Wastong Gamit ng mga Bantas

Ang pagsulat at pagbigkas ay walang gaanong pagkakaiba kung

kung
ang pagbabatayan ay ang bahagyang pagtigil upang magbigay-daan sa
pahinga. Narito ang ilang uri ng bantas na karaniwang ginagamit sa pagsulat.
Ang mga bantas ay mga pananda na ginagamit sa pagsulat kasama ng mga
titik, salita o pangungusap upang makatulong sa pagpapakilala ng kahulugan
o kaisipan nito.

1. Tuldok ()
Ginagamit ito ayon sa mga sumusunod:
a) hulihan ng mga pangungusap na
pasalaysay at pautoos
110
 Mga Halimbawa:
Maraming mga Pilipino ang nakikilala sa buong bansa
dahil sa
angkin nilang galing.
Pakatimbangin mo ang iyong mga nalalaman upang alam mo
kung alun sa mga ito ang magdudulot ng kabut1han.
b) pag-iinisyal

Mga Halimbawa:
D.O.S.T Department of Science and
Technology
-

D.O..E Department of Labor and

Employment
-

c)pagdadaglat
Mga Halimbawa:
Dok. Doktor
Kgg. - Kagalang-galang

d) pagkatapos ng "oo" at "hindi" kung pansagot sa tanong

Mga Halimbawa:
Aalis ka ba? - Oo.
Pupunta ka ba? - Hindi.
c) pagkatapos ng bilang at titik kung isusulat nang sunud-sunod
Halimbawa:
Isulat ang titik ng tamang sagot.
a. b. C. d.

2. Tandang Pananong (?)

Ginagamit ito sa pangungusap na nagtatanong o nag-uusisa.
Mga Halimbawa:
Kilala mo ba ang aking ina?
Gusto mo ba siyang makasama?

3. Tandang Padamdam (!)

Ginagamit ito sa pangungusap na naglalahad ng matinding
damdamin.
Mga Halimbawa:
Naku! Nasusunog ang bahay.
Siyanga!

111
Wastongg Gamit ng Gitling (ayon sa Ortograpiyang
Pambansa, Komisyon sa Wikang Filipino, Edisyon 2014)
1 Sa Inuulit na Salita
Halimbawa: ano-ano, ilan-ilan, iba-iba
a. Kung mahigit sa dalawang pantig ang salita, ang
unang dalawang pantig lámang ang inuulit.
Halimbawa: suntok-suntukin, suri-suriin
b. Inuulit ang buong unang dalawang pantig kung
salita.
Ngunit
may dalawang pantig lámang ang
hindi inuulit ng panghuling katinig ng ikalawang
pantig salita.
pantig kapag mahigit dalawang ang
Halimbawa: balik-balik, wasak-wasak, bula
bulagsak
isinasama ito sa unang
C.
Ngunit kung may unlapi,
bahaging inuulit
 Halinbaun: pabalik-balik, nagkawasak-wasal

bulagsak
pabula-
2. Sa Isahang Pantig Tunog
na

Halimbava: tik-tak, ding-dong, plip-plap

3. SaPaghihiwalay ng Katinigat
ang
na nagtatapos sa
pantig
Patinig-Paghiwalay
katinig
at ang
na pantig na nagsisimula sa patinig, sumusuno
Halimbawa: mag-aral, mag-1sa, agam-agam
Ngunit ginagamitan ng gitling ang salita kakitnit
nagtatapos sa patinig ang nang pantig
pangngalang pantangi ang kasunod. kapag
Halimbawa: pa-Mandaluyong, ngunit pahilaga,
maka-Filipino, ngunit makalupa
At kapag salitang banyaga at nása orihinal na
baybay ang kasunod.
Halimbawa: pa-cute, ngunit pakyut
maki-computer, ngunit makikompyuter
4. Sa Pinabigat na Pantig-Ginagamit din ang gitling
upang bigyan ng bigat o diin ang
sa
kakaibang bigkas
naunang pantig, gaya sa matandang
"gab-i" na
kasingkahulugan lámang ng makabagong "gabi."
din
Narito pa ang ilang halimbawa:
lig-in
Tagalog) pagiging alanganin, lang-ap (sinaunang
Tagalog) pag-inom nang mabuti (sinaunang
5 Sa Bagong Tambalan-Ginagamit ang
gitling
bagong tambalang salita, gaya sa sumusunod:
sa mnga
Halimbawa: lipat-bahay,
bigyang-búhay,
bagong-salita
Walang tiyak na tuntunin kung kailan inaalisan
ng gitling ang tambalang salita. May
gaya mga salitang
ng "kathang-buhay"
panahon ng Amerikano para sa nobela noong
ang isinusulat nang
kathambuhay ngayon. May matandang palipa
hangin, basâng-sisiw, at
rin bunong-braso na hindi Pa
inaalisan ng gitling. May
bagong imbento nai man,
gaya ng balikbayan, na
wala nang gitling nang
iathala. Mahirap
nang masabi kung kailan
nang
ng gitling at inaalllisan
balinsuso. pinagdikit ang pilikmata, anakp
, anakpawis,

