KPWKP- IKALAWANG MARKAHAN
Sitwasyong Pangwika sa Telebisyon- Ang midyum na wikang
ginagamit sa mga palabas o programa sa telebisyon ay wikang
Filipino. Karamihan sa mga palabas sa anomang oras ay ito ang
wikang ginagamit sa pagpapahayag maliban na lamang sa ilang
news program na wikang Ingles ang midyum na pinapalabas tuwing
gabi kung saan tulog na ang karamihan. Ngunit ang ilan lamang sa
mga ito’y mga hindi nangungunang estasyon kundi ilang lokal na
news TV. Dahil sa malaki ang impluwensya ng telebisyon sa mga
manonood, tinagurian itong pinakamakapangyarihang media sa
Sitwasyong Pangwika sa Radyo- Karamihan sa mga palabas sa
mga estasyon ng AM o FM ay gumagamit ng wikang Filipino at
wikang rehiyonal, ngunit mas nangunguna pa ring gamitin ang
Wikang Filipino. Sa mga estasyong lokal, sa tuwing may
kinapanayam na mula sa ibang lugar o taal na nagsasalita ng
wikang Filipino ang ginagamit na wika sa pakikipanayam ay ang
lingua franca Nasyonal – wikang Filipino. Nakatutulong ang radyo sa
anumang sitwasyon para maipabatid ang mga mahahalagang isyu
kaugnay sa kalagayang panlipunan at pandaigdigan.
Sitwasyong Pangwika sa Diyaryo- Ang diyaryo ay nahahati sa
dalawa: tabloid at broadsheet na naglalaman ng mga balita, pang-
aliw at pangkaalaman. Sa tabloid, ang midyum na wikang ginagamit
ay Filipino; samantalang sa broadsheet ay wikang Ingles. Ang
tabloid ay karaniwang binibili ng pangkaraniwang tao at nakasulat sa
wikang higit nilang maunawaan. Kung kaya mas
nakakaimpluwensiya ito sa nakararaming Pilipino. Tulad na lamang
ng Abante, Bulgar, Bandera, Remate, Hataw. Karamihan sa mga
mambabasa ay pampalipas oras lamang nila ang pagbabasa nito.
Ang pamamaraan ng paggamit ng wika ay hindi pormal na wikang
karaniwang mababasa sa broadsheet. Ang headline ay nakasulat ng
malaki at nagsusumigaw para makaagaw-pansin sa mga target na
mambabasa. Ang nilalaman naman nito ay sensayonal at litaw ang
paggamit ng mga barayti ng wika.Samanatala, ang broadsheet ay
naglalaman ng mga seryosong pagbabalita. Tulad ng Philippine
Daily Inquirer, Manila Bulletin, The Manila Times, The Philippine
Star. Higit sa lahat, saklaw rin nito ang balitang internasyonal.
Sitwasyong Pangwika sa Social Media at sa Internet- Bata man o
matanda ay aktibo ngayon sa paggamit ng social media at internet.
Dahil dito, mas napapadali ang komunikasyon ng bawat isa. Tulad
na lamang ng Twitter, Facebook, YouTube, Instagram, Tiktok at iba
pang apps na napapanahong gamitin sa kasalukuyan. Batid natin na
kung gaano kabilis ang pagpapadala at pagtanggap ng mensahe ay
ganoon din kabilis kumalat ang mga fake news at paggamit ng mga
fake account. Kaya’t mas maging maingat dapat ang mga tao sa
paggamit ng social media lalo na sa panahon ngayon na kapansin-
pansing madali rin ang paglaganap ng krimen tulad ng cyber
bullying, hacking, scam. Sa paghahatid ng mensahe at pagpo-post
ng status at larawan ay maaari nang maipadala ng pribado sa/mga
taong padadalhan, subalit kailangan pa ring mag-ingat----Ika nga
“Think before you click!” Napapanahon ngayon ang paggamit ng
social media sa mga online seller, ngunit dapat ding legit ang
pinagkukunan upang maiwasan ang pagkakamali. Usong-uso rin
ang paggamit ng mga code switching o mga salitang pinaikli/dinaglat
tulad ng HM (How much?); OTW (On the Way); ILU (I love you);
RTW ( Ready to wear) at marami pang iba. Ang pag-online nang
pagkuha ng mga impormasyon gamit ang internet ay nakatutulong
sa pagbibigay-kabatiran at pananaliksik ng mga impormasyon ng
mga mambabasa. Subalit kinakailangan pa rin ang ibayong pag-
iingat sa pangangalap ng impormasyon gamit ang internet upang
hindi ito makapagbigay ng maling konklusyon lalo na sa pagkatuto.
Bagamat mayroon ng mga babasahin sa wikang Filipino, nanatili pa
ring pangunahing wika sa mga website sa internet; at sa mga
nakasulat, nababasa, napapanood at napakinggan ng mga
mambabasa sa internet ang wikang Ingles.
