükler altında yüksek hızlarda yüzey operasyonlarında
kullanılırlar.
⦁ Sermet, sert partikül olarak tungsten karbür yerine titanyum karbür (TİC), titanyum karbonitrür (TiCN) ve/veya
titanyum nitrür (TİN) gibi titanyum esaslı karbürlerin kullanıldığı sinterlenmiş karbürlerin genel adıdır.
⦁ Sermet kesici takımların en genel özellikleri :
-Yüksek (ve belirli bir dereceye kadar düşük) kesme hızı yeteneği,
-Uzun takım ömrü boyunca sağladığı yüksek hassasiyet,
-Yüksek kaliteli bir yüzey oluşturmasıdır.
⦁ Sermetler, kesme hızı bakımından kaplamalı karbürlü takımlardan daha İyi performans göstermekte ve kesme
hızında yaklaşık üst sınır olarak %100 artış sağlayarak 340 m/dak'ya kadar ulaşabilirken karbürlü takımlar ise
yaklaşık 160 m/dak civarında kalmaktadır. Kaplamalı takımlarda ise bu değer yaklaşık 240 m/dak'a

9
 yaklaşmaktadır. Seramiklerle karşılaştırıldığında ise karbürlü takımlarda ilerleme miktarı aralığının 0.08 mm/dev
ile 0.30 mm/dev iken bu değer seramiklerde daha darı aralıklarda olup 0.12 mm/dev ile 0.24 mm/dev arasında
değiştirdiği görülebilir. Bu nedenle, bu takımlar, kaplamalı takımlar ve seramikler arasında dengeyi
sağlamaktadır.
⦁ Sermet kesici takımların değişken sıcaklıklar sonucu ortaya çıkan ısıl çatlaklara karşıduyarlı kılan sınırlı ısıl
iletkenlikleri vardır. Soğutma sıvısının kullanılmadığı işlemlerde başarıyla kullanılırlar. Soğutma SIVISI
kullanılacaksa sıcaklık değişimlerinin önüne geçilmesi için, soğutma sıvısının doğru ve yeterli miktarlarda
kullanıldığı işlemlerde kullanılmalıdır.

Siyalonlar
⦁ Siyalonlar, silisyum alüminyum oksinitrür (Sİ-AI-O-N) bileşiminden oluşan silisyum nitrür esaslı kesici takım
malzemeleridir. Bunların üretiminde yaklaşık %88 alüminyum nitrür (AIN) ve %13 alümina (A1203) ile birlikte %
10 yitrum oksit (Y 203) tozları karıştırılarak kurutulmaktadır. İstenilen şekil ve boyutta yaklaşık 18000C de 1 saat
süreyle sinterlenerek preslenir.
⦁ Nikel esaslı alaşımların kaba talaş kaldırılmasında siyalon malzemeler, karbürler veya alüminyum oksit içeren
seramiklere göre çok iyi performans gösterirler. Siyalon kesiciler kullanılarak kesme hızı, karbürlerle
karşılaştırılarak % 150-200 arttırılabilmektedir.

Coronite
⦁ Coronite takımlara, yeni bir takım malzemesi özelliklerini kazandıran tane büyüklüğüdür. Bu özellikler çok küçük
(0.1 mikron) titanyum nitrür tanelerini üreten gelişmiş teknoloji sayesinde elde edilir. Özel bir tekniğin
kullanılmasıyla küçük TİN taneleri çelik matrislerin içerisine %35 İla %60 oranında bir hacim kaplayacak şekilde
dağıtılır.
⦁ Küresel uçlu parmak frezeler dışında hiçbir parmak freze tümüyle coronite malzemeden yapılmaz. Bu takımlar
üç kısımdan oluşmaktadır:
-Çelik bir çekirdek,
-Çapın %15'i kalınlığında bir coronite tabakası,
-Yaklaşık 2 mikron kalınlığında bir TİCN veya TİN kaplama

Elmas Takımlar
⦁ Elmas uçlu takımlar, çok yakın toleranslı ve yüksek hassasiyet gereken metal olmayan ve demirsiz malzemeleri
işlemek için kullanılırlar. Bunlar gevrek olduğundan şoka ve kesme basıncına karş karbürlü kesiciler kadar
dirençli olmadığından esas olarak bu malzemeler son bitirme yüzeylerinin işlenmesinde kullanılan takımlardır.

