τεύχος 59 l Ιούλιος - Δεκέμβριος 2014

28 Σημείωμα της Σύνταξης

30 Eργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις σε Ασθενείς

με Συναισθηματικές Διαταραχές

40 Η εργοθεραπεία ως επικοινωνιακή διαδικασία στη ψυχιατρική

σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο

volume 59 l July - December 2014

28 Εditorial

30 Occupational Therapy Interventions for Patiens

with Affective Disorders

40 The occupational therapy as a communicative process

in psychiatry child centre

ΚΩΔ. ΕΝΤΥΠΟΥ: 7606

ISSN: 1791-8715
ταυτότητα
EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΚΕΡΑΜΙΩΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ
ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΜΠΑΚΑΤΣΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΥ ΜΑΙΡΗ
ΤΑΜΙΑΣ: ΜΠΑΦΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ
ΕΙΔΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΜΑΡΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΜΕΛΗ: ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΡΗΣ, ΜΠΟΥΡΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΗΣ
ΕΛΕΝΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ
ΖΑΧΑΡΑΚΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ
ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ
ΚΕΡΑΜΙΩΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ
ΜΑΡΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΣΠΥΡΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΡΑΤΟΣ
ΚΕΡΑΜΙΩΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ
ΚΟΥΛΟΥΜΠΗ ΜΑΡΙΑ
ΜΟΡΟΖΙΝΗ ΜΑΡΙΑΝΝΑ
ΣΚΑΛΤΣΗ ΠΟΛΥΞΕΝΗ
ΤΣΙΠΡΑ ΙΩΑΝΝΑ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ

Γαβριηλίδου 8, Αθήνα 11141, Τηλ./ Fax: 210 3228979

HELLENIC ASSOCIATION OF ERGOTHERAPISTS

8 Gavriilidou Str., Athens, 11141, Hellas, Tel./Fax: 210 3228979

Site: www.ergotherapists.gr // E-mail: info@ergotherapists.gr

ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ: ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ

Χρυσοσπάθης Γεώργιος ΕΚΔΟΤΗΣ Διαφήμιση-Δημόσιες Σχέσεις

Δαναών 75, Ίλιον, 131 21 Xρυσοσπάθης Γεώργιος Καζαντζής Σωκράτης
Τηλ: 210 5155930 - 1
Fax: 210 5155971 Ατελιέ Εκτύπωση-Βιβλιοδεσία
e-mail: info@xrysospathis.gr Κεφαλά Βασιλική - Κέκκου Εύη Ρressious Aρβανιτίδης

26 / TEYXOΣ 59
περιεχόμενα
περιεχόμενα contents
contents

EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ERGOTHERAPY
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Publication of the Hellenic
Ελλήνων Εργοθεραπευτών Association of Ergotherapists

Σημείωμα της Σύνταξης ...................................28 Εditorial ..........................................................28

Εργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις σε Ασθενείς Occupational Therapy Interventions for Patiens

με Συναισθηματικές Διαταραχές ......................30 with Affective Disorders .................................30
(TΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ, ΣΚΑΛΤΣΗ ΠΟΛΥΞΕΝΗ) (S. TSAOUSIDOU, P. SKALTSI)

Η εργοθεραπεία ως επικοινωνιακή διαδικασία στη The occupational therapy as a communicative

ψυχιατρική σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο ........40 process in psychiatry child centre....................40
(ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΝΕΣΛΕΧΑΝΙΔΗΣ) (Ι. ΝESLEHANIDIS)

TEYXOΣ 59 / 27
 Σημείωμα της Σύνταξης
Η απέναντι όχθη
Στην λαϊκή αγορά….
Ο Κώστας πίνοντας την τελευταία γουλιά καφέ, χαράματα
Τετάρτης, μπήκε στο βαριά φορτωμένο αγροτικό του αυτο-
κίνητο και ξεκίνησε για την λαϊκή αγορά στο Αιγάλεω. Με
τα φώτα νυσταγμένα και βαριά πήρε την στροφή στην οδό
Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ακολουθώντας μια ιεροτελεστία
χρόνων, οι λαϊκατζήδες έστηναν την λαϊκή αγορά. Αντάλ-
λασσαν βουβές καλημέρες και αφού τέλειωναν το στήσιμο
των πάγκων τότε καλημερίζονταν κανονικά.
Στο δεξί χέρι του Κώστα ήταν ο πάγκος του Πέτρου του
Αυγορουφήχτρα. Το παρατσούκλι του βγήκε όχι γιατί που-
λούσε αυγά αλλά γιατί πριν πάρει τον πρωινό του καφέ
στην λαϊκή, ρουφούσε με απίστευτη δεξιοτεχνία τρία αυγά.
Αυτό ήταν το πρωινό του και τον κράταγε ολόκληρη την
ημέρα. Ο αυγουλάς από τα Μέγαρα ήταν η χαρά της λαϊ-
κής αγοράς, παιδί έξω καρδιά.
Στο αριστερό χέρι του Κώστα, έστηνε τον πάγκο του ο Γιάν-
νης, ο Σφιχτοπίκρης. Το παρατσούκλι του βγήκε γιατί ήταν
ιδιαίτερα τσιγκούνης και κακιασμένος. Καφέ δεν παράγ-
γειλε ποτέ από το καφενείο τόσα χρόνια , ακόμα και αν είχε
ξεπουλήσει όλο τον πάγκο του δεν ήταν ποτέ ευχαριστημέ-
νος. Λαχανικά από την Θήβα το βασικό του προϊόν.
-Έλα ρε Γιάννη, χαμογέλα λίγο, αφού ξεπούλησες σήμερα,
του είπε ο Κώστας πριν από χρόνια
-Ναι αλλά ο παρακάτω, ο γείτονας μου πούλησε περισσό-
τερα!
-Αφού έφερε περισσότερα λογικό είναι!
Βέβαια οι καλές εποχές είχαν τελειώσει εδώ και τέσσερα
χρόνια. Δύσκολα έβγαινε το μεροκάματο. Ο κόσμος αρ-
γούσε να βγει στην αγορά, η χρονοκαθυστέρηση μείωνε τις
αρχικές τιμές τον προϊόντων. Ο χρόνος μπορεί να είναι σχε-
τικός αλλά στον κόσμο της λαϊκής αγοράς ήταν αντιστρόφως
ανάλογα τιμολογιακός. Όσο μεγάλωνε ο χρόνος παραμονής
των προϊόντων στους πάγκους τόσο μειώνονταν οι τιμές
τους.
Οι πάγκοι είχαν στρωθεί, ο καφετζής έφερε τους καφέδες,
ο Γιάννης έπινε από τον δικό του, μέσα από το πλαστικό
μπουκάλι και άρχισε την μουρμούρα.
-Πάει δεν βγαίνει με τίποτα. Ούτε τα πετρέλαια δεν θα βγά-
λουμε σήμερα. Την ατυχία μου μέσα!
Τόσα χρόνια τον ήξεραν, τον άφησαν να συνεχίσει τον μο-
νόλογο του. Στην άκρη του δρόμου, στην αρχή της λαϊκής
αγοράς φάνηκε μια όμορφη κοπέλα.
28 / TEYXOΣ 59
-Σταμάτα ρε Γκρινιάρη έρχεται η Χιονάτη, από κάποιον κάτι
θα ψωνίσει, του φώναξε ο Πέτρος.
Η κοπέλα κατευθύνθηκε στον Γιάννη που ήταν και ο πρώ-
τος πάγκος. Ο Σφιχτοπίκρης πήρε το πιο καλό του χαμόγελο
για τον σεφτέ της ημέρας αλλά του κόπηκε απότομα.
-Καλημέρα κύριε, κάνουμε ένα έρανο – λαχειοφόρο αγορά
για το ίδρυμα ατόμων με ειδικές ανάγκες …
-Άσε μας ρε κοπέλα μου, σεφτέ δεν κάναμε ακόμα, θα βά-
λουμε και από την τσέπη μας. Άντε σε παρακαλώ πρωί -
πρωί… άντε σε παρακαλώ.
Η κοπέλα αιφνιδιάστηκε από το λεκτικό ηλεκτροσόκ του
Γιάννη, κατευθύνθηκε προς την άλλη πλευρά της λαϊκής
αγοράς.
-Δεσποινίς (της φώναξε ο Κώστας).
-Θα περάσω στο τέλος κύριε.
Η κοπέλα έφυγε σε μια προσπάθεια να μειώσει την ταραχή
της. Ο Σφιχτοπίκρης γύρισε την πλάτη στον Κώστα. Ήξερε
ότι με χίλιους κόπους και βάσανα μεγάλωνε ένα τετραπλη-
γικό αγόρι.
Η ώρα πέρασε σιγά - σιγά άρχισε να μπαίνει ο κόσμος στην
αγορά. Στην άκρη του δρόμου φάνηκε η κυρά Ντίνα, με το
χαρακτηριστικό υφασμάτινο καρότσι και την μαύρη μαντίλα
στο κεφάλι. Πελάτισσα του αυγουλά από την εποχή που
φόραγε κοντά παντελόνια και βοηθούσε τον πατέρα του
στην αγορά.
-Καλώς την κυρά Ντίνα. Τι να ετοιμάσω για σήμερα; ο Πέ-
τρος πρόσεξε ότι η κυρά Ντίνα δεν του έδινε βλέμμα σή-
μερα, ήταν πολύ σφιγμένη…
-Πέτρο ..
-Ναι κυρά Ντίνα
-Να, βάλε όσα αυγά μπορώ να πάρω πάνω στην καρτέλα.
(Του έβαλε στο χέρι πέντε ευρώ ποσό λιγότερο από την αξία
μια καρτέλας αυγών. Η οικονομική κρίση είχε φτάσει και
στην πόρτα της κυρά Ντίνας. Ο Πέτρος πήρε τα λεφτά και
της δίνει δυο καρτέλες με αυγά)!
-Μα Πέτρο..!
-Δεν μου είπες να σου βάλω όσο κάνουν τα λεφτά που μου
έδωσες; Πάρτα σε παρακαλώ.
Ο Πέτρος ένοιωσε το δάκρυ ευγνωμοσύνης της κυρά Ντίνας
καθώς της έδινε τα αυγά. Ο Σφιχτοπίκρης δυο πάγκους πιο
πέρα δεν μπορούσε να χωνέψει ότι σε μια πελάτισσα πού-
λησε δυο καρτέλες αυγά ο συνάδελφος του! Έβγαλε το
 Του Βασίλη Καπετάνιου ● Eργοθεραπευτής Εμψυχωτής, Μ.Sc. Neuropsychology ●
θυμό του ρίχνοντας μερικές φάπες σε δυο μεγάλα λάχανα. Ο
Κώστας που ήταν πιο κοντά στον πάγκο του αυγουλά κατά-
λαβε τι έγινε.
-Ρε Πέτρο νομίζω ότι ήσουν λίγο υπερβολικός. Μπορούσες
να δώσεις μια καρτέλα στην κυρούλα και όλα θα ήταν εντάξει.
Δυο καρτέλες είναι πολύ.
-Λες να το μάθουν οι κότες μου και να αρχίσουν τις απεργίες
στο κοτέτσι; Κοίτα κακομοίρη μου, καθώς πηγαίνεις για
Άργος, μην σταματήσεις και με καρφώσεις. Ότι δίνεις με την
καρδιά σου δεν πάει χαμένο.
Η μέρα ήταν δύσκολη, λίγα προϊόντα είχαν πουλήσει από τους
πάγκους τους. Άλλο ένα οριακό μεροκάματο. Μετά από ώρα
η κοπέλα με τους λαχνούς φάνηκε να έρχεται από το βάθος.
Κρατούσε και μια καρτέλα αυγά. Ο Κώστας της έκανε νόημα
να πάει κοντά του.
-Πόσο έχει ο ένα λαχνός;
-Ένα ευρώ.
-Δώσε μου είκοσι. (Ο Σφιτοπίκρης μαζεύτηκε κουλούρα στον
πάγκο του, σαν να έφαγε μαχαιριά στην κοιλιά όταν είδε το
εικοσάρικο να το παίρνει η κοπέλα).
-Ελάτε και από δω δεσποινίς, φώναξε ο Πέτρος.
Η κοπέλα πρόσεξε ότι ο Πέτρος πουλούσε αυγά, ένοιωσε λίγο
άβολα όταν ακούμπησε πάνω στον πάγκο με τα αυγά την καρ-
τέλα αυγοθήκη για να βγάλει ένα νέο μπλοκ με λαχνούς. Οι
αγρότες με τα προϊόντα τους έχουν μια σχέση δακτυλικού
αποτυπώματος. Ο Πέτρος αναγνώρισε αμέσως ότι τα αυγά
ήταν δικά του αλλά ήταν επίσης σίγουρος ότι δεν είχε πουλή-
σει στην κοπέλα αυγά. Από την απορία τον έβγαλε η ίδια η
κοπέλα.
-Ξέρετε, μια γιαγιούλα δεν είχε λεφτά να μου δώσει και μου
πρόσφερε αυτή την καρτέλα με αυγά, να την πάω στο ίδρυμα.
-Είχε ένα υφασμάτινο καρότσι και φορούσε μαύρη μαντίλα;
-Μάλιστα κύριε, πως το ξέρετε;
-Στο πάρε, ότι δίνεις από καρδιάς δεν χάνεται… (η κοπέλα
απορούσε, ιδιαίτερα όταν είδε τα βουρκωμένα μάτια του
Κώστα) μην δίνεις σημασία κοπέλα μου κάτι δικό μας ήταν.
Δώσε μου και μένα άλλα είκοσι.
Ο Σφιχτοπίκρης όταν είδε άλλο ένα εικοσάρικο να φεύγει για
την κοπέλα κόντεψε να πάθει εγκεφαλικό.
-Δεν είναι δυνατόν από άλλού ψώνισε τα αυγά ετούτη, της
δίνει και είκοσι ευρώ, πρέπει να τον έχει πειράξει η κρίση
(μονολόγησε και ασυναίσθητα έριξε μερικές ακόμα φάπες στα
απούλητα λάχανα).
Η μέρα της λαϊκής αγοράς λίγο μετά το μεσημέρι τέλειωνε. Ο
χρόνος πια ήταν αμείλικτος. Πελάτες δεν πρόκειται πλέον να
περάσουν. Μετά το μεσημέρι ήταν η ώρα των απελπισμένων.
Πήγαιναν στους κάδους μήπως είχε απομείνει τίποτα για να
χορτάσουν την απελπισία τους. Ο Πέτρος σιγά - σιγά έβαζε
μέσα στο φορτηγάκι ψυγείο τα αυγά του. Ο Κώστας δεν είχε
πάει πολύ καλά σήμερα. Το μυαλό του όμως ήταν αλλού, τον
είχε συγκινήσει ιδιαίτερα η ιστορία με τα αυγά της κυρά Ντί-
νας. Πάνω στον πάγκο του είχαν μείνει διαλεχτά αργείτικα
πορτοκάλια. Να τα γυρίσει και πίσω τι να τα κάνει, να τα πε-
τάξει στον κάδο τα λυπόταν. Με τα χέρια του τα μάζεψε από
τα δέντρα του. Ήταν σαν να έφτυνε τον ιδρώτα του, Πήρε στο
κινητό τηλέφωνο την γυναίκα του.
-Καλούτσικα πήγαμε και σήμερα Κατερίνα. Αλλά μου έχουν
μείνει λίγα πορτοκάλια από τα πολύ καλά.
-Δώστα σε κάποιον πελάτη σου.
-Δεν πατάει ψυχή τέτοια ώρα.
-Βάλτα σε μια γωνιά κάποιος θα τα πάρει.
-Εντάξει… Πέτρο μου δίνεις δυο χαρτοκιβώτια.
-Αμέσως .
Ο Κώστας άδειασε τον πάγκο του προσεκτικά τα πορτοκάλια
μέσα στα κιβώτια. Και τα άφησε στην άκρη του πεζοδρομίου.
-Ότι δίνεις από καρδιάς δεν πάει χαμένο, είπε στον Πέτρο που
τον κοιτούσε.
-Αν δεν με καρφώσεις στις κότες μου, δεν θα πω τίποτα στις
πορτοκαλιές σου.
-Μα καλά τους αφήνεις τα πορτοκάλια; ρώτησε απογοητευ-
μένος ο Γιάννης.
-Και τι να τα κάνω, και να τα πάω πίσω παραπάνω πετρέλαιο
θα κάψω.
Το παραπάνω κόστος πετρελαίου λειτούργησε καταλυτικά στο
μυαλό του Γιάννη.
-Πέτρο δώσε μου και μένα δυο κουτιά.
Οι δύο γείτονες κοιτούσαν απορημένοι τον Γιάννη που δεν
έδινε στον άγγελο του νερό να γεμίζει λάχανα τα δυο χαρτο-
κιβώτια. Ο Κώστας άρχισε να βάζει τα τελάρα του στο αγρο-
τικό αυτοκίνητο.
-Τελικά κακώς λένε ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Ορίστε από
μια τυχαία κουβέντα και ο Σφιχτοπίκρης προσφέρει, δίνει τα
λάχανα του. Δεν πρόλαβε να τελειώσει την σκέψη του όταν
άκουσε καυγά πίσω του. Ο Πέτρος είχε εκσφενδονίσει ένα
αυγό στην πλάτη του Γιάννη. Ήταν έτοιμος να του χιμήξει.
-΄Ήρεμα, Πέτρο.
-Καλά δεν είδες τι κάνει ο βρομιάρης;
-΄Ε όχι, και βρομιάρης…. Σήμερα είναι άλλος άνθρωπος.
-Καλά δεν είδες τίποτα.
-Όχι.
-Κατούρησε μέσα στα λάχανα που θα αφήσει.
-Και εγώ πιο ελαφρύς θα είμαι, λιγότερο πετρέλαιο θα
κάψω…
Ανταπάντησε ο Σφιχτοπίκρης μπήκε «ανακουφισμένος» στο
αμάξι του και έφυγε.
*Η ιστορία στηρίχτηκε σε πραγματικά γεγονότα, άλλο ένα
δείγμα του μεσογειακού μας ταμπεραμέντου. Ένας λαός που δεν
μπορεί ακόμα να διαχειριστεί τα συναισθήματα του. Υπερβο-
λική η προσφορά του Αυγουλά, αηδιαστική η πράξη του Σφι-
χτοπίκρη, ευτυχώς στο ενδιάμεσο υπάρχει κάποια κυρά Ντίνα
λογικά σκεφτόμενη αξιοποιεί κατάλληλα τα αυγά που δεν θα
μπορούσε να καταναλώσει σε μια εβδομάδα.
TEYXOΣ 59 / 29
 ΤΣΑΟΥΣΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΣΚΑΛΤΣΗ ΠΟΛΥΞΕΝΗ
Εργοθεραπεύτρια Εργοθεραπεύτρια MSc