Sitwasyong Pangwika sa Pelikula at Dula- Ang dula at pelikula ay
bahagi na ng ating panititkan na naglalarawang ng buhay, gawi,
kaugalian, kultura, pamumuhay at tradisyon ng bayan. Tampok dito
ang iba’t ibang paksa at tema na sumasalamin sa pang-araw-araw
na kalagayan ng buhay ng bawat indibidwal. Halimbawa,
dokumentaryo, drama, pantasya, historical, katatakutan, komedya,
musical, sci-fi (science fiction) at iba pa. Ito ay nakapagbibigay-aliw,
1 drb
kasalukuyan. Sa tulong din ng paglaganap ng cable o satellite ay
dumagsa ang mga manonood, at nakatutulong ang wikang Filipino
sa mga manonood upang mapalawak ang kaalaman at pag-unawa
sa pagsasalita ng lingua francang Filipino. Bagamat mayroong mga
programang lokal sa mga probinsya gamit ang wikang rehiyonal
hindi na kinailangan pang gumamit ng mga subtitle o mag-dub at
sagabal sa pagunawa ng mga manonood dahil nauunawaan na
nang nakararami ang gamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang palabas
na tampok ang mga programang kaugnay sa iba’t ibang genre.
libangan, kaalaman at inspirasyon sa mga manonood. Sa pelikulang
Pinoy, napakalaking hamon sa mga bumubuo nito na makisabay sa
industriya ng pelikulang pandaigdigan, lalo na sa panahon ngayon
ng mga millennials at pagkakaiba-iba ng mga interes ng mga
manonood. Gamit ang makabagong pamamaraan at teknolohiya ay
naging maunlad ang industriya ng pelikula Ang paggamit ng wika sa
dula at pelikula ay napakahalaga upang maging mabisa ang
pagpukaw ng atensyon at damdamin ng mga tagapanood. Kaya ang
midyum na wikang ginagamit dito ay wikang Filipino kahit na ang
pamagat ay nakasulat sa banyaga. Gaya na lamang ng: How To Be
Yours, The Achy Breaky Hearts, This Time, Imagine You and Me,
Always be My Maybe, at iba pa. Mas tinatangkilik ang pelikula kaysa
sa dula, subalit mayroon pang ilang grupo at manunulat na patuloy
na itinataguyod ang paglikha nito. Magkaiba ang katangian ng dula
at pelikula. Ang pelikula ay kilala bilang sine o pinilakang-tabing
samantalang ang dula ay isang akda na tinatanghal sa entablado o
tanghalan.Kapupulutan ito ng aral na kikintal sa isipan ng mga
manonood at tatatak sa isipan ng mga tao kung ang daloy ng
kwento ay makaantig ng puso. Sitwasyong Pangwika sa Text Hindi
na uso ngayon ang telegrama, nakasanayan nang gamitin ng mga
tao sa komunikasyon lalo na sa pagpapadala at pagtanggap ng mga
mensahe o SMS (short messaging system) ang paggamit ng
cellphone kilala bilang text message o text. Ang pagte-text ay
nakakatulong upang mapabilis na maipaabot sa taong padadalhan
ng mensahe. Katunayan, araw-araw humigit kumulang apat na
bilyong text ang ipinadadala at natatanggap sa ating bansa kaya
tinagurian tayong “Texting Capital of the World.” Kapansin-pansin
ang pamamaraan ng iilan sa atin ng pagte-text, may ilan sa atin na
gumagamit ng code switching o mga salitang pinaikli/dinaglat o
kaya’y ang paggamit ng jejemon. Sa code switching, ito ay
pinaghalong wikang Filipino at wikang Ingles. Ginagamit ito ng iilan
lalo na kung mahabang mensahe ang ipapadala o sadyang gusto
niya na ganito ang estilo ng kanyang pagta-type sa keypad kasi
limitado lamang ang characters na isinusulat. Halimbawa: XOXO
(Hugs and Kisses); LOL (Laughing out loud); OIC (Oh, I see); HBD
( Happy birthday); “ d2 na me.Wr u na?” ; “ r u goin 2 c me 2day?”.
Ang paggamit ng code switching ay ginagamit din sa pagpo-post sa
social media.
Sitwasyong Pangwika sa Iba Pang Anyo ng Kulturang Popular:
FlipTop;Hugot Lines; Pick-up Lines. Usong-uso ngayon sa mass
media ang paggamit ng mga anyo ng kulturang popular lalo na sa
mga pelikula o palabas na ating pinapanood. Gaya na lamang ng
paggamit ng hugot lines at pick-up lines sa mga dayalogong
sinasalita ng mga tauhang gumanap. Halos lahat ng mga palabas
mapateleserye o pelikula man ay makikitaan ng paggamit nito, kaya,
mas tumatatak sa isipan ng mga tao ang tauhang gumanap at
pangalan ng palabas. Kahit sa social media, madalas napapanood
sa mga tiktok nang ilang kilala sa lipunan at pangkaraniwang tao.
Halimbawa: “Huwag mo akong mahalin dahil mahal kita. Mahalin mo
ako dahil mahal mo ako because that is what I deserve.”- Mia
(Kathryn Bernardo), Barcelona.
