Flma110 10.

Sa pananda ng panlapi
nag-
Palagitlingan2.3.1. Mga -in—
Kayariang Gagamitan ng Gitling han
mag- + SU + -in
1. Sa Inuulit na Salita
11. Sa senyas ng naputol na salita
ano-ano
Mainam ang sagot ng estudyante. Ngunit kailangang ipaliwa-
araw-araw nag ang ibig niyang sabihin sa pagbanggit sa mga Negrito bílang mga ninuno
sira-sira natin. Nangangahulugan ba na lahat ng
mga Filipino sa kasalukuyan ay may dugo ng Negrito?
2. Sa Isahang Pantig na Tunog
tik-tak Gatlang (dash)
Ding-dong Gatlang en – en dash
Rat-ta-tat Gatlang em – em dash

3. Sa Paghiiwalay ng Katinig at Patinig Gatlang en (en dash)

pag-asa 1. Katawanin ang salitang “hanggang”
agam-agam 1971 – 1986
Mag-isa 78 – 79
9:00 – 11:00
Pansinin:
paMandaluyong o pa-Mandaluyong? Gatlang en (en dash)
makaFilipino o maka-Filipino? 2. Ipakita ang pagpapatuloy ng panahon o hindi
*Ginagamitan ng gitling ang salita kahit alam ang karugtong
nagtatapos sa patinig ang unang pantig 10 Enero 1900 –
kapag pangngalang pantangi. Enero 2000 –

Pansinin: Gatlang em (em dash)

Pa-cute o pacute? 1. Magsaad ng pansamantalang pagtigil --- sa pagbasa o
Ipa-cremate o ipacremate? sa daloy ng ideya at sa pagdidiin sa paliwanag
*Kapag salitang banyaga at nasa orihinal
na baybay, gamitan ng gitling ● Huwag mong masamain ngunit—
● Patawad sa aming inasal da—
4. Sa Pasulat na Oras ● Hindi ko alam kung magagawa—ngunit ako’y
ika-8 ng umaga umaasa—
alas-12 ng tanghali ● na mapagbigyan ang ating hiling.
ika-100 anibersaryo
Pansinin: Tama o Mali Halawan
ikasandaang anibersaryo Ano nga ba ang halawan?
Sistema ng pagbuo ng bagong anyo o bagong salita
5. Sa Kasunod ng De mula sa salitang ugat sa pamamagitan ng
de-kolor pagdagdag ng mga sangkap
de-mano
de-kahon Apat na paraan/proseso ng paghalaw
1. Pag-uulit
6. Sa Kasunod ng Di 2. Paglalapi
di-mahapayang-gatang 3. Pagtatambal ng salita
di-maitulak-kabigin 4. Lipat-diin
di-kagandahan
Apat na paraan/proseso ng paghalaw
7. Sa Apelyido 1. Paglalapi
Carmen Guerrero-Nakpil -pagsabit ng panlapi sa tangkay o stem na maaaring
Gilda Cordero-Fernando isang ugat, o isang ugat na nilapian
Anastacia Giron-Tupaz
Halimbawa:
8. Pagsaklaw ng Panahon i-bili unlaping i-
1986-2023 b-in-ili gitlaping –in-
23 Hulyo 1990 – 13 Hulyo 2000 bili-hin hulaping –hin