Occupational Therapy Interventions for Patiens

with Affective Disorders

Εργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις
σε Ασθενείς με Συναισθηματικές
Διαταραχές
ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ:
Εργοθεραπεία, Συναισθηματικές Διαταραχές, Κατάθλιψη, Διπολική Διαταραχή, Εργοθεραπευτικές
Παρεμβάσεις, Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία

ΠΕΡIΛΗψΗ
Περιγραφές συναισθηματικών διαταραχών υπάρχουν ήδη από τον Όμηρο στην Ιλιάδα με την περιγραφή της συμπεριφοράς
του Αίαντα, ο οποίος μετά από μία κρίση υπερ-δραστηριότητας και επιθετικότητας περιέπεσε σε κατάθλιψη και αυτοκτόνησε.
Σύμφωνα με την Cara (2005), τον 6ο π. Χ. αιώνα ο Ιπποκράτης εισήγαγε τους όρους “μελαγχολία” και “μανία” στις κλινικές
περιγραφές πιστεύοντας ότι οφείλονται σε υπερπαραγωγή μέλαινας χολής.

Οι όροι αυτοί χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Αν και

οι συναισθηματικές διαταραχές συνεχίζουν
να αναγνωρίζονται στις διάφορες περιό-
δους της ιστορίας, μόνο πρόσφατα
και συγκεκριμένα τον 19ο αιώνα κα-
τηγοριοποιήθηκαν επισήμως τα δια-
γνωστικά τους κριτήρια. Τον 20ο
αιώνα προτάθηκε ο διαχωρισμός των
συναισθηματικών διαταραχών σε “δι-
πολική” και “μονοπολική”, ο οποίος
ισχύει μέχρι σήμερα. Πρόκειται, λοιπόν,
για διαταραχές στις οποίες προέχει η
διαταραχή του συναισθήματος (παρότι
μπορούν να συνυπάρχουν και διαταρα-
χές σε γνωστικές λειτουργίες όπως προ-
σοχή, συγκέντρωση κ.α.).
Σε αυτό το άρθρο γίνεται μια προσπάθεια
παρουσίασης των διαταραχών και του
ρόλου της εργοθεραπείας ως μέρος της θε-
ραπείας και της ψυχοεκπαίδευσης ατόμων με
συναισθηματικές διαταραχές και πιο συγκε-
κριμένα μέσω Γνωσιακής – Συμπεριφορικής
Θεραπείας.