Ang hugot lines ay tinatawag ding love lines o love quotes dahil ang
mga linya ay hinggil sa pag-ibig na nagpapakilig, nakatutuwa, cute,
chessy, o minsa’y nakaiinis. Minsan ito ay nakasulat sa wikang
Filipino o Taglish (pinaghalong wikang Filipino at wikang Ingles. Ang
mga kataga ay makikitaan ng kasiningan dahil sa malalim nitong
hugot na kung minsan ay tagos sa puso. May katangian din ang
hugot lines na kapareho ng pick-up lines.
Ang pick-up lines ay mga salitang nakatutuwa, nakapagpapangiti,
nakakikilig, cute, chessy, at masasabi ring corny. Nakilala at sumikat
ito sa isang segment ng Bubble Gang na “Boy Pick-up” na
pinagbidahan ni Ogie Alcasid, at lalong naging matunog dahil ilan sa
mga talumpati at aklat na “Stupid is Forever” ni Dating Mariam Hindi pwedeng mawala ang dalawang ito sapagkat mahalagang may
Defensor Santiago ay gumagamit nito bilang pang-aliw at kabatiran ang mga mag-aaral sa paggamit nito para sa mabisang
pampukaw-atensyon sa mga tagapakinig. Ito ay isang makabagong pakikipagtalastasan at komunikasyon. Sa mataas na antas naman,
bugtong kung saan may tanong na sinasagot ng isang bagay na ginagamit ang bilingguwal na wikang panturo. Ang wikang Ingles at
madalas maiugnay sa pag-ibig at iba pang aspekto ng buhay. wikang Filipino ay ginagamit na panturo sa paaralan upang higit na
Sinasabing nagmula ito sa boladas ng mga binatang nanliligaw na maunawaan ang mga tinatalakay na paksang pinag-aaralan. Ang
nagnanais magpapansin, magpakilig, magpangiti, at magpa-ibig sa paggamit ng wika ay kinakailangang intelekwalisado at estandard
dalagang nililigawan. Ang wikang ginagamit ay wikang Filipino at para sa ikauunlad ng kabatiran ng mga mag-aaral.
mga barayti ng wika subalit nagagamit din ang Ingles oTaglish. Register o Barayti ng Wikang Ginagamit sa Iba’t ibang
Halimbawa: BOY: Modyul ka ba? GIRL: Bakit? BOY: Kasi sa iyo na Sitwasyon- Ang bawat larangan ay may mga tiyak na salitang
umiikot ang oras ko. BOY: ML ka ba? GIRL: Bakit? BOY: Kasi ginagamit ayon sa gamit, layunin at kahalagahan nito. Ito ay
umaga’t gabi ikaw na lang lagi sa aking isip. Ang fliptop naman ay tinatawag nating jargon o mga terminong kaugnay ng mga trabaho
nakilala rin sa social media dahil sa anyo at pamamaraan ng sa iba’t ibang hanapbuhay. Sangkot din ang sosyolek na isang
paggamit nito ng wika. Ito ay isang makabagong pamamaraan ng barayti ng wika rito. Kailangan na maunawaan ang mga register ng
balagtasan. Subalit ang mga salitang ginagamit dito ay impormal at iba’t ibang genre para matukoy ang pagkakaiba ng mga
masasakit ang mga salitang sinasalita. Wala itong sinusunod na pamamaraan nito hinggil sa tiyak na sitwasyon. Ito ay nakaayon sa
pamantayan o iskrip at walang malinaw na paksang pinagtatalunan. estilo ng pananalita sapagkat iba-iba ang register ng propesyon
Ito’y isang pagtatalong oral na isinasagawa nang pa-rap. Laganap depende sa taong kinakausap o kaharap nito. Halimbawa ang guro.
ito sa kabataan at katunayan may malalaking samahan na silang Iba ang register na ginagamit ng guro kung kaharap niya ang
nagsasagawa ng mga kompetisyong tinatawag na Battle League. kanyang kapwa guro samantalang iba rin ang register na gamit nito
Naging patok ito sapagkat maaari na itong mapanood sa sa tuwing kaharap ang mga mag-aaral. Ang paggamit ng mga
YouTube.Ilan sa mga kilalang nagfli-flipTop ay sina Abra, Aklas, terminolohiya sa isang larangan ay nakatutulong upang matukoy
Bassilyo at marami pang iba. Kailangan dito ang tibay ng loob at ang espesyalisasyon nito at katangian nito.
sikmura dahil kung minsan ang salita ay hinggil na sa pisikal at
personal na katangian. Palit-Koda at Halo-Koda Ang radyo at telebisyon ay midyum sa
paghahatid ng mga napapanahon at mahahalagang impormasyon.
