Filipino sa Piling Larangan

ANG KAHALAGAHAN NG PAGSUSULAT AT 5 MAKRONG KASANAYAN

ANG AKADEMIKONG PAGSULAT  pakikinig,pagbabasa, panonood -
Aralin 1: Katuturan,Layunin at Kahalagahan kumukuha o nagdaragdag ng mga
ng Pagsulat kaalaman sa kanyang isipan.
PAGSULAT  pagsasalita at pagsusulat-
→ isa sa mga makrong kasanayang dapat nagbabahagi ng kanyang mga kaisipan
mahubog sa mga mag-aaral. at nalalaman
Cecilia Austera et al. (2009)
→ Komunikasyon sa Akademikong PAGSUSULAT
Filipino (2009) → sining sa pagpapahayag ng saloobin at
 ang pagsusulat ay isang damdamin
kasanayang naglulundo ng → Pagsasatitik ng mga letra o simbulo
kaisipan at damdaming nais → Pagniniig ng papel at panulat upang
ipahayag ng tao gamit ang makagawa ng isang obra maestro.
pinakaepektibong midyum ng Badayos
paghahatid ng mensahe, ang wika.  Pagsasagawa ng madibdibang saloobin
Edwin Mabilin et al. isang na gustong ilabas ng puso at
→ Transpormatibong Komunikasyon sa isipan
Akademikong Filipino (2012) AKADEMIKONG PAGSUSULAT
 pambihirang gawaing pisikal at → uri ng sulating pormal na ang layunin ay
mental, makapagbahagi ng kaalaman at
 pagsusulat ay isang katuturan ng isang bagay o isyu
pagpapahayag ng kaalamang AKADEMIKO
kailanman ay hindi naglalaho sa Layunin: magbigay ng impormasyon.
isipan ng mga bumasa at babasa Paraan ng batayan ng datos: obserbasyon,
sapagkat ito ay maaaring pananaliksik at pagbabasa
magpasalin-salin sa bawat Audience: Iskolar, Mag-aaral, Guro
panahon. (Akademikong Komunidad)
LAYUNIN SA PAGSASAGAWA NG
PAGSULAT DI-AKADEMIKO
❖ personal o ekspresibo Layunin: Magbigay ng sariling Opinyon
→ nakabatay sa pansariling Paraan Sariling batayan ng datos:
pananaw.karanasan.naiisip o nadarama karanasan pamilya at komunidad
ng manunulat. Audience: Iba't Ibang publiko
→ maaaring magdulot sa bumabasa ng
kasiyahan, kalungkutan, pagkatakot, o ABSTRAK
pagkainis depende sa layunin ng taong → karaniwang ginagamit sa pagsulat ng
sumusulat. akademikong papel para sa siyentipiko
→ HAL. maikling kwento, tula, dula‚awit at at teknikal, lektyur at report
iba pang akdang pampanitikan. → Hindi gaanong mahaba, organisado
❖ panlipunan o sosyal ayon sa pagkakasunud- sunod ng
→ makipag-ugnayan sa ibang tao o sa nilalaman
lipunang ginagalawan. Ang ibang tawag SINTESIS/BUOD
sa layuning ito ng pagsusulat ay → Layunin: ginagamit sa mga tekstong
transaksiyonal. naratibo para mabigyan ng buod, tulad
→ HAL. Liham, balita, korespondensya ng maikling kwento
pananaliksik,sulating panteknikal,tesis, → Katangian: overview ng akda.
disertasyon Organisado ayon sa sunud-sunod na
 maaari rin naming magkasabay na pangyayari sa kwento.
maisagawa ang layuning personal at
panlipunan PICTORIAL ESSAY
Layunin: May makabuluhang
pagpapahayag sa litrato na may 3-5 na
pangungusap
Katangian: Kakikitaan ng mas maraming
larawan o litrato kaysa sa mga salita.
TRAVELOGUE
Layunin: Makakapagbalik tanaw sa
paglalakbay na ginawa ng manunulat.
Katangian: Mas madami ang teksto kaysa sa
mga larawan.
Royo
→ nasulat sa aklat ni Dr. Eriberto
Astorga,Jr. na Pagbasa, Pagsulat at
Pananaliksik (2001
 malaki ang naitutulong ng pagsulat sa
paghubog ng damdamin at isipan ng
tao.
 naipahahayag niya ang kanyang
damdamin, mithiin pangarap, agam-
agam, bungang-isip at mga
pagdaramdam.
 nakikilala ng tao ang kanyang sarili
Pangunahing layunin ng PAGSULAT
→ mapabatid sa mga tao o lipunan ang
paniniwala, kaalaman at mga karanasan
ng taong sumusulat.
KAHALAGAHAN O ANG
MGA BENEPISYO NA MAAARING MAKUHA
SA PAGSUSULAT
✓Masasanay ang kakayahang mag-organisa
ng mga kaisipan at maisulat ito sa
pamamagitan ng obhetibong paraan.
✓Malilinang ang kasanayan sa pagsusuri ng
mga datos na kakailanganin sa isinasagawang
imbestigasyon o pananaliksik.
✓ Mahuhubog ang isipan ng mga mag-aaral sa
mapanuring pagbasa sa pamamagitan ng
pagiging obhetibo sa paglalatag ng mga
kaisipang isusulat batay sa mga nakalap na
impormasyon.
✓ Mahihikayat at mapauunlad ang kakayahan
sa matalinong paggamit ng aklatan sa
paghahanap ng mga materyales at
mahahalagang datos na kakailanganin sa
pagsulat.
✓ Magdudulot ito ng kasiyahan sa pagtuklas
ng mga bagong kaalaman at pagkakaroon ng
pagkakataong makapag-ambag ng kaalaman
sa lipunan.
✓ Mahuhubog ang pagpapahalaga sa
paggalang at pagkilala sa mga gawa at akda
ng kanilang pag-aaral at akademikong
pagsisikap.
✓Malilinang ang kasanayan sa pangangalap
ng mga impormasyong mula sa iba'tibang batis
ng kaalaman para sa akademikong
pagsusulat.
Aralin 2: Gamit at Uri ng Pagsulat
Uri ng Paglalarawan sa Pagsulat
Obhetibo
→ paglalarawan na may pinagbatayang
katotohanan.