30 / TEYXOΣ 59

Στο φάσμα των συναισθηματικών διαταραχών περιλαμβάνεται η
Διπολική Διαταραχή και η Μείζων Κατάθλιψη.
Η Διπολική Διαταραχή, που ήταν γνωστή στο παρελθόν με τον
όρο «μανιοκατάθλιψη», είναι μια συχνή, χρόνια και υποτροπιά-
ζουσα ψυχική νόσος η οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από διατα-
ραχή στη συναισθηματική λειτουργία. Κύριο χαρακτηριστικό της
είναι η εναλλαγή φάσεων μανίας με φάσεις κατάθλιψης, μεταξύ
των οποίων παρεμβάλλονται διαστήματα με φυσιολογική διάθεση
(«νορμοθυμία»). Τα συμπτώματα μπορούν να οδηγήσουν ακόμα
και σε αυτοκτονία, αλλά πλέον ελέγχονται και έτσι οι ασθενείς
μπορούν να ζήσουν μια γεμάτη και παραγωγική ζωή (National
Institute of Mental Health, 2014).
Ο αντιπροσωπευτικός τύπος της διπολικής διαταραχής που χαρα-
κτηρίζεται από εναλλαγές επεισοδίων μανίας, μείζονος κατάθλιψης
και νορμοθυμίας, χαρακτηρίζεται ως “διπολική διαταραχή τύπου
Ι” (ΔΔΙ). Όταν η νόσος χαρακτηρίζεται από μείζονα καταθλιπτικά
και υπομανιακά επεισόδια, χωρίς πλήρως ανεπτυγμένη εικόνα
μανίας, τότε τίθεται η διάγνωση της “διπολικής διαταραχής τύπου
ΙΙ” (ΔΔΙΙ). Τέλος, η “κυκλοθυμική διαταραχή” είναι η ηπιότερη
μορφή της διπολικής διαταραχής, κατά την οποία υπάρχουν επει-
σόδια μανίας εναλλασσόμενα με καταθλιπτικά που δεν φθάνουν
σε βαρύτητα τέτοια ώστε να διαγνωστούν ως επεισόδια μείζονος
κατάθλιψης (Δικαίος, 2006).
Η πιθανότητα νόσησης από ΔΔΙ για όλη τη διάρκεια ζωής φαίνε-
ται ότι είναι λίγο μικρότερη από 1% με το ποσοστό να κυμαίνεται
στις περισσότερες μελέτες μεταξύ του 0,3% και του 1,5%. Για την
ΔΔΙΙ η διακύμανση είναι μεγαλύτερη και φτάνει έως και 5%. Η
πιθανότητα νόσησης είναι ίδια και για τα δύο φύλα όσον αφορά
την ΔΔΙ, αλλά οι γυναίκες υπεραντιπροσωπεύονται μεταξύ των
ασθενών με ΔΔΙΙ, διπολική διαταραχή με ταχεία εναλλαγή φά-
σεων και διπολική με άτυπα καταθλιπτικά ή μικτά μανιακά επει-
σόδια.
Η συνήθης έναρξη της διπολικής διαταραχής είναι το τέλος της
δεύτερης δεκαετίας της ζωής, με το πρώτο επεισόδιο να συμβαίνει
συνήθως στην ηλικία των 18 – 20 χρόνων ή και νωρίτερα.
Στον ένα πόλο της διπολικής διαταραχής βρίσκεται η μανία. Η ευ-
φορία, που είναι το χαρακτηριστικό σύμπτωμα στη φάση της μα-
νίας, ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού και γίνεται παθολογική
(Οικονόμου-Λαλιώτη, 2011). Εμφανίζονται, επίσης, διαταραχές
στη ροή και το περιεχόμενο της σκέψης, ενώ η απουσία κριτικής
σκέψης οδηγεί συχνά στην αλόγιστη κατασπατάληση χρήματος ή
ακόμα και σε αναστολή ηθικών απαγορεύσεων με ανάλογα απο-
τελέσματα στην συμπεριφορά του ατόμου. Οι συνολικές ώρες
ύπνου μειώνονται σημαντικά χωρίς ο ασθενής να παραπονιέται
για έλλειψη ύπνου. Αν και η όρεξη είναι αυξημένη, ο ασθενής
συχνά δεν τρώει αρκετά λόγω της αύξησης των άλλων δραστη-
ριοτήτων, με τις οποίες ασχολείται συνεχώς. Η σεξουαλική διά-
θεση παρουσιάζει επίσης αύξηση και συχνά συνοδεύεται από
πολυμικτική συμπεριφορά, κατά την οποία δεν τηρούνται οι συ-
νήθεις κανόνες κοινωνικής ευπρέπειας ούτε μέτρα ασφαλείας για
την αποτροπή μόλυνσης από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσή-
ματα ή για την αποφυγή εγκυμοσύνης. Οι διαταραχές στη διάθεση
επηρεάζουν την συμπεριφορά αλλά και την εμφάνιση του ασθενή.
Το πρόσωπο του μανιακού ασθενή είναι εξέρυθρο, το βλέμμα έν-
Eργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις
σε Ασθενείς με Συναισθηματικές Διαταραχές
τονο, η φωνή συχνά βραχνιασμένη από την συνεχή ομιλία και το
ντύσιμο συχνά επιδεικτικό (Παπαγεωργίου, 2009).
Στον αντίθετο πόλο της μανίας, βρίσκεται η κατάθλιψη. Κύριο χα-
ρακτηριστικό του καταθλιπτικού επεισοδίου είναι η βαθιά κατα-
θλιπτική διάθεση. Ο ασθενής δεν υφίσταται συναισθηματική
ισοπέδωση αν και δίνει την εντύπωση ότι αδιαφορεί. Υφίσταται,
αντίθετα, καταθλιπτική ανηδονία και έντονο αγχώδες συναίσθημα
ως βίωμα εσωτερικής έντασης από φόβο επικείμενου κινδύνου,
καταστροφής ή ανημποριάς (Μαδιανός, 2004). Ως προς τις δια-
ταραχές της σκέψης, σχεδόν όλοι οι ασθενείς αναφέρουν δυσκο-
λία συγκέντρωσης, ενώ η σκέψη παρουσιάζει σημαντική
επιβράδυνση. Όσον αφορά το περιεχόμενο της σκέψης, παρου-
σιάζει διαταραχές που περιλαμβάνουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενο-
χές, ιδέες υποτίμησης εαυτού, ανικανότητας, αναξιότητας,
ενασχόληση με αρρώστια και θάνατο, ενώ μπορεί να υπάρχει και
αυτοκτονικός ιδεασμός με ή χωρίς οργανωμένο σχέδιο αυτοκα-
ταστροφής – αυτοκτονίας (Δικαίος, 2006). Όσον αφορά στον ύπνο
και την όρεξη, οι καταθλιπτικοί ασθενείς εμφανίζουν κυρίως αϋ-
πνία και μειωμένη όρεξη. Συχνά παραπονιούνται για έντονα δια-
ταραγμένο ύπνο με συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια του
ύπνου και πολύ πρώιμη αφύπνιση το πρωί. Σε άλλες περιπτώσεις
παρατηρείται υπερυπνία με πολλές συνολικά ώρες μέσα στο
24ωρο. Η όρεξη συχνά μειώνεται και παρατηρείται σημαντική
απώλεια βάρους. Το καταθλιπτικό συναίσθημα επηρεάζει την
συμπεριφορά, την εμφάνιση και την καθημερινότητα του ατόμου.
Εφόσον δεν μπορεί να εκφραστεί, ο ασθενής χρησιμοποιεί εξω-
λεκτικούς τρόπους (πχ είναι σκυθρωπός με άδειο βλέμμα), κλαίει
συχνά (μερικοί ασθενείς περιγράφουν ότι είναι τόσο καταθλιπτικοί
που δεν μπορούν ούτε να κλάψουν), περνάει το μεγαλύτερο μέρος
της ημέρας στο κρεβάτι, είναι άβουλος και αδυνατεί να φροντίσει
τον εαυτό του. Κατ' επέκταση, απομονώνεται, αδυνατεί να αυτο-
εξυπηρετηθεί, να εργαστεί, να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του
και τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, ενώ συχνά παρουσιάζει
και σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους στο στή-
θος, δυσκοιλιότητα, πόνους στο στομάχι (Παπαγεωργίου, 2009).
Ως μείζων κατάθλιψη ορίζεται η νόσος που χαρακτηρίζεται
από την παρουσία ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου, χωρίς
να έχει υπάρξει στο ιστορικό του ασθενούς μανιακό ή υπομα-
νιακό επεισόδιο. Διαχωρίζεται κυρίως σε μείζων κατάθλιψη με
μοναδικό επεισόδιο και σε μείζων κατάθλιψη υποτροπιάζουσα,
ανάλογα με την ύπαρξη ή μη υποτροπών (Δικαίος, 2006).
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τύποι με κυριότερους: αγχώδη κα-
τάθλιψη, υστερική, εξωγενής, ψυχαναγκαστική, φαρμακογενής
κ.α. Τέλος, η “δυσθυμική διαταραχή” είναι χρόνια διαταραχή με
συμπτώματα παρόμοια με αυτά της κατάθλιψης στην πιο ελαφριά
μορφή τους (Sansone & Sansone, 2009).
Η πιθανότητα εμφάνισης ενός μείζονος καταθλιπτικού επει-
σοδίου καθ' όλη τη διάρκεια ζωής είναι σχετικά υψηλή και φτάνει
το 10 – 25% για τις γυναίκες και το 5 – 12% για τους άντρες. Αρ-
κετά χαμηλότερη είναι η πιθανότητα εμφάνισης υποτροπιάζουσας
κατάθλιψης, τα οποία είναι 2 – 8% στους άντρες και τα διπλάσια
στις γυναίκες (Καβάσης, 2007).
Η μέση ηλικία εμφάνισης του πρώτου μείζονος καταθλιπτικού
επεισοδίου είναι τα 40 έτη, υπάρχει όμως πολύ μεγαλύτερη δια-
TEYXOΣ 59 / 31
EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών
σπορά της ηλικίας έναρξης από αυτή της διπολικής διαταραχής.
Ασθενείς με μείζονα υποτροπιάζουσα κατάθλιψη παρουσιάζουν
τον εαυτό τους ως απελπισμένο με βαριά καταθλιπτική διάθεση
και η συμπεριφορά τους είναι συνήθως παθητική και μονόχνωτη.
Υπάρχει συνήθως έλλειψη ενέργειας, ενώ μιλούν, σκέφτονται και
κινούνται πολύ αργά. Αυτή η ψυχοκινητική καθυστέρηση, όμως,
μπορεί να υπάρχει παράλληλα με ανησυχία και άγχος (Cara,
2005). Επιπροσθέτως, στους καταθλιπτικούς ασθενείς εμφανίζεται
συχνά μείωση του συνολικού ύπνου ενώ υπάρχει και αύξηση του
χρόνου από την στιγμή κατάκλισης έως την στιγμή επέλευσης του
ύπνου με συχνές αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας και τε-
λική αφύπνιση πολύ νωρίς το πρωί (Σολδάτος, 2005).
Υπάρχουν επίσης δυσκολίες στην συγκέντρωση και οργάνωση της
σκέψης, αισθήματα αναξιότητας και αρνητικές δηλώσεις σχετικά
με τον εαυτό τους. Συχνά νιώθουν ενοχές για φανταστικά εγκλή-
ματα ή φαντάζονται ότι οι ίδιοι είναι η αιτία για την δυστυχία και
την κακοτυχία κάποιου τρίτου (referential thinking) (Cara, 2005).
Δεδομένων όλων αυτών των συμπτωμάτων, συχνά έχουν οικο-
νομικά προβλήματα, προβλήματα στις σχέσεις τους και στην κοι-
νωνικοποίηση, παραμελούν τον εαυτό τους και την προσωπική
τους υγιεινή και επίσης δυσκολεύονται να φέρουν εις πέρας τις
επαγγελματικές τους υποχρεώσεις και να ανταποκριθούν στις
απαιτήσεις της καθημερινότητας (Παπαγεωργίου, 2009).
Τα αίτια των συναισθηματικών διαταραχών είναι άγνωστα.
Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες συμφωνούν ότι υπάρχουν πολ-
λοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση ψυχοπαθολογίας,
όπως γενετικοί – βιοχημικοί, ψυχοκοινωνικοί και περιβαλλοντι-
κοί. (Cara, 2005).
Οι εφαρμοζόμενες σήμερα θεραπευτικές τεχνικές στην κατάθλιψη
και την μανία έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές σε ικανοποιητικό
32 / TEYXOΣ 59
βαθμό και γενικά η πρόγνωση των συναισθηματικών διαταραχών
είναι καλή. Το φάσμα των θεραπευτικών προσεγγίσεων είναι βέ-
βαια μεγάλο και περιλαμβάνει σωματικές και ψυχοθεραπευτικές
μεθόδους. Οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν αντι-
καταθλιπτικά φάρμακα, αντιψυχωτικά, αντιεπιληπτικά, θυρεοει-
δική ορμόνη, λίθιο (για αντιμετώπιση μανίας ως σταθεροποιητικό
διάθεσης) και βενζοδιαζεπίνες. Εφαρμόζεται επίσης ηλεκτροσπα-
σμοθεραπεία και φωτοθεραπεία (Παπαγεωργίου, 2009).
Ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και φαρμακοθεραπείας έχει τα κα-
λύτερα αποτελέσματα στις συναισθηματικές διαταραχές. Η συχνό-
τερα χρησιμοποιούμενη ψυχοθεραπεία είναι η γνωσιακή που
αποσκοπεί κυρίως στην μεταβολή των παθολογικών πεποιθή-
σεων του ατόμου για τον ίδιο, τον κόσμο και το μέλλον του.
Ειδική μορφή θεραπείας είναι και η ψυχοεκπαίδευση κατά την
οποία εφαρμόζονται τεχνικές υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας με
επικέντρωση στην διδασκαλία και επιβράβευση της ορθής χρήσης
φαρμάκων. Οι ασθενείς που συμμετέχουν σε ψυχοεκπαιδευτικά
προγράμματα συμμορφώνονται καλύτερα με την αγωγή, παρου-
σιάζουν λιγότερες υποτροπές και μαθαίνουν να αναγνωρίζουν νω-
ρίτερα τα πρώιμα σημεία υποτροπών επιτυγχάνοντας έτσι τον
ταχύτερο και αποτελεσματικότερο έλεγχό τους (Δικαίος, 2006).
Στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης εμπλέκεται και
η εργοθεραπεία με σκοπό την ελάττωση της συναισθηματικής έν-
τασης και άκαμπτης συμπεριφοράς του θεραπευόμενου. Περι-
λαμβάνει διάφορες θεραπευτικές δραστηριότητες που έχουν σαν
στόχο την αποδυνάμωση των φοβιών, ελάττωση άγχους, μείωση
καχυποψίας και παρανοϊκότητας, αποφυγή απομόνωσης.
Μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα, τις περισσότερες όμως φορές
τμήμα ενός φάσματος παρεμβάσεων που δέχεται ο θεραπευόμε-
νος (Παπαγεωργίου 2009, Cara, 2005).

