FILIPINO SA PILING LARANG
Limang Makrong Kasanayan / Limang Makrong
Kasanayan ng Asignaturang Akademikong
Pagsulat
1. Pagsasalita
2. Pakikinig
3. Pagbabasa
4. Panonood
5. Pagsusulat
● May iba’t ibang dahilan ang tao sa pagsusulat.
Maaaring ito ay nagsisilbing libangan para sa
iba, sa mag-aaral namang tulad mo, kalimitang
ang dahilan ng pagsusulat ay matugunan ang
pangangailangan sa pag-aaral sa pagsasatitik
ng inyong mga naiisip at nararamdaman. Para sa
mga propesyonal naman tulad ng awtor,
peryodista, sekretarya, guro, at iba pa,
nagsusulat sila bilang pagtugon sa trabaho na
kanilang ginagampanan sa lipunan.
● Isang masinop at sistematikong pagsulat ukol
sa isang karanasang panlipunan.
● Ayon kay Mabilin (2012)
- Ang akademikong pagsulat ay uri ng pagsulat
na higit na mahalaga kaysa sa lahat ng uri ng
pagsulat. Madaling makabubuo ng rebyu at
sintesis.
- Ito ay itinuturing na pinakamataas na antas
ng intelektuwal na pagsulat dahil lubos na
pinatataas nito ang kaalaman ng mga
mag-aaral sa iba’t ibang larangan.
- Ang pagsusulat ay isang pagpapahayag ng
kaalamang kailanman ay hindi maglalaho
sa isipan ng mga bumasa at babasa sapagkat
ito ay maaaring pasalin-salin sa bawat
panahon.
- Maaaring mawawala ang alaala ng sumulat
ngunit ang kaalamang kanyang ibinahagi ay
mananatiling kaalaman.
- Malaking tulong ang pagsusulat lalong lalo na
sa mga taong nakasusulat, nakababasa at
maging sa pagdokumento ng mga
mahahalagang pangyayari.
● Ayon kina William Strunk, E.B White
- Ang pagsulat ang bumubuhay at
humuhubog sa kaganapan ng ating
pagiging tao.
● Ayon kay Kellogg
- Ang pag-iisip at pagsusulat ay kakambal ng
utak, gayundin naman, ang kalidad ng
pagsulat ay hindi matatamo kung walang
kalidad ng pag-iisip.
2ND SEMESTER
Abstrak Sintesis
Adyenda Buod
Lakbay-sanaysay Talumpati
Panukalang Proyekto Synopsis
Posisyong papel Bionote
Pictorial essay
Replektibong sanaysay
1. Pormal
- nakasulat sa pormal Iwasan ang paggamit ng
mga salitang kolokyal o balbal.
2. Obhetibo
- hindi naka base sa kuro kuro
3. May Paninindigan
- ipinaglalaban, nangangatwiran. Maging
matiyaga sa pagsasagawa ng pananaliksik at
pagsisiyasat ng mga datos para matapos ang
pagsulat ng napiling paksa.
4. May Pananagutan
- Ang mga sanggunian na ginamit sa mga
nakalap na datos o impormasyon ay dapat na
bigyan ng nararapat na pagkilala. Ito ay isang
etika at pagbibigay galang sa awturidad na
ginamit bilang sanggunian
5. May Kalinawan - hindi paligoy ligoy
1. Naipapahayag ang damdamin, mithiin, pangarap,
agam-agam, bungang-isip, at mga pagdaramdam.
2. Nakikilala ng tao ang kanyang sarili, ang kanyang
mga kahinaan at kalakasan, ang lawak at tayog
ng kanyang isipan, at mga naabot ng kanyang
kamalayan.
3. Pangunahing layunin ay mapabatid sa mga tao o
lipunan ang paniniwala, kaalaman, at mga
karanasan ng taong sumusulat.
● Personal o ekspresibo
- ang layunin ay nakabatay sa pansariling
pananaw, karanasan, naiisip, o nadarama ng
manunulat.
● Panlipunan o sosyal
- layunin na makipag-ugnayan sa ibang tao o
sa lipunang ginagalawan at tinatawag din
transaksiyonal.
1. Wika
- magsisilbing behikulo upang maisatitik ang
mga kaisipan, kaalaman, damdamin,
FILIPINO SA PILING LARANG
karanasan, impormasyon at iba pang nais
ilahad ng isang taong nais sumulat.
2. Paksa
- magsisilbing pangkalahatang iikutan ng mga
ideyang dapat mapaloob sa akda.
3. Layunin
- magsisilbing giya sa paghabi ng mga datos o
nilalaman ng iyong isusulat.
4. Pamamaraan sa pagsulat
- (tatalakayin ang iba’t ibang paraan sa
susunod na talakayan)
5. Kasanayang pampag-iisip
- kakayahang mag-analisa o magsuri ng mga
datos na mahalaga o hindi gaanong
mahalaga, o maging ng mga impormasyong
dapat isama sa akdang isusulat.
6.Kaalaman sa wastong pamamaraan ng pagsulat
- sapat na kaalaman sa wika at retorika
partikular sa wastong paggamit ng malaki at
maliit na titik, wastong pagbabaybay,
paggamit ng bantas, pagbuo ng
makabuluhang pangungusap, paghabi ng
kaisipan, pagbuo ng talata, at masining at
obhetibong paghabi ng mga kaisipan.
7.Kasanayan sa Paghabi ng Buong Sulatin
- kakayahang mailatag ang mga kaisipan at
impormasyon sa isang maayos, organisado,