Subhetibo
→ paglalarawan na halos madama na ng
mambabasa at nakabatay lamang sa
kanyang mayamang imahinasyon at
hindi nakabatay sa isang katotohanan
sa totoong buhay.
MGA GAMIT AT PANGANGAILANGAN SA
PAGSULAT
1. WIKA
→ behikulo para maisatitik ang mga
kaisipan
2. PAKSA
→ tema, dito iikot ang buong sulatin.
3. LAYUNIN
→ gabay sa paghabi ng mga datos о
nilalaman ng iyong isusulat.
4. PAMAMARAAN NG PAGSULAT-
→ upang mailahad ang kaalaman at
kaisipan ng manunulat batay na rin sa
layunin o pakay sa pagsusulat.
Pamaraang Impormatibo
→ magbigay ng bagong impormasyon o
kabatiran sa mga mambabasa.
 Makatotohanan ang mga datos.
 May malawak na kaalaman tungkol sa
paksa ang manunulat.
 Ang kaalaman ay nakaayos nang
sunod-sunod at inilalahad nang buong
diwa at may kaisahan.
 Karaniwang makikita sa mga
pahayagan o balita, sa mga magasin,
textbook, at sa mga pangkalahatang
sanggunian.
Pangunahing Ideya- Ito ay dagliang inilalahad
ang mga pangunahing ideya sa mambabasa.
Nagagawa ito sa paglalagay ng pamagat sa
bahagi - tinatawag din itong organizational
markers na nakatutulong upang agad makita
at malaman ng mambabasa ang pangunahing
ideya ng babasahin.
  Paggamit ng mga nakalarawang
representasyon (larawan, guhit,
dayagram,tsart, timeline)
 Pagbibigay-diin sa mahahalagang salita
sa teksto (pagsulat ng nakadiin,
nakahilis, nakapanipi
 Pagsulat ng mga talasanggunian (mga
aklat, kagamitan at iba pa)
Pamaraang Ekspresibo
→ naglalayong magbahagi ng sariling
opinyon, paniniwala, ideya,
obserbasyon, at kaalaman hingil sa
isang tiyak na paksa batay sa kanyang
sariling karanasan o pag-aaral.
Pamaraang Naratibo
→ magkuwento o magsalaysay ng mga
pangyayari
Pamaraang Deskriptibo
→ maglarawan ng katangian, anyo,
hugis ng mga bagay o pangyayari
batay sa mga nakikita, naririnig,
natunghayan, naranasan at nasaksihan.
→ Ito'y maaaring obhitibo at subhetibo.
Pamaraang Argumentatibo
→ Layuning manghikayat sa mga
mambabasa
5. KASANAYANG PAMPAG-IISIP
→ kakayahang mag-analisa upang masuri
ang mga datos na mahalaga o hindi
na impormasyon na ilalapat sa pagsulat.
6.KAALAMAN SA WASTONG
PAMAMARAAN NG PAGSULAT
→ sapat na kaalaman sa wika at retorika
partikular sa wastong paggamit ng
malaki at maliit na titik, wastong
pagbaybay, paggamit ng batas, pagbuo
ng talata, at masining at obhetibong
paghabi ng mga kaisipan upang
makabuo ng isang mahusay na sulatin.
7. KASANAYAN SA PAGHAHABI NG
BUONG SULATIN
→ kakayahang mailatag ang mga kaisipan
at impormasyon mula sa panimula
hanggang sa wakas na maayos,
organisado, obhetibo, at masining na
pamamaraan ang isang komposisyon.
URI NG PAGSULAT
✔Teknikal na Pagsulat
→ pag-aralan ang isang proyekto o kaya
naman bumuo ng isang pag-aaral na
kailangang para lutasin ang isang
problema
→ Halimbawa: feasibility study, manwal,
proyekto sa pag-aayos ng kompyuter at
iba pa.
✓Reperensyal na Pagsulat
→ bigyang-pagkilala ang mga
pinagkunang kaalaman о
impormasyon sa paggawa ng
konseptong papel, tesis, at disertasyon
at mairekomenda sa iba ang mga
sangguniang maaaring mapagkunan
ng mayamang kaalaman hinggil sa
isang tiyak na paksa
✔Dyornalistik na Pagsulat
→ sulating may kaugnayan sa
pamamahayag tulad ng pagsulat ng
balita, editoryal, lathalain, artikulo at iba
pa.
✔Akademikong Pagsulat
→ intelektwal na pagsulat.
→ nakakatulong sa pagpapataas ng
kaalaman ng isang indibidwal sa iba't
ibang larangan.
Carmelita Alejo et.al
→ Layunin nitong ipakita ang resulta sa
pagsisiyasat o ng isang ginawang
pananaliksik.
✔Malikhaing Pagsulat
→ maghatid ng aliw, makapukaw ng
damdamin at makaantig sa
imahinasyon at isipan ng mga
mambabasa.
✔Propesyonal na Pagsulat
→ may kinalaman sa isang tiyak na
larangang natutuhan sa akademya o
paaralan. Sulatin ito hinggil sa
napiling propesyon o bókasyon ng
isang tao.
AKADEMIKONG PAGSULAT
→ isang masinop at sistematikong
pagsulat ukol sa isang karanasang
panlipunan na maaaring maging
batayan ng marami pang pag-aaral na
magagamit sa ikatataguyod ng lipunan.
→ nangangailangan ng mas mataas na
antas ng kasanayan.
→ makabuluhang pagsasalaysay na na
sumasailalaim sa kultura, reaksyon
at opinyon base sa manunulat,
 gayundin ay tinatawag din na
intelektwal na pagsusulat.
LAYUNIN
 magbigay ng makabuluhang
impormasyon sa halip na manlibang
lamang.
 Ang karaniwang estruktura ng isang
akademikong sulatin ay may simula na
karaniwang nilalaman ng resolusyon,
kongklusyon, at rekomendasyon.
 HAL. Abstrak, bionote, synopsis
Arrogante et.al (2017)
→ Ang pagbuo ng akademikong sulatin ay
nakadepende sa kritikal na pagbasa ng
indibidwal
LAYUNIN SA PAGSASANAY SA
AKADEMIKONG PAGSULAT
1. Makapagsasagawa ng wastong
pangangalap ng mga imporamasyon at
malikhaing pagsasagawa ng ulat.
