Tkanka tłuszczowa to główny zapas energetyczny w organizmie

każdego człowieka. Jej podstawowym materiałem budulcowym są

adipocyty, czyli komórki posiadające zdolność magazynowania tłuszczu
i składników odżywczych w tkance podskórnej. Wyróżnia się żółtą
tkankę tłuszczową i brunatną tkankę tłuszczową, a różnią się one
między sobą występowaniem, budową oraz funkcją. Pewna ilość tkanki
tłuszczowej jest wskazana dla prawidłowego rozwoju organizmu i
zachowania zdrowia.
Rodzaje tkanki tłuszczowej
U człowieka (oraz innych ssaków) występują 2 rodzaje tkanki
tłuszczowej:

• biała tkana tłuszczowa – zwana także żółtą tkanką tłuszczową;

• brunatna tkanka tłuszczowa – występująca głównie u niedawno
urodzonych dzieci.
Zwłaszcza tkanka tłuszczowa brunatna ma znaczenie w fizjologii i
rozwoju organizmu.
Brunatna tkanka tłuszczowa
Tkanka tłuszczowa brunatna jest znaczącym źródłem ciepła, zwłaszcza
u noworodków i niemowląt. Posiada duże tempo przemiany materii, a
jej zdolność produkcji ciepła porównuje się do koca elektrycznego. W
okresie niemowlęcym lokalizuje się głównie w okolicy
międzyłopatkowej, wzdłuż kręgosłupa, na szyi, w dole pachowym oraz
w okolicy okołonerkowej. Choć dawniej uznawano, że wraz z rozwojem
organizmu tkanka tłuszczowa brunatna stopniowo zmniejsza swoją
objętość, aż ostatecznie całkowicie zanika, nie zostało to potwierdzone
naukowo. Udowodniono jednak, że śladowe jej ilości występują także u
ludzi dorosłych. Uważa się, że u człowieka dorosłego jej funkcją jest nie
tylko generowanie niewielkich ilości ciepła, ale również zapobieganie
insulinooporności oraz utrzymywanie należnej masy ciała.
Tkanka tłuszczowa brunatna posiada specyficzną budowę. Wyróżnia się
w niej liczne krople tłuszczu z jednym, okrągłym i centralnie
zlokalizowanym jądrem komórkowym. Swoje brunatne zabarwienie
zawdzięcza ona dużej ilości mitochondriów.

Żółta tkanka tłuszczowa

Żółta tkanka tłuszczowa gromadzi się podskórnie oraz między
narządami wewnętrznymi. To właśnie jej nadmiar odpowiada za
nadwagę i otyłość. Uważa się, że podstawową rolą tego typu tkanki
tłuszczowej jest:

• magazynowanie kwasów tłuszczowych w celach energetycznych;

• ochrona narządów wewnętrznych przed urazami i uszkodzeniami;
• izolacja termiczna;
• magazynowanie i produkcja niektórych hormonów, białek oraz
cytokin.
Udowodniono, że tkanka tłuszczowa u dorosłego człowieka wpływa na
poziom hormonów takich jak insulina czy leptyna, a także reguluje
stany zapalne toczące się w organizmie człowieka. Nagromadzenie się
żółtej tkanki tłuszczowej zależy od wieku, płci i przede wszystkim stylu
życia danej osoby. Brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia i
nadmiar stresu przy jednoczesnej nieodpowiedniej diecie sprzyjają
otyłości, a więc nadmiernemu gromadzeniu się żółtej tkanki
tłuszczowej. U kobiet najczęściej lokalizuje się ona w okolicy ud i
pośladków, natomiast u mężczyzn w okolicy brzucha.
Charakterystyczną cechą w budowie żółtej tkanki tłuszczowej jest niska
masa istoty międzykomórkowej. Komórki zawierają jedną, dużą kroplę
tłuszczu otoczoną cienką warstwą cytoplazmy oraz jedno, bocznie
umiejscowione jądro komórkowe.
Białka produkowane przez żółtą tkankę tłuszczową
Bardzo ważną rolą jest produkcja przez żółtą tkankę tłuszczową białek
niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są to
przede wszystkim:

• czynnik tkankowy i inhibitor aktywatora plazminogenu 1 (białka

związane z układem krzepnięcia);
• składowe dopełniacza, w tym adipsyna i adiponektyna;
• cytokiny i białka związane z cytokinami, w tym leptyna i czynnik
martwicy nowotworów alfa;
• białka transportujące estry cholesterolu;
• angiotensynogen – białko układu renina-angiotensyna.
Adipocyty posiadają wiele receptorów odpowiedzialnych za ich
wrażliwość na regulujące czynniki humoralne, a tym samym
umożliwiających interakcje tkanki tłuszczowej z układami dokrewnym,
układem nerwowym i układem odpornościowym.

