PLASTİK ŞEKİL DEĞİŞTİRME

DÖVME
 1.Dövme
Dövme darbe altında kontrollü bir plastik
deformasyon sağlanarak metale istenilen şekli verme,
tane boyutunu küçültme ve mekanik özelliklerini
iyileştirme amacıyla uygulanan bir plastik şekil verme
işlemidir. Şekil verme işlemi iş parçasının yüzeyine
basınç uygulanarak gerçekleştiriliyorsa yığma adını
alır. Şekil değişimi için gerekli kuvvet iş parçasının
ekseni doğrultusunda uygulanır. İş parçası bu eksene
dik doğrultuda genişleyerek şekillenir.
Şekil.2 Temel Kütle Şekillendirme Yöntemi: Dövme
Şekil.3 Dövme
Şekil.4 Dövme İşlemleri
 1.1. Dövme İşleminin Sınıflandırılması
Dövme işlemi insanlığın metallere
uyguladığı en eski şekillendirme işlemidir.
Önceleri demirci ocağında ısıtılan parçalar örs
üzerinde çekiçle dövülerek şekillendirilirken
günümüzde dövme endüstrisindeki gelişmeler
sayesinde çeşitli boyut ve şekillerdeki parçanın
dövme işlemi makinelerle
gerçekleştirilmektedir. Dövme işlemi değişik
kriterler dikkate alınarak sınıflandırılabilir.
 1.2Dövme İşleminin Sınıflandırılması
Soğuk veya sıcak dövme:
Sıcak veya ılık dövme; önemli oranda
deformasyon gerektiğinden ve parça
malzemesinin dayanımını düşürüp sünekliğini
arttırmak ihtiyacından dolayı en yaygın
yöntemdir.
Soğuk dövme; şekil değiştirme sertleşmesinden
kaynaklanarak malzemenin dayanımı artar.
Darbe veya preste dövme:
Dövme şahmerdanı ; bir darbe yükü uygular.
Dövme presi ; yavaş basınç uygular.
1) Dövme işleminde uygulanan imalat yöntemine göre;
a) El ile Dövme
b) Makine ile Dövme
2) Dövme işleminde kullanılan makinelerin çalışma
prensibine göre;
a) Şahmerdanla dövme
b) Presle dövme
3) Dövme işleminde kullanılan kalıpların özelliklerine
göre;
a) Açık kalıpta dövme
b) Kapalı kalıpta dövme
 1.2.1. EL İLE DÖVME
El takımları kullanılarak ısıtılmış metalin
çekiçlenmesiyle gerçekleştirilir. Bilinen en eski
dövme yöntemidir.
Video 10.1. El ile Dövme
 1.2.2. Makine ile Dövme
Dövme Makineleri:
a) Şahmerdanlar
a.a) Mekanik Hareketli Şahmerdanlar
a.b) Hava Kaldırmalı ve Serbest Düşmeli
Şahmerdanlar
a.c) Buhar veya Hava Basınçlı Şahmerdanlar
a.d) Karşı Vuruşlu Şahmerdanlar
b) Dövme presleri
b.a) Mekanik Presler
b.b) Hidrolik Presler
b.c) Diğer dövme yöntemleri
 a) Şahmerdanlar
İş parçasının bir örs ve çekiç sistemi ile
dövülmesini sağlayan makinelerdir. Vuruş şiddeti
ve vuruş sayısı ayarlanabilir, çekiç ve altlığına
çeşitli dövme takımları ve kalıpları bağlanabilir.
Şekil 7. Kapalı Kalıpta Dövme için bir Düşüm Şahmerdanının
Detayları
Şekil 8. Şahmerdanlar (Çekiçler)
Video 10.2. Şahmerdan ile Dövme
 b) Dövme Presleri
Sıkıştırma işlemini gerçekleştirmek için yavaş
basınç uygular.
Mekanik Pres: Tahrik motorunun dönme
hareketini koç’un lineer hareketine dönüştürür.
➢Vidalı Presler
➢Eksantrik presler
Hidrolik Pres: Koç’u hidrolik piston harekete
geçirir.
Şekil.9 Mekanik Pres
Video 10.3. Eksantrik Pres
Şekil.10 Vidalı Pres
Video 10.4 Vidalı Pres
Şekil.11 Hidrolik Pres
Video 10.5. Hidrolik Pres
Dövme Metodunun Seçimine Etki
Eden Faktörler

a) Dövmenin tam boyutları

b) İş parçasının kimyasal yapısı
c) Parçanın ağırlık ve kesiti
d) Üretilecek parça sayısı
e) Tolerans gerekleri
f) Maliyet unsurları
Birçok uygulamalarda metot seçimi
makine kapasitesine işlemlerin
akışına ve malzemenin ele alınma
kolaylığına bağlıdır.
 Dövme Yöntemleri
En eski üretim yöntemlerinden biri olan dövmenin
günümüzde de endüstride çok önemli bir yeri vardır.
Genel olarak, dövme yöntemleri aşağıdaki gibi
sınıflandırılabilir.
a. Kapalı kalıpta çapaklı dövme
b. Kapalı kalıpta çapaksız dövme
c. Açık kalıpta dövme
d. Yatay dövme
e. İzotermal dövme
f. Radyal dövme
g. Sinter dövme
h. Elektro yığma
i. Dövme haddeleri ile şekillendirme
Video 10.6. Dövme (Forging)
Video 10.7. Dövme İle Bıçak İmali
Video 10.8. Çelik Dövme (Steel Forging)
Video 10.9. Dövme