პაპუა-ახალ გვინეა

კადირ ალიევი

საშინაო ნაშრომი: რეფერატი

პროგრამა: ბიზნესის ადმინისტრირება (მენეჯმენტი, საბანკო და საფინანსო საქმე,

ტურიზმი) (ძირითადი სპეციალობები): ტურიზმი

კურსის ხელმძღვანელი: შალვა ალავიძე

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი

თბილისი, 2022
სარჩევი
შესავალი ................................................................................................................... 3
ტურისტული რეგიონები .......................................................................................... 4
სამარაი ................................................................................................................... 4
მადანგი .................................................................................................................. 4
გოროკა ................................................................................................................... 5
მორსბი ................................................................................................................... 5
კერემა ..................................................................................................................... 6
ვევაკი ...................................................................................................................... 7
მთები ......................................................................................................................... 7
ვილჰელმის მთა .................................................................................................... 7
მთა გილუვე ............................................................................................................ 7
მთა სარავაგეტი ..................................................................................................... 8
მთა ვიქტორია ....................................................................................................... 8
მთა ჰაგენი .............................................................................................................. 8
მთა სუკლინგი (გოროპი) ....................................................................................... 9
ეროვნული პარკები .................................................................................................. 9
ჯიმის (რუტის) ველის ეროვნული პარკი ............................................................. 9
ვარირატას ეროვნული პარკი ............................................................................. 10
ტონდას ეროვნლი ბუნების მართვის ზონა ...................................................... 10
კუტუბუს ტბა ........................................................................................................ 10
კამიალის ველური ბუნების მართვის ზონა ...................................................... 11
მუზეუმები ............................................................................................................... 11
პაპუა-ახალი გვინეის ეროვნული მუზეუმი ........................................................ 11
კოკოპოს ომის მუზეუმი ....................................................................................... 11
მასიმის მუზეუმი .................................................................................................. 12
განთავსება და სტატისტიკა .................................................................................. 12
ბიბლიოგრაფია ...................................................................................................... 15
 შესავალი
სახელმწიფო სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიასა და ოკეანეთში, მდებარეობს ახალი
გვინეის კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილში, ბისმარკის არქიპელაგზე, სოლომონის
არქიპელაგის ჩრდილოეთ ნაწილში. პაპუა-ახალი გვინეა არის მსოფლიოში ერთ-ერთი
ყველაზე მრავალფეროვანი ქვეყანა, აქ დაახლოებით 850 ადგილობრივი ტომი
ცხოვრობს, რომლებიც ჯერ კიდევ ძველი ტრადიციების მიმდევრები არიან, ქვეყნის
მოსახლეობა შეადგენს 7 275 324 ადამიანს, უმთავრესად პაპუასები და მელანეზიელები.
აქ მოსახლეობის უმრავლესობა სოფლებში ცხოვრობს, პაპუა-ახალი გვინეის ქალაქებში
ცხოვრობს მთელი მოსახლეობის 18 %. პაპუა-ახალ გვინეას გარს აკრავს არაფურის,
მარჯნის, სოლომონის და ბისმარკის ზღვები, ასევე წყნარი ოკეანე. ავსტრალიის
კონტინენტიდან ქვეყანა გამოყოფილია ტორესის სრუტით, სიგანით დაახლოებით 160
კმ. სახელმწიფოს აქვს სახმელეთო საზღვარი მხოლოდ ინდონეზიასთან (დასავლეთით),
რომელიც გავლებულია 141-ე მერიდიანზე და მხოლოდ მცირე ნაწილში უხვევს
დასავლეთით მდინარე ფლაისთან ერთად. კუნძული ახალი გვინეა და ქვეყნის სხვა
კუნძულების უმრავლესობას აქვს მთიანი რელიეფი. ტერიტორიის მნიშვნელოვანი
ნაწილის სიმაღლე ზღვის დონეზე 1000 მეტრზე მეტია, ხოლო ახალი გვინეის ზოგიერთი
მწვერვალი აღწევს 4500 მეტრს, ანუ მუდმივი თოვლის ზოლს. მთის ქედების
უმრავლესობა წარმოადგენს ვულკანების ჯაჭვს. პაპუა-ახალ გვინეაში 18 მოქმედი
ვულკანია. მათი დიდი ნაწილი მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილოეთში. ვულკანურ
აქტივობას მოსდევს ძლიერი, კატასტროფული მიწისძვრები. ქვეყნის კლიმატი—
ტროპიკულია, ტერიტორიის უმეტეს ნაწილში — ტენიანი. ტემპერატურის
ცვალებადობა წლის განმავლობაში უმნიშვნელოა. დღის საშუალო ტემპერატურაა
დაახლოებით 26 °C. წელიწადის დრო განსხვავდება მხოლოდ ნალექების რაოდენობით
— მშრალი სეზონი და წვიმიანი სეზონი. სხვადასხვა ადგილებში ეს სეზონები მოდის
სხვადასხვა თვეებში. პაპუა-ახალი გვინეის მცენარეულობა და ცხოველთა სამყარო
მდიდარია და მრავალფეროვანი. იქ იზრდება 20 ათას სახეობაზე მეტი მცენარე. კუნძულ
ახალი გვინეის სანაპიროს გასწვრივ გადაჭიმულია მანგროს ტყეების ფართე ზოლი.
ახალი გვინეის მაღალმთიანეთი დაფარულია ბუჩქებით და მდელოებით.
 ტურისტული რეგიონები
სამარაი
სამარაი, ქალაქი და პორტი სამარაის კუნძულზე, პაპუა ახალი გვინეა, წყნარი
ოკეანის სამხრეთ-დასავლეთით. ის მდებარეობს კუნძულ ახალი გვინეას სამხრეთ-
აღმოსავლეთით, ყველაზე კიდურიდან 3 მილის ოფშორში. სამარაის კუნძულს, რომლის
ფართობია 54 ჰექტარი, 1873 წელს ეწვია ბრიტანელი ნავიგატორი კაპიტანი. ჯონ
მორზბიმ, რომელმაც მას ვახშმის კუნძული დაარქვა მას შემდეგ, რაც მან და მისმა
ეკიპაჟმა იქ ჭამეს. ლონდონის მისიონერთა საზოგადოებამ 1880-იან წლებში
ადგილობრივი მოსახლეობისგან შეიძინა სამარაის კუნძული და დააარსა დასახლება.
კუნძული გადაეცა ბრიტანეთის მთავრობის ადმინისტრაციას 1888 წელს. მეორე
მსოფლიო ომის დაწყებამდე ქალაქი იყო მთავარი ნავსადგური და მისიის მთავარი
სადგური აღმოსავლეთ ნაწილში პაპუა და ახალი მაღაროელისა და ლუიზიადის ოქროს
მინდვრებისკენ მიმავალი მაღაროელების გადასასვლელი ადგილი. არქიპელაგი. 1942
წელს ქალაქის შენობები განადგურდა კუნძულის ევაკუაციის მიერ, რათა სამარაი არ
ყოფილიყო რაიმე სარგებელი წინ წამოწეული იაპონელებისთვის მეორე მსოფლიო ომი.
ქალაქი ომის შემდეგ აღადგინეს. სამარაი მნიშვნელოვანი სავაჭრო ცენტრია.
რეგულარული გადაზიდვა ხდება მისი კუნძულის თავშესაფარიდან.