obhetibo, at masining na pamamaraan.
● PAMAMARAANG IMPORMATIBO (KAALAMAN)
- Isang uri ng teksto na naglalayong magbigay
ng impormasyon at kaalaman.
- Tinatawag na tekstong impormatib ang mga
babasahin at akdang nagbibigay ng
impormasyon, kaalaman, at paliwanag tungkol
sa isang tao, bagay, lugar, hayop, o
pangyayari.
- Karaniwang sinasagot nito ang tanong na
‘ano,’ ‘sino,’ at kung minsan ay ‘paano.’
- Pawang impormasyon at katotohanan lamang
ang taglay ng tekstong impormatibo at hindi
naglalaman ng anumang opinyon o saloobin.
- Halimbawa: teksbuk o batayang aklat,
magasin, pahina ng balita sa mga pahayagan,
encyclopedia, almanac, maging mga
sanaysay
● PAMARAANG EKSPRESIBO
- Layon nitong maipahayag ang sariling
pananaw, kaisipan, at damdamin sa
pangyayari.
- Halimbawa: tula, awit, dyornal, talaarawan,
personal na liham, at pagtugon sa ilang isyu
● PAMARAANG NARATIBO
- Pagsasalaysay o pagkukwento ng mga
pangyayari sa isang tao o mga tauhan,
nangyari sa isang lugar at panahon o isang
2ND SEMESTER
tagpuan nang may maayos na
pagkakasunod-sunod mula simula hanggang
wakas.
- Halimbawa: Maikling kwento, Nobela,
Kwentong bayan, mitolohiya, alamat, tulang
pasalaysay, lakbay-sanaysay
● PAMARAANG DESKRIPTIBO
- Naglalaman ito ng impormasyong ginagamitan
ng mga salitang pantukoy sa katangian ng
isang tao, bagay, hayop, lugar, o pangyayari.
- Mayaman sa mga salitang pang-uri o
pang-abay ang mga tekstong deskriptibo.
● PAMARAANG ARGUMENTATIBO
- Naglalayong patunayan ang isang argumento
sa pamamagitan ng matibay na
pangangatwiran batay sa katotohanan o
lohika.
- Kailangang mailahad nang maayos at
malinaw ang ebidensiyang batay sa
katotohanan upang mahikayat ang
tagapakinig o mambabasa.
- Halimbawa: Tesis, posisyong papel, editorial,
petisyon, debate
● MALIKHAING PAGSULAT
- Ang layunin ay aliwin, pukawin, antigin ang
imahinasyon at damdamin ng mga
mambabasa. Maaari itong piksiyon na bunga
ng malikot na imahinasyon o kathang – isip
lamang ng manunulat o di kaya naman ay
hindi piksiyon na batay sa mga tunay na
pangyayari. Kinabibilangan ito ng mga
makata, kuwentista, nobelista at iba pa. Ang
mga halimbawa nito ay maikling kuwento,
dula, tula, malikhaing sanaysay, pelikula,
teleserye, komiks, musika at iba pa.
● TEKNIKAL NA PAGSULAT
- layunin nito ay lumutas ng isang
komplikadong suliranin, bumuo ng
pag-aaral o proyekto. Malawak ang
kaisipang sakop ng ganitong anyo ng sulatin.
Ang feasibility study ay maituturing na isang
halimbawa nito.
● PROPESYONAL NA PAGSULAT
- may kinalaman sa isang tiyak na
propesyon o larangan ang anyong ito ng
pagsulat. Ang paggawa ng ganitong sulatin
ay kadalasang batay sa propesyon o
bokasyon ng isang tao. Ang pagsulat ng
police report, lesson plan, medical report at
iba pa ay ilan sa mga halimbawa nito.
● DYORNALISTIK NA PAGSULAT
- mga sulating may kaugnayan sa
pamamahayag ang anyo ng ganitong
FILIPINO SA PILING LARANG
sulatin. Bihasa sa pangangalap at pagsulat
ng mga totoo, obhetibo at makabuluhang mga
balitang nagaganap sa kasalukuyan.
Karaniwan itong isinusulat sa mga
pahayagan, magasin o kaya naman ay iniuulat
sa radyo, telebisyon o maging sa social media
gamit ang live streaming. Ang mga halimbawa
nito ay balita, editorial, lathalain, artikulo at iba
pa.
● REPERENSIYAL NA PAGSULAT
- layunin nito ay irekomenda sa iba ang mga
sangguniang maaaring pagkuhaan ng mga
datos at impormasyon tungkol sa isang
paksa. Karaniwan itong nakikita sa huling
bahagi ng isinagawang pananaliksik o kaya
naman ay sa kabanata ng isang tesis o
disertasyon na tumatalakay sa kaugnay na
literatura o pag-aaral.
2ND SEMESTER
- "Kagandahang-asal" at "wasting pag-iral" sa
pakikitungo sa ibang tao.
a. Kilalanin ang ideyang inilagay sa pananaliksik
pagsulat ay hindi nangggaling sa iyo o may original.
b. Huwag basta-basta kumuha ng datos ng walang
permiso ng tao/institusyon
c. Magpukas lamang sa paksa ng interbyu. Iwasang
langkapan ng personal at negatibong pagsipat ng mga
obserbasyon.
d. Patiyagang daanan ng proseso ng pagsulat. Huwag
manipulahin ang mga datos, detalye proseso ng
pagsulat at pagsikapan kunin ang mga detalye sa
tamang panahon at pagkakataon.