Sitwasyong Pangwika sa Kalakalan- Kasabay ng pagyabong ng Kasabay ng paglipas ng panahon ang mga pagbabagong
teknolohiya ay ang unti-unting pag-unlad ng industriya ng kalakalan nagaganap lalo na sa pag-unlad ng wika. Ang pagiging daynamiko
sa kasalukuyan. Dahil dito mas napapabilis ang gawain, ng wika ay isa sa mga dahilan ng pag-usbong ng mga makabagong
komunikasyon at mga transaksyon. Sa kasalukuyan, napapanahon pamamaraan sa paggamit ng salita o pangungusap gaya ng palit-
ang trabahong Business Process Outsourcing (BPO) o mga call koda (code switching) at halo-koda (code mixing ) .Ito ay paggamit
center. Katunayan, ang ilang mga nakapagtapos ay ito ang kanilang ng magkaibang wika na may magkaibang sistemang panggramatika
hanapbuhay sa kabila ng malayo sa kanilang natapos na kurso. Sa subalit nagawang pag-isahin sa natural at komunikatibong pahayag
gawaing ito, mahalaga na may kabatiran o kaalaman sa paggamit tulad ng Taglish or Englog. Halimbawa: 1. Nakuha ko na yung point
ng wikang Ingles ang mga nagtatrabaho rito sapagkat karamihan sa mo. Pero ‘yung sinabi mo, it really hurts. (palitkoda) Ang salitang
kanilang mga kliyente ay mga dayuhan. Sa kalakalan, mahalaga ang Ingles ay ginamit sa pahayag sa halip na gamitin ang salitang
paggamit ng wikang Ingles na higit na ginagamit sa mga boardroom Filipino ng point at it really hurts.
ng mga malalaking kompanya o korporasyon lalo na sa mga pag-
aari o pinamuhunan ng mga dayuhan na tinatawag na multinational 2. Well, nag-advise ako sa’yo na makinig ka sa akin (halo-koda).
companies. Kahit sa mga dokumentong nakasulat ay wikang Ingles Ang salitang nag-advise ay binubo ng unlaping nag- na ikinabit ang
din ang midyum na ginagamit. Gaya na lamang ng memo, kautusan, salitang ugat sa Ingles na advise. Dalawang wika na may
kontrata at iba pa. Gayundin sa mga press release ng mga magkaibang tuntuning gramatikal subalit nakabubuo pa rin ng
malalaking kompanya sa mga broadsheet at magazine na kahulugan at kapwa nauunawaan ng mga taong gumagamit.
nalalathala. Ganun pa man, may mga ilan pa ring mga negosyo na
Angkop na Salita, Pangungusap Ayon sa Konteksto ng Paksa-
gumagamit ng wikang Filipino at iba’t ibang barayti ng wika para higit
Sadyang mahalaga ang kaalaman sa pagkilala at paggamit ng
na makaagaw-pansin sa mga target na kostumer at magkaunawaan.
angkop na salita, pangungusap ayon sa konteksto ng paksang
Gaya na lamang ng mga sumusunod: pagawaan o production, mga
ginagamit. Sa lahat ng napakinggang mga balita sa radyo at
mail, mga restoran, mga pamilihan, mga palengke at maging sa
napanood sa telebisyon, higit na nakatutulong sa pag-unawa ang
direct selling. Kahit din sa mga patalastas sa telebisyon at radyo ay
kaangkupan ng pahayag. Sa larangan ng pamamahayag, pasalita
wikang Filipino at iba’t ibang barayti ng wika ang ginagamit upang
man o pasulat, nakatutulong sa pagtukoy ng mensahe ng isang
tangkilikin ang mga serbisyong handog ng mga mangangalakal.
balita ang paggamit ng mga salitang nagsasama o nag-uugnay ng
isang ideya sa mga kasunod na ideya. Sa paggamit ng angkop na
Sitwasyong Pangwika sa Pamahalaan - Naging malaki ang
salita o pangungusap, nakabatay ito sa uri ng pagpapahayag o
kontribusyon ni dating Pangulong Cory Aquino sa paglaganap ng
diskurso. May gamit sa pagsasalaysay, paglalarawan,
wikang Filipino sa Pamahalaan. Mas pinatibay ito sa isang kautusan
pangangatwiran, at paglalahad o pagpapaliwanag. May mga salita
na Atas Tagapagpaganap Blg.335, serye ng 1998 na “nag-aatas sa
na ginagamit sa pagsasalaysay para maglahad ng mga pangyayari,
lahat ng mga kagawaran, kawanihan, opisina, ahensiya at
mga salitang panlarawan, mga salitang gamit sa pagbibigay ng linaw
instrumentaliti ng pamahalaan na magsagawa ng mga hakbang na
para sa pagpapaliwanag, at mga salitang nagmamatuwid para sa
kailangan para sa layuning magamit ang Filipino sa opisyal na mga
pangangatuwiran.