Εργοθεραπευτική παρέμβαση
Η θεραπεία ψυχικών διαταραχών απαιτεί συνεργατική προσπά-
θεια του ατόμου, των φροντιστών του, των γιατρών, των νοσοκό-
μων, των συμβούλων και των ειδικών θεραπευτών. Αυτή η
συνεργασία έχει ως στόχο να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και από-
λαυσης του ατόμου με το να αναγνωρίζει και να αναπτύσσει κα-
τάλληλες συμπεριφορές και δεξιότητες. Εδώ εμπλέκεται και η
εργοθεραπεία που ο σκοπός της περιγράφεται καλύτερα από το
μότο των ίδιων των επαγγελματιών “ Εργοθεραπεία: Να ζεις τη
ζωή στο έπακρον”. Οι εργοθεραπευτές συμβάλλουν στο να έχει
το άτομο μια ικανοποιητική και γεμάτη νόημα ζωή, σκεπτόμενος
όχι μόνο τις δικές του ανάγκες, δυνατότητες και προτεραιότητες
αλλά λαμβάνοντας υπόψιν και το φυσικό, κοινωνικό και πολιτι-
σμικό περιβάλλον (Jackman, 2012).
Ο εργοθεραπευτής συμβάλλει στην θεραπεία των συναισθηματι-
κών διαταραχών εξετάζοντας τους ρόλους ζωής (για παράδειγμα,
γονιός ή σπουδαστής) που έχουν νόημα για τον θεραπευόμενο
και βοηθώντας τον να αναλάβει τις ευθύνες του ώστε να έχει την
ευκαιρία να συμμετέχει ενεργά αλλά και να αποκτήσει την αί-
σθηση της επίτευξης και της επιτυχίας. Στη συνέχεια, εξετάζει τους
λόγους για τους οποίους το άτομο δυσκολεύεται να ανταποκριθεί
σε αυτές τις ευθύνες και τις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Ση-
μαντικό ρόλο στις συναισθηματικές διαταραχές διαδραματίζουν
η αυτοεκτίμηση και η ταυτότητα. Οι επιλογές που κάνουμε καθη-
μερινά έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο πώς σκεφτόμαστε και νιώ-
θουμε για τον εαυτό μας. Έτσι, οι εργοθεραπευτές προσπαθούν
να βοηθήσουν τον θεραπευόμενο να δομήσει το καθημερινό του
πρόγραμμα και να αντικαταστήσει πιθανές δυσλειτουργικές συ-
νήθειες (για παράδειγμα, ενασχόληση πολλές ώρες με το διαδί-
κτυο) με κάποιες καλύτερες (για παράδειγμα, άθληση) (Opp,
2014).
Η εργοθεραπεία στον τομέα των ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων
και ιδιαίτερα της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης χρόνιων ψυχικά
πασχόντων συμβάλλει σημαντικά στην προσπάθεια επαγγελματι-
κής αποκατάστασης και γίνεται είτε ατομικά είτε ομαδικά ανάλογα
με το πρόγραμμα κοινωνικής αποκατάστασης στο οποίο είναι εν-
ταγμένος ο θεραπευόμενος. Μέσα από ποικίλες εργοθεραπευτικές
δραστηριότητες, το άτομο σε πρώτο στάδιο ικανοποιεί τις ανάγκες
του και σε δεύτερο στάδιο αναπτύσσει την αισθητηριακή του αν-
τιληπτικότητα, συντονίζει τις γνωστικές του λειτουργίες, αναπτύσ-
σει το Εγώ του και την προσωπική του ανεξαρτησία, φτάνοντας
στο ανώτερο δυνατόν επίπεδο αυτοεξυπηρέτησης και δραστηριο-
τήτων καθημερινής ζωής. Στη συνέχεια ο θεραπευόμενος μπορεί
να ανεξαρτητοποιηθεί και επομένως οι επιπτώσεις της ασθένειας
μειώνονται σταδιακά με τελικό στόχο την ανάπτυξη επαγγελματι-
κών δεξιοτήτων. Οι εργοθεραπευτικές δραστηριότητες που εφαρ-
μόζονται έχουν τόσο διαγνωστικό όσο και θεραπευτικό
χαρακτήρα, εφόσον προσφέρουν κλινικές και άλλες πληροφορίες
για την κατάσταση ενός ατόμου κατά την διάρκεια εκτέλεσής τους
Eργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις
σε Ασθενείς με Συναισθηματικές Διαταραχές
(Δικαίος, 2006).
Η διαδικασία της θεραπευτικής παρέμβασης σε άτομα με συναι-
σθηματικές διαταραχές ακολουθεί τα πρότυπα της τυπικής διαδι-
κασίας κάθε εργοθεραπευτικής διαδικασίας. Η διαδικασία
παρέμβασης περιλαμβάνει και την επιλογή – χρήση ενός συγκε-
κριμένου μοντέλου πρακτικής, το οποίο θα ανταποκρίνεται στα
χαρακτηριστικά του θεραπευόμενου, στις γνώσεις και το δυναμικό
του θεραπευτή και στη γενική φιλοσοφία του πλαισίου στο οποίο
εφαρμόζεται η παρέμβαση και το οποίο θα διευκολύνει σημαν-
τικά την εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος. Εφόσον
γίνει η παραπομπή του θεραπευόμενου στην εργοθεραπεία, ο θε-
ραπευτής κάνει μια αρχική αξιολόγηση, μετά μια πιο λεπτομερή
αξιολόγηση, σχεδιάζει το θεραπευτικό πρόγραμμα, το εφαρμόζει
και στο τέλος επαναξιολογεί τον θεραπευόμενο αλλά και την απο-
τελεσματικότητα του προγράμματος. Σε περίπτωση που υπάρχει
επιτυχία, λήγει η θεραπευτική διαδικασία (συχνά ο θεραπευόμε-
νος παρακολουθείται και μετά την λήξη), ενώ σε αντίθετη περί-
πτωση γίνεται τροποποίηση του προγράμματος και εφαρμογή εκ
νέου (Creek, 2008 Μαλαματίδου - Ρουσσάκου, 1997).
Η αξιολόγηση και η μέτρηση των αποτελεσμάτων αποτελούν βα-
σικό στάδιο στην διαδικασία της εργοθεραπευτικής παρέμβασης.
Η αρχική αξιολόγηση γίνεται για να μπορέσει ο θεραπευτής να
εκτιμήσει τις δυνατότητες του θεραπευόμενου, να εντοπίσει τις
προβληματικές περιοχές, να αποφασίσει αν η εργοθεραπευτική
παρέμβαση είναι αναγκαία ή όχι, να διερευνηθεί η δυνατότητα
συνεργασίας του ατόμου και το ενδιαφέρον του για την εργοθε-
ραπεία καθώς και το κίνητρό του για αλλαγή και να θέσει τα επι-
θυμητά αποτελέσματα της παρέμβασης. Οι αξιολογήσεις που
γίνονται κατά τη διάρκεια της θεραπείας δείχνουν τις όποιες αλ-
λαγές έχουν γίνει και δίνουν τη δυνατότητα στον θεραπευτή να
ερευνήσει συγκεκριμένες περιοχές και να πετύχει συγκεκριμένους
στόχους, ενώ η τελική αξιολόγηση γίνεται για να υπολογιστεί η
αποτελεσματικότητα του προγράμματος και η πρόοδος του θερα-
πευόμενου ώστε να λήξει η θεραπεία (Creek & Bullock, 2008).
Ο εργοθεραπευτής κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης οφείλει να
διαμορφώσει μια σφαιρική άποψη της εικόνας του ατόμου. Το
άτομο αξιολογείται και στους τρεις τομείς εκτέλεσης, δηλαδή Δρα-
στηριότητες Καθημερινής Ζωής (φροντίδα εαυτού, προσωπική
υγιεινή, χρήση μέσων μαζικής συμπεριφοράς, διατροφή κ.α.), Πα-
ραγωγικότητα (εκπαιδευτικές και επαγγελματικές δραστηριότητες,
φροντίδα άλλων και σπιτιού) και Αξιοποίηση Ελεύθερου Χρόνου
(ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ξεκούραση). Επίσης, αξιολογούνται
τα στοιχεία εκτέλεσης δηλαδή οι Αισθητικοκινητικές (επεξεργασία
ερεθισμάτων, δύναμη, αντοχή, εύρος κίνησης, στάση σώματος
κ.α), Γνωστικές (μνήμη, προσοχή, επίλυση προβλήματος κ.α.) και
Ψυχοκοινωνικές (αυτοέλεγχος, ενδιαφέροντα, εικόνα εαυτού, κοι-
νωνική συμπεριφορά κ.α.) δεξιότητες του ατόμου. Σημαντικό
ρόλο στην αξιολόγηση παίζουν και παράγοντες όπως η ηλικία, το
TEYXOΣ 59 / 33
EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών
στάδιο ανάπτυξης και το περιβάλλον (θεσμικό, φυσικό, κοινω-
νικό, πολιτισμικό). Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται κατά την
αξιολόγηση είναι κυρίως η συνέντευξη και η παρατήρηση. (Jack-
man, 2012).
Έχοντας συγκεντρώσει και αναλύσει όλες τις απαραίτητες πληρο-
φορίες, ο θεραπευτής θέτει μακροπρόθεσμους και βραχυπρόθε-
σμους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν μέσω της θεραπείας
και επιλέγει το μοντέλο που θα χρησιμοποιήσει, ένα πλάνο δη-
λαδή, έναν οδηγό για να σχεδιάσει και να εφαρμόσει το θεραπευ-
τικό πρόγραμμα. Κατά τον σχεδιασμό της παρέμβασης ο
εργοθεραπευτής οφείλει να επιλέξει δραστηριότητες και έργα που
θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες, τις προτιμήσεις και τα ενδιαφέ-
ροντα του ατόμου αλλά και στις προσδοκίες για το θεραπευτικό
αποτέλεσμα. Είναι σημαντικό να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα που
θα παρέχει προκλήσεις στο άτομο μέσα σε ένα υποστηρικτικό θε-
ραπευτικό περιβάλλον, θα αυξήσει τα επίπεδα αυτοεκτίμησής του
και θα καλύπτει την ανάγκη του να συμμετέχει σε δραστηριότητες
και να νιώθει χρήσιμος. Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρχει μια
ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος και των
δραστηριοτήτων και στις ικανότητες του ατόμου (Hatchard & Mis-
siuna, 2003).
Κατά την εφαρμογή, ο θεραπευτής εκτιμάει τον ασθενή με βάση
την σοβαρότητα της συναισθηματικής διαταραχής, την συμπερι-
φορά του και την κατάσταση της λειτουργικότητάς του στο πλαίσιο
του συναισθηματικού φάσματος. Στα άκρα του φάσματος (σε σο-
βαρή κατάθλιψη, δηλαδή, και σε (υπερ)μανία) ο θεραπευτής στο-
χεύει στο να παρέχει δομή και ξεκάθαρες απαιτήσεις. Οι
παρεμβάσεις πρέπει να είναι συγκεκριμένες με δραστηριότητες
βραχυπρόθεσμες, απλές και εύκολα επιτεύξιμες. Το υποστηρικτικό
περιβάλλον πρέπει να είναι προσεκτικά οργανωμένο ώστε να μην
διασπά και διαταράσσει τον θεραπευόμενο. Ο θεραπευτής πρέπει
επίσης να πάρει αποφάσεις, να θέσει ξεκάθαρες προσδοκίες και
παραμέτρους στις δραστηριότητες αλλά και όρια στην υπερβολικά
μανιακή συμπεριφορά. Όσο το άτομο βελτιώνεται και προχωράει
στην μέση του φάσματος, μπορούν να συμπεριληφθούν και πιο
δύσκολες δραστηριότητες με πιο σύνθετα βήματα. Τα όρια και οι
περιορισμοί μπορούν να μειωθούν και ο θεραπευόμενος να συμ-
μετέχει πιο πολύ στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με το
πρόγραμμα και τις δραστηριότητες (Cara, 2005).
Η δραστηριότητα αποτελεί το κύριο θεραπευτικό εργαλείο που
χρησιμοποιεί ο εργοθεραπευτής για να επιφέρει αλλαγές στη λει-
τουργικότητα. Υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες και είδη δρα-
στηριοτήτων ανάλογα με τον στόχο και το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Συχνά σε ασθενείς με συναισθηματικές διαταραχές εφαρμόζονται
δραστηριότητες με στόχο την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη της
γνωστικής οργάνωσης και λειτουργίας. Υπάρχουν δραστηριότητες
για την προσοχή (διάβασμα κειμένου), μνήμη (ασκήσεις μνήμης),
συγκέντρωση (κολάζ), ικανότητα μάθησης (πειραματισμός με κα-
τασκευές), ικανότητα επίλυσης προβλημάτων (puzzle με στάδια
καθηκόντων) και για προσανατολισμό στο χρόνο και στο χώρο
34 / TEYXOΣ 59
(διοργάνωση επετειακών ψυχαγωγικών εκδηλώσεων) (Μαλαμα-
τίδου - Ρουσσάκου, 1997).
Επίσης, χρησιμοποιούνται δραστηριότητες για ενδυνάμωση των
ψυχοκοινωνικών δεξιοτήτων και συγκεκριμένα για αυτοαντίληψη
(έκφραση ατομικού ταλέντου στην ομάδα), ικανότητα ανάληψης
και διατήρησης συγκεκριμένου λειτουργικού ρόλου (δοκιμαστική
ανάληψη μεγάλης ποικιλίας ρόλων μέσα από δραματοποίηση), για
λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία (role playing), έκφραση ιδεών
και σκέψεων (ατομική συγγραφή ποιήματος). Σημαντική θεωρείται
επίσης η εκπαίδευση για αντιμετώπιση του stress και γενικότερα
των αρνητικών καταστάσεων (άσκηση ατόμου σε ελεγχόμενα
στρεσογόνες καταστάσεις), αλλά και για τροποποίηση της συμπε-
ριφοράς ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του περιβάλ-
λοντος (κυρίως μέσω δραματοποίησης) (Μαλαματίδου -
Ρουσσάκου, 1997).
Η οργάνωση των δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής θεωρείται
ένας βασικός στόχος της εργοθεραπείας σε ασθενείς με συναισθη-
ματικές διαταραχές. Συγκεκριμένα, γίνεται εκπαίδευση σε θέματα
περιποίησης και υγιεινής (ενημέρωση σχετικά με την χρήση προ-
ϊόντων και ενθάρρυνση διατήρησης ενός καλού επιπέδου υγιει-
νής), στο ντύσιμο (οργάνωση του ατομικού τύπου ντυσίματος,
χρήση ρούχων κατάλληλων για την εποχή), σε θέματα διατροφής
(εκπαίδευση στην προετοιμασία απλών γευμάτων, ενημέρωση και
ενθάρρυνση για σωστή και ισορροπημένη διατροφή) αλλά και
στις σεξουαλικές σχέσεις (ενημέρωση για θέματα που αφορούν
τον σεξουαλικό τομέα και την αντισύλληψη μέσω σκίτσων, εικό-
νων, εκπαιδευτικών ταινιών). Σημαντικός είναι επίσης ο ρόλος του
εργοθεραπευτή στο να εκπαιδεύσει τον θεραπευόμενο να χρησι-
μοποιεί σωστά τα φάρμακα και να τηρεί την φαρμακευτική αγωγή
(Brown, 2012).
Η ικανότητα εκτέλεσης παραγωγικών και εργασιακών δραστηριο-
τήτων θα ενδυναμώσει την ικανότητα παραμονής και διαβίωσης
του ατόμου στην κοινότητα. Έτσι, ο εργοθεραπευτής μέσα από ει-
δικά επιλεγμένες δραστηριότητες, εκπαιδεύει τον θεραπευόμενο
στη διαχείριση του ατομικού χώρου διαβίωσης (καθαριότητα,
διαχείριση χρημάτων, ασφαλή χρήση συσκευών, οργάνωση) και
στην φροντίδα των άλλων (πρόληψη από ατυχήματα και ασθένειες,
σύναψη και διατήρηση θερμών σχέσεων) (Μαλαματίδου – Ρουσ-
σάκου, 1997). Το θεραπευτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης
εκπαιδευτικές δραστηριότητες (συμμετοχή σε εκπαιδευτικά προ-
γράμματα), εργασιακές (επαγγελματική εκπαίδευση, ενημέρωση,
προετοιμασία για την αγορά εργασίας) αλλά και ψυχαγωγικές (παι-
χνίδι, αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου, ομαδικές δραστηριότητες,
ανάπτυξη ενδιαφερόντων) (Bonder, 1995).
Ολοκληρώνοντας την αναφορά στις ενδεικτικά χρησιμοποιούμενες
δραστηριότητες, τονίζεται ότι η χρήση τους εξαρτάται κυρίαρχα
από τον εργοθεραπευτή και συνεπώς θα πρέπει να εξασφαλίζει
τη συνεχή ενημέρωση και τον εμπλουτισμό των προγραμμάτων
με σύγχρονες, ενδιαφέρουσες δραστηριότητες που θα κινητοποι-
ήσουν τον θεραπευόμενο για συμμετοχή και δράση.
 Eργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις
σε Ασθενείς με Συναισθηματικές Διαταραχές