9. Sa pagbabaybay ng titik ng salita

P-i-l-i-p-i-n-a-s
/kapital pi-ay-el-ay-pi-ay-en-ey-es/
2. Pag-uulit Sagot:
- inuulit ang salita o bahagi ng salita Sa tambalang N1-N2, kung ang N2 ay banghay sa –an,
Halimbawa: ang N1 ay nagsisilbing lunan o laanan o lugar ng
bibili bagay o aksyong tinutukoy sa N2.
bali-baligtad
hirap-hirap N ulo + N lokasyon-laanan
mabiling-mabili
3. Lokasyon-Pinanggalingan
Uri ng Pag-uulit pansit-Malabon
CVr -consonant-vowel reduplication tubig-ulan
SCVr -syllable plus CV redplication tubig-baha
RWr- root word reduplication Sagot:
DWr -derived-word reduplication Sa tambalang N1-N2, maaaring ang N2 ay lugar na
pinagmulan o kung sa ano galing ang N1.
Mga Panlaping Pag-uulit Halimbawa
CVr bibili N ulo + N pinagmulan
SCVr bali-baligtad
RWr hirap-hirap 4. Posesyon
DWr mabiling-mabili anak-araw
bahay-pukyutan
Pagtatambal balat-kalabaw
Sagot:
Sa tambalang N1-N2, ang ulo o N1 ay isang bagay na
1. Pagkilala sa Tambalan:
maaaring pagmamay-ari ng N2.
-Ang salitang tambalan ay isang kombinasyon ng
dalawa o higit pang salita na ang mga salita ay
N ulo + N may-ari
pangkayariang relasyon.
5. Layon
Halimbawa:
akyat-bahay
hanap-buhay
Balik - bayan
basag-ulo
V - N
Sagot:
Abot - kamay
Sa tambalang V-N, layon ang N.
V – N
Lakbay - aral
V ulo + N layon
N – N
Kapus - palad
6. Koordinasyon
A - N
bigay-bawi
baba-taas
2. Relasyon ng mga Kambal urong-sulong
Sagot:
Relasyon Magkataliwas ang V1 at V2.
1. Modipikasyon
2. Lunan-Laanan V+V
3. Lokasyon-Pinanggalingan
4. Posesyon
3. Pagtatakda ng Salitang Tambalan
5. Layon
Paano tinatakdaan ang mga salitang tambalan?
6. Koordinasyon
May anim na paraan sa pagtatakda o pagtatalaga sa
mga salitang tambalan at ito ang sumusunod:
1. Modipikasyon
Takda
bahay-kubo
walis-tingting
1. Pang-angkop
batas-militar
2. Gitling
3. Pang-angkop at gitling
Sagot:
4. Isang salita
5. Asimilasyon
Sa tambalang N1-N2, ang N2 ay deskripsyon o paglalarawan ng N1.
6. Walang takda
N ulo + N deskripsyon
1. Pang-angkop
2. Lunan-Laanan
akdang guro
bahay-aklatan
bahay-bakasyunan
2. Gitling
silid-kainan
balik – aral
agaw – buhay
3. Pang-angkop at Gitling
4. PAMUNO SA KAGANAPANG PANSIMUNO
takdang – aralin Naglalarawan ng kaganapang pansimuno na katabi
bungang – araw Nito

4. Isang salita Halimbawa:

Dapithapon Ang pagkain naming ay haluhalo, ang paboritong
meryenda ni Carlo.
5. Asimilasyon Si Simoun ay tusong alahero, ang bida sa El Fili.
Si Rizal ay Dakilang Malayo, ang bayani.
sawimpalad
sawi na palad 5. LAYON
>sawingpalad 1. Layon ng pandiwa
>sawimpalad 2. Layon ng pang-ukol

6. Walang takda Halimbawa ng Layon ng Pandiwa:

tanggol wika Ang tusong alahero ay nagmamanman ng mga
kaaway.
BAHAGI NG PANANALITA Si Rizal ay nagsulat ng mga nobela.
Ang mga tao sa pamayanan ay nagtatapon ng basura
sa tamang lugar.
1. PANGNGALAN
Halimbawa ng Layon ng Pang-ukol:
1.1. TUNGKULIN O LUGAR NG
Ang pagbabalatkayo ni Simoun ay para sa bayan.
PANGNGALAN
Ang El Fili ni Rizal ay tungkol sa problemang sosyal.
Tungkulin o lugar ng pangngalan
1. PANGNGALAN
1. Simuno
2. Pamuno sa Simuno 1.1. ANYO NG PANGNGALAN
3. Kaganapang Pansimuno
4. Pamuno sa Kaganapang Pansimuno TUNGKULIN O LUGAR NG
5. Layon
PANGNGALAN
1. SIMUNO
Ang pangngalan ang siyang pinag-uusapan o paksa sa 1. UGAT
pangungusap. Ang bata

Halimbawa: 2. PANGNGALAN NA HALAW SA PANDIWA

Bumili ang panday ng uling. Ang mandarambong
Dakilang Malayo si Rizal.
Si Liam ay maaasahan. 3. PANDIWA
Ang tumatakbo
Bumili ang panday ng uling.
Dakilang Malayo si Rizal. 4. PANG-URI
Si Liam ay maaasahan. Ang maganda

2. PAMUNO SA SIMUNO 5. HALAW SA PANGNGALAN

Ang mandurugo
Naglalarawan ng simuno na katabi lamang nito.
2. PAMUNO SA SIMUNO 6. PARIRALANG PANLUNAN
Ang nasa bukid
Halimbawa:
Ang basura, isang problema sa ating pamayanan, ay 7. PARIRALANG PANTUKOY
nagdudulot ng mga sakit.
Si Riza, isang Dakilang Malayo, ay bayani. Ang kay Ben
Si Simoun, ang tusong alahero, ay may lihim na
Pagkatao 8. PARIRALANG PANG-UKOL
Ang para kay Ben
3. KAGANAPANG PANSIMUNO
Naglalarawan ng simuno sa pangungusap. 9. PARIRALANG PANGMAYROON
Ang may kapangyarihan
Halimbawa:
Problema sa ating bayan ang basura.
Si Mabini ay Dakilang Lumpo. 10. PANGNGALAN
Tusong alahero si Simoun. Ang kaharap