transaksiyon, komunikasyon, at korespondensiya”. Dahil sa
kauutusang ito mas napalawak ang wika sa iba’t ibang antas at May mga Uri at Anyo ng Pagsulat ayon sa Layunin ng Pagsulat:
sangay ng pamahalaan. Higit sa lahat, mas napapadaling ipaabot sa (Diskurso sa Pagsulat)
mga mamamayang Pilipino ang mga anunsyo, panukala at SONA 1. Pagsasalaysay Pagkukwento sa pagkakasunod at pagkakaugnay
kung gagamitin mismo ang lingua franca Nasyonal – ang Wikang ng mga pangyayaring base sa buhay ng tao na maaaring totoo o
Filipino. kathang isip lamang. Halimbawa: Ang panahon ng pandemya ay
nagpapatuloy. Ilang buwan na ngayon ang nakalipas, patuloy pa rin
Sitwasyong Pangwika sa Edukasyon- Sa kasalukuyang pagtuturo
ang pagtaas ng kaso ng COVID 19.
sa mga silid-aralan, napakalaki ang impluwensiya ng paggamit ng
wika sa pagkatuto ng mga bata ayon sa itinatadhana ng K to 12
Basic Education Curriculum. Sa mababang paaralan (Kinder 2. Paglalarawan Konkretong paglalarawan sa kulay, hugis o anyo ng
hanggang Grade 3), ang ginagamit na wikang panturo ay ang unang isang bagay, lugar o pangyayari sa isipan ng mga mambabasa sa
wika at bilang hiwalay na asignatura. Nakakatulong ito para higit na masining na paraan. Halimbawa: Ang dati’y maingay at magulong
matamo ng bata ang pagkaunawa at mapalawak ang kaalaman sa lungsod ngayon ay tila libingan ng mga buhay na kaluluwa nang
paggamit ng unang wika. Samantalang ang wikang Filipino at maipatupad ang ‘lockdown’ sa buong siudad.
wikang Ingles ay itinuturo pa rin sa magkahiwalay na asignatura.

2 drb
3.Paglalahad Layunin nitong makagawa ng isang malinaaw at
walang kinikilingang pagpapaliwanag sa isang disiplina. Halimbawa
nito ang editoryal artikulo sa mga magasin, at patalastas sa
telebisyon ay gumagamit ng ganitong uri. Halimbawa: Cellphone,
Laptop, Internet, at iba pa ay ilan lamang sa mga bagay na iniikutan
ng mundo ng mga tao sa kasalukuyang panahon.
4.Pangangatwiran Layunin nitong hikayatin na maniwala at
mapakilos ang iba tungo sa ninanais ng sumulat. Ginagamitan ito ng
lohika upang makaimpluwensiya ng mga kaisipan. Halimbawa: Sa
kalagayang ito, nararapat na magkaagapay ang pamahalaan at
mamamayan nito.
Mga Antas ng Wika- Ang edad, kasarian, lugar, kalagayang
panlipunan at iba pa ay ilan lamang sa mga salik sa paiba-ibang
paggamit ng wika. Kung kaya’t mahalagang malaman natin ang iba’t
ibang antas ng wika na makakatulong sa kaangkupan ng salita o
pangungsap na gagamitin sa pakikipagkomunikasyon.
1. Pampanitikan- Mayaman ang antas na ito sa paggamit ng idyoma,
tayutay, at iba pang tono, tema at punto. Karaniwang ginagamit ng
mga makata, dalubhasa at mananaliksik. Halimbawa: pag-ibig (pag-
irog, pagsinta), ilaw ng tahanan, nilubugan ng araw, kabiyak dibdib.
2. Pambansa- Ito ay mga salitang ginagamit sa mga aklat,
babasahin at sirkulasyong pangmadla. Ito rin ang wikang ginagamit
sa mga paaralan at sa pamahalaan. Halimbawa: buhay, bansa,
ama, aklat
3. Lalawiganin- Ito ang salitang karaniwang salitain o dayalekto ng
mga katutubo sa lalawigan gaya ng mga Cebuano, Bicolano at iba
pa na may tatak lalawiganin. Palatandaan nito ang punto o accent.
Halimbawa: paa (tiil, saka, bitis), halik (halok, hadok)
4. Kolokyal- Salitang nabuo mula sa pormal na mga salita.
Nagtataglay ng kagaspangan ang mga salitang ito subalit maaari rin
namang maging pormal batay sa kung sino ang nagsasalita gayon
din sa kanyang kinakausap. Halimbawa: tara (tayo na), kelan
(kalian)
5. Teknikal- Ginagamit sa larangan ng agham at matematika. Ito ay
mga katawagan o terminolohiyang ginagamit sa iba’t ibang larangan
tulad ng mga kagamitan at proseso. Halimbawa: formula, H2O, ml
6. Cybernetic- Ginagamit sa larangan ng teknolohiyang computer
Halimbawa: upload, chat, online
7. Balbal o Panlansangan- Maituturing na pinakamababang antas.
Tinatawag din itong salitang pangkalye o pangkanto. Halimbawa:
tsibug (kain), lobat (lupaypay), tsekot (kotse)
8. Bulgar- Ginagamit sa pagmumura at malalaswang mga salita.
Halimbawa: Shit! Lintik! Punyeta!