e. Huwag na huwag dayain ang mga impormasyon.

Masusukat dito ang intergridad at kredebilidad ng
mismong gumagawa ng pananaliksik. Maging ohetibo
1. KATANGIAN NG MANANALIKSIK/
sa lahat ng pagkakataon.
MANUNULAT
- marapat lamang na angkinin ng kahit
3. PAG-IWAS SA PLAGARISM KRIMEN SA
sinumang manunulat mananaliksik ang
AKADEMIKONG PAGSUSULAT
sumusunod na mga katangian.
- Isang kalapastanganan ang pag kopya ng
mga akademikong pagsulat ng mga konsepto
at ideya.
a. MATIYAGA
- walang katapusang paghahanap ng
● PANIMULA (SA ABSTRAK)
impormasyon
- Isa sa mga dapat matutunan ng bawat
b. SISTEMATIKO
mag-aaral ay ang kakayahang bumuo ng
- may tamang pag-iiskedyul at pagrasaayos ng
isang paglalagom o buod.
mga appointment sa kakapanayamin.
- Ang lagom ay ang pinasimple at pinaikling
- Mahalaga ang tamang pagbabalangkas ng
bersyon ng isang sulatin o akda.
oras sa pananaliksik.
- Mahalagang makuha ng sinumang nagbabasa
c. MAINGAT
o nakikinig ang kabuuang kaisipang
- isinasaalang-alang ang balidasyon ng facts o
nakapaloob sa paksang nilalaman ng sulatin o
datos ng pananaliksik, kredibilidad ng mga
akda.
pinaghanquan ng detalye
- Tandaan na sa pagsulat ng lagom,
- may pagtitimbog sa mga panig.
mahalagang matukoy ang pinakasentro o
d. KRITIKAL
pinakadiwa ng akda o teksto.
- hindi lahat ng nakalap ng datos ay isinasama
- sa pagsulat ng lagom, mahalagang ito ay
sa pananaliksik
mailahad nang malinaw, hindi maligoy o
- mapanuri sa pagkuha ng datos kung
paulit-ulit.
napapanahon
- nakatutulong sa pagpapaunlad o
- mapapakinabangan ng mag-aaral
pagpapayaman ng bokabularyo sapagkat sa
e. MATAPAT
pagsulat nito ay importanteng makagamit ng
- pagkilala mula sa mga orihinal na ideya mula
mga salitang angkop sa nilalaman ng tekstong
sa pinag kuhanan mga datos
binubuod.
- Hindi inaangkin ng manunulat na ang kanyang
- Bilang paghahanda sa totoong buhay ng
mga nakuhang datos ay pagmamay-ari niya
propesyon at pagtatrabaho, mahalagang
kahit may iba nang personalidad institusyon
matutunan mo ang paggawa ng iba’t ibang uri
ang nagmamay-ari na ito
ng lagom na madalas gamitin sa mga
pag-aaral, negosyo at sa iba’t ibang uri ng
2. ETIKA AT RESPONSIBILIDAD NG
propesyon. Kaya naman, sa arling ito ay lubos
MANANALIKSIK/ MANUNULAT
mong matututunan ang pagsulat ng ilang uri
FILIPINO SA PILING LARANG
ng lagom o buod – ang abstrak, synopsis o
buod at bionote.
● ABSTRAK
- Ang abstrak ay isang uri ng lagom na
karaniwang ginagamit sa pagsusulat ng mga
akademikong papel tulad ng tesis, papel na
siyentipiko at teknikal, lektyur, at mga report.
- Ito ay kadalasang bahagi ng isang tesis o
disertasyon na makikita sa unahan ng
pananaliksik pagkatapos ng title page o
pahina ng pamagat. Ito ay naglalaman ng
pinakabuod ng buong akdang akademiko o
ulat.
● Ayon kay Philip Koopman (1997)
- sa kanyang aklat na How to Write an Abstract,
bagama’t ang abstrak ay maikli lamang,
tinataglay nito ang mahahalagang elemento o
bahagi ng sulating akademiko tulad ng
introduksiyon, mga kaugnay na literatura,
metodolohiya, resulta, at kongklusyon. Naiiba
ito sa kongklusyon sapagkat ito ay
naglalaman ng pinakabuod ng bawat bahagi
ng sulatin o ulat.
HUWAG KAKALIMUTAN
● Ang abstrak ay mula sa Latin na abstracum
na ang ibig sabihin ay maikling buod ng
artikulo o ulat na inilalagay bago ang
introduksiyon ng isang saliksik o ulat.
● Ito ay ang impormatibong uri ng abstrak at ang
deskriptibong uri ng abstrak. Ang bawat uri ay
naiiba mula sa elemento na ginagamit sa
pagsusulat, sa estilo na ginagamit at sa
layunin o pakay na gustong ipaabot ng isang
manunulat.
● Deskriptibo man o impormatibong abstrak, pareho
