FILIPINO: Pangwika | 1

PANOLOHIYA pang + kuha - panguha

pang + tabas - panabas
PONOLOHIYA (Palatunugan) - pag-aaral ng
mga tunog na bumubuo ng mga salita sa isang 2. Metasis - ang salitang ugat na nagsisimula sa
wika. L,O,Y, pag nilagyan ng panlaping (in) ay
nagkakapalit ng posisyon.
TATLONG SALIK SA PAGSASALITA
1. Enerhiya - nililikhang presyon ng papalabas • Halimbawa:
na hiningang galing sa baga. in + layo - nilayo
2. Artikulador - nagpapakatal sa mga in + yakap - niyakap
babagtingang pantinig.
3. Pagpapalit ng Ponema - kapag ang ponema
3. Resonador - nagmomodipika ng tunog. Ang
ay nasa unahan ng salitang (d) ito ay karaniwang
bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na
napapalitan ng ponemang (r) kapag ang huling
resonador.
ponema ng unlapi ay patinig.
PONOLOHIYA NG FILIPINO
• Halimbawa:
Ponema - isang makabuluhang tunog.
ma + damot - maramot
Ang Filipino ay may 20 ponema.15 ang katinig at ma + dungis - marungis
5 ang patinig.
4. Paglilipat - diin - ang mga salita ay
Mga katinig: nagbabago ng diin kapag nilalapian.
panlabi - B, P, M
• Halimbawa:
pangngipin - D, N, T
basa + hin - basahin
panggilagid - L,R,S
laro +an - laruan
pasutsot - H
pangngalangala - K, G, Ng, W 5. Pagkakaltas ng Ponema - nagaganap kung
ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay
Mga Patinig:
nawala kapag nilalagyan ng hulapi.
A, E, I, O, U
• Halimbawa:
Diptonggo - alin mang patinig na sinusundan ng
takip + an - takipan - takpan
malapatinig na w at y.
sara + han - sarahan- sarhan
• Halimbawa:
KAYARIAN NG MGA SALITA
aw, iw, ay, ey, iy, oy at uy
1. Payak - kung ito ay salitang-ugat lamang.
• Halimbawang salita:
• Halimbawa:
bahaw baliw okoy
ulan saka
bahay okey
basag aral
Morpolohiya (Palabuuan) - pag-aaral ng mga
2. Inuulit - inuulit ang kabuuan nito o ang isa o
morpema ng isang wika at ng pagsasama-sama
higit pang pantig nito. May dalawang uri ng pag-
ng mga ito upang makabuo ng salita.
uulit:
Morpema - pinakamalit na yunit ng isang salita
a. Pag-uulit na ganap - inuulit ang salitang-ugat
na nagtataglay ng kahulugan. Ito ay maaaring
salitang ugat o panlapi. • Halimbawa:
gabi - gabi tayo - tayo
URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
1. Asimilasyon - pagbabagong nagaganap sa b. Pag-uullt na di-ganap - inuulit lamang ang
huling posisyon dahil sa impluwensiya ng kasunod bahagi ng salita
na ponema. Kung ang ponemang pang ay
ikinakabit sa salitang ugat na nagsisimula sa b at • Halimbawa:
p ang n ay nagiging m. await uusok
giginhawa tatakbo
• Halimbawa:
pang + balabal - pambalabal 3. Maylapi - binubuo ng salitang-ugat at isa o
pang + panitikan - pampanitikan higit pang panlapi.

• Halimbawa:
unlapi – umalis nagtalunan - kabilaan
hulapi – alisin sinulat - gitlapi
4. Tambalan - dalawang salitang pinagsasama
para makabuo ng isang salita
• Halimbawa:
asal + hayop = asal-hayop
bahag + hari = bahaghari
silid + tulugan = silid-tulugan
hampas + lupa = hampaslupa
PALAPANTIGAN
Ang pantig ay binubuo ng isang salita o bahagi ng
salitang binibigkas.
Bawat saltik ng dila o galaw ng bibig.
PORMASYON NG PANTIG
1. p- pantig na binubuo ng patinig lamang, kaya
tinawag na payak.
• Halimbawa: 0-po
2. kp- pantig na binubuo ng patinig na may
tambal na katinig sa unahan,
at ito ay tinatawag na tambal-una.
• Halimbawa: ka-mi-se-ta
a-las
3. pk-pantig na binubuo ng patinig na may tambal
na katinig sa hulihan,
at ito ang tinatawag na tambal huli.
• Halimbawa: ak-sa-ya it-log
4.-kpk- pantig na binubuo ng patinig na may
tambal na katinig sa unahan
at hulihan kaya tinawag na kabilaan.
• Halimbawa: Buk-lat
• Halimbawa: plo-re ra
sam-pal
5. kkp- pantig na binubuo ng patinig na may
tambal na klaster se unahan.6. pkk- pantig na
binubuo ng patinig na may tambal na klaster sa
hulihan.7. kkpk- pantig na binubuo ng patinig na
may tambal na klaster sa
• Halimbawa: eks-pe-ri-men-to
FILIPINO: Pangwika | 2
kla-se
unahan at katinig sa hulihan.
• Halimbawa: dram
trum-po
8. kpkk- pantig na binubuo ng patinig na may
tambal na klaster sa unahan at sa hulihan.
• Halimbawa: tung-ku-lin kard
9. kkpkk- pantig na binubuo ng patinig na may
tambal na klaster sa unahan at hulihan.
• Halimbawa: trans-por-tas-yon
MGA URI NG SALITA AYON SA DIIN
1. Salitang Malumay - binibigkas nang banayad
na may diin sa ikalawang pantig mula sa huli. Ito
ay hindi tinutuldikan.
Ang mga salitang ito ay maaaring magtapos sa
patinig o katinig.
lipunan ligaya larawan tao silangan
2. Salitang Malumi- binibigkas ng banayad tulad
ng malumay na may diin sa ikalawang pantig
mula sa huli. Ito ay tinutuidikan ng paiwa (`) sa
ibabaw ng huling patinig. Nagtatapos sa patinig.
• Halimbawa:
diwà lahì dalamhatì dakilà balità
3. Salitang Mabilis - binibigkas ng tuluy-tuloy na
maluwag sa lalamunan. Ang din ay nasa huling
pantig. ito ay nilalagyan ng tuldik na pahilis (')na
itinatapat sa huling patinig.
Halimbawa:
tigmák batubató bulaklák alagád bumilí
4. Salitang Maragsa - binibigkas nang tuluy tuloy
na ang huling pantig ng salita ay may impit.
Laging nagtatapos sa patinig.Tinutuldikan ng
pakopya (^) na itinatapat sa huling patinig ng
salita.
• Halimbawa:
Yugtô
dugô
butikî
maralita
kaliwâ