მადანგი
მადანგის საზღვაო პორტი მდებარეობს პაპუა -ახალი გვინეის ჩრდილოეთ
სანაპირო ზოლზე. ის ხშირად შედის საკრუიზო გემების ვიზიტების პროგრამაში,
რომლებიც ავსტრალიასა და აზიას შორის დაფრინავენ. მადანგის მიმდებარე მდიდარი
ეგზოტიკური მცენარეულობა ქმნის თვალწარმტაც პეიზაჟს. ახლომდებარე რიფები
იზიდავს სნორკინგისა და ეგზოტიკის მოყვარულებს. მადანგის ღირსშესანიშნაობებს
შორის უნდა აღინიშნოს შუქურა-მემორიალი კალიბობო, რომელიც მიეძღვნა სანაპირო
დამკვირვებლებს მეორე მსოფლიო ომის დროს. ტურისტებმა ასევე უნდა მოინახულონ
სოფელი ბილბილი, რომლის მოსახლეობა ცნობილია ჭურჭლის დამზადებით.
გოროკა
გოროკა არის პაპუა-ახალი გვინეის აღმოსავლეთ მაღალმთიანეთის პროვინციის
დედაქალაქი. ეს არის დაახლოებით 19000 კაციანი ქალაქი, ზღვის დონიდან 1600
მეტრზე. მას აქვს აეროპორტი (ქალაქის ცენტრში) და მდებარეობს "მაღალმთიან
გზატკეცილზე", დაახლოებით 285 კმ-ში ლაედან მორობის პროვინციაში და 90 კმ-ში
ახლომდებარე ქალაქ კაინანტუდან ასევე აღმოსავლეთის მაღალმთიანეთში. სხვა
ახლომდებარე ქალაქები მოიცავს კუნდიავას სიმბუს პროვინციაში და ჰაგენის მთა
დასავლეთ მაღალმთიან პროვინციაში. მას აქვს რბილი კლიმატი, რომელიც ცნობილია
როგორც "მუდმივი გაზაფხული".

მორსბი
პაპუა-ახალი გვინეის დედაქალაქ ქალაქ პორტ მორსბიში დაახლოებით 300 000
ადამიანი ცხოვრობს. ქალაქი, რომელიც მასპინძლობს ტურისტულ ადგილებს,
როგორიცაა პორტ-მორესბის ბუნებრივი პარკი, მოიტიკა ველური ბუნების თავშესაფარი,
პორტ-მორესბის გოლფის კლუბი, ელას პლაჟი, ბომანის ომის სასაფლაო და პაპუა-ახალი
გვინეის ეროვნული ხელოვნების მუზეუმი, არის ერთ-ერთი ყველაზე დასახლებული
დასახლება ქვეყანაში.