→ wastong pangangalap ng mga
impormasyon ay nangangailangan ng
kasanayan sa pagbabasa at pagsuri
ng iba't ibang sanggunian
→ wastong pagbuo ng bibliyograpiya
 listahan ng mga ginamit na
aklat at pagbanggit sa mga
paglalahad ng impormasyon
mula sa mga taong kinauukulan
upang maiwasan plagiarism.
2. Nagagamit ang mga kasanayan sa
pagbasa sa pagsusuri ng iba't ibang uri ng
teksto na magagamit sa mga gawain ng
akademikong pagsulat.
→ nagtataglay ng TATLONG ANTAS NG
PAG-UNAWA SA PAGBASA.
 pagkakaroon ng literal na
pagpapakahulugan, nakauunawa ng
mga salita ng wikang ginamit.
 pagbasa nang may pag-unawa.
Nakapagbibigay ng pagpapakahulugan
gamit ang paghihinuha at
komprehensiyon sa ipinapahayag na
mensahe ng awtor.
 pagbasa nang may aplikasyon. Dapat
ay naisasagawa sa isang pagkilos ang
mensahe ng teksto na maaaring pasulat
o pag- uulat.
3. Natatalakay ang mga paksa ng
naisasagawang pag- aaral ayon sa
pananaw ng may-akda kasabay ang pag-
unawa ng mag-aaral bilang mambabasa.
→ inaasahang marunong magsuri ng ibang
akda na makatutulong sa kanyang pag-
aaral-kritikal sa pag- iisip, obhetibo sa
pagtalakay sa paksa, organisado ang
mga ideya at kaisipan
4. Nakapagsusuri at nakabubuo ng wastong
konsepto mula sa tinalakay na pagksa nga
mga naisagawang pag-aaral.
 Ang pamanahong papel ay output ng
mga mag-aaral bilang pagtupad sa
pangangailangan ng kanilang kurso.
5. Malinang ang kasanayan ng mga mag-
aaral para makasulat ng iba't ibang anyo ng
akademikong sulatin.
 Inaasahang mapahuhusay pa ang
kasanayan ng mag-aaral upang
makasusulat ng iba't ibang sulatin sa
larangan ng akademikong pagsulat.
6. Matukoy na ang Akademikong Pagsulat
ay isang kurso na lumilinang sa pagiging
inobatibo ng mag- aaral sa pagkakaroon ng
mataas na pagkilala sa edukasyon.
 pagkakaroon ng mataas na pagkilala sa
edukasyon bilang isang paraan ng
pagpapabuti sa kondisyon ng tao at
lipunan.
7. Napahahalagahan at naiingatan ang mga
nagawang sulatin sa pamamagitan ng
paggawa ng portfolio.
 Ang portfolio ay kalipunan ng mga
sulating naisulat para sa
pangangailangan ng kursong
Akademikong Pagsulat.
GAMIT NG AKADEMIKONG
PAGSULAT
1. Ang akademikong pagsulat ay lumilinang
ng kahusayan sa wika.
2. Ang akademikong pagsulat ay lumilinang
ng mapanuring pag-iisip.
→ Ang akademikong pagsulat ay
tinitingnan bilang isang proseso,
kaysa bilang isang awtput. maaring
kasangkutan ng pagbasa, pagsusuri,
pagpapasya at iba pang mental o
pangkaisipang gawain. Mga gawaing
lumilinang ng kritikal na pag-iisip
3. Ang akademikong pagsulat ay lumilinang
ng mga pagpapahalagang pantao.
4. Nakapagsusuri at nakabubuo ng wastong
konsepto mula sa tinalakay na paksa ng
mga naisagawang pag- aaral.
5. Malinang ang kasanayan ng mga mag-
aaral para makasulat ng iba't ibang anyo ng
akademikong sulatin.
KATANGIAN NG AKADEMIKONG
PAGSULAT
Pormal
→ hindi ginagamitan ng mga impormal
o balbal na pananalita. Maliban na
lamang kung ang naturang uri ng
pananalita ay bahagi ng isang pag-
aaral.
Obhetibo
Alejo et al., 2005
→ pataasin ang antas ng kaalaman ng
mga mag-aaral sa pagbasa at pagsulat
sa iba't ibang disiplina o larang.
May Paninindigan
→ ang mismong daloy ng mga
pangungusap, pangangatwiran, at
layunin ay depende sa isinasaad ng
paninindigan ng manunulat.
May Pananagutan
→ Mahalagang matutuhan ang pagkilala
sa mga |sangguniang pinaghanguan ng
mga impormasyon. May karampatang
parusa ang plagiarism
May Kalinawan
→ ang pagsulat ng mga impormasyon at
ang pagpapahayag sa pagsulat ay
direktibo at sistematiko.
PAGSULAT NG IBA'T IBANG URI NG
PAGLALAGOM / ABSTRAK
LAGOM
 pinasimple at pinaikling bersyon ng
isang sulatin o akda.
PAGLALAGOM
 pagbubuod
MGA KASANAYANG NAHUHUBOG KAPAG
NAGSASAGAWA NG PAGLALAGOM
1) Natutukoy niya kung ano ang
pinakamahalagang kaisipang
nakapaloob dito gayundin ang mga
pantulong na kaisipan.
2) natututunan niyang sumuri ng
nilalaman ng kanyang binabasa.
Natutukoy niya kung alin ang mga
kaisipan o mga detalye ang dapat
bigyan ng malalim na pansin ng
pagsusulat ng lagom at kung alin
naman ang hindi gaanong importante.
3) Nahuhubog ang kasanayan ng mag-
aaral sa pagsulat ng partikular na ideya
at ang tamang paghabi ng mga
pangungusap sa talata
4) Nakatutulong sa pagpapaunlad sa
pagpapayaman ng bokabularyo
ABSTRAK
→ uri ng lagom na karaniwang
ginagamit sa pagsulat ng mga
akademikong papel
→ makikita sa unahan ng pananaliksik
pagkatapos ng title page o pahina ng
pamagat.
→ naglalaman ng pinakabuod ng akdang
akademiko o ulat.
→ pinakahuling isinusulat ngunit
kadalasang unang binabasa ng mga
propesor o mga eksaminer ng panel.
Philip Koopman
 How to Write an Abstract (1997),
tinataglay nito ang mahahalagang
elemento o bahagi ng sulating
akademiko tulad ng
Rasyunali/Introduksyon,
metodolohiya, saklaw at
delimitasyon, resulta at konklusyon.