Biała tkanka tłuszczowa zapewnia izolację, służy jako magazyn energii podczas głodu lub
wielkiego wysiłku i znajduje się między narządami. W przypadku kiedy mięśnie i inne
tkanki potrzebują energii – niektóre hormony wiążą się z komórkami tłuszczowymi i
uruchamiają hydrolizę triacyloglicerolu, co powoduje uwalnianie bogatych w energię
kwasów tłuszczowych i glicerolu. Ten proces nazywa się lipolizą. Enzymem
odpowiedzialnym za hydrolizę jest lipaza, która występuje we krwi, w niektórych sokach
żołądkowo-jelitowych oraz w tkance tłuszczowej. Lipaza jest aktywowana przez hormony
epinefryny, noradrenaliny czy glukagon, które wiążą się z adipocytami.

Lipoliza – enzymatyczny proces rozkładu hydrolitycznego triacylogliceroli (trójglicerydów)

przebiegający z udziałem lipaz w tkance tłuszczowej prowadzący do powstania kwasów
tłuszczowych i glicerolu, które uwolnione do krwiobiegu, wychwytywane są przez większość
tkanek i estryfikowane do acylogliceroli lub utleniane jako główne źródło energetyczne do
dwutlenku węgla i wody.

Lipazy tkanki tłuszczowej są aktywowane przez traktowanie jej komórek hormonami –

adrenaliną, noradrenaliną, glukagonem lub adrenokortykotropiną. W adypocytach te
hormony za pośrednictwem receptorów 7TM aktywują cyklazę adenylową. Zwiększenie
stężenia cyklicznego AMP stymuluje wówczas kinazę białkową A, która aktywuje lipazy przez
fosforylację. W ten sposób hormony: adrenalina, noradrenalina, glukagon i
adrenokortykotropina indukują lipolizę, natomiast insulina hamuje lipolizę. Uwolnione
kwasy tłuszczowe nie są rozpuszczalne w osoczu krwi, w związku z czym wiążą się z
albuminą, która służy jako ich przenośnik. W ten sposób wolne kwasy tłuszczowe stają się
dostępnym źródłem energii dla innych tkanek. Lipoliza dominuje w warunkach
zwiększonego zapotrzebowania na energię (wysiłek fizyczny, zimno) oraz w sytuacjach
stresowych i w okresie głodu

Powstający w wyniku lipolizy glicerol jest wchłaniany w wątrobie, ulega fosforylacji i

utlenieniu do fosfodihydroksyacetonu, a następnie izomeryzacji do aldehydu-3-
fosfoglicerynowego. Produkt tej przemiany jest mediator (koaktywator) w szlakach glikolizy i
glukoneogenezy. Odpowiednie enzymy, znajdujące się w komórkach wątroby, przekształcają
glicerol w pirogronian lub glukozę. Odwrotny proces może przebiegać poprzez redukcję
fosfodihydroksyacetonu do 3-fosfoglicerolu. Jego hydroliza z udziałem odpowiedniej
fosfatazy daje ponownie glicerol. W ten sposób glicerol i intermediaty glikolizy ulegają
wzajemnym przekształceniom.

Biała tkanka tłuszczowa jest również źródłem różnych hormonów, które pełnią różne
role w metabolizmieczłowieka. Wytworzone przez tłuszcz hormony: adiponektyna,
leptyna i rezystyna biorą udział w metabolizmie energetycznym, na przykład zapobiega
rozpuszczaniu zakrzepów krwi.
Rozwój tkanki tłuszczowej
Adipocyty (komórki tkanki tłuszczowej) występują już u 14-
tygodniowego płodu. W chwili narodzin tkanka tłuszczowa stanowi
około 13% masy ciała noworodka, zaś pod koniec 1. roku życia już 28%. W
okresie dojrzewania tkanka tłuszczowa również powiększa swoją
objętość, dlatego typowym zjawiskiem jest jej przyrost u nastolatków,
co zazwyczaj ma charakter przemijający. Obie wymienione fazy rozwoju
tkanki tłuszczowej organizmu wyraźnie się różnią. W ciągu 1. roku życia
masa tkanki tłuszczowej wzrasta przede wszystkim wskutek wzrostu
wielkości adipocytów. Z kolei w okresie pokwitania proces ten jest
spowodowany wzrostem liczby komórek tłuszczowych.