428
. Iwasan ang "Bigyan-"- Magtipid sa paggawa ng
tambalang salita, lalo't hindi kailangan. Halimbawa,
isang bisyo na ang pagdurugtong ng anumang nais
sabihin sa bigyan- gaya sa igyang-diin at bigyang-
paisin Marami ang nagsasabing bigyang-pugay
samantalang puwede naman at mas maikli pa ang
nagpugay; bigyang-parangal samantalang puwede
itong parangalan; bigyang-tulong samantalang higit
na idyonmatiko ang tulungan. Kahit ang bigyang
pansin ay puwede nang pinansin.
7. Tambalan ang "Punongkahoy"- Dapat malinawan na

may salitang gaya ng punongkahoy at buntonghininga

na likha mula sa dalawang salita: puno + ng at kahoy;
at bunton + ng at hininga. May bumabaybay sa mga
ito na "punungkahoy" at buntunghininga" dahil sa
loob
arbitraryong pagsunod sa o na nagiging u sa

ng pinagtambal na mga salita. Ngunit ang ganoong

7.5
pagpapalit ay hindi na kailangan. (nasa tuntuning
wala
ng Ortograpiyang Pambansa). Nagkadikit
man,

namang bagong kahulugang lumitaw sa pagdidikit.

Bukod pa, madali ring makilala ng mambabasa

pinagsama sa
ang dalawang
orihinalsalitang
na

punongkahoy at sa buntonghinga.
8. Sa Pagsulat ng Oras-Ginagamit ang gitling upang
ika-
ihiwalay ang numero sa oras at petsang may
oras, numero man o
gayundin sa pagbilang g
ikinakabit sa alas- gaya sa sumusunod:
binabaybay na
Halimbauwg: ika-8 ng umaga, ngunit ikawalo ng umaga
alas-12 ng tanghali, alas-dose ng tanghali
Tandaan:Laging binabaybay ang oras na ala-una.
9.9. Sa Kasunod ng "De"-Ginagamitan ng gitling
ang salitang may unlaping de- mula sa Espanyol na
nangangahulugang"sa pamamagitan ng' o"ginagawa
o ginagamit sa paraang..."
Halimbawa: de-kolor, de-mano, de-bola, de-lata, de-
bote
10. Sa Kasunod ng "Di-Ginagamitan ng gitling ang
salitang pinangungunahan ng di (pinaikling hindi) at

429
 nagkakaroon kahulugang
ng idyomatiko, tila
kasabihan, malimit na kasalungat ng orihinal
malimit na may mapagbiro o mapang-uyam na him
nito, at
Halimbava: di-mahapayang-gatang, di-mahipo,
mig
di-maitulak-kabigin, di-maliparang-uwat
11. Sa Apelyido-Ginagamitan ng gitling ang mga
apelyido ng babaeng nag-asawa upang ipakita ano
ang
orihinal na apelyido noong dalaga pa.
Halimbawa: Genoveva Edroza-Matute, Gilda Cordero-
Fernando
Kapag ginagamit ang anyong ito sa laláki, gaya