Ang kakayahang pangkomunikatibo at kaalamang linggwistika ang
tanging behikulo na ginagamit upang lubusang mailahad ang iniisip
o saloobin ayon kay Brown (1987). Nagsasaad ito kung paano ang
tao makagawa ng angkop na pangungusap ayon sa kanyang
kapasidad sa pagkaunawa. Ang kahusayang komunikatibo ay
tumutukoy sa kasanayan at karunungan ng sinumang gumagamit ng
wika na nakatutulong sa kaya na makapagpahayag at
makapagbigay ng kahulugan sa mga mensahe at makapagdiskurso
nang mahusay sa iba’t ibang konteksto o sitwasyon. Hindi lamang
kasanayang pangkomunikatibo ang ang dapat linangin kasama rin
dito ang kakayahang panggramatika. Gayunpaman, ang kaalaman
sa mga tuntunin ng paggamit ng wasto ng mga salita,pagbuo ng
parirala, sugnay at pangungusap ang siyang gabay sa tamang
balangkas, pagbigkas at pinagmulan ng ng mga salita.
Kakayahang Linggwistiko/Istruktural/Gramatikal- Ito ay
tumutukoy sa abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa nang
maayos at makabuluhang pangungusap (Taylan, et.al.2016). Saklaw
sa kakayahang linggwistiko: ang gramatika – tungkol ito sa tuntunin
ng wastong paggamit ng mga bantas, salita, bahagi ng pananalita,
pagbuo ng parirala, sugnay at pangungusap.
Natutuhan din tungkol sa ponolohiya, morpolohiya, kayarian ng mga
salita, semantiks at sintaks.
Kasabay rin nito ng tamang pagbigkas at pagsulat ng wika upang
mailahad ng maayos ang kaisipan o mensahe na nais ipabatid at
mapabilis ang pakikipagtalastasan o komunikasyon.
I. Ponolohiya ang tawag sa pag-aaral ng mga tunog na bumubuo sa
isang salta . Kalakip dito ang pag-aaral sa wastong pagbigkas ng
mga tunog na tinatawag na ponema.
Ponema – ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng tunog ng isang
salita.
3 drb
Mga patinig na ponema segmental: a, e, i, o, u Mga katinig na
ponema: p, b, d, t, k, g, m, n, ng, ñ, h, s, l, r, t, y, w
Ponemang suprasegmental - ay tumutulong sa mga ponemang
segmental. Tumutukoy ito sa haba, tono, diin at antala .
Ang Tono ay ang pagtaas at pagbaba ng tinig na makapagbago na
kahulugan.
Diin o Stress ang tumutukoy sa lakas ng bigkas sa pantig na na
binibigyang diin.
Ang Haba ay ang haba ng bigkas ng pantig sa mga salita na may
pantig o katinig.
Ang Hinto o Tigil ay panandaliang paghinto sa pagsasalita sa
pangungusap na sinasabi na ginagamitan ng kuwit at tuldok.
A.1. Diptonggo – ay binubuo ng patinig at malapatinig na tunog
na /w/at /y/ na makikita sa isang pantig. ay- balay ey -reyna oy-
kahoy uy-aruy aw-sitaw iw-aliw ow-wow
A.2. Klaster – ay dalawang magkaibang katinig na pinagsama sa
isang pantig. trabaho klase prinsesa plato tsinelas
A.3. Digrapo/Digrap – ay isang tunog na may dalawang katinig na
NG o /en-ji/ ngipin ngayon banga ngiti sangay
A.4. Pares-minimal – ay pares na mga salita na halos magkapareho
ang bigkas, maliban sa isang tunog na nagpapaiba ng kahulugan
paso-baso misa-mesa abo-apo
II. Morpolohiya – tumutukoy sa pag-aaral sa pagbuo ng salita ng
pinakamaliit na yunit ng salita na na tinatawag na morpema.
A. Pagbabagong Morpopononemiko - ay pagbabagong ng anyo ng
morpema sa impluwensiya ng salitang isinasama.
1. Asimilasyon – ay mga pagbabagong nagaganap sa tunog na /ng/
sa impluwensiya ng ponemang ikinabit. Halimbawa: pang + bahay =
pambahay, pang + dagat = pandagat pang + tubo = pantubo
2. Pagpapalit ng Ponema – ay pagbabagong nagaganap sa pagbuo
ng salita sa mga ponemang napapalitan. Halimbawa: ma + dungis =
marungis in + langoy = languyin
3. Metatesis – dahil sa pagsama-sama ng morpema sa pagbuo ng
salita, ang mga salitang -ugat na nagpapalit ang posisyon dahil sa
panlapi. Halimbawa: yupi + in = yinupi /yupiin atip + an =atipan/
aptan.