itong nagtataglay ng mahahalagang
impormasyon at nagbibigay-halaga sa kung
sino at kung saan nakuha ang mga
impormasyon sa mga nalimbag na abstrak na
sulatin.
● Deskriptibo
- Ito ay maiksi lamang na uri ng sulatin.
Binubuo lamang ito ng isang daan o kulang
isang daang mga salita. Walang konkretong
buod o resulta ng isang sulatin ang mababasa
sa uri ng abstrak na ito. Taglay lamang nito
ang kaligiran ng pag-aaral, layunin, at pokus o
paksa ng pag-aaral.
● Impormatibo
2ND SEMESTER
- Marami sa mga abstrak na sulatin ay
impormatibo ang uri. Halos lahat ng elemento
ng abstrak na sulatin ay napaloob sa
impormatibong uri. Nagtataglay ito ng
kaligiran, layunin ng pag-aaral, metodolohiya,
kinalabasan at kongklusyon ng pananaliksik.
Detalyado at malinaw ang pagkakasulat nito.
A. Maging maingat sa pagbabasa ng abstrak
sapagkat ito ay bunga ng masinop na pag-aaral.
Tukuyin dito ang layunin, metodolohiya, sakop,
kinalabasan, kongklusyon, at rekomendasyon.
B. Itala ang nilalaman ng bawat bahagi ng abstrak sa
isang bukod na papel bilang burador. Iparapreys
ang mga salita at huwag kopyahin ang orihinal na
teksto. Gumamit ng sariling mga salita subalit
hindi naiiba ang diwa mula sa orihinal na teksto.
C. Muling balikan ang mga naunang talata upang
masuri at maiwasto ang maaaring maging
kahinaan o kakulangan sa wastong pagkakahanay
at daloy ng idea. Pag-isipan ang mahahalaga at
hindi gaanong kailangang datos. Magtanggal kung
kinakailangan. Pansinin ang pagkakagamit ng
mga bantas, salita, at pagkakabuo ng
pangungusap.
D. Huwag kalilimutang basahing muli, bilang pinal na
pagtingin, ang binuong abstrak. Kuhanin ang
buong pangalan ng mananaliksik, pamagat ng
saliksik at maging tagapayo.
- Madalas marinig na ang mabisang
komunikasyon ang buhay ng isang samahan o
organisasyon. Kung walang maayos na daloy ng
komunikasyon sa loob ng isang samahan, kadalasan
ito ay walang kaayusan. Gayundin naman, kung ang
komunikasyon ang buhay ng samahan, itinuturing
namang pinakapuso at isip nito ay ang
pagpupulong. Sa pamamagitan ng epektibong
pagpupulong nauunawaan at nadarama ng bawat
bahagi ng samahan ang mga lithiin at nais
tahakin nito. Kaya naman, napakahalagang
maisagawa ang isang maayos, organisado , at
sistematikong pagpupulong ito man ay isang
business meeting ,one-on-one meeting , o company or
school meeting.
● Ayon kay Prof. Ma Rovilla Sudaprasert,
- sa kanyang aklat na English for the Workplace
3 (2014), ang memorandum o memo ay isang
kasulatang nagbibigay kabatiran tungkol sa
gagawing pulong o paalala tungkol sa isang
mahalagang impormasyon, gawain, tungkulin,
o utos. Sa memo nakasaad ang layunin o
pakay ng gagawing miting. Sa pamamagitan
FILIPINO SA PILING LARANG
nito, naging malinaw sa mga dadalo ng pulong
kung ano ang inaasahan mula sa kanila.
● Ayon kay Dr. Darwin Bargo
- sa kanyang aklat na Writing in The Discipline
(2014), ang mga kilala at malalaking
kompanya at mga institusyon ay kalimitang
gumagamit ng mga colored stationery para sa
kanilang mga memo tulad ng sumusunod:
● Puti - ginagamit sa mga pangkalahatang
kautusan, direktiba, o impormasyon
● Rosas – ginagamit naman para sa request o
order na naggagaling sa purchasing department
● Dilaw o Luntian – ginagamit naman para sa mga
memo na nanggagaling sa marketing at
accounting department
● Sa pangkalahatan, ayon din kay Bargo (2014)
may tatlong uri ng memorandum ayon sa layunin
nito.
1. Memorandum para sa Kahilingan
- isang uri ng pormal na pagsusulat kung saan
ito ay isang hiling o pabor na gusto mong
ipaabot sa taong bumabahala ng isang bagay.