Οι εργοθεραπευτές, γνωρίζοντας τις καθημερινές δραστηριότητες και ο αυτοέλεγχος μαζί με θετική ενίσχυση και ενδυνάμωση μπο-
και την σπουδαιότητά του, είναι στην κατάλληλη θέση να υποστη- ρούν να αποτελέσουν ένα φυσικό αντικαταθλιπτικό, το οποίο με
ρίξουν συγκεκριμένες στρατηγικές αυτοδιαχείρισης σε ασθενείς την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της διά-
με συναισθηματικές διαταραχές, προκειμένου να έχουν μια καλή θεσης και επιθυμία για συμμετοχή σε δραστηριότητες με νόημα.
ποιότητα ζωής καθημερινά και να προλαμβάνουν τις υποτροπές. Οι εργοθεραπευτές γνωρίζοντας καλά την διαδικασία θέσπισης
Αρχικά, για να διατηρεί το άτομο ένα καλό επίπεδο χρειάζεται στόχων, την ανάλυση μιας δραστηριότητας αλλά και το νόημα του
ισορροπημένη διατροφή, άσκηση και καλό ύπνο. Έχει επιβεβαι- έργου στην καθημερινή ζωή, θεωρούνται οι καταλληλότεροι επαγ-
ωθεί στο παρελθόν η σχέση ανάμεσα στον καλό ύπνο και στην γελματίες για την εφαρμογή τέτοιων μεθόδων (Kennedy, 2009).
πρόληψη κατά των υποτροπών καθώς επίσης και το ότι η ισορ- Μετά την εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος (αλλά και
ροπημένη διατροφή μαζί με συμπληρώματα βιταμινών θέτουν κατά τη διάρκεια), γίνεται επαναξιολόγηση και από τα αποτελέ-
γερά θεμέλια (Murray & Harvey, 2010). Οι εργοθεραπευτές μπο- σματα κρίνεται αν θα λήξει η θεραπεία ή αν χρειάζεται τροποποί-
ρούν επίσης να συμβάλλον στην ανάπτυξη στρατηγικών αυτο - ηση το πρόγραμμα και εφαρμογή εκ νέου.
διαχείρσης που θα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη αυ-
τοελέγχου ώστε το άτομο θα είναι σε θέση να ανα-
γνωρίζει τα σημάδια υποτροπών και να δημιουργεί
σχέδια αντιμετώπισης της κρίσης (Hale, 2011).
Πέρα από την ενημέρωση και εκπαίδευση του θε-
ραπευόμενου, σημαντική είναι και η ενημέρωση της
οικογένειας. Η εμφάνιση μιας ψυ-
χικής διαταραχής είναι δύ-
σκολη για το άτομο αλλά είναι
και εξίσου δύσκολη και ψυχο-
φθόρα για τα μέλη της οικογένειας.
Μια πολύ σημαντική πλευρά της πα-
ρέμβασης, λοιπόν, είναι η εκπαί-
δευση σχετικά με την διαταραχή.
Η οικογένεια πρέπει να
είναι ενήμερη, να κα-
τανοεί όλες τις πλευρές
και τις συνέπειες της
ασθένειας, να αποτελεί το υπο-
στηρικτικό περιβάλλον του ατόμου
παρέχοντας φροντίδα και γνωρίζον-
τας πώς να αναγνωρίζει τα σημάδια
υποτροπών και να τα προλαμβά-
νει (Hatchard & Missiuna,
2003).
Τέλος, δύο από τις πιο γνωστές
και συνηθισμένες μεθόδους που χρησιμοποι-
ούν οι εργοθεραπευτές στην παρέμβασή τους
σε ασθενείς με συναισθηματικές διαταραχές είναι η
Γνωσιακή – Συμπεριφορική Παρέμβαση (Cognitive
– Behavioral Approach) και η Συμπεριφορική Ενερ-
γοποίηση (Behavioral Activation) (Gortner, Gollan,
Dobson & Jacobson, 1998). Είναι παρόμοιες, μόνο που
η Συμπεριφορική Ενεργοποίηση έχει ως στόχο να αυξήσει
τη συμμετοχή του ατόμου σε δραστηριότητες προκειμένου να
μην “βουλιάζει” σε επίμονες και δυσάρεστες σκέψεις, οι οποίες
στην ουσία εντείνουν την κατάθλιψη. Συμπεριφορικές στρατηγικές
όπως η θέσπιση στόχων, ο προγραμματισμός δραστηριοτήτων

TEYXOΣ 59 / 35
EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών
Εφαρμογή Γνωσιακών – Συμπεριφορικών τεχνικών στην Εργοθεραπεία
Η γνωσιακή – συμπεριφορική παρέμβαση αν και συχνά συσχε-
τίζεται με την δουλειά των ψυχολόγων, στην ουσία είναι μια θε-
ωρητική προσέγγιση που χρησιμοποιείται από μια ποικιλία
επαγγελματιών υγείας συμπεριλαμβανομένων και των εργοθε-
ραπευτών. Οι εργοθεραπευτές έχουν υιοθετήσει αυτές τις τεχνι-
κές. Αυτό τους έχει δώσει την δυνατότητα να δουλεύουν ως
γενικοί πρακτικοί της ψυχικής υγείας και να μην χρησιμοποιούν
αποκλειστικά τον πυρήνα της εργοθεραπείας. Η απομάκρυνση
από τον εργοθεραπευτικό ρόλο δεν αποτρέπει τους εργοθερα-
πευτές από το να εφαρμόζουν τεχνικές γνωσιακής – συμπεριφο-
ρικής θεραπείας στα πλαίσια της πρακτικής τους (Duncan, 1999).
Η κεντρική υπόθεση είναι ότι η μάθηση είναι η βάση της συμ-
περιφοράς και ότι αυτή η εκμάθηση οδηγεί ή σε αποτελεσματική
συμπεριφορά ή σε μη αποτελεσματική συμπεριφορά. Η εργοθε-
ραπεία θεωρεί ότι το άτομο έχει μάθει και προσαρμοστικές και
μη – προσαρμοστικές συμπεριφορές που επηρεάζουν τη δυνα-
τότητά του να εκτελεί έργα. Κατά την πα-
ρέμβαση το άτομο συμμετέχει ενεργά στη
διαδικασία μάθησης συγκεκριμένων συμ-
περιφορών που απαιτούνται για να λει-
36 / TEYXOΣ 59
τουργήσει αποτελεσματικά στο περιβάλλον του (Levy, 1993a). Η
αλλαγή μπορεί να γίνει μέσω αλλαγών στις δυνατότητες του ατό-
μου ή στο περιβάλλον. Αλλαγές στις δυνατότητες του ατόμου
μπορούν να γίνουν ως αποτέλεσμα διαφόρων εξωτερικών πα-
ραγόντων όπως η ιατρική παρέμβαση ή η φαρμακευτική αγωγή.
Επίσης, αλλαγή μπορεί να προκαλείται από την εργοθεραπευτική
παρέμβαση μέσα από την εκμάθηση συνηθισμένων δραστηριο-
τήτων. Σκοπός του εργοθεραπευτή είναι να προσφέρει στο άτομο
ένα περιβάλλον στο οποίο να μπορεί να λειτουργήσει. Οι αλλαγές
μπορούν να αφορούν τις απαιτήσεις των δραστηριοτήτων, τις
οδηγίες που δίνονται ή το περιβάλλον. Επίσης, ο εργοθεραπευ-
τής δίνει ρεαλιστική ανατροφοδότηση στο άτομο ώστε να ανα-
πτύξει μια πραγματική εικόνα για τις δυσκολίες και τις ικανότητές
του. Παράλληλα, ο εργοθεραπευτής δίνει πληροφορίες για τις
δυνατότητες του ατόμου στην οικογένειά του και τους τρόπους
με τους οποίους μπορεί να βοηθήσει τη λειτουργικότητά του
(Levy, 1993b).
Ο πιο χρήσιμος και εφαρμό-
σιμος τρόπος υιοθέτησης του γνω-
σιακού –