კერემა
კერემა არის პაპუა-ახალი გვინეის ყურის პროვინციის დედაქალაქი. ქალაქმა
მიიღო სახელი სანაპიროზე მდებარე დელტებისგან. აქ ძირითადად ტომები
ცხოვრობდნენ. თეთრკანიანმა აქ პირველად 1885 წელს დადგა ფეხი. ეს თეთრკანიანი
კაცი აქ წავიდა, გამოიკვლია და გადაიღო ამ ტომების ცხოვრება და შემდეგ მსოფლიოს
გაუზიარა. აქ არის მდიდარი ბუნებრივი ტერიტორია. შეგიძლიათ აქ მოხვიდეთ და
აღმოაჩინოთ ახალი ადგილები და ახალი კულტურები.
ვევაკი
ვევაკი არის პაპუა-ახალი გვინეის აღმოსავლეთ სეპიკის პროვინციის
დედაქალაქი. ის მდებარეობს ახალი გვინეის კუნძულის ჩრდილოეთ სანაპიროზე. ეს
არის უდიდესი ქალაქი მადანგსა და ჯაიაპურას შორის. ეს არის ვევაკის რომის
კათოლიკური ეპარქიის საყდარი ქალაქი (ადგილი). ქალაქის ძველი ცენტრი
მდებარეობს პატარა ნახევარკუნძულზე, ხოლო დანარჩენი ურბანული ტერიტორია
იკავებს ბრტყელი მიწის ვიწრო ზოლს ოკეანესა და მთების სანაპირო ზოლს შორის,
რომელიც ჩნდება მცირე მანძილზე შიგნიდან. ქალაქის ცენტრის აღმოსავლეთით არის
პატარა ნახევარკუნძული, რომელზედაც მდებარეობს ბორამის საავადმყოფო და ვევაკის
საერთაშორისო აეროპორტი, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც ბორამი. ვევაკი გზის
საშუალებით უკავშირდება მდინარე სეპიკზე სამ სოფელს: ანგორამს, ტიმბუნკეს და
პაგვის, თუმცა გზები ყოველთვის კარგ მდგომარეობაში არ არის. ასევე, სანაპირო
გზატკეცილი ვრცელდება დასავლეთით, რომელიც აკავშირებს ვევაკს სანაპირო
ქალაქებთან აიტაპესთან და ვანიმოსთან, რომელიც არის სანდაუნის პროვინციის
დედაქალაქი.

მთები
ვილჰელმის მთა
მთა ვილჰელმი არის პაპუა-ახალი გვინეის უმაღლესი მთა 4509 მეტრით. ის
ბისმარკის ქედის ნაწილია და მწვერვალი არის წერტილი, სადაც ხვდება სამი
პროვინცია, ჩიმბუ, ჯივაკა და მადანგი. მწვერვალი ასევე ცნობილია როგორც Enduwa
Kombuglu, ან Kombugl'o Dimbin, ადგილობრივ კუმანში. მთა მდებარეობს კუნძულ ახალ
გვინეაზე, რომელიც აერთიანებს პაპუა-ახალ გვინეას და ინდონეზიის პროვინციას
პაპუას. მას აჭარბებს 4884 მ პუნჩაკ ჯაია და რამდენიმე სხვა მწვერვალი ინდონეზიურ
პაპუაში. ვილჰელმის მთა შეიძლება ჩაითვალოს ოკეანეთის (ავსტრალიისა და ახალი
ზელანდიის ჩათვლით) უმაღლეს მთად. ამიტომ, შვიდი სამიტის სიაში ზოგჯერ
შეიძლება შევიდეს ვილჰელმის მთა.

მთა გილუვე
მთა გილუვე არის მეორე უმაღლესი მთა პაპუა-ახალ გვინეაში 4367 მეტრით
(14327 ფუტი) (მთა ვილჰელმი არის ყველაზე მაღალი) და მეხუთე უმაღლესი მწვერვალი
კუნძულ ახალ გვინეაზე. ის მდებარეობს სამხრეთ მაღალმთიანეთის პროვინციაში და
არის ძველი ფარის ვულკანი, დიდი ალპური ბალახებით. უძველესი ვულკანური
საცობები ქმნიან მის ორ მწვერვალს, ცენტრალური მწვერვალი ყველაზე მაღალია და
აღმოსავლეთი მწვერვალი დაახლოებით 2 კილომეტრით (1,2 მილი) დაშორებით 4,300 მ
(14,108 ფუტი). გილუვეს აქვს განსხვავება, როგორც უმაღლესი ვულკანი ავსტრალიის
კონტინენტზე და ოკეანიაში და, ამრიგად, არის ვულკანური შვიდი მწვერვალიდან ერთ-
ერთი. თავდაპირველი ვულკანი გილუვეს მთაზე ჩამოყალიბდა დაახლოებით 650,000–
800,000 წლის წინ, სავარაუდოდ, როგორც ამჟამინდელი მწვერვალის მსგავსი სიმაღლის
სტრატოვულკანი. ფართო პლეისტოცენურმა გამყინვარებამ გაანადგურა მწვერვალის
დიდი ნაწილი, დატოვა ვულკანური საცობები, რომლებიც ქმნიან დღევანდელ
მწვერვალებს. ვრცელი ვულკანური ამოფრქვევის განახლებულმა ეპიზოდმა
ჩამოაყალიბა ამჟამინდელი მთის ფარისებრი ნაწილი 220 000-დან 300 000 წლის წინ, და
არსებობს მტკიცებულება, რომ ზოგიერთი ლავა სუბყინულქვეშ ამოიფრქვა.

მთა სარავაგეტი
მთა სარავაგეტი არის პაპუა-ახალი გვინეის მორობის პროვინციის უმაღლესი მთა.
ის მდებარეობს Saruwaged Range-ში და 4,121 მ (13,520 ფუტი) არის ქვეყნის ერთ-ერთი
უმაღლესი მთა. სახელი "მთა ბანგეტა" ზოგჯერ სინონიმად გამოიყენება, მაგრამ სხვა
წყაროებში ეს არის მკაფიო მწვერვალი.