MGA BAHAGI NG PAMANAHONG PAPEL O
SULATING AKADEMIKO
1. Pamagat
 akda/sulatin.
Pinakapaksa o tema ng isang
nagpapakita
2. Introduksyon o Panimula
 malinaw na pakay O layunin,
mapanghikayat ang bahaging ito upang
makapukaw ng interes sa mambabasa
at sa manunulat.
3. Kaugnay na literature
→ Batayan upang makapag bibigay ng
malinaw na kasagutan o tugon sa
para sa mga mambabasa.
4. Metodolohiya
→ Isang plano o sistema para matapos
ang isang gawain.
5. Resulta
→ Sagot o tugon para mapunan ang
kabuoan ng nasabing sulatin.
6. Konklusyon
→ Panapos na pahayag na naglalaman
ng ideya o opinyon na mag-iiwan ng
pala-isipan kaugnay sa paksa.
7. Rekomendasyon
→ Maaaring magmungkahi ng
pagpapatuloy sa dati nang naisagawang
pag-aaral.
 MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG
ABSTRAK
1. Bilang bahagi ng alituntunin ng pagsulat ng
mga akdang pang-akademiko, lahat ng mga
detalye o kaisipang ilalagay rito ay dapat na
makikita sa kabuoan ng papel; ibig sabihin,
hindi maaaring maglagay ng mga kaisipan o
datos na hindi binanggit sa ginawang pag-
aaral o sulatin.
2. Iwasan din ang paglalagay ng mga
statistical figures o table sa abstrak
sapagkat hindi ito nangangailangan ng
detalyado ng pagpapaliwanag na magiging
dahilan para humaba ito
3. Gumamit ng mga simple, malinaw at
direktang mga pangungusap. Huwag maging
maligoy sa pagsulat nito.
4. Maging obhetibo sa pagsulat. Ilahad
lamang ang mga pangunahing kaisipan at
hindi dapat ipaliwanag ang mga ito.
5. Higit sa lahat ay gawin lamang itong
maikli ngunit komprehensibo kung saan
mauunawaan ng babasa ang pangkalahatang
nilalaman at nilalayon ng pag- aaral ng ginawa.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG
ABSTRAK
1. Basahing mabuti at pag-aralan ang papel
o akademikong sulatin na gagawan ng
Abstrak.
2. Hanapin at isulat ang mga pangunahing
kaisipan o ideya ng bawat bahagi ng sulatin
mula sa introduksyon,kaugnay na literatura,
metodolohiya resulta at kongklusyon.
3. Buuin gamit ang mga talata, ang mga
pangunahing kaisipang taglay ng bawat bahagi
ng sulatin. Isulat ito ayon sa pagkaka sunod-
sunod ng mga bahaging ito sa kabuoan ng
papel.
4. Iwasang maglagay ng ilustrasyon, graph,
table at iba pa. Maliban na lamang kung
sadyang kinakailangan.
5. Basahing muli ang ginawang Abstrak.
kung may nakaligtaang mahahalagang
kaisipang dapat isama rito.
6. Isulat ang pinal na sipi nito.
PAGSULAT NG IBA'T IBANG URI NG
PAGLALAGOM/SINOPSIS
SINOPSIS O BUOD
→ isang uri ng lagom na kalimitang
ginagamit sa mga akdang nasa
tekstong naratibo
→ Ito ay maaaring buoin ng isang talata o
higit pa o maging ng ilang pangungusap
lamang.
→ Maaaring 1/3 ng pahina lamang ng
buong nabasang teksto o mas maikli
pa nito ang sinopsis o buod.
→ maibuod ang nilalaman ng binasang
akda gamit ang sariling salita.
 naglalayong makatulong sa madaling
pag-unawa sa diwa ng seleksyon o
akda,
 Layunin din nitong maisulat ang
pangunahing kaisipang taglay ng
akda sa pamamagitan ng pagtukoy
sa pahayag ng tesis nito.
 Ang pahayag ng tesis ay maaaring
lantad na makikita sa akda o minsan
naman, ito ay di-tuwirang nakalahad
kaya mahalagang basahing mabuti ang
kabuoan nito.
 SINO? ANO? KAILAN? SAAN? BAKIT?
PAANO?
MGA DAPAT TANDAAN SA
PAGSULAT NG SINOPSIS O BUOD
1.Gumamit ng ikatlong panauhan sa
pagsulat nito
2. Isulat ito batay sa tono ng pagkakasulat
ng orihinal na sipi nito.Kung ang damdaming
naghahari sa akda ay malungkot, dapat ay
mararamdaman din. ito sa buod na gagawin
3. Kailangang mailahad o maisama rito ang
mga pangunahing tauhan maging ang
kanilang mga gampanin at mga suliraning
kailangang harapin.
4. Gumamit ng mga angkop na pang- ugnay
sa paghabi ng mga pangyayari sa kuwentong
binubuod lalo na kung ang sinopsis na ginawa
ay binubo ng dalawa o higit pang talata
5. Tiyaking wasto ang gramatika,
pagbabaybay, at mga bantas na ginamit sa
pagsulat
6. Huwag kalimutang isulat ang
sangguniang gunamit kung saan hinango o
kinuha ang orihinal na sipi ng akda
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG
SINOPSIS O BUOD
1. Basahin ang buong seksiyon o akda at
unawaing mabuti ang hanggang makuha ang
buong kaisipan o paksa ng diwa nito
2. Suriin at hanapin ang pangunahin at di
pangunahing kaisipan
3. Habang nagbabasa, magtala at kung
maaari ay magbalangkas
4. Isulat sa sariling pangungusap at huwag
lagyan ng sariling opinion o kuro-kuro ang
isinusulat
5. Ihanay ang ideya sang-ayon sa orihinal
6. Basahin ang unang ginawa, suriin at kung
mapapaikli pa ito nang hindi nababawasan ang
kaisipan ay lalong magiging mabisa ang
isinulat na buod
PAGSULAT NG IBA'T IBANG URI NG
PAGLALAGOM BIONOTE
BIONOTE
→ uri ng lagom na ginagamit sa
pagsulat ng personal profile ng
isang tao. talambuhay o tinatawag sa
Ingles na autobiography o kaya ng
kathambuhay o katha sa buhay ng
isang tao O biography. ngunit ito ay
higit na maikli kompara sa mga ito.