- Hal: Sa pagdiriwang ng Promenade para sa
taong ito, at sa mga susunod pa, alinsunod sa
tinakda ng Punong Guro at ng administrasyon
ng eskwelahan, dapat na nakasuot ng tamang
uniporme ang mga guro, at iba pang tauhan
ng eskwelahan.
2. Memorandum para sa Kabatiran
- isang kasulatang nagbibigay kabatiran tungkol
sa gagawing pulong o paalala tungkol sa
isang mahalagang impormasyon, gawain,
tungkulin o utos. Dito nakasaad ang layunin o
pakay ng gagawing miting o pulong.
- Hal: Ang nakatakdang pulong sa Sabado,
Nobyembre 28, 2015 ay inilipat sa susunod na
Sabado, Disyembre 5, sa ganap na ika – 9:00
hanggang ika – 11:00 ng umaga.
3. Memorandum para sa Pagtugon
- Hal: Bilang pagtugon sa Memorandum
Pangkagawaran Blg. 9, s. 2017, hinihikayat
ang mga magaaral at tagapagsanay na
makadalo sa gawaing ilulunsad ng Komisyon
sa Wikang Filipino sa isang opisyal na oras at
boluntaryo. Ang komperensya ay magaganap
sa ika-31 ng Marso hanggang 2 ng Abril, 2017
sa Orion Elementary School, Orion Bataan.
Ang bawat nagnanais na dumalo ay maglakip
ng pag-iindorso ng inyong punong-guro at
ipapadala ang pangalan bago dumating ang
ika – 1 ng Marso.
● Mahalagang tandaan na ang isang maayos at
malinaw na memo ay dapat magtalay ng
sumusunod na mga impormasyon. Ang mga
impormasyong ito ay hinango mula sa aklat ni
Sudaprasert na English for the Workplace 3
(2014).
2ND SEMESTER
● Makikita sa letterhead ang logo at pangalan ng
kompanya, institusyon o organisasyon gayundin
ang lugar kung saan matatagpuan ito at minsan
maging ang bilang numero ng telepono.
● Ang bahaging ‘Para sa/Para kay/Kina ay
naglalaman ng pangalan ng tao o mga tao, o kaya
naman ay grupong pinag-uukulan ng memo. Sa
pormal na memo mahalagang isulat ang buong
pangalan ng pinaguukulan nito. Kung ang
tatanggap ng memo ay kabilang sa ibang
departamento, makatulong kung ilagay rin ang
pangalan ng departamento. Hindi na rin
kailangang lagyan ng G., Gng., Bb., at iba pa
maliban na lamang na napakapormal ng memong
ginawa.
● Ang bahaging ‘Mula kay’ ay naglalaman ng
pangalan ng gumawa o nagpadala ng memo.
Isulat ang buong pangalan ng nagpadala kung
pormal ang ginawang memo. Gayundin,
mahalagang ilagay ang pangalan ng
departamento kung ang memo ay galing sa ibang
sekyon at tanggapan. Hindi na rin kailangang
lagyan ng G., Gng., Bb., at iba pa maliban na
lamang na nakapapormal ang memong ginawa.
● Sa bahaging Petsa, iwasan ang paggamit ng
numero gaya ng 11/25/15 o 30/09/15. Sa halip,
isulat ang buong pangalan ng buwan o ang
dinaglat na salita nito. Tulad halimbawa ng
Nobyembre o Nob. Kasama ang araw at taon
upang maiwasan ang pagkalito.
● Ang bahaging Paksa ay mahalagang maisulat
nang payak, malinaw at tuwiran upang agad
maunawaan ang nais ipabatid nito.
● Kadalasan ang Mensahe ay maikli lamang ngunit
kung ito ay isang detalyadong memo kailangan ito
ay magtaglay ng sumusunod
a. Sitwasyon – dito makikita ang panimula o layunin
ng memo
b. Problema – nakasaad ang suliraning dapat
pagtuonan ng pansin. Hindi lahat ng memo ay
nagtataglay nito
c. Solusyon – nagsasaad ng inaasahang dapat gawin
ng kinauukulan
d. Paggalang o Pasasalamat – wakasan ang memo
sa pamamagitan ng pagpapasalamat o pagpapakita
ng paggalang.
● Ang huling bahagi ay ang ‘Lagda’ ng nagpadala.
Kadalasang inilalagay ito sa ibabaw ng kanyang
pangalan sa bahaging Mula kay
FILIPINO SA PILING LARANG
● Ayon kay Sudaprasert (2014), ito ang
nagtatakda ng mga PAKSANG TATALAKAYIN
sa pulong.
● Ang pagkakaroon ng maayos at sistematikong
adyenda ay isa sa mga susi ng matagumpay
na pulong.
● Napakahalagang maisagawa ito nang
maayos at maipabatid sa mga taong