συμπεριφορικού πλαισίου από τους εργοθεραπευτές είναι η
χρήση της θεωρίας του νου. Η θεωρία του νου είναι η κατα-
νόηση των εσωτερικών ψυχολογικών διεργασιών του ατόμου.
Καθημερινά, σχηματίζουμε απόψεις σχετικά με τον αυθορμητι-
σμό των ανθρώπινων πράξεων. Αυτή είναι μια διαδικασία που
ονομάζεται ψυχολογία του πλήθους. Το γνωσιακό – συμπεριφο-
ρικό πλαίσιο, βασισμένο σε τεκμηρίωση και επικεντρωμένο στο
“εδώ και τώρα”, προτείνεται ως η θεωρία του νου στην πρα-
κτική της εργοθεραπείας (Wellman & Lagattuta, 2004).
Εφαρμόζοντας το γνωσιακό – συμπεριφορικό πλαίσιο, ο ερ-
γοθεραπευτής δίνει ιδιαίτερη έμφαση τόσο στις έκδηλες μορφές
συμπεριφοράς όσο και στις καλυμμένες συμπεριφορές, όπως οι
σκέψεις, οι στάσεις, τα συναισθήματα, οι πεποιθήσεις. Αυτή η
προσέγγιση θεωρεί ότι οι δυσλειτουργικές, παράλογες και αρ-
νητικές σκέψεις καθώς και οι γνωστικές παραποιήσεις και τα γνω-
στικά λάθη είναι οι πιο σημαντικοί αιτιολογικοί παράγοντες των
συναισθηματικών διαταραχών (Thase, 1995).
Συνεπώς, σκοπός της εργοθεραπευτικής παρέμβασης είναι
να καταστήσει το άτομο ικανό να αναγνωρίσει και στη συνέχεια
να αλλάζει αυτές τις αρνητικές και δυσλειτουργικές καταθλιπτι-
κογόνες σκέψεις. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση
είναι η συνεργασία θεραπευτή και θεραπευόμενου στην αναγνώ-
ριση του περιεχομένου αυτών των σκέψεων και τις συγκεκριμέ-
νες καταστάσεις που τις ενεργοποιούν. Αυτό δεν είναι πάντα
εύκολο διότι συχνά οι αρνητικές σκέψεις που προκαλούν την κα-
τάθλιψη τείνουν να συμβαίνουν αυθόρμητα και αυτόματα χωρίς
να τις συνειδητοποιεί ο θεραπευόμενος. Το άτομο ίσως γνωρίζει
πότε νιώθει κατάθλιψη, αλλά αγνοεί τα αίτια. Με την αναγνώριση
αυτών των σκέψεων, το άτομο μαθαίνει να τις χειρίζεται, να συ-
νειδητοποιεί το παράλογο που τις χαρακτηρίζει και να τις αντι-
καθιστά με πιο λογικές και λειτουργικές σκέψεις. Ο
εργοθεραπευτής ενθαρρύνει αυτή την ενεργητική προσπάθεια
αυτοελέγχου με την ελπίδα ότι σταδιακά το άτομο θα αναπτύξει
την ικανότητα να βλέπει αντικειμενικά κάθε μη ρεαλιστική σκέψη
και να είναι σε θέση να την καθιστά με μια πιο λογική και ρεα-
λιστική (Τζονιχάκη, 2010).
Η Συμπεριφορική Ενεργοποίηση (παράρτημα 2) είναι μια μέ-
θοδος που μπορεί να εφαρμοστεί στο πλαίσιο του γνωσιακού –
συμπεριφορικού πλαισίου αναφοράς. Πρόκειται για μια θερα-
πευτική προσέγγιση που εστιάζει στις δραστηριότητες και τους
στόχους του ατόμου. Βασικός στόχος είναι να αυξηθεί η συμμε-
τοχή του ατόμου σε δραστηριότητες που έχουν νόημα και σκοπό.
Τα άτομα που εμπλέκονται σε δραστηριότητες παρά τα συμπτώ-
ματα της συναισθηματικής διαταραχής, έχουν περισσότερες πι-
θανότητες να καταφέρουν να σπάσουν τον κύκλο της διαταραχής
(Jacobson, Martell & Dimidjian, 2001). Για παράδειγμα, όταν το
Eργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις
σε Ασθενείς με Συναισθηματικές Διαταραχές
άτομο νιώθει κατάθλιψη, συχνά πέφτει σε αδράνεια και αυτό τον
κάνει να νιώθει ακόμα πιο άσχημα. Το να “ενεργοποιηθεί” παρά
την καταθλιπτική του διάθεση, δημιουργεί την αίσθηση της επί-
τευξης και του ελέγχου της ζωής. Οι συμπεριφορικές τεχνικές
όπως η θέσπιση στόχων, ο προγραμματισμός δραστηριοτήτων,
ο αυτοέλεγχος και τα διαβαθμισμένα στάδια παράλληλα με την
θετική υποστήριξη έχουν φυσική αντικαταθλιπτική δράση και
μπορούν σταδιακά να οδηγήσουν σε βελτίωση της διάθεσης και
αύξηση της επιθυμίας του ατόμου να εμπλακεί σε σκόπιμες δρα-
στηριότητες (Lejuez, Hopko & Hopko, 2001).
Το νόημα του “πράττειν” στην Συμπεριφορική Ενεργοποίηση
οδηγεί άμεσα στην εργοθεραπεία. Επικεντρωμένοι στις γεμάτες
νόημα και σκοπό δραστηριότητες και γνωρίζοντας καλά την δια-
δικασία θέσπισης στόχων καθώς και την ανάλυση και διαβάθ-
μιση δραστηριότητας , οι εργοθεραπευτές κρίνονται ως οι
καταλληλότεροι επαγγελματίες για την εφαρμογή αυτής της πα-
ρέμβασης (Lejuez, Hopko & Hopko, 2001).
Αρχικά, οι θεραπευτικές επεμβάσεις αποσκοπούν στην
άμεση δραστηριοποίηση και βελτίωση ή ανακούφιση του θερα-
πευόμενου. Οι πιο συνηθισμένοι επεμβατικοί χειρισμοί στη
φάση αυτή είναι ο προγραμματισμός και η κατάτμηση των δρα-
στηριοτήτων σε απλούστερες, ώστε να μεγιστοποιηθούν οι πι-
θανότητες επιτυχούς εκτέλεσης του έργου. Κατά την διάρκεια των
χειρισμών αυτών, ο θεραπευτής βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα
εντοπισμού και τροποποίησης δυσλειτουργικών σκέψεων, εικό-
νων και πεποιθήσεων του ατόμου που είναι δυνατόν να σταθούν
εμπόδιο στις προσπάθειες δραστηριοποίησής του (Παπακώστας,
1994).
Στις αρχικές φάσεις της θεραπείας και ειδικά όταν επικρατούν τα
βιολογικά, τα βουλητικά και τα συναισθηματικά στοιχεία της δια-
ταραχής, προγραμματίζονται πρακτικές ασχολίες και δραστηριό-
τητες που θα προσφέρουν ικανοποίηση και αίσθηση
δημιουργικότητας στον θεραπευόμενο. Αυτού του είδους οι πρα-
κτικές αποσκοπούν στη δραστηριοποίηση , την ανακούφιση και
την ενθάρρυνση του ατόμου να προχωρήσει στην πληρέστερη
κατανόηση και θεραπεία των συμπτωμάτων του (Clark & Beck,
1999). Άλλο παράδειγμα εφαρμογής τεχνικών στην έναρξη της
θεραπείας είναι η τεχνική της τροπής της προσοχής σε ευχάριστες
δραστηριότητες ή της χαλάρωσης και του ελέγχου της αναπνοής
που είναι χρήσιμες για την πρώιμη αντιμετώπιση των κρίσεων
πανικού και τη θεραπεία του άγχους (Χριστοδούλου, Λιάππας,
Τομαράς, Βασιλειάδου, 2003).
Στις περιπτώσεις όπου ο θεραπευόμενος αυτομέμφεται και
κατακρίνει τον εαυτό του, ο εργοθεραπευτής τον παροτρύνει να
χαρακτηρίσει τον εαυτό του ως τρίτος, βασιζόμενος όμως στις
καλές του στιγμές, συμπεριφορές και στάσεις προκειμένου να
TEYXOΣ 59 / 37
EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών
αντιληφθεί πως δεν πρέπει να χρησιμοποιεί μεμονωμένα γεγο-
νότα για να κρίνει το είδος και την αξία της προσωπικότητάς του
(Χριστοδούλου, Λιάππας, Τομαράς, Βασιλειάδου, 2003).
Η μείωση στην εκτέλεση ευχάριστων δραστηριοτήτων που
εμφανίζει συνήθως ο καταθλιπτικός θεραπευόμενος αποτελεί
έναν κατάλληλο στόχο της παρέμβασης. Ο προγραμματισμός
δραστηριοτήτων εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που ο θεραπευό-
μενος εμφανίζει κλινοφιλία ή απραγματισμό, ενώ ενδείκνυται σε
μοναχικά κυρίως άτομα με καταθλιπτικές τάσεις. Αντί ο εργοθε-
ραπευτής να προτείνει απλώς την ανάληψη ασχολιών, μπορεί να
προτείνει ασχολίες που επιπλέον αυξάνουν την αίσθηση της “μα-
στορικής” (αίσθηση ικανοποίησης και δημιουργικότητας). Ο θε-
ραπευόμενος εκπαιδεύεται στο να αξιολογεί τον βαθμό
ικανοποίησης που αναμένει αλλά και που άντλησε εν τέλει από
την εκτέλεση της δραστηριότητας (Παπακώστας, 1994).
Συχνά εφαρμόζονται και τεχνικές κατάτμησης δραστηριοτήτων
κυρίως σε περιπτώσεις όπου ο θεραπευόμενος χρειάζεται να κα-
ταπιαστεί με ένα έργο που του φαίνεται “βουνό” και που η ανα-
βολή είναι η συνηθέστερη κατάληξη. Είναι δυνατόν το άτομο να
εκπαιδευτεί στον κατάλληλο χειρισμό του έργου αυτού ώστε να
μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες επιτυχούς εκτέλεσής του. Μια
συνήθης διαδικασία είναι η διαίρεση του έργου σε μικρότερα,
ενώ κάθε πετυχημένη προσπάθεια αυξάνει το κίνητρο του ατό-
μου για την περάτωση του έργου (Clark & Beck, 1999).
Μια ιεράρχηση που κάνει το άτομο ή που πιστεύει πως κά-
νουν οι άλλοι για αυτόν και η συνοδός πίστη του πως βρίσκεται
κάτω από τους άλλους ή είναι υποδεέστερος, οδηγούν συχνά σε
χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι προσπάθειες του εργοθεραπευτή στο-
χεύουν στην αντικατάσταση των γνωσιών αυτών με γνωσίες λι-
γότερο δυσπροσαρμοστικές και αυτο – υποτιμητικές (“Είμαι τόσο
μεγάλος όσο εγώ νομίζω πως είμαι και μόνο εγώ μπορώ να με-
γαλώνω ή να μικραίνω την αίσθηση του ίδιου μου του εαυτού”).
Μια καλή παρέμβαση, επίσης, είναι να παρομοιασθεί το ζύγισμα
της αξίας του εαυτού με το ζύγισμα του βάρους σώματος. Όπως
μια αξιόπιστη μέτρηση βάρους προϋποθέτει την απαλλαγή του
ατόμου από περιττά εξαρτήματα, έτσι και η αξία αυτού μετριέται
38 / TEYXOΣ 59
καλύτερα με την αφαίρεση και όχι την προσθήκη αυτών των
“εξαρτημάτων” (“Το πραγματικό κριτήριο του πλούτου μας είναι
το πόσο αξίζουμε αν χάσουμε όλα τα λεφτά μας”) (Παπακώστας,
1994).
Άλλα παραδείγματα γνωσιακών στρατηγικών για την τροπο-
ποίηση δυσπροσαρμοστικών σκέψεων είναι οι παρεμβάσεις στη
γνωσιακή διερμηνεία των ερεθισμάτων που προέρχονται από
την λειτουργία διαφόρων οργάνων. Για παράδειγμα, στις κρίσεις
πανικού μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνικές αποκαταστρο-
φοποίησης των σκέψεων του θεραπευόμενου, ο οποίος παρο-
τρύνεται να αντιμετωπίζει ρεαλιστικά τέτοιου είδους ενοχλήσεις,
να τις αναγνωρίζει έγκαιρα και να τους δίνει λίγο χρόνο έως ότου
υφεθούν. Είναι σημαντικό να αντιληφθεί ο θεραπευόμενος ότι
δεν τον ωφελεί να προσπαθεί να αξιολογήσει από μερικά μικρής
διάρκειας συμπτώματα τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του
και ακόμα περισσότερο ότι είναι επιζήμιο να επιχειρεί τέτοια
αξιολόγηση κατά τη διάρκεια της κρίσης (Χριστοδούλου, Λιάπ-
πας, Τομαράς, Βασιλειάδου, 2003).
Με την εφαρμογή των διαδικασιών αυτών επιδιώκεται η δια-
κοπή του φαύλου κύκλου της διαταραχής και ο θεραπευόμενος
νιώθει καλύτερα έστω και προσωρινά. Μέσω των τεχνικών
αυτών τροποποιούνται διάφορες δυσπροσαρμοστικές γνωσίες
που ανήκουν στο κύκλωμα της ανατροφοδότησης και του “μη-
ρυκαστικού” καταθλιπτικού ιδεασμού. Αλλά πέρα από την τρο-
ποποίηση, μέσα από τις παρεμβάσεις αυτές θα εντοπισθούν και
θα αποκαλυφθούν άλλες δυσπροσαρμοστικές γνωσίες ή σχήματα
που θα αποτελέσουν στόχο μελλοντικών παρεμβάσεων (Παπα-
κώστας, 1994).
Η γνωσιακή - συμπεριφορική θεραπευτική μέθοδος δεν
εξαντλείται στις τεχνικές που περιγράφηκαν παραπάνω. Περιλαμ-
βάνει περισσότερο πολύπλοκες θεραπευτικές διαδικασίες, οι
οποίες χρησιμοποιούνται από ειδικούς θεραπευτές (μεταξύ των
οποίων βρίσκονται και οι εργοθεραπευτές) και στοχεύουν την
πλήρη θεραπευτική αναδόμηση και τη μεγαλύτερη δυνατή τρο-
ποποίηση των μη επιθυμητών γνωσιών, καθώς και την πρόληψη
των μεταθεραπευτικών υποτροπών (Παπακώστας, 2005).