Duenas at Sanz (2012
 Academic Writing for Health
Sciences,
 tala sa buhay ng isang tao na
naglalaman ng buod ng kanyang
academic career na madalas ay
makikita o mababasa sa mga journal,
aklat,
 ginagamit sa paggawa ng bio- data,
resume, o anumang kagaya ng mga ito
upang ipakilala ang sarili para sa isang
propesyonal na layunin.
 Layunin na maipakilala ang sarili sa
madla sa pamamagitan ng
pagbanggit ng mga personal na
impormasyon tungkol sa sarili at
maging ng mga nagawa o ginagawa sa
buhay.
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG
BIONOTE
1. Sikaping maisulat lamang ito nang
maikli. Kung ito ay gagamitin sa resume,
kailangang maisulat ito gamit ang 200 salita.
Kung ito naman ay gagamitin para sa
networking site, sikaping maisulat ito sa loob
ng lima (5) hanggang anim (6) na
pangungusap.
2. Magsimula sa pagbanggit ng mga
personal na impormasyon o detalye tungkol
sa iyong buhay. Maglagay rin ng mga detalye
tungkol sa iyong mga interes. Itala rin ang
iyong mga tagumpay na nakamit, gayunman,
kung ito ay marami, piliin lamang ang dalawa
(2) o tatlong (3) na pinakamahalaga.
3. Isulat ito gamit ang ikatlong panauhan
maging litaw na obhetibo
4.Gawing simple ang pagkakasulat nito.
Gumamit ng mga payak na salita upang
Madali itong maunawaan at makamit ang
totoong layunin nitong maipakilala ang iyong
sarili sa iba sa maikli at tuwirang paraan.
5. iwasang ang labis sa paggamit ng
pagpapatawa. Tandaan na ito ang mismong
maglalarawan kung ano at sino ka.
6. Basahing muli at muling isulat ang pinal
na sipi ng iyong bionote. Maaring ipabasa
muna ito sa iba bago tuluyan itong gamitin
upang matiyak ang katumpakan at kaayusan
nito.
KATANGIAN NG BIONOTE
1. Maikli ang nilalaman - Sikaping paikliin ang
iyong b ionote at isulat lamang ang
mahahalagang impormasy
on,
2. Gumagamit ng ikatlong panauhang
pananaw - Tandaan, laging gumagamit ng
pangatlong panauhang pananaw kahit na ito
pa ay tungkol sa sarili.
Halimbawa: Si Juan dela Cruz ay nagtapos ng
BA at MA Economics sa UP-Diliman. Siya ay
kasalukuyang nagtuturo ng Macroeconomic
Theory sa parehong pamantasan .
3. Kinikilala ang mga mambabasa o ang
target market - kailangang isaalang-alang ang
mambabasa sa pagsulat ng bionote. Kung ang
target na mambabasa ay mga administrador
ng paaralan, kailangang hulmahin ang bionote
ayon sa kung ano ang hinahanap nila.
-
4. Gumagamit ito ng baligtad na tatsulok
tulad sa pagsulat ng balita at iba pang
obhetibong sulatin, talagang inuuna ang
pinakamahalagang impormasyon sa bionote
PINAKAMAHALAGANG IMPORMASYON
MAHALAGANG IMPORMASYON
DI-GAANONG MAHALAGANG
IMPORMASYON
5. Nakatuon lamang sa mga angkop na
kasanayan o katangian - mamili lamang ng
mga kasanayan o katangian na angkop sa
layunin ng bionote.
Halimbawa: "Si Pedro ay guro, manunulat,
negosyante ,environmentalist at chef ". Kung
ibig pumasok bilang guro sa panitikan,
halimbawa hindi na kailangan banggitin sa
bionote ang pagiging negosyante at chef.
6. Binabanggit ang degree o tinapos kung
kinakailangan - Kung may PhD halimbawa at
nagsusulat ng artikulo tungkol sa kultura ng
Ibanag sa Cagayan, mahalagang isulat sa
bionote ang kredensyal na ito.
7. Maging matapat sa pagbabahagi ng
impormasyon- Siguruhin lamang na tama o
totoo ang impormasyon.
PAGSULAT NG MEMORANDUM
Memorandum o memo
→ anyo ng komunikasyon na karaniwang
isinusulat para sa mga taong nasa
loob ng isang organisasyon o
kompanya.
 Isang kasulatang nagbibigay
kabatiran tungkol sa gagawing
pulong o paalala tungkol sa isang
mahalagang impormasyon, gawain,
tungkulin, o utos.
 isang sining
 - hindi isang liham
 - maikli lamang
pangunahing layunin: ay pakilusin ang isang
tao sa isang tiyak na alituntunin
- naglalahad ng isang impormasyon
tungkol sa isang mahalagang balita o
pangyayari o pagbabago sa mga polisiya.
Prof. Ma. Rovilla Sudaprasert,
→ English for the Workplace 3 (2014),
ang memorandum o memo ay isang
kasulatang nagbibigay kabatiran
tungkol sa gagawing pulong o
paalala tungkol sa isang mahalagang
impormasyon, gawain, tungkulin, o
utos.
→ Sa memo nakasaad ang layunin o
pakay ng gagawing pagpupulong.
 naging malinaw sa mga dadalo ng
pulong kung ano ang inaasahan mula
sa kanila.
Dr. Darwin Bargo
 Writing in The Discipline (2014), ang
mga kilala at malalaking kompanya at
mga institusyon ay kalimitang
gumagamit ng mga colored
stationery para sa kanilang mga
memo tulad ng sumusunod:
✓ Puti - ginagamit sa mga pangkalahatang
kautusan, direktiba, o impormasyon
✓ Rosas - ginagamit naman para sa request
o order na naggagaling sa purchasing
department
✓ Dilaw o Luntian - ginagamit naman para sa
mga memo na nanggagaling sa marketing at
accounting department
TATLONG URI NG MEMORANDUM AYON
SA LAYUNIN NITO.
a. Memorandum para sa kahilingan
b. Memorandum para sa kabatiran
c. Memorandum para sa pagtugon
GAMIT NG MEMO
1. Paghingi ng impormasyon
2. Pagkompirma sa kumbersasyon
3. Pag-aanunsiyo ng mga pagbabago sa
mga pulong
4. Pagbati sa kasamahan sa trabaho
5. Pagbubuod ng mga pulong
6. Pagpapadala ng mga dokumento
7. Pag-uulat sa pang-araw-araw na gawain.
MGA BAHAGI NG ISANG MEMORANDUM
A. Letterhead
→ logo at pangalan ng kompanya,
institusyon o organisasyon gayundin
ang lugar kung saan matatagpuan ito
at minsan maging ang bilang numero
ng telepono
B. Pinag-uukulan
Ang bahaging 'Para sa/Para kay/Kina ay
naglalaman ng pangalan ng tao o mga tao,
o kaya naman ay grupong pinag-uukulan
ng memo.