მთა ვიქტორია
მთა ვიქტორია არის უმაღლესი წერტილი ოუენ სტენლის ქედის ცენტრალურ
პროვინციაში, პაპუა-ახალი გვინეა 4038 მეტრით (13248 ფუტი). ის მდებარეობს პორტ
მორსბის ჩრდილო-ჩრდილო-აღმოსავლეთით დაახლოებით 75 კმ-ში და მისი ნახვა
შეგიძლიათ ქალაქიდან ნათელ დღეს. თავდაპირველად ცნობილი როგორც დიდი მთა
იყო რამდენიმე მცდელობა ასვლა მწვერვალზე ბრიტანელი კოლონიალისტების მიერ
1880-იან წლებში. ეს მცდელობები ჩაიშალა ადგილობრივ სოფლის მოსახლეობასთან
შეტაკების შემდეგ. პირველი წარმატებული ჩაწერილი ასვლა იყო 1889 წელს
ბრიტანეთის ახალი გვინეის ადმინისტრატორის, სერ უილიამ მაკგრეგორის მიერ.
მაკგრეგორი ადმინისტრატორის რაიონში მხოლოდ ექვსი თვის განმავლობაში
იმყოფებოდა, სანამ იძულებული გახდა დაეწყო ექსპედიცია მთაზე ასასვლელად. 1889
წლის 17 მაისიდან მაკგრეგორი მთას დასავლეთიდან მიუახლოვდა მდინარე ვანაპას
გავლით. მის პარტიაში შედიოდნენ მისი პირადი მდივანი J.B Cameron, სამოელი
ნახევრად კასტა და ოცდათვრამეტი პაპუელი და პოლინეზიელი. ორ პატარა მთაზე,
მუსგრეივის მთაზე და კნუტსფორდის მთაზე ასვლის შემდეგ, მაკგრეგორი საბოლოოდ
ავიდა დიდ მთაზე 11 ივნისს და დაუყონებლივ დაარქვეს მას ვიქტორია მთა დედოფალ
ვიქტორიას საპატივცემულოდ.[2] ბრისბენში დაბადებული ჩას სი ბეინსი 1953 წელს
ხელმძღვანელობდა მშობლიური მატარებლების გუნდს წარმატებულ ასვლაზე. მან
დატოვა თანამდებობა, როგორც პორტ მორსბიში დაფუძნებული რადიოტექნიკოსი
რადიო 9PA-სთვის.

მთა ჰაგენი
ჰაგენის მთა, გერმანელი კოლონიალური ოფიცრის კურტ ფონ ჰაგენის (1859-1897)
სახელის მიხედვით, არის მეორე ყველაზე მაღალი ვულკანი პაპუა-ახალ გვინეასა და
ავსტრალიის კონტინენტზე, რომელიც ჩამორჩება მხოლოდ მეზობელ მთას გილუვეს,
რომელიც დაახლოებით 35 კილომეტრია (22 მილი). სამხრეთ-დასავლეთი. ის
მდებარეობს დასავლეთ მთიანეთსა და ენგას პროვინციებს შორის საზღვარზე, ქალაქ
ჰაგენის ჩრდილო-დასავლეთით დაახლოებით 24 კილომეტრში (15 მილი) ჩრდილო-
დასავლეთით ქალაქ ჰაგენიდან, რომელსაც მისი სახელი ეწოდა. ჰაგენის მთა არის
ძველი სტრატოვულკანი, რომელიც ძლიერ დაზიანდა რამდენიმე პლეისტოცენის
გამყინვარების დროს. ჰაგენზე მყინვარების მაქსიმალური ფართობი ნახევარზე ნაკლები
იყო, ვიდრე გაცილებით მაღალ მთაზე გილუვეზე, რომელიც მოიცავს 50 კმ²-მდე (20 mi²)
ფართობს და ვრცელდება 3,400 მ-ზე (11,000 ფუტი) ქვემოთ.

მთა სუკლინგი (გოროპი)

მთა სუკლინგი ან გოროპი, არის გოროპუს მთების უმაღლესი მწვერვალი, ოუენ
სტენლის ქედის ნაწილი სამხრეთ-აღმოსავლეთ პაპუა-ახალი გვინეაში. ის მდებარეობს
პორტ მორსბის აღმოსავლეთით დაახლოებით 250 კილომეტრში (160 მილი).
მდებარეობს შედარებით ვიწრო ნახევარკუნძულზე და მდებარეობს ზღვიდან მხოლოდ
60 კმ (40 მილი) დაშორებით როგორც ჩრდილო-აღმოსავლეთით (კოლინგვუდის ყურის
მიმართულებით) და სამხრეთით. მიუხედავად იმისა, რომ არ არის ყველაზე მაღალი
მწვერვალი ოუენ სტენლის ქედის (მთა ვიქტორია ყველაზე მაღალია), ის
ტოპოგრაფიულად ყველაზე გამორჩეული მწვერვალია ამ დიაპაზონში და ფაქტობრივად
მესამე ყველაზე გამორჩეული მწვერვალია ახალი გვინეის კუნძულზე. მწვერვალი
მაღლა დგას მერქნის ზოლზე, ხოლო მისი ქვედა ფერდობები კარგად არის ტყიანი.
მაისინის ხალხი ბინადრობს სუკლინგის მთის მიმდებარე ტერიტორიაზე. 1972 წლის
მდგომარეობით, სუკლინგის მთა იყო "ძალიან არაადეკვატურად გამოკვლეული"
დასავლელების მიერ. ნორმან კრუტველმა წამოიწყო ექსპედიცია მწვერვალზე, რომელიც
საბოლოოდ მიაღწია მწვერვალს რამდენიმე წარუმატებელი მცდელობის შემდეგ. მათ
მწვერვალი "ისე მიუწვდომელი დახვდათ, რომ [მათ] მოუწიათ ვერტმფრენით ჩაეგდოთ
ხეობაში 1500 მეტრზე და ეპოვათ გზა მწვერვალისკენ". ისინი აძვრნენ მთის სამხრეთით,
სახელად "გოე დენდენივა"; მეორე სიტყვა ნიშნავს "წითელს" და აღნიშნავს ქანების და
მცენარეულობის ერთგვაროვან წითელ ფერს ღვარცოფზე.