Kübik Bor Nitrür (CBN)

⦁ CBN kesici takımlar çok yüksek basınç ve sıcaklıklar altında özel seramik bağlayıcı malzemelerin karışımının
sinterlenerek yapıldığı kesici takım malzemeleridir. Dövme çelik, sertleştirilmiş çelik, dökme demir, yüzeyi
sertleştirilmiş iş parçaları ve ısıl dirençli alaşımlar CBN takımların yaygın olarak kullanıldığı malzemelerdir. CBN
kesici takımlar, sertlikleri 48 HRc'nin üzerinde olan sert İş parçası malzemelerinde uygulanmaktadır.
⦁ İş parçalan çok yumuşaksa takım aşırı şekilde aşınır. Malzeme ne kadar sertse takım aşınması 0 derece azdır.
CBN kesici takımlar, sağladıkları mükemmel yüzey kaliteleri sayesinde tornalama işlemlerini taşlama işlemlerine
alternatif hale getirmişlerdir.
⦁ ÇOK KRİSTALLİ KÜBİK BOR NİTRÜR (PCBN)
⦁ Çok kristalli kübik bor nitrür uçlar ile daha yüksek kesme hızlarında, daha fazla talaş derinliğinde kesme
yapılabilmekte ve sertliği 35 HRC den daha yüksek sertlik derecesindeki malzemeler işlenebilmektedir. Çok
kristalli kübik bor nitrürlerin temel özellikleri aşağıdaki gibi özetlenebilmektedir:
-Yüksek sertlik,
-Yüksek abrasyon direnci,

10
 -Yüksek basma dayanımı,
-Yüksek termal iletkenlik
⦁ Bu takımlar düz tornalama, alın tornalama, delik büyütme, profil tornalama ve frezeleme işlemlerinde de
başarılı olarak kullanılmaktadır, Bu takımlar aşağıdaki malzeme gruplarının işlenmesinde kullanılmaktadır.
⦁ Sertliği 45— 65 HRC olan malzemeler, AISI 4340, 8620, M2 ve TIS gibi sertleştirilmiş çelikler ve nikel esaslı sert
malzemeler
⦁ Brinell sertliği 180 240 olan dökme demirler, abrasiv demirli metaller ve nikel dirençli malzemeler,
⦁ Sertleştirilmiş parçaların bitirme işlemlerinde, tipik olarak takım çelikleri veya talaş derinliği 0.5 mm' den az ve
0.2 mm' lik yüzeyi sertleştirilmiş parçalar,
⦁ Jet motoru parçaları gibi uzay endüstrisinde kullanılan yüksek nikel alaşımlı süper alaşımlar.
⦁ Kaba dereceli PCBN takımla yapılan kesme işleminde başlıca uygulanan malzemeler ve işleme parametrelerini
şöyle özetlenebilir;
-Sert nikel alaşımları,
-YHÇ takımları,
-Soğuk iş takım çelikleri,
-Cr-Ni'li çelikler,
-Kobalt esaslı ve nikelli sert yüzeyli alaşımlar,
-Beyaz dökme demirler,
-Esmer dökme demirler vb. İşlenebilmektedir.
-Sert kesme malzemelerinin açıklamalarını belirtenharf semboller:
Sert metaller:
-HW Öncelikli olarak tungsten karbür (WC) içeren kaplamasız sert metaller.
-HT öncelikli olarak titanyum karbürleri (TIC) ve titanyum nitratları (TIN) veya ikisini de içeren kaplamasız sert metaller,
sermet olarak da adlandırılır.
-HC Yukarıdaki gibi ama kaplamalı sert metaller.
-Seramikler:
-CA Öncelikti olarak alüminyum oksit (AID).
-CM Öncelikli olarak alüminyum oksit (A1203) ama oksitlerin dışında bileşenler de İçerir.
-CN öncelikli olarak silikon nitrat (Si,N.).
-CC Yukarıdaki gibi arna keplamajl seramikler.
-Elmas:
-DP Çok kristalli elmas
-Bor nitrat:
-BN Kübik bor nitrat
-Çok kristalli elmas ve kübik bor nitrat aynı zamanda süper sert kesme malzemeleri olarak da adlandırılır.

11