C. Pinagmulan
Ang bahaging 'Mula kay' ay naglalaman
ng pangalan ng gumawa o nagpadala ng
memo.
D. Paksa
Ang bahaging Paksa ay mahalagang
maisulat nang payak, malinaw at tuwiran
upang agad maunawaan ang nais ipabatid
nito.
E. Petsa
Sa bahaging Petsa, kompletuhin ang
pagsulat nito. Iwasan ang paggamit ng
numero gaya ng 11/25/15 0 30/09/15.
F. Mensahe 2. Ilahad sa memo na kailangan nilang
Kadalasan ang Mensahe ay maikli lamang lagdaan ito bilang katibayan ng kanilang
ngunit kung ito ay isang detalyadong memo pagdalo o kung e-mail.
kailangan ito ay magtaglay ng sumusunod: 3. Gumawa ng balangkas ng mga paksang
a. Sitwasyon – dito makikita ang panimula o tatalakayin kapag ang lahat ng mga
layunin ng memo adyenda o paksa ay napadala na o nalikom
b. Problema - nakasaad ang suliraning dapat na.
pagtuonan ng pansin. 4. Ipadala ang sipi ng adyenda sa mga
G. Lagda taong dadalo mga dalawa o isang araw
Ang huling bahagi ay ang ‘Lagda' ng bago ang pulong.
nagpadala. Kadalasang inilalagay ito sa 5. Sundin ang nasabing adyenda sa
ibabaw ng kanyang pangalan sa bahaging pagsasagawa ng pulong.
Mula kay ... Paglalagom
PAGSULAT NG ADYENDA NG ISANG Tiyaking maging maayos ang mga
PULONG paghahandang ito upang maging organisado
ADYENDA at sistematiko rin ang magaganap na
→ nagtatakda ng mga paksang pagpupulong.
tatalakayin sa pulong.
Sudaprasert (2014) PAGSULAT NG KATITIKAN NG
→ nagtatakda ng mga paksang tatalakayin PULONG
sa pulong.. Ang pulong ay mababalewala kung hindi
Napakahalagang maisagawa ito nang maayos maitala ang mga napag-usapan o
at maipabatid sa mga taong kabahagi bago napagkasunduan.
isagawa ang pulong. ❖ Ang opisyal na tala ng isang pulong
Ito ay kalimitang isinasagawa nang pormal,
PAGSULAT NG ADYENDA obhetibo, organisado, sistematiko at
1. Ito ay nagsasad ng sumusunod na mga komprehensibo o nagtataglay ng lahat ng
impormasyon: mahahalagang detalyeng tinalakay sa pulong.
a. mga paksang tatalakayin ❖ Matapos itong maisulat at mapagtibay sa
b. mga taong tatalakay o magpaliwanag ng susunod na pagpupulong, ito ay
mga paksa nagsisilbing opisyal at legal na kasulatan
c. oras na itinakda para sa bawat paksa ng samahan,kompanya, o organisasyon na
2. Ito rin ang nagtatakda ng balangkas ng maaaring magamit bilang prima facie
pulong tulad ng pagkakasunod-sunod ng mga evidence sa mga legal na usapin o
paksang tatalakayin at kung gaano katagal sanggunian para sa susunod na pagpaplano at
pag-uusapan ang mga ito. pagkilos.
3. Ito ay nagsisilbing talaan o tseklist na
lubhang mahalaga upang matiyak na ang lahat  Isinusulat dito ang tinatalakay sa
ng paksang tatalakayin ay kasama sa talaan. pagpupulong ng bahagi ng adyenda.
4. Ito ay nagbibigay rin ng pagkakataon sa Nakasulat din kung sino-sino ang
mga kasapi sa pulong na maging handa sa dumalo, anong oras nag simula at
mga paksang tatalakayin o nag wakas ang pagpupulong
pagdedesisyunan. gayundin ang lugar na pinagganapan
5. Ito ay nakakatulong nang malaki upang nito. Ito ang nag sisilbing tala ng isang
manatiling nakapokus sa mga paksang malaking organisasyon upang
tatalakayin sa pulong. maging batayan at sanggunian ng
mga bagay na tinatalakay.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG
ADYENDA KATANGIAN NG KATITIKAN NG
1. Magpadala ng memo na maaaring PULONG
nakasulat sa papel o kaya naman ay isang
 Ito ay dapat na organisado ayon sa
e-mail.
pagkakasunud-sunod ng mga
puntong napag-usapan at
 makatotohanan. Ibig sabihin, hindi
pwedeng gawa-gawa o hinokus-pokus
na mga pahayag.
 Ito ay dokumentong nagtatala ng
mahahalagang diskusyon at
desisyon.
 Dapat ibinabat sa agendang unang
inihanda ng tagapangulo o pinuno ng
lupon
 Maaaring gawin ito ng kalihim
(secretary), typist, o reporter sa
korte.
 Dapat ding maikli at tuwiran ito.
Dapat walang paligoy-ligoy, walang
dagdag-bawas sa dokumento, at hindi
madrama na parang ginawa ng nobela.
 Dapat ito ay detalyado, nirepaso, at
hindi kakikitaan ng katha o pagka-
bias sa pagsulat
MAHALAGANG BAHAGI NG KATITIKAN NG
PULONG
1. HEADINGS
→ naglalaman ng pangalan ng
kompanya,samahan, organisasyon, o
kagawaran. Makikita ang petsa,
lokasyon at maging ang oras ng
pagsisimula ng pulong.