ეროვნული პარკები
ჯიმის (რუტის) ველის ეროვნული პარკი
ჯიმი არის გეოგრაფიული არეალი პაპუა-ახალი გვინეის შიდა მხარეში. ის
მდებარეობს ჯიმიის რაიონში ჯივაკას, რომელიც ადრე 2012 წლის მაისამდე იყო
დასავლეთის მაღალმთიანეთის პროვინციის ნაწილი. მასში მდებარეობს ჯიმის ველი.
ჯიმის ოლქი არის პაპუა-ახალ გვინეის ერთ-ერთი ყველაზე ნაკლებად განვითარებული
უბანი, გარდა გრინ რივერისა სანდაუნში და რაის სანაპიროს მადანგში. მისი
გეოგრაფიული მდებარეობა მას ახლადშექმნილი ჯივაკას პროვინციის შორეულ
რაიონად აქცევს. უბანი მდებარეობს ჯიმის ხეობაში, რომელიც გადაჭიმულია ჯივაკას
ჩრდილო-აღმოსავლეთ კუთხიდან მადანგის პროვინციაში. ჯიმის რაიონი თითქმის
მთლიანად მთიანია და ძირითადად დაფარულია ტროპიკული ტყით, თუმცა ეს ტყე
სწრაფად ქრება არაქისის გაშენების გამო. რაიონის სათაო უბანს ტაბიბუგა ჰქვია,
თავდაპირველად „ტაპია ფოკას“ ერქვა. რაიონი შემდგომში იყოფა სამ მცირე
ქვერაიონად; ზემო ჯიმი-კოლი, შუა ჯიმი-ტაბიბუგა და ქვედა ჯიმი-კოინამბე. რაიონს
ჯიმ ტეილორის სახელი ეწოდა, რომელმაც ის 1950-იანი წლების დასაწყისში
მოინახულა.

ვარირატას ეროვნული პარკი

ვარირატას ეროვნული პარკი პაპუა-ახალი გვინეის პირველი ეროვნული პარკია. იგი
გამოცხადდა 1969 წლის 10 დეკემბერს და ოფიციალურად გაიხსნა 1973 წლის 8
ოქტომბერს, სულ რაღაც ორი წლით ადრე, სანამ PNG მოიპოვებდა დამოუკიდებლობას.
პარკი მდებარეობს დაახლოებით 23 კილომეტრში (14,30 მილი) ჩრდილო-
აღმოსავლეთით პორტ მორზბიდან სოგერის პლატოს კიდეზე. ის იკავებს 1063 ჰა
ფართობს 630-დან 833 მეტრამდე სიმაღლეზე, რაც მას ყველაზე უნაკლო ადგილს
ანიჭებს პორტ მორსბის საჰაერო ხედს დაკვირვების წერტილიდან. პარკის ირგვლივ
მცენარეულობა შედგება ევკალიპტის სავანისგან, მეორადი ტყისგან, რომელიც
ძირითადად შედგება ადგილობრივი კაზუარინის ხეებისგან.

ტონდას ეროვნლი ბუნების მართვის ზონა

ტონდას ველური ბუნების მართვის ზონა არის საერთაშორისო მნიშვნელობის ჭაობი და
ყველაზე დიდი დაცული ტერიტორია პაპუა-ახალ გვინეაში. ის მდებარეობს დასავლეთ
პროვინციის სამხრეთ-დასავლეთ კუთხეში და ესაზღვრება ინდონეზიის ვასურის
ეროვნულ პარკს. ის წარმოადგენს ტრანს ფლაის სავანის და მდელოების ეკორეგიონის
ნაწილს. რელიეფი ბრტყელია, ზოგადად ზღვის დონიდან 45 მეტრზე ნაკლები. იგი
მოიცავს მოქცევის მდინარეებს, მანგროს უბნებს, ჭაობებს, მდელოებს, სავანის ტყეებს და
მუსონური ტყის ნაკვეთებს. ხეების უმეტესობა აკაციისა და მელალეუკას გვარია, ხოლო
ჩვეულებრივი ბალახებია ფრაგმიტი და ფსევდორაფისი. ეს მნიშვნელოვანი ჭაობია 250-
ზე მეტი სახეობის ბინადარი და გადამფრენი წყლის ფრინველისთვის. მსოფლიოს
მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი მიგრაციის დროს დაბლობზე დგას დაბლობზე.
ტერიტორია ასევე უზრუნველყოფს სამოთხის ფრინველების და ბროლგას ჰაბიტატს.
დაფიქსირებულია თევზის ორმოცდაექვსი სახეობა. ცნობილია, რომ ამ მხარეში
ორმოცდაათი ძუძუმწოვარი გვხვდება, მათ შორის ბევრი არ არის ნაპოვნი ახალ
გვინეაში, როგორიცაა სათვალიანი კურდღლის კედელი, ცრუ წყლის ვირთხა, ბრინჯაოს
კვერთხი და წაბლისფერი დუნნარი. ქვეწარმავლებს მიეკუთვნება მარილიანი წყლის
ნიანგი და ახალი გვინეის ნიანგი.