Ελληνική Βιβλιογραφία
Δικαίος, Δ. (2006). Συναισθηματικές διαταραχές. Στο Κ. Σολδάτος & Λ. Λύ-
κουρας, Σύγγραμα Ψυχιατρικής (1ος τόμος). Αθήνα: Βήτα medical arts, 285-
321.
Καβάσης, Ι. (2007). Κατάθλιψη:Διάγνωση, εκτίμηση της βαρύτητας και πα-
ρακολούθηση της εξέλιξης (διατριβή). Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης,
Τμήμα Ιατρικής (Τομέας Ψυχιατρικής), πανεπιστημιακό έτος 2006-2007. Αλε-
ξανδρούπολη.
Μαδιανός, Μ. (2004). Συναισθηματικές διαταραχές/Διαταραχές διάθεσης.
Στο Μ. Μαδιανός, Κλινική Ψυχιατρική. Αθήνα: Καστανιώτη
Μαλαματίδου-Ρουσσάκου, Ε. (1997). Ψυχιατρική εργοθεραπεία (πανεπι-
στημιακές σημειώσεις). Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Τμήμα
Εργοθεραπείας. Αθήνα.
Οικονόμου-Λαλιώτη, Μ. (2011). Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη διπο-
λική διαταραχή. Ανακτήθηκε στις 30/05/2014 από τον διαδικτυακό τόπο
http://www.iatrikostypos.com
Παπαγεωργίου, Ε. (2009). Στοιχεία ψυχοπαθολογίας. Στο Ε. Παπαγεωργίου,
Ψυχιατρική. Αθήνα: Παρισιάνος, 63-99.
Παπαγεωργίου, Ε. (2009). Διαταραχές διάθεσης. Στο Ε. Παπαγεωργίου, Ψυ-
χιατρική. Αθήνα: Παρισιάνος, 201-212.
Bonder, B. (1995). Psychopathology and function (2η έκδοση). Thorofare:
C.B. Slack
Brown, C. (2012). Occupational therapy practice guidelines for adults with
serious mental illness. American Occupational Therapy Association. Ανα-
κτήθηκε στις 30/05/2014 από τον διαδικτυακό τόπο
http://www.guideline.gov
Cara, E. (2005). Mood disorders. Στο E. Cara & A. MacRae, Psychosocial
Occupational Therapy: An evolving practice. New York: Delmar Cengage
Learning, 221-257
Clark, D. & Beck, A. (1999). The cognitive therapy of depression. Στο D.
Clark & A. Beck, Scientific foundations of cognitive theory and therapy of
depression. Canada: John Wiley & Sons, Inc, 76-112
Creek, J. & Bullock, A. (2008). Assessment and outcome measurement. Στο
J. Creek & A. Bullock, Occupational therapy and mental health (4th edition).
Edinburgh: Churchill Livingstone, 81-108
Creek, J. & Bullock, A. (2008). Planning and implementation. Στο J. Creek
& L. Lougher, Occupational therapy and mental health. Edinburgh:
Churchill Livingstone, 109-131
Duncan, E. (1999). Occupational therapy in mental health: it is time to rec-
ognize that it has come of age. British Journal of Occupational Therapy,
62:11, 521-522
Hale, S. (2011). Listening to clients: Self-management strategies to stay
well with bipolar disorder. Occupational Therapy Now, 13:3, 18-19
Hatchard, K. & Missiuna, C. (2003). An occupational therapist's journey
through bipolar affective disorder. Occupational Therapy in Mental Health,
19:2, 1-17
Jackman, M. (2012). Occupational therapy and mental health. Ανακτήθηκε
στις 27/05/2014 από τον διαδικτυακό τόπο http://www.psychcentral.com
Jacobson, N.S., Martell, C.R. & Dimidjian, S. (2001). Behavioral activation
treatment for depression: Returning to contextual roots. Clinical psychol-
ogy-Science and practice, 8:3, 255-270
Eργοθεραπευτικές Παρεμβάσεις
σε Ασθενείς με Συναισθηματικές Διαταραχές
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παπαγεωργίου, Ε. (2009). Στοιχεία θεραπευτικής αποκατάστασης ψυχιατρι-
κών ασθενών. Στο Ε. Παπαγεωργίου, Ψυχιατρική. Αθήνα: Παρισιάνος, 367-
390.
Παπακώστας, Ι. (1994). Κλινικές εφαρμογές-Κατάθλιψη. Στο Ι. Παπακώστας,
Γνωσιακή ψυχοθεραπεία: Θεωρία και πράξη. Αθήνα: Ινστιτούτο Έρευνας της
Συμπεριφοράς, 283-312.
Παπακώστας, Ι. (2005). Γνωσιακές ψυχοθεραπείες. Στο Γ.Ν. Χριστοδούλου
και συνεργάτες, Ψυχιατρική. Αθήνα: Βήτα medical arts, 784-792.
Σολδάτος, Κ.Ρ. (2005). Διαταραχές του ύπνου στην κατάθλιψη. Στο Γ.Ν. Χρι-
στοδούλου, Κατάθλιψη. Αθήνα: Βήτα medical arts, 115-125.
Τζονιχάκη, Ι. (2010). Ψυχιατρικές διαταραχές. Στο Ι. Τζονιχάκη, Η εργοθε-
ραπεία στους ηλικιωμένους. Αθήνα: Mendor Editions S.A., 29-36.
Χριστοδούλου, Γ.Ν., Λιάππας, Ι.Α., Τομαράς, Β.Δ. & Βασιλειάδου, Μ.Σ.
(2003). Εφαρμογή των αρχών της γνωσιακής ψυχοθεραπείας για την αντι-
μετώπιση των ψυχικών διαταραχών στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Στο Γ.Ν. Χριστοδούλου, Ι.Α. Λιάππας, Β.Δ. Τομαράς, Μ.Σ. Βασιλειάδου, Η
ψυχιατρική στη γενική ιατρική. Αθήνα: Βήτα medical arts, 97-106.
Ξένη Βιβλιογραφία
Kennedy, S. (2009). Addressing depression through behavioural activation:
A role for occupational therapy. Canadian Association of Occupational
Therapists. Ανακτήθηκε στις 31/05/2014 από τον διαδικτυακό τόπο
http://www.caot.ca
Lejnez, C.W., Hopko, D.R. & Hopko, S.D. (2001). A brief behavioral activa-
tion treatment for depression: Treatment manual. Behavior Modification,
25:2, 255-286
Levy, L. (1993a). Behavioural frame of reference. Στο H. Hopkins & H. Smith,
Willard and Spackman's occupational therapy (8th edition). Philadelphia:
J.B. Lippincott Co, 62-65
Levy, L. (1993b). Cognitive disability frame of reference. Στο H. Hopkins &
H. Smith, Willard and Spackman's occupational therapy (8th edition).
Philadelphia: J.B. Lippincott Co, 67-61
Murray, G. & Harrey, A. (2010). Circadian rhythms and sleep in bipolar dis-
order. Στο L.N. Yatham & M. Maj, Bipolar disorder: Clinical and neurobio-
logical foundation. New York: John Wiley & Sons, 263-274
National Institute of Mental Health (2014). Bipolar disorder. Ανακτήθηκε
στις 05/05/2014 από τον διαδικτυακό τόπο http://www.nimh.nih.gov
Opp, A. (2014). Occupational therapy and depression: Reconstructing lives.
American Occupational Therapy Association. Ανακτήθηκε στις 27/05/2014
από τον διαδικτυακό τόπο http://www.aota.org
Sansone, R. & Sansone, L. (2009). Dysthymic disorder. Psychiatry, 6:5, 46-
51
Thase, M.E. (1995). Cognitive behavior therapy. Στο I.D. Glick, Treating de-
pression. San Francisco: Jossey-Bass
Wellman, H.M & Lagattuta, K.H. (2004). Theory of mind for learning and
teaching: The nature and role of explanation. Cognitive Development, 19,
479-497
TEYXOΣ 59 / 39
 ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΝΕΣΛΕΧΑΝΙΔΗΣ
Εργοθεραπευτής, Med Ειδική Αγωγή και Ανθρώπινα Δικαιώματα

The occupational therapy as a communicative process in

psychiatry child centre

Η εργοθεραπεία ως επικοινωνιακή
διαδικασία στη ψυχιατρική
σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο

Πιθανόν πολλοί θα έχουν αναρωτηθεί τί μπορεί να είναι μοναδικό και διαφορετικό στην εργοθεραπευτική διαδικασία από μια
“ανάλυση” που χρησιμοποιεί λέξεις; Είναι ότι ο εργοθεραπευτής επικοινωνεί μέσα από το έργο και τις λέξεις (Dr Lindsey Nicholls,
Julie Cunningham Piergrossi, Carolina de Sena Gibestoni, Margaret A. Daniel 2013).
Οι Gail και Jay Fidler (1963) ήταν οι εμπνευστές της ψυχοδυναμικής προσέγγισης στην εργοθεραπεία. Το συγκεκριμένο μοντέλο
πρεσβεύει ότι η εργοθεραπεία χρησιμοποιώντας την πράξη («doing») διευκολύνει την έκφραση των συναισθημάτων του ατόμου,
την ανάδυση ασυνείδητου υλικού, την ανάπτυξη επικοινωνίας και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Οι Gail και Jay Fidler βασιζόμενοι στη ψυχαναλυτική άποψη υποστήριξαν ότι η επικοινωνία, μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου
είναι κεντρικής και καθοριστικής σημασίας για την πορεία της παρέμβασης. Την άποψη αυτή έχουν ασπαστεί όλοι οι Εργοθερα-
πευτές και η δημιουργία δικτύων επικοινωνίας με τον θεραπευόμενο αποτελεί κύριο μέλημα κάθε θεραπευτή και η συγκεκριμένη
σχέση είναι πολύτιμη όπως και μια δραστηριότητα.