2. MGA KALAHOK O DUMALO
→ Dito nakalagay kung sino ang
nanguna sa tagapagdaloy ng pulong,
gayundin ang pangalan ng lahat ng
mga dumalo kasama ang mga
panauhin. Maging ang pangalan ng
mga liban o hindi nakadalo ay
nakatala rin dito.
3. PAGBASA AT PAGPAPATIBAY NG
NAGDAANG KATITIKAN NG PULONG
→ Dito makikita kung ang nakalipas na
katitikan ng pulong ay napagtibay o
may pagbabagong isinagawa sa mga
ito
4.ACTION ITEMS O USAPING
NAPAGKASUNDUAN
→ Dito makikita ang mahahalagang tala
hinggil sa mga paksang tinalakay.
Inilalagay rin sa bahging ito kung sino
ang taong nanguna sa pagtalakay ng
isyu at maging ang desisyong nabuo
ukol dito.
5. PABALITA O PATALASTAS
→ hindi ito laging makikita sa katitikan
ng pulong ngunit kung mayroon
mang pabalita o patalastas mula sa
mga dumalo ay tulad ng halimbawa ng
mga suhestiyong agenda para sa
susunod na pulong ay maaaring ilagay
bahaging ito.
6. SKEDYUL NG SUSUNOD NA PULONG
→ itinatala sa bahaging ito kung kailan at
saan gaganapin ang susunod na
pulong.
7. PAGTATAPOS
→ inilalagay sa bahang ito kung anong
oras nagwakas ang pulong.
8. LAGDA
→ mahalagang ilagay sa bahaging ito ang
pangalan ng taong kumuha ng katitikan
ng pulong at kung kailan ito isinumite.
MGA DAPAT GAWIN NG TAONG
NAATASANG KUMUHA NG KATITIKAN
NG PULONG
Bargo (2014)
→ dapat tandaan ng sinumang kumuha ng
katitikan ng pulong na hindi niya
trabahong ipaliwanag o bigyang
interpretasyon ang mga napag-usapan
sa pulong.
→ ang kanyang tanging gawain ay itala at
iulat lamang ito. Napakahalaga na siya
ay maging obhetibo at organisado sa
pagsasagawa nito.
→
SUDAPRASERT
 English for the Workplace 3 (2014),
ang kumukuha ng katitikan ng
pulong ay kinakailangang :
1.) Hangga't maaari ay hindi participant sa
nasabing pulong
2.) Umupo malapit sa tagapanguna o presider
ng pulong
3.) May sipi ng mga pangalan ng mga taong
dadalo sa pulong
4.) Handa sa mga sipi ng adyenda at katitikan
ng nakaraang pulong
5.) Nakapokus o natuon lamang sa nakatalang
adyenda ng pangkat
na ginagawa ay
6.) Tiyaking ang katitikang ng pulong
nagtataglay ng tumpak at kompletong heading
7.) Gumamit ng recorder kung kinakailangan
8.) Itala ang mga mosyon o pormal na
suhestiyon nang maayos
9.) Itala ang lahat ng paksa at isyung
napagdesisyunan ng koponan
10.) Isulat o isaayos agad ang mga datos ng
katitikan ng pulong pagkatapos ng pulong
TATLONG URI/ ESTILO NG
PAGSULAT NG KATITIKAN NG PULONG
1.Ulat ng katitikan
ang lahat ng detalyeng napag-usapan sa
pulong ay nakatala. Maging ang pangalan ng
mga taong nagsalita o tumalakay sa paksa
kasama ang pangalan ng mga taong sumang-
ayon sa mosyong isinagawa.
2. Salaysay ng katitikan – isinalaysay
lamang ang mahahalagang detalye ng
pulong. Ang ganitong uri ay maituturing na
isang legal na dokumento.
3. Resolusyon ng katitikan - Nakasaad
lamang sa katitikan na ito ang lahat ng
isyung napagkasunduan ng Samahan. Hindi
na itinatala ang pangalan ng mga taong
tumalakay nito at maging ang mga sumang-
ayon dito. Kadalasan mababasa ang mga
katagang "Napagkasunduan na Napagtibay
na...”
MGA DAPAT TANDAAN SA PAGSULAT NG
KATITIKAN NG PULONG
Dawn Rosenberg McKay
 "The Everything Practice Interview
Book at The Everything Get-a-job
Book,
Sa pagkuha ng katitikan ng pulong
mahalagang maunawaan ang mga bagay
na dapat gawin bago ang pulong, habang
isinagawa ang pulong at pagkatapos ng
pulong.
BAGO ANG PULONG
➤Tiyaking handa ang lahat ng mga kagamitan
bago magsimula ang pagpupulong tulad
notbuk, papel ,bolpen, laptop,recorder
➤ Gamitin ang adyenda para gawin nang mas
maaga ang outline o balangkas ng katitikan ng
pulong. Maglaan ng sapat na espasyo para sa
bawat paksa.
HABANG ISINASAGAWA ANG PULONG
➤ Ipaikot ang listahan ng mga taong kasama
sa pulong at hayaang lagdaan ito ng bawat isa.
➤ Kilalanin ang bawat isa upang madaling
matukoy kung sino ang magsasalita sa pulong.
➤ Itala kung anong oras nagsimula ang
pulong.
➤ Itala ang mahalagang ideya o puntos.
Itala ang mga mosyon o suhestiyon, maging
ang pangalan ng taong nagbanggit nito,
gayundin ang mga sumang-ayon, at ang
naging resulta ng botohan.
➤ Itala at bigyang-pansin ang mga mosyon na
pagbobotohan at pagdedesisyunan pa sa
susunod na pulong.
Itala kung anong oras natapos ang pulong.
PAGKATAPOS NG PULONG
Gawin kaagad ang katitikan ng pulong
pagkatapos na pagkatapos habang sariwa pa
sa isip ang lahat ng mga tinalakay
➤ Huwag kalimutang itala ang pangalan ng
samahan o organisasyon, pangalan ng kometi,
uri ng pulong (buwanan, lingguhan), at maging
ang layunin nito.
➤ Itala kung anong oras ito nagsimula at
natapos .
➤ Isama ang listahan ng mga dumalo at
maging ang pangalan ng nanguna sa ng
pulong. Lagyan ng "Isinumite ni" kasunod ng
iyong
pagpapadaloy pangalan.