4. Pagkakaltas ng Ponema – ay may pagbabagong nagaganap sa
huling ponemang patinig ng salitang -ugat sa pamamagitan ng
paghuhulapi. Halimbawa: dakip + in = dakipin=dakpin bukas +an =
bukasan=buksan
5. Paglilipat-diin – ay pagbabago ng diin sa mga salitang nilapian.
Halimbawa: sagana + ka + an= kasaganaan buhay + ka + an=
kabuhayan
6. May Angkop – kung sa dalawang salitang magkasunod ang una’y
nababawasan ng papungo o pakutad at kung minsa pay napapalitan
ng isa o ilang titik sa loob bago napipisan sa dalawang salita sa isa
na lamang. Halimbawa: Wikain mo kamo Hayaan mo hamo Winika
ko ikako
7. Maysudlong o Pagdaragdag ng Ponema – kung bukod sa may
hulapi na ang salitang pinapandiwa, ito ay sinusudlunagn o
dinaragdagan pa ng isa pang hulapi. /-an/, -/han/,/ -in/, /-hin/,/-an/,
o /–anan/ Halimbawa: Antabayanan, antayan Muntik – muntikanan,
pagmuntikan, pagmuntikanan.
KAYARIAN NG MGA SALITA
Ang wika ay may pinakamaliit na yunit, tinatawag itong salita na
siyang nagpapahayag ng kahulugan na binubuo ng isa o higit pang
morpema na pinagsama-sama o pinag-ugnay-ugnay upang
makabuo ng isang ideya o mensahe.
Salita, na binubuo maaaring lagyan ng panlapi, pinagsama-sama
ang mga ito upang makabuo ng parirala, sugnay at pangungusap.
Sa pamamagitan nito matutuhan kung paano mabubuo ang mga
salita sa tulong ng panlapi, pag-uulit, pagpapalawak at istruktura na
lubusang nagpapahayag ng ninais o ideyang ipinapahiwatig.
Apat na Kayarian ng Pangungusap
1. Payak – binubuo lamang ng salitang -ugat. Halimbawa: tanim,
laba, dilim, saing, tulog
2. Maylapi – binubuo ng salitang -ugat at isa o higit pang panlapi.
Halimbawa: nagtanim, maglaba, dumilim ,nagsaing, natulog
3. Tambalan – mga salitang pinagsama para makabuo ng isang
salita. a. Tambalang salitang nananatili ang kahulugan
Halimbawa:anak-pawis, amoy-tsiko, pamatid-uhaw b. Tambalang
salitang magkakaroon ng kahulugang iba sa isinasaad. Halimbawa:
bahaghari, hampaslupa
4. Inuulit – mga salitang inuulit ang buong salita o pantig sa unahan
ng salitangugat. a. Pag-uulit na Ganap Halimbawa: araw-araw,
agad-agad,gutay-gutay b. Pag-uulit na Di-ganap Halimbawa: hihingi,
sasayaw, saka-sakal
Pagbuo ng Pangungusap Pangungusap – lipon ng mga tunog na
nagpapahayag ng iisang kaisipan. Mahalagang instrumento na
ginagamit sa komunikasyon, pasulat o pasalita man.
Dalawang Bahagi ng Pangungusap
a. paksa/ sabjek – ang pinag-uusapan
b. panaguri/predikeyt – nagpapaliwanag/naglalarawan sa paksa.
Kayarian ng Pangungusap
a. Karaniwan – binubuo lamang ng predikeyt at sabjek. Halimbawa:
Naglaba ako ng mga damit.
b. Kabalikan/Di-Karaniwan – binubuo ng sabjek, ingklitik na ay at
predikeyt Halimbawa: Ako ay gumawa ng mga modyul c.
Pangungusap na Walang Tiyak na Paksa
c.1. Sambitla – binubuo ng isang salita na may buong
kaisipan. Halimbawa: Inay! Baha! Lindol!
c.2. Eksistensyal – naglalahad ng pagkamayroon o wala ng
bagay at iba pa. Halimbawa: May baon siya? Mayroon
bang palatuntunan?
c.3. Pahanga – nagsasaad ng emosyon ng tao tulad ng
pagkalungkot at iba pa. Halimbawa: Kamangha-mangha
ang kangyang obra maestra.
c.4. Pamanahon – tumutukoy sa panahon at oras sa
pangungusap. Halimbawa: Pasko na! Mamayang alas dos ng
hapon.
c.5. Modal-nagpapahayag ng pagnanais, paghangad,
kagustuhan at iba pa. Halimbawa: Gusto kong magkaroon
ng Iphone. Ang ganda-ganda ng kanyang pananim.
c.6. Penomenal – pangungusap na naglalahad ng
kalagayang pangkalikasan. Halimbawa: Umuulan! Bumabaha?
Pagpapalawak ng Pangungusap
a. Paggamit ng Ingklitik – mga kataga na nagdaragdag ng
kahulugan ng ideya sa salita o pangungusap. pa, kaya,
naman, man, aba, sana, kasi, lang, muna, tuloy
b. Paggamit ng mga Panuring Bilang Pagpapalawak
Dalawang Uri ng mga salitang ginagamit na panuring:
1) pang-uri na panuring sa pangngalan o panghalip.
2) pang-abay na panuring sa, pang-uri pandiwa o kapwa
pang-abay. Halimbawa: Ang hardin ay maganda. Ang
malawak na hardin niya ay maganda. Ang malawak na
hardin na may iba’t ibang pananim ay maganda. Ang
malawak na hardin na may iba’t ibang panamin na
maganda ay pang-atraksyon sa masa.
