  

Liceum 

XVI wiek 

Wypracowania



WYPRACOWANIA

„Złoty wiek” państwa

polskiego.

   79%
ŚCIĄGAJ 0 53 GŁOSY

REKLAMA

Wiek XVI wiek określany jest "złotym

wiekiem", ponieważ wniósł ogromne
zmiany w polskiej kulturze, polityce
i gospodarce. Polska była w tym okresie
potęgą polityczną, militarną, kulturalną
i ekonomiczną. Kraj był wówczas zasobny
i rozległy. Rozwijała się gospodarka.
Eksportowaliśmy drewno, zboże, bydło
rzeźne i wiele innych produktów rolnych
do zachodniej Europy, gdzie istniało na nie
duże zapotrzebowanie. Transport towarów
odbywał się Wisłą przez Gdańsk.
Rozpowszechnił się typ gospodarki
folwarczno - pańszczyźnianej, rozwijało
się rzemiosło, handel, wzrosła ilość miast.
Podczas ostatniej wojny z Zakonem
Krzyżackim w latach 1519 - 1521
odnieśliśmy wielki sukces polityczny,
a wielki mistrz zakonu Albrecht
Hohenzollern złożył Zygmuntowi I Staremu
na rynku w Krakowie hołd lenny ze swoich
ziem, stając się lennikiem Rzeczypospolitej.
Polska miała silną pozycję
międzynarodową. Podczas gdy w Europie
rozwijał się absolutyzm na ziemiach
polskich tworzył się ustrój demokracji
szlacheckiej. Panująca szlachta utożsamiała
się z narodem, a pojęcie "Rzeczpospolita"
oznaczało nie republikę, lecz monarchię
parlamentarną szlacheckiej wspólnoty.
Szlachta rządziła i wraz z duchowieństwem
żyła i bogaciła się kosztem stanu
mieszczańskiego i chłopstwa,
pozbawionych jakichkolwiek praw
politycznych i ekonomicznych. Sukcesy
polityczne, militarne i rozwój gospodarki
wpływały na polską kulturę, wyznaczoną
przez renesansowy humanizm i reformację.
Polacy zaczęli interesować się nauką,
wyjeżdżali na europejskie uniwersytety,
aby zdobywać wszechstronna wiedzę.
Dużym powodzeniem cieszyły się uczelnie
włoskie, gdzie studiowała młodzież
szlachecka, mieszczańska, a nawet
chłopska. Unowocześniono program
nauczania, który wypełniono duchem
humanizmu. Człowiek umieszczany był w
centrum zainteresowania, krytykowano
dotychczasowe średniowieczne poglądy,
które zastępowano racjonalistycznymi
myślami. Studia humanistyczne
obejmowały różne dziedziny ludzkiej
aktywności, między innymi sztukę,
literaturę i "lozo"ę. Retoryce i gramatyce
przypisywano rolę nadrzędną nad "lozo"ą,
moralności, prawem i medycyną. Polskę
łączyły ożywione kontakty z Włochami.
Na dwór króla Kazimierza Jagiellończyka
przybył włoski humanista Filip Buonaccorsi
zwany Kallimachem. Jemu powierzono
wychowanie młodych królewiczów.
Królewscy wychowankowie wybitnego
humanisty niebawem objęli europejskie
trony. Władysław został w 1471 roku
królem Czech a od 1490 roku zasiadał
też na tronie węgierskim. Od 1488 roku
gościł w Krakowie niemiecki wędrowny
humanista Konrad Celtis, który stworzył
w Europie humanistyczne towarzystwo.
Wśród jego sympatyków znaleźli
się profesorowie Uniwersytetu
Jagiellońskiego, między innymi Wojciech
z Brudzewa i Wawrzyniec Korwin.
Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka tron
w Polsce objął Jan Olbracht, a jego doradcą
został Kallimach. Za panowania Zygmunta
I Starego dotarły również
do Rzeczypospolitej reformatorskie nauki
Marcina Lutra i Jana Kalwina, a w latach 20 -
tych XVI wieku luteranizm przyjął się we
Wrocławiu i Gdańsku, natomiast kalwinizm
stał się popularny wśród szlachty