kabahagi bago isagawa ang pulong.
1.Ito ay nagsasad ng sumusunod na mga
impormasyon:
a. mga paksang tatalakayin
b. mga taong tatalakay o magpaliwanag
ng mga paksa
c. oras na itinakda para sa bawat paksa
2. Ito rin ang nagtatakda ng balangkas ng pulong
tulad ng pagkakasunod-sunod ng mga paksang
tatalakayin at kung gaano katagal pag-uusapan ang
mga ito.
3. Ito ay nagsisilbing talaan o tseklist na
lubhang mahalaga upang matiyak na ang lahat ng
paksang tatalakayin ay kasama sa talaan.
4. Ito ay nagbibigay rin ng pagkakataon sa mga
kasapi sa pulong na maging handa sa mga
paksang tatalakayin o pagdedesisyunan.
5. Ito ay nakakatulong nang malaki upang manatiling
nakapokus sa mga paksang tatalakayin sa pulong.
1. Magpadala ng memo na maaaring nakasulat
sa papel o kaya naman ay isang e-mail na
nagsasaad na magkakaroon ng pulong
tungkol sa isang tiyak na paksa o layunin
sa ganitong araw, oras at lugar.
2. Ilahad sa memo na kailangan nilang lagdaan
ito bilang katibayan ng kanilang pagdalo o
kung e-mail naman kung kinakailangang
magpadala sila ng kanilang tugon. Ipaliwanag
din sa memo nasa mga dadalo, mangayaring
ipadala o ibigay sa gagawa ng adyenda
ang kanilang concerns o paksang
tatalakayin at maging ang bilang ng minuto na
kanilang kailangan upang pag-usapan ito.
3. Gumawa ng balangkas ng mga paksang
tatalakayin kapag ang lahat ng mga adyenda
o paksa ay napadala na o nalikom na. Higit na
maging sistematiko kung ang talaan ng
agenda ay nakalatag sa talahanayan o -interpretasyon ang mga napag-usapan sa
naka-table format kung saan makikita ang
adyenda o paksa, taong magpaliwanang at
2ND SEMESTER
oras kung gaano katagal pag-uusapan.
Ang taong naatasang gumawa ng
adyenda ay kailangang maging matalino at
mapanuri kung ang mga isinumeting agenda
ay may kaugnayan sa layunin ng pulong.
4. Ipadala ang sipi ng adyenda sa mga
taong dadalo mga dalawa o isang araw
bago ang pulong. Bilang paalala ay muling
ilagay rito ang layunin ng pulong at kung
kailang at saan ito gaganapin.
5. 5.Sundin ang nasabing adyenda sa
pagsasagawa ng pulong.
● Gumawa ng balangkas ng mga paksang
tatalakayin kapag ang lahat ng mga adyenda
o paksa ay nalikom na.
● Magpadala ng memo na maaaring
nakasulat sa papel o kaya naman ay
isang e-mail na nagsasaad na magkakaroon
ng pulong tungkol sa isang tiyak na paksa o
layunin sa ganitong araw, oras at lugar.
● Sundin ang nasabing adyenda sa
pagsasagawa ng pulong.
● Ilahad sa memo na kailangan nilang lagdaan
ito bilang katibayan ng kanilang pagdalo o
kung e-mail naman kung kinakailangang
magpadala sila ng kanilang tugon.
● Ipadala ang sipi ng adyenda sa mga
taong dadalo, mga dalawa o isang araw
bago ang pulong. Bilang paalala ay muling
ilagay rito ang layunin ng pulong at kung
kailan at saan ito gaganapin
● Ang pulong ay mababalewala kung hindi
maitala ang mga napag-usapan o
napagkasunduan. Ang opisyal na tala ng
isang pulong ay tinatawag na katitikan ng
pulong.
● Ito ay kalimitang isinasagawa nang pormal,
obhetibo, organisado, sistematiko at
komprehensibo o nagtataglay ng lahat ng
mahahalagang detalyeng tinalakay sa pulong.
● Matapos itong maisulat at mapagtibay sa
susunod na pagpupulong, ito ay nagsisilbing
opisyal at legal na kasulatan ng samahan,
kompanya, o organisasyon na maaaring
magamit bilang prima facie evidence sa mga
legal na usapin o sanggunian para sa
susunod na pagpaplano at pagkilos.
● Ayon kay Bargo (2014) dapat tandaan ng
sinumang kumuha ng katitikan ng pulong na
hindi niya trabahong ipaliwanag o bigyang
pulong. Sa halip, ang kanyang tanging gawain
ay itala at iulat lamang ito. Napakahalaga na