sa kaso ni Graciano Lopez-Jaena, ang apelyido

pagkatapos ng gitling ang apelyido sa ina. Kung
iwawasto alinsunod sa praktikang Espanyol, ang dapat
sanang anyo ng pangalan ng dakilang
Propagandista
ay Graciano Lopez y Jaena.
12. Sa Pagsaklaw ng Panahon-Ginagamitan ng gitling
ang panahong sakop o saklaw ng dalawang petsa.
Halimbawa:
1882-1903 (Panahon ng Patinding Nasyonalismo)
Mabini)
23 Hulyo 1864-13 Mayo 1903 (Apolinario dash.
en
Sa puntong teknikal, tinatawag itong
eni dashh ay
mahaba na tinatawag na gatlang o
Ang na petsa
nawawala ang pangwakas
ginagamit kapag
sa:
ng isang panahunan, gaya
1870-(hindi tiyak ang petsa ng kamatayan) dash),
mahaba, ang gatlang em (em
Ang mas
ibinitin

s a halip na gitling, ang dapat gamitin

kapag na

at may idinadagdas
ang daloy ng pangungusap
impormasyon sa loob ng isang pangungusap
Halimbawa: -nan

ako-at nanlaki ang mata

Napalingon
makita siya.n g
Kailangan taumbayan ang m a n g tulong
ikura
palikuran

na
malinis
pagkain, damit, higaan,
tubig, at iba pa.
 Ana susunod na pagbabantas ay mula sa
tuntunin sa
Ortograpiyang Filipino, 2009 ng Komisyon sa Wikang Filipino.
bantas na nagkaroon no
gitng lamang ang
Tanging ang
acbabago o rebisyon sa inilabas na Ortograpiyang Pambansa
2014.
1. Kuwit ()-Ginagamit ang kuwit
a. sa pagsulat ng kompletong adres-upang
paghiwa-hiwalayin ang pangalan ng gusali (kung
mayroon), kalye, bayan, lungsod, lalawigan, bansa
Halimbawa: Watson Building 1610 J.P. Laurel
Street, San Miguel, Maynila
b. sa dulo ng bating pambungad sa liham-
pangkaibigan at ng bating pangwakas ng iba't
ibang uri ng liham
Halimbawa: (ng bating pambungad): Mahal kong
Generoso, (ng bating pangwakas): Matapat na
sumasainyo,
C.sa paghihiwalay ng mga salita, parirala, at iba pa
sa serye o sa
isang pangungusap
Halimbawa: Bibigyang-pansin ng kanyang
administrasyon angpabahay, edukasyon, pagkain,
at seguridad ng bansa.
d. pagsulat
sa
ng kompletong petsa-sa pagitan ng
araw at taon
Halimbawa: Mayo 11, 1998
e. sa pagsulat ng buong pangalan kapag nauna ang
apelyido sa pangalan
Halimbawa: Cruz, Juancho
f. upang ihiwalay ang tuwirang sinabi ng nagsasalita
na nasa loob ng panipi
Halimbawa: "Hindi ko kílala ang tinutukoy m0,
sagot ng matandang guro.
8 sa pagitan ng mga sugnay sa isang pangungusap

Halimbawa: Gawa rin dito sa Pilipinas, aywan kc0

binil1 mo sa
Kung napansin mo, ang mga damit na

Amerika.
n. upangihiwalay ang mga bulalaso katagaopahayag

sa iba pang bahagi sa loob ng pangungusap

 Halimbava:
a. A, wala pa ring pagbabagO sa set-up sa

b. Di bale, may iba pa

namangpagkakat opisina.
upang paghiwalayin ang dalawa o mal
pang-uri na isa mahigit pany,
ang binibigyang-turing
Halimbarva: An0 pa't darating ang
vuyukoang masasama, ang mga palalongpanahong
upang ihiwalay ang
alalong nilala
katungkulan
nilalar sa
isang tao. pangalan ng
Halimbava: Noong Disyembre 30,1937,
ni Manuel L. Quezon,
pangulo ngKomonwelt ng
nilagdaan
Pilipinas, ang Kautusang
134 na nagsasaad na
ang
Tagapagpaganap BlBlog
Tagalog
batayan ng Wikang Pambansa.
ay kikilalanino
ng
2 Tuldok-kuwit o semikolon
-Ginagamit ang
tuldok-kuwit o semikolon sa pagitan
ng
malalayang
sugnay ng mahahabang tambalang pangungusap
walang pangatnig na ginagamit.
na