małopolskiej i litewskiej. Za panowania
Zygmunta II Augusta zawitała do Polski
kontrreformacja, a jej wyznawcami byli
Jezuici, którzy zakładali liczne szkoły
średnie. Druga żona Zygmunta I Starego
Bona Sforza roztoczyła patronat
nad rzemiosłem artystycznym, zwłaszcza
hafciarstwem. Interesowała się muzyką
i złotnictwem. Jedną z najstarszych
w Europie Środkowo - Wschodniej uczelni
uniwersyteckiej była Akademia w Krakowie
(Uniwersytet Jagielloński) ufundowana
w 1364 roku przez króla Kazimierza
III Wielkiego. Jej organizacja
i funkcjonowanie oparte było na typie
bolońskim, chociaż nosiła cechy uczelni
państwowej, bo profesorowie uzyskali
uposażenie ze skarbu monarszego. Składała
się z trzech wydziałów: sztuk wyzwolonych,
medycyny i prawa. Odnowili ją kolejni
władcy, między innymi Władysław Jagiełło
i królowa Jadwiga. Uniwersytet osiągnął
wysoki poziom naukowo - kulturowy,
a Kraków stał się miastem nauki. Wybitnymi
wykładowcami Akademii Krakowskiej byli
Marcin Król, Wojciech z Brudzewa, Marcin
Bylica i Jan z Głogowa. Wśród uczonych
wymienić można Mateusza z Krakowa
i Stanisława ze Skarbimierza. Warto
wspomnieć też Pawła Włodkowica, Jana
Długosza, Mikołaja Kopernika, Andrzeja
Frycza Modrzewskiego i Jana
Kochanowskiego. Sytuację europejskich
uczelni zmieniła reformacja oraz
kontrreformacja, ponieważ szkoły nabrały
charakteru wyznaniowego, narodowego,
a nawet regionalnego. Na Akademii
Krakowskiej studiowała młodzież między
innymi z Węgier, Włoch, Niemiec, Słowacji
i Czech. Wynalezienie druku miało ogromny
wkład na rozwój kultury. Zaczęły
powstawać drukarnie oraz "rmy
wydawnicze. Pierwszą o"cynę drukarską
utworzono w Krakowie, ale pierwsze słowa
w języku polskim wydrukowała o"cyna
Kaspra Elyana z Wrocławia. Najsłynniejszym
ośrodkiem wydawniczym okazał
się Kraków. Działało tu osiem o"cyn
drukarskich, podczas gdy w całej
Rzeczypospolitej na początku XVII stulecia
było ich 20. Mimo skromnych nakładów
nie przekraczających 1000 egzemplarzy
książka docierała do szerokich warstw
społecznych. Stała się powszechnie
dostępna, co przerwało monopol kleru oraz
bogatej szlachty na jej posiadanie.
Powstawały biblioteki i czytelnie. Polacy
osiągnęli w nauce i sztuce poziom
europejski. Wśród słynnych pisarzy
politycznych był Andrzej Frycz-Modrzewski
i Piotr Skarga. Modrzewski
był zwolennikiem reform ustrojowych,
a swoje poglądy przedstawił w dziele
"O naprawie Rzeczypospolitej", gdzie
dokonał krytyki społeczeństwa polskiego.
Głosił hasła równości i wolności. Z jego
krytycyzmu wypływał program
gruntownych reform państwa i naprawy
stosunków społecznych. W tym okresie
zasłynęła twórczość Jana Kochanowskiego,
Łukasza Górnickiego, Jana Dantyszka,
Mikołaja Reja, który pierwszy porzucił
łacinę na rzecz języka polskiego. Wybitnym
astronomem był Mikołaj Kopernik, twórca
heliocentrycznej teorii budowy świata,
którą opublikowano drukiem w dziele
"O obrotach ciał niebieskich". Maciej
Miechowita w "Traktacie o dwóch
Sarmacjach" po raz pierwszy wydanym
w 1517 roku przybliżył historię i wiedzę
o wschodnich rejonach Europy. Marcin
Kromer napisał dzieło "Polonia", gdzie
przedstawił stosunki kulturowe,
gospodarcze i ustrojowe panujące
w Polsce. Swoje miejsce w historii znalazł
również Stańczyk, nadworny błazen króla