Pananaliksik
• Isang sistematikong pag-aaral, imbestigasyon o paghahanap sa
mga mahahalagang impormasyon hinggil sa isang tiyak na paksa o
suliranin.
• Isang maingat, kritikal, at disiplinadong proseso ng pangangalap
ng datos upang masagot ang mga katanungan ng isang
mananaliksik.
• Isang siyentipiko at sistematikong pamamaraan ng pag-iipon,
pagsusuri, paglilinaw, pag-aayos, pagpapaliwanag, at pagbibigay-
kahulugan sa mga datos o impormasyon na nangangailan ng
solusyon sa problema. (Calderon at Gonzales, 1993)
• Isang proseso ng mga hakbang upang makalikom at makasuri ng
impormasyon upang lumawak ang kaalaman hinggil sa isang paksa
o isyu. Ito ay may tatlong mahalagang hakbang: Pagtatanong,
mangongolekta ng datos at pagsagot sa tanong. (Cresswll, 2014)
Kahalagahan ng pananaliksik
1) Ang pananaliksik ay nakapagpapabuti ng kalidad ng pamumuhay.
Napapadali ng pananaliksik ang buhay ng tao sa pamamagitan ng
mga imbensiyon tulad ng eroplano, smartphone, at laptop.
2) Natitiyak ang mas ligtas na pamumuhay sa pamamagitan ng
pananaliksik. Nakaiimbento ang tao ng bakuna, gamot at aparato
upang masigurong magiging maayos ang kalusugan.
3) Nalalaman ng tao ang katotohanan. Kung dati, maraming mga
pamahiin ang mga tao, nagiging malinaw ang mga sitwasyon at
pangyayari dahil sa pananaliksik.
4) Nakalilikom ang tao ng mga importanteng impormasyon upang
magamit sa iba pang pag-aaral. Isa na rito ang pagkakaroon ng iba’t
ibang feautures ng sasakyan mula sa sari-saring impormasyong
nakalap.
4 drb
5) Mas nalalaman ng tao ang kasaysayan. Maraming mga
pangyayari sa nakaraan na nabibigyang-linaw dahil sa pananaliksik
tulad ng pyramid ng Ehipto, Binukot ng Panay-Suludnon at marami
pang iba.
6) Nagiging batayan upang magdesisyon ang resulta ng mga
pananaliksik sa iba’t ibang larangan. Ang pagkakaroon ng Batas
Republika 10533 na hinggil sa pagpapatupad ng K to 12 na
kurikulum ang isang halimbawa nito.
Katangian ng pananaliksik
1.Empirikal - Nakabatay sa mga datos mula sa mga obserbasyon at
aktuwal na karanasan
2.Sistematiko- Mayroong sinusunod na proseso o hakbang sa
pagtuklas sa kasagutan o layunin ng pananaliksik Napapanahon at
maiuugnay sa kasalukuyan- Nakabatay sa kasalukuyang panahon,
nakasasagot sa suliraning kaugnay ng kasalukuyang, at ang
kalabasan ay maaaring maging basehan sa desisyong
pangkasalukuyan.
3. Kritikal- Maaaring masuri at mapatunayan ng iba pang
mananaliksik ang proseso at kinalabasan ng pagaaral dahil taglay
nito ang maingat at tamang paghahabi at paghahatol ng
mananaliksik.
4. Dokumentado- Nagmula sa mga materyales ang mga
impormasyon at datos
- Binibigyan ng karampatang pagkilala ang pinagmulan ng
mga ito.
5. Orihinal- Hindi ito galing sa pag-aaral ng ibang mananaliksik
6. Hindi minamadali-Kailangang pagtiyagaan ang bawat hakbang
upang mapanatili ang katumpakan ng mga nakalap na datos at
resulta.
Pangkahalatan Uri ng Pananaliksik
May dalawang pangkalahatang uri ang pananaliksik:
1. Kwantitatibo – tumutukoy sa sistematiko at empirikal na
imbestigasyon ng iba’t ibang paksa at penomenang panlipunan sa
pamamagitan ng matematikal, estadistikal, at mga teknik na
pamamaraan na gumagamit ng kompyutasyon. Kadalasang
ginagamit din ito ng mga nasusukat at nakababalangkas na
pamamaraan sa pananaliksik gaya ng sarbey, eksperimentasyon, at
pagsusuring estadistikal.
2. Kwalitatibo – kinapalolooban ng mga uri ng pagsisiyasat
na ang layunin ay malalimang unawain ang pag-uugali at ugnayan
ng mga tao at ang dahilan na gumagabay rito. Ang disenyong ito ay
pinapatnubayan ng paniniwalang ang pag-uugali ng tao ay laging
nakabatay sa mas malawak na kontekstong pinangyayarihan nito at
ang panlipunang realidad gaya ng kultura, institusyon, at ugnayang
pantao na hindi maaaring mabilang o masukat.