კუტუბუს ტბა
კუტუბუს ტბა სიდიდით მეორე ტბაა პაპუა-ახალ გვინეაში, მიურეის ტბის შემდეგ
და ზღვის დონიდან 800 მ სიმაღლეზე, წყლის უდიდესი ზეგანი, ფართობით 49,24 კმ² და
ჯამური წყალშემკრები 250 კმ². კუტუბუს ტბა და სენტანის ტბა ქმნიან ეკორეგიონს
WWF-ის გლობალურ 200-ზე. მისი ბიომრავალფეროვნებისა და ეკოლოგიური
მნიშვნელობის გამო, რაიონი რამსარის კონვენციის მიერ გამოცხადდა "საერთაშორისო
მნიშვნელობის ჭაობიან ზონად". ამ აღნიშვნაში შეტანილი ტერიტორია ემთხვევა
კუტუბუს ტბის ველური ბუნების მართვის არეალს (240,57 კმ²). ტერიტორია გადის
შესწავლას ველური ბუნების მსოფლიო ფონდის მიერ და დაიწყო წყალშემკრები აუზის
მართვის გეგმის შემუშავება, რომელიც სავარაუდოდ გახდება მოდელი პაპუა-ახალი
გვინეის სხვა წყალშემკრებებისთვის. პროექტი უნდა დასრულდეს 2007 წლის
დეკემბრისთვის. კუტუბუს ტბის ტერიტორია ასევე შედის მდინარე კიკორის აუზში.

კამიალის ველური ბუნების მართვის ზონა

კამიალის ველური ბუნების მართვის ზონა არის 69,000 ჰექტარი ნაკრძალი,
რომელიც მდებარეობს ჰუონის ყურის სანაპიროზე, პაპუა-ახალი გვინეის ლაეს
სამხრეთ-აღმოსავლეთით 60 კმ-ში. ნაკრძალი დარეგისტრირდა ველური ბუნების
მართვის ზონად 1996 წელს და მას შემდეგ იცავენ და მართავენ ადგილობრივი
ხელისუფლება, ხალხი და არასამთავრობო ორგანიზაციები. კამიალის ნაკრძალი არის
ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე ბიომრავალფეროვანი რაიონი, სადაც არის ველური
ბუნების მთელი რიგი, მრავალი იშვიათი სახეობა და სხვადასხვა ბიომი, როგორიცაა
ტბები, მდინარეები, ჭაობები, მარჯნის რიფები, ქვიშიანი პლაჟები, ჩანჩქერები და
ტროპიკული ტყეები. კამიალის ველური ბუნების მართვის არეალში ვიზიტორებს
შეუძლიათ დევიდ სუზუკის ციცაბო ბილიკი ფრინველების და სხვა ველური ბუნების
მოსაძებნად. ბიომრავალფეროვნების მაღალი კონცენტრაციის გამო, კამიალის ველური
ბუნების მართვის ზონამ მრავალი მკვლევარი მიიპყრო.

მუზეუმები
პაპუა-ახალი გვინეის ეროვნული მუზეუმი
პაპუა-ახალი გვინეის ეროვნული მუზეუმი და ხელოვნების გალერეა არის
მუზეუმი და სამხატვრო გალერეა ვაიგანში, პორტ მორსბიში, პაპუა-ახალი გვინეა. ეს
არის პაპუა-ახალი გვინეის ეროვნული მუზეუმი. 1889 წელს პაპუა-ახალი გვინეის
ბრიტანელმა გუბერნატორმა უილიამ მაკგრეგორმა დაიწყო შეგროვების პროგრამა, რათა
შეექმნა ბუნებრივი ისტორიის ნიმუშებისა და ობიექტების კოლექცია, რომელიც ასახავს
ამ ტერიტორიაზე არსებული ცხოველებისა და კულტურების უნიკალურობას.
პროგრამის თავდაპირველი მიზანი ასევე იყო მუზეუმის დაარსება, თუმცა იდეამ არ
მოიპოვა გავრცელება და კოლექცია საბოლოოდ გავრცელდა ავსტრალიის რამდენიმე
მუზეუმში, სანამ ქვეყანას საკუთარი მუზეუმი ჰქონდა. დანიშნულებით აშენებული
მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო 1975 წელს, ნაწილობრივ დაფინანსებული ავსტრალიის
მთავრობის მიერ და ის საზოგადოებისთვის გაიხსნა 1977 წლის 27 ივნისს. მუზეუმის
ნაწილი გადაკეთდა მისი 40 წლის იუბილეზე 2017 წელს. განახლებას
ხელმძღვანელობდა ავსტრალიური ფირმა Architectus. მუზეუმი ოფიციალურად გაიხსნა
12 ოქტომბერს, გალერეის სივრცეების გადარქმევით, რათა ასახავდეს ძირძველ პაპუას
იდენტობას - ახალი სახელებია: ტუმბუნა, სუზან კარიკე, ბერნარ ნაროკობი, იან საემ
მაჯნეპი და ბე ჯიჯიმო.