Basahing muli ang katitikan
ng pulong bago tuluyang ipasa sa
kinauukulan pasa sa huling pagwawasto nito,
➤ Ipasa ang sipi ng katitikan ng pulong sa
kinauukulan o sa taong nanguna sa
pagpapadaloy nito.
PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO
Dr. Phil Bartle
 The Community Empowerment
Collective, ang panukala ay isang
proposal na naglalayong ilatag ang
mga plano at adhikain para sa isang
komunidad o samahan.
Ang Panukalang Proyekto ay isang
kasulatan ng mungkahing naglalaman ng
mga plano ng gawaing ihaharap sa tao o
samahang pag-uukulan nitong siyang
tatanggap at magpapatibay nito.
Besim Nebiu
 isang detalyadong deskripsiyon ng
mga inihahaing gawaing naglalayong
lumutas ng isang problema o
sualiranin.
Ang Panukalang Proyekto ay kailangang
maging tapat na dokumento na ang
pangunahing layunin ay makatulong at
makalikha ng positibong pagbabago.
Bartle (2011)
 kailangan nitong magbigay ng
impormasyon at makahikayat ng
positibong pagtugon mula sa pinag-
uukulan nito.
MGA DAPAT GAWIN SA PAGSULAT NG
PANUKALANG PROYEKTO
Jeremy Miner at Lynn Miner (2008)
 A Guide to Proposal Planning and
Writing, sa pagsasagawa ng
panukalang papel, ito ay kailangang
magtaglay ng tatlong mahahalagang
bahagi at ito ay ang mga
sumusunod:
a. Pagsulat ng Panimula ng Panukalang
Proyekto
b. Pagsulat ng Katawan ng Panukalang
Proyekto
C. Paglalahad ng Benepisyo ng Proyekto
Makikinabang Nito
MGA DAPAT GAWIN SA PAGSULAT NG
PANUKALANG PROYEKTO
 Mahalagang isagawa ang pagtukoy sa
pangangailangan ng komunidad,
samahan o kompanya sa pagsulat ng
panimula ng proyektong papel.
 Ang iyong pangunahing dahilan sa
pagsulat ng panukalang proyekto ay
upang makatulong at makalikha ng
positibong pagbabago.
 Maaring gabay na tanong sa pagsulat
ng panukalang proyekto:
a. Ano-ano ang pangunahing suliraning
dapat lapatan ng agarang solusyon?
b. Ano-ano ang pangangailangan
ng
pamayanan o samahan na nais mong
gawan ng panukalang proyekto?
→ Ang pinakakatawan ng
panukalang proyekto ay binubo ng
layunin, planong dapat gawin at
badyet.
Layunin
Mga bagay na gustong makamit o ang
pinaka- adhikain ng panukala. Dapat itong
isulat batay sa mga inaasahang resulta
ng panukalang proyekto at hindi batay
sa kung paano makakamit ang resultang
ito.
Ang layunin ay kailangang maging SIMPLE
(Jerremy at Lynn Miner, 2008)
 Specific
 Immediate
 Measurable
 Practical
 Logical
 Evaluable
Hal. Layunin: Makapagpagawa ng breakwater
o pader na makatutulong upang mapigilan ang
pag-apaw ng tubig sa ilog upang matiyak ang
kaligtasan ng mga mamamayan at maging ang
kanilang mga ari-arian at hanapbuhay sa
susunod na mga buwan.
Plano na Dapat Gawin - ang talaan ng mga
gawain o plan of action ay naglalaman ng
mga hakbang na isasagawa upang malutas
ang suliranin. Ito ay dapat maiplano ayon sa
tamang pagkakasunod-sunod ng
pagsasagawa,mga taong kinakailangan sa
pagsasakatuparan, makatotohanan at ang
badyet sa pagsasagawa nito.
Makabubuti rin kung isasama sa tatakdaan ng
gawain ang petsa kung kailan matatapos ang
bawat bahagi ng plano at kung ilaw araw ito
gagawin.
Makatutulong kung gagamit ng chart o
kalendaryo para markahan ang pagsasagawa
ng bawat gawain.
Badyet
Isa sa pinakamahalagang bahagi ng
anumang panukalang proyekto ay ang
wasto at tapat na paglalatag ng kakailanganing
badyet para dito.
→ talaan ng mga gastusin na
kakailanganin sa pagsasakatuparan
ng layunin.
Ilang mahahalagang bagay na dapat
tandaan sa paggawa ng badyet:
a. Gawing simple at malinaw ang badyet
upang madali itong maunawaan ng
ahensiya o sangay ng pamahalaan o
institusyon na mag- aaproba at magsasagawa
nito.
b. Pangkatin ang mga gastusin ayon sa
klasepikasyon niyo upang madaling sumahin
ang mga ito.
C.Isama sa iyong badyet maging ang huling
sentimo.
d. Sigaraduhing tama o wasto ang
ginawang pagkukuwenta sa mga gastusin.

Besim Nebiu
 Developing Skills & NGO's Project
Proposal Writing (2002), bahagi ng
panukalang proyekto ang Abstrak o
executive summary ng panukala lalo
na kung medyo may kahabaan ang
isinulat na papel sapagkat
makakatulong ito sa mga abalang
opisyal sa pagsuri ng panukalang
proyekto.
Sa ibang pormat naman ay naglalagay ng
appendices o ang mahahalagang sipi ng
datos o dokumento na kailangan sa
panukala upang higit na maging
sistematiko at organisado ang
presentasyon ng panukala.

PAGLALAHAD NG BENEPISYO NG
PROYEKTO AT MGA MAKIKINABANG NITO
 Mahalagang maging espesipiko sa tiyak
na grupo ng tao o samahang
makikinabang sa pagsasakatuparan ng
layunin.
 Maaaring isama sa bahaging ito ang
katapusan o kongklusyon ng iyong
panukala. Sa bahaging ito ay maaaring
ilahad ang mga dahilan kung bakit
dapat aprobahan ang ipinasang
panukalang proyekto.

BALANGKAS NG PANUKALANG
PROYEKTO
1. Pamagat ng Panukalang Proyekto
2. Nagpadala
3. Petsa
4. Pagpapahayag ng Suliranin
5. Layunin
6. Plano na Dapat Gawin
7. Badyet
8. Paano Mapakikinabangan ng
Pamayanan/Samahan ang
Panukalang Proyekto