FILIPINO SA PILING LARANG
siya ay maging obhetibo at organisado sa
pagsasagawa nito.
● Ayon kay Sudaprasert sa kanyang aklat ng
English for the Workplace 3 (2014), ang
kumukuha ng katitikan ng pulong ay
kinakailangang:
1. Hangga’t maaari ay hindi participant
sa nasabing pulong
2. Umupo malapit sa tagapanguna o
presider ng pulong
3. May sipi ng mga pangalan ng mga
taong dadalo sa pulong
4. Handa sa mga sipi ng adyenda at
katitikan ng nakaraang pulong
5. Nakapokus o natuon lamang sa
nakatalang adyenda ng pangkat
6. Tiyaking ang katitikang ng pulong na
ginagawa ay nagtataglay ng tumpak
at kompletong heading
7. Gumamit ng recorder kung
kinakailangan
8. Itala ang mga mosyon o pormal na
suhestiyon nang maayos
9. Itala ang lahat ng paksa at isyung
napagdesisyunan ng koponan
10. Isulat o isaayos agad ang mga datos
ng katitikan ng pulong pagkatapos ng
pulong
1. Ulat ng katitikan
- ang lahat ng detalyeng napag-usapan
sa pulong ay nakatala. Maging ang
pangalan ng mga taong nagsalita o
tumalakay sa paksa kasama ang
pangalan ng mga taong sumang-ayon
sa mosyong isinagawa.
2. Salaysay ng katitikan
- isinalaysay lamang ang
mahahalagang ng detalye ng pulong.
Ang ganitong uri ay maituturing na
isang legal na dokumento.
3. Resolusyon ng katitikan
- Nakasaad lamang sa katitikan na ito
ang lahat ng isyung napagkasunduan
ng samahan. Hindi na itinatala ang
pangalan ng mga taong tumalakay
nito at maging ang mga sumang-ayon
dito. Kadalasan mababasa ang mga
katagang “Napagkasunduan na …
Napagtibay na…
● Ayon kay Dawn Rosenberg McKay, isang
editor at may-akda ng “The Everything
Practice Interview Book at The Everything
Get-a-job Book”, sa pagkuha ng katitikan ng
pulong mahalagang maunawaan ang mga
bagay na dapat gawin bago ang pulong,
habang isinagawa ang pulong at pagkatapos
ng pulong.
Bago ang Pulong
2ND SEMESTER
- Tiyaking handa ang lahat ng mga
kagamitan bago magsimula ang
pagpupulong tulad notbuk, papel,
bolpen, laptop, recorder
- Gamitin ang adyenda para gawin
nang mas maaga ang outline o
balangkas ng katitikan ng pulong.
Maglaan ng sapat na espasyo para sa
bawat paksa
Habang Isinasagawa ang Pulong
- Ipaikot ang listahan ng mga taong
kasama sa pulong at hayaang
lagdaan ito ng bawat isa.
- Kilalanin ang bawat isa upang
madaling matukoy kung sino ang
magsasalita sa pulong.
- Itala kung anong oras nagsimula ang
Itala ang mahalagang ideya o puntos.
- Itala ang mga mosyon o suhestiyon,
maging ang pangalan ng taong
nagbanggit nito, gayundin ang mga
sumang-ayon, at ang naging resulta
ng botohan.
- Itala at bigyang-pansin ang mga
mosyon na pagbobotohan at
pagdedesisyunan pa sa susunod na
pulong.
- Itala kung anong oras natapos ang
pulong.
Pagkatapos ng Pulong
- Gawin kaagad ang katitikan ng pulong
pagkatapos na pagkatapos habang
sariwa pa sa isip ang lahat ng mga
tinalakay.
- Huwag kalimutang itala ang pangalan
ng samahan o organisasyon,
pangalan ng kometi, uri ng pulong
(buwanan, lingguhan), at maging ang
layunin nito.
- Itala kung anong oras ito nagsimula at
natapos.
- Isama ang listahan ng mga dumalo at
maging ang pangalan ng nanguna sa
pagpapadaloy ng pulong. Lagyan ng
“Isinumite ni” kasunod ng iyong
pangalan.
- Basahing muli ang katitikan ng pulong
bago tuluyang ipasa sa kinauukulan
pasa sa huling pagwawasto nito,
- Ipasa ang sipi ng katitikan ng pulong
sa kinauukulan o sa taong nanguna
sa pagpapadaloy nito.
1. Heading
- Ito ay naglalaman ng pangalan ng
kompanya, samahan,
organisasyon, o kagawaran.
Makikita ang petsa, lokasyon, at
maging ang oras ng pagsisimula
ng pulong.
FILIPINO SA PILING LARANG 2ND SEMESTER