Zygmunta I Starego. Język polski używano
w dyskusjach politycznych i polemikach.
Literaturą zaczęli interesować się 
mieszczanie, a także chłopi. Świecki
charakter literatury spowodował, że jej
odbiorcami były szerokie kręgi
społeczeństwa. W utworach mówiono
o przeżyciach ludzkich oraz poruszano
problematykę społeczną. Za największego
poetę epoki polskiego odrodzenia uważany
jest Jan Kochanowski, który był twórcą
między innymi licznych wierszy epickich,
pieśni, fraszek, dramatów, trenów i liryk.
W epoce renesansu wysokim poziomem
mogła poszczycić się muzyka, która
rozwijała się na krakowskim dworze
królewskim pod czujną opieką mecenatu
królewskiego. W tej dziedzinie zasłynął
Mikołaj Gomółka, który uchodzi
za najwybitniejszego kompozytora
odrodzenia. W budownictwie rozwinął
się polski styl renesansowy. Jego najlepsze
osiągnięcia to Kaplica Zygmuntowska
na Wawelu i krużganki arkadowe wokół
dziedzińca na Wawelu oraz attyki
na mieszczańskich kamieniczkach
w Kazimierzu Dolnym, Krakowie, Zamościu
i wielu innych miastach. Wzorem katedry
wawelskiej powstały potężne zamki
z arkadowymi dziedzińcami. Wymienić
tu można Zamek w Tenczynie (nazywany
drugim Wawelem), w Pieskowej Skale,
zamek Firlejów w Janowcu, zamek
królewski w Niepołomicach koło Krakowa.
Z końca XVI wieku pochodzą posiadłości
Leszczyńskich w Baranowie Sandomierskim
i Krasickich w Krasiczynie. W roku 1517
Bartłomiej Berecci przedłożył królowi
projekt kaplicy na Wawelu, którą budowano
w latach 1519-1531. Berecci sprowadził
z Węgier czerwony marmur, potrzebny
na rzeźby. Kaplica w kształcie sześcianu
nakrytego kopułą posiadała idealny,
najlepszy w opinii artystów renesansu plan.
Jej wnętrze było bardzo bogato zdobione
motywami dekoracyjnymi, na których
pojawiają się maszkarony, sploty roślinne,
igraszki bóstw morskich, pęki owoców
i herby Królestwa Polskiego i Wielkiego
Księstwa Litewskiego. Rzeźbę "guralną
w kaplicy reprezentują pomniki nagrobne
polskich królów Zygmunta Starego,
Zygmunta Augusta oraz płyta wyobrażająca
królową Annę Jagiellonkę. Ponadto
w niszach umieszczone są posągi świętych.
Przy wykańczaniu kaplicy współpracował
z mistrzem Bereccim wybitny rzeźbiarz
Jan Maria Padovano. Do wybitnych ludzi
kultury i sztuki którzy działali w Polsce
zaliczamy między innymi Franciszka
Florentczyka, wspomnianego Bartłomieja
Berecci, Benedykta Sandomierzanina,
Hansa Durera, Stanisława Samostrzelnika,
Santi Gucciego, Jan Maria Padovano,
Sebastiana Tauerbacha. Mecenat
artystyczny roztaczali też magnaci, którzy
naśladując królów budowali
i przebudowywali wspaniałe siedziby.
Rozwinęła się renesansowa rzeźba
i malarstwo.

Liceum Historia XVI wiek

Podoba się?

 PODZIEL SIĘ  

Zobacz podobne
- Osiągnięcia polskiego renesansu
- Znaczenie panowania ostatnich Piastów
w procesie integracji państwa i obrony
jego międzynarodowych interesów

REKLAMA

me&BAGS
me&BAGS

Komentarze (0)

Wpisz treść komentarza

SKOMENTUJ

BRYK.PL / WYPRACOWANIA / HISTORIA / XVI WIEK / „ZŁOTY

WIEK” PAŃSTWA POLSKIEGO.

NAPISZ DO NAS FAQ

MAPA SERWISU NEWSROOM

REKLAMA REGULAMIN

Korzystanie z portalu oznacza akceptację Regulaminu.

Polityka Cookies. Prywatność. Copyright: INTERIA.PL 1999-
2023 Wszystkie prawa zastrzeżone.

PRZEJDŹ NA