Halimbawa: Sa pag-upo
pangul0, unang inaasam ng katungkulan ng bagong
sa

ang pag-angat ng
karaniwang mamamayan
kabuhayan ng bansa; ito'y ayon
sa
pangakong binitiwan niya noong
pangangampanya: trabaho para
panahon ng
sa masa at kontra
pagtaas ng presyo;
tiyak
publiko ang pangakong ito. hihintayin
na at aasahan ng
3 Tutuldok o Kolon
a. sa
()-Ginagamit
hulihan ang ang tutuldok
liham
bating pambungad ng pormal na

Halimbawa: Mahal na
Mahal na Senador Dela Punong Komisyoner:
b. Cruz:
sa
pagsulat ng oras sa pagitan oras at
-

ito.
ng mn
Halimbawa: ika-5:00 n.g. 6:20 n.u.
C.
upang paghiwalayin ang lugar
at
ang tagapaglathala
na
pinaglathala
mga sanggunian
o
publisista sa tri ng
isang en
Halimbawa: Dayag, Alma G. luma.
Quezon Pinagvamang
City: Phoenix Publishing House,
2011. In
 d. sa pagbibigay ng halimbawa o paglalahad ng mga
avtem sa isang serye.
Halimbavn: Mga dumalo: Punong Komisyuner,
Direktor IV, mga Puno ng Sangay, at mga Puno ng

Yunit
at bersikulo
ipakita ang bílang ng talata
sa
e. upang
isang sipi sa Bibliya.
Halimbava: Juan 3:16, 1 Samuel 16:7

t. upang ilhiwalay ang bíilang ng tomo (volume)

sa bilang ng pahina sa isang entri ng mga

sanggunian.
Halimbava: Philippine Journal of Linguistics 3:15-33
gupang ihiwalay ang taon sa pahina ng aklat/
sanggunian na isinama sa teksto o kapag ginamit
na talababa sa isang sulatin.
Halimbawa: Ayon kay Pascasio 1984:129
Mula kay Pascasio 1984:129
4. Gatlang (-)-Ginagamit ang gatlang
a. upang ipakita ang sakop na bilang, petsa, oras
Halimbawa: 1991-1998 Oktubre 5-9
Pansinin: Karaniwang gatlang na en, mas maikli
kaysa em, ang ginagamit sa ganito.
b. upang ipakita na wala pang tiyak na petsa kung
hanggang kailan, subalit alam kung kailan
nagsimula.
Halimbawa: (1938- (1998- )
Pansinin: Karaniwang gatlang na em, mas mahaba
kaysa en, ang ginagamit sa ganito
C.upang ipakita ang biglang tigil at maipokus saa
dagdag na bagay o kaalaman ang pahayag.
Halimbawa: Maaaring ang pinakaugat ng
konseptong ito ay ang ating matandang sistema
ng pagsulat-ang Baybayin.
5.
Panipi (" ")-Ginagamit ang panipi
a.
upang kulungin ang tuwirang sinasabi ng
nagsasalita.
Halimbauwa: "Magparaya!
Isipin mo na lan8 na
aumagsa ang kamag-anak na buwaya, wikan8
mahinahong ngiti ni Tandang Selo.
 w

ang pamagat ng isang isang artik ulo o

kulungin
b. upang
s a isang
katipunan
k u w e n t o na
hango
nakapalont
HalimbaUa: Isa sa mga kuwentong
ob sa
p:Sa
at da ni S.P
iba pang akda S.P. isa
Umaga sa
Dapithuappon ay
a n g "Ulan."
tuldok ay
bav
inilalagay
bago ang
inilalagay
Pansinin: Ang tan
(Gayundin ang kuwit,
panghuling panipi. ndang
pananong, t a n d a n g padamdam.)