კოკოპოს ომის მუზეუმი

კოკოპოს ომის მუზეუმი (კოკოპოს მუზეუმი) ოფიციალურად აღმოსავლეთ ახალი
ბრიტანეთის ისტორიული და კულტურული ცენტრი კოკოპოს მუზეუმი დაარსდა 1980-
იანი წლების დასაწყისში, როგორც პატარა მუზეუმი საზენიტო და საძიებო მსუბუქი
სარდლობის ბუნკერში (ანუ იამამოტო ბუნკერი ან ადმირალის ბუნკერი) რაბაულში. .
მოგვიანებით მუზეუმი გადაიტანეს კოკოპოში უფრო დიდ საკუთრებაში, რათა მოეწყო
უფრო დიდი კოლექცია და ვულკანური ამოფრქვევის შედეგად მიყენებული ზიანის
მოლოდინში. თავდაპირველ დირექტორთა საბჭოში შედიოდნენ: დევიდ ლინდლი,
ბრაიან ბენეტი, ალისტერ ნორი და დიკ ჯოისი. ეს მუზეუმი შეიცავს რაბაულის მეორე
მსოფლიო ომის არტეფაქტების დიდ კოლექციას, რომლებიც დაკავშირებულია
ტერიტორიის ისტორიასთან, მათ შორის ადგილობრივ ხელოვნებასთან და
კულტურასთან, გერმანიის კოლონიალურ პერიოდთან, ომამდე და მეორე მსოფლიო
ომის იაპონიის ოკუპაციასთან. მუზეუმის მეორე მსოფლიო ომის კოლექცია ძირითადად
შეიკრიბა და საჩუქრად ბრაიან ბენეტმა შესწირა.

მასიმის მუზეუმი
ეს მყუდრო არაკომერციული მუზეუმი და კულტურული ცენტრი, რომელიც
ეძღვნება მილნ-ბეის პროვინციის კულტურას, გაიხსნა 2016 წელს მგზნებარე კურატორის
ჯოან ვინტერის ხელმძღვანელობით, რომელიც სპეციალიზირებულია წყნარი ოკეანის
კუნძულების ხელოვნებაში. ექსპონატები მოიცავს ხეზე გასაოცარ ჩუქურთმებს, კანოეს
ხელოვნებას, კალათების ქსოვას, თანამედროვე ხელოვნებას, სათემო ფოტოგრაფიას და
სხვას, მათი დიდი ნაწილი ადგილობრივების მიერ არის შემოწირული. გააჩერეთ
სუვენირების მაღაზიაში საინტერესო კურიოზებისთვის. მუზეუმს ამჟამად აქვს ორი
ისტორიული გამოფენა: სამარაის აღზევება და დაცემა და მილნ ბეის ადგილი მეორე
მსოფლიო ომში: მილნის ყურის ბრძოლა 1942 წ. უფრო თანამედროვე გამოფენები
მოიცავს მილნ ბეის მხატვრებისა და მქსოველების მიერ შექმნილ ნახატებს და საგნებს.
მუზეუმის მუდმივ კოლექციაში შედის 40 ჩუქურთმა და 12 სიუჟეტის დაფა Malinowski
Legacy ფორუმის კვეთის პროექტისგან. მუზეუმი არ არის მომგებიანი და თქვენი
შემოწირულობა დაგვეხმარება ჩვენ გავზარდოთ და ვემსახუროთ საზოგადოებას.

განთავსება და სტატისტიკა
პაპუა-ახალ გვინეამ 2020 წელს სულ 39 000 ტურისტი დაფიქსირდა, რაც
აბსოლუტური მაჩვენებლებით მსოფლიოში 187-ე ადგილზეა.

ცხადია, რომ პატარა ქვეყნები რეგულარულად უფრო დაბალია სტუმრების

აბსოლუტური რაოდენობის შედარებაში. პაპუა-ახალი გვინეის მოსახლეობასთან
მიმართებაში ტურისტების რიცხვის დაყენებით, შედეგი ბევრად უფრო შესადარებელი
სურათია: ერთ მოსახლეზე 0,0044 ტურისტით, პაპუა-ახალი გვინეა 196-ე ადგილზეა
მსოფლიოში. მელანეზიაში მან მე-5 ადგილი დაიკავა. პაპუა-ახალმა გვინეამ მხოლოდ
ტურიზმის სექტორში გამოიმუშავა დაახლოებით 4,23 მილიონი აშშ დოლარი. ეს
შეესაბამება მისი მთლიანი შიდა პროდუქტის 0,017 პროცენტს და მელანეზიაში ყველა
საერთაშორისო ტურიზმიდან მიღებული შემოსავლების დაახლოებით 0 პროცენტს.
ტურიზმის სექტორის განვითარება პაპუა-ახალ გვინეაში 1995 წლიდან 2020 წლამდე:
შემდეგი სქემა აჩვენებს პაპუა-ახალ გვინეაში ყოველწლიურად რეგისტრირებული
ტურისტების რაოდენობას. ვინც ერთ ღამეს მაინც ატარებს ქვეყანაში, მაგრამ იქ 12
თვეზე მეტი არ ცხოვრობს, ტურისტად ითვლება. რამდენადაც კვლევა მოიცავდა
მოგზაურობის მიზანს, უკვე გამორიცხულია მივლინებები და სხვა არატურისტული
მიზნები. იმავე დღის განმავლობაში გამვლელების რაოდენობა და ე.ი. გემების ან
ფრენების ეკიპაჟის წევრები ასევე არ განიხილება ტურისტებად უმეტეს ქვეყნებში. თუ
ერთი და იგივე ადამიანი მოგზაურობს ერთზე მეტჯერ ერთი და იმავე წლის
განმავლობაში, ყოველი ვიზიტი კვლავ ითვლება. 1995 წელს ტურიზმიდან შემოსავალმა
შეადგინა 25,00 მილიონი აშშ დოლარი, ანუ მთლიანი ეროვნული პროდუქტის
დაახლოებით 0,54 პროცენტი. ეს შეესაბამებოდა იმ დროს დაახლოებით 42000 ტურისტს
და დაახლოებით 595 აშშ დოლარს ერთ ადამიანზე. 23 წლის განმავლობაში ტურიზმზე
ქვეყნის დამოკიდებულება არსებითად შემცირდა. კვლევის ბოლო წელს შემოსავალი
ახლა 4,23 მლნ აშშ დოლარს შეადგენს, რაც მთლიანი ეროვნული პროდუქტის 0,018
პროცენტს შეადგენს. ყოველი ვიზიტორი ახლა საშუალოდ 22 დოლარს ხარჯავს პაპუა-
ახალ გვინეაში დასასვენებლად.