40 / TEYXOΣ 59
 Η εργοθεραπεία ως επικοινωνιακή διαδικασία στη ψυχιατρική σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο
Σύμφωνα με το ψυχοδυναμικό πρότυπο η διαδικασία διαμόρφω-
σης και εφαρμογής ενός εργοθεραπευτικού προγράμματος είναι:
− Εγκαθίδρυση θεραπευτικής σχέσης. Η ανάπτυξη θεραπευτι-
κής σχέσης είναι ένα από τα κεντρικά σημεία της θεραπευτικής
διαδικασίας ενώ παράλληλα θεωρείται απαραίτητη ακόμα και στη
διαδικασία της αξιολόγησης.
− Αξιολόγηση του ατόμου κυρίως μέσω παρατήρησης, της χρή-
σης προβολικών δραστηριοτήτων και συνέντευξης με ανοιχτού
– τέλους ερωτήσεις.
Οι περιοχές ενδιαφέροντος στην αξιολόγηση είναι κυρίως:
α) έννοια εαυτού : εικόνα σώματος, ατομική ταυτότητα, αυτοεκτί-
μηση .
β) έννοια του άλλου: προσδοκίες, σχέσεις
γ) οργάνωση εγώ: άμυνες, ικανότητα οργάνωσης και λύσης προ-
βλημάτων.
δ) ασυνείδητες συγκρούσεις: συναισθήματα, ανάγκες, τάσεις εξάρ-
τησης και ανεξαρτησίας.
ε) Επικοινωνία: φύση, ποικιλία και ποιότητα σχέσεων.
- Σχεδιασμός και εφαρμογή προγράμματος, στην περίπτωση
που αποφασίζεται ότι ο εργοθεραπευτής εμπλέκεται στη διαδικα-
σία της «θεραπείας».
Ο εργοθεραπευτής διευκολύνει την έκφραση των εσωτερικών συ-
ναισθημάτων των εμπειριών, της φαντασίας και των ατομικών
ασυνείδητων συμβόλων του ατόμου.
Οι δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη θε-
ραπευτική διαδικασία είναι ενδεικτικά οι δημιουργικές και δρα-
στηριότητες δραματοποίησης για διευκόλυνση έκφρασης. Οι
δραστηριότητες που επιλέγονται είναι έτσι σχεδιασμένες ώστε να
διευκολύνουν το άτομο να επικοινωνήσει εκφράζοντας σκέψεις
και συναισθήματα τα οποία δεν μπορούν να εκφραστούν σε λε-
κτικό επίπεδο. Πολύ σημαντικό εργαλείο τόσο για την έκφραση
συναισθημάτων αλλά και για την ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέ-
σης είναι η ακολουθία και ο εμπλουτισμός του ελεύθερου παιχνι-
διού ενός παιδιού.
TEYXOΣ 59 / 41
EΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Επίσημο περιοδικό του Συλλόγου Ελλήνων Εργοθεραπευτών

Η εφαρμογή του προγράμματος σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο

Το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο αναλαμβάνει διαγνωστικό και
θεραπευτικό έργο για παιδιά 0-18 ετών. Η διεπιστημονική
ομάδα αποτελείται από Εργοθεραπευτή, Παιδοψυχιάτρους,
Ψυχολόγους, Κοινωνικό Λειτουργό, Λογοθεραπευτή, Ειδικό
Παιδαγωγό και Επισκέπτες Υγείας.
Στόχος είναι η διάγνωση και θεραπεία διαταραχών και δυσ-
λειτουργιών που αντιμετωπίζει το παιδί, ο έφηβος και η οι-
κογένειά του. Πολύ συχνά η διαγνωστική διαδικασία γίνεται
με την συνεργασία πολλών μελών της ομάδας, ενώ η παρέμ-
βαση ή η Θεραπεία γίνεται σε ατομικό επίπεδο με την συνο-
δεία εποπτείας. Παράλληλα το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο
συνεργάζεται με φορείς που κοινωνικά πλαισιώνουν την οι-
κογένεια (παιδικοί σταθμοί, σχολεία, ιατροπαιδαγωγικά κοι-
νοτικά κέντρα, δικαστικές αρχές, νοσοκομεία παίδων) για την
ενίσχυση του θεραπευτικού έργου.
Το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο είναι πάντα σε ετοιμότητα να
συνδράμει σε καταστάσεις άμεσης ανάγκης για την ψυχολογική
ενίσχυση παιδιών με μετατραυματικό stress, π.χ. σε περιπτώ-
σεις φυσικών καταστροφών, ατυχημάτων κλπ.
Συγκεκριμένα ο Εργοθεραπευτής στο Ιατροπαιδαγωγικό Κέν-
τρο συνεργάζεται με όλες τις ειδικότητες για να ολοκληρωθεί
μια διαγνωστική διαδικασία, μιας και το βασικό εργαλείο της
παρατήρησης και ανάλυσης μιας “δραστηριότητας” μπορεί να
προσφέρει πολύ σημαντικές πληροφορίες για την εικόνα ενός
παιδιού. Η δυναμική διαδικασία της εργοθεραπευτικής πα-
ρέμβασης γίνεται άμεσα από την θεραπεία. Η εργοθεραπευ-
τική παρέμβαση στο συγκεκριμένο ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο
γίνεται έχοντας MOVI: A Relational Model in Occupational
Therapy, ως μοντέλο παρέμβασης, δηλαδή η
κάθε εργοθεραπευ-
τική παρέμβαση
γίνεται μέσα από
την θεραπευτική
σχέση και το έργο
(εικόνα 1.) εμπεριέ-
χοντας την ανθρώπινη
σχέση ως βασικό θεραπευ-
τικό εργαλείο.

Η Εποπτεία
Η εποπτεία στο ιατροπαιδαγωγικό κέντρο είναι σημαντική και είναι αυτή που κρατά “ζωντανό το θεραπευτή αλλά και οδηγεί
τη θεραπεία μέσα στα πλαίσια που ορίζει ο επόπτης πάντα σε συνεργασία με τον θεραπευτή. Οι Fidler και Fidler (1963) πι-
στεύουν ότι η εποπτεία παρέχει μάθηση και ανάπτυξη, μια εμπειρία η οποία επεκτείνεται σε αυτό-ευαισθητοποίηση μέσω
κατανόησης του “άλλου”.
Από ψυχοδυναμική άποψη οι Jacobs, David και Meyer (1995) επιχειρούν να περιγράψουν την εποπτεία ως μια διαδικασία
μέσα από την οποία ο επόπτης και ο εποπτευόμενος μαθαίνουν μαζί για τον ασθενή, ο ένας τον άλλον και οι δύο τον εαυτό
τους.
Η περιοχή της εποπτείας είναι μια δυναμική περιοχή με χαρακτηριστικά που μοιάζουν στον ενδιάμεσο χώρο και την ιδέα
του “Holding” της εμπεριέξης, που περιγράφει ο Winnicott (1971). Ένας χώρος, λοιπόν, που προσφέρει εμπερίεξη, ασφά-
λεια μέσα στον οποίο μπορεί να λειτουργήσει μια “good enough” εποπτεία.

Η κλινική πρακτική
Στη προσωπική μου διαδρομή ως εργοθεραπευτής στο ια-
τροπαιδαγωγικό κέντρο οι θεραπείες που αναλαμβάνω
συχνά έχουν τη διάγνωση (σύμφωνα με τα διαγνωστικά κρι-
τήρια I-CD10, 1992) των διαταραχών συμπεριφοράς και του
συναισθήματος με έναρξη συνήθως την παιδική και την εφη-
βική ηλικία.
Το ελεύθερο παιχνίδι και η ζωγραφική είναι τα βασικά μας
εργαλεία για την ανάπτυξη της θεραπευτικής σχέσης. Η αντα-
πόκριση των ασθενών με την εγκαθίδρυση της ασφάλειας και
της εμπιστοσύνης στη θεραπευτική σχέση , είναι άμεση. Συγ-
κεκριμένα σε διάρκεια 18 μηνών, σε δέκα παιδιά ηλικίας με-
ταξύ πέντε και επτά ετών (2 κορίτσια – 8 αγόρια) με διαταρα-
χές του συναισθήματος και της συμπεριφοράς, το πρώτο εξά-
μηνο παρατηρήθηκε μείωση έως και εξαφάνιση των
συμπτωμάτων.
Σε διάστημα 18 μηνών θεραπείας με σταθερές συναντήσεις
μια φορά την εβδομάδα συναντούσα δέκα παιδιά το οποία
είχαν τις ακόλουθες διαγνώσεις: δύο παιδιά με μη οργανική
εγκόπριση – ενούρηση, ένα παιδί με διαταραχές της σίτισης
κατά την νηπιακή και παιδική ηλικία, ένα παιδί με τραυλισμό
και έξι παιδιά με άλλες καθοριζόμενες διαταραχές της συμ-
περιφοράς και του συναισθήματος περιλαμβανόμενης και της

42 / TEYXOΣ 59
 Η εργοθεραπεία ως επικοινωνιακή διαδικασία στη
ψυχιατρική σε ιατροπαιδαγωγικό κέντρο

διαταραχής της ελλειμματικής προσοχής.

Σαφώς η κάθε θεραπευτική σχέση ήταν
διαφορετική και μοναδική και είχε τα
ατομικά χαρακτηριστικά που έφερνε ο
ασθενής ως υλικό στις ατομικές συ-
ναντήσεις. Σε όλες όμως τις θερα-
πευτικές συναντήσεις υπήρχε
ένα κοινό σημείο, η θεραπευ-
τική σχέση ως εργαλείο που
πάνω σε αυτό ο θεραπευτής
χρησιμοποίησε τον εαυτό
του ως εργαλείο βοηθών-
τας το παιδί να αναγνωρί-
σει τις ανάγκες του, να
εκφράσει τις ανησυχίες του
και τελικά να βρεθούν τρό-
ποι να γίνει το παιδί πιο
λειτουργικό και επί ίσους
όρους ενταγμένο στο κοινω-
νικό σύνολο.
Κλείνοντας πιστεύω είναι
πολύ σημαντικό να αναφέρω την
τεράστια σημασία για κάθε εργο-
θεραπευτή πέρα από κάθε τεχνική
που επιλέγει να εφαρμόσει να επενδύει
στην θεραπευτική σχέση και στο θεραπευ-
τικό χώρο που στήνεται κάθε φορά σε μια ερ-
γοθεραπευτική σχέση που πολλές φορές μπορεί
να είναι θεραπευτική από μόνη της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Gail S. Fidler, Jay W. Fidler (1963).

Occupational Therapy: A CommunicationProcess in Psychiatry.The Macmillan Company.
Dr Lindsey Nicholls, Julie Cunningham Piergrossi, Carolina de Sena Gibestoni, Margaret A. Daniel (2013).
Psychoanalytic Thinking In Occupational Therapy. Wiley- Blackwell.
Jacobs, D., David, P., & Meyer, D. (1995)
The supervisory encounter.New Haven:Yale University Press.
Winnicott (1971).
Playing and Reality. Penguin Books.
I-CD10 (1992).
Ταξινόμηση ICD-10 Ψυχικών Διαταραχών και Διαταραχών της Συμπεριφοράς. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Βήτα.

TEYXOΣ 59 / 43