2. Mga Kalahok o dumalo

- Dito nakalagay kung sino ang nanguna sa
tagapagdaloy ng pulong gayundin ang
pangalan ng lahat ng mga dumalo kasama
ang mga panauhin. Maging ang pangalan ng
mga liban o hindi nakadalo ay nakatala rin
dito.

3. Pagbasa at Pagpapatibay ng nagdaang katitikan

ng pulong
- Dito makikita kung ang nakalipas na katitikan
ng pulong ay napagtibay o may
pagbabagong isinagawa sa mga ito.

4. Action items o usaping napagkasunduan

- Dito makikita ang mahahalagang tala hinggil
sa mga paksang tinalakay. Inilalagay rin sa
bahaging ito kung sino ang taong manguna
sa pagtalakay ng isyu at maging ang
desisyong nabuo ukol dito.

5. Pabalita o patalastas
- Hindi ito laging makikita sa katitikan ng pulong
ngunit kung mayroon mang pabalita o
patalastas mula sa mga dumalo ay tulad
halimbawa ng mga suhestiyong agenda
para sa susunod na pulong ay maaaring
ilagay sa bahaging ito.

6. Iskedyul ng susunod na pulong

- Itinatala sa bahaging ito kung kailan at saan
gaganapin ang susunod na pulong.

7. Pagtatapos
- Inilalagay sa bahaging ito kung anong oras
nagwakas ang pulong

8. Lagda
- Mahalagang ilagay sa bahaging ito ang
pangalan ng taong kumuha ng katitikan ng
pulong at kung kailan ito isinumite.
FILIPINO SA PILING LARANG 2ND SEMESTER

● Ang pagtatalumpati ay isang uri ng sining. Ang paghahabi o pagsulat ng nilalaman ng

Maipakikita rito ang katatasan at kahusayan talumpati mula sa umpisa hanggang sa
ng tagapagsalita sa panghihikayat upang matapos ito ay napakahalaga ring
paniwalaan ang kaniyang pananaw, isaalang-alang upang higit na mahusay,
paniniwala at pangangatuwiran sa isang komprehensibo at organisado ang bibigkasing
partikularna paksang pinag-uusapan talumpati.
● Kakaiba ito sa ginagawa nating pagsasalita sa 1. Introduksyon
araw-araw kung saan sinasabi natin ang gusto - ito ang pinakapanimula. Ito ay
nating sabihin nang walang pinatutungkulan o naghahanda sa mga nakikinig para sa
binibigyang-diing paksa. nilalaman ng talumpati kaya naman
dapat angkop ang pambungad sa
katawan ng talumpati.
➢ Ang mga sumusunod na katangian sa
● Manghikayat ng ibang tao
isang mahusay na panimula:
● Tumugon sa isang isyu
- mapukaw ang kaisipan at
● Magbigay ng katuwiran
damdamin ng mga makikinig.
● Magsaad ng paniniwala
- maihanda ang mga
● Magbigay ng karagdagang kaalaman
tagapakinig sa gaganaping
pagtalakay sa paksa.
- maipaliwanag ang paksa
● Biglaang Talumpati
- Ito ay ibinibigay nang biglaan o 2. Diskusyon o Katawan
walang paghahanda, kaagad na - dito makikita ang pinakamahalagang
ibinibigay ang paksa sa oras ng bahagi ng talumpati sapagkat dito
pagsasalita. tinatalakay ang mahahalgang punto
● Maluwag na Talumpati o kaisipang nais ibahagi sa mga
- Isinasagawa nang biglaan o walang nakikinig. Ito ang pinakakaluluwa ng
paghahanda. Nagbibigay ng ilang talumpati.
minuto para sa pagbuo ng a. .Kawastuhan
ipahahayag na kaisipan. - tiyaking wasto at
● Manuskrito maayos ang
- Ang talumpating ito ay ginagamit sa nilalaman ng
mga kumbesyon seminar o programa talumpati. Dapat na
sa pagsasaliksik kaya pinag-aaralan totoo at maipaliwanag
itong mabuti at dapat na nakasulat. nang mabisa ang
● Sinaulong Talumpati lahat ng detalye.
- Ito ay kagaya rin ng manuskrito b. Kalinawan
sapagkat ito ay mahusay ding - kailangang
pinag-aralan at hinabi nang maayos maliwanag ang
bago bigkasin sa harap ng mga pagkakasulat at
tagapakinig. pagkakabigkas ng
talumpati upang
maunawaan ng mga
nakikinig.
● Kronolohikal na Huwaran c. Kaakit-akit
- ang mga detalye o nilalaman ng - gawing kawili-wili ang
talumpati ay nakasalalay sa paglalahad ng mga
pagkakasunod-sunod ng pangyayari o katwiran o paliwanag
panahon. para sa paksa.
● Topikal na Huwaran 3. Katapusan o Kongklusyon
- ang paghahanay ng mga materyales - dito nakasaad ang pinaka kongklusyon ng
ng talumpati ay nakabatay sa talumpati. Dito kalimitang nilalagom ang mga
pangunahing paksa. patunay at argumentong inilahad sa katawan
● Huwarang Problema-Solusyon ng talumpati.
- kalimitang nahahati sa dalawang 4. Haba ng Talumpati
bahagi ang pagkakahabi ng talumpati - nakasalalay kung ilang minuto o oras ang
gamit ang huwarang ito. inilaan para sa pagbigkas. Malaking tulong
sa pagbuo ng nilalaman nito ang pagtiyak sa
nilaang oras