2014 წლის ნოემბრის მონაცემებით, პაპუა-ახალ გვინეაში კონფლიქტის ან

ბუნებრივი კატასტროფების შედეგად იძულებით გადაადგილებული იყო სულ მცირე
22500 ადამიანი. იძულებით გადაადგილებულ პირთა (დევნილთა) ორი მესამედი
იძულებით გადაადგილებულ იქნა ბუნებრივი საფრთხის გამო, დანარჩენი კი
კონფლიქტის გამო. ბევრ რაიონში სტიქიური უბედურებები, კონფლიქტები, ძალადობა
და განვითარების პროექტები ხშირად ემთხვევა ერთმანეთს, რათა შეიქმნას გარემო,
რომელიც ხელსაყრელია გადაადგილებისთვის. კონფლიქტისა და კატასტროფის
შედეგად დევნილთა უმრავლესობა ცხოვრობს გვინეის ჩრდილოეთ სანაპიროზე
მდებარე მადანგისა და მორობის პროვინციებში. კონსერვატიული შეფასებით 2014 წელს
ძალადობის გამო ახლად იძულებით გადაადგილებულთა რაოდენობა 1200-ს შეადგენს.
დევნილთა რაოდენობისა და საჭიროებების შესახებ მონაცემთა შეგროვება მთავარი
გამოწვევაა დევნილთა მკაფიო განსაზღვრებისა და კატასტროფების მონიტორინგისა და
მონაცემთა შეგროვების სუსტი სისტემების არარსებობის პირობებში. დევნილები არ
არიან აღიარებული დაზარალებულთა ცალკეულ კატეგორიად, რომლებსაც აქვთ
სპეციალური დაცვა ან დახმარება და მათი რიცხვი არ არის დაფიქსირებული
კატასტროფის შეფასებებში. თითქმის ყველა დევნილი ცხოვრობს გაჭიანურებულ
დევნილობაში, ოთხიდან ათ წლამდე დევნილი იყო და ვერ დაბრუნდა ან წარმატებით
იპოვა სხვა გამძლე გადაწყვეტილებები.

დევნილთა დაახლოებით 85 პროცენტი ცხოვრობს მთავრობის მიერ დაარსებულ

დევნილთა ბანაკებში, რომლებსაც ოფიციალურად უწოდებენ „მოვლის ცენტრებს“,
ხოლო დანარჩენი ცხოვრობს მასპინძელ ოჯახებთან. ბანაკებში ხანგრძლივ
გადაადგილებას ხშირად თან ახლავს საცხოვრებელი პირობების გაუარესება,
დევნილები სულ უფრო მეტად ტოვებენ საკუთარ თავს, რათა დააკმაყოფილონ
თავიანთი ძირითადი საჭიროებები და თავი შეინარჩუნონ. მასპინძელ
საზოგადოებებთან დაძაბულობა ხანდახან იწვევდა კონფლიქტს მიწისა და რესურსების
გამო, რის გამოც დევნილები ძალადობისა და ზოგჯერ მეორადი გადაადგილების
საფრთხის წინაშე დგანან. საკვების, სუფთა წყლისა და ადეკვატური სანიტარიული
საშუალებების ნაკლებობა და ჯანდაცვაზე ხელმისაწვდომობის შემცირება არის მთავარი
პრობლემა როგორც დევნილთა ბანაკებში, ასევე მასპინძელ თემებში. დაფინანსების,
შესაძლებლობების და პოლიტიკური ნების ნაკლებობა ხელს უშლის გრძელვადიანი
გადაწყვეტილებების ძიებას. ის ფაქტი, რომ თითქმის ყველა მიწა ჩვეულ საკუთრებაშია,
ართულებს მცდელობებს მიწით უზრუნველყოს მათთვის, ვინც არ აპირებს დაბრუნებას.
ბიბლიოგრაფია
https://www.internal-displacement.org/publications/papua-new-guinea-invisible-and-neglected-
protracted-
displacement#:~:text=The%20majority%20of%20those%20displaced,provinces%20on%20PNG's%20norther
n%20coast.

https://www.destimap.com/index.php?act=attraction&a=Massim-Museum%2C-Alotau%2C-Papua-New-
Guinea

https://pacificwrecks.com/restore/png/kokopo.html

https://www.museumpng.gov.pg/

https://www.touristlink.com/papua-new-guinea/mount-bangeta/overview.html